Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ/ERZURUM

DOÇ.DR.DUYGU ARIKAN

1

TÜBERKÜLOZ VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI

TÜBERKÜLOZ NEDİR ?

tüberküloz Mycobacterium tuberculosis

denilen bir basille oluşan, tedavi edilmezse ölümle de sonlanabilen,

bulaşıcı bir hastalıktır.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

2

Tüberküloz bilinen en eski hastalıklardan biri olmasına;

sebebinin kesin olarak bilinmesine;

50 yıldır tedavisinin mümkün olmasına;

korunabilir bir hastalık olmasına karşın

dünyada en yaygın ve ölümcül bulaşıcı hastalıklardan

biri olmaya devam etmektedir

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

3

TÜBERKÜLOZ HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR ?

1993 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSO), dünyanın

birçok bölgesinde tüberkülozun kontrol altında olduğunu

ve önemli derecede ihmal edildiğini ortaya koyarak

tüberkülozun kontrolü konusunda acil durum ilan

etmiştir

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

4

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMUNEDİR?

Bugün, dünya nüfusunun üçte biri vücudunda tüberküloz mikrobunu taşımaktadır.

Her yıl yaklaşık 9 milyon kişi tüberküloz hastalığına yakalanmakta ve 1,7 milyon insan tüberkülozdan ölmektedir. Bunların çoğu Asya, Afrika ve Latin Amerika’ dadır.

Dünya Sağlık Örgütüne göre tüm tüberkülozlu vakaların %10-20’sini çocuklar oluşturmaktadır.

Dünya’da her yıl 15 yaşın altında bir milyon 500.000 çocuğun öldüğü tüberküloz basili ile enfekte olduğu ve bildirilmektedir

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

5

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMUNEDİR?

Bir yaşın altındaki bebeklerde akciğer tüberkülozu

görülme oranı yaklaşık yüzde 40’dır.

Dünya Sağlık Örgütü Küresel Tüberküloz Kontrolü 2010

Raporu” verilerine göre ülkemizin de içinde yer aldığı

DSÖ Avrupa Bölgesi’nde 2009 yılı tüberküloz insidansı

ortalaması yüz binde 47’dir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

6

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR?

Dünya genelinde 2009 yılı tüberküloz insidansı

ortalaması yüz binde137’dir

DSÖ tüberkülozu durdurma stratejisinin hedeflerinden

biride 2050 de tüberkülozu yok etmektir

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

7

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR?

Türkiye'de her yıl yaklaşık 17 bin kişi tüberküloz

hastalığına yakalanmaktadır.

Türkiye'de 10-15 milyon nüfusun enfekte olduğu, yani

vücutlarında tüberküloz mikrobu olduğu tahmin

edilmektedir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

8

TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR?

TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN DURUMUNEDİR?

DSÖ tahminlerine göre Türkiye'de 2010 yılı tüberküloz

insidansı yüz binde 28, tüberküloz prevalansı yüz binde

24'tür ( 11).

Ülkemizde Verem Savaş Dispanserlerinde izlenen

olguların 2005 yılı verilerine göre %6’sı 15 yaşın

altındadır (5).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

9

TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDİR?

TÜRKİYE’DE DURUM(TÜRKİYEDE VEREM SAVAŞ 2010 RAPORU)

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

10

TB HASTALARININ YAŞ GRUPLARINA VE CİNSİYETE GÖRE OLGU HIZLARI (100.000’DE), 2009 HASTALARI(SAĞLIK BAKANLIĞI,TÜRKİYE VEREM SAVAŞ 2011 RAPORU)

ERKEK VE KADINLARDA YAŞ GRUPLARINA GÖRE OLGU HIZLARI, 2009

5,1

44,743,6

32,135,9

31,5

4,3

52,5

6,5

2,9

25,3 24,4

17,420,4

27,531,4

0

10

20

30

40

50

60

70

0-4 5--14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+

YAŞ GRUBU

OL

GU

HIZ

I (1

00

.00

0'd

e)

Erkek Kadın

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

12

Yaş grubu HASTALIĞIN YERİ TOPLAM

AKCİĞER AKCİĞER DIŞI AC+AC DIŞI

SAYI % SAYI % SAYI % SAYI

0-4 126 56.5 88 39.5 9 4.0 223

5-14 370 50.3 329 44.8 36 4.9 735

15-24 2.292 64.3 1.137 31.9 133 3.7 3.562

25-34 2.479 66.0 1.139 30.3 139 3.7 3.757

35-44 1.616 63.9 817 32.3 94 3.7 2.527

45-54 1.694 64.5 832 31.7 102 3.9 2.628

55-64 1.135 59.6 715 37.5 55 2.9 1.905

65 ve + 1.194 57.8 791 38.3 80 3.9 2.065

10.906 62.7 5.848 33.6 648 3.7 17.402

Tablo:TB Olgularında Yaş Gruplarına Göre Hastalığın Tutulum Yerinin Dağılımı, 2009(verem savaş,2011 raporu)

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

13

Verem Sadece Akciğerlerde mi Hastalığa Neden Olur?

Solunum yolu ile alınan mikrop, daha sonra kan ve lenf dolaşımı yolu•İle lenf bezi•beyin zarı• dalak•Karaciğer• kemik ve böbrek gibi diğer organlarda hastalığa neden olur

TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA

Tüberkülozda bulaşma hayatın ilk 2 yılında ve adölesan dönemde fazladır. Çocuklardaki tüberküloz enfeksiyonunun kaynağı büyük oranda erişkinlerdir. Çoğunlukla evdeki bir akraba, bazen de bir bakıcı, komşu, öğretmen ya da yuva personeli gibi çocukla yakın teması olan bir tüberkülozlu basil saçarak bulaşmaya neden olabilir.

genellikle çocuklar bulaştırıcı değildir. M. tuberculosis’e bağlı enfeksiyon sınırlandırılamazsa

hastalık ortaya çıkar . sığırların süt ve bu sütlerden yapılan süt ürünleri ile de

bulaşabilir (m.bovin)

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

14

TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA

Erişkinlerden farklı olarak çocuklarda ilk 5 yaşta

enfeksiyon varsa hastalanma riski yüksektir.

Enfekte olan çocuğun yaşı ne kadar küçük ise hastalık

gelişme riski o kadar yüksektir (3,12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

15

TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA

TÜBERKÜLOZ

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

16

YATAKTANBARDAKTANTABAKTANKAŞIKTANEL SIKIŞMA İLE

BULAŞMAZ

beslenme yetersizliğinin

kızamık, suçiçeği gibi viral ya da boğmaca gibi

bakteriyel enfeksiyonların

steroid kullanımının

ruhsal ve fiziksel travmaların ve benzeri bazı

etkenlerin direnci kırması hazırlayıcı rol oynayabilir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

17

Çocuklarda tüberkülozun ortaya çıkmasında

Hastalığının özellikle çocuklara çok kolay

bulaşabilmesi ve erişkin yaşlarda alevlenen tüberküloz

olgularında basillerin büyük oranda çocukluk evresinde

alınmış olması çocuklardaki primer tüberküloz

olgularının tanınmasının önemini arttırmaktadır (7,12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

18

Hastaya ait faktörler: Balgamda basil sayısının fazla

olması, canlılığı, virülansı bulaşmayı artırır

Ortama ait faktörler: Ortamın havalandırılması basili

seyreltir. Ultraviyole, güneş ışığı canlı basil sayısını

azaltır.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

19

BULAŞRICILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Kaynağa yakın olma karşılaşılan basili artırır (aile

bireylerinde latent enfeksiyon ve hastalık uzak

temaslılara göre daha fazladır).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

20

BULAŞRICILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Hedef kişiye ait faktörler: Hastalığa/basile kişisel

direnç (önceki hastalık, koruyucu tedavi, BCG, TB dışı

enfeksiyonlar) bulaşmayı azaltır. Hastalanmayı artıran

durumlar ve diğer hastalıklar bulaşmayı artırabilir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

21

BULAŞRICILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

22

Kuru öksürük ve hafif dispneAteş, gece terlemesiiştahsızlıkBebeklerde kilo almada zorluk gelişme geriliği •Yorgunluk, halsizliksolunum seslerinde azalma solunum sıkıntısı

VEREM HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ?

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

23

Çocuklarda lenfo-hematojen yayılım sık olduğundan akciğer dışı organların tutulumu fazla görülür ve bunlara ait klinik bulgular eşlik edebilir. (9).

VEREM HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ?

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

24

Diğer organlara bulaşan veremde, baş ağrısı, kusma, boyun veya koltuk altında lenf bezi şişliği gibi şikayetler ortaya çıkabilir.

Karaciğer ve dalakta büyüme Eklem ve kemiklerde hassasiyet, hareket

kısıtlılığı Menenjit belirtileri Gözlerde iltihaplanma görüntüsü Deri bulguları

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR ?

TÜBERKÜLOZUN TANISI

tüberkülin deri testi (PPD) ve interferon gama salınım testinin (İGST) pozitif olması ile anlaşılır.

Enfekte çocukta hastalığa ait belirti ve bulgu yoktur. Akciğer grafileri normaldir

akciğer parankiminde veya lenf nodlarında kalsifikasyon ve/veya granülom görünümü olabilir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

25

TÜBERKÜLOZDA TANI

Özellikle küçük çocuklarda (en çok ilk bir yılda olmak üzere 5 yaşa kadar) hematojen yayılım olasılığı yüksektir.

Tanı için, semptomlar, tüberküloz hastası ile temas öyküsü, risk faktörlerinin var olup olmadığı bilgisi, fizik muayene bulguları, tüberkülin cilt testi, radyolojik bulgular ve mikrobiyolojik bulgular kullanılır (9,12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

26

TÜBERKÜLOZDA TANI

Balgam muayenesikesin tanı balgamda tüberküloz basillerinin gösterilmesi ile

konulur—çıkaramıyorsa bronş lavajı uygulanır veya açlık mide suyunun

incelenmesi yapılır.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

27

TÜBERKÜLOZDA TANI

Tüberküloz

Tüberküloz basili içeren bir balgam örneğinin mikroskop görüntüsü

Röntgen filmi: tüberkülozlu bir hastanın akciğer

grafisinde hastalıkla ilgili bulgulara

rastlanabilir.

Tüberkülin deri testi (PPD): kişinin tüberküloz

mikrobu ile karşılaşıp karşılaşmadığını öğrenmemizi

sağlar. Sol kola

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

28

TÜBERKÜLOZDA TANI

yapılan test 48-72 saat sonra ölçülür. Hastanın

yakınmaları ile hastalıktan şüphelenilir. Verem savaşı

dispanserlerinde tanı işlemleri, tedavi, ilaçlar ve takip

ücretsizdir (9,12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

29

TÜBERKÜLOZDA TANI

PPD testi BCG’lilerde15 mm ve üzeri

PPD testi BCG’sizlerde10 mm ve üzeri

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

30

pozitif

TÜBERKÜLOZDA TANI

Verem mikrobunun tuttuğu akciğer dışı diğer organlara göre tetkikler yapılmaktadır.

Lenf bezi için lenf bezi biyopsisi, akciğer zarı için akciğer zarının biyopsisi, üriner sistem için idrar kültürü, periton için periton sıvısının incelenmesi,

Tüberküloz menenjit için beyin omurilik sıvısının incelemesi gibi

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

31

DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ (DGT)

Verem savaş Dispanseri (VSD) hekimi, DGT’ nin yeri, zamanı, uygulayıcısını aile ile birlikte ve onlara en uygun şekilde belirler. DGT sağlık personeli tarafından uygulanamıyorsa bu görev aileden bu sorumluluğu taşıyacak bir kişiye verilir. Hasta için Verem Savaş Dispanseri tarafından hazırlanan ve içinde günlük ilaç poşetleri ve “DGT izlem formu” olan “DGT paketi” DGT gözetmenine ulaştırılır. DGT gözetmeni,

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

32

DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ(DGT)

ilaçların dozları, olası yan etkileri, tedavinin süresi ve

kontroller konusunda bilgilendirilir. Doğrudan Gözetimli

Tedavi (DGT) gözetmeni ve hasta ya da velisi, ilaç

içirilince, günlük olarak DGT formuna imza atarlar. Aile

bireyi tarafından DGT yapılıyorsa, sık aralıklarla

denetlenmesi, ilaç sayımı yapılması ve DGT’nin düzenli

uygulandığından emin olunması gerekir (8,12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

33

ERZURUM’DA DGT UYGULAMASI Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

34

TÜBERKÜLOZLU ANNEDEN DOĞAN BEBEK

Bebekte aktif hastalık düşünülmüyorsa ve tüberküloz deri testi (PPD) negatif ise izoniazid(H), ile koruma tedavisi (profilaksi) başlanır.

Bebek üç aylık olunca tekrar klinik olarak ve PPD ile değerlendirilir. PPD pozitif ise aktif hastalığın olup olmadığı araştırılmalıdır.

Hastalık yoksa PPD sonucuna bakılmaksızın izoniazid(H), 6 aya tamamlanır.

Koruma tedavisinin altıncı ayının sonunda tekrar PPD yapılır ve negatif bulunursa BCG(verem aşısı) uygulanır (12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

35

EMZİREN ANNELERDE

bütün temel (birinci seçenek) ilaçlar güvenle kullanılabilir.

Tüberküloz ilaçları anne sütünde çok düşük düzeylerde bulunur. Bunun bebeğe zarar verici etkisi yoktur. Ancak koruyucu etkisi de olmadığı unutulmamalıdır (12).

Sosyal koşulları uygun olan ailelerde, annenin balgamının teorik olarak negatifleşeceği iki haftalık tedavi süresince bebekten ayrı tutulması önerilir. Bu dönemde

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

36

annenin sağılan sütü bebeğe verilebilir. Sosyal koşulları

uygun olmayan ailelerde ise anne ve bebek bir arada

kalabilirler ve anne cerrahi maske takarak bebeği emzirir

(9).

Bildirim ve kayıt

Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Tanı

konduktan sonra bir hafta içinde İl Sağlık Müdürlüğüne

bildirilir (9,12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

37

BİLDİRİM VE KAYIT

TÜBERKÜLOZDA TEDAVİ

Tüberküloz hastalığı düzenli ilaç kullanmakla 6-9 ayda tamamen iyileşir.

İlaçlarını düzenli kullanan hastalar başkalarına hastalık bulaştırmaz.

çocukların tedaviside kullanılan temel ilaçlar

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

38

TÜBERKÜLOZDA TEDAVİ

pirazinamid(Z),

pirazinamid(Z),

Rifampisin(R),

Rifampisin(R),

Ethambutol(E),

Ethambutol(E),

izoniazid(H),

izoniazid(H),

Streptomisin(S),

Streptomisin(S),

Tüberküloz menenjit,

plevral ve perikardial tüberküloz

ve miliyer tüberküloz tedavisinde

antitüberküloz ilaçlarla birlikte oral kortikosteroidler 4-

6 hafta süreyle kullanılır.

M.bovis enfeksiyonuda benzer şekilde tedavi edilir.

Çocuklarda tüberküloz tedavisinde, tutulan organ ve

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

39

TÜBERKÜLOZDA TEDAVİ

bulaştırıcı olduğu düşünülen erişkinlerdeki tüberküloz

ilaç direnci gözetilmelidir. Eğer basil yükünün fazlalığını

gösteren mikroskobi pozitifliği ya da kavite varsa,

ülkemizde çocuklara da tedaviye dört ilaçla

başlanmalıdır. Son yapılan bir derlemede çocuklarda

etambutolün güvenli bir şekilde kullanılabileceği

gösterilmiştir; bununla birlikte, etambutolün görme alanı

muayenesi yapılabilen çocuklarda kullanılması uygundur

(1, 3, 9).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

40

TÜBERKÜLOZDA TEDAVİ

Kullanılan ilaç dozları, tabletlerin ve şurupların

kullanımını kolaylaştıracak şekilde yaklaşık doz

yapılabilir.

Kilo aldıkça dozlar arttırılır. Tedaviye uyum önemlidir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

41

TEDAVİ

Hastanın kapsül ya da tabletleri rahatça yutamaması

durumunda bir kaşığa kapsül içi dökülerek ya da

tabletler ezilerek konulabilir.

İçme zorluğu nedeniyle mecbur kalınırsa, meyve suyu

ya da çocuğun seveceği başka bir besine karıştırılıp

verilebilir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

42

TÜBERKÜLOZDA TEDAVİ

İlaçlar; ışık görmeyen, serin, kapalı bir yerde saklanmalıdır.

Her sabah aç karnına, aynı saatte içilmeli, yemek 1 saat sonra yenmelidir.

Sütle ve antiasit türü mide ilaçları ile birlikte alınmamalıdır. Bunlar, ilacın etkinliğini azaltmaktadır. Eğer ilaç midesine dokunuyorsa süt veya antiasitler ilaç alımından 2 saat önce ya da sonra alınmalıdır.

 

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

43

Çocuklar, vücut ağırlıklarına göre daha yüksek dozlara

daha iyi tahammül gösterirler. Daha az yan etki görülür

Düzenli bir tedavi ile %95-99 iyileşme sağlanır.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

44

GENELLİKLE TEDAVİ BAŞLANDIKTAN 15-20 GÜN SONRA BULAŞTIRICILIK

ORTADAN KALKAR

İlaca Dirençli Tüberküloz

Uygun tamamlanmayan tedavi (tek ilaçla tedavi, yetersiz ilaç kombinasyonları ile tedavi ve tedaviye aralar vermek) ile ilaç direnci gelişmektedir.

İlaca dirençli tüberkülozu olan hastaların tedavisi; daha uzun sürmesi, daha çok yan etki yaratması, daha pahalı olması ve bazen ameliyat da gerektirmesi nedeniyle daha zordur. (1, 9,12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

45

İLACA DİRENÇLİ TÜBERKÜLOZ

Türkiye de Dirençli TB SorunuCiddi Boyutlarda

Toplumsal Korunma: Bulaştırıcı olan tüberkülozlu

hastaları bulmak ve bunları etkin bir şekilde tedavi

ederek bulaştırıcı durumdan çıkarmakla mümkündür.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

46

TÜBERKÜLOZDA KORUNMA

Kişisel Korunma: Bireysel korumada BCG ile aşılama

ve ilaçla koruma (kemoprofilaksi) kullanılmaktadır.

a) BCG ile aşılama: Ülkemizde BCG aşısı doğumdan

sonra ikinci ayını bitiren bebeklere yapılır

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

47

TÜBERKÜLOZDA KORUNMA

Aşı zamanı geçirilirse, 6 yaşa kadar yapılabilir.

Ancak bu durumda, önce tüberkülin deri testi (PPD)

yapılması gerekir

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

48

TÜBERKÜLOZDA KORUNMA

b) İlaçla Koruma: Enfekte olmayan sağlam kişilerde, ve

enfekte olan fakat hastalanmamış kişilerde aktif

tüberküloz hastalığı gelişme olasılığını azaltmak için

yapılan koruyucu tedavidir. İlaçla koruma tedavisinde

genellikle izoniyazid kullanılır. Toplam koruma tedavi

süresi 6 aydır (2,10).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

49

VEREM HASTALIĞINDAN KORUNMA

TARAMALAR

Tüberküloz hastalarının temaslıları ceza ve tutukevlerinde kalanlar sağlık çalışanları bağışıklığı baskılayan hastalığı olanlar (AIDS, kronik

böbrek yetmezliği vb.) ya da bağışıklığı baskılayıcı tedavi uygulananlar (TNF alfa inhibitörü kullananlar, hemodiyaliz hastaları, vb.)

huzurevinde kalanlar maden ocaklarında çalışanlar,

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

50

TARAMALAR

akıl hastanelerinde uzun süre kalanlar göçmenler, mülteciler, sığınmacılar tüberküloz insidansı yüksek ülkelerden gelenler evsizler alkolikler, ilaç bağımlıları Risk gruplarında yılda bir kez tarama yapılması

gerekmektedir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

51

TARAMALAR

İSTEĞE BAĞLI VE RAPOR AMACIYLA YAPILAN TARAMALAR

Fabrikalar

askere giriş

yurt başvuruları, çocuk yuvası ve kreş başvuruları

bazı esnaf grupları

heyet raporu başvuruları

işe giriş vb. (9).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

52

Tüberküloz düşünülen çocukta mutlaka aile taraması

yapılmalıdır.

Gebelerde Tüberküloz tedavisi

Tüberküloz tanısı konan gebede en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır. Streptomisin dışındaki tüm temel ilaçlar gebelikte güvenle kullanılabilir.

Gebelik döneminde tedavi alan anneler, bulaştırıcılıkları ortadan kalkacağı için doğum sonrasında bebeklerine tüberküloz bulaştırmamış olacaklardır (12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

53

Doğum yaptıktan sonra tüberküloz tanısı konan

annelerin bebeklerinde de tüberküloz araştırılmalı;

hastalık saptanırsa bebek de tedavi edilmeli, hastalık

saptanmamışsa koruyucu tedaviye alınmalıdır ( 12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

54

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

55

ocilt döküntüsü, kaşıntı, İştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısıo görme bozukluğu, bulanık görme, kırmızı/yeşil renk ayırımında bozulmaogrip benzeri yakınmalar, eklem ağrısıo parmaklarda uyuşma, ağız çevresinde uyuşmao Kulakta çınlama ve işitme kaybıdır.

En sık görülen yan etkiler;

TÜBERKÜLOZ TEDAVİSİNİN YAN ETKİLERİ VAR MIDIR? YAN ETKİ ÇIKMASI HALİNDE NE YAPILMALIDIR

kanamaya eğilim

ilaca bağlı sarılık ve böbrek yetmezliğidir.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

56

Daha nadir görülen

yan etkiler;

Yan etkilerin birçoğu tedaviyi tamamen bırakmayı

gerektirmez.

İlaca devam edilip edilmeyeceğine ancak tedaviyi

düzenleyen ve/veya takip eden doktor karar verebilir

(12).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

57

TÜBERKÜLOZ TEDAVİSİNİN YAN ETKİLERİ VAR MIDIR? YAN ETKİ ÇIKMASI HALİNDE NE YAPILMALIDIR

Tüberküloz tanısı ile izlenen çocuğun aşılarının düzenli o yeterli beslenmesi önemlidir.

ağır tüberküloz vakaları hastaneye yatırılır. Ancak aktif tüberkülozu olan çocukların temas sporları

gibi aktivitelere katılmaları kısıtlanır. Etkili tedavi başlandıktan sonra ve bulgular geriledikten

sonra çocuk okula dönebilir. Hemşire çocuğu ve aileyi tanı yöntemlerine hazırlar ve

PPD testini uygular

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

58

HEMŞİRELİK BAKIMI

Ayrıca radyolojik çalışmalara yardım eder ve laboratuvar incelemeleri için gereken örnekleri alır.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda balgam örneğini almak güçtür. Bu çocuklara nazogastrik sonda takılarak gastrik lavaşla açlık mide suyu alınır.

Aileye çocuğun bakımında sağlık ekibi ile işbirliği yapmasının önemi açıklanır. Çünkü tedavinin başarısı ilaç tedavisine bağlıdır.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

59

HEMŞİRELİK BAKIMI

Aktif tüberkülozu olan çocuğun ilaçlarını aldığından

emin olmak için hemşirenin yakın izlem yapması

gereklidir. Yakın izlem en az iki hafta boyunca her gün,

daha sonra tedaviye uyum varsa haftada ikiye indirilerek

yapılmalıdır (1, 3, 13).

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

60

HEMŞİRELİK BAKIMI

TEŞEKKÜRLER

61

Çarşamba 3.Temmuz.2013

KAYNAKLAR

1-Aksaray ,N., Özgür, Ö.( 2011).Tüberküloz Tanısı. J Pediatr Inf ; 5 (Suppl 1): 54-8

2-Bakırtaş, A., Can, D., Gülen, F., Kiper, N., Pekçan S.,Yalçın, E.(2008) Çocuk ve tüberküloz.

Türk Toraks Derneği Eğitim Kitapları Serisi, Ankara: Aves Yayıncılık

http://www.toraks.org.tr/uploadFiles/book/file/2422011194634-12_cocuk_ve_tuberkuloz.pdf)

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

62

3-Çavuşoğlu, H.(2011). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. 10.Baskı.Cilt I, Ankara: Sistem Ofset

basımevi

4- Dye, C., Scheele ,S., Dolin, P., et al. (1999).Global burden of tuberculosis. Estimated

incidence, prevalence, and mortality by country. JAMA 282:677-686.

5-Gümüşlü F., Özkara Ş.İ Özkan S., Baykal F., Güllü Ü.(2007). Türkiye’de Verem Savaşı Raporu

2007. Ankara: Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Daire Başkanlığı.

6-Kılıçaslan, Z.(2007).Dünyada ve Türkiye’de tüberküloz. ANKEM Dergisi21(ek 2):76-80

7-Nelson, LJ., Wells, CD.(2004) Global epidemiology of childhood tuberculosis.Int J Tuberc

Lung Dis 8: 636-47.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

63

8-Özkara, S., Aktas, Z., Özkan, S., Ecevit, H.(2003)

Türkiye’de Tüberkülozun Kontrolü için Başvuru Kitabı.

Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları

9-Özkara, Ş., Türkkanı, M H., Musaonbaşıoğlu, S.

(2011).Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi, Ankara:

Sağlık Bakanlığı Yayınları

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

64

10-.Singh, V., Patra, S. ( 2011 ) A Relook at Preventive

Therapy for Tuberculosis in Children. Indian J Pediatr

78:205–210

11-Tahaoğlu, K., Kongar, N., Elbek, O., Tümer Ö,

Kılıçaslan Z.(2012)Türk Tabipler Birliği Tüberküloz

Raporu,1.Baskı Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

65

12-TC Sağlık Bakanlığı (2011).Verem (Tüberküloz)

Hastaları ile Hasta Yakınlarını Bilgilendirme Rehberi ve

Veremli Hastaların Hak ve sorumlulukları, Ankara:

Sağlık Bakanlığı Yayınları

13-Törüner, E K., Büyükgönenç, L.(2012). Çocuk

Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. 1.Baskı, Ankara:

Göktuğ Yayıncılık

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

66

14-Türkkanı, M H., Güllü, Ü., Yıldırım, A., Baykal, F., Özkara, Ş.

(2010).Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2010.Ankara: Sağlık Bakanlığı

Verem Savaşı Daire Başkanlığı.

15-Türkkanı, MH., Musaonbaşıoğlu, S., Yıldırım, A., Baykal F.(2011).

Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2011. Ankara:Sağlık Bakanlığı Verem

Savaşı Daire Başkanlığı.

16-.World Health Organization (2006) The Stop TB Strategy: Building on

andenhancing DOTS to meet the TB-related Millennium Development

Goals. Geneva: World Health Organization.

Çarşam

ba 3

.Tem

muz.2

013

67