Türkiye'de Genç İşsizliği

8/6/2019 Trkiye'de Gen sizlii

1/51

Genlik almalar BirimiAratrma Raporu

No 2 Eyll 2007

Trkiyede Gen sizlii

Prof.Dr. Nurhan Yentrk ve Do.Dr. Cem Balevent

stanbul Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimistanbul Bilgi niversitesi Ekonomi Blm


2/51

2

GR

Trkiyede gen nfus nemli sorunlarla kar karyadr. Eitimsizlik,yoksulluk, sosyal dlanma bunlarn bazlardr. Bunlar kiisel donam vemotivasyon eksiklii ile aklanamayacak kadar boyutlu sorunlardr. Yinebunlar sadece istihdam olana elde etmekle alamayacak sorunlardr.Gen yoksulluu, kuaktan kuaa geen yoksulluk ve alan genyoksulluu, kayt d alan, ar i koullar yine istihdamn tek banagenlerin ekonomik sorunlarn dahi zmekte yeterli olamayacangsterecek kadar nemli ve yaygn olgulardr. Dier yandan ev ii ve dyaam alanlarnn kstl olmas; farkl kltr ve kimlik araylarnntoplumda ho grlmemesi, genlerin okul d zamanlarndeerlendirebilekleri, kendilerini gelitirebilecekleri, aile ve okul dndasosyalleebilecekleri genlik merkezi gibi onlar iin yaratlm alanlarn ok

kstl olmas ya da bu alanlarda sz haklarnn olmamas gibi geni biryelpazeye yaylan sorunlardan sz edilebilir. Gen isizliinin azaltlmasnnyukarda saylan dier sorunlarn zmnde yegane kritik eik olduunerilmemekle birlikte, bu makalede incelenecek olan gen isizliininboyutunun sorunlarn arlamasnda nemli bir faktr olarak karmzaktn sylemek mmkndr.

Genlerin kar karya olduklar sorunlar dnyada da gndeminikorumaktadr. Dnya Bankas, 2007 Dnya Kalknma Raporunun temasn Kalknma ve Gelecek Nesil olarak semitir. Raporda isizlik dnda,

yoksulluk, salk, aile kurmak, yurtta olmak sorunlar tartlmaktadr.Gen isizlii de, dnyada nemli bir sorun olarak grlmektedir. 15-24ya aralnda 1 milyar gen yaamaktadr. Bunlarn % 89u gelimekteolan lkelerdedir. Bunlardan yaklak 657 milyonu igcne katlrken 85milyon gen isizdir (www.ilo.org/youth). Tm dnya iin isizlik sorununkk bir ksmdr. 300 milyona yakn istihdam edilen gen alan yoksulkategorisinde kabul edilebilir. Bir baka deyile, alan genlerin %50denfazlasnn alan yoksul olarak kabul edilmesi mmkndr (ILO, 2006a).Tm dnyada istihdam olanana kavuan genlerin arasnda ksa srelialma, sosyal gvenliksiz alma durumlar, ar i koullar, genlerin

yetenek ve niteliklerin ite kullanlmamas, genlerin igc piyasasnakatlmnn dk olmas yaygndr. Gen isizliinin boyutu BM, DnyaBankas ve ILOnun ortaklyla Genlik stihdam A oluturulmasnaneden olmutur (ILO, 2006b). Bu an genlere istihdam yaratmayaynelik almalarna Trkiye de katlacan ve genlerin istihdamnaynelik ulusal bir strateji oluturacan 2006 ylnda taahht etmitir(www.ilo.org/yen). Ancak Trkiyenin henz olumu ve paydalarlatartlm bir genlik istihdam stratejisi yoktur.

Genlik ile ilgili yaplan almalarda genliin ya aral ile ilgili olarak

farkl yaklamlar bulunmaktadr. Eurostat verilerinde kullanlan gentanm 15-24 ya grubunu kapsamaktadr. Alt gruplar olarak ta 15-19 ve


3/51

3

20-24 alnmaktadr. Ancak tm dnyada ve Trkiyede 15-24 yagrubunun eitimde kalma sresi uzamtr. Bu nedenle 25-29 yagrubunda bir ok uluslararas alma ve istatistikte gen ya grubu iindeele alnmaktadr. zellikle yksek lisans eitimlerinin artmas bu yagrubunda da okula gitme sresini uzatmakta igcne katlm gittike

daha ge yalarda olmaktadr. Bu almada incelenmeye allankonularn zelliklerine bal olarak farkl ya gruplar dikkate alnmtr.

Trkiyede isizliin dinamiklerini inceleyen az zayda almabulunmaktadr (Grsel ve Tunal, 2006; Grsel vd., 2002 ve 2004;Taymaz ve zer, 2004; Dnya Bankas, 2005; ILO, 2003)). Bualmalarda gen isizliine de ksmen yer verilmektedir. Bu almannamac ncelikle Trkiye iin bir gen isiz profili izip bunun yetikinisizden farkn grmek, bu farklln nedenlerini inceleyebilmek venihayet igc politikalarnda genlii merkeze alan (meanstreaming

youth) bir yaklam gelitirilmesine katkda bulunmaktr. gcpolitikalarnda genlii merkeze alma yaklamn, Genler iin BeyazSayfada (http://ec.europa.eu/youth/ whitepaper/index_en.html) szedilen genlere etkin vatandalk, zerklik, anlaml eitim, politika retmesrecine aktif katlm anlamna gelecek olan bireysel yetkinliklerkazandrlmasnn ve glendirilmesinin bir paras olarak gryoruz.

almada nce gen isizlii deiik alt ya gruplar, cinsiyet, yerleimyeri, eitim durumu, dezavantajl genler gibi nitelikleri itibariyle incelenipkimlerin gen isiz olduu aydnlatlmaya allmtr. Elverdii lde

verileri ve gstergeleri biraraya getirip, gen isizliinin eitli boyutlarngz nne sermek amalamaktadr.

almann ikinci blmnn banda gen isizlii ile yetikin isizliininilikisi ekonometrik snamalar yaplarak genel igc piyasasnn genisizlii zerindeki etkisi incelenmeye allmtr. almada daha sonragen igc arzna ilikin olarak genlerin igcne katlm oranlar,almama nedenleri ele alnmtr. Bu incelemelerde gen igc talebi ileilgili baz noktalar aydnl kavuturabilmek amacyla genlerin hangisektrlerde alt, kaytl m kayt d m alt gibi sorular da ele

alnmtr. kinci blm ekonomik bymenin gen ve yetikin yagruplarnn istihdam zerindeki etkilerinin incelenmesi ile son bulmutur.Tm alma boyunca yerletirilen kutularda sonular ve nerilerbulunabilir.

Trkiyede nemli bir isizlik sorunu yaanmaktadr. Genlerin isizlii iseyetikin isizliinin zerindedir. Bu bir ok lkede byle olmakla beraberTrkiyede gen isizliinde yllar iinde bir iyileme olmamaktadr.Kimlerin gen isiz olduunu sorusunun aydnlatlmas gen isizliinietkileyen gen igc arz ve talebinin de ele alnmasn gerektirmektedir.Bu alma gen igc arz ve talebinin tm unsurlarnn derinlemesineincelemek amacnda deildir. zellikle igc talebinin temel unsuru


4/51

4

olarak igc maliyetlerinin genlik alt gruplar asndan incelenmesibaka bir almann konusu olarak kapsam dnda braklmtr.

Trkiyede genlerin igc piyasasndaki sorunlarn sadece isizlikle snrltutmak yukarda saylan nedenlerle doru deildir. zellikle cesareti

krld iin igcne katlmayan genler, dezavantajl genler, eitimdenie geite genlerin karlatklar sorunlar ve alan genlerinyoksulluu, eksik istihdam ve alma koullarndan kaynaklanan sorunlarayrca aratrlmas gereken nemli konularn banda gelmektedir.

A. KMLER GEN SZ?

I) KMLER GEN SZ? GEN SZLNN BOYUTU:

Gen isizliinin boyutunu incelemek iin nce gen isizlik orann verecekolan gen isizin gen igcne oranna bakmak yararl olacaktr (Gensizlik Oran = Gen siz/ Gen gc). Toplam isizlik oran Trkiyede% 11ler civarnda iken genlerde bu oran % 20ler civarnda kmaktadr.Burada tarm ve tarm dnda alan ve gen erkek ve kadn olmak zeretm genlerden sz ediyoruz.

Genlerin isizlik orannn yetikin isizlik (15+) oranndan daha yksekkmas Trkiyede igc piyasasnn en nemli zelliklerinden biridir vebu gzlem baka lkeler iin de geerlidir.

izim I.11: Gen ve Yetikin sizlik Oranlar

0

5

10

15

20

25

1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

15-19 20-24 25-29 15+

sizlik orann ya gruplarna gre sralarsak en yksek isizlik 20-24 yagrubunda kmaktadr. 15-19 ya grubunun isizlik oran azalmaktadr.25-29 ya grubunda ise isizlik oran daha da dmektedir. 15 ya zeritoplam isiz oran ise en dk olan kmaktadr. Ya gruplarna greisizlik oran, en tepede 20-24 ya grubu bulunmak zere ters Uyu

1 Aksi belirtilmedike veri kayna TK Hane Halk gc veri tabandr.


5/51

5

andryor denilebilir2. Gen isizliinin yetikin isizliinden yksek olmasve ters U eklindeki igc piyasasna bakaca lkelerde derastlanmaktadr (Higgins, 1997).

Genler arasnda 20-24 ya grubunun isizlik orannn en yksekkmasnn nedeni olarak okuldan henz mezun olmu, yeni i arayanlarndeneyimsizlikleri, uygun i bulmalarnn sre almas, lise mezunlarnnmesleki formasyonlarnn eksik olmas, niversiteden yeni mezunolanlarn cret beklentilerinin yksek olmas gibi faktrler belirtilebilir.

Gen isizlii ile toplam isizlikteki gelimelerin yllar itibariyle nemli birparallelik gsterdii sylenebilir3. 1988 ile 2000 arasnda yetikin isizoran olduka sabit kalmtr. eitli gen ya gruplarnn isizlii ise 1994krizini oluturan koullardan daha ok etkilenmitir. 2001 krizinin her yagrubunda isizilii artrc etkisi izim I.1 de grlmektedir. Krizin gen

ya grubunun isizliini daha ok artrd izlenebilir. 2001 ylnda %6lardan 2006 ylnda % 11lere kan yetikin isizlik oran son yllardayaanan yksek bymeye ramen azalmamaktadr. Ayn akibeti yaayangen ya gruplar arasnda ise 20-24 ya grubunun isizliinde son yllardabir azalma grlmektedir.

Trkiye ekonomisinde tarm kesiminin istihdam arl dikkate alndndaanalizin tarm d kesim iin yaplmas isizlikteki gelimeleri yorumlamakasndan nemli olmaktadr. Trkiyede tarm sektrnde isizlik yokgibidir. Bunun temel nedeni Trkiyede tarmda eksik istihdamn ve kk

aile iletmeciliinin yaygn olmasdr. VIII. alt balkta incelenecei gibikylerde oturan alan nfusun iinde kadnlarn % 85 cretsiz aile iisiolarak, erkeklerin % 70i cretsiz aile iisi ya da kendi hesabna altnbelirtmektedir.

Tarm d dikkate alnarak isizlik oranlar hesaplandnda ortaya kanisizlik toplam isizlik oranndan yksektir. Bunun temel nedeni, yukardabelirtildii gibi, tarm kesiminde igcnn tm istihdam ediliyor kabuledilmesindendir. Tarm sektrnde isizlik orannn dk olmas toplamisizlii dk gstermekte ve isizlik sorununun boyutu gzlerden

kamaktadr. Trkiyede tarm d isizlik oran 2003 ylnda % 15eulamtr. 2003 sonras yksek bymeye ramen isizlik ok azgerilemitir (izim I.2).

izim I.2: Gen ve Yetikin sizlik Oranlar, Tarm D

2

Bu ters U eklindeki igc piyasasna bakaca lkelerde de rastlandnn belirtildii birmakale iin bkz. Higgins, 1997.3 Gen ve yetikin isizliinin paralel geliimi VII. alt balkta incelenecektir.


6/51

6

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

15-19 20-24 15+

Tarm d gen isizlik oranna bakldnda gerek 15-19 gerek 20-24 yagrubundaki genlerin isizlik oran da ykselmi ve 2003te % 27lereulap 2006da % 22ye dmtr. Bu oran ok ciddi bir isizlik orandr.zellikle 15-19 ya grubunun tarm d isizlik oranlar dikkate aldnda,bu ya grubunun isizlik oran 20-24 ya grubunun isizlik oranna kadarykselmitir.

Tarm d isizlik rakkamlar dikkate alndnda Trkiyenin 2006 yl iin

yetikin isizlik oran % 13e; 15-19 ya grubu iin % 22.5e ve 20-24 yagrubu iin % 23.8e ykselmektedir4. Bu oranlar gen isizlii ile mcadeleiin ekonomik ve sosyal politikalarn birlikte tasarlanmalarn gerektirecekkadar byktr. Trkiyenin tm paydalarla tartlm bir genlikistihdam stratejisine ihtiyac vardr.

II. KMLER GEN SZ? KADIN/ERKEK:

sizlik orannn, yine tarm ve tarm d ayrmna dayal olarak, gen

kadn ve erkekler arasndaki geliimini ayr ayr olarak ele aldmzda(Tablo II.1), kadn isizlik orannnda bir dme trendinden sz etmekmmkndr. Ancak kadn isiz oran erkek isiz orannn zerindedir.rnein gen kadnlarn isizlik oran son yllarda % 30larda seyrederken,gen erkeklerin isizlik oran % 20lere dmektedir.

Genel olarak kadn isizlik orannda, zel olarak gen kadn isizlikorannda daha sk ve keskin dalgalanmalar grld sylenebilir. Ayrca,tarm d isizlikte % 18 yetikin kadn isizlii oranna kar % 28.6 gen

4 Bu orann iinde eksik istihdam yoktur. Eksik istihdam edilen genler de dikkate alnrsabu oran biraz daha ykselecektir.


7/51

7

kadn isizlii isizlii grlmektedir. Bu oran srasyla % 12 yetikin erkekisizlii, % 20 gen erkek isizlii olmaktadr.

Trkiyede en yksek isizlik tarm d gen kadnlarda grlmektedir.Trkiyede tarm d kadn isizlii tarm d erkek isizliinden dahayksektir ve tarm d gen kadnlarn isizlik oran tarm d yetikinkadnlarn isizlik oranndan daha yksektir.

rnein Tablo II.1den grlebilecei gibi 2001 krizi her iki cinsiyetinisizlik orann ciddi bir ekilde artrmtr. En keskin isizlik art gerekgen kadnlarda, gerek gen erkeklerde 15-19 ya grubunda yaanmtr.

Tablo II.1. Tarm D sizlik Oranlar

Kadn Erkek

15-19 20-24 15+15-19

20-24 15+

1988 51.3 45.8 33.8 27.3 23.8 10.91989 45.4 41.9 30.9 26.8 22.9 11.91990 44.7 38.7 28.4 24.8 23.7 11.31991 39.5 33.0 25.2 26.0 26.9 12.71992 34.6 33.6 23.1 25.8 27.0 12.61993 40.5 35.6 24.9 26.5 29.0 12.61994 38.0 32.7 23.5 26.5 25.2 12.51995 35.1 32.3 21.8 25.9 23.8 11.11996 32.8 28.7 18.5 20.9 22.6 9.8

1997 36.1 30.3 20.7 19.7 21.1 9.21998 31.8 25.5 18.5 19.4 22.3 9.71999 35.3 27.5 19.6 19.9 23.6 10.62000 23.1 21.7 14.4 16.3 19.7 8.82001 33.4 26.5 18.0 22.5 23.7 11.72002 34.3 29.1 20.7 24.0 27.1 13.82003 34.1 30.9 21.3 25.3 27.4 13.72004 30.5 32.3 20.1 24.9 26.4 13.62005 29.4 29.1 19.1 22.8 23.3 12.7

2006 28.7 28.6 18.3 20.4 21.6 11.8

Benzer sonulara izim II.1den de ulalabilmektedir. Bu izimde, 1988-2006 dnemi iin kadn ve erkek isizlik oranlar birbiriylekarlatrlmaktadr. Nfusun tm ele alndnda, kadn isizlik orannnerkek isizlik oranna blmyle elde edilen orantnn genel olarak birdeeri civarnda hesapland grlmektedir. 1989-1990 yllarnda grlenarttan sonra oranda 2001-2003 aras deerler erkek isizliine grekadn isizliinde olumlu bir gelime yaandn gstermektedir. Ancakson bir ka yl iinde bu saynn bir art trendine girdii izlenimiuyanmaktadr. Gen nfus iin hesaplanm olan orantlarn ilk yllardayetikinler iin geerli olan deerlerin ciddi miktarda altndayken son

yllarda bu farkn kapanm olmas isizlik asndan gen kadnlar aleyhinebir gelimenin yaanmaya baladn gstermektedir.


8/51

8

Trkiyede ister kadn ister erkek gen isizliinin uzun yllardan beriyetikin isizliinin iki kat kmas gen isizliini azaltmak iin Trkiyedeyeterli politikalar uygulanmadn gstermektedir. Genler asndanortaya kan bu ortamdan gen kadnlar daha olumsuz etkilenmektedirler.Genleri ve zellikle gen kadnlarn isizliini azaltmak iin zel politikalartasarlamak yerinde olacaktr.

izim II.1: Gen ve Yetikin Kadn siz/Erkek siz Karlatrmas

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Kadn i_sizlik oran/erkek i_sizlik oran 15+

Kadn i_sizlik oran/erkek i_sizlik oran 15-24

Gen isizliinin yetikin isizliinden yksek olmas bir ok lke iin

nemli bir igc piyasas zelliidir (OHiggins, 1997). Trkiyenin genisizlik orannn dier lkelerle karlatrlmas Tablo II.2degsterilmektedir. Gen isizlik oran Trkiyede AB-15 ve OECDortalamalar ile karlatrlnca yksek kmakta ve 1994-2004 aras artgstermektedir. zellikle ABnin son genilemesi ile ABye dahil olanlkelerden olan ek Cumhuriyeti, Polonya, Slovakyada gen isizliiTrkiyeninkinden daha yksektir ve 1994-2004 aras art gstermektedir.AB-15 yesi olup ta gen isizlii Trkiyeden yksek olan Finlandiya,Fransa, talya, Yunanistan, spanya gibi lkeler mevcuttur, ancak bulkelerde, Trkiyeden farkl olarak, gen isizlii 1994-2004 aras d

gstermektedir.Trkiyede kadn isizlik orannn dier lkelere ve erkek isizliine gredaha dk olmasndaki (Tablo II.2) en nemli neden Trkiyede nfusunnemli bir blmnn tarmda alyor olmas ve kadnlarn tarmdaistihdam orannn ok yksek olmasdr. Bu yap, uluslararaskarlatrmalar yapldnda Trkiyenin zellikle kadn isizlik oranlarnndk kmasna katkda bulunmaktadr. Dier yandan Tablo II.1denhesaplanabilecei gibi, Trkiye iin 2004 yl tarm d isizlik oranlar 15-24 ya grubu iin ortalama % 27, kadn iin % 31, erkek iin % 25 olarakdnlrse gen isizliinin, dier lkelerle karlatrldnda, Trkiyeiin nemli bir dzeyde olduu grlebilir.


9/51

9

Tablo II.2: Gen (15-24) sizlik OranGen gcnn yzdesi olarak,

Toplam Kadn Erkek1994 2004 1994 2004 1994 2004

Avusturalya 6.2 1.7 15.7 1.1 16.7 12.2Avusturya 4.8 6.5 5.2 6.4 4.5 6.6Belika 21.8 17.5 23.4 19.5 20.5 15.8

Kanada 15.9 13.4 13.7 11.8 17.9 14.9ek Cumhuriyeti 8.7 20.4 9.8 19.5 7.9 21.1

Danimarka 10.2 7.8 10.2 7.1 10.2 8.5Finlandiya 34.1 20.8 30.7 19.4 37.1 22.2

Fransa 27.5 22.7 31.7 24.2 24.1 21.6Almanya 8.2 11.7 8.3 9.7 8.2 13.3

Yunanistan 27.7 26.5 36.9 35.7 19.8 18.7Macaristan 20.9 15.5 16.5 14.4 24.6 16.2

zlanda 11.5 8.1 10.1 6.8 13.0 9.3rlanda 24.2 8.1 22.5 7.4 25.4 8.7talya 30.5 23.5 36.5 27.2 26.3 20.7

Japonya 5.5 9.5 5.3 8.3 5.6 10.6Gney Kore 7.2 10.0 6.0 8.9 9.2 11.7

Lksemburg 7.9 18.3 7.2 23.4 8.5 13.7Meksika 7.1 6.4 8.3 7.8 6.5 5.6

Hollanda 10.2 7.8 9.4 7.8 10.9 7.9Yeni Zellanda 15.0 9.3 14.3 10.1 15.5 8.7

Norve 12.6 11.7 12.1 10.7 13.1 12.6Polonya 32.6 40.8 34.7 43.3 30.8 39.0Portekiz 14.1 15.3 16.3 17.6 12.3 13.5

Slovakya 27.3 32.7 26.5 30.8 28.0 34.2spanya 42.9 22.0 50.1 26.4 37.4 18.7

ve 22.7 17.0 19.9 16.1 25.3 17.8svire 6.0 7.7 6.5 7.3 5.4 8.0Trkiye 16.0 19.7 13.4 18.9 17.5 20.1

Birleik Krallk 16.2 10.9 12.6 9.9 19.2 11.8ABD 12.5 11.8 11.6 11.0 13.2 12.6G7* 13.2 12.7 12.7 11.9 13.7 13.5

AB-15* 20.8 16.5 21.9 17.0 19.8 16.0OECD Toplam* 14.3 13.5 14.3 13.3 14.3 13.7

* Blgeler sadece bu tabloda grlen lkeleri kapsamaktadr.

Kaynak: Eurostat

III. KMLER GEN SZ? ETMLLER/ ETMSZLER :

Ya grubu 15-24 olunca mezun olunan okulun arlkl olarak lise olmasbeklenir bir durumdur (Tablo III.1). 25-29 ya grubundaki igc ile 30+ya grubundaki igcnn eitim durumu karlatrldnda, 25-29 yagrubundaki toplam igcnn % 31.6s niversite mezunu karken, 15+ya grubundaki igcnn % 21.6s niversite mezunudur. Toplam 15 +

igcnn % 61i lise alt eitim alm iken 25-29 ya grubunda % 48.8lise alt eitim almtr.


10/51

10

Trkiyede gen igcnn eitim dzeyi yetikin igcnn eitimdzeyine gre belirgin ekilde ykselmitir. Bir baka deyile igcpazarna yeni girenlerin eitim dzeyi ykselmektedir. Bu gelime eitimli-nitelikli igc gerektiren sektrlere doru olacak bir ynelime altyapsalayabilecektir, bu sektorlerde istihdam salanamad durumda isenitelikli-eitimli igcnn isizlik oran ykselebilecektir.

Trkiyede istihdam edilenlerin ortalama eitim dzeyi dktr. stihdamedilenlerin (15+) niversite mezunu olanlar % 12.4, lise mezunu olanlar%20.9, lise alt % 61.4 kmaktadr. Genlerde ise zellikle 25-29 yagrubunda istihdam edilenler arasnda niversite mezunu olma % 27.6yalise mezunu olma % 48.5e ykselmektedir. 25-29 ya gurubunda lise alteitim alm olma oran % 21.5e dmektedir.

Ancak isizlerin eitim durumu verileri incelendiinde5, 20-24 yagrubundaki isizler ele alndnda bunlarn % 18.5nin niversite mezunuolduu anlalmaktadr. Bir baka deyile Trkiyede, bir yandan niversiteeitimi olan igc oran artarken dier yandan gen (20-24) igc iindeniversite mezunu olanlarn isizlik oran yksektir.

20-24 ya grubundaki isizler iindeki niversite mezunlarnn yksekolmas Trkiyede yeni yksek eitimini tamamlam gen igcistihdamnda sorunlar olduunu gstermektedir.

Gen isizlerin nemli bir blm okuldan yeni mezun olmu, askerlikhizmetini yeni tamamlam, aileleri ile oturan ve bu gibi nedenlerle ilk kezi arayanlar olduu tahmin edilebilir. gc piyasasndan arananniteliklere uygun olmama, deneyimsizlik, bu konularda yol gstericikurumlarn eksiklii ve cret beklentilerinin yksek olmas gen niversitemezunlarnn isiz kalmalarnn nedeni olmaktadr.

Dier yandan, Tablo III.1de grld gibi, gerek 20-24 ya grubunungerek 25-34 ya grubununun lise ve yksek okul mezunu isizlerinin oranyetikinlerin lise ve yksek okul mezunu isizlerin oranndan daha

yksektir. niversite mezunu olmak ilk i arayan genlerde ibulma iin biravantaj tekil etmemekte, yksek eitim ileriki yalarda i bulmak iinyararl olmaktadr. Yetikinlerde niversite mezunu olup isiz olma orandmektedir. Dolaysyla eitim isizlik riskini ilk i aramalardadrmemekte ve etkisini ileriki yllarda gstermektedir. Grsel vd.,2004e gre lise mezunlar en yksek uzun dnemli isizlik orannasahiptir. niversite mezunlar ikinci en uzun isizlik oranna sahiptir. Buoran lise alt mezunlar iin en dk seviyede kmaktadr. Yksek eitimliigc, daha yksek maala alan, i beklentileri daha yksek olan, lise

5 Bu istatistiklerde 25-29 ayrm olan veriler yoktur.


11/51

11

mezunlar ise beklentileri yksek ancak kalifikasyonlar yetersiz olan grubuoluturarak en yksek bekleme oranna ulamaktadrlar.

Eitim uzun dnemde isiz kalma riskini drmektedir. Ancak Trkiyedeyeni mezun olan, lise ve zeri eitim alm yksek saydaki genigcnn istihdam olanaklarnn dk olduunu grlmektedir. zellikleeitimden istihdama geii kolaylatracak kurum ve politikalara gerekolduu, rgn eitim sisteminde edinilen niteliklerin igc piyasasnnihtiyalar ile uyumad konusu n plana kmaktadr.

Tablo III.1: gcnn Eitim Durumu, 2006

Okuryazardegil

Lisealt

Lisemezunu

niversitemezunu

igc

15-19 2.3 70.8 26.4 0.520-24 1.6 50.6 34.4 13.425-29 1.4 48.8 31.6 18.115+ 5.0 61.0 21.6 12.4istihdam15-19 2.5 73.2 24.0 0.420-24 1.7 53.0 33.2 12.125-29 2.3 21.5 48.5 27.615+ 5.3 61.4 20.9 12.4sizler15-19 1.4 59.8 38.5 1.0

20-24 1.0 40.9 39.5 18.525+ 2.8 63.4 22.2 11.625-34 1.4 53.0 29.3 16.215+ 2.2 57.7 28.1 12.0

zellikle eitimli genlerin ilk ilerine girmeden nce bekleme srelerininuzun olmas niversite sisteminde yaplacak bir reformun neminivurgulamaktadr. Uzun yllar ncesinde alm olan yksek kontenjanl birok blm, devlet okulu olmas nedeniyle, niversite snav sonundadolmakta, igc piyasasnda ihtiya olan eitli yksekrenim programlar ise yetersiz kalabilmektedir. Trk eitim sisteminde igcpiyasasnn ihtiyalarna gre ekilenmi meslek lisesi ve meslek yksekokulu yaplanmas ok yetersizdir. YK, uygulamaya ve meslekkazandrmaya ynelik Meslek Yksek Okulu ve Uygulamal BilimlerFaklteleri nin yerel i ve piyasalara gml hale getirilmesi gerektiini;bu okullardaki eitimlerinin kurulacak Ulusal Meslek Standartlar Kurumuile ibirlii halinde almas gerektiini nermektedir (YK, 2007).

Uluslararas karlatrmalar yapldnda gelimi lkelerde eitimdzeyinin artmas ile birlikte isizlik orannn dt grlmektedir(OHiggins, 1997). izim III.1 bir ok lke iin 20-29 ya grubundakigenlerin eitimde olmayanlarnn ve isiz olanlarnn eitim durumlarn


12/51

12

vermektedir. Bu tabloya gre, gelimi lkelerde, eitim dzeyiykseldike isizlik oran dmektedir. Ancak Trkiyede tam tersi birsonu kmaktadr. Bir baka deyile Trkiyede eitiminin tamamlamolan 20-29 ya arasndaki genler arasnda, ilkretim ve lise ncesiokullarn mezunu olanlarn isiz kalma olasl, lise ve yksek renim

grenlerin isiz kalma olaslndan daha dktr.

izim III.1: Eitimde olmayan isizlerin toplam nfus iindeki oranlar(20-29 ya grubuna gre, 2003)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Avustur

alya

Avustury

a

Belika

Kanada

ekC

umhur

iyeti

Danim

arka

Finlandiy

a

Frans

a

Almany

a

Yunani

stan

Macari

stan

_rlan

da

_tal

ya

Luksemb

urg

Meksik

a

Holland

a

Norve

Polo

nya

Portek

iz

Slova

kya

_span

ya

_sve

Trki

ye

BykBrita

nya

ABD

_srail

Lise ncesi Lise niversite

Kaynak: OECD, 2006

Ancak bu konu bir sonraki alt balkta kadn/erkek, tarm d igc/ tarmigc ayrmna gre tekrar ele alnacaktr. zellikle tarmda alaneitimi dk olan genlerin arlkl ekilde cretsiz aile iisi olarakistihdamnn yksek olmas Trkiyenin gen ve eitimli igcistihdamnda var olan sorunlar bytmektedir.

IV. KMLER GEN SZ? EHRDE/KYDE YAAYAN :

Bu alt balkta daha nce eitim ve cinsiyete gre hangi genlerin isizolduuna ilikin yaptmz incelemeye bu kiilerin kyde ya da ehirdeyerleik olmalar da eklenecektir. Bu alt balkta 2000 Nfus Saymverilerinden6 yola klarak ehirde veya kyde yerleik7; alan veya

6 TK 2000 Nfus Saymndan % 5 rneklem oluturmutur. Bu rneklemde 3.400.000rnek zerinden 2000 Nfus Saymnn sorularna alnan cevaplar ayrntlincelenebilmektedir. Bu verileri kullanma ve yorumlama konusunda deerli

meslektamz Murat Gvenin katklarn burada teekkrle anmak isteriz.7 TK 2000 Nfus Saymnda ky 2000den fazla kiinin yaad ve belediye tekilatolmayan yerleimleri kapsamaktadr. Nfus Saymnn verilerinde ky olarak geen


13/51

13

almayan8 gen kadnlarn ve erkeklerin eitim durumlar ya gruplarnagre ele alnacaktr. Bylece, bu alt balkta daha nce eitim ve cinsiyetegre hangi genlerin isiz olduuna ilikin yaptmz incelemeye, 2000Nfus Saym verilerinden yararlanlarak, bu kiilerin kyde ya da ehirdeyerleik olmalar da eklenebilecektir.

ehirde yaayan ve alan kadnlarn 15-19 ya grubundakilerinintoplamna 100 dediimizde bu orann % 2.2si okuma yazma bilmiyor, %61.1i orta ve ncesi okul mezunu, % 36.1i lise ve dengi okul mezunu, %0.6s yksek okul mezunu olarak grlmektedir. Tablo IV.1.a dan somutbir sonu karabilmek iin 20-24 ve 25-29 ya gruplarn yorumlayalm:20-24 ya grubundaki ehirli ve alan kadnlarn % 46.7si lise ve dengi,% 25.5i yksek okul mezunudur. 25-29 ya grubunda olup ehirli alankadnlara baktmzda % 31.0 lise ve dengi, % 42.2 niversite mezunuolduu grlmektedir.

25-29 ya grubuna kyde yerleik ve alan kadnlar asndanbaktmzda (Tablo IV.1.c) bunlarn % 75.25inin orta ve dengi okulmezunu olduunu % 3.01inin yksek okul mezunu olduunu grmekteyiz.

Tablo IV.1.a: ?ehirli al??an Kad?nlar?n E! itim Durumu Tablo IV.1.b: ?ehirli al??mayan Kad?nlar?n E! itim Durumu

15-19 20-24 25-29 30+ Toplam 15-19 20-24 25-29 30+ Toplam

Okuma yazma yok 2.2 0.9 0.9 5.1 3.0 Okuma yazma yok 4.8 6.6 8.8 26.8 18.8

Okul bitirmedi ya da ilk

ve orta dengi 61.1 26.6 23.2 31.2 32.7

Okul bitirmedi ya da

ilk ve orta dengi 70.4 57.3 70.2 61.8 63.5

Lise ve dengi 36.1 46.7 31.0 24.6 32.1 Lise ve dengi 24.3 30.7 16.9 8.8 14.9

Yksek okul ve dengi 0.6 25.5 42.2 36.2 30.3 Yksek okul ve dengi 0.3 5.3 3.9 2.4 2.7

Y. Lisans ve Doktora 0 0.3 2.8 2.9 1.9 Y. Lisans ve Doktora 0 0.04 0.11 0.09 0.07

Toplam 100 100 100 100 100 Toplam 100 100 100 100 100

Tablo IV.1.c: Kyl al??an Kad?nlar?n E! i tim Durumu Tablo IV.1.d: Kyl al??mayan Kad?nlar?n E! itim Durumu

15-19 20-24 25-29 30+ Toplam 15-19 20-24 25-29 30+ Toplam


Okul bitirmedi ya da ilk

ve orta dengi 80.33 74.97 75.25 54.72 63.11


ilk ve orta dengi 81.22 43.87 65.22 39.99 54.79



Y. Lisans ve Doktora 0.00 0.01 0.08 0.06 0.05 Y. Lisans ve Doktora 0.00 0.11 0.12 0.12 0.08

Toplam 100 100 100 100 100 Toplam 100 100 100 100 100

Kaynak: TK 2000 Nfus Saym

Konuyu almayan kadnlar asndan incelediimizde, rnein 25-29 yagrubundan ehirli almayan kadnlara baktmzda (Tablo IV.1.b) bunlar% 70.2sinin orta ve alt okul mezunu olduklar grlmektedir.

Kyde yerleik 25-29 ya grubundaki kadnlarn almayanlarnn eitimdurumuna baktmzda (Tablo IV.1.d) % 65.22sinin orta ve alt eitimalm olduklar grlmektedir. Kyde yerleik almayan kadnlarn lise vest eitim alm olanlarnn oran srasyla % 19.3 ve % 8.5 iken, ehirde

yerlerde yerleik insanlarn % 82si tarm ile uramaktadr. ehirde yerleiklerin ise %

4 tarmla uramaktadr. Dolaysyla ehir-ky ayrm tarm-tarm d ayrm iingsterge olarak kabul edilebilir.8 Nfus Saymnda almayanlar igcne katlmayan ve isizlerin tmn iermektedir.


14/51

14

yerleik almayan kadnlarn lise ve st eitim alm olanlarnn oransrasyla % 16.9 ve % 2.4tr.

ehirde yaayan ve alan erkeklerin 15-19 ya grubundakilerinintoplamna 100 dediimizde bu orann % 1.6s okuma yazma bilmiyor, %

75.8i orta ve ncesi okul mezunu, % 22.4 lise ve dengi okul mezunu, %0.2s yksek okul mezunu olarak grlmektedir. Tablo IV.2.a dan somutbir sonu karabilmek iin 25-29 ya grubunu yorumlayalm: 25-29 yagrubunda olup ehirli alan erkeklere baktmzda % 53.3 orta okulmezununa kar % 15.5 niversite mezunu erkein alt grlmektedir.ehirde yaayan ayn ya grubundaki kadnlar arasnda alanlarnniversite mezunu olanlarn % 42.4lik bir orana sahip olduu hatrlarsakkadnlarn ehirlerde i bulabilmek iin daha iyi eitimli olmalar gerektiisonucuna varabiliriz. 25-29 ya grubuna kyde yerleik ve alan erkeklerasndan baktmzda (Tablo IV.2.c) bunlarn % 72.3nn orta ve dengi

okul mezunu olduunu % 7.4nn yksek okul mezunu olduunugrmekteyiz.

20-29 ya grubu iin eitimli kadnlarn ehirlerde ibulma anslarnnyksek olduu grlmektedir. Kyde i bulmak iin kadnlarn eitimeihtiya duymadklar sylenebilir. Eitim dzeyinin dk olmas, ehirdeyaayan kadnlarn alamama nedenlerinden biridir. Eitimli genkadnlarn kylerde ibulmak asndan anslar ehirdeki kadnlara gredktr. Gen kadnlarn ehirlerde i bulmak iin gen erkeklere gredaha eitimli olmalar gerekmektedir.

Tablo IV.2.a: ?ehirli al??an Erkeklerin E! itim Durumu Tablo IV.2.b: ?ehirli al??mayan Erkeklerin E! itim Durumu

15-19 20-24 25-29 30+ Toplam 15-19 20-24 25-29 30+ Toplam



ilk ve orta dengi 75.8 54.5 53.3 5 8.4 58.4


ilk ve orta dengi 70.1 32.3 55.8 70.3 64.1

Lise ve dengi 22.4 35.9 29.4 2 2.0 25.4 Lise ve dengi 27.8 55.1 27.8 11.8 22.8



Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Tablo IV.2.c: Kyl al??an Erkeklerin E! itim Durumu Tablo IV.2.d: Kyl al??mayan Erkeklerin E! itim Durumu

15-19 20-24 25-29 30+ Toplam 15-19 20-24 25-29 30+ Toplam

Okuma yazma yok 4.8 3.3 3.1 11.3 8.6 Okuma yazma yok 0.6 1.9 4.6 31.2 11.9Okul bitirmedi ya da

ilk ve orta dengi 80.8 66.7 72.3 7 6.7 75.4


ilk ve orta dengi 78.7 21.9 39.1 55.3 60.9




Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Kaynak: TK 2000 nfus saym

Konuyu almayan erkekler asndan incelediimizde, rnein 25-29 yagrubundan ehirli almayan erkeklere baktmzda (Tablo IV.2.b) bunlar% 55.8inin orta ve alt okul mezunu olduklar grlmektedir. 25-29 yagrubu asndan ve eitim dzeyi asndan deerlendirildiinde, ehirde

alan erkek ile almayan erkein orta ve dengi alt okul mezunu ve liseve dengi okul mezunu olanlarn aralarnda ibulma asndan bir fark


15/51

15

yoktur. Ancak ehirde yerleik almayan erkekler ile alan erkeklerinniversite mezunu olma asndan aralarnda bir fark grlmektedir.rnein 25-29 ya grubundaki ehirde yaayan erkeklerin alanlarnn %15.5i yksekokul mezunu iken, almayan erkeklerin % 10.9u yksekokul mezunudur (Tablo IV.2.a ve b). Yksek eitimli gen erkeklerin

kylerde i bulmak asndan anslar ehirdeki erkeklere gre dktr(Tablo IV.2.d).

ehirde alan erkeklerin kyde alan erkeklere gre daha eitimliolduklar anlalmaktadr. ehirde yerleik gen erkeklerin arasndaniversite mezunlarnn alma oranlar daha yksektir.

ehirlerde isizlik ok yksektir ve ehirlere ynelik hem igcnneitimini artrc hem de istihdam dostu ekonomi politikalar birincilnemlidir. kinci blmde inceleyeceimiz gibi, tarmdan nemlizlmeler olmaktadr. Ayrca genler tarm sektrnden uzaklamaktadr.Ancak hala krsal blgelere ynelik istihdam yaratma stratejileri (zellikletarm-d) ve altyap yatrmlar ve verimlilik art, gndemdeki neminikorumaldr. Ayrca, krsal yerlere ynelik istihdam artrma politikalar, yineikinci blmde inceleyeceimiz gibi, sosyal gvenlikten yoksun ve cretliaile iisi olarak alan gen kadnlarn yoksulluklarn azaltc etkiyaratmak iin de gereklidir.

V. KMLER GEN SZ? MESLEK ETM VE ELETRMEKURUMLARINA BAVURANLAR:

Bu blmnde ele aldmz cinsiyet/yerleim ve eitimle ilgili gstergeler(ve ikinci blmde ele alacamz gen kadnlarn igcne katlmoranlarndaki beklenen art ve tarmn zlmesi ile ehirlerda yaanacakgen igc g) genlerin ibulmak iin eitim ihtiyacnn artacanaiaret etmektedir. Trkiyede genlerin meslek liselerinden ok lise veburadan niversitelere giderek eitim alma eilimi ar basmaktadr. MilliEitim Bakanlna 2005 ylnda, gre a nfusunun % 64 normallisede okurken % 36s meslek lisesinde okumaktadr (imam hatip liseleridahil). Ayrca, mesleki eitim lisesi mezunu genlerinde normal lisemezunu genlerde olduu gibi isizlik oran yksektir (Grsel vd., 2004).

Meslek liselerine talebin artrlabilecei ve buradan mezunlara igcpiyasasnda talebin yaratlabilecei bir reform Trkiye iin nemlidir.

gc piyasasnda, okuldan ie geite isiz genlere hizmet veren veiie gemi iki tr ileve ynelik destek/rehberlik kurumlarnn nemli yeriolduunu gryoruz (ILO, 2006a). Bu ilevlerden birincisi igcpiyasasnn ihtiyalar dorultusunda, rgn eitimin dnda, mesleki veuygulamal eitim vermek, ikincisi ise i arayanlarla ii arayanlarbuluturmak/eletirmektir. Bu kurumlar, ekonomide ii talebi


16/51

16

olmamasndan kaynaklanan isizlik sorunun dnda, uygulamal meslekieitim ve deneyim yetersizliinden dolay isiz kalan genlere ynelikalmaktadrlar.

Bu alt balkta, Trkiyede bu genlere ynelik rgn sistemi dnda kalan

uygulamal mesleki eitimler veren kurumlarn neler olduunu, i aramasrelerinin ksalmas, i arayanlarla ii arayanlarn buluturulduu, igcpiyasasnn ihtiya ve taleplerine gre genlere yeni nitelikler ve deneyimkazandrmaya ynelik eitim almalarn tevik edildii kurumlarn nelerolduunu incelemeye alacaz. Bu incelemeyi yapmamzn amac, bu tralmalarn, aktif igc politikalar erevesinde, gen isizliiniazaltmakta bavurulan ne nemli aralardan biri haline gelmi olmasdr.

Hane halk igc verileri gre, Trkiyede, 2006 ylnda, isizler arasndalise alt eitim grm 15-19 ya grubunda 175.000, 20-24 ya grubunda

240.000 gen vardr. Bunlar igc piyasasnn en krlgan kesimi olarakdnlebilir.

ABde gen isizliini azaltmak iin ve genlere nitelik kazandrmak ile ilgilikurumlar eitim balantl ve mesleki deneyimle balantl nlemler olarakiki balkta toplamak mmkndr: Eitim balantl olanlar arasnda ikincians ve akam okullar okuldan ayrlm olanlara ynelik tamamlayc biryoldur. Programlarda genelde mesleki pratik, formel eitim ve formelolmayan (non-formel) renme yntemi uygulanr. Erken okul brakmaorannn dk olduu Danimarka, Finlandiya ve Slovenya gibi lkeler

arasndaki yaklamlar daha ok nleyici olarak nitelendirilebilir, yaninitelikler aras geii artran eitimler, kiiselletirilmi rehberlik gibi.Yunanistanda (14-24 ya aras nfusun %6s akam okullarna kaytldr)ncelikle bireysellemi destekleyici eitim; ngiltere de ise younrehberlik eitimi n plandadr (Walter ve Pohl, 2005)9. ngliterede iarama tazminat karl ksa dnemli istihdam ve eitim olanaklarnngen isizlere sunulduu yeni bir program 1998 ylndan itibarenyrrlktedir (Kemp, 2005).

Okullarn erken terk etmi ya da i bulabilecek bir nitelik kazanamam

genler iin mesleki deneyime ynelik drt tip nlem saylabilir: Birok ABlkelesinde dk nitelik dzeyiyle ve igc piyasasndaki yanlelemelerle ba etmek iin meslek eitimi ve staj sistemi bulunmaktadrya da varolanlar modernize edilmeye allmaktadr. Baz lkeler kklekli raklk sistemleri gelitirmektedirler. Bunlardan bazlar meslekiokul temelli eitim ve staj sistemini modernize etmeyi amalamaktadr(Danimarka). Bazlarnda hazrlayc ve n-mesleki nlemler olarakadlandrlan genlerin pratik yapmasn ve yaparak renmelerini salayanrnekler olarak vardr ((Balant Kurma (ngiltere) ve retim Okullar(Danimarka); Mesleki Hazrlk Kurslar (Avusturya)). Bazlarnda

9 AB lkelerinde gen isizlere ynelik aktif igc politikalar kapsamnda 2000lerdennce yaplan uygunlamalarn kapsaml bir zeti Gndoan, 2001de bulunabilir.


17/51

17

dorudan ibulma kurumlar tarafndan ynetilen igc piyasasndaki stajeitimi, bir meslek eitim kltr yaratma yolunda ilk adm olarakkullanlmaktadr (Bulgaristan, Yunanistan, Polonya, Romanya, Slovakya,Slovenya, spanya, ngiltere). Genlerin enformel becerilerinin tannmasformel niteliklerin eksikliini dengelemeye ynelik Tanma, Geerlilik ve

Sertifika Merkezi (Portekiz) baarl uygulamalara rnek olarakverilmektedir (Walter ve Pohl, 2005).

Trkiyede kamu ve zel olmak zere yaygn eitim kurumlar olarakadlandrlan, eletirme yapmayan, sadece eitim veren kurumlar vardr(Tablo V.1). Bunlardan zel kurumlarn tm zel dershaneler ve srckurslar olup almann kapsam ddr. Resmi kurumlardan halkevleritoplum merkezi olarak almakta mesleki ve uygulamal eitim veibulmada eletirme ilevleri bulunmamaktadr. Esas olarak zrllereeitim yapan kurumlar da karnca 739 adet kurumda mesleki eitim

yaplmaktadr. Ancak katlmc renci says asndan hesaplandnda,(rgn eitim kurumlarnca alan meslek okullarnn katlmclar dakatnca) 447.418 kiinin bu tr eitimlerden yararland grlmektedir.Bunlarn ya gruplarna gre dalm bulunmamaktadr. Tabloda MeslekiEitim Merkezi olarak grlen raklk eitiminin genlere ynelik olduubilinmektedir. Burada eitim gren 309.962 gen bulunmaktadr.

Tablo V.1: Yaygn Eitim Kurumlar (2004/'05 retimYl Sonu)

renciKurum / Merkez Tr Kurumsays Toplam Erkek Kadn

Yaygn Eitim Toplam 9 630 3 886 638 2 216 081 1 670 557zel Yaygn Eitim Toplam(zel dershaneler ve srckurslar)

7 646 2 116 550 1 325 941 790 609

Resmi Yaygn Eitim Toplam 1 984 1 770 088 890 140 879 948

Halk Eitimi Merkezi 924 1 312 618 574 937 737 681

Meslek Eitim Merkezi(Esas olarak raklk eitimi)

351 309 962 262 605 47 357

Kz Teknik Genel MdrlTop.

366 74 428 4 751 69 677

Erkek Teknik Genel

Mdrl 22 1 186 325 861zel Eitim Genel Mdrl(Esas olarak engellileriineitimi)

321 10 052 6 532 3 520

Meslek Kurslar(Eitim kurumlar tarafndanalan)

- 61 842 40 990 20 852

Kaynak: TK, Yaygn Eitim statistikleri, www.tuik.gov.tr

Bunun dnda Belediyelerin bu tr meslek edindirme kurslar olduubilinmektedir. Bu tr rneklerden biri stanbul Bykehir Belediyesince

srdrlen (SMEK) eitimlerdir. SMEK, 2006 2007 eitim dneminde,198 kurs merkezinde 97 farkl branta 155 bin kiiye eitim olana


18/51

18

salamtr. Eitim konular bilgisayar, yabanc dil, bahvanlk, berberlik,modelistlik, cilt bakm, terzilik, ev hizmetleri, fotoraflk, gazetecilik,giriimcilik, hazr giyim, kuafrlk, Osmanl mutfa, radyo programclve sunuculuu, sinema-televizyon, stilislik, tak tasarm, trikotaj, yardmcannelik ve hasta bakcl vb.dir. Bu hizmetler sadece genlere ynelik

deildirler ve genellikle bir ie yerletirme hedefleri yoktur. Ancakulatklar katlmc says bakmndan nemlidir. Verilen eitimlerden birou uzun srelidir ve uygulama iermektedir (www.ismek.org).

Trkiyede kamu kurumlar ve belediyelerce mesleki ve uygulamaleitimler verilmektedir. Bunlardan genlere ynelik olduklarnngrebildiklerimizin says ihmal edilemeyecek byklktedir. Bukurumlarda eitim grm genlerin ne kadarnn i bulduuna ilikin veriyoktur. Bu nedenle bu kurumlarda kazandrlan niteliklerin igc piyasasnn ihtiyalar ile uyumlu olup olmadklarn deerlendirmek

mmkn olmamakta ve ek almalara ihtiya duyulmaktadr.

Trkiyede Trkiye Kurumu (KUR) isizlerle i arayanlar arasndabuluturma ilevini ve eitimler yolluyla nitelik kazandrma ilevini yerinegetirmeye ynelik bir kurumdur. Bu kurum zel olarak genlere ynelikdeildir. Bu kurumun verdii hizmetlerin genlere ynelik olanlar yagruplarna gre verilerin bulunduu i bavurusu ve ie yerletirmekonularnda bulunmaktadr (Tablo V.2).

Tablo V.2: 2005 Ylnda Bavuranlarn ve Yerleenlerin Ya Gruplarna Gre Dalm

15 19 20 -24 25 -29 30+ Toplam

Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Toplam

Bavuranlar

Say 15162 12730 89181 42521 100508 33922 175421 47258 380272 136431 516703

% 2.9 2.5 17.3 8.2 19.5 6.6 34.0 9.1 73.6 26.4 100.0

YerletirilenlerSay 1930 1032 13354 4206 25182 3709 28476 3796 68942 12743 81685

% 2.4 1.3 16.3 5.1 30.8 4.5 34.9 4.6 84.4 15.6 100.0

Yerletirilenler/Bavuranlar12.7 8.1 15.0 9.9 25.1 10.9 16.2 8.0 18.1 9.3 15.8

Kaynak: Trkiye Kurumu, statistik Yll, 2005

Gerek bavuranlarn, gerek ie yerleenlerin % 25i 15-24 yagrubundadr. Bavuranlarn ortalama % 16s ie yerletirilebilmitir. Tmoranlar kadnlar iin ok dk. Gen ya grubunun i arama kanallarngelitirmek ve kolaylatrmak iin zel aba gstermek ve mnhasrangenlere ynelik kurumlar gereklidir. Gen kadnlar bavurma oran da ok


19/51

19

dk. Gen kadnlar iin ayrca zel aba gerekmektedir 10. Gen isizliiile ilgili KURun yaklam genlerin ncelikli hedef olarak alnmas vegenlere ynelik prgramlarn yaygnlatrlmas olarak ifade edilmektedir(Ata, 2007).

Trkiyede igc piyasasnda genlere ynelik kurumsallama salamakgerekmektedir. Mnhasran genlere ynelik eitim, eletirme verehberlik kurumlarn olmas genlerin bavurularn artrmak, cesaretikrlm ve dezavantajl genleri tevik etmek asndan yaral olacaktr.Genler iin zel olarak tasarlanm eitim ve i eletirme merkezlerigelimi lkelerde ok yaygndr. Bu tr kurumlarn gen isizliikonusunda veri/bilgi toplama kanal olma ilevleri de ok nemlidir.

Trkiyede isiz genlerin ne kadarnn i alan olmad iin, ne kadarnneitim ve deneyimleri olmadklar iin, ne kadarnn i arama kanallarn

bulamadklar iin isiz kaldklarn ele alan bir aratrma yoktur. Ayrcaigc arz ve talebinin trde olmamas nedeniyle uyumsuz elemeninnelerden kaynaklandn inceleyecek yeterince veri yoktur11.

Trkiyede kimler isizdir sorusunu cevaplandrrken varolan yaygnmesleki eitim kurumlarnn ya da eletirme kurumlarnn verilerindenyola karak deerlendirmede bulunmak mmkn deildir. Bu konuda ekalmalara ihtiya bulunmaktadr.

VI. KMLER GEN SZ? DEZAVANTAJLI GENLER

Trkiye iin kimler gen isiz? sorusu sorulduunda, bildik cinsiyet,eitim dzeyi ve blgesel farkllklara bakmak yeterli olmayacaktr. Dezavantajl genler olarak tanlanabilecek genler iin ayr politikalartasarlamak gereklidir. Dezavantajl genlik kavram genlerin etnik vekltrel kimlikleri, ailelerin yoksulluu, g etmek zorunda kalm olmas,engelli olmas, eitim olanaklarnn ve kalitesinin dk olduu blgelerdeoturmas, erken okulu terk etmek zorunda kalm olmas gibi durumlaramaruz kalm genleri tanmlamaya ynelik kullanlmaktadr. Yukarda

saylan ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasi dezavantajlarn stste bindiidurumlarda ise sosyal bir dlanmlktan sz edilebilir (Estivill, 2003).

Dezavantajl genler kavram genlerin kendi bireysel motivasyonsuzluklarnn tesinde genlerin dezavantajl olmalarnda

10 rnein Daha yi Yaam Seenekleri program Hindistanda kent evrelerindekigecekondularda ve krsal alanlarda gen kadnlara reme sal, bilgisayar, vb. meslekieitimler salamaktadr (Dnya Bankas, 2007).11 Bu konuda var olan bir rapor gc Piyasas Beceri htiyalar ncelemesi Raporu,

2005tir. Rapor igc piyasasnn talep ynn ele alan bir aratrmaktadr(www.iskur.gov.tr).


20/51

20

toplumun yapsal sorunlarnn etkisine vurgu yapmak iin kullanlmaktadr.Dezavantajl genlie ynelik bir perspektif oluturabilmek iin ncelikledezavantajlarn yalnzca bireysel donanm eksikliine balamak vebireyleri sorumlu tutmaktan kanmak gerekmektedir. Bu nedenletoplumsal yapdan kaynakl yapsal ihtiyalarn dikkate alnmas

gerekmektedir. Ancak, dlanmln etnik, cinsel tercih vb gibi okboyutluluu hatrlandnda, farkl bireysel ve kurumsal ihtiyalarn dadezavantajl genlere ynelik politikalar oluturulmasnda dikkate alnmasgerekir. Bu anlamda dezavantajl genlik iin istihdama gei yollar saltbir igc piyasas ile ilgili nitelik ve eitim uyumsuzluu olarakanlalamayaca gibi sosyal iermeye ynelik genlik politikalarnnuygulanmas da gndeme gelmektedir (Estivill, 2003; Yurttagler, 2007;Walter ve Pohl, 2005; McGrath, 2002).

Bu nedenle, gen isizliinin incelendii bu almann kapsam nedeniyle,

dezavantajl genlerin zellikle igc piyasalarna uyumu asndandeerlendirilmesi, nerilecek politikalarn sosyal iermeyi azaltc etkiyaratmas perspektifi ihmal edilmeden, yaplmaya allacaktr.

Yukarda saylan dezavantajlarn genlerin igc piyasas ile ilikileriasndan en nemli sonular uzun dnemli isizlik, yoksulluk ve erkenokul brakma olarak tanmlanmaktadr. Gen isizlik oranlarn daha nceele almtk. izim VI.1de erken okul terketme oranlar grlmektedir.

izim VI.1: 15-24 ya aralnda olup okulu terk edenlerin oran, 2004

0

10

20

30

40

50

60

AB25

Almanya

Avusturya

Bulgaristan

ekCumhuriyeti

Danimarka

Finlandiya

Fransa

Hollanda

Irelanda

_ngiltere

_spanya

_sve

_svire

_talya

Macaristan

Malta

Norve

Polonya

Portekiz

Romanya

Slovakya

Slovenya

Trkiye

Yunanistan

Kaynak: Eurostat

AB (25) lkelerinin ortalama erken okul brakma oran % 15.6dr. Okuluerken brakma orannda ise alt snr % 4.2 ile Slovenyaya st snr ise


21/51

21

%39.4 ile Portekiz ve %42 ile Maltaya aittir. Trkiyede bu oran yineEurostat verilerine gre % 54.6dr. Gen yoksulluu ise, yine Eurostatverilerinde gelirin medyan deerinin % 60'nn altnda gelir elde etmekolarak tanmlanmakta ve 2004 yl iin, AB (25) iin 19, AB (15) iin 20,Trkiye iin % 26 verilmektedir. Tanm gerei yksek gelir farkllklarnn

olduu lkelerde gen yoksulluu yksek kabilmektedir. rnein ekCumhuriyetinde gen isizlii 9 iken, Fransada 16, Birleik Krallkta veBulgaristanda 18, Hollanda ve Romanyada 20, spanya ve Polonyada 21kmaktadr.

gc piyasas ile ilgili olarak dezavantajl genleri tanmlamak iinbavurulan en temel gsterge olan isizlik, erken okul brakma ve genyoksulluu asndan Trkiyenin deerleri olduka ktdr.

Trkiyede dezavantajl genlere ynelik merkezlere olan ihtiyala ilgili bir

kestirim yapabilmek ok zordur. nk bunlar arasnda ayn zamandayoksul, g etmi, eitimsiz, farkl etnik kimlik tayan dolaysyla bir okdezavantaj stste binmi bu anlamda sosyal dlanm ge saysnaulamak ok kolay deildir. 2000 Nfus Saymnda yer alan sorulariinden 1519, 20-24 ya grubunda, 5 yl nce g yaam, isiz ya daigcne katlmayan, lise alt okul mezunu, hanedeki kii says 6 ve zeri,evdeki oda says 2 ve daha az ve banyosu konutunun dnda olan ya dahi olmayan genlerin says ve illere gre dalmna baklabilir.

Tablo VI.I: eitli dezavantajl tanmlarna gre genlerin says

siz/igcne katlmayan

siz/igcne katlmayan 5 yl nce g etmi

5 yl nce g etmi Lise alt okul mezunu siz/igcne katlmayan

Lise alt okul mezunu Hane kii says 6 ya da ok Lise alt okul mezunu

Hane kii says 6 ya da ok Oda says iki ya da az Hane kii says 6 ya da ok

Oda says iki ya da az Banyo darda/yok Oda says iki ya da az15-19 20-24 15-19 20-24 15-19 20-24

01. ADANA 440 260 280 120 7,720 3,16002. ADIYAMAN 120 20 60 20 1,520 48003. AFYON 20 20 0 0 440 14004. A RI 140 20 80 20 1,760 36005. AMASYA 0 20 0 0 140 4006. ANKARA

420 460 40 60 3,660 1,52007. ANTALYA 540 120 160 20 2,660 70008. ARTV N 20 0 0 0 120 14009. AYDIN 140 20 80 0 1,060 30010. BALIKES R 140 60 0 0 660 44011. B LEC K 40 0 40 0 120 6012. B NGL 0 0 0 0 360 8013. B TL S 60 40 40 40 2,080 64014. BOLU 20 40 20 0 220 16015. BURDUR 0 0 0 0 100 6016. BURSA 360 180 80 0 1,160 66017. ANAKKALE 0 40 0 0 200 8018. ANKIRI 20 0 0 0 560 12019. ORUM 0 20 0 0 420 18020. DEN ZL 120 20 20 0 640 12021. D YARBAKIR 320 280 60 60 6,060 2,64022. ED RNE 40 0 20 0 340 280


22/51

22

23. ELAZI 40 0 40 0 1,020 34024. ERZ NCAN 40 0 0 0 300 025. ERZURUM 80 120 40 40 2,220 58026. ESK EH R 100 40 100 0 580 20027. GAZ ANTEP 640 360 340 160 9,080 3,84028. G RESUN 40 40 0 0 520 14029. GM HANE 20 0 0 0 220 100

30. HAKKAR 0 0 0 0 700 20031. HATAY 400 40 220 20 4,720 1,52032. ISPARTA 40 120 20 120 360 28033. EL 1,100 340 640 180 6,720 2,16034. STANBUL 2,540 1,920 240 280 11,940 6,84035. ZM R 580 500 120 100 4,180 2,22036. KARS 20 20 0 0 760 6037. KASTAMONU 60 20 0 0 320 16038. KAYSER 160 60 40 40 1,660 50039. KIRKLAREL 40 20 0 0 320 16040. KIR EH R 60 40 60 20 180 4041. KOCAEL 500 180 160 40 2,080 66042. KONYA 180 60 100 20 1,400 52043. KTAHYA 40 20 0 0 260 40

44. MALATYA 20 0 0 0 1,260 30045. MAN SA 160 140 40 20 1,240 70046. K.MARA 60 40 60 0 2,060 58047. MARD N 60 100 0 40 3,960 1,78048. MU LA 180 60 20 20 620 16049. MU 60 20 40 20 1,520 52050. NEV EH R 60 0 0 0 420 8051. N DE 60 20 20 0 540 20052. ORDU 60 20 40 0 880 34053. R ZE 0 0 0 0 0 2054. SAKARYA 80 40 0 20 900 58055. SAMSUN 40 100 20 40 940 36056. S RT 60 20 20 20 720 28057. S NOP 0 0 0 0 220 4058. S VAS

40 20 0 0 920 32059 TEK RDA 240 180 60 0 840 46060. TOKAT 20 60 0 20 680 26061. TRABZON 20 40 0 0 1,280 26062. TUNCEL 0 0 0 0 60 6063. ANLIURFA 160 120 120 100 6,420 3,66064. U AK 40 20 0 0 140 4065. VAN 100 60 60 0 1,820 66066. YOZGAT 120 40 100 20 380 14067. ZONGULDAK 20 60 0 0 420 16068. AKSARAY 0 0 0 0 360 6069. BAYBURT 40 0 0 0 240 070. KARAMAN 100 0 60 0 500 12071. KIRIKKALE 0 20 0 0 320 28072. BATMAN 200 40 80 0 2,220 88073. IRNAK 340 120 20 40 1,840 72074. BARTIN 0 0 0 0 120 2075. ARDAHAN 20 0 20 0 560 14076. I DIR 80 0 80 0 900 18077. YALOVA 60 20 0 0 240 6078. KARABK 0 20 0 0 60 10079. K L S 0 20 0 20 1,020 22080. OSMAN YE 60 40 40 20 1,880 40081. DZCE 100 40 20 0 840 240

Trkiye 12,300 7,000 4,020 1,760 120,880 48,300

Kaynak: TK, 2000 Nfus Saym


23/51

23

Trkiyede, elde edilebilecek veriler nda deiik dezavantaj tanmlarnabal olarak, 6.000 ile 170.000 arasndaki 15-24 ya grubunda kalangenten dezavantajl diye sz edebiliriz.

Say olarak karlatrlmas zor bile olsa, AB sosyal fonlarndan dayararlanarak rlandada dezavantajl genlere ynelik kurulan merkezler(YouthReach) bu konuda baarl bir rnektir. YouthReach rlandada 15-19 ya grubundaki genlere genel eitim, meslek eitim ve i deneyimibileimi sunmay hedeflemektedir. rlanda da var olan bu merkezler endezavantajl kesimlerin oturduu ehir ve krsal alanlarda kurulmutur.YouthReach kendisini yle tanmlamaktadr: rgn eitimi baaramamya da srdrememi genler iin bir renme ortam yaratmak, bireyi birbtn olarak alglayarak, katlmc merkezli, takm almasn ve eitmenile eit ve yakn iliki kurulmasn ne karan, kalmclarn kendiniifadelerine olanak salayan, mesleki bilgiler yansra kiisel geliime

ynelik iletiim becerileri, salk, vatandalk gibi konularda farkndalkyaratan, katlmclarn kendine kimliklerine, kendi yapabildiklerine saygduymalarn salayan, derslere devam tevik eden, elenceli vearkadaa bir ortamda, snav ve not kaygndan ok baary n planakaran, sre ve ierik olarak katlmcnn ihtiyalarna dayal olacak ekildetasarlanm esnek bir arkada.

Dezavantajl genlere ynelik almalar yapan merkezlerin genleringlenmelerine katk yaparak sosyal iermeye ynelik sonularsalayabilmeleri nemlidir12. Sosyal ierme sz konusu olunca,

merkezlerin almalarna ynelik iki nemli yaklam ortaya kmaktadr.Birincisi genlerin glendirilmesi, ikincisi ise konunun sadece piyasa-ynelimli bir gei sreci olarak alglanmamasdr (McGrath, 2002).Glendirme nemlidir nk dezavantajl genler sadece ibulmakkonusunda gsz deildirler ayn zamanda yurtta olarak toplumsalkararlara katlmda, yurtta olarak haklarn savunmak, bamsz bireylerolmak ve toplumsal deiimin ncs olmak asndan da gszdrler.Genler eitim, beceri gibi beeri sermayelerini gelitirmek kadar sosyalilikiler kurmak, alara katlmak gibi sosyal sermayelerini de gelitirmekihtiyacndadrlar (Edmonton Social Plan, 2005).

Bu merkezlerin sadece igc piyasasna/yetikinlie geieodaklanmalar bu genlerin yetikin olana dein yapacaklar hereyinpiyasada ie yaramas asndan deerlendirilmesine neden olacak vegenlerin toplumsal yaama katlm ile ilgili kendi farkl yol veyordamlarn anlamsz hale getirecektir (McGrath, 2002). Genlerinyaratclklar, hayalleri ya da projeleri sadece ibulmak iin sahip olmalargereken yaratclk anlamnda alglanmamaldr, ne de gerekletirdikleritm ekip almalar ve sosyal almalar i bulmakta onlara yardmcolacak bir zgemi maddesine indirgenmelidir. Burada kastedilen igc

12 Dlanmlar arasnda, genlerin yetikinlere gre daha fazla dlanmlk hissettiklerinigsteren bir alma iin bkz. Adaman ve Keyder, 2006.


24/51

24

piyasasnn ihtiyalarna indirgenmemi bir zgrlk ve eletirellikortamnda kendilerini gelitirme anslarnn onlara verilmesidir. Trkiye de(bir ok baka lkede olduu gibi) okul ve aile bu ortam genleresalamakta olduka yetersiz kalmaktadr13.

Trkiyede dezavantal genlere ynelik merkezlere de ihtiya vardr. Bumerkezler sosyal iermeye ynelik te katkda bulunabilirler: Bu katkncelikle dezavantajl genlerin gsz olduklar birok alandaglendirilmesine ynelik olmaldr: Toplumsal kararlara katlmalar,bamsz bireyler olabilmeleri, toplumsal deiimin ncs olabilmeleri,yaratclklarn ve hayallerini gerekletirebilmeleri, bireysel gelime vesosyallemelerine olanak bulabilmeleri vb.

Tm bu glendirme almalarnn dezavantajl genlerin igc

piyasasna/yetikinlie geiine odaklanmamalar, genlerin toplumsalyaam ile ilgilerinin, katlm ve yaratclklarnn tek deerlendirmekriterinin piyasada bir deeri olmaya indirgenmeyecei zgrlk ortamolarak kurgulanmalar (kendileri tarafndan) nemlidir.

Bu tr merkezlerin bteleri ksmen uluslararas sosyal fonlardankarlanabilir. Bu tr merkezlerin faaliyetlerinin bir dier temel kaynabelediyelerin bteleri olabilir. Dier yandan isizlik fonundaki finanseedilir. Kamu kaynaklarndan faiz d fazlada salanabilecek ok kk bir

azalmadan finanse edilebilir. Bu merkezler zellikle eitim ve stajfaaliyetlerinin dzenlenmesinde niversiteler, meslek odalar, STKlar vezel sktr tarafndan insan kayna ve finansal kaynak konusundadesteklenebilir. Trkiyede gen isizlik oranlar ve sreklilii, sadecefirmalarn ya da devletin i yaratmas ile mcadele edilebilecek boyuttadeildir. Bu sorun tm dnya iin geerlidir, bu nedenle sosyal korumakurumlarnn yaygnlatrmas ile birlikte dnlmeli (ILO, 2003), sosyalyardm harcamalarndan desteklenebilmelidir14.

13Genlerden beklenen her trl nitelik donanm ile iyerlerinde iilerden beklenen post-fordist retim sistemine uyumlu igcnn niteliindeki deiimlerin benzerliikonusunda bkz. Ertrk, 2006.14 Trkiyede isizlik sigortas fonunda birikmi olan 2007 ortalarnda 26 milyar YTLbulunmaktadr (www.iskur.gov.tr). KUR tarafndan isizlik sigortas kapsamndaisizlere ynelik olan eitimlerin kayna sizlik Sigorta Fonudur. Krsal kesimndenehirlere g eden ve gecekondulara yerleen gen kadnlara ynelik KURun yaptmesleki eitimlerin kayna UNICEFtir. Dnya Bankas ve bte kaynakl stihdam veEitim Projesi, Dnya Bankasndan salanan krediyle desteklenen zelletirme sonras

isizlere ynelik zelletirme Sosyal Destek Projesi gc Uyum Projesi, SosyalYardmlama ve Dayanma Fonundan desteklenen Biliim raklk Projesi rnek olarakverilebilir (www.iskur.gov.tr).


25/51

25

B. GEN SZLN ETKLEYEN ETL FAKTRLER

Gen isizliini etkileyen eitli faktrlerin ele alnaca bu ikinci blmdegen ve yetikin igc piyasalarnn farkllklar igc arz ve talebineynelik nasl farkllk gsterdiine baklacaktr. Bu almada gen igcarz ve talebine ynelik tm unsurlarn tartlmas amalanmaktadr.gc arzna ynelik katlm oran ve almama nedeni, igc tabebineynelik genlerin hangi sektrlerde istihdam edildii, kayt d istihdam vebyme ile istihdam arasndaki ilikiye baklacaktr. Bu blmde, ncegenel igc piyasasnda isizlii etkileyen faktrlerin gen isizliizerindeki etkisi incelenecektir.

VII. GEN VE YETKN SZL ARASINDAK BALANTI

Yukarda, izim I.1de grld gibi gen isizliindeki geliimlerletoplam isizlikteki gelimeler olduka benzer bir gelime gstermektedir.Yetikin isizliinin gen isizlik ile ilikisinin ok yakn kmas, igcpiyasasn etkileyen koullarn gen igc piyasas iin de geerliolduuna ynelik bir iaret olarak kabul edilebilir. Dier yandan genisizlii gen nfusun pay ile de ilgili olabilir. Genler, eer yalar veigc piyasasnda tecrbesiz olmalar nedeniyle belli baz iler iinrekabet ediyorlarsa, gen nfusun paynn ykselmesinin, genlikisizliine olumsuz katk yapmas beklebilir. Bu nedenle, Korenman veNeumark(1996)daki almalar izlenerek, igc piyasasnda yetikinler

iin geerli olan isizlik orannn ve yaznda greceli kohort byklolarak kavramsallatrlan gen nfus paynn gen isizliine etkisiaadaki denklem ile tahmin edilmitir.

ln(GOT) = a + b1*ln(GKBT)+b2*ln(YOT)

GOT: Gen isizlik oran (15-24), toplam (kadn ve erkek)GKBT: Greceli kohort bykl = toplam gen nfus / toplam nfusYOT: Yetikin isizlik oran (25+), toplam (kadn ve erkek)

ln(GOT) = 0.29 + 0.38 ln(GKBT) + 0.65 ln(YOT)(0.71) (0.05) (0.00) 15R2= 0.85

Regresyon sonular, gen isizliinin her iki deikene de istatistikselolarak anlaml tepki gsterdiini orataya koymaktadr. Buna gre, yetikinisizlik oranndaki yzde 10luk bir art (rnein yzde 10dan yzde11e), gen isizlik orannda yzde 6.5luk bir arta yol amaktadr.Greceli kohort byklndeki yzde 10luk bir artn etkisi ise yzde

15

Parantez iinde, katsaylarn anlamllk testlerinin p-deerleri verilmitir. Bu deerin0.05ten kk olmas katsaynn sfrdan farkl olduu anlamna gelmektedir.


26/51

26

3.8 olarak kestirilmitir. Genel ekonomik koullarn, genlik isizliinedaha byk bir etki ediyor olmas bulgusu ise Korenman veNeumark(1996)n bulgular ile tutarldr.

2000 ylnda toplam nfus 66.187.000 iken, 15-19 ya arasndaki

genlerin oran ise % 9.8dir. Bir baka deyile 15-19 ya arasndaki gensays 6.511.000 kiidir. ABD Nfus Brosunun 2025 tahminine greTrkiyede nufs 82.205.000 kii olacak ve 15-19 ya grubundakigenlerin oran % 6.7 olacaktr. Bu tahmine gre % 6,7 gen nfus oranile Trkiye Avrupa ve OECD lkeleri arasnda birinci sray alacaktr(Genlik almalar, 2007). Bu oran zerinden hesaplanrsa 2025 ylndaTrkiyede 15-19 ya grubunda 12.229.000 gen olacaktr.

Trkiyede igc piyasasn etkileyen koullar gen isizliini de nemlioranda etkilemektedirler. gc piyasas ile ilgili tartlan politikalar gen

igc piyasas iinde nemli olmaktadr. gc politikalar konusundaiktisatlar arasnda tam bir fikir birlii olmad sylenebilir. Bu grayrlklar igc piyasasnn esnek ya da kat olmasndan, isizliksigortasnn kapsamna, uygulanan yksek faiz d fazla politikalarndan,finansal ilemlerin retken sektrlerin yatrm ve istihdam zerindekiypratc etkilerine kadar ok geni bir alana yaylmaktadr.

Trkiyede reglasyonlar anlamnda bir katlktan sz edilebilse bile,zelikle uygulamada esnekliklerin yaygn olduu gr nemlidir (Grselvd., 2004) Bu gr zellikle pazarlk ans dk olan genler iin

geerlidir.

IMF ile yaplan kemer skma politikalar erevesinde uygulanan yksekfaiz d fazlann daha dk dzeylerde tutularak genlere ynelikistihdam yaratabilecek sektrlere ve blgelere tevik ve genlerin ilgiliniteliklere sahip olmas iin mesleki eitim abalar iin kullanlabilmesinemlidir.

1990l yllar ele alndnda siyasi, ekonomik ve kltrel alanlarda yaananen keskin olgunun finansal kreselleme olduunu syleyebiliriz. Bunun

ekonomi alanndaki etkileri olarak lkeleraras mal ticaretine oranlafinansal akmlarn kazand younluk ve dnya finansal piyasalarndaulalan ilem hacminin sanayiye dayal retim ve birikim olanaklarzerindeki ypratc etkisine dikkat ekmek gerekmektedir. Bymenindk istihdam yaratmasnn ulusu olarak yksek verimilik artsalayan teknikleri iaret etmektense, retken sektrlerin kar karyaolduu ypranmaya dikkat ekilebilir ve bunun etkisini azaltabilmek iinfinansal sermayenin kresel kazanc zerinden gen isizlii ve yoksulluklamcadele iin kresel kaynak yaratmak nerilebilir (www.attac.org).


27/51

27

Dier yandan, gen nfusun paynn ykselmesinin de gen isizliizerinde etkisi bulunmaktadr. Ksa orta dnemde bu miktarda sorununkendi kendine zlmesini salayacak kadar byk bir demografikdeime beklenmiyor olmas, gen isizliine zel bir nem vermek vegenler iin ayr politikalar oluturmak gndeme gelmelidir.

Bir nceki alt balkta deindiimiz, Korenman ve Neumark(1996)n genisizlii ile ilgili almalarnda, nfus ve gen isizlii toplam olarak elealnd gibi, kadn ve erkek gen isizlii iin ayr tahminlerde debulunulmutur. Bu almada da, Trkiyede kadnlarn igc piyasasnakatlmlar ok dk oranlarda olduu dikkate alnarak gen isizlii genkadn ve gen erkekler iin ayr ayr olarak tahmin edilmitir. Aklaycdeiken olarak, toplam yetikin nfustaki isizlik oran deikeninealternatif olarak, sadece kadnlar ve erkekler iin geerli olan isizlik orandeikeni de test edilmektedir. Dolaysyla, aada zetlenen ilgili

regresyon sonular iki cinsiyete ilikin sonular vermektedir.

Kullanlan deikenler ve aklamalar yledir:GOK: Gen isizlik oran (15-24), kadn

GKBK:Greceli kohort bykl = toplam gen kadn nfus /

toplam kadn nfusYOK : Yetikin isizlik oran (25+), kadnGOE: Gen isizlik oran (15-24), erkek

GKBE:Greceli kohort bykl = toplam gen erkek nfus /

toplam erkek nfus

YOE : Yetikin isizlik oran (25+), erkekYOT : Yetikin isizlik oran (25+), toplam

Kadnlar iin iki denklem tahmin edilmitir. Bunlarda birincisinde,aklayc deiken olarak, yetikin kadnlar iin geerli olan isizlik orankullanlmtr.

Ln(GOK) = 2.27 - 0.18 ln(GKBK) + 0.67 ln(YOK)(0.00) (0.23) (0.00)

R2= 0.90

Burada, daha nceki blmde elde edilen sonulardan farkl olarakgreceli kohort byklnn gen kadn isizlii zerinde anlaml biretkisi olmad grlmektedir. Buna karlk, kadn yetikin isizlik orannnkatsays anlaml pozitif bir esneklie iaret etmektedir.

Kadnlar iin tahmin edilen ikinci denklemde ise aklayc deiken olaraktm yetikinler iin geerli olan isizlik oran kullanlmtr.

Ln(GOK) = 1.99 - 0.07 ln(GKBK) + 0.56 ln(YOT)

(0.25) (0.86) (0.01)R2= 0.61


28/51

28

Her iki denklemden elde edilen sonular byk farkllk gstermemekleberaber, ikinci denklemden elde edilen esneklik deerinin daha kkolduu not edilebilir.

Gen kadn nfus orannn gen kadn isizlii zerinde anlaml bir etkisigsterilememektedir. Buna karlk, yetikin isizlik oran (kadn vetoplam) gen kadn isizlii zerinde etkilidir.

Erkekler iin tahmin edilen denklem aada verilmitir. Erkekler iintahmin edilen iki denklemde de her iki deiken anlaml karken kohortbyklnn artmasnn gen erkek isizlii zerindeki etkisinin ciddiboyutlarda olduu grlmektedir.

Ln(GOE) = 0.12 + 0.47 ln(GKBE) + 0.57 ln(YOE)

(0.89) (0.03) (0.00)R2= 0.76

Ln(GOE) = -0.73 + 0.65 ln(GKBE) + 0.71 ln(YOT)(0.25) (0.00) (0.00)

R2= 0.89

Yukarda kadnlar iin elde edilen sonulardan farkl olarak, genel igcpiyasasndaki isizlik orannn etkisi, erkek igc piyasasndaki isizlikoranna gre daha byk bir esneklie iaret etmektedir.

Gen erkeklerin isizlik oran toplam yetikin isizlik ve erkek yetikinisizlik oranndan etkilenmektedir. Gen erkeklerin nfus orannnartmasnn gen erkek isizlii zerindeki etkisi ciddi boyutlardakmaktadr.

Gen kadnlarn nfus orannn artmas gen kadn isizliini artrdgsterilememektedir. Gen kadn nfus orannn art ile igcnneitiminin ykselmesi paralel giderse, o zaman kadn nfus art genkadn isizliini artrabilir. Eitimli kadnlarn igcne katlmn artmas

sadece tarm d kadn isizliin deil ayn zamanda tarm d erkekisizliini de artrabilir.

VIII. GCNE KATILIM

Tablo VIII.1 ya grubuna gre genlerin eitime katlma, eitimdeolmayanlarn ise istihdam edilme, isiz olma ve igcne katlma oranlarnvermektedir. Tabloda gsterilen bir ok lkenin ortalamalar Trkiyeninilgili oranlar ile karlatrlmaktadr. Tablodan kan en nemli

sonularndan birisi Trkiyede her ya grubunda genlerin eitime katlmaorannn ok dk olduudur (1. stn). Kadnlarn eitime katlmalar


29/51

29

lke ortalamas alnan lkelerde erkeklere gre yksek iken Trkiyede okdktr. Eitimde olmayan genlerin oran (stn 2) kendi iindeistihdam edilen (stn 3), edilmeyen (stn 4) ve igcne katlmayan(stn 5) olarak ayr kategoride incelendiinde, zellikle kadnlardaeitimde olma orannn ok dk olduu 20 ya sonrasnda igcne

katlm da ok dktr. Yani gen kadnlar gerek eitime gerek igcnekatlma oran asndan karlatrma yaplan lkelerin ortalamasna greok kt durumdadr.

Gen kadnlarn isgcne katlm oran 25-29 ya grubunda bir nceki yagrubuna gre dmektedir. Dolaysyla, 20-24 ya grubunda igcnekatlan gen bir ksmnn evlilik ve ocuk sahibi olma gibi nedenlerle igcpiyasasndan ekilmeleri, daha sonra igc piyasalarna yenidendnmeleri ise ok yaygn deildir (Grsel vd., 2002).

Tablo VIII.1:Ya grubuna gre genlerin eitimde olma ve eitimdeolmama, istihdam edilme ve edilmeme ve igcne katlm oranlar,2003

Yagrubu Eitimde Eitimde olmayan

Eitimdeolan oran

Eitimdeolmayanoran

stihdamedilen

stihdamedilmeyen

gcnedahilolmayan

1=2+3+4 2 3 4

Toplam

Trkiye 15-19 46 54 39 9 5220-24 16 84 43 12 44

25-29 4 96 55 8 37lke ortalamas* 15-19 82 18 53 15 29

20-24 39 61 73 12 1425-29 14 86 78 8 14

Erkek

Trkiye 15-19 52 48 53 13 3420-24 20 80 63 19 1825-29 5 95 81 12 8

lke ortalamas* 15-19 81 19 57 15 2220-24 37 63 78 13 825-29 14 86 87 8 5

KadnTrkiye 15-19 39 61 27 5 68

20-24 12 88 28 7 6525-29 2 98 28 4 68

lke ortalamas* 15-19 83 17 49 11 3620-24 41 59 67 11 21

25-29 15 85 69 7 23

*Ortalamaya alnan lkeler: Avustralya, Avusturya, Belika, Kanada, ekCumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, zlanda,rlanda, Lksemburg, Meksika, Hollanda, Norve, Polonya,Portekiz, Slovakya,sve, svire, Trkiye, Birleik Krallk, ABD. Kaynak: OECD, 2006.


30/51

30

Erkeklerde ya grubunda ilerledike igcne katlma ve istihdam artgstermektedir. lkelerin ortalamasyla karlatrldnda Trkiyedeisizlik 20-29 ya grubunda yksek kmaktadr.

Tablo VIII.1e gre Trkiyenin her ya grubunda genlerin eitime katlma

oran ok dktr. Trkiyede eitimde olmayanlar genler iindeigcne katlmayanlarn oran ok yksektir. Bu kategori sfr statolarak adlandrlabilir ((Walter ve Pohl, 2005).

En arpc sonularndan birisi genlerin eitim durumu ile ilgilidir.Trkiyede her ya grubunda genlerin eitime katlma oran ok dktr.zellikle kadnlarn eitime katlmalar olaanst dktr. Her ne kadareitimde kalma orannn (eitim sresinin) hem gelimi lkelerde hemTrkiyede ykselme gstermesi sz konusu olsa bile, Trkiyede eitimdeolmayanlar iinde igcne katlmayanlarn oran da ok yksektir.

zellikle kadnlarda eitimde olma orannn ok dk olduu 20 yasonrasnda igcne katlm da ok dktr. Yani Trkiyedeki genkadnlar gerek eitime gerek igcne katlma oran asndan ABlkelerine gre ok kt durumdadr.

Genlerin igcne katlmamasnn nedenleri ile ilgili bir almann lkeye gre sonular ILO (2006) tarafnda yaymlanmtr. Gen kadnlariin bunun en byk nedeni ev ve bakm ileridir (in % 50, Kosovo %27,Suriye % 44). Ailenin izin vermemesi nedeni ile igcne katlmama genkadnlar iin inde % 0 iken Suriyedeki gen kadnlar iin % 33

kmaktadr. Salk sorunlar ve igc piyasasnn koullarnn cesaretkrc olmas erkekleri iin ilk iki sray tutmaktadr (Kosovoda salkkoullar/engellilik erkeklerin igc piyasasna katlamamasnda ilksradadr).

Yukarda belirtildii gibi, 2000 ylnda 15-19 ya arasndaki genlerin oranise % 9.8 olduu ABD Nfus Brosunun 2025 tahminine gre ayn yagrubundaki genlerin oran % 6.7 olacaktr. Bu anlamda baklrsa igcnekatlm gen nfusun basks ile daha uzun yllar artma gsterecektir.zellikle yine yukarda incelendii gibi gen kadnlarn eitiminin artmas

igcne katlm artracaktr.

Genlerin igcne katlm artmaya devam edecektir. gcne katlmnartmas, yksek bir byme yakalamak iin nemli bir faktrdr. Ancakbunun iin eitim-nitelik-verimlilik artlar ile bir paralellik salanmaldr.gcne katlmn tek bana art isizlii, yoksulluu ve sosyalgvensizlii kolaylkla beraberinde getirebilir.

Hane Halk gc Veri tabannn sonularna gre bu saylar srasyla21.500 (istihdam) ve 7.700 (tarm istihdam) ile istihdamn % 36 tarmda

istihdam edilmektedir. Bu oran uluslararas karlatrmalar yapldnda


31/51

31

ok yksektir. rnein tarmn paynn en yksek olduu AB lkelerindebile bu oran en ok % 20lere kmaktadr.

Toplumsal ve ekonomik nedenlerle kyden kente g olgusu, tarmayaplan gelir transferlerinin esas olarak 2000li yllarla son ermesi, tarmn

uluslararas rekabete almnn artmas, tarmda alanlarn hem oransalhem mutlak olarak azalmasna, tarm d sektrlere ynelik gen igcarznn artmasna yol aacak zelliklerdir. Tarmdan yaanan gnzellikle eitimsiz igcnde isizlii artraca etkisi olmas beklenmelidir.Hane halk igc verilerine gre tarmda alan nfusun iinde kadn veyetikinlerin pay artmaktadr.

Gerek genlerin igcne katlmn artrmak gerek gen isizliiniazaltmak asndan bakldnda, tarmdan tarm d kesime doruyaanacak olan gen igc arznn eitimsiz genlerde yarataca isizlik

artna kar, rgn eitim sisteminin dna taan beceri ve nitelikkazandrma merkezlerinin oluturulmas nem kazanmaktadr.

gcne katlm Trkiyede tarm ve tarm d olarak ayr ayrincelenmelidir. gcne katlmn temel gstergesi olan igcne katlmnorann eitli ya gruplar iin, ilgili ya grubunda igcne dahil olanlarnyine ayn ya grubunun nfusuna oran eklinde hesaplyoruz. Tarm dkatlm oran olarak retmeye altmz deiken ise hem igc hemde nfus rakkamlarndan tarm istihdam rakkamlarn kararak eldeedilmitir. Tarm d ve tarmda olduu kadar kadnlarn ve erkeklerin

katlmn etkileyen srelerin farkllk olmas bu kategorileri ayr ayr elealmamzn nedenidir.

Kadnlarn igcne katlmnn (tarm ve tarm d dikkate alndnda)2006 ylnda % 25 civarnda olduu grlmektedir. Bu oran daha nceuluslararas karlatrmalar yaplarak incelendii gibi olaanst dk birkatlm orandr. lgin olan bu orann 1980li yllarn sonlarnda %35lerden gerilemi olmasdr. Ya gruplarna baknca bu gerilemeninbyk oranda 15-19 ya grubundaki gen kadnlarn eitimlerinin uzamasnedeniyle igcne katlmlarnn azalmasndan etkilendii grlmektedir.

Ancak 20-29 ya grubundaki gen kadnlarn da igcne katlm oranlarayn dnem iin % 40lardan % 30lara inmitir (Tablo VIII.2).

Kadnlarn igcne katlm tarm d yetikinlerde, 2006 yl iin % 15inzerindedir. Bu oran olaanst dktr. Ancak kadnlarn tarm digcne katlm oran art gstermektedir. Bu art zellikle 20-29 yagrubundaki gen kadnlarn katlmndan kaynaklanmaktadr. Tarm dndayetikin kadnlarn igcne katlm oran % 15 iken 20-29 ya grubundabu oran % 25e kadar ykselmektedir. Kadnlarn igcne katlmn bukadar dk olduu lke grubu Orta-Dou ve Kuzey Afrikadr (ILO,

2006a).


32/51

32

Tablo VIII.2 gcne Katlm Oran

(Kadnlar, Tarm D) (Kadnlar, Tarm ve Tarm D)15-19 20-24 25-29 15+ 15-19 20-24 25-29 15+

1988 17.7 23.0 19.2 14.1 40.5 40.8 35.9 34.31989 18.5 23.3 19.7 14.8 41.3 41.8 37.2 36.11990 16.3 22.3 17.8 13.4 38.4 40.7 35.8 34.11991 14.6 21.7 17.3 12.8 39.8 40.8 34.3 34.11992 14.6 24.3 18.0 14.0 35.0 40.6 33.8 32.71993 12.9 19.6 17.7 12.1 29.1 33.6 29.6 26.81994 13.6 21.9 19.3 13.5 33.6 38.1 33.4 31.31995 13.0 21.0 19.2 13.1 32.3 36.2 34.1 30.91996 11.8 20.2 17.8 12.4 32.1 36.2 32.1 30.61997 12.9 23.1 18.7 13.1 28.4 36.1 31.1 28.81998 13.1 22.1 20.0 13.2 28.4 35.0 33.3 29.3

1999 13.1 24.2 20.3 14.2 28.8 37.6 32.1 30.02000 12.4 21.8 20.8 13.5 24.4 31.5 31.7 26.62001 11.2 21.8 20.2 13.4 23.1 33.5 30.9 27.12002 11.9 24.7 23.2 15.0 23.1 34.5 32.6 27.92003 11.2 23.9 23.6 14.7 20.9 32.3 32.1 26.62004 10.3 24.1 22.9 14.1 19.0 32.7 31.2 25.42005 10.9 25.2 24.4 15.0 18.0 31.9 31.4 24.82006 11.3 25.4 25.6 15.8 17.7 31.4 31.9 24.9

Yetikin ve gen kadnlarn igcne katlm ok dktr. Son yllarda,eitime katlmann artmas nedeniyle bu oran 15-19 ya grubu iin daha

da dmektedir. Tarm dnda kadnlarn % 85i igcnekatlmamaktadr. 20-29 ya grubunda bu oran % 75e dmektedir. Birbaka deyile Trkiyede tarm dnda 20-29 ya grubundaki genkadnlarn sadece % 25i igcne katlmaktadr.

Eitimde olma durumunun artmas ve eitim sresinin uzamas ile birliktekadn igcnde 15-19 ya grubunun igcne katlmnda dme okbelirgindir. Kadnlarn ehirlerde igcne katlm oran yksekretimlerde daha yksektir. Uzun dnemde gen kadnlarn eitimdekalma srelerinin uzamas zellikle ehirde yaayan kadnlarn igcne

katlmn artrc etki yapacaktr. zellikle 20-29 yanda olup tarmdndaki kadnlarn igcne katlmlarnda 1980lerin sonundan itibarengrlen artn devam etmesi beklenmelidir.

Kadnlarn igcne katlmnn % 15e ulamas ile 2001 krizi birlikteolmutur. Tarm d kadnn igcne katlmnda benzer bir art 1994krizi ile kendini gstermitir. Kadnlarda grlen bu ek alma etkisigen kadnlar kadar kadn yetikin kadnlarda da kendini gstermektedir.gcne katlmn ehirli kadnlarda artmas krizle birlikte gerileyen ailegelirleri telafi etmek iin daha niteliksiz ve daha dk cretli ilere


33/51

33

kadnlarn raz olarak igc pazara girmeleri olarak dnlebilir16(Balevent ve Onaran, 2003; Grsel ve Tunal, 2006; Grsel vd., 2002 ve2004). 2001 krizi ile igc pazarna giren kadnlardaki art esas olarak20-29 ya grubundaki gen kadnlardan kaynaklanmaktadr. lerideerkeklerin katlm oran incelenirken deinilecei gibi, gen ve yetikin

erkeklerde 2001 krizi ile birlikte ek alma etkisi ortaya kmamaktadr.Bu anlamda ek alma etkisi ya grubuna gre deil cinsiyete grefarkllamaktadr.

Kadnlarn igcne katlmaya karar vermelerindeki en temel iktisadietkenler cret, aile reisinin kazanc, emeklilik sistemi ve yksek isizliksaylabilir. Kadnlarn aile iinde yerine getirdikleri bakm, temizlik ve gdaretimi gibi ekonomik faaliyet saylmayan ileri yerine getirmelerininpiyasa kurallar iinde hizmet olarak satn alnmad iin igcne katlmolarak grlmemesi de katlmn dk olmasnn nedenlerindendir.

Nitekim IX. alt balkta grlecei gibi ehirlerde almayan kadnlarn %85i ev kadn olduklar iin almadklarn belirtmektedirler. Dier yandanev ilerinde gndeliki olarak alan ehirlerde yaayan dk eitimlikadnlarda yaptklar ii geici (kocalarnn isizlii sresince) ya dayaplan iin cretli emek ilikisinin tesine geen eitli farkllklar tamasnedeniyle alma deil ev iine gitmek olarak tanmlamaktadrlar (Bora,2005). Ayrca, kriz dnemlerinde aile gelirini dmesi ile birlikte genkadnlarn dk gelirle ve kayt d olarak almay gze almalar veyaygnlamaya balayan ev eksenli alan kadnlarn igcne katlmyorolarak grlmesi katlm orannn dk olmasnn nedeni olarak saylabilir.

Ayrca ehirde yaayp eitim dzeyinin dk olmas, dk eitimdzeyine bal olarak dk cret dzeyleri, geleneksel (reisin ve geimsalayann erkek olduu kabul edilen) aile yaps, kadnn evde yerinegetirdii ocuk/hasta bakm gibi hizmetlerin piyasada kstl ve pahallolmas, yukardaki hizmetleri ev iinde reterek aileye yaplan katknnbeklenen cretten daha yksek olmas, zellikle gen kadnlar iin medenihal ve dourganlk gibi etkenler de nemlidir (Tunal ve Balevent 2006;Grsel vd., 2002; Bora, 2005; zbay, 1991; Tan, Ecevit, r, 2000;Tat, 1996; Eypolu, zar ve Tanrver, 2000; Goldin, 1995;

Psacharopoulos ve Tzannatos, 1989; Mammen ve Paxon, 2000; Tansel,2002; Dayolu, 2000).

16 Bu konu uluslararas yaznda ilk olarak Long (1953) tarafndan ele alnm, Heckman ve

MaCurdy (1980) ve Lundberg (1985) gibi iyi bilinen makalelerde de ek alma etkisininvarl gsterilmitir. Ancak Benati (2001)de belirtildii zere, yaznda sz konusu etkininampirik olarak gzlemlenemedii birok alma da yer almaktadr.


34/51

34

ehirlerde yaayan dk eitimli gen kzlarn igcne katlm ve kaytligc olma oranlar dktr. Buna tarmdan gerek ehirlere gelecekolan eitim dk gen kadnlar eklendiinde ehirlerde yaayan ve kaytd ya da enformel sktrde alan gen kadn says ok ykselebilir. Bunfusun artmas nedeniyle, gerek gndeliki olarak gerek ev eksenlialan gen kadnlarn sosyal haklarn gndeme getiren politikalartasarlamak gerekli olacaktr.

Tablo VIII.3 gcne Katlm Oran

(Erkekler, Tarm D) (Erkekler, Tarm ve Tarm D)15-19 20-24 25-29 15+ 15-19 20-24 25-29 15+

1988 53.4 83.2 97.3 74.9 64.2 87.5 97.9 81.21989 49.9 83.1 97.2 74.0 60.7 87.3 97.8 80.61990 51.6 84.0 96.0 73.0 61.8 88 96.8 79.7

1991 49.3 80.2 96.3 73.5 61.1 85.2 97.1 80.21992 44.8 82.0 96.3 73.1 56.5 86.2 97.1 79.61993 40.2 79.3 95.9 71.2 52.4 84.3 96.8 781994 42.5 80.4 95.8 71.9 54.3 84.9 96.7 78.51995 39.4 75.7 95.2 70.9 50.4 81.2 96.2 77.81996 38.4 75.7 95.7 70.5 49.9 81.3 96.6 77.31997 39.5 71.9 95.4 69.8 50.2 78.3 96.3 76.71998 37.7 71.0 95.1 70.0 48.3 76.6 96 76.71999 38.0 70.6 92.9 69.5 48.4 76.2 94.2 75.82000 36.1 67.0 89.2 67.7 45.6 71.9 90.9 73.72001 33.5 66.8 88.5 66.7 43.2 71.9 90.3 72.9

2002 32.2 65.2 89.1 66.2 39.7 69.4 90.5 71.62003 29.0 64.6 89.0 65.1 35.5 68.4 90.2 70.42004 28.2 69.4 91.4 66.8 35.7 73.6 92.5 72.32005 30.8 70.1 92.0 67.7 36 73.2 92.9 72.22006 31.3 69.5 90.8 67.3 35.5 72.1 91.6 71.5

Erkeklerin igcne katlm 2006 ylnda % 70ler civarndadr (TabloVIII.3). cretlerin ve i koullarnn ok iyi olduunu syleyemeyeceimizbir igc pazarn iin bu oran olduka yksek bir katlm orandr.gcne katlm oran zerinde cretler kadar toplumun erkeklereailelerini geindirmek konusunda ykledikleri sorumluluk ta etkili

olmaktadr.

Erkeklerin igcne katlm oran 1998-2006 dneminde % 80den %70e dmtr. Tarm dnda ise % 75ten % 67%ye dmtr. 2001ylnda yaanan krizin erkeklerin her ya grubunda igcne katlm oranndrmtr. Krizin gen erkeklerde igcne katlmnn artmamas ekalan etkisinin sadece gen kadnlarda grldn dndrmektedir.2003 ylndan itibaren yaanan ekonomik bymenin etkisiyle, 2003 ylerkeklerin her ya grubunda igcn katlm orannn art bir yldr.

25-29 ya grubunun katlm tarm ve tarm d iin % 90lardr. Bu katlmoran ok yksek olmakla birlikte 1980lerden bu yana hafif te olsa bir


35/51

35

d grlmektedir. Bu ya grubunda 1993 tarihinden itibaren balayanigcne katlm oranndaki hafif azalma sreklilik gstermektedir. 15-19ya grubunda grlen igcndeki ciddi azalma ise eitimde kalmannykselmesiyle olmutur.

Gen erkeklerin eitimde kalma sreleri her ya grubunda uzamaktadr.Eitimli olmann gelecekte yarataca ek cret beklentisi yksektir.Dolaysyla eitim sresinin uzamas, eitiminde kalmann maliyeti vekaybettirecei frsat maliyetinden daha yksek bir gelir beklentisiolduunu gstermektedir. Yeni mezun genlerin cret beklentilerininyksek olmas da bir oranda eitim nedeniyle katlanlan maliyetin yksekolmasndan kaynaklanmaktadr. Yksek cret beklentisi yeni mezungenlerde isizliin nedenlerinden biri olmaktadr.

IX. GENLERN ALIMAMA NEDENLER

Bu alt balkta 2000 Nfus Saym verilerinden yola klarak ehirde veyakyde yerleik; alan veya almayan gen kadnlarn ve erkeklerineitim durumlar ya gruplarna gre ele alnacaktr. TK, 2000 NfusSaym bilgileri kadnlar ve erkekleri alan ve almayanlar diye ayrarakalmama nedenlerini sorgulamtr17.

2000 Nfus Saym verileri ile Hane Halk gc Anketi verileri arasndanemli bir fark bulunmaktadr. Nfus saym verilerinde, igcne

katlmayanlar ve isizler anlamnda bir ayrm yoktur. Dier yandan soruyaalyorum diye cevap verenlerin iinden istihdam ve eksik istihdamayrm yapma olana yoktur. Bu nedenle zellikle kyde yerleik kadnlariinde alanlarn says, hane halk verilerinde krda yerleik kadnlarniinde alanlarn saysndan yksek kmaktadr. Ancak Nfus Saymverilerinden almayanlarn almama nedenlerini ve alyorum diyenkadnlarn i durumlarn kadn/ erkek ve ky/ehir olarak ayr drt altboyutta elde etmenin mmkn olmas aadaki incelemede Nfus Saymverileri kullanlmatr.

ehirlerde yerleik kadnlarn arasnda alyorum diyenlerin oran % 13ile % 32 arasnda deimektedir (Tablo IX.1). ehirde alan kadnlarnok dk bir yzdesi cretsiz aile iisi olarak altn belirtmektedir.ehirli kadnlarda ev kadnl esas olarak almama olarakalglanmaktadr. Tablo IX.1de grld gibi almyorum diyen ehirlikadnlarn almama nedeni olarak ev kadn olmalar kimi ya gruplarnda% 90 gemektedir.

172000 Nfus Saymnda Bir ite alt m? sorusunun cevabnda 5 cevap seeneibulunmaktadr: 0 = 0-11 ya veya almayan; 1= cretli, maal ve yvmiyeli;2=veren; 3= Kendi hesabna; 4= cretsiz aile iisi. Ayn saymda almama

nedeni? sorusunun cevabnda cevap seeneim bulunmaktadr: 0 = 0-11 ya veyaalan; 1= buldu balayacak; 2= renci; 3= Ev kadn; 4= Emekli; 5= rad sahibi;6= Dier ; 9= Bilinmeyen.


36/51

36

Tablo IX.1: ehirlerde Yerleik Kadnlarn alma Durumu15-19 20-24 25-29 30+ 15+

Toplam ehirde yaayan kadn 113030 110526 100227 453901 777684alyor (toplamn % siolarak) 20.40 31.62 27.60 13.37 18.82

alan kadnlar iinde cretsizaile iisi olanlarn oran 1.98 1.88 2.83 5.94 3.76

almyor (toplamn % siolarak) 79.60 68.38 72.40 86.63 81.18almayan kadnlar iindealmama nedeni olarak evkadn olduunu belirtenlerinoran 47.10 83.76 96.45 90.16 83.98


ehirlerde yerleik yetikin kadnlarn % 13 alyorum derkenalmayanlarn % 90 ev kadn olduklar iin almadklarnbelirtmektedirler. Ev kadn olduu iin almama oran, eitim nedeniylealmadn belirten 15-19 ya grubu dnda kalan, 20-29 ya grubugen kadnlar iin de yksektir.

Kyde yerleik kadnlarda ise durum farkldr. Tablo IX.2den grldgibi kyde yaayan kadnlarn alma oran ya gruplarna gre % 74 ile% 92 arasnda deimektedir. Kyde alan kadnlarn ortalama % 86s

cretsiz aile iisi olarak almaktadr. Kyde almadn syleyen kadnoran ok dktr. Kyde alan kadnlar cretsiz aile iisiyim demeyeiten faktr ehirdeki kadnlarn aile iinde yerine getirdikleri bakm ve evileri deildir. Esas olarak kadnn tarmsal retimde bulunmas ve buretim iin ev d alanlara kyor olmasdr. Dolaysyla ev dna ktandan itibaren yaplan i alma olarak ve bir cretsiz aile iilii olarakkabul edilmektedir. Ev iinde yaplan iin piyasa deeri ne olursa olsuntoplumsal cinsiyet rol asndan kadnn doal grevi olarak kabuledilmesi sz konusudur denilebilir18.

Kyde yaayan kadnlar arasnda cretsiz aile iisi olarak alma gen veyetikin ya gruplarnda fark gstermemektedir. Kyde yaayan genkzlarn % 86s cretsiz aile iisidir. Kyde cretsiz aile iisi olarakalan kadnlarn hi bir sosyal gvence olmadan altklar ise ilerideTablo XI.1 den grlmektedir. Bu ekilde alan ve yaayan genkadnlarn zerk birey olarak topluma katlma olanaklarnn olmadn veen baml kesimi oluturduklarn vurgulamakta yarar var.

18

Bu konuda Bora, 2005 ve zyein,2004 kadnlarn ev kadn olmalarn kentlilikle ilgiliolarak idealletiriyor olabileceklerini, kyl kadnlarn annelik ile cretli almay elikiliolarak grmediklerini tartmaktadrlar.


37/51

37

Tablo IX.2: Kylerde Yerleik Kadnlarn alma Durumu15-19 20-24 25-29 30+ 15+

Toplam kylerde yaayan kadn 62569 52931 45876 250081 411457alyor (toplamn % siolarak) 73.78 92.00 92.30 88.40 87.07

alan kadnlar iinde cretsizaile iisi olanlarn oran 87.04 86.70 88.39 85.63 86.28

almyor (toplamn % siolarak) 26.22 8.00 7.70 11.60 12.93almayan kadnlar iindealmama nedeni olarak evkadn olduunu belirtenlerinoran 11.65 62.74 92.73 86.65 62.02


ehirlerde yerleik erkeklerin iinde 25-29 ya grubunda olanlarn almaoranlar % 90 amaktadr. Tablo IX.3te kyde yerleik erkeklerle ehirde

yerleik erkekler arasnda bir karlatrma olana kazanmak iin cretsizaile iilii ve kendi hesabna alma seeneklerine yer verilmitir.ehirlerde alan erkekler arasnda kendi hesabna alma ve cretsizaile iilii dktr (Tablo IX.3), dolaysyla geri kalan iki seenek olancretli alma ve iveren olma paylar yksektir. ehirlerde yerleik vealan erkeklerde cretli ve maal alma ar basmaktadr.

Tablo IX.3: ehirlerde Yerleik Erkeklerin alma Durumu15-19 20-24 25-29 30+ 15+

Toplam ehirde yaayan

erkek 124660 121702 105717 477755 829834alyor 44.47 79.27 91.17 69.65 70.02cretsiz aile iisi 4.80 4.08 4.23 1.70 2.81Kendi Hesabna 1.25 2.95 9.02 17.82 12.31

almyor 55.53 20.73 8.83 30.35 29.98


Kyde yaayan erkekler arasnda (IX.4) da almyorum diyenlerin oranok dktr. alan genler erkekler de esas olarak cretsiz aile iisiolarak altklarn belirtseler de ya grubu ilerledike kendi hesabnaaltklarn belirtmektedirler. Sanayi ve hizmetlerin youn olduu

ehirlerde ise igcne katlm esas olarak cretli iilikten gemektedir.

Ky de yaayanlar arasnda, ister kadn ister erkek olsun, genlerincretsiz aile iisi olarak almas tarmsal retimin doas gibi kabuledilebilir. Ancak gen kadnlarda cretsiz aile iilii ve bir sosyalgcencesiz olarak alma ilerleyen ya gruplarnda da srmektedir. Kydeyaayan gen erkeklerde esas olarak cretsiz aile iisi ve sosyalgvencesiz olarak almakta ancak ya grubu ilerledike kendi hesabnave sosyal gvenceli olarak alma oran hzla ykselmektedir. Bu arpcsonu kyde yaayan ve tm hayatlar boyunca cretsiz aile iisi olarak

alacak olan gen kadnlar iin zel bir sosyal gvenlik sistemitasarlanmasn gndeme getirmelidir.


38/51

38

Tablo IX.4: Kylerde Yerleik Erkeklerin alma Durumu15-19 20-24 25-29 30+ 15+

Toplam kyde yaayan erkek 59317 51438 48274 255880 414909

alyor 66.41 92.87 97.97 94.37 90.60cretsiz aile iisi 60.03 45.51 35.59 12.49 24.58Kendi hesabna 6.67 8.25 22.37 62.72 44.85

almyor 33.59 7.13 2.03 5.63 9.40


X. GENLERN STHDAMI HANG SEKTRLERDE?

Bu alt balkta genlerin istihdam olana bulduklar sektrlerin hangisiolduu ve genlerin kayt d istihdam olmak zere iki nemli nokta

incelenmeye allacaktr. Hane halk igc veri taban kullanlarak eldeedilen sonulara gre (izim X.1) genlerin yetikin insanlara gre imalatsanayi ve ticarette alma oranlar daha yksek iken sosyal iler, inaat,dier hizmetler ve tarmda daha dk oranda almaktadrlar. Genlerin% 26.3 imalatta, % 25.7si ticarette, % 24.4 tarm ve madenciliktealmaktadr (izim X.1).

izim X.1: Gen ve Yetikinlerin Alt Sktrlerde alma Oranlar, 2006

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

_malat

sanayii

Tic aret Sos yal

hizmetler

_n_aat Di_er

hizmetler

Tarm,

madencilik

15-24 15+

TK 2000 Nfus Saym verilerinde altn belirtenlerin ehir ve kydeyaayanlarnn erkek ve kadn olarak hangi sektrlerde altklar TabloX.1de oran olarak verilmektedir. Bu tabloya gre ehirde yaayanyetikin kadn ve erkeklerin tarm, sanayi ve hizmetlerde alma oranlarok benzemektedir.

ehirde alan yetikinlerin yaklak % 70i hizmetlerde, % 24 sanayide,% 4.5i tarmda almaktadr. ehirde yaayan gen kadn ve erkeklerasndan bakldnda, ya ilerledike hem gen erkek hem genkadnlarn sanayiden hizmetlere doru kayd grlmektedir.


39/51

39

Kyde yaayan kadn ve erkeklerin durumlar ise birbirine gre farkllkgstermektedir. TK 2000 Nfus Saymnda 2000den az kiinin yaadyerler olarak tanmlanan kylerde yaayan her ya grubundan kadnlarnortalama % 95i tarmda almaktadr. Kyde yaayan erkeklerin ise farklya gruplarna gre, % 25 ile % 43 sanayi ve hizmetlerde almaktadr.

rnein 15-19 ya grubunda sanayi ve hizmetlerde alma % 28 iken 20-29 aras ya gruplarnda % 43e ulamaktadr. 30 ya zeri yetikinlerdeise sanayi ve hizmetlerde alma yine % 26ya dmektedir. Bir anlamdakyde yaayan kadn nfus tarmda alan nfus ile akrken, kydealan erkekler iin bu akma % 70lerin civarnda kalmaktadr.

Kyde yaayan gen erkeklerin 20-29 ya grubunun ortalama % 30uhizmetlerde alrken, ortalama % 10u da sanayide almaktadr. Buoranlar yetikinlerde daha dktr. Bu anlamda kyde yaayan generkek igc de tarmdan uzaklamaktadr.

Tablo X.1: ehirde yaayan ve alanlarn Kylerde yaayan ve alanlarnfaaliyet alanlarna gre dalm faaliyet alanlarna gre dalm

Kadn 15-19 20-24 25-29 30+ 15+ 15-19 20-24 25-29 30+ 15+Tarm 5.1 2.8 2.8 6.3 4.7 94.4 92.8 93.7 97.4 96.0

Sanay 41.2 27.9 21.7 19.4 24.6 3.2 2.5 1.6 0.7 1.4

Hizmetler 53.7 69.3 75.5 74.3 70.7 2.4 4.6 4.7 1.9 2.6

Erkek 15-19 20-24 25-29 30+ 15+ 15-19 20-24 25-29 30+ 15+Tarm 2.4 1.8 2.7 4.9 3.9 71.2 55.6 56.1 72.7 68.4

Sanay 33.4 19.5 28.5 22.7 24.0 9.1 8.5 11.6 6.2 7.5

Hizmetler 64.2 78.7 68.8 72.4 72.1 19.7 35.8 32.3 21.1 24.2Kaynak: TK, 2000 Nfus Saym

Aada Tablo X.2 ve X.3 genlerin youn olarak temsil edildii veedlimedii sektrlerin listesini vermektedir. Bu tablolardan Tablo IX.2degenlerin youn olarak temsil edildii sektrler eitli ya gruplarnndurumlar dikkate alnarak 5 kategoriye ayrlmtr. Bunlardan askerliknedeniyle 20-24 ya grubunun youn olarak temsil edildii 5. kategoriyibrakrsak, 1. kategori her ya grubundaki genlere istihdam salayan

sektrn dokuma-giyim, dier imalat sanayi ve lokanta-otel sektrlerikmaktadr. Burada rnein lokanta-otel sektr ortalama gelirin endk olduu sektrdr (Grsel vd., 2004). Dokuma-giyim de cretlerindk olduu, mevsimlik ve geici istihdamn yksek olduu bir sektrdr.

Olduka niteliksiz igcn gerektirdii kabul edilebilecek olan dokuma-giyim ve lokanta-otel gibi sektrlerde sektrde genler istihdambakmndan gl temsil ediliyorlar.

Gen ya grubundan 15-24 ya grubunda olanlarn younlukla temsil

edildii sektrler kiisel hizmet, orman rnleri ve metal eya makinasektrleridir. smi belirtilen son iki sektr giri klar ok fazla ve dk


40/51

40

cretli olduu ikincil iler asndan (marangoz, makina tamircilii) genya grubuna istihdam salayan sektrler olabilir.

Tablo X.3de yer alan sektrler genlerin temsiliyetinin dk olduusektrlerdir. Bu tabloda sektr

Documents

Türkiye'de Genç İşsizliği