TÜRKİYE - Türk Kardiyoloji Derneği olarak bulaşıcı olmayan hastalıkların önemi artmıştır. Bulaşıcı olmayan hastalıklar ve risk faktörleri ile mücadele ancak ulusal

TÜRKİYEKALP ve DAMAR HASTALIKLARI

ÖNLEME ve KONTROL PROGRAMI2015-2020

ANKARA - 2015

TÜRKİYE KALP VE DAMAR HASTALIKLARIÖNLEME VE KONTROL PROGRAMI

EYLEM PLANI(2015-2020)

ANKARA 2015

ISBN : 978-975-590-553-2T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No : 988

Baskı Anıl Reklam Matbaa Ltd. Şti.Özveren Sokak No:13/A Kızılay /ANKARATel : 0312 229 37 41 • Faks: 0312 229 37 42

Kapak Tasarım : Grafiker Umman Sezginwww.thsk.saglik.gov.tr

Bu yayın; T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı tarafından hazırlanmış ve bastırılmıştır.

Her türlü yayın hakkı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’na aittir. Kaynak gösterilmeksizin alıntı yapılamaz. Kısmen dahi olsa alınamaz çoğaltılamaz, yayımlanamaz. Alıntı yapıldığında kaynak gösterimi “Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı ” “Sağlık Bakanlığı Yayın No, Ankara ve Yayın Tarihi” şeklinde olmalıdır. Parayla satılmaz.

* Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Yayın Komisyonu tarafından onay verilmiştir.

GÜNCELLEME GRUBU

Prof. Dr. İrfan ŞENCAN Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı, Sağlık Bakanlığı

Uzm. Dr. Bekir KESKİNKILIÇTHSK, Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Başkan Yardımcısı, Sağlık Bakanlığı

Uzm. Dr. Banu EKİNCİTHSK Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanı, Sağlık Bakanlığı

Uzm. Dr. Ayşegül ÖZTEMEL(Redaksiyon)

THSK Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı

Uzm. Gülay SARIOĞLU THSK Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı

Tıb.Tek. Nevin ÇOBANOĞLUTHSK Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı

Dyt. Gamze BOLAÇ YAVAŞOĞLUTHSK Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı

Uzm. Yrd. Asiye KAPUSUZTHSK Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı

Prof. Dr. Lale TOKGÖZOĞLUHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı/ Türk Kardiyoloji Derneği

Prof. Dr. Adnan ABACIGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı/ Türk Kardiyoloji Derneği

Prof. Dr. Mahmut ŞAHİNOndokuz Mayıs Üniversitesi Kardiyoloji Anabilim Dalı/ Türk Kardiyoloji Derneği

Prof. Dr. Mehmet AKSOYGaziantep Üniversitesi Kardiyoloji Anabilim Dalı/ Türk Kardiyoloji Derneği

Prof. Dr. Necla ÖZERHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı/ Türk Kardiyoloji Derneği

Doç. Dr. Serap Aykut AKASiyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi/ Türk Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği

Prof. Dr. Rüçhan AKARAnkara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahi ABD /Türk Kalp Damar Cerrahisi Derneği

Prof. Dr. Erol ŞENERAnkara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi/ Türk Kalp Damar Cerrahisi Derneği

Bugün dünyada olduğu gibi ülkemizde de en çok ölüme ve sakatlığa neden olan, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen ve sağlık harcamalarında en büyük payı alan en önemli halk sağlığı sorununu bulaşıcı olmayan hastalıklar oluşturmaktadır. Bulaşıcı olmayan hastalıklardan ölümlerin yaklaşık yarısı kalp ve damar hastalıkları, kanser, kronik hava yolu hastalıklarına bağlı olup görülme sıklığı yönünden toplumun büyük bir kesimini etkileyen bu hastalıkların ve risk faktörlerinin ilk görülme yaşının azalması dikkat çekicidir.

Yaşadığımız yüzyılda beklenen yaşam süresinin uzaması sonucu dünyada ve ülkemizde bulaşıcı olmayan hastalıkların en önemli mortalite ve morbidite sebebi olması nedeniyle, sağlık alanında yeni yaklaşımlar geliştirilmesi gündeme gelmiştir. Bulaşıcı olmayan hastalıklar içerisinde, kalp ve damar hastalıkları tüm ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer almakta, özellikle iskemik kalp hastalıkları ve serebrovasküler hastalıklar ilk iki ölüm nedenini oluşturmaktadır.

Ülkemizde ana-çocuk sağlığı, aşılama faaliyetleri, bulaşıcı hastalıklarla mücadele gibi konularda çok önemli mesafeler kaydedilmiş, dünyayla paralel olarak bulaşıcı olmayan hastalıkların önemi artmıştır. Bulaşıcı olmayan hastalıklar ve risk faktörleri ile mücadele ancak ulusal politikalar ve uzun vadeli stratejiler yoluyla başarıya ulaşabilir.

10. Kalkınma Planında ülkemizin kalkınmasını sürdürebilmesi ve insanımızın sağlıklı yaşlanmasının sağlanabilmesine yönelik olarak bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ve risk faktörleri (sağlıksız beslenme, yetersiz fiziksel aktivite, tütün ve alkol kullanımı) ile mücadele çalışmalarına yer verilmiştir.

Bakanlığımız Stratejik Planına uygun olarak sağlığa yönelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmek için bulaşıcı olmayan hastalıkların görülme sıklığını ve risk faktörlerini azaltmaya ve izlemeye yönelik kontrol programları yürütülmektedir.

Tüm bulaşıcı olmayan hastalıklar, önleme ve kontrol programlarımızda hastalığa yönelik risk faktörlerinin azaltılması, erken tanı ve etkin tedavi, engelliliğe sebep olacak komplikasyonların azaltılması, rehabilitasyon ve izleme değerlendirme konuları ortak olarak yer almaktadır.

Herkese eşit, adil, kaliteli, çağdaş ve sürdürülebilir sağlık hizmeti ilkesi ile yürütülecek sağlık politikaları ve stratejilerine katkı sağlayacak bu değerli çalışmada emeği geçenlere teşekkür eder, insanımızın daha sağlıklı ve daha kaliteli bir hayata kavuşması yolundaki başarılı çalışmalarının devamını dilerim.

ÖNSÖZ

Dr. Mehmet MÜEZZİNOĞLUSağlık Bakanı

Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı (2015-2020)

vii

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ.................................................................................................................................................................. v

KISALTMALAR ................................................................................................................................................. ix

TABLOLAR DİZİNİ .......................................................................................................................................... xi

ŞEKİLLER DİZİNİ .......................................................................................................................................... xiii

1. GİRİŞ ............................................................................................................................................................... 1

2. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR .............................................. 4

3. DÜNYADA TÜRKİYE’DE KALP VE DAMAR HASTALIKLARI .......................................................... 9

4. KALP VE DAMAR HASTALIKLARI VE RİSK FAKTÖRLERİNİN AZALTILMASI .......................11

4.1.Tütün Kullanımı .................................................................................................................................11

4.2. Yetersiz Fiziksel Aktivite ................................................................................................................. 12

4.3. Alkol Kullanımı ................................................................................................................................ 13

4.4. Sağlıksız Beslenme .......................................................................................................................... 14

4. 5. Obezite ............................................................................................................................................ 15

4.6. Hipertansiyon ................................................................................................................................... 16

4.7. Diyabet ............................................................................................................................................. 17

4.8.Yüksek Kan Kolesterolü ................................................................................................................... 18

4.9.Kalp ve Damar Hastalıkları Gelişiminde Önemli Olan Diğer Faktörler .......................................... 18

4.9.1. Cinsiyet ................................................................................................................................... 18

4.9.2. Yaş .......................................................................................................................................... 18

4.9.3. Düşük Doğum Ağırlığı ........................................................................................................... 20

4.9.4. Çocukluk Çağı ........................................................................................................................ 20

4.9.5. Küreselleşme ve Şehirleşme ................................................................................................... 20

5. KARDİYOLOJİ KALP VE DAMAR CERRAHİSİ HİZMETLERİNİN MEVCUT DURUMU .......... 22

6. PROGRAMIN AMAÇLAR VE HEDEFLERİ ........................................................................................... 25

7. PROGRAMIN UYGULANMA MODELİ ................................................................................................... 28

8. İZLEME VE DEĞERLENDİRME .............................................................................................................. 29

9. EKLER............................................................................................................................................................ 31

10. KAYNAKLAR .............................................................................................................................................. 63


viii


ix

KISALTMALAR

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

AHBS : Aile Hekimliği Bilgi Sistemi

AMİ : Akut Miyokart İnfarktüsü

BKİ : Beden Kütle İndeksi

BOH : Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar

CPR : Cardiopulmonary resuscitation (Kardiyo Pulmoner Resusitasyon)

CREDIT : Chronic Renal Disease in Turkey (Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevalans Araştırması)

DALY : Disability-Adjusted Life Year (Sakatlığa Ayarlanmış Yaşam Yılları)

DSÖ : Dünya Sağlık Örgütü

INTERHEART : A Global Study of Risk Factors for Acute Myocardial Infarction

İKYD : İleri Kardiyak Yaşam Desteği

KKH : Koroner Kalp Hastalığı

KOAH : Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı

LDL : Low Density Lipoprotein (Düşük Yoğunluklu Lipoprotein)

MONİCA : Multinational Monitoring of Trends and Determinants in Cardiovascular Disease

PatenT : Türk Hipertansiyon Prevalans Çalışması

RTÜK : Radyo Televizyon Üst Kurulu

SALTurk : Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışması

SFT : Solunum Fonksiyon Testi

SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu

TEKHARF : Türkiye’de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Çalışması

TOHTA : Türkiye Obezite ve Hipertansiyon Araştırması

TSE : Türk Standartları Enstitüsü

TURDEP : Türkiye Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon Epidemiyolojisi Çalışması

TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu

TYD : Temel Yaşam Desteği

WHO : World Health Organization


x


xi

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1 : Ölüm nedenlerinin dağılımı 2013-2014 ................................................................................................... 5

Tablo 2 : Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışmasına göre bazı kronik

hastalıkların prevalansının cinsiyete göre dağılımı, 2011 ....................................................................... 7

Tablo 3 : Dolaşım sistemi hastalıklarından ölümlerin alt gruplarına göre dağılımı 2013 -2014 ............................ 9

Tablo 4 : On beş yaş ve üzeri bireylerde alkol kullananların cinsiyet ve yerleşim yerine

göre dağılımı (%), 2012 ......................................................................................................................... 13

Tablo 5 : Halen alkol kullananların ilk kez alkol kullanma yaşlarının cinsiyete göre dağılımı (%), 2012 ........... 14

Tablo 6 : On sekiz yaş ve üzeri bireylerin taze meyve sebze yeme alışkanlıklarının dağılımı (%) 2013 ............. 15

Tablo 7 : Genel demografik göstergeler, Türkiye ................................................................................................. 19

Tablo 8 : Dallara göre hastane ve yatak sayıları, 2013, Türkiye ........................................................................... 22

Tablo 9 : Türlerine ve sektörlere göre yoğun bakım yatak sayısı, 2013, Türkiye ................................................. 23


xii


xiii

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1 : Küresel 70 yaş altı ölümlerin nedenlerine göre dağılımı, 2012 ............................................................... 4

Şekil 2 : Türkiye’de 2002-2012 yılları arasında toplam hastalık yükünü oluşturan hastalık

gruplarının değişim oranları ......................................................................................................................5

Şekil 3 : Bulaşıcı olmayan hastalıkların toplam hastalık yükündeki ağırlığı ve etkisi ...........................................6

Şekil 4 : Nüfus piramidi, toplam, Türkiye, 2000, 2013 ........................................................................................19

Şekil 5 : Yıllara göre 0-14 yaş nüfus ve 65 yaş ve üzeri nüfus oranları (%), Türkiye ..........................................20

Şekil 6 : Yıllara göre kırsal ve kentsel nüfus oranı (%), Türkiye .........................................................................21

Şekil 7 : Yıllara ve sektörlere göre toplam yoğun bakım yatağı sayısı (%), Türkiye ...........................................23

Şekil 8 : Avrupa ülkelerinde ve Türkiye’de 100.000 kişiye düşen uzman hekim sayılarının uzmanlık

alanlarına göre dağılımı .........................................................................................................................24


xiv


1

1. GİRİŞ Yirminci yüzyılda dünyada eğitim ve gelir düzeyindeki yükselme, beslenme alışkanlıklarının değişmesi,

bulaşıcı hastalıkların kontrolü gibi etkenler beklenen yaşam süresinin artmasına neden olmuştur. Yaşlı nüfusun çocuk nüfusa oranla artış içinde olması, toplumdaki sağlık sorunlarının çocukluk çağı hastalıklarından yaşlı nüfusta görülen Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara (BOH) doğru kaymasına yol açmıştır. Yaşam süresinin uzaması istenen bir şey olmakla birlikte, paralelinde BOH’ların görülme sıklığında artışa neden olmuştur (1).

2012 yılında 56 milyon ölüm meydana gelmiştir. Bu ölümlerin 38 milyonu BOH’lara özellikle kalp ve damar hastalıkları,kanser,kronik hava yolu hastalıkları nedeniyledir. Ölümlerin üçte biri (28 milyon) düşük ve orta gelirli ülkelerde olmuştur (2).

Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülke ekonomilerinde BOH’lar büyük finansal ve ekonomik risk oluşturmakta, sağlık hizmeti sunum sistemlerinin sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Düşük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde ise daha ağır bir yük oluşturmakta, sağlık hizmeti bakım ve tedavi masrafları kişileri hızla fakirlik sınırının altına düşürebilmektedir (1).

Ülkelerin gelişmişlik düzeylerine ve sosyal sınıfların yapısına bakılmaksızın hastalıkların günden güne artması nedeniyle küresel düzeyde tedbir alabilmek için birçok platformda alınacak tedbirlere dair tartışmalar devam etmektedir.

Günümüzde önlenebilir BOH’lardan kaynaklanan erken ölümlerin engellenmesi için tütün ve sigara kullanımının, sağlıksız beslenmenin, fiziksel hareketsizliğin ve alkol kullanımının önlenmesine yönelik kanıtlanmış çözümler mevcuttur. Ayrıca halkın sağlık ihtiyaçlarına daha etkili cevap verebilmek için sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi yaklaşımı da bu yönde önemli rol oynamaktadır (1). Bu amaçla; Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) “Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolüne İlişkin Küresel Eylem Planı’ndaki (2013-2020)” dokuz ana hedef belirlemiştir (3).

• Yaşam boyu yaklaşımı

• İnsanların ve toplumların güçlendirilmesi

• Kanıta dayalı stratejiler

• Evrensel sağlık güvencesi

• Gerçek, algısal veya potansiyel çıkar çatışmalarının yönetimi

• İnsan hakları yaklaşımı

• Hakkaniyete dayalı yaklaşım

• Ulusal eylem ve uluslararası işbirliği ve dayanışma

• Çok sektörlü eylem


2

BOH’lar içerisinde, kalp ve damar hastalıkları tüm ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer almakta, özellikle iskemik kalp hastalıkları ve serebrovasküler hastalıklar ilk iki ölüm nedenini oluşturmaktadır. Kalp ve damar hastalıklarının küresel ölçekte uzun bir süre daha bir numaralı ölüm sebebi olmaya devam edeceği tahmin edilmektedir.

Kalp ve damar hastalıklarından ölümler gelişmiş batılı ülkelerde azalma eğilimi gösterirken gelişmekte olan ülkelerde artmaktadır. Ancak toplumların yaşlanması ve beklenen yaşam süresinde görülen uzama ile gelişmiş ülkelerde kalp ve damar hastalarının sayısı artmakta ve bunlara bağlı yükde artmaktadır. (1).

BOH’ların oluşturduğu hastalık yükünde önemli bir payı olan kalp ve damar hastalıkları açısından olumlu olan husus büyük ölçüde “önlenebilir” olmalarıdır. DSÖ; kan basıncı, obezite, kolesterol ve sigara içiminin kontrolü ile kalp ve damar hastalığı görülme sıklığının yarıya indirilebileceğini bildirmektedir.

Ülkemizin nüfus yapısı halen genç nüfus ağırlıklı olup, gelişmekte olan ülkelerdekine benzemektedir. Ülkemizde son yıllarda ana-çocuk sağlığı, aşılama ve bulaşıcı hastalıklar alanında önemli başarılar meydana gelmiştir. Artık ölüm sebepleri bakımından gelişmiş toplumlardakine benzer biçimde ülkemizde de BOH’lar öne çıkmaktadır. Bu gidiş kontrol altına alınmadığı takdirde, 10 yıl sonra nüfusumuzda yaşlıların oranı arttığında BOH’lar ve bu hastalıklara bağlı ölüm ve iş göremezlik oranları hayli yüksek seyredecektir.

BOH’ların sağlık sistemine olumsuz etkileri de sürekli artmakta ve sosyo-ekonomik gelişmeyi tehdit etmektedir. Bu hastalıklar ülkemizin sağlık kaynaklarının önemli bir kısmını tüketmektedir (1).

Avrupa Birliği ve Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Bölgesi’ndeki kalp ve damar hastalıkları yükünü önemli ölçüde azaltmak ve hastalık yüklerinde ülke içinde ve ülkeler arasında bulunan hakkaniyetsizlik ve eşitliksizlikleri azaltmak amacıyla “Avrupa Kalp Sağlığı Sözleşmesi”ni imzaya açmıştır. Avrupa Kalp Sağlığı Sözleşmesi’nin ulusal imza töreni Ankara’da 25 Aralık 2007 tarihinde yapılmış ve sözleşme T.C. Sağlık Bakanı ve dokuz uzmanlık derneği başkanlarınca imzalanmıştır (1) .

Bu çerçevede yapılması gereken; hasta olanlar için tedavi imkânları sağlamanın yanı sıra, “önlenebilir” nitelikteki kalp ve damar hastalıklarından korunma stratejilerini geliştirmek, birey ve toplum için planlar yapmaktır.

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı 2013-2017 Stratejik Plan ve Eylem Planı’nda da (4) kronik hastalıkların önlenmesine geniş yer verilmiş olup “Bulaşıcı olmayan hastalıkların görülme sıklığını ve risk faktörlerini azaltmak ve izlemek” hedefi yer almıştır. Bu hedefe yönelik stratejiler ise;

• Bulaşıcı olmayan hastalıklar ve risk faktörleri konusunda farkındalığı artırmak,

• Bulaşıcı olmayan hastalıkların izlenmesi ve yönetimi için sürveyans sistemi kurmak,

• Bulaşıcı olmayan hastalıklara yönelik önleme ve kontrol programlarını güçlendirmek olarak belirlenmiştir.


3

Bu kapsamda, Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı 2015 - 2020 hazırlanırken;

• DSÖ Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolüne İlişkin Küresel Eylem Planı (2013-2020) (WHO 2013 - 2020 Global Action Plan-for The Prevention and Control of Noncommunicable Diseases)

• DSÖ Avrupa Bölgesi, Sağlık 2020 (Health 2020: The European Policy for Health and Well-being)

• Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolüne Yönelik Avrupa Stratejisinin Uygulanmasına İlişkin Eylem Planı 2012 -2016 (Action Plan for Implementation of the European Strategy for the Prevention and Control of Noncommunicable Diseases 2012-2016)

• Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrolü Küresel Atlası (Global Atlas on Cardiovascular Disease Prevention and Control)

• Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara İlişkin Küresel Durum Raporu 2014 (Global Status Report on Noncommunicable Diseases 2014)

• T.C. Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2013 - 2017

• Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı (2014 - 2017)

• Ulusal Tütün Kontrol Programı-Eylem Planı (2015 - 2018)

• Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı (2014 - 2017)

• Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı (2011 - 2015)

• Türkiye Diyabet Programı (2015 - 2020)

• Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı (2014 - 2017)

• Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı (2015 - 2020)

• Ulusal Kanser Kontrol Programı (2013 - 2018) göz önünde bulundurulmuş ve ilgili dokümanlarla uyumlu olmasına özen gösterilmiştir.


4

2. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR

BOH’lar diğer bütün nedenlerin tamamından daha fazla ölüme neden olan en önemli küresel ölüm nedenidir ve özellikle dünyadaki düşük ve orta gelirli toplumları vurmaktadır.Bu hastalıklar epidemi boyutuna ulaşmıştır. Ancak risk faktörleri ile mücadele, erken tanı ve zamanında tedaviyle bu hastalıkların önemli ölçüde azaltılması mümkündür.

2012 yılında tüm dünyada 56 milyon ölüm meydana gelmiştir. Bu ölümlerin 38 milyonuBOH’lar, özellikle kalp ve damar hastalıkları, kanserler ve kronik hava yolu hastalıklarına bağlıdır. BOH’lara bağlı ölümlerin yaklaşık üçte biri (28 milyon) düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana gelmiştir. 2000 yılında BOH’lara bağlı ölümler 31 milyon iken 2012 yılında 38 milyon olmuştur. 2030 yılında 52 milyon olacağı tahmin edilmektedir(2)

BOH’lara bağlı ölümlerin yüzde 46,2’si (17,5 milyon) kalp ve damar hastalıklarına, yüzde 21,7’si (8,2 milyon) kanserlere, yüzde10,7’si (4 milyon) astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalıklarını içeren kronik hava yolu hastalıklarına, yüzde 4’ü (1,5 milyon) diyabete bağlıdır. Bu dört ana bulaşıcı olmayan hastalık,BOH’lara bağlı ölümlerin yüzde 82’sinden sorumludur(2).

BOH’lara bağlı ölümler değerlendirilirken prematüre ölümler (70 yaş altı ölüm) dikkate alınmalıdır. 2012 yılında BOH’lara bağlı ölümlerin yüzde 42 ‘si 70 yaş altında olmuştur. 2000 yılında 14,6 milyon olan prematüre ölümler 2012 yılında 16 milyona yükselmiştir. Bu ölümlerin büyük kısmı (yüzde 82) düşük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde meydana gelmiştir. Düşük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde BOH’lara bağlı ölümlerin yüzde 48’si 70 yaş altı da iken bu oran gelir düzeyi yüksek ülkelerde yüzde 28’dir(Şekil 1) (2).

Kazalar %14

BulaşıcıOlmayan Hastalıklar %52

Bulaşıcı Hastalıklar Anne, Doğum Öncesi ve Beslenme Koşulları %34

Diyabet%4 Solunum

SistemiHastalıkları%8

MalignTümör%27

DiğerBulaşıcıOlmayanHastalıklar %23

KardiyovaskülerHastalıklar%37

Şekil 1: Küresel 70 yaş altı ölümlerinin nedenlerine göre dağılımı, 2012Kaynak: Global Status Report on Noncomunmicable Diseases 2014.

Ülkemizde yaşlanmakta olan nüfusu ve değişmekte olan yaşam şekli nedeniyle kronik hastalıklar artmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2014 yılı ölüm nedeni istatistiklerine göre Türkiye’de ölüme sebep olan ilk altı hastalık grubu sırasıyla; dolaşım sistemi hastalıkları yüzde 40,4, iyi huylu ve kötü huylu tümörler yüzde 20,7, solunum sistemi hastalıkları yüzde 10,7, endokrin-beslenme ve metabolizma ile ilgili hastalıklar yüzde 5,1, dışsal


5

yaralanma nedenleri ve zehirlenmeler yüzde 4,3, sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları yüzde 4,4 olarak açıklanmıştır(Tablo 1) (5).

Tablo 1: Ölüm nedenlerinin dağılımı, 2013 – 2014

2013(r) 2014 Sayı (%) Sayı (%)Toplam 360.873 100,0 375.291 100,0

Dolaşım sistemi hastalıkları 143.084 39,6 151.696 40,4

İyi huylu ve kötü huylu tümörler (malign ve benign neoplazmlar)

76.534 21,2 77.587 20,7

Solunum sistemi hastalıkları 35.364 9,8 40.258 10,7

Endokrin (iç salgı bezi), beslenme ve metabolizmayla ilgili hastalıklar

20.095 5,6 19.288 5,1

Dışsal yaralanma nedenleri ve zehirlenmeler 20.409 5,7 16.018 4,3

Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları 14.708 4,1 16.517 4,4Diğer (enfeksiyonve parazit hastalıkları, mental ve davranışsal bozukluklar, kas-iskelet sistemi ve bağ dokusunun hastalıkları vb.)

50.679 14,0 53.927 14,4

(r) 2013 yılı verileri idari kayıtların güncellenmesi nedeniyle revize edilmiştir.Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2014.

Değişim oranıYüzde

Toplam DALY,Milyon DALY, tüm yaşlar, tüm cinsiyetler

1. Grup:Bulaşıcı, gebelik,yeni doğanlar,ve beslenmeyle ilgili

2. Grup:Bulaşıcı olmayan

3. Grup:Yaralanmalar

2002 2012

Şekil 2: Türkiye’de 2002-2012 yılları arasında toplam hastalık yükünü oluşturan hastalık gruplarının değişim oranları Kaynak: Ulusal Hastalık Yükü Çalışması 2013 Ön Sonuçları.


6

Türkiye’de 2002 ile 2012 yılları arasında 1. Grup hastalıklar (bulaşıcı, gebelik, yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili), ve 3. Grup (yaralanmalar) ile ilişkili DALY (Sakatlığa Ayarlanmış Yaşam Yılı) azalırken 2. grup bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı DALY artmıştır (Şekil 2,3) (6).

1. Grup:Bulaşıcı, gebelik,yeni doğanlar,ve beslenmeyle ilgili

100%= 19.4milyon

1. Grup

2. Grup

3. Grup50+15-495-141-41 yaş

altı

1,41,31,21,11,00,90,80,70,60,50,40,30,20,10

18.2milyon

2. Grup:Bulaşıcı olmayan

3. Grup:Yaralanmalar

2002 2012

Şekil 3: Bulaşıcı olmayan hastalıkların toplam hastalık yükündeki ağırlığı ve etkisiKaynak: Ulusal Hastalık Yükü Çalışması 2013 Ön Sonuçları.

Bulaşıcı olmayan hastalıkların önemli bir bölümü sigara kullanımı,yetersiz fiziksel aktivite, aşırı alkol kullanımı ve sağlıksız beslenme gibi dört temel risk faktörüne yönelik koruyucu önlemlerle azaltılabilir. Bulaşıcı olmayan hastalıkları önlemek için yapılacak girişimlerin planlanması, izlenmesi ve etkinliğinin değerlendirilebilmesi için güncel ve güvenilir epidemiyolojik veriye gereksinim vardır. Bakanlığımız tarafından uygulanan politikaların değerlendirilmesi ve kanıta dayalı politika üretilmesine yardımcı olmak amacı ile Bakanlığımız tarafından “Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması” yapılmış olup ülkemizdeki kronik hastalıklar tabloda özetlenmiştir (Tablo 2) (7).


7

Tablo 2: Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışmasına göre bazı kronik hastalıkların prevalansının cinsiyete göre dağılımı, 2011

HASTALIKLAR Yaş Erkek Kadın Toplam

Diyabet * 15 yaş ve üzeri 9,3 10,5 9,8

Kalp ve Damar Hastalıkları

Kalp ve Damar Hastalığı 15 yaş ve üzeri 11,8 13,5 12,7

Anjina Pektoris 15 yaş ve üzeri* 6,4 9,8

AMİ

15 yaş ve üzeri* 2,3 1,1

20 yaş ve üzeri 3,0 1,3


KKH

15 yaş ve üzeri* 3,8 2,2



Serebrovasküler Hastalıklar 15 yaş ve üzeri 1,8 2,2

Hipertansiyon15 yaş ve üzeri * 19,1 24,6 21,8

15 yaş ve üzeri 21,1 26,1 23,7

KOAH*

15 yaş ve üzeri

5,6 5,1 5,3Bronkodilatör Sonrası SFT Sonucu n:4171

Doktor Tanısına Gören:18477 3,8 4,1 4,0

SFT Sonuçları + Doktor Tanısına Göre 4,9 5,1 5,0

Astım* Doktor Tanısına Göre n:18477 15 yaş ve üzeri 2,8 6,2 4,5

*Türkiye 2010 Nüfusuna Göre Standardize HızKaynak: Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması 2013.


8

Bulaşıcı olmayan hastalıklarla mücadele birinci, ikinci, üçüncü basamakta koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici hizmetler açısından ortak bir yaklaşım ve eşgüdüm gerektirir. Hastalık kontrol programlarıyla kişilere ve topluma yönelik tüm sağlık hizmetlerinde ortak bakımın ve eşgüdümün nasıl sağlanacağı kararlaştırılmalıdır. Bu kapsamda Bakanlığımız tarafından BOH’larla ilgili aşağıdaki programlar hazırlanmış ve yürütülmektedir.

• Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı (2015-2020)

• Türkiye Tütün Kontrol Programı-Eylem Planı (2015-2018)

• Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı (2014 - 2017)

• Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı (2011- 2015)

• Türkiye Diyabet Programı (2015-2020)

• Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı (2014-2017)

• Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı (2014-2017)

• Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı (2015-2020)

• Ulusal Kanser Kontrol Programı (2013-2018)


9

3. DÜNYADA TÜRKİYE’DE KALP VE DAMAR HASTALIKLARIKalp ve damar hastalıkları; koroner kalp hastalıkları, serebrovasküler hastalıklar, hipertansiyon, periferik

arter hastalığı, romatizmal kalp hastalıkları, konjenital kalp hastalıkları, kalp yetmezliği ve kardiyomiyopatileri kapsar. Kalp ve damar hastalıklarının gelişiminde; tütün kullanımı, fiziksel hareketsizlik, obeziteye yol açabilen sağlıksız beslenme gibi olumsuz davranış tarzları yanında diyabet, hipertansiyon, dislipidemi gibi hastalıklar yer almaktadır.

2012 yılında tüm dünyada BOH’lara bağlı ölümlerin yüzde 46,2’si (17,5 milyon) kalp ve damar hastalıkları nedeniyledir. Bu ölümlerin 7,4 milyonu kalp krizine (iskemik kalp hastalığı) 6,7 milyonu inmeye bağlıdır. BOH’lara bağlı 70 yaş altı ölümlerin yüzde 37’sinden kalp ve damar hastalıkları sorumludur. Kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin 2030 yılında 22,2 milyon olacağı tahmin edilmektedir (2).

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) ölüm verileri toplam ölümlerin içinde kalp hastalıklarının payının gittikçe artma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Kalp hastalıkları 1989’da yüzde 40, 1993’te yüzde 45 (8),2009’da yüzde 40 (9) ve 2013’te yüzde 39,6, 2014 yılında yüzde 40,4 (5), ile tüm ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer almıştır.Dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle gerçekleşen ölümlerin yüzde 39,6’sı iskemik kalp hastalığı, yüzde 24,7’si serebrovasküler hastalık, yüzde 18,8’i diğer kalp hastalığı ve yüzde 11,6’sı hipertansif hastalıklardan kaynaklanmıştır (Tablo 3). Ölüm nedenleri yaş grupları itibariyle incelendiğinde dolaşım sistemi hastalıklarının en fazla75-84 yaş grubunda görülmüştür. Ölüm nedenleri daimi ikametgâha göre incelendiğinde ise dolaşım sistemi hastalıkları kaynaklı ölümlerin oranının en yüksek olduğu ilk beş il sırasıyla Denizli, Kırklareli, Yozgat, Samsun ve Artvin’dir (5).

Tablo 3: Dolaşım sistemi hastalıklarından ölümlerin alt gruplara göre dağılımı, 2013-2014

2013(r) 2014

Sayı (%) Sayı (%)

Dolaşım sistemi hastalıkları 143.084 100,0 151.696 100,0

İskemik kalp hastalığı 55.753 39,0 60.040 39,6

Serebro-vasküler hastalık 35.977 25,1 37.403 24,7

Diğer kalp hastalığı 25.293 17,7 28.445 18,8

Hipertansif hastalıklar 18.337 12,8 17.572 11,6

Diğer 7.724 5,4 8.236 5,4

Tablodaki rakamlar, yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. (r) 2013 yılı verileri idari kayıtların güncellenmesi nedeniyle revize edilmiştir.Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2014.


10

2011 yılında yapılan Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışmasında Türkiye’de erkeklerin yüzde 6,4’ünde; kadınların ise yüzde 9,8’inde öykü veya Rose anketine göre tanımlanan anjina pektoris saptanmıştır. Akut miyokard enfarktüsü öyküsü erkeklerde yüzde 2,3; kadınlarda yüzde 1,1’dir. Beyana dayalı doktor tarafından tanı konulmuş koroner kalp hastalığı sıklığı erkeklerde yüzde 3,8; kadınlarda yüzde 2,3’dür. Erkeklerde Batı Anadolu bölgesi (Ankara, Konya) yüzde 7,5 ile koroner kalp hastalığının en sık olduğu bölgedir. Kadınlarda Batı Karadeniz (Zonguldak, Kastamonu, Samsun) ve Orta Anadolu (Kırıkkale, Kayseri) koroner kalp hastalığı sıklığının yüksek olduğu bölgelerdir.

Serebrovasküler hastalık sıklığı erkeklerde yüzde 1,8; kadınlarda yüzde 2,2’dir.Tüm yaş gruplarında kadınlardaki serebrovasküler hastalık sıklığı erkeklere göre daha yüksektir. Serebrovasküler hastalık sıklığı açısından bölgeler arasında bazı farklılıklar vardır. Kadınlar açısından Doğu Marmara ve Ortadoğu Anadolu yüzde 3’ün üzerinde sıklıkların görüldüğü bölgelerdir. Erkeklerde ise Batı ve Doğu Karadeniz bölgeleri serebrovasküler hastalık sıklığının en yüksek olduğu bölgelerdir (7).


11

4. KALP VE DAMAR HASTALIKLARI VE RİSK FAKTÖRLERİNİN AZALTILMASI

Son 20 yılda kalp ve damar hastalıklarından kaynaklanan mortalite yüksek gelir düzeyindeki ülkelerde azalmaktadır. Tüm nüfusu kapsayan primer önleme ve bireysel müdahalelerin birlikte etkili olduğu görülmektedir (2, 10, 11, 12). İngiltere’de 1981’den 2000 yılına kadar koroner kalp hastalığına bağlı mortalitede belirgin bir düşüş olmuştur. Bu düşüşün yaklaşık yüzde 42’si tedaviyle ilişkilidir (yüzde 11’i ikincil önleme, yüzde 13 kalp yetmezliği tedavisi, yüzde 8 akut miyokard enfarktüsünde başlangıç tedavisi, yüzde 3 hipertansiyon tedavisi). Geri kalan yaklaşık yüzde 58’lik düşüş tüm nüfusu kapsayan risk faktörlerini azaltmaya yönelik çalışmalara bağlıdır (13).

Kalp ve damar hastalıklarının büyük bir kısmı ve diğer BOH’lar tütün kullanımı, sağlıksız diyet, yetersiz fiziksel aktivite ve alkol kullanımı gibi davranışsal risk faktörlerinin azaltılmasıyla engellenebilir (2, 3, 10). Sağlıksız alışkanlıklar; yüksek kan basıncı (hipertansiyon), fazla kilo veya obezite, yüksek kan şekeri (diyabet) ve kan lipidlerinde yükselme (dislipidemi) gibi metabolik ve fizyolojik değişikliklere yol açar. Risk faktörleri neden oldukları ateroskleroz ile koroner ve serebral damarlarda hasara yol açarlar. Süreç uzun yıllar içinde gelişir; çocukluk çağında başlayıp orta yaşta kalp krizi veya inme ile ortaya çıkabilir (10).

Aynı kişide birden fazla davranışsal ve metabolik risk faktörü bulunabilir, bu durum sinerjistik etki göstererek kişide kalp krizi, inme gibi akut vasküler olay gelişimindeki total riski arttırır. Güçlü bilimsel kanıtlar total kalp ve damar riskinin azaltılmasının sonucunun kalp krizi ve inmeyi önlediğini göstermiştir (14). ABD’deki Framingham kalp çalışması (15,16), 1960’lardaki 7 ülke çalışması (17), WHO MONİCA çalışması (12), INTERHEART çalışması (18) ve diğer çalışmalarla kalp ve damar hastalıkları risk faktörleri ve belirleyicileri gösterilmiştir. Türkiye’de de TEKHARF, METSARçalışmaları ile Türk halkının risk profili ortaya konmuştur.

Eğer miyokard enfarktüsü ve inme gelişme riski olan kişi belirlenip kişinin kalp ve damar riski azaltılabilirse ölümcül olan ve olmayan kalp ve damar olaylarına maruz kalması önlenebilir, bu kişilerin ve toplumun kalp ve damar hastalıkları riski azaltılabilir (10,14,18,19). Kalp ve damar hastalıklarından korunmada yaklaşım tarzı, tek bir risk faktörüne değil, genel riskin düşürülmesine yönelik, çoğul risk faktörleri gözetilerek multidisipliner olmalıdır. Kalp ve damar hastalıklarından korumanın amacı, ölümcül olan ve olmayan aterosklerotik kalp ve damar olaylarının, komplikasyonların ve perkütan ya da cerrahi revaskülarizasyon ihtiyacının azaltılması, yaşam kalitesinin artırılması ve süresinin uzatılmasıdır. Bu hedefe erişmek için toplam kalp ve damar risk değerlendirmesi ve buna yönelik bir tedavi stratejisinin oluşturulması esastır.

4.1. Tütün Kullanımı

2012 yılında dünyada 1.1milyar sigara içicisi olduğu biliniyor. (2). Tütün kullanımıyla ilişkili riskler sadece direk kullanımla değil pasif içicilikle de bağlantılıdır. Her yıl yaklaşık 6 milyon kişi tütün kullanımı veya pasif içiciliğe bağlı olarak ölmektedir (2). Tütün kullanımının kalp ve damar hastalıklarının yüzde 10’nuna neden olduğu tahmin edilmektedir (10). Prospektif çalışmalarla sigarayı bırakmanın koroner kalp hastalığına bağlı mortaliteyi azaltıcı etkisi gösterilmiştir (14). Sağlıklı bir toplum için tütün kullanımının engellenmesi, dumansız bir çevrenin yaratılması ve sigara kullanan kişilerin sigarayı bırakması için politikalar geliştirilmelidir (10).


12

Küresel Yetişkin Tütün Araştırması 2012 sonuçlarına göre; Türkiye’de 2012 yılında toplam olarak 14.8 milyon kişi (yüzde 27,1) tütün ürünü kullanmaktadır. Tütün kullanım sıklığı erkeklerde (yüzde 41,5) kadınlara göre (yüzde 13,1) daha yüksektir. Tütün ürünü kullananlar içinde yüzde 23,8’lik bölüm her gün tütün kullanmaktadır (erkeklerde yüzde 37,3, kadınlarda yüzde 10,7). Tütün ürünü kullananların en büyük bölümü (yüzde 94,8) mamul sigara içmekte olup yetişkinlerin sadece yüzde 0,8 kadarı nargile kullanmaktadır. Her gün sigara içenlerin sigara içmeye başladıkları yaş ortalaması 17,1’dir.

Türkiye, dünyada küresel yetişkin tütün araştırmasını iki defa yapan iki ülkeden biridir. Aynı yöntem kullanılarak yapılan 2008 ve 2012 araştırmalarının sonuçları birbiriyle karşılaştırılabilirdir. İki araştırmanın sonuçlarının karşılaştırılması Ulusal Tütün Kontrol Programı-Eylem Planı devam ettiği dört yıl içinde önemli değişiklikler olduğunu göstermektedir. Tütün kullanma sıklığı 2008 yılında yüzde 31,2 olup 2012 yılında yüzde 27,1’e düşmüştür; hem erkeklerde (yüzde 47,9’den yüzde 41,5) hem de kadınlarda (yüzde 15,2’den yüzde 13,1) azalma olmuştur.

Bu değişim tütün kullanım sıklığında yüzde 13,4’lük bir azalmaya karşılık gelmektedir (erkeklerde azalma yüzde 13,5 ve kadınlarda yüzde 13,7). Aynı dönemde nargile kullanımında da azalma olmuştur (yüzde 2,3’den yüzde 0,8). Her gün sigara içmeye başlama yaşı bakımından önemli bir değişiklik olmamakla birlikte 15 yaşından önce sigara içmeye başlayanların oranı 2008 yılındaki yüzde 19,6 değerinden 2012 yılında 16,1’e düşmüştür (20).

4.2. Yetersiz Fiziksel Aktivite

Yetersiz fiziksel aktivite bir haftada 5 kez 30 dakikadan daha az süreli orta dereceli aktivite ya da bir haftada 3 kez 20 dakikalık ağır aktiviteden daha azı anlamında kullanılmaktadır. Yaklaşık olarak her yıl 3,2 milyon ölüm ve 2010 yılında 69,3 milyon DALY (tüm DALY’nin yüzde 2,8’i) fiziksel aktivite yetersizliği ile ilişkilidir .Yetersiz fiziksel aktiviteye sahip olan kişiler haftanın çoğu gününde en az 30 dakika orta yoğunlukta fiziksel aktivite yapan kişilere göre yüzde 20-30 daha yüksek mortalite riskine sahiptir (2,10).

2010 yılında tüm dünyada 18 yaş ve üzeri erişkinlerin yüzde 23 (yüzde 20 erkek, yüzde 27 kadın) yetersiz fiziksel aktiviteye sahiplerdir((2). Erişkinlerde bir haftada 150 dakika orta derecede fiziksel aktivitenin iskemik kalp hastalığı riskini yüzde 30, diyabet riskini yüzde 27 oranında azalttığı kabul edilmektedir .. Birçok çalışmayla fiziksel aktivitenin koroner kalp hastalıklarından ölümü ve tüm kalp ve damar hastalıkları riskini azalttığı gösterilmiştir (10,14,21,22,23).

Fiziksel aktivite enerji dengesi ve kilo kontrolünde anahtar role sahiptir. Ayrıca fiziksel aktivite endotelyal fonksiyonu düzeltir (24). Ek olarak fiziksel aktivite; kilo kaybı, glisemik kontrol, kan basıncı, lipid profili, insülin duyarlılığında düzelmeyle ilişkilidir (25, 26). Yetersiz fiziksel aktivite yüksek gelir düzeyindeki ülkelerde iş yerlerindeki otomasyon ve araç kullanımının artması nedeniyle düşük gelir düzeyindeki ülkelere kıyasla daha fazladır (2,10).

Türkiye Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması’na göre boş zamanlarda yapılan aktivite açısından erkeklerin yüzde 23’ü yeterli, yüzde 22’si orta ve yüzde 55’i düşük düzeyde fiziksel aktiviteye sahiptir. Bu oranlar kadınlarda sırasıyla yüzde 13, yüzde 18 ve yüzde 69’dur. Erkek ve kadınlarda yeterli ve orta düzeyde fiziksel aktivite yapan kişilerin oranı yaş arttıkça azalmaktadır. Erkeklerin ve kadınların yaklaşık yarısı televizyon


13

veya bilgisayar başında günde 4 saatten daha fazla zaman geçirdiğini belirtmiştir. Erkeklerin dörtte biri, kadınların yaklaşık beşte biri günde beş kat veya daha fazla merdiven çıktığını belirtmiştir

Çalışan kişilerin çok az bir bölümü (erkeklerde yüzde 6, kadınlarda yüzde 9) işyerine en az 30 dakika yü-rüyerek gitmektedir. Erkeklerin kadınlara göre çalışma ortamında fiziksel aktivite düzeyleri daha fazladır. Çalışan her 10 erkekten 2’si orta; 3’ü ağır düzey fiziksel aktivite yaptığını belirtmiştir. Çalışan kadınların ise yalnızca yüz-de 10’u orta, yüzde 18’i ağır düzey fiziksel aktivite yapmaktadır. Fiziksel aktivite düzeyi kadınlarda yaş arttıkça ve kentsel yerleşim yerlerinde daha yetersizdir, bölgesel farklılıklar ise önemsizdir (7).

4.3. Alkol Kullanımı

Alkol tüketimi ile kalp ve damar hastalıkları riski arasında ilişki vardır. Ayrıca alkol kullanımı kalp kasında hasara yol açabilir, kardiyak aritmiye sebep olabilir ve inme riskini artırır (10).

2012 yılında alkol kullanımı dünya genelinde 3,3 milyon (yüzde 5,9) ölüme sebep olmuştur. Bu ölümlerin yüzde 50’den fazlası kalp ve damar hastalıkları, diyabet, karaciğer sirozu ve kanser nedeniyledir. Küresel hastalık yükünün tahminen yüzde 5,1’lik kısmı alkol kullanımına bağlıdır (2, 27, 28). Türkiye Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013’e göre 15 yaş ve üzeri bireylerde alkol kullananların cinsiyet ve yerleşim yerine göre dağılımı ve alkol kullananların ilk kez alkol kullanma yaşlarının cinsiyete göre dağılımı aşağıdaki tablolarda verilmiştir (Tablo 4, 5) (29).

Tablo 4: On beş yaş ve üzeri bireylerde alkol kullananların cinsiyet ve yerleşim yerine göre dağılımı, (%), 2012

Kır Kent Türkiye

Kullanım Durumu Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam

Kullanan 13,9 1,2 7,3 18,7 5,0 11,8 17,2 3,8 10,4

Kullanmayan 16,4 1,7 8,7 14,9 5,3 10,1 15,4 4,2 9,7

Hiç Kullanmamış Olan 69,7 97,1 84,0 66,4 89,7 78,1 67,4 92,0 79,9

Toplam 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Kaynak: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013 (TÜİK, Sağlık Araştırması 2012).


14

Tablo 5: Halen alkol kullananların ilk kez alkol kullanma yaşlarının cinsiyete göre dağılımı, (%), 2012

İlk Kez Alkol Kullanma Yaşı Erkek Kadın Toplam

<10 1,1 0,3 0,9

10-14 7,6 5,2 7,1

15-19 55,5 40,9 52,8

20-24 26,7 34,7 28,2

25-29 6,2 12,4 7,4

30-34 1,8 4,0 2,2

35+ 1,1 2,6 1,4

Toplam 100 100 100,0

Kaynak: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013 (TÜİK, Sağlık Araştırması 2012).

4.4. Sağlıksız Beslenme

Doymuş yağ, trans yağ, kolesterol ve tuzun diyetle fazla alımı ve sebze, meyve, balığın diyetle az tüketimi kalp ve damar hastalıkları riskini artırmaktadır (2,3,10,14). Dünya’da yaklaşık 16 milyon (yüzde 1) DALY ve 1.7 milyon (yüzde 2.8) ölüm düşük meyve ve sebze tüketimiyle ilişkilidir (10). Diyetle alınan tuz miktarı kan basıncı seviyesinin ve tüm kalp ve damar hastalıkları riskinin önemli bir belirleyicisidir (10,30). Yeterli sebze ve meyve tüketimi kalp ve damar hastalıkları riskini azaltır (10,31,32). Yüksek enerjili yiyeceklerin, yağ ve şekerden zengin hazır gıdaların sık tüketimi obeziteye yol açar (10).

Dünya Sağlık Örgütü kalp ve damar hastalıklarının önlenmesine destek için günlük tuz alımının kişi başına 5 gramdan az olmasını önermektedir (2,10). Tuz alımındaki orta dereceli bir azalma kan basıncı üzerinde önemli bir etki yapmaktadır (33). Trans yağların kullanılmasının ortadan kaldırılması ve doymuş yağ yerine çoklu doymamış bitkisel yağların kullanımı koroner kalp hastalığı riskini azaltır (10).

Türk toplumunda tuz tüketimi oldukça fazladır. Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği tarafından 2008 yılında yapılan SALTurk çalışmasında erişkinlerde günlük tuz tüketimi 18 gr bulunmuştur. Aynı derneğin 2012 yılında yaptığı SALTurk 2 çalışmasında ise muhtemelen 2012 yılı başında ekmekteki tuz miktarının azaltılmasına bağlı olarak günlük tuz tüketimi 14,8 gr olarak saptanmıştır. Bu çalışma tuzun yaklaşık yüzde 55,5’nin yemek tuzundan, yüzde 32’sinin ekmek tuzundan, yüzde 12,5’nin sofra tuzundan alındığını göstermiştir. Yemek tuzunun büyük kısmını yemek pişerken eklenen tuz oluşturmaktadır (tüm tuz tüketiminin yüzde 42,5’i) (34, 35).

Türkiye’de 18 yaş üzeri bireylerin taze meyve ve sebze yeme alışkanlıklarının dağılımı tablo 6’da verilmiştir (29).


15

Tablo 6: On Sekiz Yaş ve Üzeri Bireylerin Taze Meyve ve Sebze Yeme Alışkanlıklarının Dağılımı (%), 2013

Taze Meyve Yeme Sıklığı Taze Sebze Yeme Sıklığı

% %

Günde 1 Kez 44,6 40,6

2 Günde 1 Kez 22,3 23,8

3 Günde 1 Kez 14,6 16,5

Haftada 1-2 Kez 14,1 16,6

Hiç Yemeyen 4,4 2,4

Kaynak. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013.

4.5. Obezite

2014 yılında 18 yaş üzeri bireylerin yüzde 39’u (erkeklerde 38, kadınlarda yüzde 40) fazla kiloludur (Beden Kütle İndeksi -BKİ≥25 kg/m2). Obezite prevalansı 1980-2014 yılları arasında iki katına çıkmıştır. 2014 yılında erkeklerin yüzde11’i, kadınların 15’i obezdir (BKİ ≥30kg/m2) (2).

Obezite gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin giderek büyüyen sağlık problemidir.Fazla kilolu olma ve obezite her yıl yaklaşık 3,4 milyon ölüm ve 2010 yılında 93,6 milyon DALY den sorumludur(2). Prospektif çalışmalar kilolu olma hali ve obezite ile kalp ve damar hastalıklarına bağlı morbidite ve mortalite arasında ilişki olduğunu göstermiştir. Obezitenin yüksek kan basıncı, glukoz intoleransı, tip 2 diyabet ve dislipidemi gibi kalp ve damar hastalıkları risk faktörleri ile kuvvetli ilişkisi vardır. Koroner kalp hastalığı, iskemik inme, tip 2 diyabet riski artan beden kütle indeksi ile artmaktadır (10,14,36,37,38)

Türk Kardiyoloji Derneği tarafından yapılan ve 3681 kişiyi kapsayan Türkiye’de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Çalışmasında (TEKHARF) 30 yaşını aşkın Türk erkeklerinin dörtte birinde (yüzde 25,2), kadınların da yarıya yakınında (yüzde 44,2) obezite tespit edilmiştir. Orta yaşlı (31- 49 yaş) ve yaşlı (50 yaş ve üzeri) gruplarda ayrı ayrı ele alındığında bu prevalansın erkeklerde anlamlı biçimde değişmediği (yüzde 24,8 ve 25,7) kadınlarda ise önemli ölçüde arttığı (sırasıyla yüzde 38 ve yüzde 50,2) bildirilmiştir. Obezite prevalansının zamanla yükseldiği, 1990’da benzer yaşta erkeklerde yüzde 12,5 iken 2 kat arttığı, 50 yaş ve üzerindeki kadınlarda ise prevalansın yüzde 40’dan az iken yüzde 50’ye yükseldiği belirtilmiştir (39).

1999 - 2000 yılları arasında 23.888 erişkin üzerinde yapılan Türkiye Obezite ve Hipertansiyon Araştırmasında (TOHTA) 20 yaş üzeri kadınlarda obezite görülme sıklığı yüzde 35,4 olarak saptanmış ve erkeklere göre obezite riskinin 1,8 kat fazla olduğu belirtilmiştir (39). Türkiye Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon Epidemiyolojisi (TURDEP) Çalışması 20 yaş üzeri 24.788 birey üzerinde yapılmıştır. Bu çalışmaya göre obezite prevalansı kadınlarda yüzde 29,9, erkeklerde yüzde 12,9 olarak belirlenmiştir. Aynı çalışmada santral obezite (bel çevresi: kadında ≥ 88 cm; erkekte ≥ 102 cm) açısından değerlendirme yapıldığında obezite prevalansı yüzde 34,3 (kadınlarda yüzde 48,4; erkeklerde yüzde 16,9) olarak saptanmıştır.


16

Kadınlarda santral obezite sıklığının bu denli yüksek olması başta kalp ve damar hastalıkları ve tip 2 diyabet olmak üzere kadın nüfusun yakın gelecekte karşılaşacağı önemli sorunlara işaret etmektedir. TURDEP I çalışmasından 12 yıl sonra yapılan TURDEP II çalışmasında Türk erişkin toplumunda 1998’de yüzde 22,3 olan obezite prevalansının yüzde 40 artarak 2010’da yüzde 31,2’ye ulaştığı görülmüştür. Kadınlarda obezite prevalansı yüzde 44, erkeklerde ise yüzde 27 olarak saptanmış ve son 12 yılda prevalansın kadınlarda yüzde 34, erkeklerde ise yüzde 107 arttığı görülmüştür (39).

Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü (mülga) tarafından yapılan beyana dayalı Ulusal Hane Halkı Araştırması sonuçları incelendiğinde ülkemizde 18 yaş ve üzeri bireylerde fazla kilolu olanların sıklığı yüzde 31,4 obezite sıklığı ise yüzde 12 bulunmuştur. Cinsiyete göre değerlendirildiğinde kadınların yüzde 28,9’unun fazla kilolu, yüzde 14,6’nın obez, erkeklerin ise yüzde 33,6’sının fazla kilolu ve yüzde 9,7’sinin obez olduğu bulunmuştur (39).

Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010 raporunda, Türkiye genelinde 19 yaş ve üzeri 7466 bireyde obezite ve kilolu olma, hafif şişmanlık görülme sıklığı sırasıyla, erkek bireylerde yüzde 20,5 ve yüzde 39,1, kadınlarda ise yüzde 41,0 ve yüzde 29,7 olarak saptanmıştır. Tüm yetişkin bireylerde obezite görülme sıklığı ise yüzde 30,3’tür. Hafif şişmanlık görülme sıklığı ise yüzde 34,6’dır. Morbid obezite (BKİ ≥ 40 kg/m2 ). görülme sıklığı ise yüzde 2,9’dur. BKİ sınıflamasına göre yetişkin bireylerde fazla kiloluluk ve obezite sorununun çok önemli boyutlarda olduğu görülmektedir (39).

Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2013’e göre kadınların sadece yüzde 3,6’sı zayıfken (BKİ<18,5kg/m2) yüzde 55,2’si kilolu ya da şişmandır. Kilolu olma ve şişmanlık yaşla birlikte artmaktadır. Yaş gruplarına bakıldığında 15-19 yaş kadınların yüzde 19,4’ü kilolu ya da şişman iken 40-49 yaşlarındaki kadınlar arasında bu oran yüzde 83,8’e çıkmaktadır. Refah düzeyi arttıkça fazla kilolu olma ve şişmanlık oranı düşmektedir. En düşük refah düzeyine sahip hane halklarında yaşayan kadınlarda fazla kilolu olma ve şişmanlık oranı yüzde 58,7 iken bu oran en yüksek refah düzeyine sahip hane halklarında yaşayan kadınlarda yüzde 46’3’e düşmektedir. Zayıf kadınların oranı ise yüzde 2,8’den yüzde 4,5’a yükselmektedir (40).

Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışmasında ise erkeklerin yüzde 15’i, kadınların yüzde 29’u obezdir. Yine aynı çalışmada erkeklerin yüzde 37’si, kadınların yüzde 29’u fazla kiloludur (7).

4.6. Hipertansiyon

2010 yılında dünya genelinde yıllık 9,4 milyon ölüm ve hastalık yükünün yüzde 7’sinden sorumludur(2)Yüksek kan basıncı, koroner kalp hastalığı ve serebrovasküler hastalık için majör risk faktörüdür. Kan basıncı seviyesinin, inme ve koroner kalp hastalığı ile anlamlı ve ilerleyici ilişkisi vardır. Aynı yaş grubunda 115/75 mmHg’dan itibaren kan basıncındaki her 20/10 mmHg’lık artış kalp ve damar hastalıkları riskini iki katına çıkarmaktadır. Koroner kalp hastalığı ve serebrovasküler hastalığa ek olarak yüksek kan basıncı kalp yetmezliği, renal yetmezlik, periferik damar hastalığı, retinal kan damarlarında bozulma ve görme kaybına yol açar (10,14,41). 2014 yılında dünya genelinde 18 yaş ve üzeri kişilerde yüksek kan basıncı(kan basıncı140≥90mmHg) prevalansı yüzde 22’dir (2).


17

2003 yılında yapılan Türk Hipertansiyon Prevalans Çalışması sonuçlarına göre ülkemizde hipertansiyon prevalansı yüzde 31,8 olarak bulunmuştur. Hipertansiyon prevalansı kadınlarda (yüzde 36,1) erkeklerden (yüzde 27,5) daha yüksektir. Hipertansiyon prevalansı yaşla birlikte artış göstermektedir ve 40-79 yaş grupları arasında kadınlarda erkeklerden anlamlı derecede daha yüksektir. Kırsal yerleşim bölgelerinde hipertansiyon prevalansı yüzde 32,9; kentlerde yüzde 31,1’dir. Hem kent hem de kırsal yerleşim yerlerinde hipertansiyon prevalansı kadınlarda daha yüksektir. İç Anadolu, Marmara, Karadeniz prevalansın yüksek olduğu coğrafi bölgeler olarak tespit edilmiştir (42).

2012 yılında yapılan Türk Hipertansiyon Prevalansı Çalışması 2’de (PatenT2) hipertansiyon prevalansı yüzde 30,3 (erkeklerde yüzde 28,4; kadınlarda yüzde 32,3), kırsal kesimde yüzde 32,5, kentlerde yüzde 29,6 olarak tespit edilmiştir. Hipertansiyon farkındalık oranı PatenT çalışmasında yüzde 40, PatenT2 çalışmasında yüzde 54,7 olarak tespit edilmiştir. Tüm hipertansiflerde kontrol oranı PatenT çalışmasında yüzde 8, PatenT2’de yüzde 28,7’dir (43).

2008 yılında Türk Nefroloji Derneği tarafından yapılan Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevalans Araştırması’nda (CREDIT-Chronic Renal Disease In Turkey)ülkemiz genelinde hipertansiyon prevalansı yüzde 32,7 (kadınlarda yüzde 35,7, erkeklerde yüzde 29,4) olarak bulunmuştur (44). Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması’nda da hipertansiyon prevalansı yüzde 24 olup erkeklerde yüzde 21, kadınlarda yüzde 26’dır (7).

4.7. Diyabet

Diyabetli kişilerde mortalitenin yüzde 60’nın nedeni kalp ve damar hastalıklarıdır. Tip 1 veya tip 2 diyabetli kişilerde kalp ve damar hastalıkları olay sıklığı 2-3 kat daha fazladır. Kadınlarda risk daha yüksektir (45,46,47). Aynı yaş grubundaki kişilerde inme riski diyabetli olanlarda iki kat daha fazladır (14). Diyabetli kişilerde kalp ve damar hastalıklarından sonra prognoz diyabetli olmayanlara göre daha kötüdür. Kalp ve damar hastalıkları riski yüksek glukoz değerleri ile artar (48,49). Ayrıca anormal glukoz regülasyonu santral obezite, yüksek kan basıncı, düşük HDL kolesterol, yüksek trigliserid seviyeleri gibi bilinen kalp ve damar hastalıkları risk faktörleri ile birlikte olma eğilimindedir (50,51,52,53).

2012 yılında diyabet dünya genelinde 1,5 milyon ölüm ve 89 milyon DALY’den sorumludur. (2).2014 yılında diyabet prevalansı yüzde 9’dur (Açlık plazma glukoz düzeyi ≥126mg/dl veya yüksek kan glukozu nedeniyle tedavi alan). Genelde düşük gelirli ülkelerde prevalans düşükken; orta ve yüksek gelir düzeyli ülkelerde daha yüksektir. Türk toplumunda diyabet sıklığı giderek artmaktadır. CREDIT çalışmasında ülkemizde diyabet prevalansı yüzde 12,7 olarak tespit edilmiştir (44).

Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması’nda diyabet sıklığı yüzde 11’dir (7). Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması’nda (TURDEP 1 ve 2) 1998 ile 2010 arasındaki 12 yıllık sürede ülkemizde diyabet prevalansının yaklaşık iki kat artarak yüzde 7,2’den yüzde 13,7’ye yükseldiğinin saptanmış olması endişe verici bir durumdur (54,55).


18

4.8. Yüksek Kan Kolesterolü

Yüksek kan kolesterolü kalp krizi ve inme riskini artırır. Genel olarak iskemik kalp hastalıklarının 1/3’ü yüksek kolesterolle ilişkilidir. Tüm dünyada yılda 2,6 milyon ölümün (yüzde 4,5) ve 29,7 milyon DALY veya total DALY’nin yüzde 2’sinin yüksek kolesterole bağlı olduğu tahmin edilmektedir. Yüksek serum kolesterolünü düşürmek kalp hastalığı riskini azaltır. 40 yaşındaki bir erkekte kan kolesterolündeki yüzde 10’luk azalmanın 5 yıl içinde kalp hastalığı riskini yüzde 50 azalttığı tespit edilmiştir (10,14).

Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması’nda yüksek LDL kolesterol prevalansı yüzde 12,5 olup erkeklerde yüzde 11, kadınlarda yüzde 14’dür. Hiperlipidemi prevalansı hem kadınlarda hem de erkeklerde yaşla birlikte artmaktadır. Hiperlipidemi prevalansı 45-54 yaş grubundan başlayarak her yaş grubunda kadınlarda daha yüksektir. Kentsel bölgelerde kırsala göre daha yüksektir. En yüksek prevalans Batı Anadolu bölgesindedir (7). Türk Nefroloji Derneği tarafından yapılan CREDITçalışmasında dislipidemi yüzde 76,3 oranında tespit edilmiştir (44).

4.9. Kalp ve Damar Hastalıkları Gelişiminde Önemli Olan Diğer Faktörler

4.9.1. Cinsiyet

Kadınlarda kalp ve damar hastalıkları hakkında birçok yanlış kanı vardır. Kadınlarda erkekler kadar kalp ve damar hastalıklarından etkilenmektedir. Kadınlarda erkeklere göre hastalık 7-10 yıl daha geç gelişmektedir. Her yıl 3,3 milyon kadın kalp krizi ve 3,2 milyon kadın da inmeye bağlı ölmektedir (10).

4.9.2. Yaş

Yaş, güçlü bir kalp ve damar hastalıkları risk faktörüdür. Düşük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde artan kalp ve damar hastalıkları yükü nüfusun yaşlanması ile ilişkilidir (10).

Türkiye’de doğumda beklenen yaşam süresi uzamakta ve yaşlı nüfus oranı artmaktadır. TÜİK verilerine göre Türkiye’de 65 yaş üstü nüfus oranı 2012 yılında yüzde 7,5, 2014 yılında yüzde 8’dir. 2016 yılında yüzde 8,3, 2020 yılında da 9,6 olacağı tahmin edilmektedir. Doğumda beklenen yaşam süresi 2012 yılında kadınlar için 79,1, erkekler için 74,6 iken, 2014 yılında kadınlar için 79,3, erkekler için 74,8 olmuştur. 2016 yılında sırasıyla 79,5 ve 75, 2020 yılında 79,9ve75,4 olması beklenmektedir (Şekil4,5)(Tablo 7)(29,56).


19

200075+

70-7465-6960-6455-5950-5445-4940-4435-3930-3425-2920-2415-1910-145-90-4

2013Yaş Grubu

Nüfus

00 4.000.0004.000.000 8.000.0008.000.000

Şekil 4: Nüfus piramidi, toplam, Türkiye, 2000, 2013Kaynak. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013 (TÜİK).

Tablo 7: Genel demografik göstergeler, Türkiye

. 1990 2000 2010 2011 2012 2013

Toplam Nüfus 56.473.035 67.803.927 73.722.988 74.724.269 75.627.384 76.667.864

Kırsal Nüfus Oranı (%) 48,7 40,8 29,0 28,2 27,7 13,3

Kentsel Nüfus Oranı (%) 51,3 59,2 71,0 71,8 72,3 86,7

0-14 Yaş Nüfus Oranı (%) 35,0 29,8 25,6 25,3 24,9 24,6

65 Yaş ve Üzeri Nüfus Oranı (%) 4,3 5,7 7,2 7,3 7,5 7,7

Genç Bağımlılık Oranı (0-14 Yaş) (%) 57,6 46,3 38,1 37,5 36,9 36,3

Yaşlı Bağımlılık Oranı (65 Yaş ve Üzeri) (%) 7,0 8,8 10,8 10,9 11,1 11,3

Toplam Yaş Bağımlılık Oranı (%) 64,7 55,1 48,9 48,4 48,0 47,6

Yıllık Nüfus Artış Hızı ( ‰) 21,7 18,3 15,9 13,5 12,0 13,7

Kaba Doğum Hızı ( ‰) 24,1 21,6 17,2 16,8 17,1 16,9

Kaba Ölüm Hızı ( ‰) 7,1 7,3 5,0 5,1 5,0 4,9

Toplam Doğurganlık Hızı (Kadın Başına) 2,9 2,5 2,1 2,0 2,1 2,1

Kaynak. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013 (TÜİK).


20

7,7

7,5

7,3

7,2

5,7

4,3

24,6

24,9

25,3

25,6

29,8

35,0

2013

2012

2011

2010

2000

1990

%

100 20 30 40

Şekil 5: Yıllara göre 0-14 yaş nüfus ve 65 yaş ve üzeri nüfus oranları (%), Türkiye

Kaynak. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013 (TÜİK).

4.9.3. Düşük Doğum Ağırlığı

Düşük doğum ağırlığı erişkin dönemde artmış diyabet ve kalp ve damar hastalıkları riski ile ilişkilidir. Hayatın erken dönemlerinde yetersiz beslenmeye maruz kalmanın kalıcı metabolik değişikliklerin programlanmasına yol açarak bu hastalıklara bireysel duyarlılığı arttırdığına dair giderek artan kanıtlar vardır(10,57,58,59).

4.9.4. Çocukluk Çağı

Davranışsal risk faktörleri ile ilgili alışkanlıklar (tütün ve beslenme alışkanlıkları gibi) çocukluk çağında öğrenilmekte ve erişkinlik döneminde de devam etmektedir. Birçok ülkede obezite ve diyabet gibi metabolik risk faktörleri erken yaşlarda görülmeye başlanmıştır (60,61).

2013 yılında 42 milyon (yüzde 6,3) beş yaş altı çocuk fazla kiloludur. Beş yaş altı çocuklarda fazla kiloluluk ve obezite oranı 2000 yılında yüzde 5, 2010 yılında yüzde 6, 2013 yılında yüzde 6,3 tür. Çocuklar vakitlerinin büyük bir kısmını televizyon seyrederek geçirmektedir. Bu durum fiziksel aktivitelerinin azalmasına yol açmakta ayrıca reklamların beslenme alışkanlıkları üzerinde olumsuz etkileri olabilmektedir (2,10).

Bakanlığımız tarafından yapılan Türkiye Beslenme ve Sağlık 2010 Araştırmasında 0-5 yaş grubunda 2567 çocuk değerlendirilmiş, bu yaş grubunun yüzde 8,5’unun obez/şişman olduğu, yüzde 17,9’unun hafif şişman olduğu görülmüştür. 6-18 yaş grubunda 2248 çocuk değerlendirilmiş yüzde 8,2’sinin obez/şişman yüzde 14,3’ünün hafif şişman olduğu görülmüştür. Obezite görülme sıklığı erkeklerde kızlardan daha fazladır (39).

4.9.5. Küreselleşme ve Şehirleşme

Düzensiz küreselleşme ve plansız şehirleşme kalp ve damar hastalıkları risk faktörlerine maruz kalma olasılığını arttırmaktadır. Örneğin sorumsuz pazarlama teknikleri çocukların ve gençlerin yüksek kalorili


21

yiyecekler, yağ ve tuz tüketimini arttırmaktadır. Plansız şehirleşme fiziksel aktivite olanaklarını kısıtlamakta ve çevre kirliliğine maruziyeti arttırmaktadır (şekil 6) (10, 29, 62,63).

Şekil 6: Yıllara göre kırsal ve kentsel nüfus oranı (%), Türkiye Kaynak. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013 (TÜİK).


22

5.KARDİYOLOJİ KALP VE DAMAR CERRAHİSİ HİZMETLERİNİN MEVCUT DURUMU(Tablo 8, 9) (Şekil 7,8)

Tablo 8: Dallara göre hastane ve yatak sayıları, 2013, Türkiye

Dallar Hastane Yatak

Genel Hastane 1.377 179.447

Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi 38 6.985

Göz Hastalıkları Hastanesi 26 588

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi 16 2.078

Göğüs Hastalıkları Hastanesi 15 4.068

Pskiyatri Hastanesi 12 4.392

Diş Hastanesi 9 101

Kalp ve Damar Cerrahisi Hastanesi 6 860

Çocuk Hastalıkları Hastanesi 5 1.743

Kemik Hastalıkları Hastanesi 3 535

Meslek Hastalıkları Hastanesi 2 156

Onkoloji Hastanesi 2 830

Ortopedi ve Travmatoloji Hastanesi 1 29

Cerrahi Hastanesi 1 70

Spastik Çocuklar Hastanesi ve Rehabilitasyon Merkezi 1 54

Lepra Hastanesi 1 50

Zührevi Hastalıklar Hastanesi 1 31

Lösemili Çocuklar Hastanesi 1 14

Toplam 1.517 202.031



23

Tablo 9: Türlerine ve sektörlere göre yoğun bakım yatak sayısı, 2013, Türkiye

Sağlık Bakanlığı Üniversite Özel Toplam

Erişkin 7.233 3.341 6.077 16.651

Çocuk 493 474 30 997

Yenidoğan 3.227 1.102 3.987 8.316

Toplam 10.953 4.917 10.094 25.964


Şekil 7: Yıllara ve sektörlere göre toplam yoğun bakım yatağı sayısı, Türkiye



24

AVRUPA ÜLKELERİ ORTALAMASI TÜRKİYE25,020,015,010,05,00,0

1,6

1,6

1,62,2

1,92,32,4

0,7 2,91,7 3,1

3,51,22,5

3,72,0 4,8

5,05,43,6

2,6 5,65,9

4,2 7,37,8

3,0

3,03,6

4,36,0

6,82,5

5,86,2İç Hastalıkları

Anesteziyoloji veRuh Sağlığı ve Hastalıkları

Kadın Hast. ve DoğumGenel Cerrahi

Çocuk Sağlığı veRadyolojiOrtopedi

KardiyolojiGöz Hastalıkları

ÜrolojiNöroloji

Kulak Burun Boğazİş ve Meslek Hastalıkları

DermatolojiGögüs Hastalıklarıİlk ve Acil Yardım

PatolojiGastroenteroloji

İmmünolojiTıbbi Mikrobiyoloji

Cerrahi OnkolojiHematoloji

Beyin ve Sinir CerrahisiEndokrinoloji ve

Gögüs CerrahiPlastik, Rekonstrükif

Kalp ve Damar Cerrahi

15,925,3

15,514,3

13,312,5

5,7

9,38,2

0,007

0,3 1,62,0

0,04

0,05

0,81,11,31,30,7

0,4

Şekil 8: Avrupa ülkelerinde ve Türkiye’de 100.000 kişiye düşen uzman hekim sayılarının uzmanlık alanlarına göre dağılımı

Kaynak: Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsangücü Durum Raporu.


25

6. PROGRAMIN AMAÇLARI VE HEDEFLERİAMAÇ 1: RİSK FAKTÖRLERİ VE ÖNLEME

Hedef 1: Toplumda kalp ve damar hastalıkları ve risk faktörleri farkındalığının arttırılmasını sağlayarak kalp ve damar hastalıkları gelişimi riskinin azaltılmasının sağlanması

Hedef 2: Kalp ve damar hastalığı risk faktörleri olan bireyler için fiziksel aktivite alışkanlığının kazandırılmasının sağlanması

Hedef 3: Topluma kalp ve damar hastalıkları risklerini azaltıcı beslenme alışkanlığının kazandırılması

Hedef 4: Ruh sağlığı ile kalp ve damar hastalıkları arasındaki ilişkinin önemi konusunda eğitimler düzenlenmesinin sağlanması

Hedef 5: Kalp ve damar hastalıkları riskinin hesaplanarak risk skoruna uygun müdahaleler planlanmasının sağlanması

AMAÇ 2: ÖRGÜTLENME, İNSANGÜCÜ PLANLAMASI VE EĞİTİM

2.1. Örgütlenme ve İnsangücü Planlaması

Hedef 1: 2020 yılı sonuna kadar kalp ve damar hastalıklarını önleme ve kontrolüne yönelik sağlık personelinin nitelik ve niceliğinin uygun hale getirilmesini ve 2023 yılına kadar tamamlamasının sağlanması

Hedef 2: Birinci, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinin kalp ve damar hastalıkları açısından güçlendirilmesine öncelik verilmesi

Hedef 3: Erişkin/pediatrik kardiyoloji ve kalp ve damar cerrahi hizmetleri veren merkezlerin etkin çalışmasının sağlanması

2.2.Eğitim

Hedef 1: Sağlık personelinin kalp ve damar hastalıklarını önleme ve kontrol açısından bilgilendirilmesi

Hedef 2: Kardiyoloji uzmanlık eğitimi sonrası primer perkutan girişim, elektrofizyoloji, aritmi ve kompleks kardiyak cihaz uygulamalarının yeterliliği olan hekimler tarafından uygulanmasının sağlanması

AMAÇ 3: ACİL TEDAVİ HİZMETLERİ VE KARDİYOPULMONER RESUSİTASYON (CPR)

Hedef 1: İlk yardım konusunda halkın farkındalığının arttırılması

Hedef 2: Temel Yaşam Desteği (TYD) bilgisinin artırılması

Hedef 3: İleri Kardiyak Yaşam Desteği (İKYD) eğitimli sağlık personeli sayısının arttırılması

Hedef 4: Kalp ve damar hastalıklarına yönelik acil sağlık hizmeti kalitesinin arttırılması


26

AMAÇ 4: İLAÇ VE CİHAZ YÖNETİMİ

4.1. İlaç Yönetimi

Hedef 1: Sosyal güvenlik uygulamalarında kalp ve damar hastalıklarına ait ilaçların seçiminde rasyonel kararlar alınması

Hedef 2: Akılcı ilaç uygulamaları ile sorunsuz ve başarılı biçimde tedavinin gerçekleştirilmesinin sağlanması

Hedef 3: Hastalıkların sınıflandırılması; tanı algoritmasının oluşturulması; tedavi protokollerinin oluşturulması

4.2. Cihaz Yönetimi

Hedef 1: Piyasa Gözetimi ve Denetimi ile Uyarı Sistemini Türkiye genelinde etkin olarak uygulanması

Hedef 2: Piyasa Gözetimi ve Denetimi ile Uyarı Sistemi hususunda ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde ortak eğitim çalışmalarının ve bilgilendirme toplantılarının düzenlenmesi

Hedef 3: AR-GE faaliyetlerinin güçlendirilmesi

AMAÇ 5: PEDİATRİK KARDİYOLOJİ

Hedef 1: Doğuştan kalp hastalıklarının morbidite ve mortalitesinin azaltılması ve sunulan sağlık hizmet kalitesinin arttırılması

Hedef 2: Perinatal tanı birimlerinin sayısının arttırılması

Hedef 3: Romatizmal ateş ve romatizmal kalp hastalıklarının eradikasyonunun sağlanması

AMAÇ 6: KALP VE DAMAR CERRAHİSİ

Hedef 1: Türkiye’de kalp ve damar cerrahisi hizmetlerinin geliştirilmesi

Hedef 2: Erişkin/pediatrik kalp ve damar cerrahisi hizmetleri veren merkezlerin fonksiyonelliğinin arttırılması

Hedef 3: Ulusal veri tabanı oluşturulması

AMAÇ 7: SEREBROVASKÜLER HASTALIKLAR (İNME)

Hedef 1: İnmeye bağlı mortalite ve morbiditenin azaltılması

Hedef 2: Türkiye’de erişkin popülasyonda inme riskinin belirlenmesi


27

AMAÇ 8: REHABİLİTASYON, PALYATİF TEDAVİ VE EVDE BAKIM HİZMETLERİ

Hedef 1: Toplumun kardiyak ve serebrovasküler rehabilitasyon konusunda farkındalığının arttırılması

Hedef 2: Kardiyak ve serebrovasküler rehabilitasyonun tıp fakülteleri ve sağlık bilimleri fakültelerinin ilgili bölümlerinde sağlık eğitimi konuları arasında yer almasının sağlanması

Hedef 3: Kalp ve damar hastalıkları ile ilgilenen uzmanlık dalları (kardiyoloji, kalp ve damar cerrahisi vb.) ve diğer sağlık personelinin kardiyak ve serebrovasküler rehabilitasyon konusunda bilinçlendirilmesi

Hedef 4: Kardiyak ve serebrovasküler hastalıklarda evde sağlık/palyatif bakım hizmetleri kapsamında rehabilitasyon hizmetlerinin oluşturulması

Hedef 5: Rehabilitasyon ve evde bakım hizmetlerine ilişkin maliyet çalışması yapılması

AMAÇ 9: SÜRVEYANS, PROGRAM İZLEME VE DEĞERLENDİRME

Hedef 1: Kontrol programının düzenli izlenmesi ve belirlenen hedeflere ulaşılmasında uygun müdahalelerin zamanında yapılmasının sağlanması

Hedef 2: Kalp ve damar hastalıklarının izlenmesi ve değerlendirilmesi

Hedef 3: Kalp ve damar hastalıkları ve risk faktörlerinin izlenme ve değerlendirmesine yönelik sistem geliştirilmesi


28

7. PROGRAMIN UYGULANMA MODELİGörev Organizasyonu

Bu planın yürütülmesinden Bakan adına Sağlık Bakanlığı Müsteşarı sorumludur.

Yürütme Kurulu bu planın yürütülmesinden Sağlık Bakanlığı’na karşı sorumludur.

Genel Kurul

Bütün paydaşların temsilcilerinin yer aldığı genel kurul, iki yılda bir kez toplanır. Çalışma gruplarının eylem planlarını değerlendirir, yürütme kurulu tarafından sunulan çalışma raporları ve etkinlikleri tartışır ve görüş oluşturur. Genel kurulun toplanma tarihi, gündemi ve yeri, yürütme kurulu tarafından belirlenir ve sekretarya tarafından organize edilir.

Yürütme Kurulu

Programın yönetiminden ve genel stratejilerinin belirlenmesinden sorumludur. Çalışma gruplarının hazırladığı önerileri genel kurulda görüşülmeden önce inceler ve genel kurulun görüşüne sunar. Yılda iki kez toplanır. Toplantı tarihleri, gündemi ve yeri yürütme kurulunca belirlenir ve sekreterya tarafından organize edilir. Yürütme kurulu kendi içinde başkan ve başkan yardımcısını seçer. Başkan ve başkan yardımcısı görevleri 2 yıl sürelidir, en fazla iki dönem görev yapılabilir. Yürütme kurulu: çalışma grubu başkanları ve Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’ndan, Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Başkan Yardımcısı, Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanı ve diğer ilgili birimlerden belirlenen birer temsilciden oluşur.

Çalışma Grupları

Genel kurul üyelerinin görev tanımlarına uygun olarak içinde yer aldığı, program hedeflerine göre oluşturulan gruplardır. Her çalışma grubu eylem planlarında belirtilen kendi alanı ile ilgili çalışmaların planlanması, yürütülmesi, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi için öneriler hazırlar, yürütme kuruluna sunar, onaylanan etkinlikleri yürütür. Yılda en az iki kez toplanır. Toplantı tarihleri, gündemi ve yeri yürütme kurulunca belirlenir ve sekretarya tarafından organize edilir. Genel kurulda sunulmak üzere çalışmalarının sonuçlarını içeren yıllık rapor hazırlar. Çalışma grubu başkan ve sekreterleri 2 yıl süreli olarak grup tarafından seçilir.

Halk Sağlığı Müdürlüğü

Her ilin Kronik Hastalıklar Birimi ve belirlenen il program sorumluları illerde eylem planı aktivitelerinin uygulanması ve il içindeki koordinasyonundan sorumludur. İl program sorumluları veya temsilcileri genel kurulun doğal üyesidirler.

Sekreterya

Sekreterya hizmetleri Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Özürlüler Daire Başkanlığı tarafından yürütülür.


29

TÜRKİYE KALP VE DAMAR HASTALIKLARI ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMI

8. İZLEME VE DEĞERLENDİRMEİzleme ve değerlendirme söz konusu planda belirtilen kriterlere göre T.C. Sağlık Bakanlığı bünyesindeki

ilgili birimler tarafından işbirliği içinde yürütülecektir.


30

9. EKLER

Ek 1. Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı (2015-2020)

Ek 2. Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programının Hazırlanmasına Katkı Veren Kurum ve Kuruluşlar

Ek 3. Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programının Hazırlanmasına Katkı Veren Kişiler


32

EK

-1

1. R

İSK

FA

KT

ÖR

LE

Rİ V

E Ö

NL

EM

E

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uşİş

birl

iği

Yapı

lan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

Topl

umda

kal

p ve

dam

ar

hast

alık

ları

ve ri

sk

fakt

örle

ri fa

rkın

dalığ

ının

ar

ttırıl

mas

ını s

ağla

yara

k ka

lp v

e da

mar

has

talık

ları

geliş

imi r

iski

nin

azal

tılm

asın

ın sa

ğlan

mas

ı.

Faal

iyet

1K

alp

ve d

amar

has

talık

ları,

risk

fakt

örle

ri ko

nusu

nda

topl

uma

yöne

lik b

ilgile

ndiri

ci

kam

pany

alar

sürd

ürül

ecek

.

Faal

iyet

2Sa

ğlık

per

sone

linin

ve

topl

umun

yaş

am şe

kli

deği

şikl

ikle

ri ha

kkın

da b

ilgile

ndiri

lmes

i sa

ğlan

acak

.

Faal

iyet

3K

alp

ve d

amar

has

talık

ları,

risk

fakt

örle

ri ile

ilg

ili m

edya

daki

bilg

i kirl

iliği

, etik

ve

doğr

u ol

may

an il

aç d

ışı u

ygul

ama

ve re

klam

ların

ın

önün

e ge

çilm

esi ç

alış

mal

arı s

ürdü

rüle

cek.

Faal

iyet

4A

ile h

ekim

leri

tara

fında

n bi

reys

el ri

skin

he

sapl

anm

ası i

çin

stan

dart

cetv

elle

rin

kulla

nılm

ası s

ağla

naca

k.

Faal

iyet

5U

lusa

l Tüt

ün K

ontro

l Pro

gram

ı çal

ışm

alar

ı de

stek

lene

cek.

Faal

iyet

6K

alp

ve d

amar

has

talık

ları

risk

fakt

örle

rine

yöne

lik g

ünce

l lite

ratü

rler d

este

ğind

e ul

usal

kı

lavu

zlar

gel

iştir

ilece

k ve

kul

lanı

lmas

ı sa

ğlan

acak

.

Süre

kli

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lığın

Gel

iştir

ilmes

i G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Tür

kiye

İlaç

ve

Tıbb

i C

ihaz

Kur

umu

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

Mill

i Eği

tim

Bak

anlığ

ı

Türk

iye

İsta

tistik

K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r

Diy

anet

İşle

ri B

aşka

nlığ

ı

Yere

l yön

etim

ler

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

Med

ya K

urul

uşla

rı

- Top

lum

da k

alp

ve d

amar

ha

stal

ıkla

rı, ri

sk fa

ktör

leri

hakk

ında

fark

ında

lık o

ranı

- Kal

p ve

dam

ar h

asta

-lık

ları,

risk

fakt

örle

rinin

be

lirle

nmes

ine

yöne

lik

araş

tırm

anın

(ba

selin

e su

rvey

) bel

irli a

ralık

larla

te

krar

lanm

ası

- Ulu

sal T

ütün

Kon

trol

Prog

ram

ı - E

ylem

Pla

nı

izle

me

göst

erge

leri

- Bel

irli a

ralık

larla

yap

ılan

tara

ma

çalış

mal

arı r

apor

-la

rı

- TÜ

İK v

erile

ri

- SG

K v

erile

ri

- Sağ

lık B

akan

lığı v

erile

ri


33

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uşİş

birl

iği

Yapı

lan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 2

Kal

p ve

dam

ar h

asta

lığı

risk

fakt

örle

ri ol

an

bire

yler

için

fizi

ksel

ak

tivite

alış

kanl

ığın

ın

kaza

ndırı

lmas

ının

sa

ğlan

mas

ı.

Faal

iyet

1 T

ürki

ye S

ağlık

lı B

esle

nme

ve H

arek

etli

Hay

at P

rogr

amın

ın e

tkin

bir

şeki

lde

uygu

lanm

asın

a de

stek

ver

ilece

k.Sü

rekl

i

Türk

iye

Sağl

ıklı

Bes

lenm

e ve

Har

eket

li H

ayat

Pro

gram

ı

Türk

iye

Sağl

ıklı

Bes

lenm

e ve

H

arek

etli

Hay

at

Prog

ram

ı

- Tür

kiye

Sağ

lıklı

Bes

lenm

e ve

Har

eket

li H

ayat

Pro

gram

ı izl

eme

göst

erge

leri

Hed

ef 3

Topl

uma

kalp

ve

dam

ar h

asta

lıkla

rı ris

kler

ini a

zaltı

cı

besl

enm

e al

ışka

nlığ

ının

ka

zand

ırılm

ası.

Faal

iyet

1Tü

rkiy

e Sa

ğlık

lı B

esle

nme

ve H

arek

etli

Hay

at P

rogr

amı v

e Tü

rkiy

e Aşı

rı Tu

z Tü

ketim

inin

Aza

ltılm

ası P

rogr

amın

ın e

tkin

bi

r şek

ilde

uygu

lanm

asın

a de

stek

ver

ilece

k.Sü

rekl

i

Türk

iye

Sağl

ıklı

Bes

lenm

e ve

Har

eket

li H

ayat

Pro

gram

ı ve

Türk

iye A

şırı

Tuz

Tüke

timin

in A

zaltı

lmas

ı Pr

ogra

mı

Türk

iye

Sağl

ıklı

Bes

lenm

e ve

H

arek

etli

Hay

at

Prog

ram

ı ve

Türk

iye A

şırı

Tuz

Tüke

timin

in

Aza

ltılm

ası P

rogr

amı

- Tür

kiye

Sağ

lıklı

Bes

lenm

e ve

Har

eket

li H

ayat

Pro

gram

ı ve

Türk

iye

Aşı

rı Tu

z Tü

ketim

inin

A

zaltı

lmas

ı Pro

gram

ı iz

lem

e gö

ster

gele

ri

Hed

ef 4

Ruh

sağl

ığı i

le k

alp

ve d

amar

has

talık

ları

aras

ında

ki il

işki

nin

önem

i ko

nusu

nda

eğiti

mle

r dü

zenl

enm

esin

in

sağl

anm

ası.

Faal

iyet

1St

res i

le k

alp

ve d

amar

has

talık

ları

aras

ında

ki il

işki

ve

başa

çık

ma

yönt

emle

ri ko

nusu

nda

heki

mle

re y

önel

ik e

ğitim

fa

aliy

etle

ri ya

pıla

cak.

Faal

iyet

2B

akan

lığım

ız ta

rafın

dan

göre

vlen

diril

ecek

ps

ikiy

atris

t ve

psik

olog

lar t

araf

ında

n ka

mu

ve ö

zel s

ektö

rde

çalış

an y

önet

ici v

e di

ğer

pers

onel

e st

res y

önet

imi,

tüke

nmiş

lik

konu

ların

a yö

nelik

her

yıl

düze

nli o

lara

k eğ

itim

sem

iner

leri

uygu

lana

cak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

- T ü

rkiy

e K

amu

Has

tane

leri

Kur

umu

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

Tüm

Kam

u K

urum

ları

Üni

vers

itele

r

Yere

l yön

etim

ler

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Eği

tim sa

yısı

- Hek

im o

dakl

ı ank

etle

r ve

diğe

r değ

erle

ndirm

eler


34

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uşİş

birl

iği

Yapı

lan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 5

Kal

p ve

dam

ar h

asta

lıkla

rı ris

kini

n he

sapl

anar

ak ri

sk

skor

una

uygu

n m

üdah

alel

er

plan

lanm

asın

ın sa

ğlan

mas

ı.

Faal

iyet

140

yaş

ve

üstü

bire

yler

için

kar

diyo

vask

üler

ris

k de

ğerle

ndirm

esi y

apıla

cak,

bire

yin

risk

skor

una

göre

ulu

sal v

e ul

usla

rara

sı

kıla

vuzl

ara

uygu

n sa

ğlık

lı ya

şam

tarz

ına

yöne

lik d

anış

man

lık u

ygul

anac

ak.

Faal

iyet

240

yaş

ve

üstü

bire

yler

için

kar

diyo

vask

üler

ris

k de

ğerle

ndirm

esi y

apıla

cak,

bire

yin

risk

skor

una

göre

ulu

sal v

e ul

usla

rara

sı

kıla

vuzl

ara

uygu

n da

nışm

anlık

ve

ilaç

teda

visi

uyg

ulan

acak

.

Faal

iyet

340

yaş

ve

üstü

bire

yler

için

kar

diyo

vask

üler

ris

k de

ğerle

ndirm

esi y

apıla

cak,

bire

yin

risk

skor

una

göre

ilgi

li uz

man

a yö

nlen

diril

ecek

.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

SGK

TÜİK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Kal

p ve

dam

ar h

asta

lık

riski

ora

nlar

ı

- Sağ

lık B

akan

lığı v

erile

ri

- SG

K v

erile

ri

- TÜ

İK v

erile

ri


35

2. Ö

RG

ÜT

LE

NM

E, İ

NSA

NG

ÜC

Ü P

LA

NL

AM

ASI

VE

EĞ

İTİM

2.1.

Örg

ütle

nme

ve İn

sang

ücü

Plan

lam

ası

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uş

İşbi

rliğ

i Yap

ılan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

2020

yılı

sonu

na k

adar

kal

p ve

da

mar

has

talık

ların

ı önl

eme

ve k

ontro

lüne

yön

elik

sağl

ık

pers

onel

inin

nite

lik v

e ni

celiğ

inin

uy

gun

hale

get

irilm

esin

i ve

2023

yı

lına

kada

r tam

amla

mas

ının

sa

ğlan

mas

ı.

Faal

iyet

1B

irinc

i, ik

inci

ve

üçün

cü b

asam

akta

ki

sağl

ık p

erso

nelin

in k

alp

ve d

amar

ha

stal

ıkla

rını ö

nlem

e ve

kon

trolü

ne

ilişk

in y

aptık

ları

mev

cut u

ygul

amal

arın

be

lirle

nmes

ine

yöne

lik p

ilot ç

alış

ma

yapı

lmas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

2Sa

ğlık

per

sone

linin

iş y

ükü

anal

izle

rine

uygu

n ol

arak

per

sone

l say

ısı

düze

nlen

erek

uyg

un iş

te u

ygun

per

sone

l ça

lıştır

ılmas

ının

dev

amlıl

ığı s

ağla

naca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Sağ

lığın

G

eliş

tirilm

esi G

enel

M

üdür

lüğü

Mal

iye

Bak

anlığ

ı

Mill

i Eği

tim B

akan

lığı

YÖ

K

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- 202

0 yı

lı so

nund

a ka

lp v

e da

mar

ha

stal

ıkla

rını ö

nlem

e ve

kon

trolü

açı

sınd

an

tüm

bas

amak

lard

a st

anda

rtlar

a uy

gun

eğiti

m v

erilm

iş ç

alış

an

sağl

ık p

erso

neli

sayı

sı

- Ara

ştırm

a ra

poru

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler

Hed

ef 2

Biri

nci,

ikin

ci v

e üç

üncü

ba

sam

ak sa

ğlık

hiz

met

lerin

in

kalp

ve

dam

ar h

asta

lıkla

rı aç

ısın

dan

güçl

endi

rilm

esin

e ön

celik

ver

ilmes

i.

Faal

iyet

3B

irinc

i, ik

inci

ve

üçün

cü b

asam

akta

gö

rev

alan

sağl

ık p

erso

nelin

e ka

lp

ve d

amar

has

talık

ların

ın ö

nlen

mes

i ve

kon

trolü

ne y

önel

ik u

ygul

amal

ar

konu

sund

a eğ

itim

mat

erya

li ha

zırla

naca

k,

yapı

lan

eğiti

mle

re d

evam

edi

lece

k.

Faal

iyet

4Sü

rekl

i sağ

lık e

ğitim

inin

öze

ndiri

lmes

i iç

in e

ğitim

inin

kre

dile

ndiri

lmes

i sa

ğlan

acak

, eği

tim a

lan

kişi

lerin

özl

ük

hakl

arı v

e m

aaşl

arın

a ya

nsıtı

laca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Sağ

lığın

G

eliş

tirilm

esi G

enel

M

üdür

lüğü

Mal

iye

Bak

anlığ

ı

Mill

i Eği

tim B

akan

lığı

YÖ

K

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- 202

0 yı

lı so

nund

a ka

lp v

e da

mar

ha

stal

ıkla

rını ö

nlem

e ve

kon

trolü

açı

sınd

an

tüm

bas

amak

lard

a st

anda

rtlar

a uy

gun

eğiti

m v

erilm

iş ç

alış

an

sağl

ık p

erso

neli

sayı

sı

- Ara

ştırm

a ra

poru

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler


36

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Ya

pıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 3

Eriş

kin/

pedi

atrik

ka

rdiy

oloj

i ve

kalp

ve

dam

ar c

erra

hi h

izm

etle

ri ve

ren

mer

kezl

erin

etk

in

çalış

mas

ının

sağl

anm

ası.

Faal

iyet

1N

üfus

un y

oğun

ve

sağl

ık h

izm

et ih

tiyac

ının

ar

tmış

old

uğu

bölg

eler

deki

eriş

kin/

pedi

atrik

ka

rdiy

oloj

i, ka

lp v

e da

mar

cer

rahi

si

hizm

etle

ri ve

ren

mer

kezl

erin

sağl

ık

pers

onel

i ve

dona

nım

açı

sınd

an b

elirl

enm

iş

olan

stan

dartl

ara

uygu

n ku

rulm

ası,

geliş

tirilm

esi v

e hi

zmet

in sü

rdür

ülm

esi

sağl

anac

ak.

Faal

iyet

2Er

işki

n/pe

diat

rik k

ardi

yolo

ji, k

alp

ve d

amar

cer

rahi

si h

izm

etle

ri ve

ren

mer

kezl

erin

stan

dartl

ara

uygu

nluğ

unun

de

ğerle

ndiri

lmes

i çal

ışm

alar

ı sür

dürü

lece

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık

Hiz

met

leri

Gen

el

Müd

ürlü

ğü

- Yön

etim

H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Mal

iye

Bak

anlığ

ı

SGK

YÖ

K

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri

- Yap

ılmış

ça

lışm

alar

ın

sonu

çlar

ının

de

ğerle

ndiri

lmes

i


37

1.2

Eği

tim

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um /

K

urul

uşİş

birl

iği Y

apıla

n K

urum

/ Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

Sa

ğlık

per

sone

linin

kal

p ve

dam

ar h

asta

lıkla

rını

önle

me

ve k

ontro

l açı

sınd

an

bilg

ilend

irilm

esi.

Faal

iyet

1Eğ

itim

ver

en b

ütün

kur

umla

rın k

atılı

mıy

la o

rtak

bir

çeki

rdek

eği

tim m

üfre

dat p

rogr

amı h

azırl

anac

ak.

Faal

iyet

2H

er b

ir eğ

itim

bas

amağ

ı içi

n st

anda

rtlar

ı bel

irley

ecek

bi

r mev

zuat

haz

ırlan

acak

Faal

iyet

3Sa

ğlık

Mes

lekl

eri K

urul

una

mes

lekî

yet

erlil

ik

değe

rlend

irmes

i çal

ışm

alar

ı kap

sam

ında

ilgi

li tü

m u

zman

lık d

alla

rına

(hek

im v

e he

kim

dış

ı sa

ğlık

per

sone

li) y

eter

lilik

sına

vlar

ı düz

enle

nmes

i hu

susu

nda

görü

ş bild

irile

cek.

Faal

iyet

4A

ile h

ekim

liği e

ğitim

mod

ülle

rinde

kal

p ve

dam

ar

hast

alık

ların

ı önl

eme

ve k

ontro

lüne

, ka

lp v

e da

mar

ris

k de

ğerle

ndirm

esin

e ve

dam

ar y

aşla

nmas

ının

öl

çüm

üne

yer v

erile

cek.

Faal

iyet

5A

ile sa

ğlığ

ı ele

man

ların

a yö

nelik

eği

tim m

odül

leri

hazı

rlana

cak

ve b

u m

odül

lerd

e ka

lp v

e da

mar

ha

stal

ıkla

rında

n ko

runm

a ve

önl

emey

e yö

nelik

bi

lgile

re y

er v

erile

cek.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

- Tür

kiye

K

amu

Has

tane

leri

Kur

umu

Mill

i Eği

tim

Bak

anlığ

ı

YÖ

K

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler

Hed

ef 2

Kar

diyo

loji

uzm

anlık

eğ

itim

i son

rası

prim

er

perk

utan

giri

şim

, el

ektro

fizyo

loji,

arit

mi v

e ko

mpl

eks k

ardi

yak

ciha

z uy

gula

mal

arın

ın y

eter

liliğ

i ol

an h

ekim

ler t

araf

ında

n uy

gula

nmas

ının

sağl

anm

ası.

Faal

iyet

1K

onu

ile il

gili

serti

fikas

yon

prog

ram

ların

ın a

çılm

ası

sağl

anac

ak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

YÖ

K

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Ser

tifika

lı eğ

itim

al

mış

hek

im sa

yısı


38

3. A

CİL

TE

DAV

İ HİZ

ME

TL

ER

İ VE

KA

RD

İYO

PUL

MO

NE

R R

ESU

SİTA

SYO

N (C

PR)

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uşİş

birl

iği Y

apıla

n

Kur

um /K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 1

İlk y

ardı

m k

onus

unda

ha

lkın

fark

ında

lığın

ın

arttı

rılm

ası.

Faal

iyet

1İlk

yar

dım

kon

usun

da h

alkı

n fa

rkın

dalığ

ını

arttı

rmak

için

bilg

ilend

irme

çalış

mal

arı

yapı

laca

k.20

15-2

020

Sağl

ık B

akan

lığı

- Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

Med

ya K

urul

uşla

rı

- Yay

ın sa

ati,

prog

ram

sayı

sı

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler

Faal

iyet

2G

ünce

l ilk

yar

dım

bilg

ilerin

in v

erild

iği w

eb

sayf

ası h

azırl

anac

ak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Web

sayf

asın

ın

çalış

ır du

rum

da v

e sü

rekl

i gün

celle

niyo

r ol

mas

ı

- Tık

lanm

a sa

yısı

Hed

ef 2

Tem

el Y

aşam

Des

teği

(T

YD

) bi

lgis

inin

ar

ttırıl

mas

ı.

Faal

iyet

1O

rtaöğ

retim

düz

eyin

de T

YD

bilg

isin

in

veril

mes

i içi

n ge

rekl

i çal

ışm

alar

yap

ılaca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

Mill

i Eği

tim B

akan

lığı

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- TY

D se

rtifik

ası

alm

ış k

işi s

ayıs

ı

- Ser

tifika

lı lis

e m

ezun

u yü

zdes

i

- Ser

tifika

ye

nile

men

in li

se

mez

unla

rına

oran

ı

Faal

iyet

2A

sker

lere

, pol

isle

re, i

tfaiy

e ça

lışan

ların

a,

öğre

tmen

lere

, inf

az k

orum

a m

emur

ların

a,

güve

nlik

per

sone

line

ve d

in g

örev

liler

ine

ilk

yard

ım k

ursu

ver

ilmes

i içi

n ilg

ili k

urum

larla

iş

birli

ği sü

rdür

ülec

ek.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

Mill

i Eği

tim B

akan

lığı

İçiş

leri

Bak

anlığ

ı

Ada

let B

akan

lığı

Diy

anet

İşle

ri B

aşka

nlığ

ı

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Ser

tifika

lı pe

rson

elin

yüz

desi


39

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uşİş

birl

iği

Yapı

lan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 3

İleri

Kar

diya

k Ya

şam

D

este

ği (İ

KY

D) e

ğitim

li sa

ğlık

per

sone

li sa

yısı

nın

arttı

rılm

ası.

Faal

iyet

1B

irinc

i, ik

inci

ve

üçün

cü b

asam

ak sa

ğlık

pe

rson

elin

e İle

ri K

ardi

yak

Yaşa

m D

este

ği

(İK

YD

) kon

usun

da se

rtifik

alı e

ğitim

ler

yapı

laca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Ser

tifika

alm

ış

pers

onel

sayı

sı

Hed

ef 4

Kal

p ve

dam

ar

hast

alık

ların

a yö

nelik

aci

l sa

ğlık

hiz

met

i kal

itesi

nin

arttı

rılm

ası.

Faal

iyet

1K

alp

ve d

amar

has

talık

ların

da a

cil

sağl

ık h

izm

etle

ri st

anda

rdiz

asyo

nunu

n sa

ğlan

mas

ına

yöne

lik m

evzu

at d

üzen

lem

esi

yapı

laca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

Üni

vers

itele

r

SGK

TÜİK

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri

- TÜ

İK v

erile

ri

- Mev

zuat

dü

zenl

emel

eri


40

4. İL

AÇ

VE

CİH

AZ

YÖ

NE

TİM

İ

4.1.

İlaç

Yön

etim

i

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Yap

ılan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

Sosy

al g

üven

lik

uygu

lam

alar

ında

kal

p ve

da

mar

has

talık

ların

a ai

t ila

çlar

ın se

çim

inde

rasy

onel

ka

rarla

r alın

mas

ı.

Faal

iyet

1R

asyo

nel k

arar

lar a

lmay

a yö

nelik

bili

mse

l kat

kı

oluş

tura

cak

katıl

ımcı

bir

plat

form

olu

ştur

ulac

ak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Tür

kiye

İlaç

ve

Tıbb

i Cih

az K

urum

u

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Çal

ışm

a ve

Sos

yal G

üven

lik B

akan

lığı

- Sos

yal G

üven

lik K

urum

u

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- SG

K v

erile

ri

Hed

ef 2

A

kılc

ı ila

ç uy

gula

mal

arı

ile so

runs

uz v

e ba

şarıl

ı bi

çim

de te

davi

nin

gerç

ekle

ştiri

lmes

inin

sa

ğlan

mas

ı.

Faal

iyet

1İk

inci

ve

üçün

cü b

asam

akta

ça

lışan

hek

imle

re

biyo

yara

rlanı

m v

e bi

yoeş

değe

rlik

farm

asöt

ik

form

lar i

le il

gili

günc

el

bilg

ileri

içer

en e

ğitim

lerin

ve

rilm

esi s

ağla

naca

k.

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sa

ğlık

Hiz

met

leri

Gen

el M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

İlaç

ve

Tıbb

i Cih

az K

urum

u

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- SG

K

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler

Faal

iyet

2A

kılc

ı ila

ç ku

llanı

mı

konu

sund

a, m

ezun

iyet

sonr

ası

birin

ci, i

kinc

i ve

üçün

cü

basa

mak

ta ç

alış

an h

ekim

lere

, di

ş hek

imle

rine

ve e

czac

ılara

yö

nelik

eği

timle

r yap

ılaca

k ve

sü

rekl

iliği

sağl

anac

ak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

İlaç

ve

Tıbb

i Cih

az K

urum

u

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Eği

tim ö

nces

i ve

eği

tim so

nras

ı ka

tılım

cıla

ra u

ygul

anan

an

ketle

r

- SG

K v

erile

ri

Faal

iyet

3E-

reçe

te ü

zerin

den

heki

mle

rin

akılc

ı ila

ç ku

llanı

mı

konu

sund

aki d

avra

nış v

e tu

tum

ların

ın d

eğer

lend

irilm

esi

konu

sund

a bi

limse

l bir

kuru

l ol

uştu

rula

cak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- SG

K

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Dan

ışm

a K

urul

u ra

poru

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


41

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Ya

pıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 3

Has

talık

ların

sı

nıfla

ndırı

lmas

ı; ta

nı a

lgor

itmas

ının

ol

uştu

rulm

ası;

teda

vi

prot

okol

lerin

in

oluş

turu

lmas

ı.

Faal

iyet

1İk

inci

bas

amak

ulu

sal

tanı

ve

teda

vi k

ılavu

zlar

ı ol

uştu

rula

cak,

mev

cut o

lanl

ar

günc

elle

nece

k.

Faal

iyet

2Ta

nı v

e te

davi

kıla

vuzl

arı i

le

ödem

eler

in il

işki

lend

irilm

esi

sağl

anac

ak.

Faal

iyet

3Pe

rfor

man

s çal

ışm

alar

ı klin

ik

kalit

e uy

gula

mal

arı ü

zerin

den

değe

rlend

irile

cek.

Faal

iyet

4K

onu

ile il

gili

süre

kli e

ğitim

sa

ğlan

acak

, 2. v

e 3.

bas

amak

ta

çalış

an tü

m h

ekim

lere

ya

ygın

laşt

ırıla

cak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r Si

vil T

oplu

m

Kur

uluş

ları

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

-SG

K v

erile

ri

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler


42

4.2.

Cih

az Y

önet

imi

Hed

efler

Fa

aliy

etle

rSü

reSo

rum

lu K

urum

/

Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Yap

ılan

Kur

um

/ Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

Piya

sa G

özet

imi v

e D

enet

imi i

le U

yarı

Sist

emin

i Tür

kiye

ge

nelin

de e

tkin

ola

rak

uygu

lanm

ası.

Faal

iyet

1Tı

bbi c

ihaz

değ

erle

ndirm

e ve

mua

yene

ko

mis

yonl

arın

daki

ver

ilerin

, cih

az k

ayna

klı

olum

suz

tecr

übel

erin

, cih

az il

işki

li tu

tana

klar

ın

ulus

al b

ir ve

ri ta

banı

nda

depo

lanm

ası s

ağla

naca

k,

konu

ile

ilgili

gör

evlil

erin

ülk

e ge

nelin

de

ulaş

mas

ını s

ağla

yaca

k in

tern

et-a

racı

lı si

stem

ler

geliş

tirile

cek.

Faal

iyet

2H

asta

nele

r tar

afın

dan

Has

tane

Bilg

i Sis

tem

i da

hilin

de h

asta

lara

impl

ante

edi

len

ciha

zlar

la

ilgili

ola

rak,

Tıb

bi C

ihaz

Yön

etm

elik

leri

çerç

eves

inde

, ger

ekli

izle

nebi

lirliğ

in

sağl

anab

ilmes

i içi

n, c

ihaz

ın k

imlik

adr

es

vb. b

ilgile

rin y

er a

ldığ

ı oto

mas

yon

sist

emi

oluş

turu

laca

k.

Faal

iyet

3B

akan

lığım

ız h

asta

nele

rden

impl

ante

edi

len

ciha

zlar

a da

ir bi

lgile

ri to

play

arak

ver

i ban

kası

ol

uştu

raca

k ve

ver

iler a

naliz

edi

lere

k bi

lgi

üret

ilece

k.

2015

-202

0

Sağ

lık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

İlaç

ve

Tıbb

i C

ihaz

Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Bili

m S

anay

i ve

Tekn

oloj

i Bak

anlığ

ı

-TSE

Güm

rük

ve T

icar

et

Bak

anlığ

ı- R

ekab

et K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r

Türk

iye A

kred

itasy

on

Kur

umu

Sivi

l Top

lum

Kur

uluş

ları

- Mal

iyet

etk

in

çalış

mal

ar

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri

Hed

ef 2

Piya

sa G

özet

imi v

e D

enet

imi i

le U

yarı

Sist

emi h

usus

unda

ilg

ili k

urum

ve

kuru

luşl

arla

işbi

rliği

iç

eris

inde

orta

k eğ

itim

çal

ışm

alar

ının

ve

bilg

ilend

irme

topl

antıl

arın

ın

düze

nlen

mes

i.

Faal

iyet

1B

akan

lığım

ız ta

rafın

dan

ülke

çap

ında

tıbb

i cih

az

kulla

nıcı

ların

a Tı

bbi C

ihaz

Yön

etm

elik

lerin

e gö

re P

iyas

a G

özet

imi v

e D

enet

imi i

le U

yarı

Sist

emin

in u

ygul

amas

ı ile

ilgi

li, p

iyas

a gö

zetim

i ya

paca

k pe

rson

ele

ise

Türk

Sta

ndar

tları

Enst

itüsü

ile

işbi

rliği

yap

ılara

k ”

TS E

N IS

O 1

3485

Tıb

bi

Cih

azla

r İçi

n K

alite

Yön

etim

Sis

tem

i’ne”

dai

r eğ

itim

ver

ilece

k.20

15-2

020

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

İlaç

ve

Tıbb

i C

ihaz

Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Bili

m S

anay

i ve

Tekn

oloj

i Bak

anlığ

ı - T

SE

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

Kur

uluş

ları

- Eği

tim a

lan

kişi

sa

yısı

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler


43

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uşİş

birl

iği Y

apıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 3

A

R-G

E fa

aliy

etle

rinin

gü

çlen

diril

mes

i.

Faal

iyet

1A

R-G

E ile

ilgi

li dü

nya

uygu

lam

alar

ı kon

usun

da

özel

likle

kar

ar v

eric

iler d

üzey

inde

ve

çalış

anla

r ar

asın

da fa

rkın

dalığ

ın a

rttırı

lmas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

2U

lusa

l ve

ulus

lara

rası

pla

tform

da y

apıla

n te

knol

ojik

çal

ışm

alar

ı tan

ıtıcı

ve

bilg

ilend

irici

to

plan

tılar

yap

ılmas

ı des

tekl

enec

ek.

Faal

iyet

3M

ükem

mel

iyet

mer

kezl

eri,

üniv

ersi

tele

r ve

Bak

anlığ

ımız

ara

sınd

a or

tak

yeni

likçi

pro

jele

r ya

pıla

cak

ve y

apılm

ası s

ağla

naca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık A

raşt

ırmal

arı

Gen

el M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

TÜİK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Yap

ılan

topl

antı

ve p

roje

sayı

sı


44

5. P

ED

İAT

RİK

KA

RD

İYO

LO

Jİ

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Yap

ılan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

Doğ

uşta

n ka

lp

hast

alık

ların

ın m

orbi

dite

ve

mor

talit

esin

in a

zaltı

lmas

ı ve

sunu

lan

sağl

ık h

izm

et

kalit

esin

in a

rttırı

lmas

ı.

Faal

iyet

1D

oğuş

tan

kalp

has

talığ

ı ile

ilgi

li to

plum

un

fark

ında

lık d

üzey

inin

artt

ırılm

ası i

çin

bilg

ilend

irme

çalış

mal

arı y

apıla

cak.

Faal

iyet

2A

krab

a ev

liliğ

inin

sakı

ncal

arı k

onus

unda

to

plum

bilg

ilend

irile

cek.

Faal

iyet

3Ü

rem

e ça

ğınd

aki k

adın

lar t

erat

ojen

ik e

tken

ler

hakk

ında

bilg

ilend

irile

cek.

Faal

iyet

4Tü

m sa

ğlık

çal

ışan

ların

ın d

oğuş

tan

kalp

ha

stal

ığı i

le il

gili

fark

ında

lığı a

rttırm

ak iç

in

eğiti

mle

r yap

ılaca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Sağ

lığın

G

eliş

tirilm

esi

Gen

el M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Aile

ve

Sosy

al

Polit

ikal

ar B

akan

lığı

Mill

i Eği

tim B

akan

lığı

Diy

anet

İşle

ri B

aşka

nlığ

ı

TÜİK

Üni

vers

itele

r

Yere

l Yön

etim

ler

Med

ya K

urul

uşla

rı

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- 202

0 so

nuna

kad

ar a

krab

a ev

liliğ

i ora

nını

n Tü

rkiy

e ge

nelin

de a

zaltı

lmas

ı

- Doğ

uşta

n ka

lp h

asta

lığı

mor

talit

e ve

mor

bidi

te o

ranı

- Sağ

lık B

akan

lığı v

erile

ri

- SG

K v

erile

ri

- Hek

im o

dakl

ı ank

etle

r ve

diğe

r değ

erle

ndirm

eler

- TÜ

İK v

erile

ri

Faal

iyet

5H

asta

lık g

eri b

ildiri

m si

stem

lerin

in d

aha

etki

n yö

netil

mes

i ve

elde

edi

len

güve

nilir

sağl

ık

veril

erin

in il

gili

birim

lerle

düz

enli

olar

ak

payl

aşılm

ası s

ağla

naca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Sağ

lık B

ilgi

Sist

emle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Sağ

lık B

akan

lığı v

erile

ri

- SG

K v

erile

ri


45

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Ya

pıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 2

Perin

atal

tanı

biri

mle

rinin

sa

yısı

nın

arttı

rılm

ası.

Faal

iyet

1Tü

rkiy

e’de

Öze

llikl

i Pla

nlam

a G

erek

tiren

Sa

ğlık

Hiz

met

leri

çalış

mas

ı kap

sam

ında

be

lirle

nen

perin

atal

mer

kez

hede

flerin

e ul

aşıla

cak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü - T

ürki

ye K

amu

Has

tane

leri

Kur

umu

Mal

iye

Bak

anlığ

ı

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Açı

lan

perin

atal

mer

kez

sayı

sı

Hed

ef 3

Rom

atiz

mal

ate

ş ve

rom

atiz

mal

ka

lp h

asta

lıkla

rının

er

adik

asyo

nunu

n sa

ğlan

mas

ı.

Faal

iyet

1R

omat

izm

al k

alp

hast

alık

ları

ile il

gili

topl

um (ö

zelli

kle

ürem

e ça

ğınd

aki

kadı

nlar

da)

fark

ında

lığın

ı artt

ırmay

a yö

nelik

bi

lgile

ndirm

e ça

lışm

alar

ı yap

ılaca

k.

Faal

iyet

2B

irinc

i ve

ikin

ci b

asam

akta

risk

gru

buna

gi

ren

çocu

klar

ın, a

teşl

i üst

solu

num

yol

u ha

stal

ıkla

rında

rutin

boğ

az k

ültü

rünü

n ya

pılm

ası s

ağla

naca

k.

Faal

iyet

3Ta

nı v

e te

davi

lerin

kıla

vuzl

ar d

oğru

ltusu

nda

yapı

lmas

ı sağ

lana

cak.

2015

–202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

Med

ya K

urul

uşla

rı

- Top

lum

da fa

rkın

dalık

ora

nı

- Yap

ılan

boğa

z kü

ltürü

sa

yısı

- Aku

t rom

atiz

mal

ate

ş sı

klığ

ı

- Rom

atiz

mal

kal

p ha

stal

ığı

sıkl

ığı

- Rom

atiz

mal

kal

p ha

stal

ığın

a ba

ğlı p

rost

etik

ka

pak

repl

asm

anı s

ayıs

ı

- Sek

onde

r pro

filak

si o

ranı

- SG

K v

erile

ri

- TÜ

İK v

erile

ri


46

6. K

AL

P V

E D

AM

AR

CE

RR

AH

İSİ

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

K

urum

/

Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Yap

ılan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

Türk

iye’

de k

alp

ve d

amar

ce

rrah

isi h

izm

etle

rinin

ge

liştir

ilmes

i.

Faal

iyet

1K

alp

ve d

amar

cer

rahi

si tı

pta

uzm

anlık

eği

timin

de

stan

dart

oluş

turu

laca

k ve

tüm

eği

tim m

erke

zler

inde

bu

stan

dartl

ara

uyul

mas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

2K

alp

ve d

amar

cer

rahi

si a

nabi

lim d

alı u

zman

lık

öğre

ncile

rinin

kal

p tra

nspl

anta

syon

u ya

pan

mer

kezl

erde

ro

tasy

on y

apm

ası i

çin

işbi

rliği

yap

ılmas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

3Tr

ansp

lant

asyo

n ce

rrah

isi e

ğitim

inin

stan

dartl

arı

belir

lene

cek

ve n

iteliğ

inin

artt

ırılm

ası s

ağla

naca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık

Hiz

met

leri

Gen

el

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

YÖ

K

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Sağ

lık B

akan

lığı

ve Y

ÖK

tıpt

a uz

man

lık m

evzu

atı

Hed

ef 2

Eriş

kin/

pedi

atrik

kal

p ve

dam

ar

cerr

ahis

i hiz

met

leri

vere

n m

erke

zler

in fo

nksi

yone

lliği

nin

arttı

rılm

ası.

Faal

iyet

1Ç

ocuk

kal

p ve

dam

ar c

erra

hisi

mer

kezl

erin

in k

adın

do

ğum

ve

çocu

k ha

stan

eler

iyle

koo

rdin

asyo

nu

sağl

anac

ak.

Faal

iyet

2D

amar

cer

rahi

si h

asta

ları

için

don

anım

lı p

olik

linik

od

alar

ı olu

ştur

ulac

ak (v

askü

ler d

oppl

er, i

nter

mitt

ant

pnöm

otik

bas

ınç

uygu

lam

a ci

hazı

, Ank

le B

raki

al

İnde

ks (A

Bİ)

ölç

üm c

ihaz

ı).

Faal

iyet

3B

üyük

dam

arla

ra y

önel

ik e

ndov

askü

ler u

ygul

amal

arda

ko

mpl

ikas

yonl

ara

müd

ahal

e iç

in h

ibrid

uyg

ulam

a al

anla

rı ol

uştu

rulm

ası s

ağla

naca

k (a

njiy

o ci

hazı

da

bulu

nan

bir a

mel

iyat

oda

sı).

Faal

iyet

4K

alp

ve d

amar

cer

rahi

si u

ygul

amal

arın

da h

ekim

lerin

(K

ardi

yolo

g-R

adyo

log-

Kal

p ve

Dam

ar C

erra

hı) b

irlik

te

rol a

lmal

arıy

la ta

kım

çal

ışm

alar

ının

teşv

iki s

ağla

naca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık

Hiz

met

leri

Gen

el

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Koo

rdin

asyo

n sa

ğlan

an m

erke

z sa

yısı

- Don

anım

lı da

mar

ce

rrah

isi p

olik

linik

sa

yısı


47

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

K

urum

/

Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Ya

pıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 3

Ulu

sal v

eri t

aban

ı olu

ştur

ulm

ası.

Faal

iyet

1K

alp

ve D

amar

Cer

rahi

mer

kezl

erin

i ayr

ıntıl

ı bir

şeki

lde

taki

p ed

ebilm

ek iç

in B

akan

lığım

ız U

lusa

l Sa

ğlık

Ver

i Söz

lüğü

(USV

S) il

e uy

umlu

ulu

sal b

ir ve

ri ta

banı

olu

ştur

ulm

ası s

ağla

naca

k

Faal

iyet

2Ve

riler

in p

eriy

odik

ola

rak

topl

anıp

sonu

çlar

ının

de

ğerle

ndiri

lmes

i sağ

lana

cak

Faal

iyet

3Ve

ri ak

ışın

ın sa

ğlan

abilm

esi i

çin

yapt

ırım

ların

uy

gula

nmas

ı sağ

lana

cak

Faal

iyet

4Ü

lke

orta

lam

asın

dan

olum

suz

yönd

e sa

pma

göst

eren

m

erke

zler

e bi

limse

l ve

mes

leki

des

tek

sağl

anm

ası

konu

sund

a ça

lışm

alar

yap

ılmas

ı sağ

lana

cak

Faal

iyet

5 D

este

ğe ra

ğmen

olu

mlu

yön

de g

eliş

me

sağl

ayam

ayan

m

erke

zler

in ru

hsat

ların

ask

ıya

alın

mas

ı sağ

lana

cak

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık B

ilgi

Sist

emle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Sağ

lık

Hiz

met

leri

Gen

el

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Klin

ik k

alite

gö

ster

gele

ri

- Her

böl

geye

ve

ülk

e ge

nelin

e ai

t per

iyod

ik

sonu

çlar

ın

yayı

mla

nmas

ı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


48

7. S

ER

EB

RO

VASK

ÜL

ER

HA

STA

LIK

LA

R (İ

NM

E)

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Yap

ılan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 1

İnm

eye

bağl

ı mor

talit

e ve

mor

bidi

teni

n

azal

tılm

ası.

Faal

iyet

1İn

me

belir

tiler

i ve

sağl

ık k

urul

uşun

a en

kı

sa sü

rede

ula

şım

kon

usun

da to

plum

fa

rkın

dalığ

ının

artt

ırılm

ası s

ağla

naca

k.

Faal

iyet

211

2 A

cil s

ağlık

hiz

met

lerin

in d

oğru

ve

yay

gın

kulla

nım

ı hak

kınd

a to

plum

bi

linci

nin

arttı

rılm

ası i

çin

bilg

ilend

irme

çalış

mal

arı y

apılm

ası s

ağla

naca

k.

Faal

iyet

3İn

me

hast

alar

ı ara

sınd

a ilk

4,5

saat

te

trom

bolit

ik te

davi

ala

n ha

stal

arın

sayı

sını

n ar

ttırıl

mas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

4O

rta ö

ğret

im, y

ükse

köğr

etim

ve

zoru

nlu

aske

rlik

hizm

eti s

üres

ince

inm

e be

lirtil

eri

ve il

k 4,

5 sa

atte

teda

visi

nin

önem

i ile

ilgi

li fa

rkın

dalık

artt

ırılm

ası s

ağla

naca

k.

Faal

iyet

5K

alp

ve d

amar

has

talık

ları

risk

fakt

örle

rine

yöne

lik te

davi

nin

ulus

lara

rası

kıla

vuzl

ara

uygu

n ol

arak

biri

nci b

asam

ak h

ekim

leri

tara

fında

n ra

porla

ma

ve re

çete

edi

lme

olan

ağın

ın sa

ğlan

arak

kor

uyuc

u hi

zmet

lerin

et

kinl

iğin

in a

rttırı

lmas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

6A

cil s

ağlık

hiz

met

leri

için

inm

e ta

nı

ve te

davi

sine

yön

elik

gün

cel l

itera

tür

dest

eğin

de u

lusa

l kıla

vuzl

ar g

eliş

tirile

cek

ve k

ulla

nılm

ası s

ağla

naca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Sağ

lığın

Gel

iştir

ilmes

i Gen

el

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Mill

i Eği

tim B

akan

lığı

SGK

Diy

anet

İşle

ri B

aşka

nlığ

ı

YÖ

K

Üni

vers

itele

r

Yere

l Yön

etim

ler

Med

ya K

urul

uşla

rı

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- İnm

e kl

inik

kal

ite

çalış

mal

arı s

onuç

ları

- Ulu

sal H

asta

lık

yükü

çal

ışm

a so

nuçl

arı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


49

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Ya

pıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Faal

iyet

7Tü

m a

cil s

ağlık

hiz

met

leri

çalış

anla

rına

yöne

lik in

me

ön ta

nısı

koy

abilm

e ve

ilk

4,5

saat

teki

teda

vini

n ön

emin

e yö

nelik

sü

rekl

i ve

sist

emat

ik e

ğitim

pro

gram

ları

düze

nlen

ecek

.

Faal

iyet

8H

er il

de a

kut i

nme

teda

visi

yap

abile

cek

inm

e m

erke

zi /ü

nite

si k

urul

acak

.

Faal

iyet

9B

eyin

dam

ar h

asta

lıkla

rı B

akan

lıkça

nö

rolo

ji iç

in ü

st ih

tisas

ola

rak

kabu

l ed

ilece

k ve

öze

lleşm

iş u

zman

hek

im

yetiş

tirile

cek.

Süre

kli

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

-Aci

l Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

Türk

iye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

uİn

me

ünite

si sa

yısı

Hed

ef 2

Türk

iye’

de e

rişki

n po

püla

syon

da in

me

riski

nin

belir

lenm

esi.

Faal

iyet

1D

ünya

da k

abul

gör

müş

risk

fakt

örle

rine

göre

Tür

kiye

’de

eriş

kin

popü

lasy

onda

in

me

riski

bel

irlen

ecek

ve

10 y

ıllık

koh

ort

çalış

mas

ı yap

ılaca

k.

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

-Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

TÜİK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

Sağl

ık B

akan

lığı

veril

eri


50

8. R

EH

AB

İLİT

ASY

ON

, PA

LYAT

İF T

ED

AVİ V

E E

VD

E B

AK

IM H

İZM

ET

LE

Rİ

Hed

efler

Fa

aliy

etle

rSü

reSo

rum

lu K

urum

/

Kur

uluş

İş

birl

iği Y

apıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 1

Topl

umun

kar

diya

k ve

sere

brov

askü

ler

reha

bilit

asyo

n ko

nusu

nda

fark

ında

lığın

ın

arttı

rılm

ası.

Faal

iyet

1To

plum

un k

ardi

yak

ve se

rebr

ovas

küle

r re

habi

litas

yon

konu

sund

a bi

linçl

endi

rilm

esi

sağl

anac

ak.

Faal

iyet

2K

ardi

yak

ve se

rebr

ovas

küle

r reh

abili

tasy

on

konu

sund

a ha

sta

yakı

nlar

ı bilg

ilend

irile

cek.

Faal

iyet

3K

ardi

yak

ve se

rebr

ovas

küle

r reh

abili

tasy

on

konu

sund

a m

edya

da b

ilgile

ndirm

e ça

lışm

alar

ı ya

pıla

cak.

Faal

iyet

4K

ardi

yak

ve se

rebr

ovas

küle

r reh

abili

tasy

on

gere

ktire

n ha

stal

ıkla

rda

algo

ritm

ayı i

çere

n pa

lyat

if te

davi

ve

reha

bilit

asyo

n ko

nusu

nda

kita

p, d

oküm

an v

e br

oşür

ler h

azırl

anac

ak.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sa

ğlığ

ın G

eliş

tirilm

esi

Gen

el M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

Med

ya K

urul

uşla

rı

- Kar

diya

k ve

se

rebr

ovas

küle

r re

habi

litas

yon

hizm

etle

rinde

n ya

rarla

nan

hast

a sa

yısı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri

Hed

ef 2

Kar

diya

k ve

se

rebr

ovas

küle

r re

habi

litas

yonu

n tıp

fa

külte

leri

ve sa

ğlık

bi

limle

ri fa

külte

lerin

in

ilgili

böl

ümle

rinde

sa

ğlık

eği

timi k

onul

arı

aras

ında

yer

alm

asın

ın

sağl

anm

ası.

Faal

iyet

1Tı

p fa

külte

lerin

de v

e Sa

ğlık

bili

mle

ri fa

külte

lerin

in il

gili

bölü

mle

rinde

(fizi

k te

davi

ve

reha

bilit

asyo

n, b

esle

nme

ve

diye

tetik

, hem

şire

lik, e

rgot

erap

i) k

ardi

yak

ve se

rebr

ovas

küle

r reh

abili

tasy

on k

onus

unun

çe

kird

ek m

üfre

data

alın

mas

ı içi

n ge

rekl

i ba

şvur

ular

yap

ılaca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

SGK

YÖ

K

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Kar

diya

k ve

se

rebr

ovas

küle

r re

habi

litas

yon

alan

ha

sta

sayı

sı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


51

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ K

urul

uşİş

birl

iği

Yapı

lan

Kur

um /

Kur

uluş

İzle

me

Hed

ef 3

Kal

p ve

dam

ar

hast

alık

ları

ile

ilgile

nen

uzm

anlık

da

lları

(kar

diyo

loji,

ka

lp v

e da

mar

ce

rrah

isi

vb.)

ve d

iğer

sağl

ık

pers

onel

inin

kar

diya

k ve

sere

brov

askü

ler

reha

bilit

asyo

n ko

nusu

nda

bilin

çlen

diril

mes

i.

Faal

iyet

1K

alp

ve d

amar

has

talık

ları

ile il

gile

nen

uzm

anlık

dal

ların

a (k

ardi

yolo

ji, k

alp

ve d

amar

ce

rrah

isi v

b.) v

e di

ğer s

ağlık

per

sone

line

kard

iyak

ve

sere

brov

askü

ler r

ehab

ilita

syon

ko

nusu

nda

hizm

et iç

i eği

timle

r düz

enle

nece

k.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Sağ

lığın

Gel

iştir

ilmes

i G

enel

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Kar

diya

k ve

se

rebr

ovas

küle

r re

habi

litas

yon

alan

ha

sta

sayı

sı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri

- Hek

im o

dakl

ı an

ketle

r ve

diğe

r de

ğerle

ndirm

eler

Hed

ef 4

Kar

diya

k ve

se

rebr

ovas

küle

r ha

stal

ıkla

rda

evde

sa

ğlık

/ pal

yatif

ba

kım

hiz

met

leri

kaps

amın

da

reha

bilit

asyo

n hi

zmet

lerin

in

oluş

turu

lmas

ı.

Faal

iyet

1Ev

de sa

ğlık

/ pal

yatif

bak

ım h

izm

etle

rinde

ka

rdiy

ak v

e se

rebr

ovas

küle

r has

talık

lard

a re

habi

litas

yon

uygu

lam

alar

ına

yöne

lik

mev

zuat

ın g

özde

n ge

çiril

mes

i ve

geliş

tirilm

esi s

ağla

naca

k.

Faal

iyet

2Sa

ğlık

ve

reha

bilit

asyo

n hi

zmet

ini k

ısm

en d

e ol

sa b

ünye

sind

e ba

rındı

ran

huzu

revl

erin

in

orga

niza

syon

u ve

des

tekl

enm

esi s

ağla

naca

k.

Faal

iyet

3R

ehab

ilita

syon

mer

kezl

eri s

ayıs

ı ve

dağı

lımı

geliş

miş

ülk

eler

deki

ne b

enze

r şek

ilde

nüfu

s/ya

tak

oran

ların

a uy

gun

düze

nlen

ecek

.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı K

urum

u

Mal

iye

Bak

anlığ

ı

Aile

ve

Sosy

al

Polit

ikal

ar

Bak

anlığ

ı

SGK

Üni

vers

ite

Has

tane

leri

Yere

l Yön

etim

ler

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

- Evd

e sa

ğlık

/pal

yatif

ba

kım

hiz

met

i ala

n ha

sta

sayı

sı

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


52

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

Kur

um

/ Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Ya

pıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 5

Reh

abili

tasy

on v

e ev

de

bakı

m h

izm

etle

rine

ilişk

in

mal

iyet

çal

ışm

ası y

apılm

ası.

Faal

iyet

1R

ehab

ilita

syon

süre

cind

eki

mal

iyet

in so

syal

güv

enlik

ger

i öd

emel

eri k

apsa

mın

a al

ınm

ası

sağl

anac

ak.

Faal

iyet

2G

eri ö

dem

e po

litik

alar

ı, re

habi

litas

yon

teda

vi p

roto

kolle

rini

uygu

lam

alar

ı açı

sınd

an

düze

nlen

ecek

.

Faal

iyet

3R

ehab

ilita

syon

ve

evde

bak

ımın

si

gorta

kap

sam

ının

tanı

mla

nmas

ı ve

öde

me

uygu

lam

alar

ının

in

terd

isip

liner

eki

p ça

lışm

asın

a uy

gun

yapı

lmas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

4B

akan

lığım

ız v

e K

ültü

r ve

Turiz

m

Bak

anlığ

ı işb

irliğ

i ile

reha

bilit

asyo

n hi

zmet

leri

ulus

lara

rası

boy

uta

taşı

naca

k ve

öze

l sek

töre

tavs

iye

edile

cek.

2015

-202

0

Sağl

ık B

akan

lığı

- Sağ

lık H

izm

etle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Sağ

lığın

Gel

iştir

ilmes

i Gen

el

Müd

ürlü

ğü

- Tür

kiye

Kam

u H

asta

nele

ri K

urum

u

- Tür

kiye

Hal

k Sa

ğlığ

ı Kur

umu

Mal

iye

Bak

anlığ

ı

Kül

tür v

e Tu

rizm

B

akan

lığı

SGK

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


53

9. S

ÜR

VE

YAN

S, P

RO

GR

AM

İZL

EM

E V

E D

EĞ

ER

LE

ND

İRM

E

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

K

urum

/

Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Yap

ılan

Kur

um /

Kur

uluş

İzl

eme

Hed

ef 1

Kon

trol p

rogr

amın

ın

düze

nli i

zlen

mes

i ve

belir

lene

n he

defle

re

ulaş

ılmas

ında

uyg

un

müd

ahal

eler

in z

aman

ında

ya

pılm

asın

ın sa

ğlan

mas

ı.

Faal

iyet

1Pr

ogra

mın

değ

erle

ndirm

e öl

çütle

ri be

lirle

nece

k.

Faal

iyet

2B

elirl

enen

gös

terg

eler

in g

erçe

kleş

me

yüzd

eler

i ra

porla

naca

k.

Faal

iyet

3R

apor

sonu

çlar

ına

göre

ger

ekli

müd

ahal

eler

pla

nlan

acak

ve

uyg

ulan

acak

.

2015

-202

0

yıllı

k

Sağl

ık

Bak

anlığ

ı

- Tür

kiye

H

alk

Sağl

ığı

Kur

umu

Tüm

Çal

ışm

a G

rupl

arı

- Çal

ışm

a gr

ubu

rapo

rları

Hed

ef 2

K

alp

ve d

amar

ha

stal

ıkla

rının

izle

nmes

i ve

değe

rlend

irilm

esi.

Faal

iyet

1K

alp

ve d

amar

has

talık

ları

önle

me

ve k

ontro

l pro

gram

ı so

nuç

göst

erge

lerin

in iz

lenm

esi v

e de

ğerle

ndiri

lmes

i ge

rçek

leşt

irile

cek.

Faal

iyet

2K

alp

ve d

amar

has

talık

ları

baş

ta o

lmak

üze

re, k

roni

k ha

stal

ıkla

ra v

e ris

k fa

ktör

lerin

e öz

el p

eriy

odik

ola

rak

(5-1

0 yı

lda

bir)

Tür

kiye

’yi t

emsi

l ede

n sa

ha a

raşt

ırmal

arı

yapı

laca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık

Bak

anlığ

ı

- Tür

kiye

H

alk

Sağl

ığı

Kur

umu

Tüm

Çal

ışm

a G

rupl

arı

TÜİK

- TÜ

İK

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


54

Hed

efler

Faal

iyet

ler

Süre

Soru

mlu

K

urum

/

Kur

uluş

İşbi

rliğ

i Ya

pıla

n K

urum

/ K

urul

uşİz

lem

e

Hed

ef 3

Kal

p ve

dam

ar h

asta

lıkla

rı ve

risk

fakt

örle

rinin

izle

me

ve d

eğer

lend

irmes

ine

yöne

lik si

stem

ge

liştir

ilmes

i.

Faal

iyet

1El

ektro

nik

hast

a ka

yıtla

rının

kiş

i baz

lı ve

rapo

rlana

bilir

ol

arak

düz

enle

nmes

i sağ

lana

cak.

Faal

iyet

2B

irinc

i, ik

inci

ve

üçün

cü b

asam

ak sa

ğlık

hiz

met

i su

nucu

ların

ın k

ulla

nmak

ta o

lduğ

u bi

lgi s

iste

mle

rinin

ka

yıt v

e bi

ldiri

m a

çısı

ndan

stan

dard

izas

yonu

ve

ente

gras

yonu

sağl

anac

ak.

Faal

iyet

3K

alite

li ve

doğ

ru v

eri g

irişi

nin

sağl

anm

asın

a yö

nelik

ça

lışm

alar

yap

ılaca

k.

Faal

iyet

4Ve

ri gi

rişle

rinin

ve

kodl

amal

arın

ın n

itelik

li tıb

bi

sekr

eter

ler v

e ya

rdım

cı y

azılı

mla

r ara

cılığ

ıyla

“do

ğru

ve

zam

anın

da”

yapı

lmas

ı sağ

lana

cak.

Faal

iyet

5K

alite

li ve

ri gi

rişin

in p

oziti

f per

form

ans i

le te

şvik

ed

ilmes

i sağ

lana

cak.

Faal

iyet

6K

alp

ve D

amar

Has

talık

ları

ile il

gili

ayrın

tılı b

azı

bilg

ilerin

seçi

lmiş

kur

umla

rdan

(sen

tinal

sürv

eyan

s)

topl

anm

ası s

ağla

naca

k.

2015

-202

0

Sağl

ık

Bak

anlığ

ı

- Sağ

lık

Hiz

met

leri

Gen

el

Müd

ürlü

ğü

- Sağ

lık B

ilgi

Sist

emle

ri G

enel

M

üdür

lüğü

- Sağ

lık

Ara

ştırm

alar

ı G

enel

M

üdür

lüğü

- Tür

kiye

H

alk

Sağl

ığı

Kur

umu

- Tür

kiye

K

amu

Has

tane

leri

Kur

umu

TÜB

İTA

K

TÜİK

SGK

Üni

vers

itele

r

Sivi

l Top

lum

K

urul

uşla

rı

Ulu

slar

aras

ı sağ

lık

kuru

luşl

arı

- Kal

p ve

dam

ar

hast

alık

ları

ve

risk

fakt

örle

rinin

ve

riler

inin

yıll

ık

yayı

mla

nmas

ı

- Sta

ndar

t ver

i fo

rmu

hazı

rlam

a ça

lışm

alar

ının

ta

kibi

- Sağ

lık B

akan

lığı

veril

eri

- SG

K v

erile

ri


55

EK 2.TÜRKİYE KALP VE DAMAR HASTALIKLARI ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMININ HAZIRLANMASINA KATKI VEREN KURUM VE KURULUŞLAR

Kamu Kurum ve Kuruluşlar

Sağlık Bakanlığı

Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü

Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü

Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü

Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu

Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu

Ankara Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Dr. Sami Ulus Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi

İstanbul Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cerrahi Eğitim Araştırma Hastanesi

Erzincan Tercan Devlet Hastanesi

Ankara İl Sağlık Müdürlüğü

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Kalkınma Bakanlığı

Gençlik ve Spor Bakanlığı

Milli Eğitim Bakanlığı


56

Maliye Bakanlığı

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

İçişleri Bakanlığı

Milli Savunma Bakanlığı

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Türkiye Radyo Televizyon Kurumu

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu

Türkiye İstatistik Kurumu

Türk Standartları Enstitüsü

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu

Diyanet İşleri Başkanlığı

Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ofisi

Ankara Büyükşehir Belediyesi

Ankara Bayındır Hastanesi

Üniversiteler

Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Afyon Kocatepe Üniversitesi

Ankara Üniversitesi

Atatürk Üniversitesi

Başkent Üniversitesi

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Ege Üniversitesi

Gülhane Askeri Tıp Akademisi

Gazi Üniversitesi

Hacettepe Üniversitesi

Karadeniz Teknik Üniversitesi

Kırıkkale Üniversitesi


57

Marmara Üniversitesi

Ondokuz Mayıs Üniversitesi

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi

Necmettin Erbakan Üniversitesi

Pamukkale Üniversitesi

Sivil Toplum Kuruluşları

Acil Tıp Uzmanları Derneği

Aile Hekimleri Dernekleri Federasyonu

Anesteziyoloji ve Reaminasyon Uzmanları Derneği

Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği

Diyabet Hemşireliği Derneği

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği

Herkes İçin Spor Federasyonu (HİS)

Hipertansiyon ve Ateroskleroz Derneği

Hipertansiyonla Mücadele Derneği

İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası

Metabolik Sendrom Derneği

Sosyal Pediatri Derneği

Tıbbi Malzeme ve Cihaz Üreticileri Derneği

Tüm Tıbbi Cihaz Üretici ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu

Türk Eczacıları Birliği

Türk İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği

Türk Hemşireler Derneği

Türk Farmakoloji Derneği

Türk Kardiyoloji Derneği

Türk Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği

Türk Kalp Vakfı


58

Türk Nöroloji Derneği

Türk Nöroşirürji Derneği

Türk Pediatrik Kardiyoloji ve Kalp Cerrahisi Derneği

Türk Radyoloji Derneği

Türk Tabipleri Birliği

Türk Yoğun Bakım Hemşireleri Derneği

Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği

Türkiye Belediyeler Birliği

Türkiye Diyetisyenler Derneği

Türkiye Diyabet Vakfı

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu

Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanları Derneği

Türkiye Fizyoterapistler Derneği

Türkiye İlaç Sanayi Derneği

Türkiye Organ Nakli Derneği

Türkiye Romatizma Araştırma ve Savaş Derneği

Türk Yoğun Bakım Hemşireleri Derneği


59

EK 3.TÜRKİYE KALP VE DAMAR HASTALIKLARI ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMININ HAZIRLANMASINA KATKI VERENLER

(Soyadına Göre Alfabetik Sıralama Yapılmıştır)

ADI SOYADI

Selma ACELE

Dr. Elif AĞIRBAŞ

Doç. Dr. Serap Aykut AKA

Prof. Dr. Rüçhan AKAR

Esra AKÇAY

Uzm. Dr. Muzaffer AKKAYA

Öğr. Gör. Dr. Alev ALTINOVA

Prof. Dr. Dursun ARAS

Doç. Dr. Figen AYHAN

Prof. Dr. Hülya ARIKAN

Harun ARSLAN

Keziban AVCI

Hanifi AYAN

Tuncay AYDIN

Nilgün AYDOĞAN

Prof. Dr. Sinan AYDOĞDU

Prof. Dr. Kudret AYTEMİR

Prof. Dr. Yeşim Kurtaiş AYTÜR

Uzm. Dr. Hasan Bağcı

Prof. Dr. Haşmet BARDAKÇI

AB Uzm. Aras BAYRAM

Doç. Dr. Nihal AKAR BAYRAM

Prof. Dr. Deniz BELEN

Doç. Dr. Ş. Gülbin AYGENCEL BIKMAZ

Dr. Filiz Çimen BİLYAY

Prof. Dr. Alpaslan BİRDANE

Dr. Aziz Alper BİTEN

Prof. Dr. Ufuk CAN

Uzm. Dr. Ferah CANKIRAN

Prof. Dr. Ali CİVELEK


60

Ecz. Nalan Bilge ÇANDAR

Doç. Dr. Umut Yücel ÇAVUŞ

Prof. Dr. Sevilay ŞENOL ÇELİK

Prof. Dr. Meltem ÇÖL

Mustafa DAŞÇI

Prof. Dr. Serap DEMİR

Prof. Dr. Nesrin DEMİRSOY

Doç. Dr. Asuman DOĞAN

Uzm. Dr. Alp DOLGUN

Doç. Dr. Tahir DURMAZ

Yrd. Doç. Dr. Nüket PAKSOY ERBAYDAR

Doç. Dr. Dilek ERER

Doç. Dr. Toker ERGÜDER

Yrd. Doç. Dr. Yasemin AKBAL

Prof. Dr. Mustafa Kemal EROL

Dr. Utku ERSÖZLÜ

Taylan ERTEN

Nihan FİLA

Dr. Hikmet Selçuk GEDİK

Uzm. Dr. Sibel GÖGEN

Dr. Fatih GÖKSEL

Fatih Göksel

Ertuğrul GÖKTAŞ

Dr. Yıldız Turhan GÖRGÜN

Dr. Hakan GÜDÜCÜ

Doç. Dr. Mehmet GÜL

Prof. Dr. Sadi GÜLEÇ

Murat GÜLŞEN

Doç. Dr. Bahadır GÜLTEKİN

Mehmet GÜNAL

Dr. Coşkun GÜNDÜZ

Uz. Salih GÜNEY

Şef Ali GÜNGÜT

Uzm. Dr. Erdem GÜRKAŞ

Prof. Dr. Gülay Sain GÜVEN

Kenan GÜVEN


61

Prof. Dr. Nesrin HASIRCI

Mustafa HAYIRDOĞAN

Prof. Dr Tuncay HAZIROLAN

Prof. Dr. Canan Togay IŞIKAY

Dr. Hilal İLBARS

Doç. Dr. Erkan İRİZ

Prof. Dr. Giray KABAKÇI

Engin KAHRAMAN

Prof. Dr. Nilgün KARAAĞAOĞLU

Ersin KARABULUT

Bilgehan KARADAYI

Prof. Dr. Selmin KARADEMİR

Öğr. Gör. Dr. Demet KARADENİZLİ

Dt. İlknur KARADUMAN

Uzm. Dr. Tevfik KARAGÖZ

Doç. Dr. Ümit KERVAN

Doç. Dr. Esra Dilek KESKİN

Uz. Dr. Harun KILIÇ

Prof. Dr. F.Suna KIRAÇ

Ziyneti KOCABIYIK

Uzm. Dr. Murat KOÇ

Doç. Dr. Belgin KOÇER

Doç. Dr. Serdar KULA

Öğr. Gör. Dr. M. Mahir KUNT

Prof. Dr. Ali KUTSAL

Prof. Dr. Yaşar KÜÇÜKARDALI

Prof. Dr. Mustafa Koray LENK

Nazan MARAŞ

Dr. Semra MUNGAN

Prof. Dr. Bijen NAZLIEL

Prof. Dr. Deniz OĞUZ

Doç. Dr. Filiz Şimşek ORHON

A. Kemal ÖKÇÜN

Prof. Dr. Zülküf ÖNAL

Doç. Dr. TBP. Alb. Bilgehan Savaş ÖZ

Dr. Abdulkadir ÖZBEK


62

Bahri ÖZDEMİR

Prof. Dr. Murat ÖZDEMİR

Prof. Dr. Osman ÖZDEMİR

Doç. Dr. Kanat ÖZIŞIK

Fulya ARICAN ÖZNUR

Ahmet ÖZTÜRK

Prof. Dr. Şerefnur ÖZTÜRK

Prof. Dr. Ferda ÖZYURDA

Doç. Dr. Almila Gülsün PAMUK

Dr. Rifat PAMUK

Hem. Nesrin PEHLİVAN

İbrahim PEKER

Halil POLAT

Levent PULSATLIOĞLU

Uzm. Fzt. Melda SAĞLAM

Prof. Dr. Necati SIRMACI

Nilüfer SİVRİKAYA

Yrd. Doç. Dr. Meltem SOYLU

AB Uzm. Emrah SÜMER

Doç. Dr. Erol ŞENER

Prof. Dr. Göksel ŞENER

Uz. Meltem TAN

Doç. Dr. İlker TAŞÇI

Adnan TAŞDEMİR

Yrd. Doç. Dr. Selda TEKİNER

Doç. Dr Ahmet TEMİZHAN

Prof. Dr. Bilgin TİMURALP

Prof. Dr. Belgin Ünal TOĞRUL

Duran TOK

Hüseyin TOKGÖZ

Uzm. Ecz. Zeynep Füsun DENLİ TUDAN

Ar. Gör. Zahide TUNA

Çağan TURHAN

Dyt. Cansel TÜTÜNCÜOĞLU

Uzm. Dr. Emrah UĞUZ

Prof. Dr. Mehmet UZUN


63

Dr. Mahir ÜLGÜ

Deniz ÜNAL

Prof. Dr. Birgül VARAN

Dyt. Ceyhan VARDAR

Uzm. Dyt. Burçak YABANLI

Doç. Dr. Bektaş Murat YALÇIN

Seyit YALÇIN

Doç. Dr. Nazan YARDIM

Prof. Dr. Ersin YARIŞ

Dr. Havva YAYLA

Prof. Dr. İlhan YETKİN

Doç. Dr. Aydın YILDIRIM

Doç. Dr. Nesligül YILDIRIM

Hemşire Nurdan YILDIRIM

Engin YILDIZ

Doç. Dr. Ayşegül YILMAZ

Dr. Alev YÜCEL

Dr. Neriman ZENGİN

Hüseyin ZIRH

Dr. Alper ZOBARLAR

Prof. Dr. Mehdi ZOGHİ

Doç. Dr. Yaman ZORLUTUNA


64

KAYNAKLAR1. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Kalp ve Damar

Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı 2010-2014, Basım 2010 Ankara.

2. Global Status Report on Noncommunicable Diseases 2014, WHO, http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/148114/1/9789241564854_eng.pdf?ua=1 (Erişim tarihi Mayıs 2015)

3. Global Action Plan for ThePrevention and Control of NCDs 2013-2020 WHO 2013. http://www.who.int/ nmh/publications/ncd-action-plan/en/ (Global Action Plan 2013-2020) (Erişim Haziran 2014)

4. T.C. Sağlık Bakanlığı, Stratejik Plan 2013-2014 (Basım 2012)

5. Türkiye İstatistik Kurumu, Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2014 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18855 (Erişim tarihiMayıs 2015)

6. Başara B.B. (2013). Ulusal Hastalık YüküÇalışması 2013 Ön Sonuçları, DSÖ Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara Yönelik Daha İyi Sonuçlar için Türkiye Sağlık Sistemi Fırsatları ve Yenilikleri Konulu Toplantı Sunumu. Ankara.

7. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması 2013. Ankara.

8. Devlet İstatistik Enstitüsü, Turkey in Statistics. 132. 2001. Ankara, DİE Matbaası.

9. Ölüm İstatistikleri İl ve İlçe Merkezleri 2008, TÜİK 2009. Ankara.

10. Global Atlas on Cardiovascular Disease Prevention and Control 2011, World Health Organization, World Heart Federation and World Stroke Organization. http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241564373_eng.pdf?ua=1 (Erişim Tarihi Haziran 2014)

11. Levi F, Chatenoud L, Bertuccio P, Lucchini F, Negri E, La Vecchia C. Mortality from cardiovascular and cerebrovascular diseases in Europe and other areas of the world: an update. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil.2009 Jun;16(3):333-50

12. Tunstall-Pedoe H, ed. World largest study of heart disease, stroke, risk factors and population trends,1979–2002. MONICA Monograph and Multimedia Sourcebook, MONICA Project. Geneva, World Health Organization, 2003. http://whqlibdoc.who.int/publications/2003/9241562234_p-i-xix.pdf (Erişim tarihi Haziran 2014)

13. Unal B, Critchley JA, Capewell S. Explaining the decline in coronary heart disease mortality in England and Wales between 1981 and 2000. Circulation, 2004, 9:1101–1107.

14. World Health Organization. Prevention of cardiovascular disease: Guidelines for assessment and management of cardiovascular risk. Geneva, WHO, 2007. http://whqlibdoc.who.int/publications/2007/9789241547178_eng.pdf (Erişim tarihi Mayıs 2015)


65

15. Dawber TR. The Framingham Study: The epidemiology of atherosclerotic disease. Cambridge, MA,Harvard University Press, 1980. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=373606 (Erişim tarihiHaziran 2014)

16. Mendis S. The contribution of the Framingham Heart Study to the prevention of cardiovascular disease: Aglobal perspective. Progress in Cardiovascular Diseases, 2010, July–August, 53(1):10–14.

17. Keys A. Seven countries: A multivariate analysis of death and coronary heart disease. Cambridge, MAand London, Harvard University Press, 1980. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=373603(Erişim tarihi Haziran 2014)

18. Yusuf S et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52countries (the INTERHEART study): Case-control study. Lancet, 2004, 364(9438):937–952.

19. Wald NJ, Law MR. A strategy to reduce cardiovascular disease by more than 80 %. British Medical Journal,2003, 28 June, 326(7404):1419. Erratum in: British Medical Journal, 2003, 13 September, 327(7415):586;British Medical Journal, 2006, September, 60(9):823.

20. T.C. Sağlık Bakanlığı, Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (KYTA) - 2012, Yönetici Özeti: Türkiye

21. Oguma Y, Shinoda-Tagawa T. Physical activity decreases cardiovascular disease risk in women: Review and metaanalysis. American Journal of Preventative Medicine, 2004, 26(5):407–418.

22. Wendel-Vos GC et al. Physical activity and stroke: A metaanalysis of observational data. InternationalJournal of Epidemiology, 2004, 33(4):787–798. Epub 27 May 2004.

23. Berlin JA, Colditz GA. A meta-analysis of physical activity in the prevention of coronary heart disease. American Journal of Epidemiology, 1990, 132(4):612–628.

24. Cornelissen VA, Fagard RH. Effects of endurance training on blood pressure, blood pressure-regulating mechanisms, and cardiovascular risk factors. Hypertension, 2005, 46(4):667–675.

25. Cornelissen VA, Fagard RH. Effect of resistance training on resting blood pressure: A meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Hypertension, 2005, 23(2):251–259.

26. Kelley GA, Kelley KS, Vu Tran Z. Aerobic exercise, lipids and lipoproteins in overweight and obese adults: A meta-analysis of randomized controlled trials. International Journal of Obesity Related MetabolicDisorders, 2005, 29(8):881–893.

27. Mukamal KJ et al. Alcohol consumption and cardiovascular mortality among U.S. adults, 1987 to 2020. Journal of the American College of Cardiology, 2010, 55:1328–1335.

28. Rehm J et al. The relation between different dimensions of alcohol consumption and burden of disease: Anoverview.Addiction, 2010, 105:817–843.


66

29. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013, ANKARA 2014

30. Strazzullo P et al. Salt intake, stroke, and cardiovascular disease: Meta-analysis of prospective studies. British Medical Journal, 2009, 24 November, 339:b4567. doi: 10.1136/bmj. b4567.

31. Bazzano LA, Serdula MK, Liu S. Dietary intake of fruits and vegetables and risk of cardiovascular disease.Current Atherosclerosis Reports, 2003, 5:492–499.

32. Kotseva R et al. EUROASPIRE Study Group. EUROASPIRE III. Management of cardiovascular risk factors in asymptomatic high-risk patients in general practice: Cross-sectional survey in 12 European countries. European Journal of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation, 2010, October, 17(5):530–540.

33. He FJ, MacGregor GA. A comprehensive review on salt and health and current experience of worldwide salt reduction programmes. Journal of Human Hypertension, 2009,23:363–384.

34. Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan BasıncıÇalışması- SALTurk I (2008) Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği, http://www.turkhipertansiyon.org/UserFiles/File/salt.pdf (Erişim Tarihi Haziran 2014)

35. Tuz Tüketimi ve Gıda KaynaklarıÇalışması -SALTurk II (2012), Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği, http://www.turkhipertansiyon.org/tuz_280512.php (Erişim Tarihi Haziran 2014)

36. Finucane MM et al. National, regional, and global trends in body-mass index since 1980: Systematic analysis of health examination surveys and epidemiological studies with 960 country-years and 9.1 million participants. Lancet, 2011, 337(9765):557–567.

37. Government of Great Britain. Obesity: Third report of session 2003–2004. Volume 1: Report, together with formal minutes. Document HC 23–1. London, House of Commons, 2004. http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200304/cmselect/cmhealth/23/23.pdf (Erişim Tarihi Haziran 2014)

38. Ezzati M et al. Selected major risk factors and global and regional burden of disease. Lancet, 2002,360:1347–1360.

39. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı (2014-2017 ), 2013 ANKARA

40. 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (Kasım 2014), Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara

41. Danaei G et al. National, regional, and global trends insystolic blood pressure since 1980: Systematic analysis of health examination surveys and epidemiological studies with 786 country-years and 54 million participants. Lancet, 2011, 377(9765):568–577.


67

42. Türk Hipertansiyon Prevalans çalışması 2003, Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği http:// www.turkhipertansiyon.org/prevelans_calismasi.php (Erişim tarihi Temmuz 2014)

43. Türk Hipertansiyon Prevalans çalışması PatenT2 (2012), Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği http://www.turkhipertansiyon.org/prevelans_calismasi.php (Erişim tarihi Temmuz 2014)

44. Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevelans Araştırması (CREDIT) 2008, Türk Nefroloji Derneği, http://www.tsn.org.tr/ (Erişim Tarihi Temmuz 2014)

45. Levitan B et al. Is non-diabetic hyperglycaemia a risk factor for cardiovascular disease? A meta-analysis of prospective studies. Archives of Internal Medicine, 2004, 164(19):2147–2155.

46. Eberly LE et al. Intervention Trial Research Group. Impact of incident diabetes and incident nonfatal cardiovascular disease on 18-year mortality: The multiple risk factor intervention trial experience. Diabetes Care, 2003, 26:848–854.

47. Laing SP et al. Mortality from heart disease in a cohort of 23,000 patients with insulin-treated diabetes. Diabetologia, 2003, 46(6):760–765.

48. The DECODE Study Group on behalf of the European Diabetes Epidemiology Group. Is the current definition for diabetes relevant to mortality risk from all causes and cardiovascular and noncardiovascular disease? Diabetes Care, 2003, 26:688–696.

49. Boden-Albala B et al. Diabetes, fasting glucose levels, and risk of ischemic stroke and vascular events: Findings from the Northern Manhattan Study (NOMAS). Diabetes Care, 2008, 31:1132–1137.

50. Lakka HM et al. The metabolic syndrome and total and cardiovascular disease mortality in middle-aged men. Journal of the American Medical Association, 2002, 288:2709–2716.

51. The Diabetes Control and Complications Trial/Epidemiology of Diabetes Interventions and Complications (DCCT/ EDIC) Study Research Group. Intensive diabetes treatment and cardiovascular disease in patients with type 1 diabetes. New England Journal of Medicine, 2005, 353(25):2643–2653.

52. UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group. Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insülin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with type 2 diabetes (UKPDS 33). Lancet, 1998, 352:837–853.

53. Simmons RK et al. The metabolic syndrome: Useful concept or clinical tool? Report of a WHO Expert Consultation. Diabetologia, 2010, April, 53(4):600–605. Epub 11 December 2009.

54. Satman I, Yılmaz T, Şengül A, et al. Population-based study of diabetes and risk characteristics in Turkey: Results of the Turkish Diabetes Epidemiology Study (TURDEP). Diabetes Care 2002; 25: 1551-6.


68

55. Satman I, Ömer B, Tütüncü Y, et al. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol 2013; 28: 169-80.

56. Türkiye İstatistik Kurumu, Temel İstatistikler, Nüfus ve Demografi, Nüfus Projeksiyonları, Demografik Göstergeler http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist (Erişim tarihi Temmuz 2014)

57. Barker DJP et al. Weight in infancy and death from ischaemic heart disease. Lancet, 1989, ii:577–580.

58. EARLYREAD Collaboration. Birth weight and risk of type 2 diabetes: A quantitative systematic review of published evidence. Journal of the American Medical Association, 2008, 300:2885–2897.

59. Kinra S et al. Effect of integration of supplemental nutrition with public health programmes in pregnancy and early childhood on cardiovascular risk in rural Indian adolescents: Long-term follow-up of Hyderabad nutrition trial. British Medical Journal, 2008, 337:1–10.

60. Krishnaveni GV et al. Anthropometry, glucose tolerance and insulin concentrations in Indian children: Relationships to maternal glucose and insulin concentrations during pregnancy. Diabetes Care, 2005,28:2919–2925.

61. McMurray RG et al. The influence of physical activity, socioeconomic status, and ethnicity on the weight status of adolescents. Obesity Research, 2000, 8:130–139.

62. Mathenge W, Foster A, Kuper H. Urbanization, ethnicity and cardiovascular risk in a population in transition in Nakuru, Kenya: A population-based survey. BMC Public Health, 2010, September, 22(10):569.

63. Vorster HH. The emergence of cardiovascular disease during urbanisation of Africans. Public Health Nutrition, 2002, 5(1A):239–243.

64. T.C. Yüksek Öğretim Kurulu, T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. Maliye Bakanlığı, T.C. Kalkınma Bakanlığı, Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsangücü Durum Raporu, ESKİŞEHİR, Şubat 2014.


69


70

Sağlık 1 Sok. No:53 Sıhhiye / ANKARA Tel: 0312 565 61 03 Fax: 0312 565 61 58 www.thsk.gov.tr

Documents

TÜRKİYE - Türk Kardiyoloji Derneği olarak bulaşıcı olmayan hastalıkların önemi artmıştır. Bulaşıcı olmayan hastalıklar ve risk faktörleri ile mücadele ancak ulusal