Neclâ YALÇINERTürk Dil Kurumu Uzmanı

Türk dili dillerin Türk dili dillerin en en

zenginlerindendizenginlerindendir, r,

yeter ki bu dil yeter ki bu dil şuurla işlensin…şuurla işlensin…

Gazi M. Kemal Gazi M. Kemal AtatürkAtatürk

TÜRKÇE…TÜRKÇE…

Kökleri binlerce yıl ötesine uzanan,

Pek çok dille karşılaşan, pek çok dille etkileşim içerisine giren, Orhon YazıtlarıOrhon Yazıtları

Pek çok dili etkisi altına alan,

Kimi zaman da başka dillerin etkisi altında kalan,

AMA HER AMA HER ZAMAN ZAMAN AYAKTA KALAN AYAKTA KALAN DİL: BİZİM DİL: BİZİM DİLİMİZ DİLİMİZ

TÜRKÇETÜRKÇE

Sümerceye sözcükler vermiş dil: TÜRKÇE Sümerceye sözcükler vermiş dil: TÜRKÇE

Çivi yazılı tabletlerdeki Türkçe sözcükler Çivi yazılı tabletlerdeki Türkçe sözcükler binlerce yıldır yaşıyor… binlerce yıldır yaşıyor…

TÜRK YAZI DİLİNİN İLK ÖRNEĞİTÜRK YAZI DİLİNİN İLK ÖRNEĞİ

Türk siyaset biliminin, Türk siyaset biliminin, tarih biliminin, tarih biliminin, hitabet sanatının hitabet sanatının ilk örneği:ilk örneği:

Bilim dili olarak TürkçeBilim dili olarak Türkçe

Türkçe, daha IX. Türkçe, daha IX. yüzyılda Uygurlar yüzyılda Uygurlar döneminde çeşitli döneminde çeşitli dallarda bilim dili olarak dallarda bilim dili olarak gelişmeye başlamıştır. gelişmeye başlamıştır. Uygurlar, dönemin Uygurlar, dönemin çeşitli bilim dallarında çeşitli bilim dallarında eserler vermişler, çeşitli eserler vermişler, çeşitli bilim terimleri bilim terimleri türetmişlerdir. türetmişlerdir.

Divanü Lügat-it-TürkDivanü Lügat-it-Türk’te ’te

yaklaşık 8.500 sözcük var…yaklaşık 8.500 sözcük var…

DÜNYA DİLLERİDÜNYA DİLLERİ (Yüz milyondan fazla konuşuru olan diller)(Yüz milyondan fazla konuşuru olan diller)

1.1. Çince (Sekiz lehçesiyle birlikte) 1.300.000.000Çince (Sekiz lehçesiyle birlikte) 1.300.000.0002.2. İngilizce 427.000.000İngilizce 427.000.0003.3. İspanyolca 266.000.000İspanyolca 266.000.0004.4. Hintçe (Urduca ile birlikte) 223.000.000Hintçe (Urduca ile birlikte) 223.000.0005.5. TÜRKÇE (Bütün lehçeleriyle) 220.000.000TÜRKÇE (Bütün lehçeleriyle) 220.000.0006.6. Arapça (Bütün lehçeleriyle) 181.000.000Arapça (Bütün lehçeleriyle) 181.000.0007.7. Portekizce 165.000.000Portekizce 165.000.0008.8. Bengalce 162.000.000Bengalce 162.000.0009.9. Rusça 158.000.000Rusça 158.000.00010.10. Japonca 124.000.000Japonca 124.000.00011.11. Almanca Almanca

121.000.000121.000.00012.12. Fransızca 116.000.000Fransızca 116.000.000

EKLEMELİ DİL EKLEMELİ DİL TÜRKÇETÜRKÇE Yeni sözler ve terimler türetme veya Yeni sözler ve terimler türetme veya

birleştirme yoluyla üretilir.birleştirme yoluyla üretilir. Ad veya eylem köklerine, gövdelerine Ad veya eylem köklerine, gövdelerine

getirilen yapım ekleriyle türetme getirilen yapım ekleriyle türetme yapılır. yapılır.

Türetme sırasında kökte değişme Türetme sırasında kökte değişme olmaz.olmaz.

göz göz+lük göz+lük+çü göz göz+lük göz+lük+çü

eye glasses eye glasses optician optician oeil lunettes opticien oeil lunettes opticien

auge brille optiker auge brille optiker

TDK’nin TDK’nin Güncel Türkçe Güncel Türkçe SözlükSözlük’ünde 107.000’e ’ünde 107.000’e

ulaulaşşmmışıştır. tır.

Söz, deyim, terim, ek ve anlamdan oluşan

104.481 söz varlığı104.481 söz varlığı

Madde başı ve madde içi toplam

77.407 sözcük77.407 sözcük

Yeni eklenmiş

3.700 sözcük,3.700 sözcük,

6.400 anlam6.400 anlam

KOLAY GELSİN !...KOLAY GELSİN !... I hope it is going smoothly (said I hope it is going smoothly (said

to some one who is either doing to some one who is either doing or planning to do a job)or planning to do a job)

Möge leicht werden (feste Höfl. Möge leicht werden (feste Höfl. Angesichts fremder Arbeit)Angesichts fremder Arbeit)

Bonne succBonne succèès (vaeu qu’on s (vaeu qu’on adresse adresse áá qn qu’an voit s’occuper qn qu’an voit s’occuper de qch.) de qch.)

Binlerce Türkçe söz yabancı Binlerce Türkçe söz yabancı dillerde…dillerde…

Çincede 300Çincede 300 Farsçada 3.000Farsçada 3.000 Urducada 227Urducada 227 Arapçada 2.000Arapçada 2.000 Rusçada 2.500Rusçada 2.500 Ukraynacada 800Ukraynacada 800 Ermenicede 4.262Ermenicede 4.262 Macarcada 2.000Macarcada 2.000 Fincede 118Fincede 118

Rumencede 3.000Rumencede 3.000 Bulgarcada 3.500Bulgarcada 3.500 Sırpçada 9.000Sırpçada 9.000 Çekçede 248Çekçede 248 İtalyancada 146İtalyancada 146 Arnavutçada Arnavutçada

3.0003.000 Yunancada 3.000Yunancada 3.000 İngilizcede 470İngilizcede 470 Almancada 166 Almancada 166 ……..

Türkçe binlerce söz yabancı dillerde…

açık Farsçada açig “ağaçsız ve açık yer, alan” Ermenicede açik, açiklik “kır, ova, açıklık yer” Macarcada açsik “üzeri açık deniz taşıtı, sandal” Rumencede acíc, ustuacíc “açık, üstü örtülü olmayan” Bulgarcada açík, açtisuvam “açmak” Sırpçada áčik, háčik “açık; boş” Arnavutçada açik “açık, aralık, gedik; berrak, aşikar” açiklëk “açıklık, berraklık” Yunancada açíh-açiğá “açık açık, açıkça”, çikmaví “açık mavi”

““Bir ömörcönsiBir ömörcönsi (emergency: acil) (emergency: acil) durumda, -nasıl denir- kötü durumda, durumda, -nasıl denir- kötü durumda, bu maskıbu maskı (maske) (maske) takıyorlartakıyorlar.” .”

(Show tv, ana haber, 18 Mart 2009)(Show tv, ana haber, 18 Mart 2009)

““Boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, Boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, yarıçap, kesek, kesit, yay, çember, yarıçap, kesek, kesit, yay, çember, teğet, açı, açıortay, iç ters açı, dış teğet, açı, açıortay, iç ters açı, dış ters açı, taban, eğik, kırık, çekül, ters açı, taban, eğik, kırık, çekül, yatay, düşey, dikey, yöndeş, yatay, düşey, dikey, yöndeş, konum, üçgen, dörtgen, beşgen, konum, üçgen, dörtgen, beşgen, köşegen, eşkenar, ikizkenar, köşegen, eşkenar, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, eksi, çarpı, bölü, eşit, toplam, oran, eksi, çarpı, bölü, eşit, toplam, oran, orantı, türev, alan, varsayı, orantı, türev, alan, varsayı, gerekçe” gibi terimler Atatürk gerekçe” gibi terimler Atatürk tarafından türetilmiştir.tarafından türetilmiştir.