tworzenie harcerskiej przygody pdf

TWORZENIE

HARCERSKIEJ

PRZYGODY Poradnik o pisaniu programu drużyny.

jako aktualizacja poradnika

„JAK NAPISAĆ DOBRY ROCZNY PROGRAM DRUŻYNY”

Opracowanie (2012r.):

phm. Magdalena Soprych

hm. Piotr Wychowaniec

Aktualizacja (2015r.):

phm. Patrycja Wrzosek

Pisanie programu drużyny 2015

2

Drodzy drużynowi!

Na wstępie wyjaśnienie. Czemu dotychczasowy plan pracy nagle stał się

programem. Otóż, kiedy rozmawiamy o metodzie harcerskiej, jednym z jej

elementów jest „stale doskonalony i stymulujący program”. Mylnie przyjęło się

sądzić, że program w harcerstwie tworzy tylko Główna Kwatera, Chorągwie

i Hufce. Musicie sobie uświadomić, że wspomniany wyżej program tworzony jest

przede wszystkim w drużynach. To właśnie drużynowy opracowuje go zgodnie

z misją, metodą harcerską, podstawami wychowawczymi. Oczywiście każdy

program dostosowany jest do specyfiki poszczególnych metodyk. Stąd właśnie

zaproponowana na poziomie całej organizacji zmiana w nazewnictwie, do której

warto szybko się przyzwyczaić.

Mam nadzieję, że już nie ma potrzeby przekonywać Was, że każde działanie

powinno być zaplanowane. Dobrze przygotowany program pozwoli Wam na

systematyczne, celowe i świadome działania. Pomoże uniknąć sytuacji, w których

zbiórki wymyślane są w ostatniej chwili i udają się co najmniej średnio.

Postawione przez Was cele i wynikające z nich zadania będą naprawdę

przemyślane, a najbardziej na tym wszystkim skorzystają Wasze zuchy, harcerki

i harcerze.

Oddajemy w Wasze ręce pewnego rodzaju przewodnik po tajnikach

i zakamarkach programowania pracy drużyn i gromad. Mamy nadzieję, że dzięki

tym paru prostym wskazówkom, będzie Wam łatwiej poruszać się po programach,

których tworzenie zapewne właśnie rozpoczynacie. Powstanie tego króciutkiego

poradnika zapewne doprowadzi do sytuacji, w której jakość programowania

w naszym hufcu ulegnie znaczącej poprawie. Pamiętajcie jednak, że najlepszy

nawet materiał nie zastąpi rozmowy i konsultacji z osobą, która troszkę już się na

tym zna i chętnie pomoże. Potraktujcie ten dokument jako schemat i wyznacznik

podstawowych elementów, które każdy z Was powinien zawrzeć w PROGRAMIE

DRUŻYNY NA KOLEJNY ROK HARCERSKI.

hm. Piotr Wychowaniec

Poradnik o pisaniu programu drużyny został napisany trzy lata temu.

Z myślą o podniesieniu jakości planowanych działań powstała jego nowa,

uaktualniona wersja. Poradnik został rozszerzony o treści dotyczące analizy LUKA

oraz dokładne wyjaśnienie formułowania celów metodą SMART. Dodatkowo, na

końcu poradnika znajdują się przykładowe zadania na ćwiczenie kreatywnego

myślenia i propozycje zbiórek dla Rad Drużyn dotyczące pisania programu. Mam

nadzieję, że kolejne strony tego dokumentu sprawią, że tworzenie programu

będzie efektywne i merytoryczne, a napisane programy przełożą się na jakość

realizowanych działań. Powodzenia!

phm. Patrycja Wrzosek


3

SPIS TREŚCI

I. SENS PLANOWANIA ……………………….………….…………………………………….……. 4

II. ELEMENTY PROGRAMU DRUŻYNY (1) ………………………….…………………..…… 6

1. STRONA TYTUŁOWA …………………………..…………………….…..…….…………… 6

2. INFORMACJE O DRUŻYNIE……………………………….………………….….…………. 6

3. CHARAKTERYSTYKA KADRY DRUŻYNY ………………………….……….…………. 6

4. CHARAKTERYSTYKA DRUŻYNY ………………………………….………….…………… 7

5. ANALIZA SYTUACJI DRUŻYNY ………………………….……………….…….……..… 8

6. CELE …………………………………………………………………….………………………….… 10

7. ZADANIA I HARMONOGRAM ……………………………………………….……………… 13

III. EWALUACJA ……………………………………………………………………………….…….…… 14

DODATEK 1:

Sposoby na ćwiczenie kreatywnego myślenia ………………….……………………….… 15

DODATEK 2:

Propozycje zbiórek dla Rady Drużyny dotyczące pisania programu ……...... 18

(1)

Dla uproszenia w całym dokumencie stosowany jest zapis „drużyna”, lecz poradnik dotyczy także gromad zuchowych. W większości przypadków używając słowa „harcerz” w domyśle chodzi również o zucha.


4

I. SENS PLANOWANIA

Każdy podejmujący się tworzenia programu powinien odpowiedzieć sobie na

pytanie „Dlaczego warto planować?”. Planowanie pracy drużyny niewątpliwie nie

jest najłatwiejszym zadaniem w działaniu drużynowego. Wymaga wprawy,

cierpliwości, a przede wszystkim zrozumienia potrzeby planowania. Niemniej

jednak dobry program drużyny to wysiłek, który procentuje: ułatwia organizację

zbiórek, usprawnia wprowadzanie zmian, umożliwia bardziej przejrzyste

podsumowanie roku.

Za najważniejsze zalety planowania można uznać:

• systematyzację oraz hierarchizację pomysłów;

• delegowanie zadań;

• oszczędność czasu;

• przejrzystość przy wyciąganiu wniosków.

Dla kogo jest program drużyny?

Program drużyny jest dokumentem, który służy nie tylko drużynowemu czy

przybocznemu. Musi on zostać dostarczony do komendy hufca /szczepu

/namiestnika. Dla tych osób jest to źródło aktualnych informacji o drużynie. Bardzo

często stanowi również ważny dokument dla rodziców harcerzy. Można go

wykorzystać na spotkaniu rozpoczynającym rok harcerski, aby przedstawić nasze

plany na najbliższy czas. Programu często oczekują także dyrektorzy szkół. Tak czy

owak, zawsze i przede wszystkim ma on służyć drużynowemu, jako pewnego

rodzaju mapa po rocznych działaniach z drużyną.

„Co dwie głowy to nie jedna”

– czyli kto bierze udział w planowaniu pracy?

Za stworzenie programu w pierwszej kolejności odpowiedzialny jest drużynowy. Nie

oznacza to jednak, że wszystko musi zrobić sam. W jego tworzenie powinni być

zaangażowani przyboczni oraz rada drużyny (w drużynach wędrowniczych – cała

drużyna). Identyfikacja harcerzy z celami zawartymi w programie może bardzo

ułatwić jego realizację. Z tego powodu dobrze jest zapytać członków drużyny

o pomysły, potrzeby i oczekiwania, co do działań na kolejny rok. Przed

przystąpieniem do planowania pracy drużyny dobrze jest zapoznać się z programem

szczepu oraz hufca, które wyznaczą pewne ramy dla programu drużyny.


5

Czynniki decydujące o sukcesie planowania

Powodzenie planowania zależy od czterech różnych, czasem nawet sprzecznych

elementów.

POTRZEBA LUB PROBLEM POMYSŁ I WIZJA

Program drużyny sprawdza się najlepiej,

gdy realizujące go osoby rozumieją

i doceniają potrzeby oraz problemy,

którymi muszą się zająć. Istotne jest,

żeby problemy i potrzeby zostały

odpowiednio ocenione. Jakie są ich

korzenie, symptomy, skala? Dla kogo

właściwie jest to problem?

Aby połączyć wszystkie działania

i wysiłki potrzebna jest wizja. To

z wizji wywodzą się strategie

(długoterminowe), cele

i plany działań.

Pomysły powinny być wystarczająco

jasne, aby pokazać, że realizacja

programu przyniesie znaczną

i trwałą zmianę.

SZANSA DLA REALIZACJI

ZDOLNOŚCI

Realizacja programu wymaga aktywnego

wsparcia (nie tylko

finansowego np. na

materiały programowe).

Musi ono płynąć od

kluczowych osób

(komendanta szczepu,

namiestnika itp.) i wiązać się

z aktywnym uczestnictwem harcerzy

w działaniach.

Programy muszą zachowywać właściwe

proporcje między zdolnościami, energią,

środkami i organizacją. Nie warto

planować „na wyrost”. Program należy

konstruować tak, aby działania mogły

zostać zrealizowane, wywrzeć wpływ

i przynieść skutki.


6

II. ELEMENTY PROGRAMU DRUŻYNY

Każdy program drużyny będzie różnił się wyglądem i treściami w nim zawartymi.

Mimo różnorodności tego dokumentu są pewne elementy wspólne, które powinny

znaleźć się w każdym programie. Ich lista w kolejności występowania oraz

omówienie znajdują się poniżej.

1. STRONA TYTUŁOWA

Pierwsza strona programu drużyny daje pole do popisu, powinna być na swój sposób

wyjątkowa by pokazać charakter drużyny. Chętniej się zagląda do książki, która ma

ciekawą okładkę. Warto wykorzystać tę prostą zasadę, aby milej korzystało się

z programu przez cały rok pracy. Strona tytułowa stanowi wizytówkę drużyny.

Muszą się znaleźć na niej niezbędne informacje:

• nazwa dokumentu;

• rok, który planujemy;

• pełna nazwa drużyny.

Na stronie tytułowej można także umieścić logo drużyny oraz informacje

o jednostce nadrzędnej tzn. szczepie/ hufcu.

2. INFORMACJE O DRUŻYNIE

To część przeznaczona na elementy organizacyjne t.j.:

• miejsce odbywania się zbiórek;

• dzień i godzinę zbiórki

• jednostkę nadrzędną – szczep i/lub hufiec

3. CHARAKTERYSTYKA KADRY DRUŻYNY

W programie drużyny powinny znaleźć się szczegółowe informacje

o drużynowym, jako osobie odpowiadającej za drużynę oraz realizację programu.

W charakterystyce nie powinno zabraknąć takich danych jak:

• imię i nazwisko;

• stopień;

Uwaga! Szczegółowe opisy powinny znaleźć się w dalszej części dokumentu, tutaj

należy umieścić jedynie informacje niezbędne, najważniejsze.


7

• wiek;

• zawód/uczeń/student i miejsce pracy/nauki;

• ukończone kursy i szkolenia;

• dane kontaktowe.

W programie dobrze jest umieścić także informacje o przybocznych

w podobnej formie jak o drużynowym. Są to przecież bardzo ważne osoby

w drużynie, z którymi także można kontaktować się w niektórych sprawach.

4. CHARAKTERYSTYKA DRUŻYNY

Ta część planu pracy jest bardzo istotna i przydatna także przy kolejnych etapach

jego tworzenia. Jej zawartość oraz obszerność zależna jest także od metodyki.

Gromady zuchowe ze względu na specyfikę metodyki będą miały rozbudowany np.

element dotyczący obrzędowości. Poniższe elementy powinny być stałą częścią

wszystkich programów.

• Obrzędowość - wszystkie elementy obrzędowości, które są istotne dla

harcerzy i wyróżniają ich od innych. Charakterystyczne elementy mogą

okazać się bardzo pomocne także np. po latach, gdy zajdzie potrzeba

odtworzenia elementów obrzędowości.

• Ciąg wychowawczy – to miejsce na zaznaczenie czy drużyna działa

w szczepie, w przypadku zuchów – do jakiej drużyny przechodzą

podopieczni i jak wygląda współpraca z tą drużyną, w przypadku

harcerzy – czy zmieniają oni drużynę po osiągnięciu odpowiedniego

wieku, jeśli tak – na jaką, jak wygląda przygotowanie do przekazania.

• Harcerski System Wychowawczy i Metoda Harcerska – opis stosowania

HSW w drużynie. Dobrze jest krótko przedstawić jak działają

poszczególne elementy. Pozwala to wychwycić luki, bądź problemy ze

stosowaniem poszczególnych elementów.

Uwaga!

Podawany w danych kontaktowych adres e-mail powinien być czytelny,

rozpoznawalny, tzn. składać się z imienia i nazwiska. Dobrą praktyką jest

unikanie pseudonimów, ciągu liczb i znaków, które dla osoby

z zewnątrz nic nie znaczą i czasem wyglądają śmiesznie, niepoważnie.

Dobra rada! Jeżeli w drużynie jest więcej niż jeden przyboczny i obowiązuje ścisły

podział zadań w kadrze warto umieścić informacje o tym, kto za co

odpowiada.


8

5. ANALIZA SYTUACJI DRUŻYNY

Najczęściej stosowanym narzędziem pomagającym przeanalizować sytuację

drużyny jest analiza SWOT. Poniżej została pokazana jej forma z opisem

poszczególnych elementów.

POZYTYWNE NEGATYWNE

WEW

NĘTRZN

E

(cechy d

rużyny)

STRENGTHS

- SILNE STRONY

WEAKNESSES

- SŁABE STRONY

Wszystko to, co drużyna robi

i posiada, co umożliwia jej

osiągnięcie sukcesu.

Wszystko to, czego drużyna nie

posiada i nie robi, co stoi na drodze

do jej sukcesu.

ZEW

NĘTRZN

E

(cechy o

toczenia

)

OPPORTUNITIES

– SZANSE

THREATS

– ZAGROŻENIA

Oznacza to wszelkie sprzyjające

sytuacje, które drużyna może

wykorzystać w celu osiągnięcia

dobrych wyników działalności.

Są to zewnętrzne czynniki, które

mogą mieć negatywny wpływ na

drużynę.

Tworząc analizę SWOT należy pamiętać, że każdy z jej elementów jest niezależny.

Elementy wewnętrzne wynikają bezpośrednio z drużyny, natomiast elementy

zewnętrzne, czyli szanse i zagrożenia to pozytywne i negatywne czynniki

z zewnątrz, jakie mogą wpłynąć na drużynę. Otoczeniem drużyny będzie np. szkoła

w której działa, miasto, rodzice harcerzy.


9

Analizę sytuacji drużyny można ulepszyć stosując dodatkowe narzędzie - analizę

LUKA. Nie jest ona obowiązkowa przy pisaniu programu drużyny, jednak czasem

okazuje się pomocna. Analiza LUKA pozwala na dokładniejsze przeanalizowanie

negatywnych elementów z analizy SWOT (głównie słabych stron) i wypracowanie

pomysłu na ich poprawę. Struktura analizy LUKA znajduje się poniżej.

Jak jest? Co zrobić, aby to

zmienić? Jak powinno być?

KROK 1 KROK 3 KROK 2

To pole na opis wybranych negatywnych

cech drużyny bądź czynnika zewnętrznego, który źle na nią wpływa.

Na końcu uzupełniane jest to pole. Należy w nim opisać zadania, których realizacja

sprawi, że drużyna z sytuacji opisanej w kolumnie po

stronie lewej zmieni się na tą przedstawioną

w kolumnie po stronie prawej.

Tutaj trzeba zastanowić się nad wizją działania drużyny po zmianie/

wyeliminowaniu negatywnych cech/

czynników. Innymi słowy – to miejsce na opis sytuacji idealnej po

pokonaniu problemu.

Przedstawionym sposobem można przeanalizować dowolną liczbę negatywnych

czynników, jednak każdy z nich powinien być rozpatrywany osobno.

Analiza LUKA najlepiej nadaje się do przeanalizowania słabych stron drużyny.

W przypadku zagrożeń można jedynie zastanowić się jak ograniczyć ich wpływ na

działanie jednostki, ponieważ to czynniki, na które drużyna nie ma bezpośredniego

wpływu.

Uwaga! W analizie LUKA bardzo ważna jest kolejność! Środkowy element tabeli

wypełnia się jako ostatni.


10

6. CELE

Po przeprowadzeniu dokładnej analizy pojawia się jasny obraz pozytywnych

i negatywnych cech drużyny. Kolejny etap pisania programu to wyznaczenie celów,

jakie chcemy osiągnąć drużyną.

Bardzo ważne jest odpowiednie sformułowanie celów. Najpopularniejsza metoda

ich konstruowania to SMART, która mówi, że każdy stawiany cel powinien być:

• S zczegółowy = zawiera konkretny przekaz

Trzeba zastanowić się i określić, co dokładnie chce się osiągnąć. Pomoże

w tym odpowiedzenie sobie na pytania:

- Dlaczego ten cel jest w tym momencie ważny dla drużyny?

- Co chcę ostatecznie osiągnąć?

- W jaki sposób chcę ten cel osiągnąć?

Jeśli cel nie będzie dobrze przemyślany i konkretny, to będzie słabo motywował

drużynę i jej kadrę do pracy. Cel nieszczegółowy może spowodować, że nie będzie

wiadomo, jak go zrealizować, od czego rozpocząć drogę do jego osiągnięcia.

Przykład:

Źle: “Przeszkolenie zastępowych.”

Dobrze: “Każdy z zastępowych w drużynie ukończy z wynikiem

pozytywnym kurs zastępowych.” (2)

(2)

Pokazany dobry przykład to nie ostateczny cel skonstruowany metodą SMART, a jedynie jego część, która realizuje cechę >> szczegółowy <<. W kolejnych przykładach analogicznie pokazane są fragmenty finalnego celu, które najlepiej kontrastują ze złymi przykładami i dają obraz poprawnej drogi formułowania celów.

Dobra rada! Mało precyzyjnie określone cele prowadzą do mało

satysfakcjonujących wyników, dlatego bardzo istotne jest

sformułowanie celu w sposób konkretny, lecz precyzyjny.


11

• M ierzalny = można liczbowo lub jakościowo wyrazić jego

realizację.

Jeśli cel jest mierzalny, w łatwy sposób będzie można sprawdzać postępy –

sprawdzić, czy praca z drużyną idzie w dobrym kierunku i jak dużo jeszcze zostało

do zrobienia, aby zrealizować cel.

Przykład:

Źle: “Zwiększenie liczebności drużyny po naborze.”

Dobrze: “Zorganizowanie naboru, dzięki któremu do drużyny dołączy

15 nowych osób i minimum 10 z nich pozostanie w drużynie do

obozu letniego 2016r.”

• A trakcyjny = wzbudza ciekawość i chęć do działania

Dobrze zapisany cel po przeczytaniu powinien wzbudzać w kadrze i harcerzach

chęć do działania, inspirować do rozwoju i poznawania nowych rzeczy. Cel

atrakcyjny to taki, którego realizacji nie możemy się doczekać.

Przykład:

Źle: „Zapoznanie harcerzy z historią ZHP poprzez wspólne czytanie

książek na ten temat.”

Dobrze: „Zapoznanie harcerzy z historią ZHP poprzez zorganizowanie

spotkania z kombatantem wojennym, który należał do Szarych

Szeregów.”

• R ealny = możliwy do osiągnięcia,

dostosowany do możliwości drużyny

Cel powinien być dla drużyny wyzwaniem. Jeżeli będzie zbyt prosty, jego szybka

realizacja nie zmieni zbyt wiele. Jednak nie można stawiać poprzeczki zbyt

wysoko. Sytuacja, w której duża ilość pracy włożona w osiągnięcie celu daje

minimalne, niezauważalne efekty demotywuje, zniechęca do dalszego działania.

Należy znaleźć złoty środek i wyznaczyć cel wymagający wspięcia się na wyżyny

możliwości drużyny.

Przykład:

Źle: “Drużyna weźmie udział w 10 wiosennych rajdach harcerskich.”

Dobrze: “Drużyna weźmie udział w 2 rajdach harcerskich (1 zimowym

i 1 wiosennym).”


12

• T erminowy = określony w czasie

Stawiany cel zawsze powinien zawierać termin ostateczny, w którym chcemy go

osiągnąć. Niech będzie to konkretna data/ miesiąc. Dzięki temu mamy realny obraz

tego, ile czasu pozostało drużynie na realizację zadań.

Przykład:

Źle: „Uzupełnienie umundurowania wśród harcerzy w drużynie.”

Dobrze: “Do końca marca 2015r. każdy harcerz w drużynie będzie

posiadał kompletne umundurowanie.”

6.1. Cele jakościowe

Często tworząc cele pojawiają się trudności z zapisaniem ich w sposób mierzalny,

ponieważ wiele z nich to cele tzw. jakościowe, czyli takie, które przedstawiają

poprawę pewnej cechy, wypracowanie pewnych zachowań. Trudno jest zmierzyć

integrację drużyny albo szacunek do kadry. W takim przypadku pomocne jest

zastosowanie formuły:

„ ... (cel niemierzalny)... TAK, ABY ... (efekt osiągnięcia celu)...”

W ten sposób można doprecyzować jak osiągnięcie celu zostanie sprawdzone.

Przykład:

Źle: „Poprawienie relacji między zastępowymi.”

Dobrze: „Poprawienie relacji między zastępowymi tak, aby do

stycznia 2015r. powstał zastęp zastępowych.”

Uwaga! Dużym błędem jest wymyślanie celów „na siłę”, by ich liczba ładnie

wyglądała w programie, kosztem szczegółowego ich opisania. Nie ma

minimalnej ilości celów, jakie powinny znaleźć się w programie, to

indywidualne dla każdej drużyny. Cele mają służyć drużynie, jej

rozwojowi. Ważna jest ich trafność i jakość, nie liczba.

Dobra rada!

Wszystkie wyznaczone cele dobrze jest wypisać i uszeregować tak, aby

na początku znalazły się te o najwyższym priorytecie, najistotniejsze.

Uwaga!

Cel to nie tylko krótkie hasło. To zdanie lub nawet kilka zdań, które

jasno określają intencje i myśli oraz są zgodne z zasadą SMART.


13

7. ZADANIA I HARMONOGRAM

Sformułowanie celów to duży sukces i kamień milowy w tworzeniu programu. Na

tym etapie jest już wizja tego, jakie wyzwania stoją przed drużyną w najbliższym

czasie oraz jak będzie ona wyglądała po roku pracy. Kolejny etap pozwala na

wymyślenie konkretnych zadań, których realizacja zamieni teorię w praktykę

i przyniesie pożądany efekt.

Ten element programu często traktowany jest przez drużynowych „po

macoszemu”. To niestety duży błąd. W tworzeniu harmonogramu nie chodzi

o zapełnienie tabelki z miesiącami. Przed rozłożeniem działań w czasie trzeba

dokładnie zastanowić się:

- jakie instrumenty metodyczne można wykorzystać, aby osiągnąć założone

cele;

- jakie próby są i mogą być otwarte;

- jakie sprawności zespołowe (zuchy), zadania zespołowe (harcerze),

projekty (harcerze starsi), czy znaki służb (wędrownicy) należy zrealizować.

Pomocne będzie także poszukanie ciekawych propozycji programowych ZHP,

chorągwi czy hufca. Należy również zwrócić uwagę na dobór odpowiednich dla

metodyki drużyny form pracy by uniknąć np. czterech zbiórek

w miesiącu pod rząd w harcówce … To może się znudzić.

Kiedy zastanowimy się nad instrumentami metodycznymi, propozycjami

programowymi, metodyką drużyny i wszystkimi innymi czynnikami, które mogą

wpłynąć na program, stworzenie harmonogramu będzie szybkie i przyjemne. Po

wielkiej burzy mózgów i stworzeniu pomysłów na działanie trzeba je zebrać

w przejrzystą tabelę, rozłożyć w czasie. Harmonogram powinien mieć formę,

z której łatwo odczytuje się bieżące działania, cele, osoby odpowiedzialne za

przedsięwzięcia.

Stworzenie harmonogramu to ostatni etap pisania programu. Brawo! Program

drużyny gotowy. Teraz czas na działanie.

Dobra rada!

Warto podjąć wyzwanie i zaplanować dla drużyny coś naprawdę

ekscytującego. Niech kadra zaskakuje swoich harcerzy, a każde

spotkanie będzie przygodą!

Uwaga! Tworzenie zbiórek, które nic nie wznoszą do drużyny to zbrodnia. Należy tego

kategorycznie unikać i dbać o to, by każdemu działaniu przyświecał CEL!


14

III. EWALUACJA

Napisanie programu to dopiero początek działania z drużyną. Od kadry zależy,

w jakim stopniu zostanie zrealizowane to, co jest opisane w dokumencie. Program

jest dla drużynowego i jego kadry, powinien być dla nich pomocą i fundamentem

pracy z drużyną. Co ważne - program nie zostaje zacementowany, w każdym

momencie można go zmienić. Mało tego, trzeba go zmieniać! Dlaczego? Tworząc

program na cały rok harcerski nie jesteśmy w stanie przewidzieć, co będzie się

działo za parę miesięcy. Jeśli chcemy, aby program stale był atrakcyjny dla

harcerzy z pomocą przychodzi nam ewaluacja. Co to takiego?

ewaluacja - ocena efektywności, skuteczności, oddziaływania, trwałości

i zgodności projektu w kontekście założonych celów, porównywanie

rezultatów projektu ze wstępnymi zamierzeniami

W praktyce oznacza to obserwowanie drużyny i bieżące reagowanie na zmiany

w niej zachodzące, zmienianie i dostosowywanie działań do obecnych sytuacji

i potrzeb. Ewaluacja jest procesem ciągłym i nie może w związku z tym

następować tylko raz - na koniec roku, lub co gorsza - wcale. Najlepiej sprawdza

się system, w którym co trzy miesiące rada drużyny zasiądzie nad programem

i przeprowadzi przegląd działań zrealizowanych i niezrealizowanych. Wtedy trzeba

zastanowić się, czy były one odpowiednio przygotowane i jak wyszły, czy

doprowadziły do zrealizowania założonych celów. Następnie należy ustalić, co

można z kolejnych etapów programu usunąć lub odłożyć, a co stało się teraz

ważne. To też dobra chwila, aby wzajemnie ocenić swoją pracę. Warto od czasu do

czasu powiedzieć też sobie kilka miłych słów. Odpowiednio przekazana odrobina

krytyki oczywiście na pewno nie zaszkodzi.

Form ewaluacji jest wiele. Najlepiej dokonywać ewaluacji programu w sposób dla

siebie najwygodniejszy, dający największe pole do popisu. Mogą to być: burza

mózgów, wypisanie plusów i minusów, przeanalizowanie i omówienie każdego

działania po kolei, dokonanie wywiadu wśród harcerzy / członków szczepu, hufca.


15

DODATEK 1: Sposoby na ćwiczenie kreatywnego myślenia

Przed przystąpieniem do pisania programu dobrze jest rozbudzić w sobie twórcze

myślenie. Kreatywność można ćwiczyć na wiele sposobów. Poniżej znajdują się

propozycje paru z nich.

„CO JEST POTRZEBNE DO?”

Uczestnicy siedząc w kole kolejno wymieniają, co jest potrzebne do… (np. łowienia

ryb, upieczenia ciasta, odkrycia naukowego, zdobycia wysokiej góry). Propozycje

nie mogą się powtarzać.

„CO MOŻNA ZAMKNĄĆ?”

Uczestnicy siedząc w kole podają odpowiedzi na pytanie zadawane

i nieoczekiwanie zmieniane przez prowadzącego. (Np. co można zamknąć,

co można policzyć, co może się wyczerpać, czego człowiek ma za dużo/za mało).

Prosimy o odpowiedzi zaskakujące.

„CO ROBI MGŁA?”

Prowadzący zadaje uczestnikom pytania i zachęca ich do myślenia nieoczywistego

i płynnego przy odpowiadaniu na kolejne pytania. Np. Co robi mgła? Co robi śnieg?

Co robi muzyka? Co robi wiatr? Co robi słońce?

„CO MNIE DZIWI?”

Prowadzący prosi uczestników o napisanie zdania „Dziwi mnie, że…”

i dokończenie go na 10 rożnych sposobów.

„CO JEST INTERESUJĄCEGO W…”

Prowadzący prosi uczestników, aby w grupach zastanowili się i wypisali, co jest

interesującego w zwyczajnych rzeczach np. marchewce, suchych liściach, ślimaku,

kurzu.

„WIERSZE”

Uczestnicy pracując indywidualnie piszą wiersz, którego kolejne wyrazy zaczynają

się na podane litery, np.

T…T…T…Ś…M…B…Ś…J…D…D…M…M…M…

„TYSIĄC DEFINICJI”

Ustalamy obiekt, który będziemy wspólnie definiować. Musi być to obiekt ogólnie

wszystkim znany np. but, dziecko, szkoła. Następnie uczestnicy tworzą jak

najwięcej definicji opisujących daną rzecz w następujący sposób np. „But jest

to…”. Ważne jest wypracowanie wielu, różnorodnych definicji, aby ostatecznie

wygenerować te najbardziej zaskakujące i oryginalne.


16

„NAJKRÓTSZY ŁAŃCUCH”

Zadaniem uczestników jest zaproponowanie jak najkrótszego łańcucha skojarzeń za

pomocą, którego możemy połączyć dwa dowolne słowa. Na przykład jak połączyć

Adama Mickiewicza ze spinaczem biurowym? Pomysł: Mickiewicz – literatura –

papier – spinacz biurowy. Ćwiczenie można wykonywać wspólnie w jednej grupie,

lub wprowadzić element rywalizacji pomiędzy kilkoma grupami.

„ARCHIWUM”

Zaczynamy zadając uczestnikom proste pytanie np. o rzeczy białe. Gdy grupa

wymieni kilka rzeczy białych, prosimy o przykłady rzeczy białych

i jednocześnie miękkich. Kolejno wprowadzamy trzecie kryterium – muszą być to

dodatkowo rzeczy jadalne. Potem możemy dodać czwarte kryterium (np. muszą

być to rzeczy z grupy węglowodanów), kolejno piąte itd. Im więcej kryteriów, tym

trudniejsze zadanie – wymaga przypominania sobie obiektów wg nietypowego

klucza, czyli po ich wcześniejszym zredefiniowaniu. Ćwiczenie możemy

modyfikować poprzez wprowadzenie elementu rywalizacji pomiędzy grupami, albo

losowości – wpisując na pojedynczych kartkach słowa klucze wg których po

wylosowaniu będziemy ustalać kategorie.

„UKRYTA ZASADA”

Ćwiczenie, które wymaga abstrahowania, a jednocześnie jest krótkim

przerywnikiem ruchowym. Grupę dzielimy, na co najmniej dwie podgrupy. Każda

z nich ma za zadanie ustawić się w szeregu wg ustalonej przez siebie zasady

np. wzrost, wiek, numer buta, imiona alfabetycznie. Pozostali uczestnicy mają za

zadanie odgadnąć co to za zasada. Zasady ogranicza tylko nasza wyobraźnia.

„I DLATEGO ZEBRY SĄ W PASKI”

Informujemy uczestników, iż znaleziono niedawno niepodważalny dowód,

tłumaczący, dlaczego zebry są w paski. Niestety dokument ten jest częściowo

spalony – zostało tylko ostatnie zdanie: I dlatego zebry są w paski. Zadanie polega

na stworzeniu sensownej opowieści, która ma się kończyć określonym wnioskiem.

Ważne jest podkreślenie, że nie chodzi o to, żeby wyjaśnienia były zgodne

z faktycznym stanem naukowym, ponieważ celem tego ćwiczenia jest pobudzenie

wyobraźni.

Inne przykładowe tematy do rozwinięcia:

I dlatego: powstaje tęcza / pingwiny, chociaż ptaki, nie latają /

koguty pieją o świcie


17

„POSZUKIWANIE ANALOGII”

Uczestnicy wypisują na małych kartkach dowolne wyrazy – każda osoba jeden wyraz

na jednej kartce. Prowadzący zbiera kartki, następnie każdy losuje jedną spośród

zebranych kartek. Zadaniem uczestników jest stworzyć analogię pomiędzy słowem

„uczeń” (lub innym wybranym przez prowadzącego), a słowem wylosowanym.

Np. Uczeń jest jak kwiat stale się rozwija.

„RYSOWANIE MARTWYCH METAFOR”

Prowadzący wybiera kilka martwych metafor lub związków frazeologiczny

(np. chart ducha, kobieta z klasą) i przygotowane na małych kartkach rozdaje

uczestnikom. Zadaniem uczestników jest zilustrować otrzymane metafory schodząc

z poziomu abstrakcji na poziom dosłownego rozumienia. Zadaniem pozostałych

uczestników jest odgadnąć, jaki związek frazeologiczny został w ten sposób

uwieczniony.

„KÓŁKA”

Każdy uczestnik otrzymuje kartkę z okręgami. Zadanie polega na wypełnieniu,

obrysowaniu każdego z nich w inny sposób, tak by przedstawiały różne znane

przedmioty.

Ćwiczenia takie można powielać i urozmaicać. Będziecie trenować Waszą

kreatywność zawsze, kiedy będzie tworzyć coś nowego, nieznanego.


18

DODATEK 2: Propozycje zbiórek dla Rady Drużyny

dotyczące pisania programu.

Warto zadbać o to, by tworzenie programu drużyny odbywało się w sposób ciekawy,

sprzyjający twórczemu myśleniu.

Zbiórka 1

Pomysł na pierwszą zbiórkę z cyklu zbiórek poświęconych pisaniu programu.

Uwaga: Zbiórka przewidziana dla Rady Drużyny złożonej z minimum 8 osób.

Miejsce: harcówka

Czas trwania: 3h

Przebieg:

Lp. Temat Szczegółowy opis Czas

trwania Potrzebne materiały

1 Rozpoczęcie

zbiórki Rozpoczęcie zbiórki w zależności od specyfiki działania Rady Drużyny.

10 min.

2 Gra w

kalambury

Dzielimy Radę Drużyny na 2 zespoły. Gramy w kalambury (1 tura - pokazywanie, 1 tura – rysowanie). Gra ma na celu rozbudzenie spostrzegawczości i ćwiczenie umiejętności analizowania.

20 min.

3 Analiza SWOT

Radę drużyny dzielimy na 4 zespoły. Każdy z nich otrzymuje do opracowania jeden z czterech obszarów analizy SWOT. Po 20 min. łączymy w pary zespoły, które opracowywały część wewnętrzną analizy (S+W) oraz część zewnętrzną (O+T). Grupy wspólnie omawiają i uzupełniają swoje spostrzeżenia. Na koniec wspólnie omawiamy przeprowadzoną analizę.

50 min.

- szary papier (4 szt.) - marker (4 szt.)

4 Dyskusja

Na podstawie analizy SWOT wybieramy do 5 zagadnień, nad którymi chcemy pracować w drużynie. Na 5 kartkach w różnych kolorach opisujemy wybrane tematy. Następnie na kolejnych 5 kartkach (w tych samych pięciu kolorach) opisujemy wizję tego jak będzie wyglądała drużyna po poprawie. Ważne, aby jedno zagadnienie (przed / po) było opisane na dwóch kartkach tego samego koloru.

15 min.

- 10 kartek (5 kolorów po 2 szt.)


19

5 Analiza LUKA

Po dwóch przeciwległych stronach sali, na ścianach wieszamy opisane kartki. Między kartkami tego samego koloru rozwieszamy sznurki. Każdy z Rady Drużyny otrzymuje karteczki samoprzylepne i długopis. Następnie chodzi po sali i doczepia do sznurków swoje pomysły na pracę z danym zagadnieniem.

15 min.

- karteczki samoprzylepne - długopis (15 szt.)

6 Omówienie Drużynowy omawia całą przeprowadzoną analizę i wyciąga wnioski.

10 min.

7 Filmik

Drużynowy puszcza swojej Radzie krótki urywek filmu „Alicja w krainie czarów”, w którym pokazana jest rozmowa Alicji z kotem. Film ma na celu pokazanie sensu planowania.

5 min. - rzutnik - komputer - filmik

8

Formuło-wanie celów

metodą SMART

Drużynowy tłumaczy Radzie Drużyny na czym polega metoda SMART. Spośród Rady Drużyny wybieramy 5 osób. Każda z nich otrzymuje jedną literkę (S, M, A, R lub T). Od tej pory staje się ona obrońcą jednej z cech jakie powinien posiadać cel. Wszyscy wspólnie formułują cele na najbliższy rok harcerski. Obrońcy cech pilnują, aby ostateczna wersja treści celów spełniała wymagania ich cechy. (Uwaga! Niech liczba omawianych i poprawianych celów nie będzie większa niż cztery. Resztę celów drużynowy może sformułować samodzielnie lub podczas kolejnej zbiórki z cyklu.)

40 min

- 5 kartek z literami: S, M, A, R, T - brystol - marker

9 Rozdanie

zadań

Każdy z Rady Drużyny losuje ćwiczenie na kreatywność, które wykona do kolejnej zbiórki Rady Drużyny.

5 min.

- kartki z opisem ćwiczeń (15 szt.)

10 Zakończenie

zbiórki Zakończenie zbiórki w zależności od specyfiki działania Rady Drużyny

10 min.


20

Zbiórka 2

Zbiórka nocna, kontynuacja cyklu zbiórek dotyczących pisania programu drużyny.

Miejsce: Miasto Kielce, Hufiec Kielce - Południe

Czas trwania: zbiórka nocna, od godz. 18:00 dnia I do godz. 12:00 dnia II

Przebieg:

Lp. Temat Szczegółowy opis Czas

trwania Potrzebne materiały

1 Rozpoczęcie

zbiórki Rozpoczęcie zbiórki w zależności od specyfiki działania Rady Drużyny.

18:00 – 18:10

(10 min.)

2 Warsztaty manualne

Rada Drużyny bierze udział w warsztatach o wybranej tematyce. Celem warsztatów jest rozbudzenie wyobraźni i kreatywności uczestników, więc ważne, aby były to warsztaty artystyczne lub manualne.

18:10 – 19:40

(1h 30h)

!!! REZERWACJA WARSZTATU

!!!

3 Przejście do siedziby Hufca Kielce - Południe 19:40 – 20:15

(35 min.)

4

Przygoto-wanie

i jedzenie kolacji

Radę Drużyny dzielimy na 2 zespoły. Jeden z nich robi kanapki i przyozdabia je w ciekawy sposób, drugi szykuje stół i jego wystrój. Ważne jest by przy okazji zwykłych czynności (szykowanie kolacji) ćwiczyć kreatywność.

20:15 – 21:15 (1h)

- składniki do kolacji - elementy wystroju stołu

5

Szukanie sposobów na realizację

celów. Wyznacza-nie

zadań.

Podczas poprzedniej zbiórki zostały sformułowane cele na najbliższy rok harcerski. Teraz szukamy konkretnych zadań by je osiągnąć. Do tego zastosujemy zasadę karteczkową. Duży cel zapisujemy kartce A3. Na kartkach A4 zapisujemy zamierzenia, które składają się na cel ogólny. Następnie do każdego z zamierzeń na kartkach A5 dopisujemy pomysły na zadania, które je zrealizują. Do każdego zadania na małych karteczkach samoprzylepnych dopisujemy pomysły na konkretne formy i tematy. Dzięki takiej metodzie będziemy mieć pewność, że wymyślane przez nas działania są celowe.

21:15 – 22:45 (1h

30min.)

- kartki A3 (5szt.) - kartki A4 (20 szt.) - kartki A5 ( 50 szt.) - karteczki małe ( 2 op.) - markery - długopisy


21

6 Film

Chętni mają możliwość obejrzenia filmu. Dobrze jeżeli będzie on przedstawiał historię odpowiadającą danej metodyce (np. dla kadry gromady zuchowej – bajka, dla kadry drużyny starszoharcerskiej – film przygodowy z zagadką).

22:45 – 24:00 (1h

15min.)

- rzutnik - głośniki - laptop

7 Sen 24:00 – 8:00 (8h)

8 Pobudka 8:00

9 Śniadanie, toaleta poranna 8:00 – 9:00 (1h)

- jedzenie

10 Pobudka kreaty-wności

Wykonujemy 3 wybrane ćwiczenia na rozbudzenie kreatywności. (Dodatek 1)

9:00 – 9:30

(30 min.)

11

Tworzenie harmono-

gramu

Łączymy 2 brystole w jedną dużą kartę papieru. Dzielimy ją na 12 części - miesiące. W każdym miesiącu wpisujemy wydarzenia szczepowe, hufcowe oraz ogólnozwiązkowe, w których uczestniczyć będzie drużyna. Następnie w każdym polu wypisujemy ilość zbiórek drużyny do przeprowadzenia.

9:30 – 10:00 (30

min.)

- brystol (2 szt.)

12 Burza mózgów – Rada Drużyny wymyśla pomysły na tematy i konwencję zbiórek.

10:00 – 10:20

(20 min.)

- szary papier - marker

13

Każdy z Rady po kolei stara się dopasować jeden wymyślony temat zbiórki do zadania wypracowanego poprzedniego dnia. Następnie zbieramy wszystkie pomysły w całość, rozmieszczamy w logicznym ciągu w czasie i zapisujemy na „harmonogramie”

10:20 – 11:30 (1h

10min.)

- markery

14 Sprzątanie hufca 11:30 – 11:50

(20 min.)

15 Zakończe-nie

zbiórki Zakończenie zbiórki w zależności od specyfiki działania Rady Drużyny

11:50 – 12:00

(10 min.)

Documents

tworzenie harcerskiej przygody pdf