Ãàçàðç¿éí çóðãèéí òóñãàã, ìàñøòàá,

ýëåìåíò¿¿ä

Ãàçàðç¿éí çóðãèéí îíöëîã

• Òóñãàé òàíèõ òýìäýã õýðýãëýäýã

• Ìàñøòàáòàé• Çóðàãç¿éí åðºíõèéëºë àøèãëàäàã• Çóðàãëàëûí òóñãàé àðãóóäààð

çóðàãääàã• Äýëõèéí áºìáºðöãèéã õàâòãàé

äýýð áóóëãàäàã

Äýëõèéí áºìáºðöãèéã õàâòãàé äýýð áóóëãàäàã

ìàòåìàòèê àðãà÷ëàëûã ÒÓÑÃÀà ãýíý.

Òóñãàãèéã ÿìàð ãàçðûã ä¿ðñëýõ ãýæ áàéãààãààñ õàìààð÷ ãåîìåòðûí ººð ººð

ä¿ðñèéí òóñëàìæòàé çóðäàã.

Òóñãàãèéí òºðë¿¿ä

• ÖÈËÈÍÄЕ ÊÎÍÓÑ• ÀÇÈÌÓÒ òóñãàãèéã õàìãèéí èõ

àøèãëàäàã áºãººä ìºí ýäãýýð íü äîòðîî îëîí òºðºë áàéäàã.

Òóñãàãèéã ãàæèëòààð íü :

• ÒÝÍÖ¯¯ ªÍÖªÃÒ ÒÓÑÃÀÕ ÒÝÍÖ¯¯ ÒÀËÁÀÉÒ ÒÓÑÃÀÕ ÒÝÍÖ¯¯ ÇÀÉÒ ÒÓÑÃÀà ÃÝÆ

ÀÍÃÈËÍÀ.

Òóñãàãèéí îíöëîã

Òóñãàãèéí íýð

Îíöëîã øèíæ

1.ÒÝÍÖ¯¯ ªÍÖªÃÒ

Ýêâàòîðîîñ õîéøëîõ òóñàì 2 çýðãýäèéí õîîðîíäûí çàé èõýñíý. ªíöãèéí ãàæèëòã¿é .Òàëáàéí õýìæýý , óðò ººð÷ëºãäºíº.Õýëáýð ä¿ðñ çºâ çóðàãäàíà.

2. ÒÝÍÖ¯¯ ÒÀËÁÀÉÒ

Òàëáàéí ãàæèëòã¿é . Ýêâàòîðîîñ õîéøëîõ òóñàì 2 çýðãýäèéí õîîðîíäûí çàé îéðòîíî. ªíöãèéí ãàæèëò ¿¿ñíý. Çóðàãò ä¿ðñëýãäýõ ç¿éëèéí õýëáý𠺺ð÷ëºãäºí ñóíàæ çóðàãäàíà

ÖÈËÈÍÄÐ òóñãàã

Êîíóñ òóñãàã

Àçèìóò òóñãàã

Ãàçàðç¿éí çóðãèéí ìàñøòàá

• Ãàçðûí çóðàã äýýð áîäèò ç¿éëèéí õýìæýýã õýä äàõèí áàãàñãàñíûã èëýðõèéëñýí õýìæýýã òóõàéí çóðãèéí ÌÀÑØÒÀÁ ãýíý.

• ªºðººð õýëáýë ãàçðûí çóðàã äýýðõ øóãàìûí óðòûã æèíõýíý ãàçàð äýýðõ óðòàä íü õàðüöóóëñàí õàðüöààã ìàñøòàá ãýíý

Ìàñøòàáûí òºðºë

Òîîí ìàñøòàá

1:50 000

Íýðëýñýí ìàñøòàá

Õºíäëºí ìàñøòàá

Øóãàìàí ìàñøòàá

Òîîí ìàñøòàá

• Çóðãèéí ìàñøòàáûã òîîí õàðüöààãààð èëýðõèéëíý.

• 1:10000• 1:1500000• 1:1000 ãýäýã áîë òóõàéí çóðàã

äýýðõè áîäèò õýìæýýã òîäîðõîéëîõ öýãèéí àðûí òîîãîîð äàõèí áàãàñãàñàí ãýñýí ¿ã þì.

Øóãàìàí ìàñøòàá

• ÃÎË ÌÀÑØÒÀÁ – Çóðãèéí ìàñøòàá• ÅЪÍÕÈÉËªË – Çóðàõ ç¿éëýý çóðãèéí

ìàñøòàá çîðèóëàëòàä òîõèðóóëàí ñîíãîõ• ÌÀÑØÒÀÁÛÍ ÊÎÍÒÓÐ – Çàðèì ç¿éëèéã

ãàçðûí çóðãèéí ìàñøòàáûí õýìæýýíä òîõèðóóëàí çóðàõ

• ÌÀÑØÒÀÁÛÍ ÁÓÑ ÒÝÌÄÝÃ – Çóðàãò ¿ç¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áîëîâ÷ ìàñøòàáààð áàãàñãàí çóðàõ áîëîìæã¿é ç¿éëñèéã ä¿ðñëýõ. Æ íü: çàì, õèë, õîò ñóóðèí

Äàäëàãà ¹1

• Çóðãèéã àæèãëàí äàðààõ àñóóëò äààëãàâðûã ã¿éöýòãýõ

1. ßìàð òóñãàãààð çóðàãäñàí áàéíà âý?

2. Çóðãèéí ãîë ìàñøòàá õààíàà áàéõ âý?

3. Çóðãèéí óðòðàã ºðãºðºãèéí øóãàì áîäèò áàéäëààñ õýðõýí ººð÷ëºãäñºíèéã òàéëáàðëàõ.

Äàäëàãà -¹ 2

• Ìîíãîë îðíû ãàçàð ç¿éí çóðãèéí òóñãàãèéã òàéëáàðëàõ .

• Äàðààõ çóðãóóä ÿìàð òóñãàãààð çóðàãäñàí áý?

• Òàë áºìáºðöãèéí çóðàã -• Äýëõèéí óëñ òºðèéí çóðàã -• Äýëõèéí öàãèéí á¿ñèéí çóðàã –• Àðêòèê , Àíòàðêòèäèéí çóðàã -

Äàäëàãà - ¹3

• Ìîíãîë óëñûí 1 ºðõ àéë 0.07 ãà áóþó 20ì * 35ì ãàçàð ýçýìøèõ ýðõòýé. Òýãâýë õàøàà íü çàëãàà îðøèõ 1 ãóäàìæíû çýðýãöýý 4 àéëûí ãàçðûã 1 ñì-ò – 10 ì ìàñøòàáààð çóðæ òóñ á¿ðèéã ºí㺺ð ÿëãàõ

• ªãñºí õóóäàñ àøèãëàí çóðàãëàõ

ÁÀÉРǯÉÍ ÇÓÐÃÈÉÍ ÒÓÕÀÉ

Áàéðç¿éí çóðàã

• 4 ãðàäóñûí ýãíýý• 6 ãðàäóñûí áàãàíààñ òîãòîíî• Ìàñøòàá íü 1:1000000 -ààñ òîì áàéíà• Ãàçàðç¿éí êîîðäèíàòûí ñèñòåìýýñ ãàäíà

êèëîìåòðèéí áóþó òýãø ºíöºãò êîîðäèíàòûí ñèñòåìûã äàâõàð àøèãëàäàã.

• Òàíèõ òýìäã¿¿ä íü èë¿¿ íàðèéâ÷ëàëòàé òîäîðõîé áàéäàã.

• 840-900 – 45-ð áàãàíà /15/• 900-960 – 46-ð áàãàíà /16/• 960-1020 – 47-ð áàãàíà /17/• 1020-1080 – 48-ð áàãàíà /18/• 1080-1140 – 49-ð áàãàíà /19/• 1140-1200 – 50-ð áàãàíà /20/

Ìîíãîë îðíû áàéð ç¿éí çóðàã

Íýðëýë áóþó íîìåíêëàòóðÇóðãèéí íýð

Çàõûí õóóäàñíû íýðëýë

Ãàçàðç¿éí ñîëáèöîë

Ýãíýý áóþóÊèëîìåòðèéí õºíäëºí øóãàì

Áàãàíà áóþóÊèëîìåòðèéí áîñîî øóãàì

Ñåêóíäûí õ¿ðýý

Ìèíóòûí õ¿ðýý

194 5819- áàãàíûí äóãààð458- òýíõëýã ãîëäîæîîñ àëñëàãäñàí çàé (êì-ýýð)

49 844984 – Ýêâàòîðîîñ àëñëàãäñàí çàé (êì – ýýð)

Áàéðç¿éí çóðãèéí õóâààëò, íýðëýë

ÌÀÑØÒÀÁ ÓÐÒ-

ÐÀÃ

ªÐêЪÃ

ÕÓÓÄÀÑÍÛ ÒÎÎ

ÍÝÐËÝË

1:1 000 000

40 60 1 L-46

1:500 000 20 30 4 L-46-A

1:300 000 10201 20 9 IX-L-46

1:200 000 401 10 36 L-46-XXXYI

1:100 000 201 301 144 L-46-144

1:50 000 101 151 576 L-46-144-A

1:25 000 51 713011 2304 L-46-144-A-a

1:10 000 21301

1

314511 9216 L-46-144-A-a-1

ÄÀÄËÀÃÀ – ÀÆÈË

• Áàéð ç¿éí 1 õóóäàñ çóðãèéí ñóìààð çààñàí ýëåìåíò¿¿äèéã íýðëýí áè÷èæ òàéëáàðëàõ

• L – 49 õóóäàñíû 4 òàëä íü çàëãàõ õóóäàñ á¿ðèéã íýðëýí áè÷èõ

• Ñõåìèéã íºõºí áè÷èõ /Õóâààëòûí ¿ñýã , òîî , ìàñøòàá áîëîí íýðëýëèéã ã¿éöýýí áè÷ /

• Áàéð ç¿éí çóðàã äýýð öýãèéí òýãø ºíöºãò ñîëáèöîëûã îëîõ

• Ç¿ñýëò áàéãóóëàõ , çóðàã äýýð /ç¿ã ÷èã/ àçèìóò îëîõ

Ãàçàð ç¿éí ñóðãàëòàíä òóëãàð÷ áóé àñóóäëóóä

Êàáèíåòèéí ñèñòåìýýð õè÷ýýëëýõ

Òàíõèìûí ãàäóóðõè ñóðãàëòûã îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàõ Ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõàä òàíõèìûí ãàäóóðõè ñóðãàëòûí

öàãèéã òóñãàí ºãºõ Ñòàíäàðòûí ìýäëýã , ÷àäâàðûí çàäàðãààã àíãè á¿ðýýð ãàðãàæ ºãºõ

íü ÷óõàë ¯íýëãýýíèé àñóóäëûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõÑóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâðóóëàõ àðãà ç¿éã øèíý÷ëýõ Íýãæ õè÷ýýë òºëºâëºëòèéã îíîâ÷òîé áîëîâñðóóëàõ Æèøèã äààëãàâàð áîëîâñðóóëàõ / Òàíèí ìýäýõ¿éí 4 òºâøèíººð /Õè÷ýýëèéí ÿâöàä áà õè÷ýýëèéí äàðàà õè÷ýýëä ¿íýëãýý õèéõ Áàãø ººðèéí õè÷ýýëä áà áóñäûí õè÷ýýëä ¿íýëãýý õèéí õàìòàð÷

àæèëëàõ Õè÷ýýëèéí õýëýëö¿¿ëýã òîãòìîë õèéæ áàéõ íü ÷óõàë .

Íýãæ õè÷ýýëèéí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿é

• Ñòàíäàðòûã íàðèéí ñóäàëæ ìýäëýã , ÷àäâàðûí çàäàðãààã íàðèéí ãàðãàõ õýðýãòýé

• Ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéí á¿ëýã ñýäâèéí çàäàðãààã íàðèéí ãàðãàæ ¿¿íýýñ íýãæ õè÷ýýëèéã îíîâ÷òîé òºëºâëºõ

• Íýãæ õè÷ýýëèéí òºëºâëºëò õèéõäýý - Ìýäëýã , ÷àäâàð - Õýðýãëýýã òóñãàí òºëºâëºõ

• Íýãæ õè÷ýýëèéí öàãèéí çàäàðãààã íàðèéí ãàðãàõ • Ñóðàëöàã÷èéí ìýäëýã , ÷àäâàð , òºëºâøèëä íýãæ õè÷ýýëèéí

ñýäýâ , àãóóëãà õýðõýí íºëººëºõèéã òîäîðõîé ãàðãàñàí áàéõ • Ñóðàã÷äûí õèéõ ¿éë¿¿ä òîäîðõîé áàéõ • ßìàð ìýäëýã , ÷àäâàð ýçýìøñýí áàéõ ¿íýëãýýíèé ò¿âøèíã

òîäîðõîéëîí æèøèã äààëãàâðûã ñàéí áîëîâñðóóëàí àøèãëàõ / òàíèí ìýäýõ¿éí ò¿âøèíã õàðãàëçàõ /

•

Íýãæ õè÷ýýëèéí ÿâöàä õ¿¿õýä ººðèé㺺 áîëîí áóñäûã ¿íýëýõ áîëîìæòîé áàéõ

• Íýãæ õè÷ýýëýýð ñóðàã÷äûí ýçýìøñýí áàéõ ìýäëýã , ÷àäâàð , òºëºâøèë òîäîðõîé áàéõ

• Íýãæ õè÷ýýëèéí õºòºëáºð íü áóñàä áàãø àøèãëàõ áîëîìæòîé , õ¿¿õýä áèå äààí ñóðàõ áîëîìæòîé áàéõ

• Áàãø , ñóðàã÷ àëü àëü íü íýìæ ñóäëàõ áîëîìæòîé íîì çîõèîëûí æàãñààëò ãàðãàí ºãºõ

Áàãøèéí ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºëò :

• ×èãë¿¿ëýí äýìæèõ • Ñýäýëæ¿¿ëýõ • Ǻâëºí òóñëàõ • Áèå äààñàí ¿éë àæèëëàãààã îíîâ÷òîé

çîõèîí áàéãóóëàõ , õºãæ¿¿ëýõ • Õàìòàð÷ àæèëëàõ

Ñóðàã÷èéí ¿éë àæèëëàãàà

• ÀÄØ , àñóóëòàíä õàðèóëàõ , àñóóëò äààëãàâàð çîõèîõ

• Ìýäýýëýë îëæ öóãëóóëàõ • Ìýäýýëýëä áîëîâñðóóëàëò õèéõ ,

ìýäýýëýë ñîëèëöîõ • Á¿òýýë÷ òýìäýãëýãýý õèéõ • Ñõåì á¿ä¿¿â÷ çîõèîí àíàëèç õèéõ • Áîäîõ , æèøèõ ,õàðüöóóëàëò õèéõ ,

çîõèîí á¿òýýõ , àíàëèç ñèíòåç õèéõ

Ãðàôèê , äèàãðàìì áàéãóóëàí ¿íýëãýý õèéõ

• Åðºíõèé ¿íýëãýý , ä¿ãíýëò ãàðãàõ • Ìýòãýëöýõ • Òóðøèëò õèéõ , äàñãàëûí çóðàãò

òýìäýãëýõ • ªºðèé㺺 áîëîí áóñäûí ¿íýëýõ • Áàãààð àæèëëàõ àðãà ç¿éã ýçýìøèõ • Õýðýãëýýíèé ìýäëýã ýçýìøèõ

Ãàçàð ç¿éí õè÷ýýëä òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâðîëûí ¿çýë ñàíààã òóñãàõ

• 1992 îíä Áðàçèëèéí Ðèî-äå-Æàíåéðî õîòíîî áîëñîí îëîí óëñûí ÷óóëãàíààð 21-ð çóóíû äàÿí äýëõèéí “Òîãòâîðòîé õºãæëèéí õºòºëáºðèéã áàòàëñàí.

• Ìàíàé óëñ 1982 îíä 21-ð çóóíû “Ìîíãîë îðíû òîãòâîðòîé õºãæëèéí ¿íäýñíèé õºòºëáºð” áîëîâñðóóëàí áàòàëñàí.

• Òîãòâîðòîé õºãæèë ãýäýã íü: Áàéãàëü , íèéãýì , ýäèéí çàñàã 3 õàðèëöàí ø¿òýëöýýòýé õºãæèõ ,áàéãàëüä ýýëòýé õ¿íèé õºãæèë, íèéãýì , ýäèéí çàñãèéí òîãöîëöîîã áèé áîëãîõ àñóóäàë þì.

Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîëûí ¿çýë ñàíààã ñóðãàëòàíä òóñãàõ

• Ãàçàð ç¿éí ñóðãàëòàíä òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîëûí ¿çýë ñàíààã òóñãàõ àñóóäàë íü áàéãàëüä ýýëòýé õºãæëèéí òåõíîëîãèéã áèé áîëãîõ

• Õ¿íèé õºãæëèéã õàíãàõ çàìààð áàéãàëü , íèéãýì , ýäèéí çàñãèéí áàéãàëüä ýýëòýé òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ

• Íèéãìèéí õºãæèë , ýäèéí çàñàã íü áàéãàëèéí õºãæëèéí ç¿é òîãòîëòîé õàðèëöàí ø¿òýëöýýòýé áàéäàã òóë ñóðãàëòûí ÿâöàä ñóðàã÷äàä áàéãàëü õàìãààëàõ ¿çýë òºëºâø¿¿ëýõ