Tórshavn · Oktober 2011lur/Gaard 2011_Fiskivinnutingið...betri seint enn ongantíð. Fiskivinnutingið var væl vitjað. 188 fólk, umboðandi allar tættir av vinnuni, umsiting,

Fiskivinnutingið 2011

HAVSTOVAN NR.: 11-08SMÁRIT

Tórshavn · Oktober 2011

Eilif Gaard

1

Fiskivinnutingið 2011

Norðurlandahúsið, 22. mars 2011

Framløgur og samandráttir

Tikið samanum: Eilif Gaard, Havstovan

3

Innihald

Inngangur 5

Skrá 7

Samandráttir av framløgum og orðaskiftum 9

Framløgur 18

5

Inngangur Treytirnar fyri fiskivinnuni eru í støðugari broyting, og umráðandi er, at partarnir, ið vara av okkara høvuðsvinnu, geva sær stundir at gera upp og skifta orð um gongdar leiðir frameftir. Hetta var endamálið við Fiskivinnutinginum 2011. Tað kann tykjast undranarvert, at slíkt fiskuvinnuting ikki hevur verið í Føroyum síðani 1980ini. Tó, betri seint enn ongantíð. Fiskivinnutingið var væl vitjað. 188 fólk, umboðandi allar tættir av vinnuni, umsiting, gransking og frá skúlum vóru møtt. Temaið á Fiskivinnutinginum var ”Burðardygg og lønandi fiskivinna”. Umboð fyri ymiskar partar av vinnuni, granskingarstovnar og onnur viðgjørdu hetta stóra evnið frá ymiskum sjónarhornum og orðaskifti, ið bæði var stýrt av blaðmanni og úr salinum, viðgjørdi evnið víðari. Í stýrisbólkinum, ið legði Fiskivinnutingið til rættis, vóru: Viberg Sørensen, Føroya Reiðarafelag Jan Højgaard, Føroya Fiskimannafelag Bjarni Arnason, P/F Nota Eilif Gaard, Havstovan Hjalti í Jákupsstovu samskipaði tiltakið. Fiskivinnugransking stuðlaði Fiskivinnutinginum fíggjarliga. Í hesum riti er tikið stutt samanum tað, ið fyrilestrahaldararnir søgdu og um luttøkuna úr salinum. Teir flestu fyrilestrahaldararnir brúktu harumframt myndir og talvur, og tær eru vístar aftast í ritinum.

7

Skrá

fyri Fiskivinnutingið Norðurlandahúsið, 22. mars 2011

830 ‐ 900 Skráseting 900 ‐ 910 Vælkomin – Jacob Vestergaard, landsstýrismaður

Hvussu verður fiskivinnan undir Føroyum burðardygg og lønandi? – Hvat heldur vinnan Orðstýrari: Eilif Gaard

910 ‐ 925 Viberg Sørensen, Reiðarafelagið 925 ‐ 940 Jan Højgaard, Føroya Fiskimannafelag 940 ‐ 955 Audunn Konráðsson, Meginfelag Útróðrarmanna 955 ‐ 1010 Marita Rasmussen, Vinnuhúsið 1025 ‐ 1100 Orðaskifti – Helgi Jacobsen, sjálvst. blaðmaður

1100 ‐ 1120 Kaffi

Kann fiskivinnan undir Føroyum gerast meira burðardygg og lønandi? Orðstýrari: Viberg Sørensen

1120 ‐ 1140 Petur Steingrund, Havstovan 1140 ‐ 1200 Bjarni Arnason, P/F Nota 1200 ‐ 1220 Mortan Johannesen, útróðrarmaður

1220 ‐ 1300 Miðmáli

Hvussu kundi tað verið? Orðstýrari: Bjarni Arnason

1300 ‐ 1320 Herman Oskarson, Hagstovan 1320 ‐ 1340 John Rajani, Felagið Peningastovnar 1340 ‐ 1400 Eilif Gaard, Havstovan 1400 ‐ 1420 Jákup Poulsen, Sp/f Inspect

1420 ‐ 1440 Kaffi

Viðkomandi mál Orðstýrari: Jan Højgaard

1440 ‐ 1500 Tilfeingisrenta og tilfeingisgjald – Jóannes Jacobsen 1500 ‐ 1520 Hvussu verður í 2018? – Hjalmar Hansen

Orðaskifti Orðstýrari: Hjalti í Jákupsstovu

1520 – 1700 Orðið er frítt 1700 Endi

9

Samandráttir av framløgum og orðaskiftum Jacob Vestergaard, landsstýrismaður Landsstýrismaðurin bjóðaði vælkomin. Í samgonguskjalinum frá september 2008 er m.a. staðfest, at allar tilfeingisvinnur skulu vera lívfrøðiliga, fíggjarliga og umhvørvisliga burðardyggar og geva størst møguligt búskaparligt avkast. Í sama skjali verður somuleiðis staðfest, at umráðandi er at menna samstarv og forstáilsi ímillum vinnu og serfrøði. Við grundfesti í hesum fegnaðist landsstýrismaðurin at standa fyri innleiðsluni av Fiskivinnutinginum 2011, ið er tað fyrsta av sínum slagi í mong ár. Júst eitt fiskivinnuting sum hetta birtir undir og eggjar til samstarv og forstáilsi ímillum ymisku partarnar av vinnuni. Samstarv og viðgerð av ymiskum sjónarmiðum er fyrsta fyritreyt fyri tillagingum av vinnuni. Eitt tað fremsta eyðkenni av okkara fiskivinnu er, at hon hvílir á einum grundvølli, sum er í støðugari broyting. Tí mugu vit viðurkenna, at dagføringar og tillagingar eru ein áhaldandi tørvur og eitt krav, bæði til vinnu, serfrøði og myndugleikarnar. Vit eiga tí ikki at tulka neyðugar tillagingar sum ein trupulleika, men heldur sum eina sjálvsagda avbjóðing, sum vit øll møta við dirvi og dugnaskapi. Landsstýrismaðurin vónaði, at Fiskivinnutingið fór at kasta ljós á fleiri átøk og møguleikar, sum vinna, serfrøði og myndugleikar kunnu taka til sín. Burðardygd er ein læra, ið vit byggja land okkara á, soleiðis at vit gagnnýta tilfeingi okkara við hægstu úrtøku fyri eyga, samstundis sum sama tilfeingi tryggjar eftirkomarum okkara haldgott grundarlag. Landsstýsissmaðurin takkaði fyriskiparunum fyri, at teir høvdu tikið stig til tiltakið og ynskti øllum, sum vóru møtt, vælkomin á Fiskivinnutingið. Viberg Sørensen, Føroya Reiðarafelag Talið av fiski er avmarkað og umráðadi er at fáa sum mest burturúr hesum avmarkaða tali. Reiðarafelagið vísti á tey stór virðini, sum fara fyri skeyti, um smáur fiskur verður veiddur. Bæði vektirnar og kiloprísir eru minni, enn tey kundu verið, um tann veiddi fiskurin var størri. T.d . vigar toskur 5 umleið 0,3‐1 kg, toskur 3 vigar 3‐4 kg og toskur 1 vigar meira enn 7 kg. Hóast kiloprísirnir skifta frá tíð til aðra, gevur størri fiskur altíð væl betri prís enn smærri fiskur. Tískil fáa summir skipabólk stykkjaprís, ið eru upp til 4‐5 ferðir størri enn aðrir bólkar. Her fara heilt stórar upphæddir fyri skeyti. Reiðarafelagið metir, at vit høvdu fingið 100 til 200 milliónir burtur úr toskastovninum um árið, um vit ikki troyttu smáfiskin so hart, sum vit gera nú. Tá er ikki tikið við, at stórur partur av tí smáa fiskinum, sum verður veiddur, hevur ikki fingið høvi at gýta. Afturat hesum koma onnur fiskasløg.

10

Jan Højgaard, Føroya Fiskimannafelag Jan Højgaard fegnast um viljan til samstarv og øktu virðingina partanna millum, soleiðis at vitanin sum fiskimenn hava, kann byggja uppundir vitanina, sum fiskifrøðingarnir koma við. Vitan legst afturat alla tíðina og skal brúkast í arbeiðinum fyri burðardyggari fiskivinnu. Hann hugleiddi um skipanina við ráðgeving til løgtingið og legði dent á, at ráðgevingin er álítandi, og at betri samljóð er ímillum ráðgevingina frá Havstovuni og Fiskidaganevndini, og spurdi, um tíðin ikki er komin at geva myndugleikunum eina ráðgeving. Hann eftirlýsti tættari samstarv ímillum partarnar, soleiðis at man fær tosa seg á beint, og latið myndugleikunum eittans tilmæli. Auðunn Konráðsson, Meginfelag Útróðrarmanna Í Barentshavinum hevur man yvirfiskað toskastovnin við 2,6 mill. tonsum tilsamans í mun til ráðgevingina. Hann vísti á, at fiskiskapurin næstan konsekvent hevur verið framman fyri ráðgevingina. Í Íslandi var toskafiskiskapurin uml. 400 tús tons í 1950unum til 1970ini. Men eftir at reguleringar byrjaðu, er fiskiskapurin støðugt minkaður. Síðani fyrru helvt av 1980unum hevur man fylgt ráðgevingini, og samstundis er fiskiskapurin minkaður og er í dag uml. 180 tús tons. Tað, fiskifrøðingarnir lovaðu, hevur ikki hildið, og Auðunn ávaraði ímóti at hella seg ov nógv til útrokningar og framskrivingar. Hann vísti á, at tað er trupult at siga, hvat er burðardygt og hvat ikki er burðardygt og eftirlýsti vitan um hvat hendir, tá man minkar nógv um fiskiskap og verjir ungfiskin. Í hesum sambandi eftirlýsti hann størri vitan um føðiviðurskifti, berievni og kannibalismu. Hann eftirlýsti eisini størri játtan til lívfrøðiligar kanningar, heldur enn til umsiting av fiskastovnunum hvør sær. Vit mugu miða ímóti einari langtíðar javnvág, heldur enn at reagera í óðum verkum uppá broytingar eftir stuttari tíð. Hetta gevur misljóð innanlands og hevur eisini týdning í sambandi við góðkenning av burðardyggum fiskiskapi uttanlands. Marita Rasmussen, Vinnuhúsið Eingin fiskivinnupolitikkur er orðaður síðani 2001, og tørvur er á einaum uppdateraðum fiskivinnupolitikki. Politiskt hendir einki uttan viðlíkahald av einari skipan, sum ikki virkar. Serliga tørvar ein strategi um fiskiídnaðin, hvussu hann skal skipast, og hvussu man ger tað skilabest. Samstundis situr vinnan og bíðar. Fyrsta treyt fyri at skapa fortreytir fyri lønandi rakstri av vinnuni á sjógvi og landi er at stilla fiskidagarnar í mun til fiskifrøðiligu ráðgevingina og at verja smáfiskin. Stuðulsskipanirnar eru við til at halda yvirkapasitetinum uppi og avlagar kappingina við aðrar vinnur. Marita samanbar við alivinnuna. Stórar og svárar avgerðir blivu tiknar, ið gjørdu, at flestu alibrúk lógu eftirá. Men úrslitið gjørdis samstundis, at vinnan gjørdist lívfrøðiliga og fíggjarliga sterkari. Tað

11

sama er neyðugt í fiskivinnuni. Svárar avgerðir skulu til, og tá kann man koma út hinumegin við betri úrsliti. Hennara boðskapur um, hvat skal til í fiskivinnuni er, i) At tilfeingið verður umsitið burðardygt, t.v.s at fiskidagatalið verður umsitið í

mun til lívfrøðiligu ráðgevingina, og at smáfiskur verður vardur enn meira. ii) At stuðulsskipanir verða burturbeindar. Hesar eru skattalætti til sjófólk og

fiskavirkisskipanin. Orðaskifti millum vinnuumboðini og Helga Jacobsen, blaðmann. Hvussu koma vit nærri málinum um tillaging og dagføring, ímóti burðardyggari og lønandi fiskivinnu? Viberg: Vísti á, at fiskiflotin er minkaður heilt munandi tey seinnu árini. Serliga er línuflotin og talið av lemmatrolarum minkað nógv. Hvørt minkingin er nóg stór, er torført at siga. Jan: Skuldarbyrðan hjá skipunum er ov stór. Skipini eru keypt ov dýrt og ofta eru dagar keyptir dýrt. Hetta darvar rakstrinum almikið. Audunn: Vinnan er í einari tillaging av sær sjálvari, og fiskiflotin er minkaður munandi seinnu árini. Viðv. smáfiski: Sum er, roynir bólkur 5 nátúrliga, har smáur fiskur er. Um hann ikki skal royna, har smáfiskur er, má hann sleppa at royna á øðrum leiðum. Marita: Neyðugt er, at man samlar eitt forum við umboðum fyri fiskivinnuna og setir sær nøkur mál yvir nøkur ár, hvussu vit gera neyðugar tillagingar, soleiðis at meira fæst burturúr fíggjarliga og soleiðis at vinnan fær besta og javnasta tilfeingið. Kapping í vinnuni Viberg: Ov lítið frælsi er í vinnuni til at leggja sín rakstur til rættis. Fingu skipini loyvi at landa uttanlands, høvdu vit fingið størri dynamikk og størri kapping. Hann óttaðist ikki fyri, at stórar nøgdur av fiski høvdu blivið landað uttanlands fyri tað. Jan minti á, at nógv lokalsamfeløg eru sera nógv tengd at fiskivinnuni. Tað má havast i huga. Audunn: Ávaraði ímóti at brúka ta íslendsku skipanina. Hetta hevði gjørt, at nógv minni av fiski hevði komið upp á land. Stór skuld er upparbeidd, smábátafiskiskapurin er minkaður nógv, og virksemið er nógv savnað. Hetta er ikki sosialt burðardygt. Umsitingarlig burðardygd. Skulu vit hava ein óheftan stovn at umsita fiskivinnuni? Maria: Lurtið eftir fiskifrøðini. Vit fáa helst færri fiskiskip, men vit fáa eina meira lønandi fiskivinnu.

12

Viberg vísti á, at Føroyar hóast alt hava eina góða skipan. Føroyar eru eitt land, ið er so nógv tengt at fiskivinnuni og eru munandi longri frammi ímóti einari burðardyggari fiskivinnuni enn londini rundanum okkum. Vit kunnu ikki annað. Náttúran gevur altíð sveigg í fiskiskapinum, men vit mugu duga at leggja fiskiskapin soleiðis til rættis, at vit minimera hesi sveiggjini. Marita: Tað er ikki sjálv fiskidagaskipanin, ið tað er galið við. Skipanin hevur styrkir og veikleikar, eins og aðrar skipanir. Tað eru tey, ið umsita skipanina, ið eru avgerandi. Vit mugu vera vakin yvirfyri veikleikunum og gera tað við veikleikarnar, sum skal til. Hvat eigur at verða gjørt nú? Samanumtikið vístu vinnuumboðini á, at vinnan og fiskifrøðin mugu seta seg saman og kjakast um loysnir. Samskiftið ímillum vinnu og fiskifrøði er gott, og tað gevur grundarlag fyri loysnum. Petur Steingrund, Havstovan Minni og minni er av toski og hýsu. Merkingar vísa, at minni enn 1% ferðast úr føroyskum øki, so eingin vandi er fyri at missa fiskin av teirri orsøk, og tá kunnu vit leggja okkum eftir at umsita tað tilfeingið, sum vit hava. Tað er serliga tilgongdin, ið ávirkar stovnsstøddina, og hon er sera ójøvn frá ári til annað. Afturlýtandi sæst, at tilgongdin er bæði tengd at náttúruviðurskiftunum og at, hvussu nógv er av toski frammanundan. Við somu náttúruviðurskiftum fæst besta tilgongdin, um toskastovnurin er ímillum 80 tús og 120 tús tons. Við miðal náttúruviðurskiftum fæst tann besta langtíðarveiðan av toski, um veiðitrýstið verður minkað við umleið 35% av miðal veiðitrýstinum í 1997‐2006. Um veiðiorkan verður minkað við hesum 35%, verður minni veitt trý tey fyrstu árini, men eftir seks árum er alt vunnið innaftur, og eftir tað verður meira til øll! Bjarni Arnason, P/F Nota Eitt yvirlit bleiv víst yvir skip, størri enn 100 tons (línu‐ og garnaskip) og maskinorku størri enn 400 hk (trolarar) fyri tey seinastu 10 árini. Undantikið pelagisku skipini og verksmiðjutrolarar, er flotin blivin eldri og eldri. Miðalaldurin fyri allan flotan er í hesum 10 ára skeiðinum øktur frá 23 árum til 28 ár. Hetta er tekin um, at meginparturin av fiskiflotanum klárar ikki at endurnýggja seg. Fjarfiskiflotin og tann pelagiski flotin klára seg munandi betur enn flotin, ið roynir eftir botnfiski undir Føroyum. Samlaða talið av ársverkum í fiskiflotanum er minkað við uml. 300, frá knapt 1200 í 2000 til knapt 900 í 2009. Línuskipini er tann bólkurin, ið hevur flest ársverk (uml. 250). Samlaða skuldin í flotanum er økt nógv seinastu seinastu árini. Í tíðarskeiðinum 1996 til 2009 hækkaði skuldin úr 732 millónir upp í 1939 milliónir. Støðan hjá botnfiskaflotanum undir Føroyum

13

er generelt vánalig, serliga fyri lemmatrolararnar, línuskipini og garnaskipini, meðan partrolarar sum bólkur klárar seg heldur frægari. Samanlagt er avkastið fyri fiskiflotan negativt, og hevur verið tað tey seinastu árini. Avkastið hevur verið fall tey seinstu 10 árini, undantikið í 2005 og 2006. Býtt sundir í skipabólkar, klárar heimaflotin seg illa, meðan pelagiski flotin og verksmiðjutrolararnir hava betri úrslit. Mortan Johannesen, útróðrarmaður Greiddi frá sínum nógvu royndum sum aktivur sjómaður. Hann legði fyri við lønsemi í fiskivinnuni og kom serliga inn á prís fyri góðsku. Trupult er at fáa betri prís fyri góðsku í Føroyum, og hann spurdi, hví so er. Hann greiddi harumframt frá egnum royndum við at lata fiskin í ísvatn umborð og kryvja í landi. Hetta gav stak góðan fisk og hann skeyt upp, at meira fer at blíva gjørt við tað. Ein annar fyrimunur er, at innvølir, livrar, rogn og sil koma lættari til høldar. Tilfeingið er avmarkað, og tí ræður um at fáa alt til høldar í bestu góðsku og til ein marknað og prís, ið virðismetir góðsku. Í orðaskiftinum eftir framløgurnar bleiv tikið í aftur trupulleikan, at tað fæst ikki besti prísur fyri bestu góðsku. Nógv bleiv kjakast um hetta evni. Hetta er ein stórur trupulleiki, ið má loysast. Herman Oskarsson, Hagstovan Útflutningurin av fiskavørum vaks frá 94 milliónir kr í 1960 til 3,2 milliardir í 2002. Síðan er hann minkaður nakað og var í 2010 uml. 2,7 milliardir. Umroknað til 1960‐virði hevur útflutingurin í 2003 verið 361 milliónir kr. Í tíðarskeiðinum 1960 til 1985 var ein týðiligur vøkstur í útflutningi pr. íbúgva, men síðani er einki hent. Í tíðarskeiðinum 1960 til 1975 vaks útflutningurin pr. íbúgva við 5,2% um árið. Í tíðarskeiðinum vaks hann 2,7% og síðani 1997 er hann minkaður 1,8% um árið. Býtt upp á hvønn arbeiðara í vinnuni, hevur verið ein samlaður vøkstur uppá 3,6% um árið yvir alt tíðarskeiðið síðani 1960. Men meðan vøksturin í tíðarskeiðinum 1960‐1975 í miðal var 7,1% um árið, hevur hann bert verið 0,8% um árið síðani 1997. Her er sostatt næstan ein stagnatión í produktivitetinum pr. arbeiðara (umframt at samlaða útflutningsvirðið er minkað ógvisliga). Vit tykjast fyri fleiri árum síðani at hava nátt evstamarkinum fyri úrtøku úr havinum. Tað verður tungt at vinda meira burturúr, tó tað helst er gjørligt. John Rajani, Felagið Peningastovnar Fyri íleggjarnar er føroyska fiskivinnan eitt áhugavert tilfeingi. Eftirspurningurin er vaksandi, sjógvurin er reinur, og førleikin, royndirnar og starvfólkatilfeingið eru til staðar. Eingin ivi er um, at

14

møguleikar eru at vinna pening. Men samstundis eru váðarnir ov stórir í mun til lønsemið. Hetta ger, at fiskivinnan er trupul at fíggja. Marknaðarváðarnir eru stórir við skiftandi prísum á heimsmarknaðinum. Lívfrøðiligu váðarnir eru stórir. Við betri umsiting av tilfeinginum kunnu vit helst minka munandi um hendan váðan. Rakstrarligu váðarnir eru fleiri. Prísin á olju og rentustøði kunnu vit ikki gera so nógv við, men vit kunnu geva vinnuni munandi betri karmar, so hon kann tillaga seg og gerast meira lønandi. Politiski váðin er í løtuni so stórur, at tað er ikki hugsingur um at fara undir at fíggja størri og betri skip. Niðurstøðan er tí, at fiskivinnan í dag er ikki serliga áhugaverd fyri pengastovnarnar at fíggja. Vinnan má vita, hvat støðan verður eftir 1. januar 2018. Umsitingin av tilfeinginum eigur altíð at skipast soleiðis, at hon er burðardygg, Karmarnir hjá vinnuni mugu gerast minni avmarkandi (søla uttanlands, útlendskir eigarar, virking umborð v.m.) Reiðarí eiga at hava møguleika at veðseta síni fiskirættindi. Felagið Peningastovnar mælir til eina størri liberalisering av lóggávuni, m.a. við møguleikum fyri størri eindum, meira samstarv við útlendsk feløg og meira virking umborð. Eilif Gaard, Havstovan Eilif Gaard greiddi frá um lívfrøðiligu og vinnuligu fortreytirnar fyri at troyta tilfeingið burðardygt og skeyt upp ein leist fyri umsiting. Tilfeingið má til eina og hvørja tíð troytast innan fyri teir karmar, sum náttúran setir. Tó ber til, við góðari vitan um náttúruviðurskiftini, innan fyri náttúrugivnu karmarnar at ávirka, hvussu nógv fæst burturúr náttúrligu framleiðsluni. Havstovan er rættiliga væl fyri, viðvíkjandi førleika at taka inn vistfrøðiligu karmarnar í ráðgevingina um, hvussu tilfeingið best kann troytast. Tó neyðugt er við enn størri vitan, skal vistskipanin brúkast til fulnar. Málið er at gera vistfrøðiligt modell fyri landgrunnin, ið skal geva amboð at optimera úrtøkuna. Hóast samlaða fiskidagatalið er minkað síðan fiskidagaskipanin bleiv sett í verk, sæst gongdin ikki aftur í minkaðum veiðitrýsti. Bæði fyri tosk, hýsu og upsa er tað framvegis ov høgt, og frá vinniligum sjónarhorni er tann samlaði veiðikapasiteturin ov stórur. Skotið bleiv upp at broyta tilmælið til myndugleikarnar soleiðis, at Løgtingið ger rammulógina, ið tekur støði í lívfrøðiligari, fíggjarligari og samfelagsliga burðardyggari nýtslu av tilfeinginum, og at umsitingin annars verður flutt til Landsstýrismannin í fiskivinnumálum. Landsstýrismaðurin fær eitt heildartilmæli at taka støðu til, ið tekur støði í teimum lívfrøðiligu og búskaparligu fortreytunum og sum eisini tekur vinnulig og samfelagslig atlit. Ein leistur kundi verið, at Havstovan ger eina statusfrágreiðing og eitt lívfrøðiligt tilmæli, ið bæði byggir á fiskastovnarnar og teir lívfrøðiligu

15

karmarnar. Ein nevnd, ið er sett saman av umboðum fyri umsitingina (Fiskimálaráðið), lívfrøði (Havstovan), fiskivinnuna og búskaparligari og samfelagsligari ekspertisu ger eitt heildartilmæli, við støði í tí lívfrøðiliga tilmælinum, vinnuligum og búskaparligum fortreytum og tekur samfelagslig atlit. Landsstýrismaðurin tekur síðan støðu til tilmælið og ásetir við kunngerð reguleringar fyri komandi fiskiár. Jákup Poulsen, Sp/f Inspect Góðskan á føroyskum saltfiski er ikki broytt tey seinastu árini, meðan tann íslendski saltfiskurin er batnaður. Tí eru teirra prísir nú betri enn teir føroysku. Umframt at góðskuflokkingin (og harvið prísurin) eru ov vánalig, verða umleið 5% av ráfiskinum burturbeind, annaðhvørt við fráskurði í reinskeringini ella við at fiskurin als ikki kann nýtast. Hetta svarar í nøgd til umleið 600 tons av liðugtvøru, ella 33 treylarar av liðugt pakkaðum saltfiski. Samanlagt, íroknað hægri prís vegna góðskubetran, hægri úrtøku og arbeiðsløn til reinskering kundu vit fingið umleið 90 milliónir um árið meira burtur úr saltfiskinum, enn vit fáa í dag. Jákup Poulsen eftirlýsti einari hugburðsbroyting, soleiðis at tað í øllum liðum verður hugsað meira um brúkaran. Størsti trupulleikin er góðskan á tí landaða fiskinum. Hetta ger, at stórar upphæddir fara fyri skeyti. Í seinasta enda verður hesin missur fluttur heilt til skipini. Blóðging, útbløðing og hagreiðing annars umborð má betrast. Harumframt ávirka túralongdirnar í stóran mun. Dygdin á fiskinum versnar serliga nógv, aftan á at ein vika er gingin, eftir at hann er veiddur. Eftir hesum hevði verið skilagott, at fiskitúrarnir ikki vóru longri enn ein vika. Tilfeingisrenta og tilfeingisgjald ‐ Jóannes Jacobsen Jóannes Jacobsen greiddi frá muninum millum tilfeingisrentu og tilfeingisgjald. Tilfeingisrenta er avreiðingarvirðið við best hugsandi umstøðum, frádrigið avlop og kostnaðir, sum best hugsandi fiskifloti hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðið. Orði ”renta” er helst umsett beinleiðis úr tí enska ”rent”, ið merkir leiga. Tað átti helst at verið kallað ”tilfeingisleiga”. Tilfeingisrenta sigur sostatt, hvussu fíggjarliga støðan hevði verið undir optimalum umstøðum. Tilfeingisgjald er avreiðingarvirðið við verandi stovnsrøkt frádrigið avlop og kostnaðir, sum verandi fiskifloti hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðið. Tann parturin av tilfeingisrentuni, sum eigarin í praksis fær til høldar undir verandi umstøðum. Munurin millum tilfeingisrentu og tilfeingisgjald verður sostatt avgjørdur av i) hvussu nær avreiðingarvirðið er mestamarkinum og ii) hvussu nær kostnaðirnir í fiskiflotanum, sæð undir einum, eru minstamarkinum. Spurningurin eigur altíð at vera, hvussu vit fáa størsta tilfeingisgjaldið burturúr tilfeinginum, heldur enn hvussu stórt søluvirði.

16

Eigarin av tilfeinginum hevur stóra ávirkan á, hvussu tilfeingisrentan verður býtt ímillum rakstrarútreiðslur og tilfeingisgjald. Eitt uppskot er, at ein óheftur stovnur umsitir tilfeingið við tí máli, at mest avkast verður til eigaran (Føroya fólk). Hvussu verður í 2018? ‐ Hjalmar Hansen Í lógini um vinnuliga fiskiskap er ein tvístreingjað loyvisskipan. Veiðiloyvið gevur skipinum atgongd til at fiska, meðan fiskiloyvið sigur, hvat og hvussu nógv skipið kann fiska. Veiðiloyvini hava einki áramál, meðan fiskiloyvini koyra í dag eftir 10 rullandi árum. Politisk avgerð er tikin um, at hin 1. januar 2018 verða øll loyvi og øll rættindi uppsøgd. Til ta tíð má ein yvirordnað avgerð takast um, hvat vit vilja: er tað Økismenning, virksemi kring ella størst búskaparligt avkast? Tað tænir okkum øllum best, at tann raðfestingin verður gjørd. Hvussu áseta vit fiskirættindi? Avgerðin má liggja á einum øðrum staði enn løgtinginum. Eitt uppskot kundi verið at tað liggur hjá landsstýrismanninum. Eitt annað, at tað kundi verið ein óheftur stovnur. Annað, ið má viðgerast, er fiskiorka. Hvussu máta vit fiskiorku, herundir tær broytingar ið eru, tá skip verða skift út? Hvat skal so henda eftir 2018? Lógarteksturin leggur mest upp til, at einki skal henda, og hetta er tað mest sannlíka. So leingi loyvishavarar uppfylla tær treytir, ið lógin ásetur, og kunnu teir halda fram. Ein løgfrøðiligur spurningur er, um grein 7 og 13 í lógini geva grundarlag fyri at býta fiskirættindini øðrvísi. Hóast veiðiloyvið verður endurnýggjað og eigarin hevur uppfylgt tær treytirnar, sum annars er, kunnu vit so býta rættindini at fiska øðrvísi? Orðingarnar í greinunum geva helst luttakaurunum i vinnuni grundarlag at halda, at so leingi treytirnar eru uppfyltar, so verða veiðiloyvi og fiskiloyvi endurnýggjað. Sostatt er neyðugt greitt at fáa staðfest, at tað ikki er nakar automatikkur at fáa endurnýggjað rættindini. Í hesum sambandi varð víst á, at vinnan átti at verið meira sjónlig við grundgevingum av, hvønn týdning tað hevur at hava hesi rættindini. Tá tosað verður um fiskirættindamarknað, verður ofta fokuserað uppá avkast (í landskassan). Tað primera máli við einum rættindamarknaði má vera at optimera vinnuna. Vit kundu sett okkum spurningin, at um tað var ein reiðari, ið skuldi umsitið alt tilfeingið, hvussu hevði hann so skipað sin fiskiskap? Eitt dømi er skeljavinnan. Partvís eisini gulllaksafiskiskapurin, ið er avmarkaður við tali av loyvum, og annars er tað stórt sæð upp til vinnuna sjálva at skipa sín fiskiskap. Kann hesin leisturin yvirførast til aðrar partar av vinnuni? Tá tað kemur til loyvisskipanina og hvat skal henda eftir 1. januar 2018, leggur lógin upp til,at so leingi núverandi loyvishavarar uppfylla tær treytir, ið lógin ásetur, koma teir framvegis at hava síni rættindi. Um broytingar henda, mugu nýggjar rammur gerast, ið seta upp, hvat kann gerast, alt eftir hvat mál vit vilja røkka.

17

Orðaskifti í salinum Eftir framløgurnar, var orðið frítt og nógv orðaskifti fór fram. Fleiri áhugaverd evni blivu umrødd, men tað evnið, ið mest orðaskifti var um, var trupulleikin við at ov lítið samband er ímillum fiskagóðsku og fiskaprís. Sum nevnt bleiv í framløguni um saltfisk fyrr á degnum, er ójøvn góðska á fiskinum ein álvarsligur trupulleiki, ið kostar vinnuni og samfelagnum stórar upphæddir. Luttararnir sóknast eftir orsøkum til, hví tað er so trupult at fáa prís fyri góðsku og hvat kann gerast fyri at bøta um trupulleikan. Góðsa fyri prís er ein avgerandi motivatión í arbeiðinum umborð fyri góðari og javnari góðsku. Hetta lá frammarlaga hjá luttakarunum og eigur at takast upp til neyvari viðgerð, við tí endamáli at koma við ítøkiligum uppskotum til, hvussu trupulleikin kann loysast.

18

Framløgur

Toskaveiðan seinastu 5 áriniToskaveiðan seinastu 5 áriniHvat hevur fiskatalið og miðalprísur verið fyri hvønn bólkin?

Útgangsstøði er miðal kg Pr stødd:Fortreytir:

Toskur 1 - kg. 7+ settur til kg. 8 ímeðalToskur 2 - kg 4 til 7 settur til kg 5 5 ímeðal

Útgangsstøði er miðal kg. Pr. stødd:

Toskur 2 - kg. 4 til 7 settur til kg. 5,5 ímeðalToskur 3 - kg. 2 til 4 settur til kg. 3 ímeðalToskur 4 - kg. 1 til 2 settur til kg. 1,5 ímeðalToskur 5 - kg. 0,3 til 1 settur til kg. 0,65 ímeðal

22-03-2011 Framløga á Fiskivinnutinginum 2011 1

Stk% av tali á kr. kr. Íalt

% av virði

% munur

2 006 208 7% 59 118 129 710 12% 5%Lemmatrolarar 2.006.208 7% 59 118.129.710 12% 5%

r 1.827.440 6% 48 87.204.874 9% 2%6 398 787 23% 54 348 101 339 35% 12%

Lemmatrolarar

Partrolarar

Línuskip 6.398.787 23% 54 348.101.339 35% 12%

74.211 0,3% 100 7.444.894 0,7% 0%

íalt 10.306.645 36% 54 560.880.817 56% 20%Garnaskip

íalt 10.306.645 36% 54 560.880.817 56% 20%

1.628.952 6% 25 40.861.321 4% -2%Útróðrabátar40-110 BRT

3.616.881 13% 25 88.980.708 9% -4%

2.503.190 9% 29 71.823.005 7% -2%

Útróðrabátar15-40 BRT

Trolbátar

íalt 7.749.024 27% 26 201.665.034 20% -7%

ÚtróðrabátarBólkur 5A

6.745.131 24% 24 163.957.377 16% -7%

3.583.054 13% 21 76.891.184 8% -5%

í lt 10 328 185 36% 23 240 848 561 24% 12%

Bólkur 5A

ÚtróðrabátarBólkur 5B

Framløga á Fiskivinnutinginum 2011

2

íalt 10.328.185 36% 23 240.848.561 24% -12%

Íalt fyri allar 28.383.854 100% 35 1.003.394.412 100%

22-03-2011 Framløga á Fiskivinnutinginum 2011

3

Meginfelag Útróðrarmanna

Góðan dagin

Auðunn KonráðssonAuðunn Konráðsson

Formaður í Meginfelag Útróðarmanna


Hvat er burðardygg fiskiveiða ?Hvat er burðardygg fiskiveiða ?


Lívfrøðiliga

Búskaparligap g

S i ltSosialt


Toskaveiðan undir Føroyum 1971‐2010

40000

45000

25000

30000

35000

10000

15000

20000

0

5000

10000

1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009


Veiða og Ráðgeving í Barentshavinum 1986 ‐ 2011


Gýtingarstovnur og tilgongd Ísland 1955 ‐2003


Veiða eftir toski Ísland 1945 ‐2006


Vekt eftir aldri á toski Ísland 1976 ‐1983


Takk fyri

Hvussu verður fiskivinnan undir Hvussu verður fiskivinnan undir Føroyum burðardygg og lønandi?

Framløga á Fiskivinnutingi

22 201122. mars 2011

Marita Rasmussen, stjóri

Hvat vilja vit við føroyskari fiskivinnu?Hvat vilja vit við føroyskari fiskivinnu?

Er nakar fiskivinnupolitikkur í Føroyum? Er nøkur ætlan gjørd fyri at fáa fiskivinnuna lønandi ?

Politiskt hendir einki uttan viðlíkahald av einari skipan, sum ikki virkar

Vinnan situr á garðinum og bíðarg g

Fiskivinnupolitikkur fyri vinnuna á sjógvi og landi manglar!

Hvussu fáa vit burðardygga og lønandi vinnu?Hvussu fáa vit burðardygga og lønandi vinnu?

Politiska og vinnuliga semju

Um at skapa fortreytir fyri lønandi rakstri av vinnuni á sjógvi og landi

Hetta er alneyðugt

Øll vita, at føroyska fiskivinnan ikki kastar pening av sær

Hetta verður staðfest ár undan ári uttan at nakað verður gjørt við h tthetta

Fortreytir fyri lønsamari fiskivinnuFortreytir fyri lønsamari fiskivinnu

At tilfeingið verður røkt - lívfrøðiliga burðardygt

Fiskidagatalið stillast í mun til fiskifrøðiligu ráðgevingina

Verja smáfiskin

So fáa vit:

So javna árliga úrtøku sum gjørligt

Atgongd til best gjaldandi marknaðirnar

Eina fíggjarliga burðardygga fiskivinnu

Sum fær endurnýggjað seg

Og ment seg til framtíðar avbjóðingar

Fortreytir - framhaldFortreytir framhald

Studningsskipanir

Studningsskipanirnar upprætthalda ov stóran kapasitet í vinnuni á sjógvi og á landi

Skattalættin til sjófólk og fiskavirkisskipanin

Viðvirkandi til, at tilfeingið verður ov hart troytt

Avlaga kappingina millum vinnugreinar

Hetta er gjørt fyrr fyri aðrar vinnurHetta er gjørt fyrr fyri aðrar vinnur

Ídnaðurin fyrst í 1990’unum

Handilsavtala við ES – handilsforðingar burturbeindar

Studningsskipanir avtiknar í Føroyum

Smáídnaður í Føroyum lá eftiráy

Hví gjørdi man hetta?

Tí man vildi tryggja fiskivinnuni best møguliga atgongd til marknaðin

Alivinnan fyrst í hesum árhundraðinum

Lágir marknaðarprísir og stórir trupulleikar við sjúkuLágir marknaðarprísir og stórir trupulleikar við sjúku

Heimsins strangasta heilsufrøðiliga regluverk

Nógvir aktørar í alivinnuni lógu eftirá

Hvat skal gerast?Hvat skal gerast?

Tað krevst politiskur og vinnuligur vilji til broytingar í fiskivinnuni

Okkara boð:Okkara boð:

Umsitingin av tilfeinginum má gerast burðardygg

Studningsskipaninar mugu burturbeinast

Burðardyggur fiskiskapurBurðardyggur fiskiskapur

Petur SteingrundFiskivinnutingið 22/3-2011

Avbjóðingar

• Fiskiskapur er týdningarmesta grundarlagið undir føroyska samfelagnumg

• Minni og minni av toski og hýsuH fá fi ki k i b ð d ?• Hvussu fáa fiskiskapin burðardyggan?

Føroyski toskurin í 100 ár

960

1080

1200

ours

)

180

202.5

225

dd eiða

200.000 t

600

720

840

960

wle

r CPU

Eon

tonn

-ho

112 5

135

157.5

180

r lan

ding

sd

tonn

es)

ovns

stød

d el

la v

eto

ns)Stovnsstødd

360

480

600

Brit

ish

traw

es p

er m

illio

67.5

90

112.5

Bio

mas

s or

(thou

sand

fyri

sto

nsst

ødd

(‘00

0 t

0

120

240

B(to

nne

0

22.5

45

B

Vís

ital

Stov

n

Veiða0 1906

1916

1926

1936

1946

1956

1966

1976

1986

1996

2006

Year

0V

Ár CPUE Biomass of age 3+ Landings

Frá ICES (2009)6.000 t 40.000 t

“Fiskur hevur stert”

FøroyarNoreg

Ísland Fiska sum mest!

Fyri tosk og hýsu undir Føroyum:Ferðing minni enn 1%

“Fiskur hevur stert”Ferðing minni enn 1%

FøroyarNoreg

Ísland Fiska sum mest!

“Fiskur hevur IKKI stert”

FøroyarNoreg

Varsemi at fiskaÍsland

Varsemi at fiska

Tilgongd

2004: 3 milliónir 1984: 48 milliónir

Tilgongd

5 10 15 20 20 20 10 5 mill.

2020

40

60Stovnur í

80

100

2009

100

120Stovnsstødd

= 10 túsund tons av toski= 5 millionir smáfiskar 140.000 t

Tilgongd

5 10 15 20 20 20 10 5 mill.

2020

40

60Stovnur í

80

100

2009

100

120Stovnsstødd Best!

= 10 túsund tons av toski= 5 millionir smáfiskar 140.000 t

Hvør er størsta lang tíðarHvør er størsta lang-tíðar veiða?veiða?

• 3 góð gróðrarár med 7 ára millumbili• Fiskideyðin er stórur, tá toskurin veksur

seint og øvugtseint og øvugt• Tilgongdin er størst, tá toskastovnurin er

l ið 100 000 tumleið 100.000 tons

Úrslit:

160000)Minking: 80%: 125000 t 35%: 90000 t 0%: 0 t !

120000

140000

160000

se (t

ons)

Stovnsstødd, tons

80000

100000

sstø

rrel

s

40000

60000

best

ands

0

20000

Mid

dels

b

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1

Fremtidig fiskedødelighed (i forhold til 1997-2006)

M

Úrslit:

35000ns

)Minking: 80%: 17700 t 35%: 27500 t 0%: 0 t !

25000

30000

er å

r (to

n

15000

20000

angs

t pe Veiða, tons

5000

10000

15000

tors

kefa

0

5000

0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0 8 0 9 1 1 1Mid

dels

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1

Fremtidig fiskedødelighed (i forhold til 1997-2006)

M

Niðurstøður

• Ein minking av veiðiorkuni (t.d. í fi kid ) ó i fi kfiskidøgum) gevur nógv meira fisk

• Loysir seg betri fyri samfelagið og tað y g y g geinstaka fiskifarið

• Ein minking av veiðiorkuni gevur minniEin minking av veiðiorkuni gevur minni veiðu í umleið 3 ár

• Eftir 6 árum er alt vunnið inn aftur• Eftir 6 árum er alt vunnið inn aftur• So: hvørjum bíða vit eftir?

Takk fyri áhuganTakk fyri áhugan

Fiskiflotin 1996 – 2009Ú

Fiskiflotin 1996 – 2009Úrdráttur úr roknskapargreining

22/10/2011 1

Flokking sambært lóg um vinnuligan fiskiskapFlokking sambært lóg um vinnuligan fiskiskap (fiskiloyvir):◦ Skip yvir 110 tons (línu- og garnaskip)◦ Skip yvir 110 tons (línu og garnaskip)◦ Maskinorka størri enn 400 hk (trolarar)

22/10/2011 2

Tal av skipum

80,0

90,0

100,0

Tal av skipum

50,0

60,0

70,0

Allur flotin

20,0

30,0

40,0Allur flotin

0,0

10,0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 3

Miðalaldur

40,0

45,0

30,0

35,0Allur flotin

Pelagisk skip

Rækjuskip

25,0

30,0

Ár

j p

Verksmiðjutrolarar

Partrolarar

Lemmatrolarar

Línuskip

15,0

20,0Garnaskip

Onnur skip

10,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 4

800 000

Nettosøla

600 000

700.000

800.000

400.000

500.000

600.000

DKK.

Pelagisk skip

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

Partrolarar

200.000

300.000

400.000

T. D Partrolarar

Lemmatrolarar

Línuskip

Garnaskip

Onnur skip

0

100.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 5

250 000

Hýrur / starvsfólkakostnaður

200.000

250.000

150.000

K

Pelagisk skip

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

100.000

T. DKK

Partrolarar

Lemmatrolarar

Línuskip

Garnaskip

Onnur skip

50.000

0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 6

Úrslit áðrenn óvanligt

200.000

250.000

100.000

150.000

DKK

Pelagisk skip

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

Partrolarar

0

50.000

T. D

Lemmatrolarar

Línuskip

Garnaskip

Onnur skip

‐100.000

‐50.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 7

Úrslit áðrenn óvanligt

150.000

200.000

250.000

50.000

100.000

T. DKK Fjarfiskiflotin tilsamans

Heimaflotin tilsamans

‐100.000

‐50.000

‐

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

‐150.000

22/10/2011 8

Ársverk

1000

1200

1400

400

600

800

Allur flotin

0

200

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 9

350

250

300

150

200

Pelagisk skip

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

Partrolarar

Lemmatrolarar

100

150Línuskip

Garnaskip

Onnur skip

0

50

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 20092000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 10

7

Vektaði miðal prísurin pr. mánað til bátar yvir 20BRT

Kr./litur

5

6 2010

2009

2008

3

4

2007

2006

2005

2004

2003

1

2

0

22/10/2011 11

500.000

Immateriel aktiv

400.000

450.000

300.000

350.000

K

Pelagisk skip

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

150 000

200.000

250.000

T. DKK

Partrolarar

Lemmatrolarar

Línuskip

Garnaskip

Onnur skip

50.000

100.000

150.000 Onnur skip

0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 12

100.000

0 000

80.000

90.000

50 000

60.000

70.000

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

Partrolarar

30.000

40.000

50.000Lemmatrolarar

Línuskip

Garnaskip

Onnur skip

10.000

20.000

0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 13

1.400.000

Materiell støðisogn ‐ skip

1.200.000

800.000

1.000.000

KK

Pelagisk skip

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

400 000

600.000

T. DK

Partrolarar

Lemmatrolarar

Línuskip

Garnaskip

Onnur skip

200.000

400.000 p

0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 14

All fl ti

2.500.000

3.000.000

Allur flotin

1.000.000

1.500.000

2.000.000

EBITDA

Veð‐og Bankaskuld

0

500.000

000 000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

g

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 15

Pelagisk skip

120 000

140.000

160.000

180.000

e ag s s p

60.000

80.000

100.000

120.000

EBITDA pr. skip

Veð‐og bankaskuld pr. skip

0

20.000

40.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 16

Verksmiðjutrolarar

40.000

50.000

60.000

0

10.000

20.000

30.000 EBITDA pr. skip


1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 17

Partrolarar

14.000

16.000

18.000

Partrolarar

6 000

8.000

10.000

12.000

EBITDA pr. skip

Veð‐ og bankaskuld pr. skip

0

2.000

4.000

6.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 18

Lemmatrolarar

8.000

10.000

12.000

4.000

6.000 EBITDA pr. skip


‐2.000

0

2.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 19

í k

10.000

12.000

Línuskip

6.000

8.000

EBITDA pr. skip


0

2.000

4.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 20

Garnaskip

6.000

7.000

8.000

3.000

4.000

5.000

EBITDA pr. skip


0

1.000

2.000

‐1.0001996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 21

Eginogn

1.000.000

1.200.000

g g

600.000

800.000

. DKK

ll fl i

200 000

400.000

T. Allur flotin

0

200.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 22

Eginogn

350.000

400.000

450.000

250.000

300.000

K

Pelagisk skip

Rækjuskip

Verksmiðjutrolarar

l

100 000

150.000

200.000

T. DKK Partrolarar

Lemmatrolarar

Línuskip

Garnaskip

O ki

0

50.000

100.000 Onnur skip

‐50.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 23

Skuld tilsamans

2.500.000

3.000.000

3.500.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

T. DKK

Allur flotin

500.000

1.000.000

0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

22/10/2011 24

Allur flotin

40 0

50,0

60,0

20,0

30,0

40,0

nt

Renting av eginogn áðrenn óvanligt

0,0

10,0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Prosen Renting av eginogn áðrenn óvanligt

Renting av eginogn

‐20,0

‐10,0

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

‐30,0

22/10/2011 25

100,0%

80,0%

40,0%

60,0%

Fiskivinna

20,0%

Bilasølur

Timburhandlar

Oljuvinna

‐20 0%

0,0%

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

‐40,0%

20,0%

22/10/2011 26

St i ú t kStørri úrtøku ogog

effektivari vinnu. . . ber tað til ?

H O k HHerman Oskarson, Hagstovan

TaltilfariðTaltilfarið

Ú• Útflutningurin av fiskaúrdráttum (uttan alifisk) – “ein stór integrerað fyritøka”) g y

• 1960-2010, nógv fiskasløg og fiskihættirP í t l h t i t kt á lið ð til itt• Prístal hvørt einstakt ár, liðað saman til eitt samanhangandi prístal

• Fastvirðismát av útflutninginum –“konglomeratvøra í 1960-krónum”konglomeratvøra í 1960-krónum

Fiskaútflutningur í ársins prísumFiskaútflutningur í ársins prísum3 500

3.000

3.500

2.000

2.500

1.500

500

1.000

01960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Í ársins virði Í føstum virði

Ársins prísir og fastir prísirÁrsins prísir og fastir prísir3.595 395

3.095

3.595

345

395

2.095

2.595295

1 095

1.595

195

245

595

1.095

145

951960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

95

Í ársins virði Í føstum virði

Útflutningur í føstum virðiÚtflutningur í føstum virði

350

400

300

200

250

150

1001960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Vísital HP filtur

Avmarking av vælferðiniAvmarking av vælferðini3,6%

350

400

0,8%

,

300

2 9%

200

250

7 1%

2,9%

2 7%150

7,1%

5 2%

2,7% -1,8%

1001960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Fiskaútflutningur Upp á íbúgvan Upp á arbeiðaran

5,2%

NiðurstøðurNiðurstøður

• Vit tykjast hava fyri fleiri árum síðani hava nátt evstamarkinum fyri úrtøku úr havinumy– Rímiligt at eitt evstamark er

Tungt at vinda meira burturúr– Tungt at vinda meira burturúr• Vøxturin í produktiviteti hevur verið alt ov

lítil seinastu árini– Einki sum bendir á at mark skuldi verið fyriEinki sum bendir á at mark skuldi verið fyri

betri produktiviteti

Takk fyri at tit lurtaðu

Vøxtur í fiskaútflutningiVøxtur í fiskaútflutningi

Heildar-útflutningur Upp á fólkið

Arbeiðs-produktivitetur

1960-1975 6,3% 5,2% 7,1%

1975-1996 3,0% 2,7% 2,9%

1996-2010 -1 0% -1 8% 0 8%1996 2010 1,0% 1,8% 0,8%

1960-2010 2,9% 2,2% 3,6%

Tvífaldstíð (ár) 24 32 20

Fiskivinnuting

22. mars 2011 í Norðurlandahúsinum

John Rajani, stjóri BankNordik

Felagið Peningastovnar

Hvussu kundi tað verið?

“Fiskivinnan í Føroyum sæð frá íleggjara sjónarhorni”

2

1. Hvussu hugsa íleggjarar?

2. Íleggjarar síggja møguleikar

3. Íleggjarar meta um váðan (risiko)

4. Niðurstøða – er vinnan áhugaverd?

5. Hvat kann betrast?

6. Tilmæli

Skrá

3

Hvussu hugsar ein íleggjari?

Váði

� Kapitalur er bæði eginkapitalur og fremmandakapitalur

� Ein peningastovnur hugsar í stóran mun sum eginkapitalur/eigari - tó meir um váðan!

4

Íleggjarar síggja møguleikar

Hvat sær íleggjarin so í føroyskari fiskivinnu?

� Áhugavert tilfeingi

� Stórur eftirspurningur eftir fiski - nøgdin er avmarkað men eftirspurningurin er vaksandi

� Globalur marknaður

� Sjógvurin er reinur

� Førleikarnir/royndirnar eru tilstaðar

� Starvsfólkatilfeingi er til staðar

� Møguleika at vinna pening

Eingin ivi er um at møguleikarnir eru fleiri

5

1. Marknaðar váðar

2. Lívfrøðiligir váðar

3. Rakstrarligir váðar

4. Politiskir váðar

Hvørjir eru so týdningamestu váðarnir?

6

Marknaðarváði

Prísurin er skiftandi, vit hava sera lítla – fyri ikki at siga onga - ávirkan á prísin!

0,00

4,00

8,00

12,00

16,00

20,00

24,00

9́6

9́8

0́0

0́2

0́4

'06

'08

'10

DKK/k

Toskur

Hýsa

Upsi

DKK/KG

7

Lívfrøðiligur váði

Váðin eru stórur, m.a. tí vit ikki duga nóg væl at umsita okkara tilfeingi

8


Okkurt umsita vit sjálvi og okkurt umsita vit í felag við øðrum tjóðum

9


Fær makrelurin somu lagnu sum svartkjafturin?

10

Rakstrarligur váði

Flestu skip eru orkukrevjandi og kapital tung, hetta merkir at skipini eru rakstrarliga bundin at oljuprísi og rentustøði

Netto søluvirði býtt sundur í % 2010

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Nótaskip Rækjuskip Flakatrol Lemmatrol Trolbát Partrolstørri

Partrolsmærri

Stállínuskip

Hýra Olja Aðrir rakstrarkostn. RAKSTRARÍKAST/EBITA

11


Gongdina í oljuprísinum hava vit onga ávirkan á – tað eru tað onnur, ið hava!

12


Lóggávan avmarkar munandi møguleikunum at “optimera”raksturin í vinnuni

Týðandi avmarkingar

1. Avmarking á 25%, tá talan er um sølu uttanlands

2. Avmarking á 33%, tá talan er um útlendskar eigarar

3. Avmarking, tá talan er um virking umborð

4. Avmarking, tá talan er um at flyta dagar millum skipabólkar

5. Avmarking á hvussu nógv loyvi ein kann eiga í einum skipabólki

Ein skipa liberalisering av lóggávuni vil føra til minni rakstrarliganváða tí fyritøkurnar hava størri møguleika at tillaga seg. Hetta kann m.a. hava við sær:

� Konsolidering – størri eindir - har hetta kann verða ein fyrimunur!

� Meir samstarv við útlendsk feløg - har hetta kann verða ein fyrimunur!

� Meir virking umborð – har hetta kann verða ein fyrimunur!

13

Politiskur váði

Í vesturheiminun er ikki vanligt at tosa so nógv um politiskan váða

Politiskur váði er m.a. tá ognar rættindi hjá privatum og fyritøkum kunnu verða hótt av politiskum avgerðum

14

Politiskur váði

Í Føroyum kom í 2007 í gildi ein lóg

LØGTINGSLÓG NR. 68 FRÁ 7. JUNI 2007 UM BROYTING Í LØGTINGSLÓG UM VINNULIGAN FISKISKAP

Her stendur m.a.:

"§ 7 b. Veiðiloyvi, latin sbrt. hesi lóg, hava gildi til 1. januar 2018. Stk. 2. Tá veiðiloyvi fer úr gildi sbrt. hesi lóg, fella samstundis øll fiskirættindi burtur, herundir fiskidagar, egnir kvotupartar, egnar hjáveiðikvotur og onnur fiskirættindi, ið latin eru sbrt. lógini.

í somu lóg stendur eisini:

Stk. 5. Veiðiloyvi og fiskiloyvi kunnu ikki setast í veð.

Lógin er ein stórur trupulleiki fyri føroyska fiskivinnu tíhon sigur ikki hvat hendir aftaná 1. januar 2018

15

Politiskur váði

Avleiðing av løgtingslóg (dømi)

Loyvi Loyvi

Línuskip

Stál Stál

r

Kvotur

Kvotur

0

2

4

6

8

10

12

Lán 70% Forrennt.v 15 ár Stál + kvotur 15 ár Forrennt.v 7 ár Stál + kvotur 7 ár

Mió

., k

r

16

Politiskur váði

Avleiðing av løgtingslóg (dømi)

Loyvi

Loyvi

Loyvi Loyvi

Pelagiskt

Stál Stál

Kvotur

Kvotur

r

0

50

100

150

200

250

300

Lán 70% Forrennt.v 15 ár Stál + kvotur 15 ár Forrennt.v 7 ár Stál + kvotur 7 ár

Mió

., k

r

17

Niðurstøða

Fiskivinnan er trupul at fíggja, tí váðin er ov stórur í mun til lønsemi

Støðan í dag

Fiskivinnan er ein sera áhugaverd vinnugrein, men

1. Marknaðar váðarnir eru stórir við skiftandi prísum á heimsmarknaðinum

2. Lívfrøðiligu váðarnir eru stórir. Við eini betri umsiting av tilfeinginum kunnu vit minkað um hendan váðan – helst munandi!

3. Rakstrarligu váðarnir eru fleiri, prísin á oljuni og rentustøðið kunnu vit ikki gera so nógv við, men vit kunnu geva vinnuni munandi betri karmar so hon kann tillaga seg og gerast meir lønandi

4. Politiski váðin er í løtuni so stórur, at tað er ikki hugsingur um hjápeningastovnum at fara undir at fíggja størri og betri fiskiskip

Niðurstøðan er tí:

At fiskivinnan, í dag, er ikki serliga áhugaverd fyri peningastovnarnar at fíggja!

18

Tilmæli

Hvussu kundi tað verið?

� Vit fáa ikki gjørt nógv við fiskaprísirnar

� Vit fáa ikki gjørt nakað við oljuprísirnar

� Vit fáa ikki gjørt nógv við rentuna, tí mugu vit

Fokusera uppá tað, sum vit fáa gjørt nakað við!

1. Vinnan má vita hvat støðan verður eftir 1. januar 2018

2. Umsitingin av tilfeinginum eigur altíð at skipast soleiðis at hon er burðardygg

3. Karmarnir hjá vinnuni mugu gerast minni avmarkandi

4. Reiðarí eiga at hava møguleika at veðseta síni fiskirættindi

Fiskivinnan í Føroyum er í dag ikki áhugaverd hjá íleggjarum -serliga um talan er um langtíðaríløgu - men tað kann hon gerast um rættar avgerðir verða tiknar

19

Takk fyri

Burðardygg og lønandiygg g

fiskivinna

Eilif Gaard

Havstovan

Fiskivinnutingið, 22. mars 2011

InnihaldInnihald

• Lívfrøðiligar og vinnuligar fortreytir

• Umsiting av tilfeinginumUmsiting av tilfeinginum– Verandi leisturMøguligur leistur frameftir– Møguligur leistur frameftir

SpurningarSpurningar

• Fáa vit mest møguligar úr fiskivinnuni?• Er fiskivinnan lokkandi?Er fiskivinnan lokkandi?

– Fíggjarliga,– Arbeiðsliga– Arbeiðsliga– Umdømi

H h tj h tj t t ?• Hava hetjurnar hetjustatus?

Lívfrøðiligu fortreytirnar

Botnfiskaveiða1993‐2010

• Ber til at økja um veiðuna? ‐ Ja, partvís• Ber til at fáa javnari veiðu? ‐ Ja, nakað.

J ó• Ber til at økja um inntøkurnar? ‐ Ja, nógv.

Vistskipanin á pLandgrunninum

Plantuæti

Djóraæti

Fiskalarvur

Einfalt yvirlit DjóraætiEinfalt yvirlit

Nebbasild o.a.

Botnfiskur

Ber til at ávirka pílarnar?

Botndjór

Ber til at ávirka pílarnar?

Ja, summar

Vistskipanin á LandgrunninumVistskipanin á Landgrunninum

• Sjógvurin á landgrunninum er skildur rættiliga væl fráer skildur rættiliga væl frá opna havinum uttanfyri

• Serskild vistskipan

Flutningur av orku í føðiketunumá Landgrunninumg

(Framleiðslan á botni er ókend)

2. djóraátarar4. liður Uml. 70 tús. tons

3 lið

j4. liður12%

Gróður av plantuæti1. djóraátarar3. liður Uml. 600 tús. tons15%

Gróður av plantuæti er grundarlagið

DjóraætiPlantuátarar

2. liður Uml. 4 mill. tons

Plantuæti1. liður Uml. 20 mill. tons

20%

Plantuæti1. liður Uml. 20 mill. tons

MagainnihaldMagainnihald 150 m botndýpi

T kToskur

HýsaHýsa

MagainnihaldMagainnihaldUpsi

Veiða av toski og hýsu1910-2010

Toskur

Hýsa

Inntøkur heldur enn nøgdInntøkur heldur enn nøgd

Karmar og krøvKarmar og krøv

• Sum tann fyrra av okkara høvðusvinnum, má hon– Umsitast eftir vinnuligum fortreytum. Javnt fíggjarligt avkast er

aðalmáliðaðalmálið.

– vera lokkandi – krøv um sjálvbjargni, góðsku og at taka allar úrdráttir til lands.

• Kapasiteturin má lagast til tilfeingið (ikki øvugt...)– Skipaðir karmar, ið eru kappingarførir við aðrar vinnur

Framtíðar ráðgevingFramtíðar ráðgeving

• Tekur støði í vistskipanum, heldur enn í einstøku fiskastovunum

• ICES broytir mannagongd

• Fakliga krevjandiFakliga krevjandi– Føroyski landgrunnurin vælegnaður. – Havstovan er heilt væl við. – Meira vitan má tó til.

• Framtíðarmál: model fyri landgrunnin, ið skal vera amboð atFramtíðarmál: model fyri landgrunnin, ið skal vera amboð at optimera úrtøkuna

Umsiting av tilfeinginum

Fiskidagarskulu regulera veiðitrýstinum

2 ‐ Partrolarar 4A + 4B + 4T

3 ‐ Línuskip

Afturlítandi...Veiðitrýst

Toskur

Hýsa

U iUpsi

Verandi mannagongdVerandi mannagongd1. Havstovan letur landsstýrismanninum eitt tilmæli

2 Fiskidaganevndin letur landsstýrismanninum eitt2. Fiskidaganevndin letur landsstýrismanninum eitt tilmæli

3. Landsstýrismaðurin ger lógaruppskot um fiskidagar og aðrar ásetingar fyri komandi fiskiár

4. Løgtingið viðger uppskotið og samtykkir lóg

Vansar við verandi mannagongdVansar við verandi mannagongd

1. Tilmælið frá Havstovuni tekur bert lívfrøðilig atlit. Eingi vinnulig, fíggjarlig ella samfelagslig atlit verða latin.

2 Limirnir í fiskidaganevndini umboða hvør sín2. Limirnir í fiskidaganevndini umboða hvør sín skipabólk. Hvørji ræsarúm hevur nevndin?

3. Landsstýrismaðurin fær tvey ymisk tilmæli.

4 Løgtingið er bundið av politiskum treytum4. Løgtingið er bundið av politiskum treytum

Okkum tørvarOkkum tørvar...

1. Eitt heildartilmæli, ið tekur støði í:

1. Lívfrøðiligu fortreytunum1. Lívfrøðiligu fortreytunum

2. Búskaparligu fortreytum

3. Vinnulig og samfelagslig atlit3. Vinnulig og samfelagslig atlit

2. Landsstýrismaðurin tekur støðu og ásetir við kunngerð reguleringarnar fyri komandi fiskiár.

Ein leistur kundi verið...Ein leistur kundi verið...1. Løgtingið ger rammulóg, ið tekur støði í lívfrøðiligari, fíggjarligari og samfelagsliga1. Løgtingið ger rammulóg, ið tekur støði í lívfrøðiligari, fíggjarligari og samfelagsliga

burðardyggari nýtslu av tilfeinginum og tess umhvørvi.

2 Havstovan ger á hvørjum ári eina lívfrøðiliga statusfrágreiðing og eitt lívfrøðiligt2. Havstovan ger á hvørjum ári eina lívfrøðiliga statusfrágreiðing og eitt lívfrøðiligt tilmæli fyri komandi fiskiár.

3 Fiskimálaráðið setir eina nevnd ið á hvørjum ári skal gera eitt umsitingarligt3. Fiskimálaráðið setir eina nevnd, ið á hvørjum ári skal gera eitt umsitingarligt tilmæli. Nevndin kann t.d. vera sett saman við umboðum fyri umsitingina (Fiskimálaráðið), lívfrøði (Havstovan), fiskivinnuna og búskaparligari og samfelagsligari ekspertisusamfelagsligari ekspertisu.

Nevndin ger tilmæli við støði í:

a) Lívfrøðiliga tilmælinum

b) Vinnuligu og búskaparligum fortreytum

c) Samfelagslig atliti

Ein leistur kundi verið... (1)Ein leistur kundi verið... (1)2. Nevndin handar landsstýrismanninum eitt tilmæli um, hvussu fiskiskapurin fyri komandi

fiskiár kann skipastfiskiár kann skipast.

3. Landsstýrismaðurin (ikki Løgtingið) tekur støðu til tilmælið og ásetir við kunngerð, reguleringar fyri komandi fiskiár.

Jákup Poulsen, Inspect

Góðan daggJákup Poulsen

Útbúgving frá Fiskivinnuskúlanum í Vestmanna.

Arbeitt 10 ár innan saltfiskaframleiðslu.

7 á á Fi k i ki í Gøt 4 t i i ki l ið i7 ár á Fiskavirkinum í Gøtu og 4 av teimum sum virkisleiðari.

Tað síðsta ári havi eg arbeitt í egnum felag (Inspect). Har eg arbeiði viðTað síðsta ári havi eg arbeitt í egnum felag (Inspect). Har eg arbeiði við menning av saltfiski við serligum atliti til úrtøku og góðsku.

ÍÍ løtuni arbeiði eg fyri Fiskavirkið í Gøtu og Vaðhorn

Endamálið við framløguni er atEndamálið við framløguni er at upplýsa um samanhang ímillum pp ý g

Rá óð k l fi k óð k 1. Rávørugóðsku og saltfiskagóðsku 2. Rávørugóðsku og úrtøku3. Rávørugóðsku og endamarknað

Spurningarp gEr støðan nøktandi, sum nú er ? K i fá i b ú lí fi ki ? Kunnu vit fáa meira burturúr línufiski ? Hvør hevur skyldina av, at støðan er sum hon er ?

Vit eru í sama bátiTað ræður um at fáa hjólini at malaSaltfiskamarknaðurin er høvðusmotorurin

Skip

høvðusmotorurinKeyparin av føroyskum línufiski frá føroyskum skipum, eru Spaniumenn og Italiumenn (Virkini eru millumlið)

Virkir

g ( )Keyparin er húsmóðurin ella matstovukokkurinHúsmóðurin ger ikki mun á, um tað er

Saltfiskamarknaður

fiskur frá Vaðhorn, Fiskavirkinum í gøtu ella t.d. KambiHúsmóðurin velur ímillum Føroyskan, Íslenskan ella t d Norskan saltfisk Íslenskan ella t.d. Norskan saltfisk (dømi – kjøt)Hetta er vanlukkan, ið er á veg fyri Føroyskan saltfisky

Góðska marknaður ogGóðska, marknaður og langtíðaravleiðingarg g

Broyting í saltfiskagóðsku

óðsk

a

Føroyar

Gó

yÍsland

2005 2010

Prísur á saltfiski í Spaniap

Hvat er góðskag

Litur BrotKonsistensurSmakkur

Góðska og saltfiskavraking (Longa 20 tons RV)Góðska og saltfiskavraking (Longa 20 tons RV)

7980

90

5560

70

80

33

55

40

50 Miðal saltfiskagóðska 2010Saltfiskagóðska við betri 33

121920

30Saltfiskagóðska við betri hagreiðing av ráfiski

20

10

Góðska 1 Góðska 2 VrakGóðska 1 Góðska 2 Vrak

Avleiðing í virðig

Stuttsigt 2 kr/kg RV

Langsigt ?

Niðurstøða viðvíkjandiNiðurstøða viðvíkjandi rávørugóðsku og saltfiskagóðskuø g g g

Vi ki i ikki d li i ý i (hú óð i )Virkini eru ikki endaligi nýtarin (húsmóðurin)Góður ráfiskur = góðan saltfiskGóður saltfiskur = hægri prísVánalig rávørugóðska ávirkar skipini beinleiðis

Rávørugóðska og ávirkan á úrtøkuø g g ø

ÚrtøkuávirkanøAvhøvding

k kMaskinskering

Sproyting

Reinskeringg

Góðska 2 Góðska 1

2 % 4 %

Vrak Góðska 2

7 %

1 %

2 %2 %

Vrak Góðska 1

0 % fráskurðir0 tímar/tons reinskering

Er hetta í lagi ?(Tøl frá Fiskavirkinum í Gøtu og Vaðhorn)(Tøl frá Fiskavirkinum í Gøtu og Vaðhorn)

5 %/k áfi k f á k ð (b t b i d )5 %/kg ráfisk er fráskurður (burturbeindur)5 % = 1/20Um vit siga, at vit hava 20 línuskipHesi fiska uml. 20.000 tonsUmleið 600 tons liðugtvøra33 treylara av liðugt pakkaðum saltfiski33 treylara av liðugt pakkaðum saltfiski

MeirinntøkaøGóðskubetran 2,0 kr/kg RV = 40.000.000 krGóðskubetran 2,0 kr/kg RV 40.000.000 krÚrtøka 1,5 kr/kg RV = 30.000.000 krLønarlækking reinskering 1,0 kr/kg RV = 20.000.000 krØktur eftirspurningur ???Tilsamans 4,5 kr/kg RV = 90.000.000 kr

Hvussu bera vit okkum at

Fokus á øll liðøBlóðging (avgerðandi)Ú bl ði í jó i áð k ji (ú bl ði k )Útbløðing í sjógvi áðrenn kryvjing (útbløðingarkar)Kryvjing/reinsingSkjót kølingLeggja fiskin við búkinum niðureftirNógvan ísTúralongdTúralongd

TúralongdTúralongd(Hvussu nógv verður góðska 1)( g g )

708090100

u1

90 % góðska 1

80 % góðska 1

40506070

v gó

ðsku

Góðska nr. 1Úrtøka

50 % góðska 1

10203040

% av Úrtøka

25 % góðska 1

01 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

DagarDagar

Hví góðskumenning?g g

B i l fi k óð kBetri saltfiskagóðskaBetri framleiðsluúrtøka

Minni framleiðslukostnaðurBetri saltfiskamarknaður

Betri inntøkumøguleikar fyri skip og virkirBetri inntøkumøguleikar fyri skip og virkir

Hvat skal til ?

Hugburðsbroytingg g

Hví er støðan sum hon erHví er støðan sum hon er (mín meining)( g)

H b ð i il fi ki dl j di k iHugburðurin til fiskin er grundleggjandi skeivurVitanin í vinnuni er ov lítilEftirlitið ikki nøktandiMenning (eingin menning = afturgongd)

Takk fyri tit lurtaðuy

Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldg g g gjg g g gjJóannes Jacobsen

Fiskivinnuting22/3-2011

Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjald

TilfeingisrentaTilfeingisrentaTilfeingisgjald

i ?Hvat er munurin?

TilfeingisrentaTilfeingisrentaTilfeingisrentaTilfeingisrenta

Tilfeingisrenta = Virði, sum tilfeingið undir best hugsandi umstøðum kann gútleigast fyri frádrigið kostnaðir av at viðlíkahalda tilfeingiðviðlíkahalda tilfeingið

Í hesi framløguni síggi eg burtur frá kostnaðinum, sum eigarin hevur av viðlíkahaldi av tilfeinginumsum eigarin hevur av viðlíkahaldi av tilfeinginum

Tilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnum

Best hugsandi umstøður í fiskiskapi:A iði i ðið tó t j li t◦ Avreiðingarvirðið er so stórt sum gjørligt◦ Kostnaðir til rentur og avdráttir upp á skip, olju,

i t l i f t fá iði i ðið tilproviant, lønir osfr. av at fáa avreiðingarvirðið til høldar eru so lágir sum gjørligt

Tilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnumTilfeingisrenta í fiskastovnum

Tilfeingisrenta: Avreiðingarvirðið við optimalari stovnsrøkt frádrigið “vanligt”optimalari stovnsrøkt frádrigið vanligt avlop og kostnaðir, sum ein optimalt samansettur fiskifloti hevur av at heinta hettasamansettur fiskifloti hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðið

Frá teori til praksisFrá teori til praksisFrá teori til praksisFrá teori til praksis

Í praksis eru umstøðurnar aldrin soleiðis psum teoriin leggur upp til: ◦ Avreiðingarvirðið er minni enn tað kundi verið◦ Avreiðingarvirðið er minni enn tað kundi verið

Stovnsrøktin ikki optimalK t ði i t i t i k d ið◦ Kostnaðirnir eru størri enn teir kundu verið

Skeiv stødd og samanseting av fiskiflotanum

Eigarin fær tí aldrin alla tilfeingisrentuna

TilfeingisgjaldTilfeingisgjaldTilfeingisgjaldTilfeingisgjald

Tilfeingisgjald er tann parturin avTilfeingisgjald er tann parturin av tilfeingisrentuni, sum eigarin í praksis fær til høldar gjøgnum sølu av atgongd til tilfeingiðgSæð frá reiðarans síðu: Gjald fyri keyp av rávørurávøru

Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta er Tilfeingisgjald erTilfeingisrenta er søluvirðið, sum eigarin undir best

Tilfeingisgjald er tann parturin av tilfeingisrentuni sumeigarin undir best

hugsandi umstøðum kann fáa fyri sølu av

tilfeingisrentuni, sum eigarin í praksis fær til høldar gjøgnumkann fáa fyri sølu av

atgongd til tilfeingið.til høldar gjøgnum sølu av tilfeinginum.

Tilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta og tilfeingisgjaldTilfeingisrenta: Tilfeingisgjald:Tilfeingisrenta: Avreiðingarvirðið við best hugsandi

Tilfeingisgjald: Avreiðingarvirðið við verandi stovnsrøktbest hugsandi

stovnsrøkt frádrigið avlop og

verandi stovnsrøkt frádrigið avlop og kostnaðir sumavlop og

kostnaðir, sum best hugsandi fiskifloti

kostnaðir, sum verandi fiskifloti hevur av at heintahugsandi fiskifloti

hevur av at heinta hetta

hevur av at heinta hetta avreiðingarvirðiðhetta

avreiðingarvirðiðavreiðingarvirðið

Hvat avgerð munin millum Hvat avgerð munin millum tilfeingisrentu og tilfeingisgjald?tilfeingisrentu og tilfeingisgjald?

Hvussu nær avreiðingarvirðið er gmestamarkinum avhongur av stovnsrøktinistovnsrøktini. Hvussu nær kostnaðirnir í fiskiflotanum

ð di i i t kisæð undir einum eru minstamarkinum avhongur av “spælireglunum” fyri, hvør fær atgongd til hvussu nógv tilfeingi.

Tilfeingisgjald ella oyðslTilfeingisgjald ella oyðslTilfeingisgjald ella oyðslTilfeingisgjald ella oyðsl

Ei i h t tt tó á i k áEigarin hevur sostatt stóra ávirkan á, hvussu tilfeingisrentan verður býtt millum◦ tilfeingisgjald til eigaran◦ mist avreiðingarvirðiðmist avreiðingarvirðið ◦ gjald til yvirkapasitet og skeiva samanseting

av fiskiflotanumav fiskiflotanum.

Hvussu fæst mest møguligt av Hvussu fæst mest møguligt av tilfeingisrentuni til høldar?tilfeingisrentuni til høldar?

Havstovan hevur eitt boð upp á, hvussu ppavreiðingarvirðið verður so nær mestamarkinum sum gjørligtmestamarkinum sum gjørligt.Búskaparráðið hevur higartil besta boðið

á h l ð k t ði i tupp á, hvussu samlaðu kostnaðirnir av at fáa avreiðingarvirðið til høldar vera so nær minstamarkinum sum gjørligt.

Hvussu verður í 2018?Hvussu verður í 2018?Hvussu verður í 2018?Hvussu verður í 2018?

Ein nýggj skipan skal vera klár 1. januar 2018So lurtið eftir Havstovuni og gBúskaparráðnum longu nú!

Takk fyri at tit lurtaðu ☺

P.O. Box 3051 · Nóatún 1FO-110 TórshavnFaroe Islands

Tel +298 35 39 [email protected]

Documents

Tórshavn · Oktober 2011lur/Gaard 2011_Fiskivinnutingið...betri seint enn ongantíð. Fiskivinnutingið var væl vitjað. 188 fólk, umboðandi allar tættir av vinnuni, umsiting,