AADDHHDD – skrót z ang. AAttention ttention DDeficit eficit HHyperactivity yperactivity DDisorderisorder, czyli Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany w literaturze jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lub zaburzenia hiperkinetyczne.

AADDHHDD występuje u 4-8% dzieci w wieku wczesnoszkolnym (6-9 lat), głównie chłopców, niezależnie od rasy i kultury. Następnie częstość występowania zmniejsza się o 50% na każde 5 lat, jednakże u 60% dorosłych utrzymują się niektóre cechy zespołu (zwłaszcza dotyczące deficytów uwagi).

AADDHHDD jest to grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia),brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością.

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że u podłoża AADDHHDD leży specyficzny tryb pracy mózgu, który utrudnia dziecku kontrolowanie własnych zachowań  i osłabia zdolność skupienia uwagi.

Dla ADHD charakterystyczne jest występowanie trzech grup objawów:

nadruchliwości,

impulsywności,

zaburzeń uwagi.

NadruchliwośćNadruchliwość

to nadmierna, w porównaniu z dziećmi na tym samym poziomie rozwoju, aktywność ruchowa.  Dzieci z ADHD mają bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafią przez dłuższą chwilę pozostać w miejscu.

Objawy nadruchliwości:Objawy nadruchliwości:

- nerwowe ruchy rąk i nóg,

- często wstają z miejsca i chodzą po klasie,

- wtrącają się w sytuacje, w których jest to niewłaściwe,

- są hałaśliwe w zabawach,

- ciągle się kręcą, grzebią w torbie itp.

Nauczyciel powinien przy nadruchliwości:Nauczyciel powinien przy nadruchliwości:

- ustalić obowiązujące zasady zachowania w klasie, często o nich przypominać,

- prosić ucznia o wykonanie drobnych czynności, np. rozdanie kartek, zbieranie zeszytów, zmoczenie gąbki, zmycie tablicy, itp.

- chwalić za każdy etap pracy, mówić powoli,

- za każdym razem mówić mu co robi dobrze,

- gdy uczeń biegnie po korytarzu – zatrzymać go, utrzymać kontakt wzrokowy, spytać o imię, odciągnąć uwagę: „Chodź, pomóż mi...”,

c.d. Nauczyciel powinien przy nadruchliwości:c.d. Nauczyciel powinien przy nadruchliwości:

-wzmacniać pozytywnie, pochwalić jak coś zrobił dobrze, np. spokojnie przesiedział 5 minut,

- zaproponować, by poskakało na materacu.

ImpulsywnośćImpulsywność

to niemożność powstrzymania się przed działaniem i „odczekania” do momentu, kiedy wykonanie czynności będzie łatwiejsze lub akceptowane przez otoczenie.

Objawy impulsywności:Objawy impulsywności:

- impuls, tzn. „już działam”,

- reakcja jest nieproporcjonalna do bodźca (agresja słowna, fizyczna),

- działają nie przewidując konsekwencji swojego działania, częściej „podpadają”, bo nie sprawdząją, czy nauczyciel jest obok,

- wiedzą, co powinni zrobić, ale tego nie robią,

- znają reguły, ale mają kłopoty z ich przestrzeganiem,

c.d. Objawy impulsywności:c.d. Objawy impulsywności:

- są niecierpliwe, często wtrącają się do rozmowy, obrażają się,

- przypadkowo nieumyślnie niszczą rzeczy,

- nie potrafią czekać na swoją kolejkę w grach zespołowych,

- generalizują: „nikt mnie nie lubi”, itp.

Nauczyciel powinien przy impulsywności:Nauczyciel powinien przy impulsywności:

- dzień po dniu przypominać o zasadach,

- proponować: „Weź ołówek i pokaż na kartce, jaki jesteś zły”,

- wykorzystać kartkę bezpieczeństwa: „Zgnieć ją, podepcz, wyrzuć”,

- odwrócić uwagę dziecka: „Chodź, pomożesz mi”,

- posadzić w towarzystwie spokojnych dzieci.

Zaburzenia uwagiZaburzenia uwagi

to trudności w skupieniu się i tendencja do rozpraszania się nawet pod wpływem delikatnych bodźców.

Objawy zaburzeń uwagi:Objawy zaburzeń uwagi:

- uczniowie bardzo szybko się rozpraszają,

- zapominają polecenia,

- nudzą się szybko,

- przerywają pracę przed jej zakończeniem,

- czytają bez zrozumienia,

- wracają do początku, gdy przerwą pracę,

- mają trudności ze zorganizowaniem sobie pracy,

- unikają rozpoczęcia zadań wymagających wysiłku intelektualnego,

c.d. Objawy zaburzeń uwagi:c.d. Objawy zaburzeń uwagi:

- bardzo często gubią swoje rzeczy,

- zapominają o wielu rzeczach, np. co było zadane,

- charakteryzuje je chaos wypowiedzi i natłok myśli,

- wydaje się, że nie słyszą, co się do nich mówi,

- nie zwracają uwagi na szczegóły.

Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi:Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi:

- zwrócić uwagę na porządek na ławce,

- dawać krótkie komunikaty, formułowane pozytywnie, np. „Otwórz zeszyt!”, „Uwaga, zaczynamy pisać!”, „Śmieci!”, „Spójrz w zeszyt!”,

- powtórzyć polecenie krótko i czytelnie,

- poprosić ucznia, aby powtórzył polecenie,

- zapisać polecenie,

- sprawdzić, czy uczeń wykonał to polecenie, dopiero potem przejść do następnego polecenia,

c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi:uwagi:

- zwrócić uwagę hasłowo: „Spójrz na mnie!”, „Uwaga!”,

- użyć dzwoneczka lub gwizdka, zgasić i zapalić światło,

- stanąć przy dziecku, poklepać je po ramieniu, kucnąć, nawiązać z nim kontakt wzrokowy,

- zrobić gimnastykę śródlekcyjną,

- korzystać z materiałów, które można dotknąć, manipulować,

c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi:uwagi:

- proponować aktywności, które wymagają zaangażowania uczniów,

- dzielić zadania na mniejsze części,

- codziennie sprawdzać, czy dziecko zapisało pracę domową,

- sprawdzać wykonanie pracy domowej.

4 zasady pracy z uczniem4 zasady pracy z uczniem

z z AADDHHDD

Zasada 1.Zasada 1.

Objawy AADDHHDD nie są winą dziecka.

Nie są też winą rodziców, ani nauczycieli.

Praktyczne wnioski z zasady 1:Praktyczne wnioski z zasady 1:- dziecko z AADDHHDD wymaga pomocy w tych sferach

życia, które są zaburzone przez kłopoty z koncentracją uwagi, nadruchliwością i nadmierną impulsywnością,

- AADDHHDD nie jest wymówką na życie; dziecko ma osiągać te same cele, co jego rówieśnicy, ale przy większym nakładzie swojej pracy i ważnych dorosłych (rodziców i nauczycieli),

- AADDHHDD ma swoje uwarunkowania biologiczne – tak, jak inne trudności szkolne, można ją leczyć – nie można wyleczyć, ale stosowane interwencje znacznie ułatwiają funkcjonowanie dziecka.

Zasada 2.Zasada 2.

Objawy AADDHHDD trwają latami.

Nie można żadnymi metodami terapeutycznymi doprowadzić do ich zniknięcia, a jedynie do lepszego funkcjonowania dziecka, pomimo ich obecności.

Praktyczne wnioski z zasady 2:Praktyczne wnioski z zasady 2:- z dzieckiem z AADDHHDD nie da się pracować na zapas –

można tylko tu i teraz,- to, że dzisiaj poradziliśmy sobie z objawami nie

oznacza, że jutro nie wystąpią – jutro musimy stosować te same metody, i tak przez wiele lat.

Zasada 3.Zasada 3.

AADDHHDD nie jest brakiem umiejętności czy wiedzy – kluczowym problemem są trudności w utrzymaniu adekwatnego poziomu uwagi, motywacji i wysiłku odnośnie wykonywanego zadania oraz w powstrzymywaniu reakcji (szczególnie w sytuacjach, kiedy konsekwencje są słabe, odraczane lub ich brak).

Zasada 4.Zasada 4.

Dziecku nadpobudliwemu trudniej sprostać wymaganiom szkolnym i społecznym.

Efektywność dziecka nadpobudliwego w wykonaniu poleceń i organizacji działania jest co najmniej o 30% niższa od przeciętnej w grupie rówieśniczej.

Niektóre techniki pracy z dzieckiem Niektóre techniki pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole:nadpobudliwym w szkole:

1. Właściwe usadowienie ucznia w klasie.

2. Pobudzanie uwagi dziecka.

3. Poprawianie zdolności słuchania.

4. Skuteczne wydawanie poleceń.

5. Kontrola notatek po zakończeniu zajęć.

Ad. 1. Ad. 1. Właściwe usadowienie ucznia w klasieWłaściwe usadowienie ucznia w klasie::

- ławka nadpobudliwego dziecka usytuowana w pobliżu nauczyciela (jego biurka lub tablicy),

- dziecko posadzone plecami do reszty kolegów,

- nigdy nie sadzamy dziecka z AADDHHDD przy oknie,

- w towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych przyjaciół),

- usadzenie z tyłu klasy, jeśli dziecko potrzebuje dużo przestrzeni (w takiej sytuacji nauczyciel co 5 minut podchodzi do ucznia i sprawdza jak postępuje praca),

- jasne określenie granic przestrzennych (ławka, przestrzeń gdzie dziecko może się poruszać).

Ad. 2. Ad. 2. Pobudzanie uwagi dzieckaPobudzanie uwagi dziecka::

- zadania i nauczane treści powinny być przekazywane - zadania i nauczane treści powinny być przekazywane w szybki, skrótowy, reporterski sposóbw szybki, skrótowy, reporterski sposób,,

- powinny być też prezentowane w „małych dawkach”- powinny być też prezentowane w „małych dawkach”,,

- aby zmobilizować dziecko do skupienia się można - aby zmobilizować dziecko do skupienia się można wykorzystać zegarek albo kuchenny minutnik do wykorzystać zegarek albo kuchenny minutnik do odmierzania czasu, w którym ma być wykonane odmierzania czasu, w którym ma być wykonane zadanie zadanie ,,

- szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola - szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania zadańpoprawności wykonania zadań,,

- zamiast długich sesji ćwiczeniowych przygotowanie - zamiast długich sesji ćwiczeniowych przygotowanie większej liczby krótszych i bardziej intensywnych większej liczby krótszych i bardziej intensywnych okresów ćwiczeńokresów ćwiczeń,,

c.d. Ad. 2. c.d. Ad. 2. Pobudzanie uwagi dzieckaPobudzanie uwagi dziecka::

- urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących - urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących fragmentów ciekawszymifragmentów ciekawszymi,,

- wykorzystanie materiałów, którymi można - wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć jemanipulować, dotknąć je,,

- organizowanie aktywności angażujących ucznia jak - organizowanie aktywności angażujących ucznia jak np. czynna dyskusjanp. czynna dyskusja,,

- ilustrowanie materiału schematami, podawanie - ilustrowanie materiału schematami, podawanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych, uczniom różnych metod mnemotechnicznych, wierszyków, powiedzonekwierszyków, powiedzonek..

Ad. 3. Ad. 3. Poprawianie zdolności słuchaniaPoprawianie zdolności słuchania::

- przygotowanie krótkich instrukcji, złożonych z prostych krótkich zdań,

- powtarzanie instrukcji tak często jak to jest potrzebne,

- nakłanianie uczniów do wielokrotnego powtarzania instrukcji po jej usłyszeniu - w ten sposób rozwija się umiejętność słuchania i zapamiętywania,

- informowanie uczniów o tym, że komunikuje się ważne wiadomości (np. „to jest ważne, proszę słuchać”, „to będzie na sprawdzianie”, itp),

- korzystanie z pomocy wizualnych dla wzmocnienia przekazu ustnego.

Ad. 4. Ad. 4. Skuteczne wydawanie poleceńSkuteczne wydawanie poleceń::

 - wybierz polecenie, na którym ci zależy i które jesteś gotowa wyegzekwować,

- podejdź do dziecka,

- zdobądź jego uwagę (dotknij go, spójrz w oczy, zawołaj po imieniu),

- wydaj jednoznaczne polecenie w 2-3 słowach,

- powtórz polecenie tyle razy ile założyłaś, poproś by dziecko je powtórzyło,

- dopilnuj wykonania polecenia (nie odchodź od dziecka zanim nie skończy).

Ad. 5. Ad. 5. Kontrola notatek po zakończeniu zajęćKontrola notatek po zakończeniu zajęć:: Warunkiem skutecznego współdziałania nauczycieli i

rodziców jest między innymi przepływ informacji o tym, co działo się w szkole i jak dziecko ma się przygotować na kolejne zajęcia. Nauczyciel musi dopilnować, żeby notatki w zeszycie były kompletne, a w szczególności aby zawierały:

- notatki z lekcji (jeśli dziecko nie jest w stanie jej zapisać może być skrócona),

- zapisaną pracę domową zarówno ustną jak i pisemną (jeśli nic nie jest zadane – formułę „nic do zrobienia”),

- informację o wszelkich nietypowych sytuacjach (np. planowana wycieczka, akademia na którą trzeba się ubrać odświętnie),

- datę sprawdzianu i wymagany zakres materiału.

Aby stworzyć odpowiednią atmosferę do pracy z dzieckiem z AADDHHDD, warto uświadomić sobie, ze rolą nauczyciela jest, obok przekazywania wiedzy, również nauczenie dzieci przestrzegania zasad i norm społecznych.

W ramach takiego podejścia nauczyciel w aktywny sposób buduje kontakt z uczniami, zauważa i wspiera ich mocne strony, a także pracuje nad trudnymi zachowaniami lub deficytami uczniów.

Oto sposoby postępowania, które pomagają Oto sposoby postępowania, które pomagają realizować ten plan:realizować ten plan:

- obserwowanie wszystkich uczniów w klasie,

- włączenie wszystkich uczniów do aktywnego udziału w lekcji,

- opracowanie i przestrzeganie zasad zachowania się na lekcji,

- wydawanie jasnych poleceń,

- przekazywanie komunikatów zwrotnych dotyczących zachowania dziecka,

- chwalenie za osiągnięcia.

„„Trudne prawdy” o pracy z dzieckiem Trudne prawdy” o pracy z dzieckiem nadpobudliwym:nadpobudliwym:

• Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele zaangażowania ze strony nauczyciela.

• Można z nim pracować tylko bezpośrednio, asystując mu.

• Indywidualizacja pracy z uczniem, to nie tylko mniejsze klasy, lecz także zmiana podejścia do ucznia.

Pracując z dzieckiem nadpobudliwym warto:Pracując z dzieckiem nadpobudliwym warto:

- poświęcać mu dużo uwagi,

- wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania,

- stosować zrozumiałe dla dziecka reguły,

- być konsekwentnym,

- przekazywać proste i krótkie treści,

- pomóc mu zorganizować świat wokół siebie,

- stworzyć zrozumiały system nagród i kar,

- kary i nagrody stosować natychmias.

Najlepsze wyniki dają:Najlepsze wyniki dają: stworzenie w szkole spójnego systemu zasad, konsekwencja oraz systematyczna, stała praca z dzieckiem. 

Proponowane zasady postępowania z dziećmi nadpobudliwymi mają uniwersalny walor wychowawczy i mogą być stosowane także wobec innych dzieci.

W przypadku dzieci z zespołem ADHD poprawa wyników w nauce bez ich zastosowania może być bardzo trudna.

OPRACOWAŁY:OPRACOWAŁY:

Jadwiga GrabowskaJadwiga Grabowska

Marzena Garska-BonickaMarzena Garska-Bonicka