Tuberous sclerosisInga Huld Alfreðsdóttir

13. nóvember 2006

Tuberous Sclerosis• TS er arfgengur fjölkerfa sjúkdómur, sem

einkennist af æxlismyndunum í mikilvægum líffærum og margvíslegum afleiðingum þeirra

• Nafnið er komið af vexti hnúða/æxla í heilanum, sem harðna með árunum og verða sclerotískir

• Fyrst lýst af franska lækninum Bourneville árið 1880 ( Bourneville disease)

• Tíðni: 1/5000 - 1/10000 lifandi fæddum• Kk = kvk. Finnst hjá öllum kynþáttum

Erfðir og orsakir I• TS er orsakað af stökkbreytingu í TSC1

eða TSC2 tumor suppressor genunum, sem kóða fyrir hamartin og tuberin prótínin

Líkleg staðsetning TSC1 gensins á litningi 9 Staðsetning TSC2 gensins á litningi 16

Erfðir og orsakir II

• TS erfist autosomal dominant • Sýnd (penetrance) er 100%• Tjáningarstig (expressivity)

er mjög breytilegt

NB: Aðeins 1/3 tilfella eru erfð 2/3 tilfella tilkomin vegna

spontant stökkbreytinga

Einkenni

1. Húð2. Heili3. Augu4. Nýru5. Hjarta6. Lungu

MTK

Augu

Nýru

Húð

Lungu

Hjarta

Annað

1. Húð• Húðeinkenni til staðar hjá 95% sjkl. með TS• Góðkynja, litlar líkur illkynja þróun• Helstu gerðir:

a) Hypomelanic macules b) Facial angiofibromas c) Forehead plaques d) Shagreen patches e) Sub- / Periungual fibromas

Hypomelanotic macules (ash leaf spots)

• Lýsing: – Hvítir sporöskjulaga

blettir. Algengastir á búk. Sjást best með UV ljósi.

• Upphaf einkenna: – Við fæðingu eða í

frumbernsku• Algengi í TS:

– 85-100%

Angiofibromas

• Lýsing:– Rauðar / bleikar papúlur.

Bilateralt í andliti, á nefi, kinnum, höku.

• Upphaf einkenna:– Oftast eftir 5 ára aldur

• Algengi:– Ca 80%

Forehead plaque

• Lýsing:– Upphleyptar skellur á

enni. “Húðlitar”• Upphaf einkenna:

– Við fæðingu eða í bernsku

• Algengi:– 10-25%

Shagreen patch

• Lýsing:– Bandvefs hamartoma.

Gult / brúnt / bleikt að lit. Appelsínuáferð. Finnst á baki, gjarnan lumbosacralt

• Upphaf einkenna:– Oftast eftir 10 ára aldur

• Algengi: – 50-80%

Sub- / periungual fibroma

• Lýsing:– Fibroma í naglbeð eða

umhverfis neglur. Finnst á fingrum og tám.

• Upphaf einkenna:– Oftast eftir kynþroska

• Algengi:– 50-88%

2. MTKTS getur valdið myndun góðkynja

heilatumora:

a) Subependymal nodes (SEN):– Stórar, atýpískar glial fr.– Eru á lat. vegg hliðarventriclanna– Algengi í TS: 80%

b) Cortical tubers:– Stórar, atýpískar tauga- og glial fr.– Finnast í cerebral cortex og í hvíta

efninu undir– Algengi: 70%

c) Subependymal giant cell astrocytoma (SEGA):– Koma fram eftir 10 ára aldur– Algengi: 10%– Geta orðið illkynja

MTK einkenni

• Afleiðingar TS í heila:– Almenn einkenni, obstructívur hydrocephalus,

focal neurologísk skerðing.– Cerebral dysfunction:

Flog: • Byrja oftast fyrir 2ja ára aldur• Algengi í TS: 60-90%

Mental skerðing:• Misalvarleg• Algengi: 40-55%

Einhverfa

3. AuguRetinal tumorar:• Lýsing:

– Samsafn astrocyta. Sjást sem hvítir blettir á retina.

• Algengi:– 50-70%

• Upphaf einkenna:– Oft í frumbernsku

• Afleiðingar:– Oftast litlar, valda sjaldan

sjónskerðingu. Geta kalkað.

Einnig til non-retinal tumorar, s.s. angiofibroma á augnlokum

Retinal Hamartoma

4. Nýru

a) Angiomyolipoma:– Lýsing:

• Benign tumorar, úr æðum, fitu- og vöðvavef. Oftast bilateralt.

– Upphaf einkenna:• Eftir 20 ára aldurinn

– Algengi:• 60-80% fullorðinna með TS

– Afleiðingar:• Oft einkennalaust.• Geta orðið mjög stór og valdið

nýrnabilun. Einnig getur blætt verulega í þau.

• Geta orðið illkynja.

b) Cysts:– Lýsing:

• Oftast litlar, fáar cystur– Upphaf einkenna:

• Við fæðingu eða í bernsku– Algengi:

• 20%– Afleiðingar:

• Oftast einkennalaust.• Í 2% tilfella myndast mikill

fjöldi stórra cysta, sem getur valdið nýrnabilun

Í nýrum veldur TS myndun:

Nýrna cystur & angiomyolipoma

1. Angiomyolipoma2. Cysta

Angiomyolipoma

5. Hjarta• Einkennandi fyrir TS í hjarta er

rhabdomyoma:– Lýsing:

• Góðkynja tumor. Oft margar lesionir.– Upphaf einkenna:

• Myndast í fósturlífi og eru til staðar við fæðingu.

– Algengi:• 50-80% barna

– Afleiðingar:• Einkennalaust, uppí alvarlegar

flæðistruflanir, með hjartabilun og arrhythmium

• Oftast spontant regression á fyrstu æviárunum

1.Rhabdo- myoma

6. Lungu

Lymphangioleiomyomatosis:– Lýsing:

• Vöxtur sléttvöðva-líkra frumna umhverfis berkjur, blóð- og sogæðar. Cystískar breytingar í lungum.

– Upphaf einkenna:• 30-40 ára

– Algengi:• 1-6%. Mun algengara hjá kvk.

– Afleiðingar:• Minnkuð lungna function.

Dyspnea. Pneumothorax.

Lymphangioleiomyomatosis (LAM)

7. Önnur einkenni

• Tannskemmdir• Cystur eða sclerosu

blettir í beinum• Tumorar í lifur, brisi,

lungum• ofl...

Tíðni einkenna eftir aldri

Greining ISaga & skoðun!Rannsóknir:

1. Húð UV ljós2. Heili MR eða CT

Heilalínurit (EEG)3. Augu Augnskoðun4. Nýru CT eða ómskoðun5. Hjarta Ómskoðun

EKG6. Lungu CT

7. Erfðarannsóknir

Greining IIAðaleinkenni:

1. Facial angiofibromas or forehead plaque

2. Ungual or periungual fibroma3. Hypomelanotic macules 4. Shagreen patch 5. Multiple retinal nodular

hamartomas6. Cortical tuber7. Subependymal nodule8. Subpendymal giant cell

astrocytoma9. Cardiac rhabdomyoma10. Lymphangiomyomatosis11. Renal angiomyolipoma

Minniháttar einkenni:1. Multiple, randomly distributed

pits in dental enamel2. Hamartomatous rectal polyps3. Bone cysts4. Cerebral white matter radial migration lines5. Gingival fibromas6. Nonrenal hamartoma7. Retinal achromic patch8. "Confetti" skin lesions9. Multiple renal cysts

Örugg greining: 2 aðaleinkenni eða 1 aðal + 2 minniháttarLíkleg greining: 1 aðal + 1 minniháttar einkenniMöguleg greining: 1 aðal eða ≤ 2 minniháttar einkenni

Meðferð

• Engin lækning til • Einkennameðferð

– Flogalyf, inotrop lyf, kirurgia...• Reglubundið eftirlit

Horfur

Mortality í tuberous sclerosis:

Takk fyrir

Úr Rayer's atlas of skin diseases, 1835