Embed Size (px)
DESCRIPTION
xem
Citation preview
TRUNG CUỘC BẢO ĐIỂN
“Trung Cuộc Bảo Điển” là một tài liệu rất quí do Đặc Cấp Đại Sư LIỄU ĐẠI HOA biên soạn. Chúng tôi may mắn có sự giúp đỡ của Anh Phạm Nguyên Bảo trong việc sưu tầm và tìm người chuyển dịch sang Việt Ngữ.Đọc tài liệu nầy với ý muốn trau luyện, Bạn hãy bày bàn cờ ra, theo dõi từng nước đi theo sự hướng dẫn, Bạn sẽ thấy rất hữu ích và thích thú. Thật là một công trình biên soạn cần có cho những ai muốn đào sâu trong lẽ diệu kỳ của bộ môn Cờ Tướng.
Chương 1: Khái luận
Tiết 1: Trung cục khái thuật
Trung cục là cao trào chiến đấu của một ván cờ, nó nằm giữa khai cục và tàn cục, là giai đoạn vô cùng quan trọng của một ván cờ. Tổng quan toàn cục, khai cục chỉ là giai đoạn mở đầu cho cuộc chiến toàn bàn, tàn cục là giai đoạn quyết định thắng, thua, hòa. Tàn cục cố nhiên rất quan trọng, nhưng chính thức đưa hai bên tiến vào cuộc chiến toàn cục lại nằm ở trung cục.
Trung cục trải qua những cuộc công sát dữ dội, hoặc những cuộc giao tranh bình lặng, cài răng lược, đan xen vào nhau, sau đó mới quá độ tiến vào giai đoạn tàn cuộc. Những kỹ xảo của trung cục không dễ nắm được, trong cuộc kịch chiến kéo dài, có lúc công sát dữ dội, cũng có lúc trù hoạch sâu xa. Có khi thất thế bại trận ngay trước mắt nhưng một nước xảo diệu đã hóa nguy thành an; cũng có khi đương lúc ca khúc khải hoàn, vì một nước bất cẩn mà dẫn tới bại trận. Vì thế, giai đoạn trung cục là một khảo nghiệm toàn diện đối với công lực kỳ nghệ của mỗi kỳ thủ, cũng là nơi thể hiện phong cách và phát huy bản lĩnh nhất của các kỳ thủ. Giai đoạn này thể hiện sức nghĩ và sức sáng tạo, kích phát trí lực tiềm tàng trong mỗi kỳ thủ. Vì thế, nó không chỉ quan trọng, mà còn rất có ý nghĩa.
Mỗi ván cờ, từ khi bắt đầu tới khi kết thúc chia làm ba giai đoạn khai cục, trung cục, tàn cục. Khai cục là cơ sở, trung cục là mấu chốt, tàn cục thể hiện công phu. Trong khai cục, quân hai bên còn đầy đủ, các bên tự mình bày binh bố trận, chuẩn bị tấn công trận địa đối phương. Thông thường, khi lực chiến đấu nổi lên, quân các bên bắt đầu tiếp xúc với nhau là tiến vào trung cục.
Trung cục các quân nhiều, liên tục va chạm, người chơi cờ như viên tướng trên chiến trường, tự mình áp dụng các chiến thuật và đối sách khác nhau, điều động thiên binh vạn mã tiến hành công sát. Bất luận là thế trận công sát dữ dội hay là những thế trận bình ổn, cài răng lược đều là so đọ thực lực đối phương. Dù công sát hay phòng thủ đều quan hệ tới sinh tử tồn vong của một ván cờ. Cuộc chiến trong trung cục thường dài hơn so với tàn cục, nó kéo dài tới tàn cục khi các bên chỉ còn ít quân. Một kỳ thủ thực lực hùng hậu, đối với thẩm cục, tính toán, phán đoán, và lý giải về cục thể cục diện đều được thể hiện ở giai đoạn trung cục, thường là những màn biểu diễn đặc sắc làm người ta vô cùng thích thú.
Năm 1960, Hồ Vinh Hoa khi ấy mới 15 tuổi, lần đầu tiên tham gia giải cá nhân toàn quốc, đã trấn áp được quần hùng, lên ngôi bảo điện. Về sau, liên tục 9 lần vô địch, tạo ra vĩ nghiệp Thập liên bá, trở thành nhân vật truyền kỳ trên kỳ đàn Trung hoa. Kỳ nghệ của Hồ lư hỏa thuần thanh, trong trung cục thường xuất kỳ chế thắng.
Hình 1: là hình thế trung cục ván đấu giữa Hồ Vinh Hoa và Lý Lai Quần tại giải Ngũ dương bôi lần 3. Bên Hậu đang nhòm ngõ mã Bên Tiên, thông thường Tiên chỉ cần đi Mã 5 tiến 3: M5.3, M8/7, X4/4, X1-3, T7.5 -> là có thể bắt chết tốt qua hà của Hậu, tiếp theo Hậu có thể đi Xe 3 tiến 2 tróc Pháo của Tiên. Thông qua đổi quân giản hóa cục diện, như vậy dễ dẫn tới hòa cờ. Lúc này, Hồ Vinh Hoa cho thấy sức sáng tạo kinh người khi đi nước Xe 4 thoái 4, một nước thoái xe đã cản đường Mã phải, lại hiến xe miệng hổ, nước “Song hiến mỹ tửu” này quả là xuất thần nhập hoa, trung cục đánh như vậy Hồ không muốn thắng cũng không được.
Bây giờ, xin giới thiệu những nước đi trong thực chiến:
1. X4/4 P2-6
2. X8.9 S5/43. M5.3 T5/3
4. Mt.2 M8.75. X8/3 P6-7
6. M3/1 P7-87. X8-2 P8.3
8. S6.5 X1-69. X2-3 X6.2
10. X3-5 S4.511. M2/3 X6/2
12. M3.1 T7.913. X5-7 Tg5-4
14. X7.3 Tg4.115. X7/5 X6-4
16. X7/2
Hình 1
Từ ván trung cục thực chiến này có thể thấy có thể thấy Hồ Vinh Hoa lựa chọn chiến thuật bỏ trước lấy sau (Tiên phế hậu đoạt), phế xe cầu sát mới cao minh làm sao. Không chỉ có vậy, làm sao mới có thể đạt được mục đích nhiều quân chiếm ưu, đoạt được thắng lợi đây?Trong kịch chiến trung cục, kỳ thủ có trình độ cao, tất nhiên sẽ tạo ra những hình thế phong phú nhiều màu sắc. Nhưng không phải trong ngày một, ngày hai đạt được trình độ đó, chỉ có chăm chỉ luyện tập tốt công phu cơ bản, bồi dưỡng tốt phương thức tư duy, nghiên cứu công phu trung cục, trình độ kỳ nghệ của kỳ thủ mới không ngừng nâng cao.
Tiết 2: Khái quát tình hình phát triển nghiên cứu trung cục
Kỳ nghệ định hình từ thời Nam Tống. Năm 1325, Trần Nguyên Tịnh cho ra đời cuốn “Sự lâm quảng ký”, trong sách có ghi chép 20 đồ phổ kỳ cục và “Tượng kỳ thập quyết”. Cho đến nay, đó vẫn là kỳ phổ sớm nhất mà chúng ta phát hiện. Trong sách, có một bài thơ tượng kỳ rằng:
Đoạt quân được tiên thì đoạt quânĐoạt quân thất thế tất thua cờXe tiền Mã hậu phải tương ứngPhải tiến trận tiền có xe theo
Bài thơ này là thành quả tinh túy về chiến thuật, chiến lược của cổ nhân về chơi cờ. Nó đối với nghiên cứu kỳ nghệ của hậu nhân, chú trọng công sát trung cục mở ra tầm nhìn rộng lớn, có thể nói là bộ “kỳ chiến” chỉ nam sơ bộ, đánh dấu nghiên cứu lý luận cờ tướng đi vào giai đoạn sơ bộ.
Cùng với sự phát triển văn hóa, kinh tế của xã hội, cờ tướng tới thời nhà Thanh đã xuất hiện cảnh tượng phát triển trước đó chưa từng có, danh thủ dịch lâm lớp lớp xuất hiện, các kỳ phổ nổi tiếng lần lượt ra đời. Ở đây, có một câu chuyện vui: Khi Thủ tướng Chu Ân Lai còn tại thế có giao lưu với Tượng kỳ tiền bối Tạ Hiệp Tốn lão tiên sinh hai ván cờ, kết quả hòa chung cuộc. Tạ lão vô cùng bội phục kỳ nghệ cao siêu của Chu thủ tướng, Chu thủ tướng cười nói: “Minh pháo, Thanh mã thôi”.
“Minh pháo” Chu thủ tướng nói tới chính là “Quất trung bí” của Chu Tấn Trinh đời nhà Minh, chủ yếu nghiên cứu về Pháo cục; “Thanh mã” ý chỉ “Mai hoa phổ” của Vương Tái Việt đời Thanh, trọng điểm nghiên cứu là Bình phong mã. Hai kỳ phổ này đều là kỳ phổ về khai cục, toàn cục, đều tự cường điệu tác dụng của Pháo Mã. Có cống hiến rất to lớn đối với sự ra đời của quyển “Pháo mã tranh hùng” 300 năm sau này. Tác giả của “Quất” “Mai” phổ tác giả đều lao tâm khổ tứ, tinh thâm thiết kế rất nhiều những nước đi tuyệt diệu trong trung cục, vô cùng hấp dẫn mọi người. Nó có tác dụng tích cực đẩy mạnh nghiên cứu trung cục. Ngoài hai quyển kỳ phổ trên mang tính đại diện, còn có trên mười
cổ phổ nổi tiếng như “Thích tình nhã chú”, “Trúc hương trai”, “Thao lược huyền cơ”, “Uyên thâm hải khoát”, “Tâm vũ tàn biên”, “Bách cục tượng kỳ phổ”… Những cổ phổ này chủ yếu nghiên cứu bài cục, trung tàn cục trộn lẫn cùng nhau. Có khi phế quân công sát nhanh gọn dứt khoát, có khi giản lược thành tàn cục thực dụng. Mỗi ván cờ cấu tứ xảo diệu, bố trí tinh thâm. Có những lúc chiến đấu kịch liệt, kinh tâm động phách; có khi vây lấy nhau, biến hóa khôn lường; có khi thi triển liên chu diệu thủ mà hóa giải nghịch cảnh. Dù trong kỳ phổ tác giả chiều ý đối phương tạo ra sát cục, dù có chút khiên cưỡng, nhưng nó có tác dụng đối với rèn luyện tư duy, nâng cao năng lực phân tích, phát huy sức nghĩ, gia tăng sức sáng tạo, nâng cao khả năng công thủ trong trung cục của mọi người.
Trong xã hội cũ, cờ tướng không được coi trọng, một số danh thủ vì cuộc sống bức bách đành phải dùng cờ lưu lạc giang hồ, vùng vẫy giữa cái đói và cái rét. Dù kỳ nghệ của bọn họ cao siêu nhưng không có đất dụng võ, nói chi tới nghiên cứu kỳ nghệ lên một bước nữa. Sau khi kháng chiến chống Nhật bùng nổ, Tạ Hiệp Tốn trở thành nhà hoạt động cờ tướng, tận lực khởi xướng kỳ nghệ, đã nhiều lần viếng thăm các nước Đông nam á, lấy cờ kết bạn, đăng các ván cờ trên “Đại công báo”, nó có tác dụng tích cực đẩy mạnh phát dương kỳ nghệ, hơn nữa ông cònlà tác giả cuốn “Tượng kỳ phổ đại toàn”, nhưng trung cục vẫn thiếu tính nghiên cứu toàn diện và hệ thống lý luận.
Sau khi nước Trung hoa được thành lập, hoạt động kỳ nghệ nhận được sự coi trọng của Đảng và Chính phủ. Từ năm 1956 trở đi, cờ tướng trở thành hạng mục thi đấu thể thao chính thức của quốc gia. Hàng năm, đều tổ chức giải vô địch cá nhân quốc gia, bồi dưỡng, rèn luyện kỳ thủ, tạo ra một sân chơi, giao lưu cho mọi người. Các tỉnh liên tục thành lập các đội cờ chuyên nghiệp, các sách, tạp chí cờ liên tục được xuất bản, rất nhiều kỳ thủ, huấn luyện viên, và người yêu cờ đều tích cực vùi đầu vào công tác nghiên cứu trung cục. Bọn họ tự mình tìm tòi, nghiên cứu, đăng rất nhiều bài trên các tạp chí kỳ nghệ; bổ khuyết những chỗ thiếu sót của nghiên cứu trung cục; tu sửa, tân chú các cổ cục.Tháng 5 năm 1956 đến tháng 5 năm, nguyệt san “Quảng châu kỳ nghệ” số thứ 7 đã có chuyên mục nghiên cứu trung cục, trước sau có tổng cộng hơn 100 mục nghiên cứu trung cục.
Năm 1958, Thượng hải xuất bản “Tượng kỳ trung cục sát thế” chuyên giới thiệu về trung cục sát thế, gồm 14 loại 142 cục, phân chia theo loại quân, có rất nhiều loại hình chiến lược, chiến thuật.
Từ năm 1959 đến năm 1962, Nhân dân thể dục xuất bản tập 2, tập 3 cuốn “Trung quốc tượng kỳ phổ” đã có chương chuyên về “nghiên cứu trung cục”.
Năm 1964, Thượng hải xuất bản cuốn “Trung quốc tượng kỳ cơ sở giáo trình”, dành riêng một chương trung cục, chia làm 5 tiết để luận bàn.
Phía trên nói về những năm 60 của thế kỷ 20, đối với nghiên cứu trung cục đã có bước phát triển nhảy vọt, về sau bị gián đoạn trong thời kỳ “Cách mạng văn hóa”. Tháng 7 năm 1974, tổ chức giải cờ tướng toàn quốc ở Thành đô, hoạt động cờ tướng lại có bước phát triển nhanh chóng. Từ năm 1978 trở về sau, cùng với sự phục hưng của các ngành nghề, ủy ban thể thao quốc gia đã xem cờ tướng như hạng mục trọng điểm đẩy mạnh ra
hải ngoại. Các vận động viên, trọng tài… tạm thời được biên chế, làm hoạt động cờ tướng diễn ra sôi nổi, thành quả của nó là các nguyệt san, tạp chí thi nhau ra đời. Các kỳ thủ bắt đầu coi trọng tìm tòi, nghiên cứu trung cục. Các bài viết nghiên cứu trung cục không chỉ chiếm vị trí quan trọng trên các báo và tạp chí, mà các thư phổ về trung cục có tính hệ thống không ngừng được xuất bản, bọn họ đều đứng từ các góc độ khác nhau để luận bàn tỉ mỉ một số chi, chiến lý của trung cục, có tác dụng thúc đẩy tích cực nghiên cứu lý luận trung cục, nghiên cứu trung cục xuất hiện hình thế đáng mừng trước nay chưa từng có.
Trong những năm 70 của thế kỷ 20, các tạp chí, nguyệt san kỳ nghệ, thư phổ ra đời biểu thị rõ, gần 30 năm nay nghiên cứu trung cục có bước phát triển đột phá. Đương nhiên, từ nội dung thư phổ có thể thấy vẫn chưa đủ, phần lớn chỉ là thực chiến, thiếu tính hệ thống và lý luận. Và như thế, tác giả xin mạo muội bước đi trên con đường nghiên cứu. Dựa theo tư liệu kỳ nghệ tích lũy bao năm nay, tổng hợp kinh nghiệm công tác kỳ nghệ chuyên nghiệp từ hơn 20 năm nay, trải qua nhiều lần chắt lọc đã viết nên quyển “Tượng kỳ trung cục”, đưa ra quyển sách này tác giả hi vọng có thể cống hiến một chút, bù đắp những chỗ còn khiếm khuyết trong trung cục.
Tiết 3: Định nghĩa trung cục
Nhà lý luận gia cờ tướng nổi tiếng Giả Đề Thao trong cuốn “Tượng kỳ tàn cục tân luận” đã có một phân tích tinh túy về chiến lược chiến thuật của tàn cục, đó là: “Ưu thì mưu thắng, kém thì mưu hòa, quân thế thì nên đảm bảo không bại, chờ đợi tạo ra thời cơ”. Trong mỗi ván cờ, bất luận là kỳ thủ trình độ cao hay thấp đều có cùng chung một mục đích, đó chính là mưu cầu thắng lợi. Đây là tư tưởng chiến lược cơ bản, xuyên suốt cả ván cờ.
Khi khai cục, vị trí các quân được định hình là kết thúc khai cục, chuyển sang trung cục, trung cục kết thúc là bắt đầu tàn cục. Cho nên, trung cục chính là “quá độ của khai cục và tàn cục”. Đây được xem là định nghĩa của trung cục.
Trung cục gánh trách nhiệm quan trọng tiếp nối khai cục và mở ra tàn cục, là giai đoạn quan trọng của toàn cục, cũng là cao trào chiến đấu của mỗi ván cờ, nó có nhiều đường biến hóa. Nó vừa phát triển lợi thế của khai cục, lại mở ra con đường thắng lợi cho tàn cục. Lúc này, lực lượng hai bên còn mạnh, tập trung công thủ đối lập, đường cờ biến hóa phức tạp. Làm sao khuếch đại tiên thủ đoạt ưu thế, cùng với lâm trận thẩm thế, lựa chọn, thực thi áp dụng các quyết định đúng đắn, vận dụng các kỹ xảo hợp lý… đều yêu cầu tương đối cao, cũng tương đối khó nắm bắt.
Đặc biệt là khai cục định hình và diễn biến thành các trạng thái chiến đấu có đặc điểm khác nhau, càng yêu cầu năng lực phán đoán cao khi lâm trận chiến đấu. Như hình 1, là trung cục hình thành từ Cấp tiến trận, Trung pháo hoành xe bàn đấu mã đối bình phong mã cấp tiến hình. (Là ván đấu trong giải toàn quốc năm 1962 giữa Bắc kinh Lưu Văn Triết gặp Quảng đông Trần Bá Tường)
Hình 1
Hình 2
Như hình 2, là trung cục hình thành từ thế Nhu trận, Đối binh cục chuyển đơn đề mã đối bình phong mã (tuyển chọn từ ván đấu giữa Hà bắc Lý Lai Quân gặp Giang tô Ngôn Mục Giang trong giải đồng đội toàn quốc năm 1984).
Ngoài ra còn có Phản đạn trận (Như tiên thủ Sỹ giác pháo, hậu thủ Tả pháo phong xa chuyển liệt pháo, Thuận pháo, Phản cung mã…), Chậm công trận (Như tiên thủ Trung pháo tuần hà pháo, Trung pháo hoành xe thất lộ mã, Ngũ lục pháo, Ngũ thất pháo… hình thành nên các loại cục diện. Cho nên, trung cục là trung tâm của một ván cờ, ba giai đoạn khai, trung, tàn cục có quan hệ mật thiết với nhau. Làm thế nào lý giải sâu trung cục, nắm được các quy luật biến hóa càng quan trọng.
Ở trên có đề cập các thế trận, nó sẽ giới thiệu tỉ mỉ ở Tiết 3 chương kế tiếp.
Tiết 4: Phân chia trung cục
Phía trên đã nói, trung cục là tiếp nối sau khi kết thúc khai cục, và bắt đầu tàn cục. Như vậy, trong mỗi ván cờ làm sao có thể phân định và phân chia đây? Vấn đề này rất nhiều người đều cho rằng, rất khó giới tuyến chính xác hoặc số nước đi cố định để xác định, chỉ có thể đại thể ngầm hiểu rằng trung cục là phạm vi hình thành giữa khai cục và tàn cục.
Trong một số tạp chí và sách về trung cục, có một số tác giả dùng các tàn cục thực chiến bình luận thành trung cục, còn có một số người đem khai cục không lâu bình luận thành trung cục, ví dụ như vậy không hiếm thấy. Đem khai, trung, tàn cục trộn lẫn vào nhau, tác giả cho rằng không thỏa đáng.
Dù phân định và phân chia trung cục rất khó, nhưng thông qua nhiều năm thực chiến và nghiên cứu, chúng tôi cho rằng có thể phân chia trung cục theo mấy tiêu chí dưới đây:
1. Mức động viên quân: Khai cục xuất các quân mạnh (xe, pháo, mã) từ 4; 5 quân trở lên, trong đó các quân yếu như sỹ, tượng và tốt chưa qua hà cũng phải đi.
2. Trạng thái tiếp xúc giữa các quân: Quân song phương nhòm ngó nhau, có cảm giác chạm vào nhau là bùng phát.
3. Trạng thái khai triển chiến lược: Ý đồ công thủ của hai bên cơ bản đã hiện ra, các quân phối hợp với nhau để đoạt thế.
4. Tham khảo số nước đi: Từ 1-11 nước hoặc từ 1-15 nước. Khai cục được định hình thông thường sau khoảng 10 nước, có khi tới 15 nước mới định hình.
Trong mỗi ván cờ, từ khai cục chuyển sang trung cục, làm sao để tiến hành phân chia đây? Tác giả cho rằng trong phần lớn những thực chiến đối cục, do trình độ cao thấp của kỳ thủ khác nhau cùng với chiến lược lâm trận và phong cách chiến đấu của mỗi kỳ thủ có quan hệ với nhau, trong rất nhiều đối cục chỉ vì một nước sai lầm hoặc rơi vào cạm bẫy bố cục của đối phương, đánh chưa tới mười mấy nước đã phải nhận thua. Còn có những ván, hai bên bố trận nghiêm cẩn, quân thế quân sức hoặc tham chiến cầu biến, các ván ấy thường kéo dài tới hơn trăm nước. Các ván cờ có ngắn có dài, không nói tới những ván cờ ngắn chỉ mười mấy hai mươi nước, những ván dài tầm trung (tầm trung từ 30-50 nước, dài từ 50 nước trở lên) có thể dùng giai đoạn trung cục để tiến hành phân
chia, từ phương diện lý luận cũng là nghiên cứu và tìm tòi sâu đối với trung cục, là hoàn toàn tất yếu và có tính thực dụng.
Đối với phân chia trung cục, kỳ thủ bây giờ thường chia thành “Tiền trung cục” và “Hậu trung cục” (cũng có người gọi là trung tàn cục), trên thực tế cũng là chia trung cục thành các giai đoạn chiến đấu để tiến hành phân tích, mổ xẻ.
1. Giai đoạn Tiền trung cục: Tiền trung cục chỉ giai đoạn đầu tiền vừa chuyển từ trung cục sang trung cục, hai bên mới đi được khoảng chừng 10-20 nước. Những nước đi này là những nước quan trọng kế thừa những nước trước, mở ra những nước sau. Ngoài ra, điều quan trọng là phải xem song phương phải chăng đã điều động 5,6 quân mạnh tham chiến, có thể xem đó là Tiền trung cục.
2. Giai đoạn Hậu trung cục: Hậu trung cục là chỉ sau khi trải qua Tiền trung cục chuyển sang tình hình phát triển của hai bên, có thể quyết định kết cục thắng, thua, hòa của ván cờ; hoặc chuyển sang cuộc chiến ở tàn cục. Nếu nói Tiền trung cục là quan trọng, thì Hậu trung cục thể hiện công phu. Nó là giai đoạn cao trào của toàn cục, là nơi thử thách thực lực cao nhất của kỳ thủ. Giai đoạn này, trải qua đổi quân chủ lực, hai bên chỉ còn ba quân mạnh trở lên tham chiến, như chỉ còn lại song mã, song pháo hoặc song mã một pháo… có thể trở thành trung tàn cục không xe, đó có thể xem như là Hậu trung cục.
Cùng với sự phát triển không ngừng của kỳ nghệ, có những ván cờ từ khi bắt đầu tới nước 30, hai bên chưa mất một binh một tốt, vẫn đang nhòm ngó nhau, và như thế không thể chiếu theo cách đi thông thường, mà phải linh hoạt tiến hành phân tích, phán đoán cục diện.
Phía dưới là một ví dụ, sau khi hoạch định trung cục, làm thế nào để phân chia Tiền Hậu trung cục:
Cam túc Lý Gia Hoa đối Hắc long giang Triệu Quốc VinhTrùng khánh- ngày 24 tháng 10 năm 1989
1. P2-5 M8.72. M2.3 B7.13. X1-2 X9-84. X2.6 M2.35. B7.1 P8-96. X2-3 P9/17. M8.7 S4.58. M7.6 P9-79. X3-4 T7.510. P5-6 P2.4
Hình 1
Hình 1 là trận “Trung pháo quà hà xe đối bình phong mã bình pháo tính xe” diễn biến mà thành, hai bên đã điều động 4, 5 quân mạnh, mở ra trận chiến trung cục. Bên Tiên rời trung pháo, phối hợp với quá hà xe tạo áp lực lên cánh phải của bên Hậu, bên Hậu tiến Pháo quà hà nhòm ngó Tốt 3, hình thành cục diện mỗi bên tấn công một cánh, cuộc chiến bắt đầu tiến vào giai đoạn Tiền trung cục.
11. T3.5 P2-712. X9-8 B7.113. X4.2 Ps/114. P8.6 X8.415. X8.7 X1.116. M6.7 X8-417. P6-8 X4/218. S4.5 Pt-119. X4-3 M7.620. X3/4 P7.221. X3-4 X4.222. B5.1 P7-623. B5.1 X4-524. X4-6 X5-325. B7.1 M6.426. B7-6 M4/627. X8/4 P1/128. Ps-7 B1.129. X8.4 S5/4
Hình 2 30. P7.5 P6-331. P8.1 ……
Hai mươi nước đầu người công kẻ thủ, hai bên đánh với trình độ rất cao. Bên Hậu bình tĩnh ứng chiến, nước 24 Hậu kỹ diệu tính Xe, tới nước 30 Tiên dùng Pháo đổi Mã tạo nên Hình 2. Bên Tiên trầm Pháo đáy phát động thế công, mỗi bên chỉ còn lại 4 quân mạnh tham chiến, từ đây đi vào giai đoạn quyết chiến Hậu trung cục
31. ….. X1-332. M7/9 P1-533. X8/1 M6.734. X8-5 X3-835. X5.1 S6.536. M3.5 M7.637. S5.4 M6/438. Tg5-4 X8-639. Tg4.1 Tg5-640. M5.3 P3.4
Hình 3
Trải qua 10 nước chiến đấu đã đẩy ván cờ lên cao trào. Do bên Tiên tham công bất chấp hậu quả, trong đó các nước 35 ăn tượng và nước 37 lên sỹ là những nước sai lầm, kết quả bị Hậu tóm được. Tới đây, Tiên không cách gì chống lại nước công rất mạnh Pháo 3 bình 6 của bên Hậu, nên đành buông cờ nhận thua.
Chương 2: Thẩm trung cục
Tiết 1: Ý nghĩa của thẩm cục
Với mỗi kỳ thủ, muốn đánh tốt mỗi ván trung cục, đầu tiên phải biết rõ hiện trạng ván cờ, phân biệt ưu thế của cục thế, phải biết được đang tiên thủ hay hậu thủ, đang chủ động hay bị động, tiêu điểm đối lập của ván cờ nằm ở đâu, đây chính là thẩm cục. Thâm qua thẩm cục để tìm ra biện pháp giải quyết mâu thuẫn, định ra quyết sách chiến lược, đưa ván cờ theo chiều hướng có lợi cho mình, đây chính là ý nghĩa của thẩm cục.
Trung cục do khai cục quá độ mà thành, quân hai bên còn nhiều, mưu tính hại nhau, đối nghịch trùng trùng, ván cờ biến hóa phức tạp, nó quan hệ tới thành bại của một ván cờ. Nếu “Thẩm cục” không đúng, sẽ lựa chọn nước đi sai lầm, làm mất ưu thế hoặc tiên thủ, làm tình hình ván cờ trở nên xấu đi. Trong ngoài nước có rất nhiều Đặc cấp đại sư, Đại sư và kỳ thủ ưu tú, bọn họ không chỉ kỹ thuật toàn diện, công phu thâm hậu mà vô cùng chú trọng thẩm cục trung cục. Trong giai đoạn trung cục, phần lớn kỳ thủ dùng thời gian để thẩm cục, từ đó thể hiện ra kỳ nghệ tinh thâm.
Phía dưới nói về tác dụngvà ý nghĩa của Thẩm cục trong thực chiến.
Hình 1
Hình 1 là hình thế trung cục ở nước thứ 10 giữa Hà bắc Lý Lai Quần và Hắc long giang Trương Ảnh Phúc trong giải vô địch cá nhân toàn quốc năm 1989.
Từ vị trí quân của hai bên cho thấy: Bên Tiên xe chiếm hàng 2 bên Hậu đang ghim chặt Xe, Mã bên Hậu. Song Mã, song Pháo tạm thời chưa có uy hiếp đối với bên Hậu. Bên Hậu ngoài Xe, Mã bị cô, những quân khác chiếm vị tương đối đẹp.
Từ đó có thể thấy, làm sao giải thoát tình trạng Xe, Mã bên Hậu bị cô và những biến hóa công thủ cánh trái của Hậu là tiêu điểm tranh đấu của hai bên, cũng là phương hướng tính toán trọng điểm về sau.
Tiết 2: Thẩm cục, thẩm thế, thẩm quân
Cuộc chiến toàn bàn, chung quy là triển khai tiến hành tranh đoạn Quân và Thế. Trong quá trình thẩm cục trung cục, làm sao giải quyết quan hệ giữa Quân và Thế là vô cùng quan trọng.Khi Thẩm cục trong trung cục là căn cứ theo hình cờ mà tiến hành phân tích, so sánh toàn diện, cân nhắc tiên hậu được mất của hai bên, đó gọi là “Thẩm thế” hoặc “Thẩm hình độ thế”. Thẩm cục trong cuộc chiến trung cục, có thể từ 6 phương diện sau mà phán đoán:1. Phân tích thế trận bên mình có hay không có sơ hở?2. Tìm kiếm những nhược điểm trong thế trận của đối phương.3. Tấn công trung lộ hay hai bên cánh của đối phương?4. Làm sao vây bắt, khống chế, ăn quân đối phương đã xâm nhập trận địa.5. Ưu thế làm sao khuếch đại, kém thế làm sao tiêu trừ.6. Xu hướng ván cờ là thắng, thua hay hòa?“Quân” là lực lượng năng động, thực thể chiến đấu như xe, pháo, mã… Những quân này là những quân có có sức mạnh. Còn tướng, sỹ, tượng, tốt là những quân yếu (nhưng tốt qua hà hoặc tốt áp sát cửu cung là quân có sức công phá, uy lực vô cùng). Bất luận là quân mạnh hay quân yếu đều là vũ khí chiến đấu của các bên, hơn nữa có thể chuyển hóa được. Chuyện được mất Quân là một trong những tiêu chí chủ yếu quan hệ tới thắng thua của một ván cờ.“Thế” là bố cục hợp lý của các quân, có tác dụng tương hỗ và do lực lượng công thủ sinh ra. Có Quân mới có Thế, hai bên là quan hệ chỉnh thể của ván cờ.Trong mỗi ván cờ, thông qua thẩm cục đối với Quân và Thế làm sao để nhận ra và xử lý đây? Chuyện được mất quân đầu tiên phải xem ảnh hưởng thế nào tới Thế mới được quyết định, chỉ cần có lợi đối với phát triển Thế, bất luận là được quân hay mất quân ta đều quyết định làm. Ngược lại, làm trái quy luật này, vì tham ăn quân mà dẫn tới mất thế, cuộc cờ bị phá hoại chỉnh thể, dẫn tới thất bại. Thường có câu rằng: “Phế quân được thế thì nên làm, ăn quân thất thế gặp tai ương”.Trung cục, các quân tranh đoạt, đan xen giam cầm nhau làm cho ván cờ trở nên thiên biến vạn hóa. Bất luận là mưu đoạt quân hay phản mưu đoạt quân, phế quân hay phản phế quân hoặc là phế quân công sát, hoặc là gián tiếp đổi quân, nó và Thế đều có quan hệ mật thiết. Như phế quân đoạt tiên, đoạt quân đoạt tiên là đoạt Thế; Đoạt quân mất tiên, mất quân mất tiên là mất Thế.Phía trên giới thiệu về Quân và Thế, vậy thì trong trung cục là thế nào để thẩm Quân đây?
1. Phân tích quân bên mình phải chăng chiếm các vị trí quan trọng, phải chăng chiếm địa thế có lợi.2. Giữa các quân phải chăng có liên hệ mật thiết, không bị cản trở.3. Giữa các quân phải chăng có năng bị ăn, bị tróc.4. Chiều hướng phát triển của các quân phải chăng có mục tiêu chuẩn xác.5. Có hay không khả năng phế quân nhập cục, đổi quân cướp tiên, vận quân đoạt thế…Sau khi thông qua thẩm cục, thẩm quân ta đưa ra kế hoạch ứng đối, phối hợp linh hoạt chiến thuật bắt đầu tấn công trận địa đối phương, trong đầu phải có tính toán.Trong một lần thi đấu cấp thành phố, tác giả thấy một vị kỳ hữu hậu thủ bình phong mã ứng chiến trung pháo quá hà xe. Như hình 1, là cục diện “đấu lực” tiền trung cục sau khi hai bên đi xong 7 nước.Thẩm cục có thể thấy: Bên Tiên chỉ đi 3 quân mạnh Xe, Mã, Pháo và quân yếu Tốt 7; Bên Hậu đi 5 quân mạnh Xe, song Mã, song Pháo. Theo hình cờ, song Pháo bên Hậu đã tiến vào trận địa bên Tiên, hơn nữa có Tốt 7 qua hà, rõ ràng bên Hậu tương đối chủ động. Nhưng Mã trái của Hậu đang bị đè, Mã và Tốt đều nằm trong miệng Xe bên Tiên, bên Hậu áp dụng phương châm chiến lược phế Mã đoạt thế, mục tiêu tấn công là quân Tượng đáy cánh phải của bên Tiên, phương hướng tấn công rất rõ ràng. Như hình 1, bên Tiên có 3 lựa chọn: 1. Xe 3 thoái 2; 2. Mã 3 tiến 4; 3. Xe 3 tiến 1. Trong thực chiến bên Tiên lựa chọn cách 3.
Hình 1
1. X3.1 P8-7Bên Tiên thấy quân là ăn, bất chấp hậu quả, đây là căn bệnh thường thấy của những kỳ thủ mới. Tham ăn một Mã, tạo thành đoạt quân mất thế, là căn nguyên dẫn tới bại cục. Nên lựa chọn hai cách đi trước thì tốt hơn.Bên Hậu lại tiếp tục phế tiếp một Mã nữa, có đầu óc có đảm lược, từ đó đoạt được ưu thế.2. X3-7 P7.33. S4.5 P7-9
4. Tg5-4 B7.15. P5.4 X1.1Bên Hậu hi sinh hai Mã để Pháo ăn Tượng đáy, lại tiến tốt khống chế Mã bên Tiên, nước này lại thăng Xe đề phòng bên Tiên chiếu rút.6. X7-5 X1-57. X5.1 Tg5.18. M8.7 X8.99. Tg4.1 X8/110. Tg4/1 B7.111. P8-3 P2.2Hình thành sát thế “Giáp Xe Pháo”, bên Hậu thắng chắc.Như hình 2, là trung cục hình thành từ một ván đấu trong giải cá nhân toàn quốc năm 1988. Thẩm cục có thể thấy, bên Hậu ít quân hơn, đối diện với lựa chọn Quân và Thế, trong thực chiến bên Hậu đã quyết định chọn Thế.
Hình 2
1. ….. P7-5Bên Hậu bình trung Pháo, thà chọn Thế chứ không ăn Quân, chính xác. Nếu bên Hậu đổi thành Xe 2 tiến 9: X2.9, X6.2-> bên Hậu khó đi.2. X6-4 M6/43. M8.7 X2-3, kịp thời đoạt lại quân, vì thế phản đoạt lại thế.Bình Xe tróc Pháo4. T3.5 X3.25. S4.5 M4.56. M7.6 X3-47. M6/8 T3/18. M3/1 B5.1
9. M1/3 P5-9Bên Hậu kịp thời bình Pháo chuyển thế công, cách đi linh hoạt.10. X4-5 X4-811. M8/6 P9.412. B3.1 P9.313. S5/4 X8.4Hay, hiến xe ép đổi, khuếch đại ưu thế.14. X5-2 M5.615. Tg5.1 M6/8Bên Hậu nhiều hơn 2 Tốt, ưu thế khi tiến vào tàn cục, cuối cùng giành được thắng lợi.Hai ví dụ trên cho thấy, khi lựa chọn giữa Quân và Thế, tất yếu chọn Thế.Phía dưới là một ví dụ về chọn Thế giành thắng lợi. Như hình 3, là hình cờ trung cục sau 13 nước giữa hai vị Đại sư trong giải “Đôn Hoàng bôi” năm 1983. Thẩm cục có thể thấy: 6 quân mạnh của hai bên còn đầy đủ, hình thành thế trận Tiên công Hậu thủ. Bên Tiên đơn Mã thâm nhập hổ huyệt, lợi dụng đi tiên liên tục đánh ra những nước đi xảo diệu.
Hình 3
1. M7.6 P2/2Hiến Mã áp Tướng, đây là một nước đi có trình độ. Sơ lược bên Tiên có thể đi Mã 6 tiến 5 hoặc Pháo 6 tiến 5, nhưng bên Hậu có thể ứng phó, bên Tiên không lợi lộc gì.2. Ms.5 M7.5Kế hoạch liên tiếp, lại một nước cờ hay. Nếu bên Tiên đổi thành Pháo 6 tiến 5: P6.5, X3.4-> Phế trước đoạt sau, bên Hậu không thiệt gì.3. P5.4 T3.54. M6/5 T7.55. X8.7 P2-3Bên Hậu bình Pháo, ám phục nước Xe 3 bình 8 gọi cục. Nếu bên Hậu đổi thành Xe 3 bình 5: X3-5, P6-5, X5.2, Pt-1-> Bên Tiên ưu.
6. T7.9 X3-57. P6-5 X5-48. Pt-1 X4-99. P5.5 Tg5-410. P1-2Bên Hậu tuy nhiều quân nhưng thất thế, bên Tiên thế công rất mạnh nhất định thắng lợi.TIẾT 3 PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ, LOẠI HÌNH CỤC DIỆN VÀ TRỰC GIÁC CỤC DIỆN CỦA THẨM CỤCBản chất của cờ tướng là tính toán, tính toán là công phu cơ bản của mỗi kỳ thủ. Đánh giá thẩm cục không rời xa tính toán. Tính toán sâu cạn, chính xác quan hệ tới chuyện được mất của ván cờ. Làm sao có thể tính toán chính xác đây? Có hai điểm chú ý đáng giá:1. Thông qua “thẩm quân”, “thẩm thế” xác lập ưu thế của hình cờ, tìm ra yếu điểm tất phải tranh đấu (quân hoặc hàng), căn cứ vào yếu điểm này tiến hành tính toán, phân tích, so sánh tỉ mỉ toàn diện, tìm ra các tiêu điểm đối lập, từ đó tìm ra phương án tốt nhất phát triển ván cờ. Ngoài ra, để đề phòng như sai sót, đối với những phương án đi cờ đã quyết định vẫn cần phải tính toán cẩn thận lại nhiều lần.2. Sau khi tính toán các biến, đối với kết quả không hài lòng, nhưng lại không tìm ra phương án có hiệu quả, có thể áp dụng chiến lược ngăn chặn đối phương tấn công, trước tiên củng cố vững chắc thế trận, sau đó mới mưu lợi.Hai ví dụ dưới đây cho thấy yếu lĩnh về đánh giá thẩm cục.
Hình 1Ví dụ 1: Như hình 1: Tới lượt bên Tiên đi cờ, bên Tiên làm thế nào có thể lợi dụng lợi thế đi tiên thông qua nước đi chính xác đạt được kết quả mãn ý đây? Đầu tiên, phải thông qua thẩm quân, thẩm thế tìm ra yếu điểm tranh đoạt của hai bên, lại nhằm vào yếu điểm tiến hành đánh giá toàn diện.Theo hình, bên Hậu dù hơn một Tốt, nhưng trong 6 quân mạnh, ngoài Xe giữa ở chỗ sáng những quân khác vị trí không lí tưởng. Ngược lại, bên Tiên song Xe chiếm hai sườn, song Pháo và Mã lộ 3 chiếm vị đẹp. Từ vị trí các quân, rõ ràng bên Tiên đang chiếm ưu.
Tới đây, bên Tiên làm sao mượn ưu thế về vị trí các quân phát động thế công đối với bên Hậu, khuếch đại ưu thế đây?Phía dưới phân tích hình cờ, tìm ra điểm yếu của bên Hậu, nhằm vào đó tiến hành tấn công.Phân tích 1: 6 quân mạnh của bên Hậu, có bên quân ở bên cánh phải, thêm vào đó lại lên Tượng trái. Rõ ràng, cánh trái của bên Hậu phòng thủ rất yếu, đây là mục tiêu tấn công đầu tiên của bên Tiên.Phân tích 2: Sau khi Xe lộ 6 chặn mắt Tượng bên Hậu, làm hai Tượng mất liên lạc, và hai Pháo của bên Tiên và hai Tượng của bên Hậu cùng nằm trên một đường, tạo thành sự uy hiếp đối với bên Hậu, đây cũng là mục tiêu tấn công.Thông qua phân tích điểm yếu của bên Hậu, lại trải qua tính toán chứng thực, xem tiến công vào mục tiêu nào mới dễ đạt được mục đích khuếch đại ưu thế.Theo phương án thứ nhất: Bên Tiên có thể cân nhắc nước Mã 3 tiến 4. Như vậy, vừa có thể ngăn chặn nước độc bình Pháo ăn Xe của bên Hậu, lại có nước tiên thủ ăn Tốt lộ 7, dọa bắt đôi hoặc ngọa tào gọi cục. Đối diện với nước hung ác Mã 3 tiến 4 của bên Tiên, bên Hậu vừa phải giải quyết vấn đề Pháo lộ 4 bị tấn công, vừa phải suy nghĩ điểm yếu Tốt lộ 7, bên Hậu có thế đi Pháo 4 thoái 1. Như vậy, vừa tránh bị tróc Pháo, vừa có tác dụng bảo vệ Tốt lộ 7.Hiển nhiên, kế hoạch của bên Tiên bị phá sản, tiếp theo nếu bên Tiên tiếp tục đi Pháo 5 thoái 1, sau đó đóng tiếp Pháo đầu tấn công trung lộ của bên Hậu. Bên Hậu có thể đi Pháo 2 bình 4, giải quyết chuyện Xe chặn mắt Tượng, làm cho hai Tượng liên lạc được với nhau, nguy hiểm trung lộ cũng vì thế mà mất đi. Bên Tiên không thể chọn phương án thứ nhất.Phương án thứ nhất đã không được, vậy chuyển sang phương án thứ 2. Theo phân tích phía trên, bên Tiên còn chưa kịp tấn công trung Tượng bên Hậu thì Xe lộ 6 đã bị đuổi đi, làm cho kế hoạch tấn công trung Tượng không được thành lập. Vậy mục tiêu tấn công Tượng đáy của bên Hậu thì sao đây?Muốn tấn công Tượng đáy của bên Hậu, nước đẹp nhất của bên Tiên là tiến Tốt 7, phát huy uy lực của Pháo lộ 7. Dưới đây phân tích đại thể bốn cách đi:1. Bên Hậu đi Xe 1 bình 3: X1-3, M3.4, P4/1, M4/6-> Tiếp theo bên Tiên ám phục nước Tốt 7 tiến 1, bên Tiên ưu.2. Bên Hậu đi Mã 2 tiến 1: M2.1, B7.1, M1.3, B7-6-> Sau khi đổi Pháo, bên Tiên có một Tốt qua hà, gia tăng sức chiến đấu, hiển nhiên chiếm ưu.3. Bên Hậu đi Pháo 4 thoái 2 (Nếu đi Pháo 4 thoái 1: P4/1, B7.1, X5-3, P5.5-> Bên Hậu bại trận): X4.2-> Tiếp theo bên Tiên có nước Mã 3 tiến 5, bên Hậu khó ứng phó.4. Bên Hậu đi Pháo 2 bình 3: P2-3, X4.2-> Vẫn ám phục nước Mã 3 tiến 5, bên Tiên vẫn chiếm ưu.Với 4 cách đi trên của bên Hậu vẫn khó chống lại thế công của bên Tiên. Từ đó có thể thấy, chỉ cần phân tích hình cờ, tìm ra phương hướng tấn công và nhược điểm của đối phương, thêm vào đó có kế hoạch chính xác, thì không khó làm cho cục diện từ tiên thủ khuếch đại thành ưu thế.
Hình 2Ví dụ 2: Như hình 2, tổng quan hình cờ hai bên, bên Tiên Xe, Mã, song Pháo tập trung bên cánh phải. Trực giác cho ta cảm giác cánh trái của bên Hậu đang bị đè nặng. Dù bên Hậu lên Tượng trái, nhưng các quân mạnh chiếm vị có tác dụng phòng thủ tốt, từ đó bù đắp cho nhược điểm trống rỗng bên trái. Phân tích tổng thể, cục diện bên Tiên ưu hơn chút ít.Dù bên Tiên chiếm ưu thế nhỏ, nhưng nhất thời rất khó tìm ra phương án hay khuếch đại tiên thủ. Trong tình hình này, chúng ta thử dùng phương pháp tính ngược để phân tích, đánh giá để mong có thể tìm ra con đường tốt hơn.Lúc này, giả sử tới bên Hậu đi, bên Hậu làm sao mới có thể tiêu trừ tiên thủ của bên Tiên đây? Trước mắt, điểm tranh đoạt của hai bên rõ ràng là bên phải bày ra trên hình cờ. Bên Hậu có thể thông qua đổi quân, tiêu trừ ưu thế về phối hợp vị trí giữa các quân bên cánh phải của bên Tiên, giảm áp lực cho cánh trái của mình, không thẹn là một phương án phòng thủ hay.Để chống lại nước Pháo 8 thoái 2 của bên Hậu, nếu bên Tiên đi trước có thể đi Xe 4 bình 2, bức Mã bên Hậu trở về vị trí ban đầu. Tiếp theo, dù nhất thời bên Tiên khó tìm ra phương án đột phá hay, nhưng có thể thay đổi chiến lược, tiếp tục đi Xe 4 tiến 2, chuyển ưu thế về vị thành ưu thế thực lợi hơn Tốt. Nếu tiếp theo bên Hậu đi Pháo 8 bình 7 tính Pháo: P8-7, X4-1 (Nếu bên Tiên không bình Xe mà đổi thành Pháo 3 tiến 5: P3.5, M8.7, P4-3, P2.2, X4/2, M7/9-> hai bên cân cờ), P7.5, X1.3-> bên Tiên bỏ trước lấy sau, chiếm chút tiện nghi hơn Tốt. Hình cờ tới đây, bên Tiên dễ đi.Phía trên bên Tiên thông qua vận dụng phương pháp tính ngược, sau khi phán đoán nước phòng thủ hay nhất của bên Hậu, liền tiến hành vận quân nhắm vào đó, từ đó chuyển ưu thế về vị trí các quân thành ưu thế hơn Tốt. Từ đó, có thể thấy bất luận trong cục diện khó khăn phức tạp thế nào, khi nhất thời khó tìm ra phương án tấn công hoặc phòng thủ tốt, chỉ cần vận dụng phương pháp tính ngược, đặt mình ở vị trí đối phương, phân tích tính toán hình cờ đối phương thì sẽ có tác dụng trợ giúp rất lớn.II. LOẠI HÌNH CỤC DIỆN VÀ TRỰC GIÁC CỤC DIỆN.
Trong những cuộc ác chiến trung cục, thường xuất hiện rất nhiều loại hình cục diện phức tạp, đan xen vào nhau. Hình thành những cục diện khác nhau này đều do những khai cục không nhau diến biến mà thành. Nghiên cứu trung cục không rời xa phân tích bố cục, vì bố cục khác nhau sẽ dẫn tới những trung cục khác nhau. Ví dụ, bên Tiên có thể dùng trung pháo khai chiến, bên Hậu có thể dùng thuận pháo hoặc nghịch pháo ứng chiến; bên Tiên dùng trung pháo quá hà xe tiến tốt 7, bên Hậu ứng phó bằng bình phong mã bình pháo tính xe, tả mã bàn hà hoặc khởi hoành xe, hoặc trận bình phong mã phế mã… bên Tiên dùng trung pháo thất lộ mã, bên Hậu ứng chiến bằng trận bình phong mã song pháo quá hà…Phía trên là những khai cục đối công, vừa bắt đầu là đoản binh tương kiến hình thành cuộc chiến khốc liệt, do các quân tiếp xúc nhiều lần, chiến đấu khốc liệt, đánh tới trung cục vẫn rất hỗn loạn. Đương nhiên, sự vật không có gì tuyệt đối, cũng có khi loại hình đối công rất nhanh chóng trở về bình ổn. Ví dụ, bên Tiên dùng trận tiên nhân chỉ lộ, bên Hậu đối phó bằng trận tiến binh, tốt để pháo, tiến mã, tiến tượng… Bên Tiên khởi trận bằng phi tượng, bên Hậu đối phó bằng tả hữu trung pháo, quá cung pháo, thuận tượng, nghịch tượng, tiến mã, tiến tốt. Phía trên là những bố cục thuộc loại hình chậm công, giống như Thái cực quyên thôi thủ trong võ lâm, các bên tiến hành so đọ công lực, hình thành thế đại đấu tán thủ. Nó không công sát hung mãnh như bố cục đối công, mà thường hình thành cục diện đan xen, cài răng lược ở trung cục. Ngoài ra còn có các bố cục thuộc các loại hình như loại hình chậm công (Như trung pháo tuần hà pháo công bình phong mã, trung pháo hoành xe thất lộ mã công bình phong mã…), loại hình phản đạn (bên Hậu thủ phản cung mã, uyên ương pháo, quy bối pháo), loại hình cấp công (Như trung pháo bàn đầu mã, trung pháo quá hà xe tiến trung binh công bình phong mã), đánh tới trung cục thì cục diện trên bàn cờ vẫn rất phong phú, đa biến, hoặc lấy cương chế cương, hoặc lấy nhu khắc cương.Tóm lại, đại thể có mấy loại sau:1. LOẠI HÌNH CỤC DIỆN ĐỐI CÔNG:Cục diện đối công hình do phức tạp đa biến, thường cho người ta hỗn loạn, các kỳ thủ ưa tấn công thường dùng loại này, nó cũng có tên “Cục diện Động”.
Hình 3Ví dụ 1: Hình 3, hình thành từ trận “Đại liệt thủ pháo”. Bây giờ, tới lượt bên Hậu đi, có ba lựa chọn Tốt 3 tiến 1, Mã 9 tiến 8 hoặc Xe 8 tiến 1. Xin giới thiệu qua biến Mã 9 tiến 8:1. …… M9.8Trở thành “Đối xứng hình”, mỗi bên công một cánh. Theo lý luận, bên Tiên luôn có lợi.2. M8.6 S6.5Nếu bên Hậu không lên Sỹ, mà đổi thành Tốt 3 tiến 1, Mã 8 tiến 7 hoặc Mã 3 thoái 1 đều bất lợi, diễn biến tiếp theo bên Tiên đều chiếm ưu.3. P8.3 X6.34. P8-2 P8-65. M6/4 B7.16. X8.5 B3.17. X8-7 P5.48. S6.5 T7.59. Tg5-6 X6/110. P2/2 X8.611. X7.2 P6-312. M4/2 P5-713. T3.1 X6-314. T7.9-> Bên Tiên chiếm ưu lớn.
Hình 4Ví dụ 2: Hình 4 hình thành từ thế trận “Trung pháo đối tả pháo phong xe chuyển liệt pháo”. Xe của mỗi bên đều đã ăn Tượng đáy, hình thành thế đối sát. Bây giờ tới lượt bên Hậu đi, có ba lựa chọn Pháo 7 bình 8, Xe 7 bình 8 hoặc Pháo 7 tiến 1. Xin giới thiệu qua biến Pháo 7 bình 8:1. ….. P7-8Nếu bên Hậu không bình Pháo, mà đổi thành Xe 7 bình 8 hoặc Pháo 7 tiến 1, diễn biến tiếp theo bên Tiên vẫn nhiều cơ hội hơn.2. P9.4 P8.13. B7.1 X7/4Bên Tiên tiến Tốt 7, phế Mã đoạt thế, nước cờ hay. Nếu bên Hậu đi Pháo 8 bình 3 ăn Mã: P8-3, B7-6, P5.4, S6.5, P3-2, X7-8, P2-3, P9.3, X7/3, B6.1, S6.5, X8/2, P3/7, X8-3-> bên Tiên ưu.4. B7-6 P5/15. P9.3 P8.26. S4.5 X7.47. S5/4 P5-98. X7/5 S4.59. X7-2 P8-910. M7.8 X7/411. X2/4 X7-212. X2-1 B7.113. X1.1Phía trên là cuộc chiến đấu Tiền trung cục của hai bên, bên Hậu dù tạm thời giải trừ thế công của bên Tiên, nhưng sau khi thông qua đổi quân, bên Tiên chuyển xe sang cánh phải vẫn chiếm thế chủ động.
Hình 5Ví dụ 3: Hình 5 hình thành từ thế trận “Trung pháo quá hà xe cấp tiến trung binh đối bình phong mã bình pháo tính xe”. Bây giờ, bên Tiên chọn cách tấn công gấp trung lộ đột phá:1. Mt.5 S6.5Bên Tiên ăn Sỹ công gấp trung lộ, nhưng không thể như ý, coi thường bên Hậu phản kích cánh trái. Nếu bình ổn có thể đi Mã 7 thoái 5: M7/5, M7.8, X4-3, M8.6, X3.2, M6.4, S4.5, M4.3, Tg5-4, M3.1, X3/5-> Sau khi bên Tiên dùng Xe đổi Pháo Mã, lại có Tốt qua hà, hình cờ không khó đi.2. B5.1 M7.53. X4-5 P7.84. S4.5 X3-4Bên Hậu bình Xe chiếm lộ 4, nước đi có lực. Nếu đổi thành Xe 8 tiến 1 (Hoặc Pháo 7 bình 9: P7-9, Tg5-4-> bên Tiên có thế công): X8.1, X9.1, X3-4, X5-4, X4.6, X4.2-> Bên Hậu bất lợi.5. X5-4 X4.66. B7.1 X8.17. X9.1 B7-68. M7.8 P7-49. S5/4 P4-610. X4-3 P6-311. Tg5.1 X4-512. X3/5 P2.5Bên Hậu liên tục hóa giải thế công, lại phá được Sỹ Tượng, nhất cử thành công, giành được thắng lợi.Ví dụ này bên Tiên công trung lộ, còn bên Hậu tấn công cánh, trong thực chiến ta gặp rất nhiều.II. LOẠI HÌNH CỤC DIỆN BÌNH ỔN
Nếu giai đoạn trung cục không xuất hiện cuộc chiến đoản binh tương kiến, mà tương đối bình ổn, đơn giản, cho ta cảm giác bình ổn có thể gọi là loại hình bình ổn, tỉ mỉ, các kỳ thủ công phu trung tàn cục thâm hậu thường thích áp dụng, và nó cũng được gọi là “Cục diện Tĩnh”.Ví dụ 1: Hình 6 hình t, bây giờ bên Hậu áp dụng chiến thuật đổi xe, giản hóa cục diện.
Hình 61. ….. X1-62. X1-4 X6.73. X4.1 M3.44. B5.1 B7.1Bên Tiên tiến Tốt đầu, chuẩn bị tiến Xe hàng Tốt, thông đường Xe, là một nước đi linh hoạt. Nếu đổi thành Tốt 9 tiến 1: B9.1, S6.5, B5.1, X9/1, X2.4, B7.1, B3.1, T5.7-> Tiếp theo bên Hậu lại bình Xe lộ 6 mời đổi, hình thành cục diện bình ổn.Bên Hậu có thể đổi thành Pháo 2 bình 1: P2-1, X4.2, B1.1, X4-6, M4/3, X6.3-> Bên Tiên tiên hơn chút ít.5. B3.1 T5.76. P2/2 P8/4Nếu bên Tiên đổi thành Xe 4 tiến 2: X4.2, T3.5, B9.1, S6.5-> Tiếp theo bên Hậu có thể Xe 9 thoái 1, rồi lại bình lộ 6 mời đổi, bên Hậu có thể chống đỡ.7. P2-3 P8-78. M3.2 T7/59. P3.9 T5/7Sau khi đổi pháo cục diện bình ổn.Ví dụ 2: Hình 7 hình thành từ trận “Ngũ thất Pháo đối bình phong mã tiến Tốt 7”, bây giờ tới lượt bên Hậu đi.
Hình 71…… B9.1Tiến Tốt biên là một nước chờ hay, ngồi quan sát động tĩnh của bên Tiên.2. M4.3 M6/73. S5/6 X8-64. P6-3 P8/15. X8/1 X3-46. S6.5 P8.17. X8.2 P8/18. M3/1 P8-79. M1.3 M7.910. X8/2 M9.711. P3.5 P7-912. T1/3 X6.113. P3-5 P9.114. X2-5 P2-315. X8-7 P9-516. X5.2 X6-517. X7-5 X4.6Sau khi hai bên đổi quân, giản hóa thế cục, thế hòa đã định.Ví dụ 3: Hình 8 là trung cục hình thành từ trận “Đối binh cục”. Quân hai bên tương đương, cả hai đều đang tróc Mã tranh tiên. Bây giờ, tới lượt bên Hậu đi.
Hình 81. P1-2 M8.62. M3.5 X7-63. P2/2 P7/24. P2-4 X6-55. B1.1 M6.76. X2.5 P7-67. Pt-1 M7/88. P4.8 S5.69. P1-4 X5-810. Pt-3 P6-711. P3/8 X8.512. P4/2 X8/613. M5.3 Tg5.114. P3.9 T5/715. X2-3 Tg5-416. M3/5 B5.117. X3/4 X8-518. M5.7 X5/119. Ms.6 M2/320. M6.7 X5-421. Ms.5 Tg4-522. M5.7 X4-323. M7/5Đến đây, bên Tiên hơn Tượng hơn Tốt, thế thắng đã hình thành.Ba ví dụ ở trên đều thuộc về cục diện mang tính bình ổn, cục diện loại này là trào lưu phát triển mới hiện nay. Cục diện bình ổn, quân thế, cài răng lược, đan xen vào nhau duy
trì sự cân bằng, có thể dẫn tới hòa cục. Ngược lại, đột phá sự cân bằng, quyết ăn thua. Cục diện loại này là khảo nghiệm thực sự đối với công phu và bản lĩnh của mỗi kỳ thủ.Kỳ thủ bình ổn thích chơi loại này. Rất nhiều kỳ thủ thích công sát, dựa vào sách lược thi đấu cũng chơi loại này. Chuyển biến từ kỳ thủ hoa mỹ tới kỳ thủ tán thủ, từ kỳ thủ tiến công sang kỳ thủ bình ổn là là xu hướng phát triển tổng hợp của kỳ thủ. Vì bây giờ công nghệ thông tin phát triển, chỉ dựa vào sự hoa mỹ khó chiến thắng được đối thủ. (ND: 套路型: Ý chỉ công phu rất đẹp nhưng không có giá trị thực dụng, ND dịch thành Hoa mỹ).Căn cứ vào sự giới thiệu Cục diện Động và Cục diện Tĩnh ở trên, các kỳ thủ trong thực chiến có thể dựa vào yêu cầu khi đó, lựa chọn khai cục dễ hình thành trung cục Chậm công, Phản đạn hay Cấp công.Phía dưới giới thiệu những loại cục diện khác. III. CỤC DIỆN ĐỒNG DẠNGĐồng dạng không phải là Tương đồng, nó do thứ tự đi không giống, số nước đi khác nhau tạo thành. Như hình 9, hình 10 là cục diện Đồng dạng hình thành từ thế trận “Ngũ cửu pháo quá hà xe đối bình phong mã bình pháo tính xe”.Hình 9 là ván đấu giữa Hỏa xa đầu Quách Trường Thuận gặp Sơn đông Vương Bỉnh Quốc trong giải đồng đội toàn quốc năm 1983.
Hình 91. P2-5 M8.72. M2.3 X9-83. X1-2 B7.14. X2.6 M2.35. B7.1 P8-96. X2-3 P9/17. M8.7 S4.58. P8-9 P9-7
9. X3-4 M7.810. X9-8 X1-211. X8.6 B7.112. X4/1 T3.513. M3/5 M8/714. X4.1 B7.115. X8-7 P2.4Hình 10 là ván đấu giữa Đông Mã Từ Lợi Mộc gặp Trung quốc Triệu Quốc Vinh trong giải Á châu bôi lần 3 năm 1984.
Hình 101. P2-5 M8.72. M2.3 X9-83. X1-2 B7.14. X2.6 M2.35. B7.1 P8-96. X2-3 P9/17. M8.7 S4.58. P8-9 P9-79. X3-4 M7.810. X9-8 X1-211. M3/5 B7.112. X4/1 B7.113. X8.6 T3.514. X8-7 P2.4Như hình 9, hình 10 tới bên Tiên đi, nếu đều đi Xe 7 tiến 1 ăn Mã kết quả hoàn toàn không giống nhau.Theo hình 9 nếu bên Tiên đi Xe 7 tiến 1: X7.1, P2-3, X7-9, X2-4 (Nếu bên Hậu không bình Xe mà đổi thành Mã 7 tiến 8: M7.8, X4-3, P7.1, X9/1, X2-4, X9.3-> bên Tiên hơn
quân), P9-8, M7.8, X4-3, M8.6, X3.2, X4.8, X9.2, S5/4, P8.7, T5/3, T7.9, X8.7, X3-4, X8-5, T3.5, M6.5, X9/3, X4/7, X9-5, S6.5, M5/3-> Bên Tiên nhiều quân, chắc thắng.Theo hình 10 nếu bên Tiên đi Xe 7 tiến 1: X7.1, P2-3, X7-9, P3.3, M5/7, P7.8, S4.5, M8.9, P9-8, P7-9, S5.4, X8.9, Tg5.1,X8/1, Tg5/1, P9/1, P5.4, X8.1, Tg5.1, M9.8, Tg5.1, X8-5, S4/5, B7.1-> bên Hậu thắng.Phía trên giới thiệu loại hình cục diện Đồng dạng, nó thuộc loại cục diện đối công. Nghiên cứu và vận dụng trọng điểm loại hình này nằm ở chỗ hiểu được tính trọng yếu cua thứ tự đi quân và vị trí các quân khi ở khai cục chuyển vào trung cục, rất tốt để từ phương diện lý luận tiến hành tóm tắt, tổng kết.IV. LOẠI HÌNH CỤC DIỆN ĐỐI XỨNGLoại hình đối xứng (cũng gọi là loại hình Làm theo) chỉ hai bên dùng nước đi tương đồng để bố trận, nó gia tăng tính nghệ thuật và thú vị. Loại hình đối xứng cũng là một loại hình thường thấy, đáng để nghiên cứu. Trong quá trình hai bên điều quân bố trận áp dụng nước đi phỏng theo, khi bên Hậu đi theo bên Tiên, chờ thời cơ cầu biến đối công cướp tiên. Bên Tiên bị mô phỏng địa vị, cần phải giữ tiên thủ, vì thế càng cần kế hoạch chính xác. Hình 3 ví dụ 1 của Loại hình cục diện đối công nói ở phía trên là một ví dụ điển hình. Ngoài ra, như “Đối binh cục”, “Nghịch tượng cục”, “Trung pháo đối tả pháo phong xe chuyển liệt pháo”… đều hình thành loại hình đối xứng.Sau đây giới thiệu qua hai ví dụ:Ví dụ 1: Hình 11 là cục diện hình thành từ trận “Nghịch tượng cục”. Bây giờ, tới lượt bên Tiên đi.
Hình 111. X8-7 B7.1Bên Hậu tiến tốt 7, không mô phỏng theo nước X8 bình 7, vì thế đột phá cục diện đối xứng. Nếu bên Hậu đổi thành Xe 8 bình 7: X8-7, P1-5, B2.1, B1.1, X1-8-> Bên Tiên đi trước một nước, phát triển công sát cánh.2. X7/2 X8-73. B1-2 B7.14. X1-3 X7/1
5. X7-3 X1-86. X3-9 P1-27. X9-3Tới đây, bên Tiên hơn một tốt, ưu hơn một chút. Loại hình cục diện đối xứng này thuộc về cục diện bình ổn.Ví dụ 2: Hình 12 hình thành từ trận “Trung pháo đối tả pháo phong xe chuyển liệt pháo”. Bây giờ, tới lượt bên Tiên đi:
Hình 121. B9.1 S4.5Bên Tiên có thể đổi thành Tượng 3 tiến 1 hoặc Tượng 7 tiến 9.2. S4.5 P5-33. P5-3 T7.54. T7.5 B9.1Tới đây, hình thành loại hình đối xứng, bên Tiên vẫn đi trước một nước, chiếm tiên.Loại hình cục diện đối xứng là do khai cục đối công diễn biến thành cờ chỉ còn pháo mã sau khi đổi hết xe, nó vẫn thuộc cục diện quân thế, bình ổn.Về trực giác cục diện, trong mỗi ván cờ, bất luận kỳ thủ trình độ cao, trung hay sơ cấp dựa vào kinh nghiệm thực chiến của bản thân đều sẽ nhận biết sâu hoặc cạn đối với cục diện, từ đó đưa ra nước đi cụ thể và phương án chiến đấu không giống nhau. Đặc biệt là trong hoạt động phát triển kỳ nghệ của ngày nay, chiến thuật kỹ nghệ ngày càng mới, nhạy bén cục diện của các kỳ thủ đều vô cùng mẫn tiệp.V. CỤC DIỆN ĐÃ KẾT LUẬNPhía dưới chọn ra mấy cục diện hình thành từ khai cục quá độ sang trung cục, thông qua hình cờ cho chúng ta trực giác rõ ràng hoặc tiên thủ hoặc hậu thủ, hoặc chủ động hoặc bị động, hoặc ưu thế hoặc kém thế, đường tấn công và mục tiêu lựa chọn dễ thẩm, sự phát triển và biến hóa của ván cờ vừa nhìn đã thấy, loại cục diện này có tên “Cục diện đã kết luận”.
Ví dụ 1: Hình 13 là trận “Phế mã hãm xe cục” mà Dương Quan Lân đã giới thiệu trong “Dịch lâm tân biến”. Trong sách đã nghiên cứu rất tỉ mỉ về trận này và đã đưa ra kết luận.“Trận này hơn 40 năm trước đã gây được sự chú ý của các kỳ thủ, đối với cục thế này có nghiên cứu thêm một bước. Khi ấy rất nhiều người cho rằng bên Đương đầu pháo, nếu tiến Xe ăn Mã có thể chiếm ưu.”.
Hình 13“Do biến hóa của cục thế này, phức tạp đa đoan, thường chỉ vì một nước kém mà dẫn tới bại cờ, cuối cùng là ai thắng ai thua? Trong tình hình khi ấy khó phán đoán được bên nào có lợi, vì thế đưa ra kết luận mỗi bên có chỗ kỵ riêng”.“Tác giả đối với cục thế này, trên cơ sở có được của tiền nhân, tiếp tục nghiên cứu, kết quả phát hiện bất luận biến hóa thế nào, bên bình phong mã vẫn chiếm thế thượng phong dễ đi.Liên quan tới nước đi cụ thể và có tính quan trọng, sách này giới thiệu 5 cục. Như hình 13: Bên Tiên nếu tiến Xe ăn Mã, kết luận khi trước có thể chiếm ưu- mỗi bên có chỗ kỵ riêng có thể thay bằng Bên bình phong mã chiếm thế thượng phong, dễ đi. Vì cục thế này trải qua thời gian dài biến hóa và nghiên cứu, có được kết luận, vì thế cục diện này gọi là Cục diện đã kết luận.Ví dụ 2: Hình 14 là cục thế điển hình hình thành từ trận “Trung pháo quá hà xe cấp tiến trung binh công bình phong mã bình pháo tính xe”
Hình 141. M7.8 M7.8Bên Tiên tiến mã ngoài, có ý phế Pháo tranh tiên.Bên Hậu tiễn Mã đuổi Xe, là nước đi lý tưởng được kiểm nghiệm qua thực tiễn, cũng là phán đoán chính xác của bên Hậu đối với cục diện. Nếu bên Hậu đổi thành Pháo 2 tiến 5: P2.5, X4.2, P7-8, X9-8, P2-4, M6.7, P4/6, X4/4, M8.7-> Tới đây, bên Tiên bỏ trước lấy sau, ưu hơn chút ít.2. X4-3 M8.63. X3.2 P2.54. X3/5 M6/45. B5-6 X1-26. M8.7 X8-47. X9-8 X4/4Bên Tiên bình Xe là chính xác, nếu đổi thành Tốt 7 tiến 1: B7.1, P2.2, S4.5, X2.8, X9-8, X2.1-> Bên Hậu ưu.Tới đây, thực lực hai bên tương đương, hai bên cân bằng.Đây cũng là ví dụ về “Cục diện đã kết luận”.VI. CỤC DIỆN ĐỢI THẨMTrong thực tiễn thường xuất hiện rất nhiều cục diện nhất thời khó đưa ra kết luận, ưu thế khó phân. Nguyên nhân chủ yếu là sự vận động phát triển không ngừng của cờ tướng, các kỳ thủ dựa vào nhu cầu thực chiến trong giải đấu khi đó, nghiên cứu khai cục ngày càng sâu, đối với nhiều trận thế đều phân tích tới mười mấy nước, thậm chí hai mươi mấy nước, nghiên cứu ván cờ đã vào sâu giai đoạn trung cục. Như vậy, chất lượng trung cục được nâng cao, những thứ được khẳng định trong một thời gian, trong thời gian tiếp theo lại bị đẩy lui. Cho nên, trận chiến trung cục ngày càng gian khổ, cục diện trung cục ngày càng phức tạp. Rất nhiều nước biến nhất thời khó kết luận, đối với cục diện chỉ có thể dự đoán, dù là kỳ thủ trình độ cao cũng chỉ có thệ dựa vào kinh nghiệm lâm trận mà lựa chọn đối sách. Trung cục như vậy gọi là “Trung cục chưa kết luận” hoặc là “Trung cục đợi thẩm”.
Ví dụ 1: Hình 15, 16 là trung cục hình thành từ trận “Cao tả pháo cục” và “Bình phong mã quá hà pháo cục” được giới thiệu trong “Dịch lâm tân biến” của Dương Quan Lân.“Cao tả pháo cục” rất thịnh hành trong những năm 60, nhưng nghiên cứu ai ưu ai kém, tới nay vẫn chưa có kết luận.Hình 16 là “Bình phong mã quá hà pháo cục”. Hơn 20 năm trước, trận này đã bắt đầu lưu hành, trong những ván đấu giữa các danh thủ vẫn thường thấy sử dụng, hơn nữa không ngừng xuất hiện các biến mới. Theo ghi chép của thực tiễn, hai bên đều có thắng thua. Vì thế có rất nhiều kết luận, cuối cùng ai ưu ai kém, cho đến nay vẫn chưa thể có kết luận chính xác.
Hình 15
Hình 16Hai hình trên hình thành cục diện đối công kịch liệt, biến hóa phức tạp, nghiên cứu tỉ mỉ các bạn có thể tham khảo trong cuốn “Dịch lâm tân biến”. Hai ván này là “Cục diện đợi thẩm”.Ví dụ 2: Hình 17 hình thành từ thế trận “Trung pháo quá hà xe thất lộ pháo đối bình phong mã bình pháo tính xe”. Trận này những năm 50 của thế kỷ 20 đã từng được kết luận bên Bình phong Mã chiếm ưu. Trong cuốn “Tượng kỳ hậu vệ” của Vương Gia Lương và Lý Đức Lâm đã nghiên cứu kỹ trận này.
Hình 17Khi ấy, đã đưa ra những nước tiếp tục của bên Tiên là:
1. T7.5 P9-7Nếu bên Tiên đổi thành Tượng 3 tiến 5: T3.5, X1-2, M8.9, X2.7, M3/5, P9.5, X5-1, P9-8 -> bên Hậu ưu.2. M3.4 Pt.73. T5/3 P7.84. S4.5 X1.2Bên Hậu có thế công, chiếm ưu. Đối với trận này, bên Tiên khó chống đỡ. Vì thế, mấy chục năm qua, bên cầm Tiên rất ít người sử dụng trận này.Tháng 4 năm 1980, trong giải toàn quốc ở Phúc Châu, kỳ thủ An huy trong thực chiến đã đưa ra biến mới, thu được kết quả rất khả quan, khi ấy được gọi là “Châu Trần đảo đạn. Bên Tiên đã cải tiến nước đi như sau: 1. P7.4 P7.52. P7/1 X8.43. P7-5 X1-24. X9.2 P7-25. B5.1Bên Tiên chiếm ưu lớn.Đối với biến mới phi Pháo ăn Tốt phế Mã của bên Tiên đã thu hút được sự chú ý của các kỳ thủ, thế là mọi người lại mổ xẻ trận này. Nhưng trong thực chiến về sau bên Tiên vận dụng biến mới này không nhiều, bên Hậu phải chăng đã có nước phá giải thích đáng, vẫn chờ nghiên cứu sâu thêm, chưa vội đưa ra kết luận.Phút chốc 10 năm trôi qua, trong giải Vô địch cá nhân toàn quốc năm 1991 ở Đại liên, quả thật bên Hậu đã đưa nước ứng phó mới: 1. P7.4 P9-72. X9.2 X1.2Bên Tiên tiến Xe là nước đi chính xác. Nếu vẫn đi Pháo 7 thoái 1 thì bên Hậu Pháo tiền bình 5, bên Tiên không được gì, bên Hậu phản đoạt tiên thủ.3. X9-4 T7.5Tới đây, hình thành thế trận mỗi bên có chỗ kỵ riêng. (Kết quả thực chiến bên Hậu thắng).Xét thấy, trận này trước mắt trong thực tiễn không nhiều, vẫn nằm trong giai đoạn quá độ từ khai cục sang trung cục, quân hai bên vẫn còn nhiều, về sau biến hóa phức tạp, trong nhất thời khó phân ưu kém. Ví thế, bố cục này thuộc về loại “Cục diện đợi thẩm”.Bố cục hiện đại phát triển rất nhanh, hình thức đa dạng, sau khi tiến vào trung cục thiên biến vạn hóa, nhưng chỉ cần tiến hành nghiên cứu nhiều lần và kiểm nghiệm thực tiễn đối với loại bố cục này, là có thể thêm một bước nhận thức về cục diện “Đã kết luận” và “Đợi thẩm”, nó có tác dụng lớn đối với bồi dưỡng, nâng cao trực giác cục diện và tăng cường năng lực “thẩm cục độ thế”.TIẾT 4 PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG CỦA THẨM CỤC“Lượng” trong mỗi ván cờ chủ yếu chỉ tỷ lệ lực lượng vật chất của hai bên, kịch chiến trung cục thường xuất hiện các tình huống sau, thử phân tích định lượng thẩm cục để tìm ra đối sách áp dụng.
1. Được quân, được thế, nhiều Tốt, đoạt được ưu thế lực lượng vật chất, xu hướng phát triển của ván cờ là thắng lợi.Hình 1 là trung cục hình thành từ trận “Đối binh cục”. Thông qua thẩm cục có thể thấy, quân hai bên tương đương, nhưng bên Tiên nhiều hơn 1 Tốt, hơn nữa áp sát cửu cung, hình thế hơi ưu. Bây giờ, lợi dụng việc được đi trước, thông qua chiến thuật đổi quân, khuếch đại ưu thế để giành thắng lợi.
Hình 11. M3.4 M7.6Bên Tiên tiến Mã ép đổi, giản hóa cục thế, tiêu trừ sức mạnh của đối phương, không cho đối thủ còn cơ hội nào, đoạt ưu thế về lực lượng vật chất, là cơ sở nền móng cho thắng lợi sau này.Nếu bên Hậu không tiến Mã mà đổi thành Pháo 9 tiến 3: P9.3, M4.5, P9-2, M5.7, M7.8, S5.4-> Bên Tiên nhiều Tốt chiếm ưu.2. X8-4 P9.63. M7/6 P4.34. B3-4 X5-75. P3-1 X7-96. X4-8 X9/37. B4.1 Tg5-6Dùng Tốt phá sỹ, nổi lên hiệu lệnh tiến công, sau khi phá Sỹ, Mã bên Tiên nhanh chóng xuất kích, như mãnh hổ hạ sơn, thế không thế cản.8. M6.7 X9.49. M7.8 P4-510. M8.7 X9-311. M7/5 X3-912. X8.6 S5/413. X8-6 Tg6.1
14. X6/1 Tg6/115. P1-2 P5.416. Tg5-6 X9-217. P2.6 T7.918. M5.4->Bên Tiên thắng.2. Đoạt quân nhưng kém thế kém Tốt, lực lượng vật chất dù chiếm ưu nhưng xu hướng phát triển của ván cờ là hòa cục hoặc bại cục.Hình 2 là trung cục hình thành từ trận “Thuận pháo trực xa đối chậm khai xe”. Thông qua thẩm cục có thể thấy: Bên Tiên hơn 1 Pháo, bên Hậu hơn Tốt giữa và các quân chủ lực đang chiếm vị đẹp. Bây giờ, tới lượt bên Tiên đi, bên Tiên nếu đi Mã 7 tiến 5, dùng Mã đổi Tốt: M7.5, X3-5, X9-6-> Bên Tiên phục nước tiến Xe bắt Mã, chiếm hàng Tốt, có thể làm chậm tốc độ tấn công của đối phương, cục thế cân bằng, có thể hòa cờ. Nhưng trong thực chiến bên Tiên đã đi:
Hình 21. M7/6 B5-42. T7/9 P5.23. X9-8 B4.14. T9.7 M2/45. P8.5 T3.56. P8-9 Tg5-47. P5-2 M4.58. T5.3 M5.79. T3/5 B4-5Tới đây, bên Hậu phục nước Tốt 5 tiến 1, rồi Xe 3 bình 5 hỏi cục. Nếu bên Tiên đi Tượng 7 thoái 5: T7/5, 3.5-> Bên Hậu nhất định thắng lợi.Ván này, bên Tiên nên dùng Mã đổi Tốt, đừng sợ mất quân, cầu hòa mới là thượng sách.
3. Mất quân chiếm ưu thế, lực lượng dù không cân bằng nhưng ván cờ phát triển có lợi. Hình 3 là trung cục hình thành từ trận “Ngũ thất pháo tiến tam binh đối bình phong mã”. Thẩm cục có thể thấy: Bên Hậu dù nhiều hơn song Mã nhưng bên Tiên có Pháo trống và Tốt qua hà trợ chiến, song xe bên Tiên rất uy lực. Bây giờ, bên Tiên lợi dụng việc đi trước, áp dụng chiến thuật “lấy nhanh đánh chậm” mà giành được thắng lợi.
Hình 31. B4.1 P8-3Bên Tiên tiến Tốt, đẩy nhanh tốc độ tấn công. Nếu bên Hậu đổi thành Pháo 8 bình 6, thì bên Tiên Xe 2 tiến 9, rồi Xe 4 bình 2-> Bên Tiên ưu.2. X2.9 M7/83. B4.1 P3/1Nếu bên Hậu đổi thành Pháo 3 tiến 1: P3.1, X4-5, Tg5-6 (S4.5, X5-8 ăn xe), P5-4, M8.6, X4-2-> Bên Tiên thắng.4. X4-2 M8.95. B4.1 X2/5Bên Tiên tiến Tốt là nước đi chặt chẽ, nếu nóng vội đi Xe 2 tiến 4: X2.4, P3.2, X2-1, P3-6, X2-4 -> Bên Tiên ưu, nhưng muốn thắng lợi phải kéo dài hơn.6. X2.5 P3.17. X2/3! M3.28. X2-5 S4.59. X5.3 Tg5-410. X5-7 X2-411. P5-6 M2.312. P6.5 X4-513. T3.5
-> Bên Tiên thắng.4. Các quân lớn và Tốt của hai bên tương đương, cục thế đang ở thế bình ổn, trong nhất thời cục thế phát triển khó phân cao thấp.Hình 4 là hình cờ hậu trung cục hình thành từ thế trận “Trung pháo đối tam bộ hổ chuyển liệt pháo”. Thẩm cục có thể thấy: Hai bên đã đổi một Xe, các quân mạnh và Tốt ngang nhau, hình thành thế trận hai bên nhòm ngó qua hà. Bây giờ, tới lượt bên Tiên đi, trong thực chiến, bên tiên thông qua tính quân tiên phế hậu đoạt, mà chiếm lợi.
Hình 41. B7.1! P3.52. M3/5 M2.13. P7-9 P3/1Bên Tiên bình Pháo đuổi Mã đoạt lại quân đã phế, chiến thuật tinh xảo.4. P9.2 T7.55. B7.1 S6.56. P9-8-> Tới đây, bên Tiên phục nước Pháo 8 tiến 5, bên Tiên dễ đi.Ví dụ này cho thấy, trong cục diện hai bên tương đương, áp dụng chiến pháp tranh tiên đoạt thế, quân chủ lực dùng số nước đi ít đổi với quân chủ lực của đối phương có số nước đi tương đối nhiều, từ đó đạt được mục đích tranh tiên cướp nước, hoặc dùng những quân có vị xấu đổi những quân có vị đẹp của đối phương, đạt được mục đích đoạt thế, như vậy dù các quân tương đương nhưng đã đoạt quyền chủ động, có lợi để phát triển ván cờ.5. Mất quân, mất thế lại kém Tốt, lực lượng hai bên cách biệt xa, chỉ có thể ngoan cường chống đỡ, chờ đợi thời cơ.Hình 5 là hình cờ trung cục trong một ván thực chiến. Thẩm cục có thể thấy: Bên Hậu hơn 1 Xe chiếm ưu, bên Tiên xe lộ 4 đang bị khống chế. Bây giờ, tới lượt bên Tiên đi, bên Tiên nếu đi Xe 4 tiến 2 (Nếu bên Tiên đi Xe 4 tiến 4: X4.4, X4/2-> Tróc Pháo, bên Tiên khó ứng phó): X4.2, Xt-5 (Nếu bên Hậu đi nhầm Mã 7 tiến 9: M7.9, B3.1, M9/7,
M3.2, P6.2, X4.1-> Bên Tiên thắng), X4.3, Tg5-6, B3-4, Tg6-5, S4/5, M7.6-> Tiếp theo bên Hậu đi Xe 4 thoái 2 tróc Pháo giải vây, bên Hậu nhiều quân chiếm ưu.
Hình 5Bây giờ, phân tích lại, nước đi thực chiến như sau: 1. X4.5 Tg5-62. Bt.1 Tg6-53. B3-4 Tg5-64. M3.2 Tg6.15. P5-1 Xt.16. S5/6 P3-97. P1/5 X4.48. Tg4.1 X4-99. M2/3 Tg6/110. M3/5 X9/111. Tg4/1 X9.112. Tg4.1 X9/213. B3.1 X9-614. Tg4-5 T5.715. M5/3Ván này bên Tiên phế Xe Tốt, mở đường cho Pháo Mã công sát, ổn định cục diện, hình thành hòa cờ.Có thể thấy, trước tình hình kém quân, kém thế dũng cảm áp dụng chiến thuật phế quân, làm nhiễu cục thế, thừa nước đục thả câu mà giành thắng lợi. Phương pháp phá chủy trầm chu, bối thủy nhất chiến này thường thu được hiệu quả bất ngờ.6. Kém quân hơn Tốt, lực lượng hai bên còn nhiều, cục thế phát triển theo hướng giữa thắng, thua, hòa.
Hình 6 là trung cục hình thành từ thế trận “Trung pháo tiến trung binh đối bình phong mã tả pháo phong xe”. Thẩm cục có thể thấy: Quân hai bên đều đã sẵn sàng, bên Tiên nhiều hơn 1 Mã, bên Hậu hơn Tốt giữa và đã qua hà, hình thành cục diện còn kéo dài. Bây giờ, tới lượt bên Hậu đi:
Hình 61. ….. P8-7Bình Pháo đè Mã tính Xe, có thể ăn Tượng chiếm thực lợi2. X2.8 P7.33. S4.5 M7/84. P6.3 P2-45. P6-9 P4-3Sau khi bình Pháo tính Xe, tạo áp lực lên lộ 7 của bên Tiên, là thủ đoạn hậu phát chế nhân.6. X6.8 Tg5-47. P5-4 P7/4-> Tới đây, bên Tiên dù hơn quân nhưng khuyết Tượng kém Tốt, bên Hậu có thể lạc quan.Ván này cho thấy, trong cục diện kém quân hơn Tốt, lực lượng hai bên còn nhiều, phải phát huy hết tác dụng của Tốt qua hà, ra sức liên thủ Tốt, không chế các quân chưa qua hà của đối phương. Như lấy Tốt khống chế Mã, làm các quân khác không thể phát triển, có cơ hội là tổ chức binh lực phản kích, tạo thêm áp lực và uy hiếp cho đối phương.Ở trên phân tích tình hình 6 loại liên quan tới “Lượng” thường xuyên xuất hiện trong các ván cờ, trung cục sinh ra các quan hệ ngang bằng hoặc không ngang bằng về lượng là quy luật khách quan phát triển của ván cờ, chỉ có chăm chỉ nghiên cứu và thêm nhận thức từ lý luận, hơn nữa nhiều lần tôi luyện tìm tòi trong thực chiến, mới có thể nhanh chóng nâng cao thực lực trung cục.TIẾT 5 CĂN CỨ ĐỊNH TÍNH THẨM QUÂN VÀ SO SÁNH ĐƯỢC MẤT
Trong 3 giai đoạn khai cục, trung cục, tàn cục của ván cờ, quân hai bên thường xuyên tiếp xúc, đuổi bắt nhau. Làm sao để khi đổi quân, bạn sẽ không bị tổn thất thậm chí có lợi đây? Điều này đòi hỏi chúng ta phải hiểu tính năng cơ bản của các quân, từng bước nhận thức được giá trị thực lực của các quân, mới có thể vận dụng linh hoạt trong thực chiến, thực hiện kế hoạch tác chiến của bản thân.1. Căn cứ định tính sức chiến đấu của các quân Đánh giá giá trị sức chiến đấu của các quân, là một nỗ lực nhằm nâng cao kỳ nghệ của hậu nhân, nó không phải là quy định của người phát minh ra cờ tướng. Vậy thì căn cứ định tính loại này của hậu nhân là gì đây?Thứ nhất, là căn cứ vào phương pháp đi và ăn quân phải chăng linh hoạt hiệu quả mà định ra, ở đây dùng phép dẫn chứng độc lập.Ví dụ: Xe, Pháo, Mã- mặc sức tung hoành trên bàn cờ, là quân tác chiến chủ lực, gọi là “Quân mạnh”.Sỹ, Tượng- bị giới hạn không thể qua hà, là cấm vệ quân phòng vệ, gọi là “Quân yếu”.Tốt- trước khi qua hà có thực lực yếu nhất, sau khi qua hà ở các vị trí khác nhau thì thực lực cũng khác nhau, khó mà nói được. Thông thường, Tốt ở giữa “Quân yếu” và “Quân mạnh”.Tướng- dù có địa vị tối cao, là đối tượng bị tấn công, là cột mốc thắng thua, không thể định tính và đánh giá cụ thể.Thứ hai, Đánh giá quan hệ so sánh giá trị quân trong các loại quân, đây là tổng kết kinh nghiệm thực tiễn. Mọi người trong thực tiễn, thông qua so sánh thực lực và được mất trong cuộc chiến trung cục, dựa vào trực giác cục diện của kỳ thủ là có thể đưa ra giá trị thực tế các quân. Ở đây, dùng phương pháp so sánh.1. Như khai cục không lâu, một bên nếu lấy Xe đổi Pháo Mã (hoặc song Mã, song Pháo), đánh tới trung cục kết quả thường không quá lý tưởng, nhưng trong tình hình tàn cục đối phương không còn Sỹ Tượng, Mã Pháo (hoặc song Mã, song Pháo) thông thường có thể thủ hòa đơn Xe, có thể nói một Xe bằng Pháo Mã.2. Lại như trong thực chiến, có đầy đủ điều kiện nhập cục nhất định thường lấy 1 Pháo hoặc 1 Mã đổi song Sỹ hoặc song Tượng của đối phương mà không coi là bất lợi; vì 1 Xe khó sát Sỹ Tượng toàn hoặc khó sát Pháo Mã, có thể coi song Sỹ song Tượng bằng 1 Pháo hoặc 1 Mã. Giá trị của Mã Pháo trong khai, trung, tàn cục có thay đổi. Trong khai cục, Pháo đi rất nhanh, phạm vi khống chế rộng, dễ phát huy uy lực. Mã bị khống chế đường đi, khai cục Pháo thắng Mã. Trong tàn cục thì Pháo ít ngòi, uy lực bị giảm sút nhiều. Còn Mã lại rộng đường đi, uy lực tăng lên, cho nên có câu “Mã có uy phong tám hướng”, có thể nói trong tàn cục Mã thắng Pháo. Trong trung cục, uy lực của Mã Pháo tương đương.3. Tốt, trong khai cục xem ra giá trị không cao, có khả năng hi sinh bất cứ lúc nào, nhưng sau khi Tốt đã qua hà thi uy lực tăng lên nhiều. Trong thực chiến, hơn 1 Tốt đã có thể giành thắng lợi, và hơn 2,3 Tốt thì thắng chắc. Vì sức chiến đấu của Tốt qua hà tăng lên nhiều, một khi nó đã áp sát cửu cung thì có thể trợ chiến giành thắng lợi, cho nên tiểu Tốt qua hà có thể húc bay đại Xe. Nếu bức đối phương dùng Xe, Pháo, Mã đổi lấy nó, thì đối phương tổn thất quân, dẫn tới bại cục. Vì thế, chúng ta có thể cho rằng Tốt có “giá trị lưu động”.
Thông qua tình hình tiêu hao quân của song phương trong thực chiến, liên hệ với kết quả và biến hóa hình thế của trận chiến toàn bàn, là cơ bản có thể đưa ra khái niệm sức chiến đấu lớn nhỏ của các quân, đây cũng là căn cứ định tính của thẩm quân.2. Nắm chắc giá trị sức chiến đấu của các quân.Phía trên bàn về căn cứ định tính sức chiến đấu của các quân, làm thế nào để nào để chúng ta nắm bắt và vận dụng có hiệu đây? Đây chính là đem giá trị thống nhất của các quân đổi thành phân chia giá trị của chúng, có thể đơn giản nắm bắt được giá trị của quân trong đánh cờ. Nhưng trong thực tiến, do ván cờ thiên biến vạn hóa, thực lực các quân bị hạn chế phát huy lúc lâm trận, giá trị của các quân có thể được nâng lên hoặc giảm xuống, điều này người mới học chơi cờ cần lưu ý.3. Khái niệm Được quânTrong ván cờ thường xuyên xuất hiện Được quân hoặc Mất quân, đối với ưu kém của cục thế và kết quả cuối cùng (thắng, thua, hòa) có quan hệ rất trọng đại. Việc Được Mất quân có nghĩa là quân tham gia chiến đấu của hai bên đang từ giai đoạn cân bằng chuyển qua giai đoạn mất cân bằng. Thông thường mà nói, bên Được quân bất luận là tấn công hay phòng thủ vẫn lộ ra ưu thế lực lượng so với đối phương, từ đó có thể đoạt được quyền chủ động hoặc ưu thế thực lực. Ngược lại, bên Mất quân bị tổn thất thực lực và bị động. Đương nhiên, có thể do cân nhắc chiến thuật mà trong những tình huống nhất định, một bên chủ động phế quân, hiến quân hoặc một bên đoạt quân thất thế… dĩ nhiên không bàn tới. Cho nên, người chơi cờ trong bất kỳ giai đoạn nào phải nắm được yếu lĩnh của việc Được Mất quân của hai bên, phải xử lý tốt quan hệ giữa “Quân” và “Tiên”, tránh hi sinh vô bổ trong quá trình vận quân, đổi quân.Ba vấn đề nêu ở phía trên, là kinh nghiệm quý báu được tổng kết trong thực tiễn để nâng cao kỳ nghệ của mọi người, có thể xem như là căn cứ định tính so sánh việc Được Mất của chúng tôi trong những tình huống thông thường. Nhưng bạn đừng quá máy móc, vì việc đổi quân và hình cờ có quan hệ mật thiết. Nếu sau khi đổi quân, bạn nhận thấy bên mình vị các quân rất kém, không thể phát huy tác dụng, hoặc thế công của đối phương rất mạnh, cửu cung bên mình bị tấn công xuất hiện tình hình nguy hiểm, cho dù trong quá trình đổi quân bạn thu được giá trị các quân tương đối nhiều, thì cũng không tránh khỏi việc “được một mất mười”.Dưới đây, chúng tôi thông qua phân tích vài ví dụ để so sánh việc được mất quân.Ví dụ 1: Hình 1 hình thành từ thế trận “Tiến mã đối trung pháo”, trước khi thẩm quân, chúng ta hãy so sánh số nước đi của hai bên. Bên Tiên, song Xe song Mã song Pháo và một nước tiến Tốt 7, tổng cộng là 8 nước đi. Bên Hậu, 1 Xe song Mã song Pháo xuất kích, tổng cộng là 7 nước đi. Bây giờ, tới lượt bên Hậu đi.Lúc này thẩm quân, vị của Xe lộ 2 và 8 bên Tiên rõ ràng chiếm ưu so với vị của Xe lộ 6 và 9 bên Hậu. Xe bên Tiên có thể công có thể thủ, chiếu cố cho toàn cục. Ngược lại, Xe lộ 9 bên Hậu chưa xuất, tam thời chưa phát huy tác dụng. So sánh hai bên, giá trị Xe bên Tiên lớn hơn bên Hậu. Bên Hậu muốn biến từ bất lợi thành có lợi, phương pháp tốt nhất chính là đi Xe 9 bình 8 mời đổi Xe, sau khi hai bên đổi Xe thì cục diện bình ổn. Nếu bên Tiên đi Xe 2 bình 6 tránh đổi thì bên Hậu có thể đi Xe 8 tiến 6 chiếm hàng Tốt đối phương, lập tức giá trị tăng lên, hình thế cũng vì thế mà thay đổi. Vậy mà, trong thực chiến bên Hậu đã không cân nhắc kỹ đi:
Hình 11. ….. B3.12. M7.6 X6-73. X8.4 X9.1Bên Tiên chủ động tiến Xe chiếm tuần hà, công thủ lưỡng tiện, kết quả bên Hậu song Xe không có đường đẹp để xuất, cục diện bất lợi, vì thế dẫn tới bại cục.4. P9-6 X7.25. T7.5 X7/26. P1/1! B3.17. X8-7 X9-68. P1-3 X7-59. X2-4 M3.210. X7.5 S6.511. P3-6-> Tới đây, bên Tiên phục nước Pháo tiền tiến 7 phá Sỹ, bên Hậu khó ứng phó, bên Tiên thắng thế.Ví dụ 2: Hình 2 là trung cục hình thành từ thế trận “Ngũ lục pháo chính mã đối phản cung mã bình pháo mở xe. Thông qua so sánh như hình 1, thẩm quân có thể thấy: Song Pháo, song Mã của hai bên công thủ đại thể ngang nhau, Xe lộ 9 của bên Tiên và Xe lộ 2 bên Hậu đại thể giá trị ngang nhau. So sánh quan trọng chính là Xe lộ 2 của bên Tiên có thể bất cứ lúc nào tiến qua hà phát động thế công, rõ ràng ưu hơn so với Xe lộ 9 của bên Hậu còn bất động. Bây giờ, tới lượt bên Hậu đi, trong thực chiến đã từng xuất hiện các nước đi của bên Hậu: B9.1, T3.5, T7.5 hoặc X2.5… Đi như vậy diễn biến tiếp theo thì năng lực tác chiến của Xe lộ 2 bên Tiên rất mạnh, dễ nắm tiên thủ, giá trị của Xe tăng lên. Vì thế, bên Hậu chỉ có thể đi Xe 9 bình 8, lấy Xe tối đổi Xe sáng, đây là nước đi đẹp có thể tiêu trừ uy lực tấn công của Xe lộ 2, tranh thế với bên Tiên.
Hình 2Ví dụ 3: Hình 3 là hình cờ hậu trung cục hình thành từ thế trận “Ngũ cửu pháo quá hà xe đối bình phong mã bình pháo tính xe”. Thẩm quân có thể thấy: Quân hai bên tương đương, Xe Pháo bên Tiên chiếm vị đẹp hơn Xe Pháo bên Hậu. Mã bên Hậu dù phục nước ăn Tốt, ăn Tượng chiếm thực lợi nhưng Mã bên Tiên chiếm vị rất đẹp, phục nước tiến 9 ngọa tào, thế công rất mạnh. So sánh quân hai bên thì hiển nhiên bên Tiên chiếm ưu. Lại xem số nước đi của hai bên, bên Tiên có 11 nước (bây giờ tới lượt bên Tiên đi), bên Hậu chỉ có 8 nước. Từ đó so sánh Được Mất, hiển nhiên bên Tiên thắng thế. Nước đi thực chiến như sau:
Hình 31. M7.9 M6.52. M9.7 Tg5-43. X6-5 X8.4Bên Tiên bình Xe tróc Mã, phục nước Pháo 3 bình 6, thế thắng đã định4. P3-6 X8-45. S5.6 B5.16. S4.5-> Bên Tiên nhất định thắng lợi.Ví dụ 4: Hình 4 là hình cờ hậu trung cục hình thành từ thế trận “Phi tượng đối hữu pháo quá cung”. Thẩm quân có thể thấy: Các quân lớn của hai bên tương đương, Mã bên Tiên đã chiếm ưu so với Pháo bên Hậu; bên Hậu hơn 1 Tốt. Dù hai bên đều đã có Tốt qua hà, nhưng Tốt bên Tiên đã áp sát cửu cung, trực tiếp uy hiếp sự an toàn của Tướng bên Hậu, giá trị của nó tăng lên rất nhiều, đã có đầy đủ điều kiện cụ thể để khuếch đại ưu thế giành thắng lợi. Nước đi thực chiến như sau:
Hình 41. P7-3! T7.92. X4-5 B5-43. P3-2 P7-84. X5/1 T9.75. X5.1 Ps/26. P2-5! Ps-67. X5-4 Tg5-48. M8/6 X3-29. B4.1!-> Bên Tiên phế Tốt phá Sỹ, bên Hậu không cách gì giải cứu nước gọi cục Pháo 5 bình 6. Tiếp theo, nếu bên Hậu đi Sỹ 5 thoái 6, Xe 4 tiến 1 ăn Pháo, bên Tiên hơn quân nhất định thắng lợi.Ví dụ 5: Hình 5 là hình cờ tiền trung cục hình thành từ thế trận “Ngũ bát pháo tiến tam binh đối bình phong mã”. Từ số nước đi của hai bên có thể thấy: Bên Tiên chiếm ưu so với bên Hậu. Thẩm quân có thể thấy: Các quân hai bên ngang nhau, cục diện công thủ tương đương. Bây giờ, tới lượt bên Hậu đi:
Hình 51…… X2.3Lâm trận thẩm cục, bên tiên chọn tiến Xe tróc Pháo, cơ bản là nghĩ tới 2 khả năng sau:Một là, nếu bên Tiên đi Pháo 7 bình 1: P7-1, B5.1, P1/2 (Nếu P1/1, X2-7, T3.1, B3.1-> Bên Hậu được quân), X2-7, T3.1, S6.5-> Các quân bên Hậu linh hoạt, bên Hậu có thể hài lòng.Hai là, nếu bên Tiên đi Pháo 7 tiến 3: P7.3, T5/3, X4.3, M3/5-> bên Hậu có thể hơn quân, phân tích sau ván: Cách thứ nhất là chính xác, nhưng cách 2 có vấn đề. Sau khi hơn quân thì cục diện thế nào? Kết quả bên Hậu đoạt quân mất tiên, chịu đánh mà thua, bên Hậu không tính tới. Vì thế, chúng tôi đưa ra vấn đề phải xử lý tốt quan hệ giữa “Quân” và “Tiên”, kết luận là “Được quân thất tiên phi thượng sách”. Tới đây, bên Hậu nên đi Tốt 9 tiến 1, quan sát động tĩnh mới là nước hay.2. P7.3 T5/33. X4.3 M3/54. X8-6 X2-35. S6.5 P7.56. X4-8 X3-4Bên Tiên tróc Pháo cướp tiên, nước đi chặt chẽ. Nếu bên Hậu không bình Xe mà đổi thành Pháo 7 bình 3: P7-3, Tg5-6, M5.3 (X3-4, P5.4-> Bên Tiên ưu lớn), X8/2-> Sau đó lại tróc Pháo bên Hậu, bên Tiên chiếm ưu.7. X6-8 P7-38. Xs.1 B3.1Nếu bên Hậu đổi thành Pháo 3 tiến 1: P3.1, X8/4, P3-4, P5-6-> Tróc chết Pháo bên Hậu, bên Tiên chiếm ưu.9. Xs/2 M5.610. B7.1 X8.511. B5.1 X8-5
12. Xs-7 M6.813. X7/1 M8.614. P5-2-> Bên Tiên hơn Tốt, hơn Tượng, giá trị song Xe Pháo bên Tiên ưu hơn song Xe Mã bên Hậu, bên Tiên thắng thế.Thông qua các ví dụ trình bày ở trên có thể thấy: Trong tình hình quân hai bên tương đương, chủ yếu so sánh giá trị vị trí của các quân, đấy là căn cứ quan trọng để phán đoán hình cờ ưu kém.
