2

Ambalajın öneminin ilgili tüm taraflar-ca daha fazla kavrandığını, basında yer alan haber ve demeçlerde kendine yer bulmasından, ilgili yarışmalara olan yo-ğun ilgiden anlayabiliyoruz. Ambalaj, kapsadığı alan ve ilgilendir-diği branşlar sebebiyle geniş bir ala-na yayılan özel bir konu. Pazarlamacılar, marka uzmanları, endüstriyel ve gra-fik tasarımcılar, ambalaj üreticileri ve ham madde üreten diğer yan kuruluş-ları doğrudan ilgilendiren bir sektör. Ülkemizde “ambalaj” dendiğinde, tasa-rıma nazaran akla öncelikle teknik ko-nular gelebiliyor. Oysa ambalajın üretim aşamalarının yanı sıra tasarım, pazar-lama, ekonomik ve çevresel faktörler de çok fazla önem arz ediyor. Ambalaj üre-tim sanayii, ambalajın sürdürülebilirli-ği, doğada dönüşümü konusunda önem-li araştırma ve yatırımlar yapıyor. Raflarda satışa sunulmak için üretilen ürünlerin, hangi kimlik, etki ve strate-jiyle tüketicinin karşısına çıkıp başa-rı kazanacağı sorusu, işin uzmanlarını terleten önemli bir problemdir. Biz ta-sarımcıların da ekonomik kazanımları-nın kaynağını oluşturmaktadır. Rafları gezen, alışveriş yapan tüketicilerin tüm ürünleri tek tek incelemeye vakit

bulması mümkün değildir. Bu neden-le alıcı genellikle tipik bir davranış ser-giler ve standart satın alım alışkanlıkları ile hareket eder. Yapılan reklamlar, pro-mosyonlar, ürün tanıtım etkinlikleri ile ürünler tüketiciyle buluşturulur. İlgili kaynaklarda yapılan araştırmala-rın da belirttiği üzere, ambalajın fiziksel ve görsel yapısı, üzerindeki bilgiler de dahil olmak üzere 2-3 saniye içinde dik-kat çekerek incelenmeye değer bulunur veya bulunmaz. 3-10 saniye içinde sa-tın alma kararının verilmesiyle bir ürün, rafta bulunan benzer ürünlerden farkını ve başarısını ortaya koyma konusunda muazzam bir rekabete girer. Alanında uzmanlaşmış ambalaj tasarım ofisleri-nin işleri gün geçtikçe zorlaşmaktadır. Bir tasarımcı açısından bakıldığında işin en zevkli yanı da aslında bu kısmıdır. Ambalaj, raflarda bulunan ve aynı gru-ba dahil onlarca üründen farklı bir ta-sarım, düşünce ve mesajla ortaya çıkıp tüketici tarafından ürünün satın alınma-sını sağlamak için özel bir fikir ve farklı bir dokunuş bulmak zorundadır. Ancak bu durum her zaman “farklılaşma” ola-rak karşımıza çıkmayabilir. Bu sihirli do-kunuşun gerçekleşmesi için tamamlan-ması gereken hazırlık süreçleri vardır.

Ceyhun AKGÜNAmbalaj Tasarımcısı

Baskı Öncesi Hazırlık Danışmanı ve

Eğitmeni

www.adobebilgi.com

ceyhun@adobebilgi.com

ürünün sihirli dünyası: ambalaj

3

Ülkemizdeki Duruma Genel BakışÜlkemizde ambalaj tasarımının gelişi-mini ve bugün geldiği noktayı görmek, anlamak için küçük bir karşılaştırma ya-pabilirsiniz. Bunu daha iyi anlayabilmek için tamamıyla yurt dışı merkezli mar-kaların ürünlerini, yabancı markalarla ortak olan yerli kurumların ambalaj ta-sarımlarını ve tamamen yerli markala-rın satış ve pazarlama stratejilerini, rek-lam ve ambalajlarını yakından inceleyin. Türkiye’de faaliyet gösteren uluslar ara-sı firmaların dışında kalan, yerel firma-larımızın markalaşma, kurumsallaşma bilinçleri zamanla gelişme gösterse de, gelinen nokta dünya ile kıyaslandığında ne yazık ki yeterli değildir. Ulusal bazda deneyimli, yılların köklü markalarının göstermiş olduğu tutumlar ve özellikle ambalaj tasarım ve üretim aşamasında verdikleri kararlarda gösterdikleri ama-törlükler beni şaşırtmaktadır. Ambalaj tasarım kararları ve var olan ürünün ambalaj tasarımının değişik-liği düşüncesinin, markanın yönetim ve pazarlama grubundaki değişiklikle-rin ardından gelmesi bir tesadüf değil-dir. Görev değişiklikleri sonucu kendini ispat etme çabası, görev değişikliğinin sonuçlarını en kısa zamanda hissettir-me düşüncesi ani tasarım değişiklikleri-ne giderek kendini gösterebilmektedir.

Oysa bu durum kendi içinde büyük risk-ler barındırmaktadır. Kurumsal kimlik, logo ve ambalaj değişiklikleri, özel du-rumlar sonucu, araştırmalar, pazar pay-larındaki değişiklikler ile gelişmeler ne-ticesinde ele alınacak konulardır. Dünyada ambalaj değişikliği kararları, üretimden itibaren ortalama dört veya daha fazla yıl sonra alınırken, ülkemizde bu ortalama 2-3 yıla düşmüştür. Bu or-talamanın altına inen çalışmaların var-lığı ve sayısı çok azdır ama ne yazık ki mevcuttur. 2-3 yıllık ortalama için ideal olan ambalajın tümüyle değişmesi değil,

günün şartlarına göre, ambalaj ve ürü-nün değişen rekabet ortamında daha güçlendirmek amacıyla “tasarım gün-cellemesi”ne gidilmesidir. Bu güncel-lenme, her şeyin tümüyle yeniden ta-sarlanması anlamına gelmemeli, hatta böyle büyük değişikliklerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Ülkemizde bir marka ajans değiştirdiğinde ya logo-sunda ya da ambalajlarındaki değişiklik hemen kendini gösterir. Ajans değiştir-mek, var olandan yana memnuniyetsiz-liği gösterir ama öbür yandan piyasada-ki şartları da göz önünde bulundurmak gereklidir.

4

Türkiye’de ambalaj üreticilerinin birço-ğunun kullandıkları ambalajların tasa-rımlarıyla kurumsal kimlikleri arasında tutarlılığı ve bütünlüğü yeterince güç-lü değildir. Birçok gıda üreticisinin mar-ka konumlandırma, kurumsal kimlik gibi konularda ciddi sorunları bulunmakta, bunların çözümü için profesyonel des-tek almaları gerekmektedir. Firmaların kendilerini geliştirme konusunda istek-li ama profesyonel destek almaya kapalı olmaları, çoğunlukla markalaşma süre-cinde alınacak danışmanlıkların önemi-nin farkında olunmadığı gibi, harcana-cak paraların gereksiz olacağı düşüncesi, dağıtım kanallarına güven, “zaten ben tanınıyorum, satış yaptığım kitle belli” düşüncesi, kuruluşların önemli ataklar yapmasının önüne geçmektedir. Başarılı Ambalaj Üzerine?Ambalaj ve içindeki ürünün ilgili mec-ralarda tanıtımı ile reklamının yapılma-sı, rakiplerinden daha fazla bilinirliğe, farkındalığa ulaşmasına katkıda bulun-maktadır. Verilen bu destekler, beğeni-yi artırmakta ve alım tercihlerini olumlu yönde etkilemektedir. Bu özel avantajla-rın, desteklerin dışında konuyu ele ala-cak olursak tüketici tarafından rahat-lıkla algılanabilen, 2-3 saniye içinde özellikleri ve türü bakımından fark edi-lip 3-10 saniye içinde satın alınan bir ürünün ambalajına başarılı diyebiliriz.

Dolayısıyla, reklam ve tanıtım olanakları olmayan markaların rekabet anlamında zayıf oldukları düşünülürse, rafta duran görsel kimliklerine, tasarımlarına, ürün kalitelerine daha fazla özen göstermeli-dirler. Reyonlarda satışa sunulan benzer ürünlerin arasından fark edilmesi, ter-cihlerde öncelikli olması, fiziksel yapısı ile iyi bir ambalaj ürünü sattırır ve tüke-ticisine güven verir. Alışverişe çıktığı-nızda raflara alıcı gözle bakarsanız, size birkaç saniye içinde pek çok şey söyle-yen hatrı sayılır ambalaj bulabilirsiniz. Tasarımı, renk ve formlarıyla ürün için-de neler olduğunu, hangi tatlar taşıdı-ğını size söyleyebilir. İyi bir ambalaj; ürünün kalitesini, sağ-ladığı katma değeri ve marka kimliğini destekleyip artırırken ürünün farklılık-larını da ortaya koyar. Başarılı bir am-balaj; fiziksel görünüşünden dolayı tü-keticiler tarafından rahat algılanması, devamında alışkanlıkları teşvik etmesi, satışta devamlılık işlevlerini yerine ge-tirir. Tüm bu özelliklerin stratejik olarak ayrı ayrı hesaplanması gerekirken, ürü-nün üzerinde bir bütün olarak durma-sı gerekir. Aksi takdirde satış oranların-da beklenen rakama ulaşılamayabilir. Başarı ve başarısızlıkların nedenleri, ge-lecek projelerin sonuçları açısından çok iyi irdelenmelidir.

Ambalajın Karakteri Var Mıdır?Ambalajın, tüketicinin duygularına hi-tap etmek suretiyle; satın alma eğilimin-de olan müşterinin henüz etiketi dahi tam okumadan ürünü eline alarak, am-balajı inceleme isteği yaratacak şekilde hazırlanması hedeflenmelidir. Bu, uçuk bir hedef olarak algılanabilir ama raf-larda rekabet konusu çok ciddi ve şid-detlidir. Müşteri tarafından ürün satın alınıp kullanılmadan önce ambalaj, ürü-nün ta kendisidir. Hiçbir aracının ve an-latıcının olmadığı o anda ambalaj “Onu alma, beni al. Çünkü ben vereceğin pa-raya değerim!” demelidir. Satın alma eğilimlerini karara bağlayacak en önem-li güçlerden biridir ambalaj... Büyük marketlere gittiğimde rafları sa-dece alışveriş için değil, raflara yeni çıkmış ürünleri incelemek, yeni tasarım-ları görmek, incelemek için dolaşırım. Bazen marketlerin tadım stantlarında-ki güler yüzlü görevlilerin sabrını zor-layacak şekilde ürünleri hakkında soru-lar sorar, ürünlerini tadarım. Benim gibi baş belası tüketicilere karşı eğitim alıp almadıklarını dolaylı yoldan test ede-rim. Çoğu sınavı geçer. Bu incelemele-rim sonucu ve okuduğum, incelediğim kaynaklarda ambalajın ürün, değer al-gısını etkileyen noktalara dikkat çek-mek istiyorum. Bir ürünün etiket fiyatı

5

ile ambalajın üretim maliyeti arasındaki ilişki göz ardı edilmemelidir. Ambalajın basımından sonra içine ürün koyma, katlama, yapıştırma vb. fonksiyonla-rı kolay olmalı, mümkün olduğunca özel bir yetenek ve gayret gerektirmemelidir. Ambalajlama süreçleri elle yapılabildi-ği gibi özel paketleme makinelerinde de yapılabilir. Aynı içeriğin karton kutu veya plastik kap içinde sunulması, ambalajın ürünü tanımlama, fiyat algısı konusunda farklı bir kalite olgusunu uyandırır. Farklı de-ğerler arayan tüketicinin sosyoekonomik yapısına göre direkt olarak kalite, ucuz, pahalı ayrımına neden olur. Karton kutuda satılan makarna, naylon poşette satılan makarnadan farklı bir imaja, değere sahiptir. Karton kutuda satılan makarna, rakiplerinden daha pa-halı ve bunun yanı sıra daha kaliteli ol-duğunu tüketicisine söyler.

Siyah zeminli, altın yaldızlı bir gıda ürün ambalajı onun özel bir seri, -yine gıda ürünlerinde- gurme serisine ait ol-duğunu hemen gösterebilir. Şu sıralar marketlerin paketlenmiş et ürün reyon-larında, salam vb. ürün kategorilerinde bu tür ambalajları görebilirsiniz.

Kuyumculuk sektöründe kadife kap-lı bir kutuda teşhir edilen bir saat, aynı

saatin plastik kutuda sunulmasından farklı bir değeri işaret eder. Yine bu alanda kadifenin kırmızı, siyah olması bile yer yer cinsiyet belirtebilir.

Keten kumaşa sarılı ya da üzerinde ke-ten kumaş kullanılmış bir gıda ürünü doğal olduğu hissini tüketicisine verir.Koyu kahverengi bir çikolata, “ben bit-terim” diyebilir, kırmızı ambalajlı bir çi-kolata “ben sütlüyüm” diyebilir ve yeşil renkli olan ise “ben fıstıklıyım” diyerek kendini tanımlar ve tüketiciyle iletişimi-ni tamamlar.

Bu formların içinde satışa sunulan ürün-lere zamanla aşinalık artar, kullanılan renklerden, ambalajın formundan içinde ne olduğunu ya da hangi markanın bir ürünü olduğunu anlayabilir hale geliriz. Tüketicinin beynine, DNA’sına kazınmak böyle bir şey olmalı. Ambalaj Tasarımı Proje Ekibi?Ambalaj ile ilgili bir sunumumda, am-balaj tasarımını “Grafik tasarım ile en-düstriyel tasarımın mükemmel iş birliği-nin sonucu” olarak tanımlamıştım. Her ambalaj tasarımı projesi direkt olarak endüstriyel tasarımla ilişkilendirilmeye-bilir ama siz projenize her açıdan baka-bilirsiniz. Yıllardır aynı şekilde kullan-dığımız sallama çay poşetlerinde gelişen tasarım örnekleri beni heyecanlandır-maktadır. İlk örneğini Doğadan, Büyülü Bohça çalışmasında gördüğüm bu ça-lışmalar karşısında, “ben niye düşüne-medim” diye söylendim. Basit olan fi-kirlerin daha zor bulunduğuna inanırım. Basit olan zordur. Ambalaj konusunda önemli yanılgılar-dan biri, yeni tasarıma ihtiyaç duyan müşterinin bu ihtiyacını karşılamak için bir tasarımcıyı görevlendirmesinin ye-terli olduğunu düşünmesidir. Bir am-balaj probleminin sadece bilgisayar or-tamında hazırlanan görsel bir etiketle

6

çözümlenebileceği inancı, ülkemizde yaygın olarak başvurulan çözüm yolla-rından biridir. Aslında bu sorun sadece ambalaj konusunda değil, reklamvere-nin tüm işlerinde karşılaşılan bir sorun-dur. (Bilgisayar dergilerinde yayınlanan satışa yönelik reklamlardaki kargacık burgacık ilanları bu konuda örnek gös-terebiliriz.) Oysa bir ambalajın başarı-lı olmasında tek kişilik kahramanlıkların döneminde değiliz. Ülkemizde tasarımın ve tasarımcının önemi ya çok abartıl-makta ya da hiç denecek kadar azdır. Ne yazık ki yerel markaların, orta ve küçük ölçekli işletmelerin bu alandaki tercih-leri ve girişimleri bu anlayışla başarılı olamıyor. Bunun karşısında lider mar-kanın tasarımları taklit yoluna gidilerek, ürün için ek bir bütçe ayırmadan, raki-bin yaptığı reklam, tanıtım pastasından tasarım benzerlikleri sebebiyle pay kap-ma düşüncesi oldukça yaygındır. İsmini burada veremeyeceğim önemli yerli ku-ruluşların bu taklit tasarımları hiç çekin-meden apaçık bir şekilde kullanması bir tasarımcı olarak beni üzüyor. Birçok başarılı projede olduğu gibi, am-balaj konusunda da ekipler bütünlüğü-nün ortak sinerjisi, çalışması esastır. Bu

ekibin büyüklüğü, kimlerden oluşaca-ğı, bütçe sınırları ile ilgilidir ve kimi za-man projenin kendisi bunu zorunlu kılar. Önemli olan markanın üzerinde söz sahi-bi olan yöneticilerin, karar verici meka-nizmaların bilgisi, deneyimi, bakış açı-sıdır. Proje için seçecekleri tasarımcıyı veya tasarım ofisini belirlerken tasarım-cı ekibin ilgili projeler üzerindeki de-neyimlerini göz önünde bulundurmalı-dırlar. Marka sahiplerinin yaptıracakları pazar ve tüketici araştırmaları ile pro-je öncesi elde edilen verilerinin yorum-lanması ve ortaya çıkan analizler, tasa-rım ekibi için çok önemli kaynaklardır. Tüketici ve piyasa araştırmalarından çı-kan sonuçları, sorumluluk almamak için direkt olarak uygulayan yöneticiler ol-duğu gibi, bunları yorumlayarak olası sonuçların sorumluluğunu üstlenen ka-rar vericiler vardır ve bunun önemi daha büyüktür. Marka, teknik ve ambalaj ta-sarım danışmanları, tüketici eğilimleri ve araştırmaları, rakip analizleri, fokus gruplar, tasarım ajansı, illüstrator, fo-toğrafçı, baskı teknikleri, malzeme çe-şitleri, bir ambalaj tasarım projesinin bütünü içinde yer alabilir! Biliyorum, çok fazla şey istiyorum ama her zaman olması gerekeni, yapılması gerekeni

söylemekten geri durmayın. Yıllar önce bir kampanya öncesinde müşterimiz yeni projesi için yaptırdığı özel bir araş-tırmayı bizimle paylaşmıştı. Araştırma 6 ay sürmüş ve verileri okudukça derinliği karşısında şaşkınlığımı gizleyememiştim. Böyle özel araştırmaları görmek, dene-yimlemek bir tasarımcı için hiç iyi olmu-yor. Sonrasında malum 3-5 satırdan olu-şan tasarım brief’leri karşısında büyük hayal kırıklığını hiçbir şey gideremiyor. İnternet ortamında brief formatla-rı, proje öncesi sorulması gereken so-rular, anahtar kelimeler doğrultusunda yapacağınız internet araştırmaları sonu-cu mutlaka bazı belgelere ulaşırsınız. Bir zahmet Google’da aradığını bulma tek-niklerini okuyun, inceleyin, öğrenin. Bu kaynaklar bir şekilde değerlendirilmeli-dir. Ancak diğer yandan basit bir mail-le gelen tasarım projesi karşısında tüm profesyonel bakış açımız çaresiz kalabil-mekte. En büyük hayalimiz olan bilgi-li, olayların ve piyasanın farkında olan,

“ideal müşteri” kavramı, sohbetlerimize daha uzun yıllar konu olacaktır. Bir tasarım projesi öncesi mutlaka yap-tığım çalışmalardan biri, ülkemizde ve

7

dünyadaki rakipleri; tasarımda kullan-dıkları temaları incelemektir. Bunu yap-mamın en temel sebeplerimden biri, ya-pılacak tasarımın bir başka markanın tasarımını andırmaması, benzerlerinden ayrışması içindir. Bir marka için de bir tasarımcı için de rafa çıkmış bir ürünün başka bir ürünün gölgesinde kalma-sı, taklit damgasını yemesi kadar acı bir olay yoktur. Böyle bir durumda kaybınız kazancınızdan büyük olabilir. Ürün Gamı ve MarkalaşmaPaketin üzerinde kullandığınız marka ismi markanızı tanımlamaktan ve mar-ka sadakati yaratmaktan, ürün bilgisi vermekten sorumludur. Tasarlanan am-balajın içindeki ürünün, şimdi ve gele-cekte sağlıklı olması için bu marka is-minin belirlenmesi çok temel ve önemli bir konudur. Özgün bir stilde yaratıl-mış bir marka kimliği, bir “imza” olur. Nasıl imzanız dostlar arasında tanınırsa, bu imza da tüketiciler arasında tanınır ve ürününüz için bir “aşinalık”, dostluk duygusu yaratır. Altında çok fazla ürün ve markayı ba-rındıran üreticilerin sahip oldukları

ürün gamının sınırlarını belirlerken yıl-lar sonra genişleme ve büyüme planla-rı ne yazık ki yapılmamış olabiliyor. Bazı ürünler var ki, benliğimizde yer etmiş üreticisini bilmeyiz ama markayı hemen telaffuz ederiz. Ancak bazı ürünler var-dır ki üreticisiyle söylenir. Twix, Mars, Snickers çikolatalarının üreticisini ge-nelde bilmeyiz ama Ülker ve Eti marka-ları çok daha farklı şekilde isimlendirilir, ürünle birlikte anılır. Markanın kontrol-süz büyümesi, tüketici karşısında kafa karışıklıklarına sebebiyet vermektedir. Marka danışmanlarının ve ilgili yöneti-cilerin en zorlu işlerinden biri, kontrol-süz büyüyen markaları bir yapıya sokma ve düzenleme çalışmalarıdır. Kategori yönetimi böyle bir ihtiyaç-tan çıkmış ayrı bir branştır. Danışmanlık veya marka içinde direkt olarak görev yapan uzmanlar, üreticinin sahip ol-duğu markaların büyümelerini kontrol ederken, tüketici karşısında ürünlerin doğru algılanması, sınıflandırılması yö-nünde çalışmalarını yaparak ilgili birim-lerle paylaşmaktadır. Kategori yönetimi ve bu kategorinin aralarında ayrışması için yapılan grafik çözümleri çok akılcı,

basit olmalıdır. Bu tür projeler bana “Bilgilendirme Tasarımı”nı anımsatmak-tadır. Aralarında benzerlikler var. Projenin en başında, tasarımcı ve eki-bi, markanın yıllar sonra olası büyüme hamlelerini göz önünde bulundurmalı-dır. Yapılan ambalaj tasarımlarının ka-tegoriye göre çeşitlendirilmesi, farklı gramaj, ml, değerlerine rahatlıkla uy-gulanabilmesi konusunu göz önünde bulundurmalıdır. Marka için yapılan kurumsal kimlik reh-berinin önemi burada ortaya çıkıyor. Kılı kırk yaran bir rehber, birçok problemi yerinde çözümlerken, ileride ortaya çı-kacak karmaşayı görememesi, iyi plan-lanmaması sebebiyle yeniden ele alın-ma ihtiyacı gösterecektir. Tasarımcıların başarılarının, günlük problemlere çö-züm getirmenin yanında marka için ge-leceği görüp, çözüm getirmesinden geçtiğini düşünüyorum. Yıllara mey-dan okuyan, 50-60 yıllık geçmişi, evri-mi olan başarılı tasarımların karşısında kendi yaptıklarımızın ömürlerini düşü-nünce gördüklerimize hayranlık duyma-mak elde değil.

8

Tasarım Nasıl Olmalı?Ambalajın üzerinde yer alacak grafik ve görsel öğelerin net, yalın, çabuk anlaşı-labilir olması gerekmektedir. “Ne kadar az ise o kadar iyidir” genellemesi, am-balaj için de geçerlidir. Ambalajın görevlerinden biri, içinde bu-lundurduğu ürünün önemini, faydaları-nı tüketiciye kısa zamanda anlatabilme-si ve tüketiciyle kısa zamanda iletişim kurabilmesidir. Ambalajın üzerinde yer alacak görsel elemanların; marka, ürün ismi, ürünün kısa tanımı, kullanılan fo-toğraf ya da illüstrasyonunun, birbir-leri üzerindeki etkileri ve baskınlık sı-ralaması çok iyi seçilmelidir. Sonuçta ambalajın formu ve rengi, tüketiciye ilk sinyali veren, tüketiciyle ilk iletişim ku-ran özellikleridir. Büyük marketlerde aynı kategorideki ürünlerin bulunduğu koridorlarda yürürken tüm ürünleri yan yana sergilenirken görüyoruz. Bunca çe-şit arasında müşterinin alım tercihle-rindeki alışkanlıklar, marka odaklı ter-cihlerini çok iyi analiz etmek, başarıyı yakalamada önemli bir kriterdir. Bu açıdan baktığımızda tasarım-cı Mehmet Gözetlik’in deneyimsel tasa-rımları bize fikir vermekte, konuyu tar-tışmamıza neden olmaktadır. Yılların alışagelmiş, bilinçlerimizde yer etmiş markaların ambalajlarını yeniden yo-rumlayarak olabildiğince sadeleştir-miştir. Marka ve ambalaj formlarıyla, renkleriyle bilinçlerimizde yer etmiş bu markalar, bu yorum karşısında bilinir-liklerinden değer kaybetmeden karşı-mızda durmaktalar. Bu projenin amaç-ları farklı olabilir, ama anlattıkları konusunda ben kendi adıma oldukça il-ham aldığımı söyleyebilirim.

“Tasarım nasıl olmalı” sorusuna verebi-leceğim bir reçete yok ancak genel yak-laşım olarak baktığınızda bu makalenin bütününde birçok fikir bulabilirsiniz. Bu makale öncesinde internet kaynakların-da yaptığım bir araştırma, yıllar önce yazdığım benzer içerikli yazıların fark-lı kişi imzalarıyla yayınlandığını gör-mek, forumlarda bu kişilerin emeklerine

9

Maksimalist pazardaki minimalist etkiHerşeyi günümüz perspektifinden görmemizi sağlayan kavramsal sadelik projesi

Günümüzün giderek artan çeşitliliği ve tüketim özgürlüğü bizleri karmaşık bir seçim parodoksunun içine sürüklemek-tedir. Bir süper markette sos almak is-teyen birisi, 20 den fazla makarna sosu, 40 dan fazla meksika sosu, 50’den faz-la peynir sosuyla beraber, zeytinyağın-dan sirkeye, acılardan baharatlara kadar yüzlerce ürün ve markayla karşılaşır. Bu yüzlerce sos çeşidinin reyonlarından size doğru “beni al” diye bağırdığını hayal edin, hangisinin sesini duyabilirsiniz? Üstelik süper market alışveriş listemizde sadece bir sos yok.

Internet ve yayın teknolojilerinin geli-şimiyle, Tablet’ten, akıllı telefona, bil-gisayardan televizyona kadar bir çok

mecredan izlediğimiz içerikleri de bu karmaşaya eklersek, zihnimizin için-de bulunduğu bilgi yığınının ağırlığını daha iyi anlayabiliriz.

İşte bu yüzden, 21. yüzyılın kendine özgü bilgi artışında minimalizm, sade-ce görsel bir sitil ya da modernist bir akım değildir. Bizi çevreleyen karma-şadan bizi kurtaran ve kontrol duygu-muzu yükselten yaşamsal bir ihtiyaçtır. Her geçen gün, başka küresel markala-rın minimalizmi benimsemesi de bu fikri desteklemektedir.

Peki yakın geleceğin giderek sadeleşen dünyasında sizin tarafınız hangisi ola-cak? “Less is more” diyerek sessizliği mi seçeceksiniz, yoksa “yüzlerce sosun beni al diye bağırmasını seviyorum” mu diyeceksiniz?

Proje Dönüşleri:ilk gün 60 bin kişi tarafından ziya-ret edilen proje, sadece Antrepo’nun bloğunda milyonlarca kişi tarafın-dan görüldü. Fontshop’un sahibi Erik Spiekermann, Obama’nın Hope kam-panyasının tasarımcısı Simple Scott gibi, sektörün önemli kişileri konuya atıfta bulunarak yorumlarını paylaştı-lar. Hem tasarımcıların, hem de sıradan

insanların çoğu, ürünlerin yeni halle-rini sevdiklerini söylüyorlardı. Elbette

“ürünlerimizi değiştirmeye hakkınız yok” “Nesquik üstündeki Tavşan’ı silerseniz, çocuğuma nasıl süt içireceğim” diyen insanlar da vardı.

2011 ocak ayında StarBucks logosunu sa-deleştirdiğinde, adage.com, washing-ton post gibi uluslararası yayınlar ko-nuyu benim projemle ilişkilendirdiler. Böylelikle düşündüğümden çok daha büyük kitlelere ulaştım ve ilki geçtiği-miz Ekim ayında Pekin’de gerçekleşti-rilen, Uluslararası Tasarım Treanaline davet edildim. “Tasarım duygusunun nedeni” isimli sergide, tasarım dünya-sının birbirinden önemli dev isimleriy-le birlikte, rüya gibi bir sergide projele-rim sergilendi.

İletişim Bilgileriİlgili Kişi: Mehmet Gozetlike-mail: mail@antepo4.comWebsite: www.antepo4.com

10

yapılan teşekkürler bana garip gelmedi değil. İnternet kaynaklarında kalıplaş-mış, kuru önermeler ne yazık ki gerçek-likten, yol göstericilikten uzak yazılar. Tüm bilgilerde olduğu gibi, deneyim-lenmiş, tecrübelerle sınanmış bilgilerin sonuçları çok daha değerlidir ve bunla-rı bulmak, özellikle de ücretsiz olanlara ulaşmak pek de kolay olmuyor.

“Tasarım nasıl olmalı” sorusuna, önce-ki paragraflarda bahsettiğim proje eki-binin ortak sinerjisi yanıt verecektir. Pahalı şarap ve benzeri alkollü içecek-lerdeki zarafet, gazlı içeceklerdeki ener-ji patlaması, meyveli içeceklerin renk dünyası, maden suyu ambalajlarının büyülü yeşil şişesi karşısında yapılabi-lecek ne varsa onu bulmak, on binlerce ürün arasında düşünülmemiş bir tasarı-mı ortaya çıkarmak ne kadar kolay ola-bilir ki? Son yıllarda yapılan özel amba-lajlardan Uludağ markasının Premium maden sodası, farklı renk ve şişey-le karşımıza çıkmıştı. Son dönemde ise, Sırma markasının cam şişede su döne-mini özel ambalaj tasarımıyla devam et-tirdiğini gördük. Sırma su şişesinin dip bölümünde bulunan dağ figürü oriji-nal fikir olmasa da ülkemizde ilk defa

uygulanmıştır. Sırma’dan önce dünya-da Lanjaron markasının aynı fikri uygu-ladığını görebiliyoruz. Sırma ve Uludağ markalarının bu ürünleriyle ülkemizde ödül aldığını belirtmeliyim. Ambalajda Rengin, Dokunun, Malzemenin Önemi Nedir?Bazı ürünler var ki renkleriyle özdeş-leşmiş, bilinen ürün renklerinde önem-li bir dönem açmıştır. Çikolatalı ürünler genelde kırmızı, kahverengi, süt oranı-na göre krem veya beyaz renklerde üre-tilirken, Milka markası sayesinde her şey değişti. Çikolata ve gofretlerde Milka markasının mor-lila rengini kullanma-ya başlaması ve profesyonel bir şekil-de bu süreci yönetmesi, benzer ürün ve renklerde ambalajların ortaya çıkmasına vesile oldu. Bu alanda yer alan ürünle-rin renklerine baktığımızda; sütlü çiko-latalar krem ve beyaz renklerde, bitter çikolatalar koyu kahverengi, normal çi-kolatalar içlerindeki fındık veya fıstı-ğa göre kırmızı ve yeşil renkler alabil-mektedir. Özellikle bitter çikolatalardaki koyu kahverengi, fıstıklı olduğunda ye-şil renkli olması tüketicide önemli bir bilinç oluşturmuş, tüketici fıstıklı bir çi-kolata almak istediğinde yeşil rengi arar

hale gelmiştir. Açık mavi olan ambalaj-lar da hindistan cevizi marka bilincini oluşturmuş, tüketicide alışkanlık yara-tarak önemli bir yer etmiştir. Hindistan cevizli çikolatalar, açık mavi renkle-rin kullanıldığı bir kompozisyonda, içi açılmış hindistan cevizi görseli ile des-teklenerek satışa sunulduğunu görü-yoruz. Hindistan cevizli bir sabun bile benzer tasarım öğeleri taşıyabilmekte-dir. Zamanla oluşan bu bilincin tersine, farklı görsel kimlik ve renklerle hazırla-nan ambalajların bu yarışta başarı şans-ları da düşük olmuştur. Bu durum tak-lit tasarımların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Milka markası, tipografisiy-le, ikonik ineği, ekstrem rengiyle rakip-lerinden başarıyla ayrışmıştır. Raflarda diğer çikolatalardan rahatlıkla ayrışan özel rengi tasarımcının ve proje ekibinin özel başarısını ortaya koymaktadır. Bu durumda, gireceğiniz pazarda, am-balajını tasarlayacağınız ürünün özel-liklerine bağlı olarak, tüketici davranış-larını ve düşünce yapısını incelemekte fayda vardır. Diyelim ki Antep fıs-tıklı çikolata ambalajı tasarlıyorsu-nuz... Bu ürünün sattıracak, öne çı-kan özelliği olarak da antep fıstığını

11

vurgulayacaksanız. Bu durumda kırmı-zı renkte ısrarcı olmak son derece yanlış bir strateji olacaktır. İşe milyon dolarlar yatıracaksanız, kendi kategorinizi ken-diniz yaratabilirsiniz. Renk, bir markayı tanımlayabilir. Sektörün lider markalarının benzer renk-lere sahip olmaları bir tesadüf değildir. Renk; eğlence, zarafet, hareketlilik veya sıcaklık gibi bir “ruh hali” yaratmak için kullanılabilir. Anneler Günü’ne özel tüm çalışmalarda renklerde ortak bir dil kul-lanılması tesadüf değildir. Toz pem-be olarak tarif edebileceğim renk ton-larını tüm iletişim araçlarında görmek mümkündür. Sevgililer Günü’nde ise bu renk kırmızıdır. Renk, ambalajın içinde-ki ürünün rengini, türünü, tadını, koku-sunu belirtmeye yarar ve kategori ayrımı sağlar. Doğru ve yerinde kullanılırsa çok büyük işler yapabilir.

Toz pembe renkler, metalik ambalaj-lar light, diyet, hafif, tuzsuz veya dü-şük kalorili ürünlerde kullanılırlar. Koyu, yoğun renkler, altın yaldız; gurme yiye-cekleri ifade edebilir. Fotoğraf makinesi ve kamera gibi elektronik ürünlerde si-yah, metalik gri renk “ileri teknoloji”yi ifade edebilir. Sizlere de bir market zi-yaretinizi özel olarak organize ederek, ürün odaklı bir gezi düzenlemenizi öne-ririm. Bu sayede çok zengin veri elde et-meniz ve ambalaj yaklaşımları hakkın-da giderek daha detaylı fikir edinmeniz mümkün olabilir Renklerin belirli ürün gruplarında sü-rekli olarak kullanılması, tüketici alış-kanlıklarını geliştirerek, ürün grup-larının ayrışmasına neden olmuştur. Zamanla tüketiciyle kurulan iletişim-de büyük kolaylıklar sağlamıştır. Rengin

yanında ambalaj ve etiketler üzerinde kullanılan diğer önemli öğeler fotoğ-raf ve illüstrasyonlardır. Birçok amba-lajda fotoğraf yerine illüstrasyon tercih edilmesi bilinçli bir tercihtir. Bu ter-cih, ambalajın üzerinde yer alacak gör-selin tüketici üzerindeki etkisi düşünüle-rek planlanır ve hazırlanır. İllüstrasyon sonucu ürün daha albenili, iştah açıcı, canlı, samimi gösterilebilir. Kimi zaman da iyi bir fotoğraf çekimi, profesyonel bir re-touch işlemiyle özel bir görünüme kavuşturulur. ÜretimAmbalaj üretiminde kullanılan çok çeşitli malzemeler söz konusu-dur. Günümüzün gelişen baskı tek-nikleri, standart renk sayılarından daha geniş bir renk gamı elde etme-nin çözümlerini araştırıyorlar. Metal FX, Hexachrome en bilinenleridir. Ülkemizde

12

Hexachrome’un denemelerinin yapıl-dığını biliyorum ama başarılı sonuçla-rın olup olmadığı konusunda yeterli bil-gim yok. 6 renkli baskı makinalarında yapılan CMYK renklerden sonra turun-cu ve yeşil ek renkleriyle parlak ve ge-niş bir renk gamının yakalanması hedef-lenmektedir. Bu teknik, ambalaj sektörü için çok önemli fırsatlar sunmasına rağ-men ülkemizde tam olarak gelişmemiş ve henüz yaygınlaşmamıştır. Başarılı ör-neklerin uygulandığı matbaalar varsa ve bizimle örneklerini paylaşırlarsa severek isimlerine yer verebilirim. Yapılan ta-sarım “ambalaj” olduğunda, tasarımcı-nın bilgisayarın monitöründe işi yapa-rım geçerim, gerisini baskıcı çözsün gibi sorumsuz bir anlayış ambalaj için ge-çerli değildir. Ofset baskı teknolojisinin kolaylığı bu anlayışa kısmi olarak izin verse de, ambalajın geniş dünyasında bu mümkün değildir. Ambalaj ve etiket sektörü, kullandıkları baskı teknikleri ve malzeme çeşitliliği yönünden en zengin branşlardan biridir. Bu alanı tercih eden tasarımcıların, tasarımların üretileceği alanın genel kaideleri konusunda temel bilgilere sahip olmaları; müşteri sunu-mu öncesi yapılan tasarımın ilgili bas-kı tekniğinde üretilip üretilmeyeceğini

araştırmaları gerekmektedir. Flekso bas-kılar, rota gravür baskılar, letter press, wet on wet (teneke kutu meşrubat), of-set baskı teknikleri, bir ambalaj üretimi-nin parçalarıdır. Aynı marka ve ürünün farklı ml ve birim değerleri, aynı dö-nemde bu tekniklerle üretilebileceği an-lamına gelir. Örnek bir meşrubat marka-sını ele alalım. 1.5 lt plastik ambalaj için etiket üretilmesi gerekir ve rota gravür (tifdruk) kullanılır. 330 ml birim içeceği wet on wet baskıda üretilir; bu gramaj-ların 4’lü, 6’lı promosyon shrink baskı-sı da flekso’da üretilir. Aynı markanın bardak promosyonlu ambalajları da of-set baskı tekniğiyle tüketicisine kavu-şur. Gördüğünüz gibi yapılan tasarım tek bir baskı tekniğine göre değil üre-timi en zor, baskı hassasiyeti gerektire-ne göre tasarlanmalı ve ardından üretil-melidir. Bu aşamada tasarım ofisi, kendi bünyesinde ya da dışarıdan destek, da-nışmanlık hizmeti alarak yapılan tasa-rım projesinin bu baskı tekniklerinde sorun yaşamaması, baskıdan geri dön-memesi için inceletir; ön reprosunu yap-tırır. Ofset baskı tekniğinde 4 renk te-melli üretim anlayışı genelleşmesine rağmen, yukarıdaki baskı tekniklerin-de 4 ile 10 renge kadar aynı anda basım

işlemi oldukça yaygındır. Bir tasarımcı-nın bu baskı tekniklerinde uzman olması beklenmese de teknik konularda ne ka-dar bilgili olursa yapılan tasarım da o denli başarılı olabilir. Yine bu baskı tek-niklerinde kullanılan baskı altı malzeme çeşitliliği çok fazladır. Bir tasarımcı bu malzemeleri ne kadar yakından tanır ve malzemelerin özelliklerini tasarıma de-ğer katma anlamında ele alırsa proje-ye daha olumlu bir katkı sağlamış olur. Saydam veya metalize malzemelerin üzerine basılacak beyaz rengin planında yapılacak özel tercihler, baskı neticesin-de çalışmaya özel bir etki sağlamış olur. Belki bu yönüyle, ambalaj ve ambalaj tasarımına karşı tasarımcıların ilgisi çok azdır. Oysa günümüzün hızlı tüketim dünyasında ambalaj sektörü; yetenek-li, deneyimli tasarımcılara en fazla ihti-yaç duyulan önemli sektörlerden biridir. Ekonomik kriz dönemlerinde dahi üreti-mine devam eden, ekonominin durmak-sızın döndüğü bir alandır. Klasik reklam ajanslarında 40 yaşın üzerindeki tasa-rımcılar gözden çıkarılırken bu alanda deneyimli tasarımcılara çok daha faz-la ihtiyaç duyulur. Reklam ajansları-nın, yaşı 40 olan tasarımcılarla çalışmak

13

istememesi tüm tasarımcıların önünde duran bir sıkıntıdır. İş alım süreçlerinde ve verilen ilanlarda yaş sınırı belirtilme-si klasik bir örnektir. Ambalajın Görevi Sattırmak mı?Ambalajın görevi, içindeki ürünü sattır-mak, tanıtmak, tüketiciyle iletişim kur-mak. Ancak bunu doğru bir şekilde, tü-keticiyi aldatmadan yapmalıdır. Tekrar satın alınma eğilimini yaratan, tüketici alışkanlıklarını destekleyici yönde olma-lıdır. Bir ambalaja sadece grafiksel yön-den ve görsel etkileyiciliği ile yaklaşan ve bu yönde satış başarısı elde etmeyi düşünen markaların başarı şansları fazla değildir. Bir ambalaj ve içindeki ürünün kalitesinin yanında markası, kurumsal kimliği, marka değerleri gibi göz ardı edilemeyecek unsurlar vardır. Markanın pazarlama stratejilerinden, ambalajın rafta kendini beğendirme ve sattırma çabasının yanında, tüketicinin zihninde markaya olan güven, markanın bilinirli-ğinin önemi yadsınamaz. İlk alımı gerçekleştiren tüketici, amba-laj ürün ilişkisini sürekli olarak değer-lendirecektir. Ürünü evine götürürken,

taşırken, ürünü açma ve kapama aşama-larında, kullanma, tüketme, çöpe atma sürecinde ürünü deneyecektir. Bu aşa-malar onun ürün hakkındaki fikrini ta-mamlayacak, tekrar alım kararını etki-leyecektir. Ambalajın üzerindeki bilgiler kullanım sürecinde tüketici tarafın-dan daha detaylı incelenir ve kullanıcı-lar, bu bilgilerin doğruluğunda emin ol-mak ister. Ön Hazırlıkların Önemi Nedir?Ambalaj tasarımına başlamadan önce yapılması gereken hazırlıklar ve araştır-malar sonucunda gidilecek yolun çizil-mesi gerekmektedir. Marka tarafından yeni bir ambalaj neden ihtiyaç duyul-duğu ve var olan ambalajın neden de-ğiştirilmesi gerektiğinin analizi çok iyi yapılmalıdır. Bu süreçte yaptırılacak tü-ketici araştırmaları çok önemli karar-ların alınmasına neden olabilir. Ancak ülkemizde bu hazırlık, ön araştırma sü-reçleri müşteriden gelen yoğun bas-kı neticesinde oldukça kısa tutulmak-tadır. Birkaç gün içinde istenilen etiket veya ambalaj tasarımları olduğu gibi bir hafta, bir ay içinde farklı özellikler-de ve yapılarda istenilen çalışmalar da

olmaktadır. Tasarımcıların kısa zaman-da harikalar ortaya koyması müşterile-rimizin en büyük beklentisi arasında yer alır. Çalışma hayatında bir ay, yeterli bir süre gibi gözükse de işin teorisinde bu süre ancak ön araştırmalar, analizler için yeterli olabilir. Bir tasarıma başlamadan önce yapılma-sı gerekenler, yine marka konumlandır-masının önemli parçalarından birisidir. Tasarım tek başına bir anlam ifade ede-meyeceğinden; tasarıma başlamadan önce yapılması gereken hazırlıklar am-balajın başarısıyla direkt olarak oran-tılıdır. Bu konu başlı başına bir araştır-ma konusudur. Ambalaj tasarımı; içinde önemli hazırlıkları barındıran, ön ko-şulların olgunlaşmasını zorunlu kılan önemli bir ekip çalışmasıdır. Meslek ha-yatımızın yaşanılan gerçekleri göster-miştir ki tasarım öncesi gerekli olan es-kiz süreci lüks bir zaman dilimi olarak görülebilmekte, bu aşamayı bile içerme-yen proje terminleri olmaktadır. Genel Hazırlık TeknikleriAmbalaj ve etiket tasarımlarının uy-gulandığı çok farklı malzeme yapıları

14

vardır. Farklı malzemeler, farklı baskı teknikleri, üretim, kesim vb. Bu farklı-lıklar içinde bir tasarım yaparken sahip olmamız gereken ön bilgiler ve bu bilgi-lerin bizi ilgilendirdiği sınır çok önem-lidir. Bir tasarımcı, kendi kişisel çaba-larıyla birçok konuda bilgi edinebilir. Baskı öncesi aşamalar konusunda uzman olabileceği gibi, bir ofset baskı makina-sını da rahatlıkla yönetebilir bir noktaya gelebilir. Bunun gerekliliği bir tasarımcı için ne kadar önemlidir? Önemli olan bir tasarımcının veya ekibinin elindeki pro-jenin üretim safhaları hakkında yeterli bilgiye sahip olması, teknik bilgi yeter-sizliği sebebiyle yol kazalarına uğrama olasılığının önüne geçer. Bir ambalaj tasarım projesinde nasıl ha-zırlık yapılacağı, nelerin düşünülme-si gerektiği, ideal bir hazırlık süreci-nin aşamaları paylaşılabilir, önerilebilir. Ama tasarım için reçete sunmak hiç akıl-cı değildir. Ambalajın üretim aşamaları, üretim aşamalarında kullanılan malze-melerin çeşitliliğinden dolayı bunu yap-manın zorluğu ve sıkıntısı vardır. www.adobebilgi.com web sitemde de bulabileceğiniz, bir ambalaj projesi için sorulması gereken 100 ön soru isminde

bir çeviri makale bulunmakta. Bu soru-ların tümü tek bir proje için geçerli ol-mayabilir ama bu kaynaktan yola çıka-rak yeni tasarım projeniz için ne kadar soru sorar ve bunlara yanıt alırsanız; hazırlıklarınızı çok daha iyi yapmanız mümkün olacaktır.

Bir önerim de ambalajın üzerinde olma-sı gereken genel bilgiler, zorunlu yö-netmelik kurallarını bilmeden yola çık-mamanız. Söz konusu tasarım, farklı ülkelerde satışa sunulacaksa o ülkelerin gerekli yönetmelik kurallarını bilmeniz çok önemlidir. Ülkemizde gıda ambalaj-larındaki yönetmelik yeni değişmiş, bir metinde en küçük harfin “X” yüksekli-ğinin 1.2 mm’e denk gelecek büyüklükte yazılmalı kuralı getirilmiştir. Ambalajın içindeki ürüne göre değişen görsel öğe-lerin sıralaması ve birbirleri üzerinde-ki baskınlıklarına göre ambalaj bilgile-ri değişebilir. Sağlık, gıda, endüstriyel ürünlerin üzerinde zorunlu bilgiler, işa-retler ve büyüklükleri konusunda yönet-melik kurallarını mutlak surette müşte-rinizden beklemeyin. Hem müşterinize güven vermek hem de tasarımı sunduk-tan sonra yeterli araştırma yapılmadı-ğı için bu zorunlu bilgiler sonucu ta-sarımınızı sıkıntıya sokacak durumlara

düşmemek için araştırmanızı baştan ya-pınız. Zamanla bu alanda yeterli bilgi ve deneyime sahip olacaksınız.

Ürünün ambalajında kullanılan fotoğ-raf ve illüstrasyonun görsel etkileyici-liği çok önemlidir. Özellikle çikolata ve gofret ambalajlarında kullanılan illüst-rasyonların birçoğu gerçeklikten uzaktır. İllüstrasyon ile ürünün arasında büyük farklılıkların olduğu örneklerde, tüke-tici ürüne şüphe ile yaklaşmakta ve bu durum alım tekrarları konusunda ne ya-zık ki olumsuz sonuçlar doğurmakta-dır. İllüstrasyon, etkili, albenili ve satı-şı gerçekleştirmek, müşteriyi ikna etmek adına güçlü olmalıdır ama tüketiciyi al-datmama konusunda duyarlı olmanız gerekmektedir. Tasarımda Taklit KonusuRaflarda satışa sunulan ürünlerin ara-larında önemli benzerlikler olabili-yor. Gıda sektöründe çikolata, şekerle-me, gofret, bisküvi, temizlik, deterjan vb. üreten kuruluşların pek çoğunun; hem ürettikleri ürünlerde, hem ürettik-leri ürünlerin ambalaj tasarımlarında taklitçiliğe varan bir “esinlenme” sergi-lediklerini sıklıkla görüyoruz. Yabancı markaların ürettikleri gıda ürünlerini ve

15

bu ürün ambalajlarının benzerlerini üre-ten firmalar, sonrasında kendi içlerinde bu benzerliklere, esinlenmelere devam etmektedirler. Bunun acı örneklerinden biri, çok iyi bildiğim Unilever Yumoş Extra marka-sının ürünlerine benzer ürünler üreten muadil markaların bir ambalajıyla ilgi-li. 2012 yılında yapılan ambalaj odak-lı bir yarışmada bu intihal yapılmış ta-sarımın ödüllendirilmesi bana göre bu konuda son noktayı oluşturmaktadır. Kopya tasarımların ödül aldığı bir ülke-de, yarışmayı düzenleyen sektör kuru-luş ve sektör profesyonellerinden oluşan

jüri üyeleri hakkında şüpheye düşme-me neden oluyor. Yapılan yarışmalar ve yarışmalardaki jüri üyeleri, görev-lerinin ve sorumluluklarının bilincin-de olmalıdırlar. Seçtikleri ürünlerin, ta-sarımların geçmişine bakmalılar, olası bilgi yetersizlikleri karşısında hazırlık-lı olmalı ve gerektiğinde internetten yararlanmalıdırlar. Yüksek bütçeleri olan ulusal markala-rımızın bile taklit ürün ve ambalajı ra-hatlıkla tercih ettiği durumları gördük, şahsen yaşadık. Kendi Ar-Ge’lerini, öz-gün tasarımlarını yapmak için bütçe-leri olmasına rağmen bu esinlenme ve

kopyacılık yaklaşımının, genel gelişi-mimizin, meslek saygınlığımızın önün-de büyük bir problem olduğuna inanı-yorum. Twix, Mars çikolatalarının her açıdan taklitlerini raflarda görmemiz mümkün. Katlı küçük gofret ambalaj-larını birebir taklit eden Anadolu mar-kalarımızın ürünlerini görebiliriz. Bir gözlemimde, bir markanın başka bir markanın gofret illüstrasyonunu aynen kullanıldığını görmüş, kopyacı üretici-yi arayarak bedavaya ambalaj tasarım-larını yapmayı teklif etmiş idim; yeter ki taklitçiliğe yönelmesinlerdi. Bu yapı-cı çabama olumlu geri bir geri dönüş al-mam mümkün olmadı.

16ceyhun@adobebilgi.com / www.adobebilgi.com / tw: @ceyhun_akgun / fb: akgunceyhun / msn: adobebilgi@hotmail.com