-
•• •• •• •• TURK KUL TU·RU SAY1479 YIL XLI MART 2003
-
BATILI BİR SÜRELİ YAYININ HİNDUMÜSLÜMAN ÇATIŞMASINA YAKLAŞTh1
TARZI
Müniı· AKIN*
GİRİŞ
19.yüzyıl insanlığın parçalanışının yüzyılı oldu. Bununla
kastettiğim sa-dece ulusal parçalanma değildir. Bilimlerdeki
parçalanış, yeni bilim alanlan-nın ortaya çıkışı ve bunun
insanoğlunun yaşamı üzerindeki yoğun etkileri de bu parçalanmaya
dahildir.
Bir yandan insan bir "tür'' olarak diğer biyolojik varlıklar
arasında ince-lenmeye başlamış, öte yandan da bu canlının sosyal
davranışını çözümleme-ye yönelik teoriler ortaya atı lmıştır.
Diğer taraftan Avrupa'nın büyük güçleri Dünyanın neredeyse
tamamına ait coğrafyanın - kaba hatları ile- fiziki ve zihinsel bir
haritasını çizmişlerdir. İngilizler ve Fransızlar, kendilerinin
"Doğu" tabir ettikleri ülkeleri ele ge-çirmek konusunda hızlı bir
yarışın içerisine girmişlerdir. Fransızlar, Kuzey Afrika ve Mısır'
da hakimiyet sağlamaya çalışırken (ngiltere, hem Fransa'nın
bulunduğu yerlerde hem de Güneydoğu Asya'da bu faaliyetini
sürdürmekte-dir.
Aynı güçler Kuzey Amerika'da da yeni oluşumlara öncülük ederken
"Rusya İmparatorluğu" şeklinde beliren güç ile diplomatik
ilişkileri sıkılaştırmak suretiyle Osmanlı Devleti'nin kontrol
altına alınmasını kolaylaştırmışlardır.
Özellikle Bıitanya Krallığı, kendi topraklan dışındaki her
mekanda kao-sun da teşkilatçısı olmuştur. Hindistan topraklarında
hiilii devam eden "ça-tışma" buna en iyi örnektir ..
(57) 121
-
SAY!479 TÜRK.KÜLTÜRÜ YILXLı
Bir asırdan fazla Hindistan'da hüküm süren Britanya Krallığı,
1947'de buradan ayrıldığını söylediğinin birkaç ay sonrasında uzun
süreli ~ir çatış'. mayı "Hindu-Müslüman"da arkasında
bırakmıştır.
Ben, bu çatışma sürecinin başlamasından itibaren, batılı düşünce
adamının konuyu yorumlarken nasıl bir yol izlediğini bulmak ve
anlamak amacıyla bu çalışmayı yaptım. Bunu yaparken temelde The
Middle East Journel der-gisinin 1947 ve bunu izleyen yıllardaki
makalelerini rehber yaptım. Bundan başka; Britanya Krallığı
büyükelçiliğinin 1873-74'te Keşmir ve Kaşgar'a yaptığı seyahati
anlatan Kashmir and Kashgar-A Narrative of the Joume/ (H. W.Bel/ew,
London,1875), Pakistan Historical Society Dergisi, Kas/ımir Before
Accession-Lahor, West Panjab,1948 (Katliamlara dair resmi
istatistlikler}, Kashmir From tize Early Times, G.MD.
SUFI-Lahor,1948, adlı eserler okumamı desteklediler.
ÇATIŞMANIN KUSURLU YORUMLARI
Hint tarihine olan ilk İngiliz ilgisi, Avrupalı seyyahlann,
Hindistan'ın geçmişini anlayışı üzerine temellenmişti.ıBu, hafife
alınabilecek bir durum değildir; seyyahların anlattığı öyküler
üzerine hayalen bir 'Hint ülkesi' çiz-mek.
The Middle East Journal dergisinin Ekim 1948 tarihli sayısında
Phillips Talbot2, yazısına başlarken; Pakistan Dünyanın en acayib
ülkesi olarak zik-redilir, diyor. Bunu söylerken kıstas aldığı
hiçbir şeyi göremiyoruz. Çünkü böyle bir yargı ancak, Dünya
nüfusunun yarısından fazlasının hem buray~ hem de Dünyanın geri
kalanını dolaşarak bir sonuç elde etmesi ile kabul edilebilir. Ama
öyle görünüyor ki Onun bu tür endişeleri yok. Şöyle devam ediyor
Talbot, "il.Dünya Savaşı'ndan sonra Büyük Britanya'nın değişen
kaderi, Onu, Hindistan'ı vakit kaybetmeden terk etmeye zorladı.
Bununla beraber O, Hindistan'ı güçlü ve sağlam bırakarak terk etme
yolunu arıyordu; fakat uzlaşma çabalan için artık çok geç olmuştu."
Derken, makalenin başka bir yerinde " 19.yüzyılın sonlarından bu
yana Britanya politikacıları, (tam çevirisi, policy makers:politika
yapıcılar) Müslümanların desteğini kazaıımak için J{indu orta
sınıfına karşı onlan desteklediler." Demiş olduğunu unutmuşa
benziyor. Bununla da yetinmeyerek "ne Britanya Hükümeti ne de Hindu
Kongre partisi çatışmalardan sorumluydu. En büyük sorumlu ise
sert
*Hacettepe Üniversiıesi Tarih Bolumu Yüksek Lisans Öğrencisi 1
Muhammed Şefik Bhattı,Pakisıan Historical Society.
July-September,2002,s.86. 2 J 939-43 arasında diploma~ donanma
mensubu, vs. olmuştur. 1946-48'de de Tlıe C/ıialf' Daily News adlı
derginin muhabiri olarak Hindistan'a gelmiştir.
122 (58)
-
SAYI479 Münir AKIN YILXLI
disiplinli başkan . Muhammed Ali Cinnah'tı3.Cinnah'ta mollalıkla
alakalı hiçbir şey yoktur; O daha çok bir "politik strateji"
uzmanıdır ve neredeyse tesadüfen kendisini dini bir oluşumun
başında bulmuştur."
Peki acaba daha çok bir İngilize benzeyen bu şahsın, dini bir
oluşumun başına "tesadüfen" gelmesine nasıl bilimsel bir açıklama
bulunabilir. Tesa-
. düfen demekle tüm akıl yürütmelerin önünün kesilmesi ve
Cinnah'ın şahsiyetini oluşturan arka plandan hiç söz edilmemesinin
anlamı ne olabilir? Cinnah nerede politik strateji uzmanı olmuştur?
Bunlardan haber yok.
Talbot, Britanya Hükümetini anlayabilmek için elinden geleni
yapmakta-dır. Başka bir yerde "Hintli politikacılar, Britanya
hükümranlığına amansız bir karşı koymanın olumsuzluğu içinde
yetiştirilmişlerdi, bu yüzden de an-laşma stratejisi
öğrenilmemişti.,, Demekle dolaylı olarak, İngilizlerin getirdi-ği
politik meziyetlere sahip olamadıkları da ifade ediliyor.
Bir kere en başta şurası atlanıyor; politika. Hindistanlıların,
"politika,, te-riminin muhteviyatını anlamalarını zorunlu kılan
nedir? Tamamen başka bir mekandan çıkma bu ucubeyi Hindistan'a
enjekte edenlerin masumiyeti bu-rada da vurgulanıyor. ·
Keşmir'in, iki teşekkül (Pakistan-Hindistan) arasındaki
ilişkileri zehirle-yen baş madde olarak gösterilmesi; ama Keşmir'i
sorun olarak ortaya çıkaran etkenlerden eser yok.
Alice Thomer4,17ıe Kashmir Conjlict adlı makalesinde,
"Hindistan'ın bö-lünmesinin temelinde, çekişmeyi l 940'ta ileri
götüren Müslüman Birliği olmuştur ki bu,Müslüman ve Hinduları ayrı
milletler halinde biraraya getiı;miştir.,,
Ne yani Keşmir diye bir bölge ve orada yaşayan insanlar var
değil miydi? Zaten yaşamakta olan Hindu ve Müslüman Hintliler,
İngiliz politik örgüt-lenme biçiminin bu topluluklar arasında
te'sis edilmesinin doğurduğu çarpık yapılanmalar neticesinde
böylesi bir çıkmaza girmişlerdir. Çünkü böylesi oluşumunlar İngiliz
hükümetince desteklenmişlerdir.5
Bayan Thomer, bir haber kanalında çalışmanın verdiği malumata
dayanıyor olsa gerektir ki, Hindu-Müslüman çatışmasının bir
safhasında "fakat
l Muhammed Ali Cinnah, aslında Urducayı bile başkan olduktan
sonra öğrenme gereği duy-muş, giyinişinde, konuşmasında ve
tavırlarında bir lngiliz diplomatının belirleyici özellikleri-nin
bulunabileceği bir şahsiyettir.Bkz.Aynı derginin aynı sayısı.s.382.
4
Alice Thomer, "The Kashmir Conflict",T/ıe Middle Eası Joıırnel,
Januaıy-1949,s.17-30.Alice Thomer, bu dönemde A.8.0. 'nin Radyo
Haber Alma Servisinin Hindistan analistidir.(Bkz.aynı dergi) 5
Bkz.Phillips Talbot,T/ıe Midd/e East Joıırnal,October-1948,
s.381.
(59) 123
-
SAYI479 TÜRK KÜLTÜRÜ YlLXLI
Hindistan, savaşa doğru ilk adımı atan taraf olup da Dünya
nazarındaki ftiba. rını tehlikeye atmakta tereddüt etti,,."Dünya
nazarı,, derken bununla sadece "Batı,, ve onun büyüklerinin kast
edildiğini şuradan anlıyoruz: Bir kere yıl 1947'dir yani
Hindistan'ın resmi olarak bağımsızlığının Britanya tarafından
bağışlanaşının yılı. Nasıl oluyor da aynı yıl dünya nazarında
barışçıl bir iti-bar elde ediliyor? Üstelik Dünyadaki diğer
ülkelerle diplomatik i lişki aşamasına henüz girmişken.
Yaklaşımının böylesine temelsiz olması umrunda değil.
Ocak 1950 tarihli makalesinde6
, Wilfred Cantwell Smith, Haydarabad ile ilgili şöyle bir
başlangıç yapmakta: "Britanya hükümranlığındaki Hint Lnpa-ratorluğu
farklı politik şekillerin,dinlerin, kültürlerin ve sosyal yapıların
bir kompleksi idi.,, Burada da Talbot'unkine benzer bir yaklaşımla
karşı karşıyız: illa da Britanya'yı temize çıkarmak. Halbuki
bahsedilen sosyal yapı, dinler, kültürler, vs. -politik şekiller
hariç- yüzyıllardan beri varolandır. Her ne hikmetse bunlar,
Britanya Hülcümeti buradan ayrılmaya karar verince çatışmacı
unsurlara dönüşmeye başlıyorlar.
Ardından Haydarabad'ı soruna dönüştüren bir "Arka Plan
Tasvirine,, ge-çiyor. Sadece 1941'den ele aldığı bu arka plan
tasvirinin ardından, "arka plana dair bu kadar çok referanstan
sonra, şimdi 15 Ağustos 1947'yi takip eden iki yıl içerisindeki
olayların bir araştırmasına bakalım.,,
Yine "arka plan,, açıklarken Haydarabad'da 1937'de yapılan
bölgesel se-çimleri şöyle değerlendiriyor: "Uzun bir tarihten
sonra, Hint milliyetçiliği J937'deki bölgesel seçimleri kazandı.,,
Nereden itibaren başlayan "uzun tarih,, yirmi yıl öncesi mi? Elli
yı l öncesi mi? Fransız İhtiliil'inden önce mi? Yoksa İngiliz
Hükümetinin varolmadığı bir uzun tarih mi? Öyle ya Hindular ve
Müslümanlar, İngiliz düşünce sistemini doğru anlamamışlarsa, bunda
Britanya Hükümetin'in ne suçu var?
Yine "bu sorun İslam'ın modern dünyaya girişindeki ruhsal
bunalımının bir parçasıdır.,, Acaba hangi "modem dünyadan
bahsediliyor? Bununla tilin dünyanın modernleştiği ama geriye
sadece İsliim'ın kaldığı ima ediliyorsa bu pek inandırıcı olmaz. O
zaman mı;ıdemleşen -kendi özgün ortamında- bir yer var ve burası
ıJa karşılaştırmada Isliim, modem olmayanlar, grubuna sokul-makta.
Halbu j konuyu değerlendirirken böylesi bir kıyaslamadan kaçınmak
gerekirdi. Böylelikle yanlılıktan kurtulanabilirdi.
"Onlar -Müslümanları kastederek- geleneksel o larak kurnaz ve
ateşlidir· ler; fakat kolayca yanlış yönlendirilmişlerdir.,,
Makalenin seyriı}den anlaşıl-
6 Tlıe Middle East Joıırnal,s.27-51.
124 (60)
-
SAYI479 MünirAKlN YJLXLI
dığı kadarıyla; yanlış yönlendinne yine Müslümanlar liderler
tarafından ya-pılmıştır. Tüm bu olanların altında ise şu
"geleneksel,, olan yatmaktadır. Böylelikle yazar, Haydarabad
hakkında da genel hükümlere vararak, istenil-diği zaman
kullanılabilecek, sıkıntılı zamanlarda imdada yetişecek bir
kav-ramı popüler kılmaktadır.
İşin en çarpıcı yanı, aslında ortada sağlam temel yokken, süreli
yayınlar yolu ile kitlelerin zihinlerinde, onları derinlemesine
düşünme zahmetinden kurtaracak, kestinne tanımlar inşa etmek ve
tanımların içerisinde, üzerlerin-den kolaylıkla sosyal bilim
metodlarının uygulanabileceği klişeler yaratmak-tır.
Süreli yayınların, tabiatta tekrardan dolayı etkinlik kazanan
her meka-nizma gibi, nüfuz edebilme kabiliyeti göz önünde
bulundurulmalıdır. Şöyle: bir dergi, bir gazete, bir radyo kanalı
vs. arkasında, güçlükle anlaşılabilecek bir kadroyuda saklar. Hele
bir de kıt'alar arası bir yayın ağına sahipse, mese-le daha iyi
anlaşılır.
Bunun dışında böylesi kadroları bir araya getiren
dürtükleyicinin de dü-şünülmesi gerekir. Tabii ki, bu da bir
mes'eleyi tam anlamıyla kavramaya yetmeyebilir. Ama hareket
birliğine sahip olan, iyi teşkilatlanmış bir sosyal sistemler
mekanında sarfedilecek sözler, zamanla büyük bilim adamı
toplu-luklarınca gerçeğin nihai noktası olarak kabul
edilebilir.
İşte burası durgunluk noktasıdİr.Durgunluk, insanoğlunun
tabiatına ta-mamen zıt olduğundan, onun tepkisi de yine insana
doğru olacaktır. Bunun sonuçları ise zaten kolaylıkla tahmin
edilebilir.
Şimdi de Leonard Binder'in7 yorumuna bakalım. O, Mevlana Muhaın~
med Ali'nin, Pakistan ' ın eğitimli orta sınıfının ibadet ve
hilafetin tabiatı ile ilgili konularda tamamen cahil olduklarına
dair sözlerine katılıyor ve devam ediyor: "Onların cehaleti
gördükleri eğitimin İngilizce olmasından kaynakla-nıyordu, onJar
her hfil-u karda İslam Hukuku konusunda cahil kalacaklardı. Fakat
İngilizce eğitim, Hilafetin farklı bir nosyonuna yol açtı ( Von
Kramer'in Kıılturgeschichte des Orients eserine atfen).
Evet doğru, bir farklılık oluştu, buna şüphe yok. Peki "nasıl
olsa İslam Hukuku konusunda cahil kalacaklardı, fena mı en azından
İngilizceyi ve bu dilin getirdiği düşünceyi öğrendiler,,. Dercesine
kehanette bulunmak da ne-yin nesi? Ayrıca "onlar, ulemanın İslamı
politik tahribattan korumak için oluşturdukları karmaşık yasal
geleneği ne bilebilir ne de değerlendirebilirdi,,.
7 Leonard Binder, "Pakistan And Modem Nationalist-İslamic
Theory",Tlıe Middle East
Joıırnal.
(61) 125
-
SAYI 479 TÜRK KÜL TÜRÜ YILXLI
· Belirgin bir şekilde, bir kitlenin kendisine olan güvenini yok
etmeye.yö-nelik olan bu sözler, her nedense onu alıkoymuyor ve
"onlar anlayamaz ama ben ~nlanm,,. Bu yüzden makalesi boyunca
"icma,içtihad,hilafet,şeriat...,, gibi Islam Hukuku terimleri
üzerinde bolca duruyor. Demek ki Ona, Pakis-tanlı orta sınıf
okumuşundan farklı olarak bilinmeyen bir makamdan "üstün,, bir
kavrama ve anlama yeteneği verilmiş. Nereden olduğu ise
bilinmiyor.
Leonard Binder, Britanya emperyalizmine karşı olan Hindu ve
Müslüman tepkilerini yorumlarken "Britanya emperyalizmine genel
olarak Müslüman-lar "negativ,, cevap verirken, pek çok Hindu
"pozitiv,, idi (W.W.Hunter'in The India Musıılma/IS adlı eserine
atfen),, diyor. Diğer bir yerde de "daha esnek olan Hinduizm' in
doktrine! sistemde, Hristiyan prensiplerini asiınile etmek için
daha fazla bilinçli bir çaba vardı,,.8
Şunun bilinmesinde yarar var: Çatışma süreci boyunca gündemde
"plebiscite, nationalizm, autonomy, party, politics .... ,, gibi
terimler kendile-rine bolca yer bu: .nuşlardır. Tüm bu terimlerin
ortaya çıktığı tarihi, kültürel ve fiziki mekan, Hindistan 'ın
uzağında, Avrupa'dadır. Oysa yeryüzünün her yerinden kendisine has,
medeniyet ve tarih oluşturdukları vardır. Bu şekilde insanoğlu
doğal çevresi ile uyum içerisinde yaşayabilmektedir.
Kişi veya topluluk üstünlüğü fikrinden hareket edip illa da bir
yerde daha üstün bir başkasının varolduğuna dair peşin hükümleri
ispatlayabilecek bir güç- şimdilik ve şu mekanda mevcut değildir.
İnsana, onun özüne yakışmayan bir şekilde "deneysel,, bir malzeme,
bir "kobay,, bakışı ile bakıldığında, ortaya çıkanlar şaşırtıcı bir
hal alabilmektedir. Maurice Keen9 "hiçbir insani durum mekanik
terimler içinde anlaşılamaz,, derken, sosyal bilimcinin adımlarını
ne kadar dikkatli atması gerektiğine de işaret etmektedir.
Sosyal bilimci gerçeğe olan yaklaşımında gözönünde
bulundurulması ge-rekenleri bulundurmadığı için dışarıdan
sıkıştırılm ış ve sıkılaştırılmış dü-şünme tarzının esiri olabilir.
Sık karşılaşmışmıyımdır bilmiyorum; ama tüm yorumlardan,
müdahalelerden bağımsız olabilme özgürlüğü, gerçekliği dai-ma
şaşırtıcı kılar. Her canlı organizma için, bunların oluşturdukları
geniı sistemler için, bu sistemlerin birbirleri ile alakalan için
ve tüm evren içeri· si.İıde sahip oldukları konum için ayrı bir
gerçek; bizim algıladığımız gerçek ve onların kendilerini
algılayışları gerçeği tabii bir de olmasını istediğimiz gerçek.
..
Bu düşünce tarzıyla bir metedoloji geliştirilrnediğinde doğru ve
doğrµlara ulaşılabilir mi?
8 Leonard Binder,a,g.nı. 9 Maurice Keen,Medieval
Eıırope.London,U.K.1969,s.IG4.
126 (62)
