Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri

HACI BEKTAŞ VELİ Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

· ~ *dipnot

Bu Kitap 19-21Ekim2009 tarihinde, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde, TC Başbakan­lık Tanıtma Fonu'nun desteği, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Hacı Bektaş Veli Anadolu Kül­tür Vakfı ve Alevi Kültür Dernekleri'nin işbirliği ve Alevilik Araşbrma Dokümantasyon ve

Uygulama Enstitüsü'yle Siyasal Bilgiler Fakültesi'nin katkılanyla gerçekleştirilen, "Doğumu­nun 800. Yılında Ulusla~rası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu" bildirilerinden derlenmiştir .

••• © Dipnot Yayınlan ISBN: 978-975-9051-95-2

Sertifika No: 14999 Dipnot Yayınlan 85

1. Basla 2010 /Ankara KapakTasanını: Cafer Aslan

••• Basla Öncesi Hazırlık: Dipnot Bas. Yay. Ltd.Şti Basla: Mattek Matbaacılık Bas. Yay. Tan. Tic. San. Ldt Şti.

GMK Bulvan No 83/32 Maltepe/ Ankara

••• dipnot Yayınlan Selanik Cad No: 82/32 Kızılay/ Ankara

Tel: (O 312) 4192932 /Faks: (O 312) 4192532 Eposta: dipnotkitabevi@yahoo.com

OSMANLI DÖNEMİNDE BULGARİSTAN ESKİ ZAGRA'DABİR BEKTAŞİ MERKEZİ: MÜ'MİN BABA

. VE ZAVİYESİ

Levent Kayapmar1

Bir Kalenderi olarak Mü'min Derviş, XV. yüzyılda önce Balkanlarda Y enice-i V ardar' da Babaköy' de bulunan Bayezid Baba Asitanesine bağlı iken Bayezid Baba'run Hao Bektaş Veli'yi 1473 yılında ziyare­tinden sonra ölümü üzerine Otman Baba'ya bağlanmışhr. Kendisinin bağlı olduğu Bayezid Baba da Vardar'da Malkoçoğlu Bali Bey'in vak­fının himayesinde varlığım sürdüren bir Kalenderi derviş olarak kar­şımıza çıkar.2 1478 yılında Otman Baba'run da ölmesinden sonra

Mü'min Derviş'in, bugün Bulgaristan'ın Filibe şehrine bağlı Eski Zağra' da bulunan zaviyesi Bektaşi anlayışını paylaşan kalenderiler ta­rafından merkez haline getirilmiş ve bildirimize konu olan Mü'min Derviş bundan- sonra Mü'min Baba olarak anılmaya başlanuşhr. Otman Baba Velayetnamesinde Mü'min Baba "Meger ol zaman Zagra'da Bayezid Baba namında bir zat var idi. Ve müşarünileyh ba­banın dervişlerinden Mü'min D~ıviş ruimında bir derviş var idi. Tek­ke ve mürit ve muhip sahibi idi" şeklinde bahsedilmektedir.3

1 • Ü Doç. Dr. Abant izzet Baysal niversitesi, Fen-Edebiyat Fakültes~ Tarih Bölümü 2

Bayezid Baba haklanda bkz. Levent Kayapın.ar, "Malkoçoğlu Bali Bey ve Bayezid Baba Asıtanesi", Alevilik-Bekıaşilik Araştınııalan Dergisi, sayı 1 (Almanya, 2007), s. 105-116; A Y. Ocak, Osmanlı İmparator/ıığwıda Maıjinal Sı?filik: Kalenderiler (XIV-XVII. Yüzyıllar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992, s. ıoı.

3 Filiz Kılıç-Mustafa Arslan, Tuncay Bülbül, Otmaıı Baba Ve/ayet-ntimesi, Tenkitli

Metin;Ank.ara, 2007, s. 58. ·

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağrc'da bir Bektaşi Merkezi ... 1165

Otman Baba velayetnamesinde adı bir efsanevi kişilik olarak sık sık zikredilen Mü'min Baba'ya, Osmanlı kayıtlarında vergi ödeyen, zaviye sahibi bir tarihi kişilik olarak rastlarız. Bu bildiride Balkanlarda Bektaşi anlayışının takipçileri arasında en önemli isimlerinden birisi olarak Mü'min Baba'run Filibe Eski Zağra' da bulunan Zaviyesi Os-

. manlı tahrir defterlerinden takip edilerek Osmanlı Klasik dönemin­

deki- durumu ve faaliyetleri aydınlatılmaya çalıştlacaktrr. Çalışma-mızda kullandığımız tahrir defterlerinin tablosu aşağıda verilmiştir. \

İdari Birim Defterno Tarihi Türü Sayfa no

TT26 1489-1490 (H. 895) Mufassal Filibe s. 24-25

TTn 1519 (H. 925) Mufassal-Evkaf Edirne s.508-

509 TT370 1530 (937) Mali Rumelimuha- s. 72

sebe

TT470 1568/1569(H.976) Evkaf Edirne s. 664-665

TT498 1570/1571(H.978) Evkaf Edirne s. 638-

639 TT494 1570/1571(H.978) Mufassal Edirne s. 445-

447 TT1001 Tarihsiz, ili. Murad (1574- Mufassal Çirmen s.448-

1595) 450 TT648 1613/1614 (1022) Mufassal · Paşa livası 353-354

1490ile1614 yılları arasını kapsayan 124 yıl boyunca Mü'min Baba zaviyesini ve bu zaviyenin yer aldığı Tazılar adlı köyü listede göster­diğimiz 8 adet Osmanlı tahrir defterinden takip etmemiz mümkün olmaktadır. Otrnan Baba Velayetnamesi II. Murat'ın 1441-1443 yıllan arasında Macarlarla mücadelesinden başlayarak Fatih Sultan Meh­mefin son yıllarına kadar geçen dönem hakkında bilgi verir. Otrnan Baba velayetnamesinde Mü'min Baba'run bu dönemde bir zaviyeye sahip olduğuna vurgu yapılır. Otrnan Baba velayetnamesinin anlatb.ğı olayların kesilmesinin ardından 1489-1490 yıllan arasında tutulan Fi­libe'ye ait mufassal bir tahrir defterinde Mü'min Baba yılda bir cebelü eşmekle mükellefi hala yaşamakta olan bir timar sahibi olarak karşı­mıza çıkar. 3540 akçelik vergi geliri karşılığında Eski Zağra' da bulu­nan Tazılar adlı köyün gelir tasarrufu kendisine bıraktlmıştrr.4

1490 yılına ait bu ilk kayıtta henüz Mü'min Baba zaviyesi kayıtlara yansımarruştrr. Ancak b.mar sahibi olan Mü'min, Baba sıfab.yla Tazılar

4 TI 26, s. 24-25.

1661 HACI BEKTAŞ VELİ: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

adlı köyün gelirini tasarruf etmektedir. Bu köyün 3540 akçelik vergi geliri burada üretilen buğday, arpa, bostan, meyve ve ceviz gibi zirai

ürünlerin yanı sıra analık, değirmencilik gibi faaliyetlerden elde edilmektedir. Köyde lS'i bekar ve 13'ü hane reisi olan 28 vergi mükel­lefi yaşamaktadır. Tazılar adlı bu köJÜ!l sakinlerinin adlarına baktı­ğımız zaman Bektaş ismiyle birlikte Küpeli, Kemal, Tannv!'!rmiş ve İlbeyi isimlerinin dikkat çekmektedir. Bektaş ismi bu köyüİt İslam'ı algılayış şekli konusunda bize bir fikir verirken Tanrıvermiş ve İlbeyi gıbi isimler Tazılar sakinleriniİt Türk asıllı oldukları izlenimini uyan­dırmaktadır. Küpeli ifadesi ise Ahmet Yaşar Ocak'ın Kalenderiler adlı .

eserinde vurgu yaptığı gibi Mü'min Dede'nin Kalenderi olmasını bize hatırlatıyor.s Ancak kanaatime göre buradaki en ilginç isim, bu yüz­

yılda Balkan coğrafyasında çok nadir kullanılan Kemal isminin 28 vergi mükellefinin adının kaydedildiği bir köyde iki defa kullanılmış olmasıdır. Daha ilginç olanı ise Kemal isminin bundan sonraki kayıt­ların nerdeyse tamamında varlığının ~eniyor olmasıdır. Bunun ne­deni konusunda bildirimin ilerleyen kısımlarında bazı varsayımlar sunacağım. Aşağıda 1489-1490 yıllan arasında Mü'min Baba Zaviye­si'nin bulunduğu Tazılar adlı köyde yaşayanları adlan ve baba isimler

gösterilmektedir. Kişi Adı Baba Adı

ilyas Bayeıid .

Bektaş Bayezid

Süleyman Safa

Hamza - Şahin

Osman Ali

Mustafa Kemal

Küpeli Ali

5eydi Doğan

Safa Süleyman . Yusuf Nasuh

Muhammedi Nasuh

Balaban Doğrul

Hızır Hamza

Osman Ömer

5 Ocak, ag.e., s. 101-184.

· Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1167

Mustafa Tannvenni

Kulavuz Abdullah

Muhammedi Umur

K(G?)öle Rahman

İnehan Doğan

Hamza Mustafa

Kara Yolcu

İlbeyi Yusuf

Asıl Mustafa

Ali Muhammedi

Kemal Abdullah

Atmaca Abdulla•h

Hasan Yusuf

Murad Ahmed

Mü'rrrin Baba'run tasarruf ettiği Tazılar köyüne Osmanlı kayıtla­rıİıda ikinci defa olarak 1519 yılında rastlıyoruz. Arb.k köyün ikinci bir ismi daha vardır. Bu Ilıcalu' dur. Köy büyümüş, geliri ve nüfusu art­maya başlamıştır. Yaklaşık 20 yıllık bir dönemde Tazılar köyünün ödediği toplam vergi miktarı 3540 akçeden 42311 akçeye çıkmış­tır.1490 yılına ait kayıtlarda onomastik açıdan bize mütemekkinlerinin Türk olduğunu düşündüren isimlerin yanına Yörük kelimesi de ilave edilmiştir. Köyün büyük bir kısnu Yörük ve müsellem teşkilah içinde yamak ve yağcı olarak kaydedilmiştir. Böylece hmar sahibi olan Mü'rrrin Babadan sonra Tazılar köyünün sakinleri de Osm~ resmi sisteminin içine Bektaşi kimlikleriyle girebilmişlerdir. Bunların sayısı­nı 22 yamak, 3 yağcı, ve 2 eşküncü olarak belirliyoruz. Aynca 16 hane de mütemekkin olarak köyde bulunmaktadır.6 Karye-i Tazılar, nam-i

diğer Ilıcalu'nun 1518 yılındaki sakinlerinin isimlerini ve baba adlannı .. t lis u d rilm.iş . gos eren te aşagıı a ve tir.

Kişi Adı Baba Adı Kişi Adı Baba Adı

Özbey (Fakih)-imam Satılmış Hüseyin Rahman İ lyas Hasan Hüseyin Hüseyin İlyas

Yahya Bali Hızır İdris Süleyman Ali Mahmud Hacı İlyas

Bahadır Abdullah Hüseyin Hasan Murad Kulfal Bayramlu Abdullah

6 IT 77, s. 508-509.

\

168 1 HACI BEKTAŞ VELİ: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

Karagöz Abdullah Hacı Kurt Ekinci Musaca Bayramlı Hüseyin

Sunkur Abdullah Bektaş Yusuf Halil Hızır Alagöz Sun kur

Bazarlu Hızır

Bayez,id (Dede) Musa Ali Yunus

Armağan Yunus ' Hızır Bayramlı

Eriği Musa Yahşi lsa

Ramazan lsa ishak Abdullah Ömer Ahmed

Rahman Süleyman Bayramlı Hızır

Kemal Abdullah Hacı llyas ishak Yusuf

Ahmed Abdullah Atmaca Abdullah Musa Hoşkadem

Tuğrul Atmaca Yusuf Ömerce

Bayramlı Lala Hüseyin Veli .

Kara Mustafa Abdullah

Ancak burada dikkat çekici bir unsur söz konusudur. Bektaşi bir köyde Özbey Fakih adlı bir imam da kaydedilmiştir. Muhtemelen bu kişi Tazılar köyünde çiftliği bulunan Dukakinzade Ahmed Paşa'nın işlerini yürüten ~tik yani azat edilmiş kölelerin ibadet ihtiyacı için bu­lunmaktadır. Sayısal oraru küçük dahi gözükse Sünni nüfus kalabalık bir Bektaşi grubuyla aynı köyde yaşamaya başlamışbr. Bu durum Ta­zılar köyünün ekonomik ve sosyal hayalında bazı gelişmeleri de be­raberinde getirecektir. Örneğin, ilk defa olarak çiftlik kavramı Ahmed Paşa ile köye gelecek, ferace üreten alh asiyab yani ~tölye Tazılar' da üretime başlayacakbr. Aynı dönemde "Zaviye-i dervişan-ı Mü'min Ba­ba" adı albnda Mü'ınin Baba Zaviyesi ve burada yaşıyan Dervişlerin isimleri Tazılar köyünün içinde kaydedilmiştir. Böylece Otman Ba­ba;nın velayetnamesinde bahsedilen Mµ'ınin Baba Zaviyesi ve derviş­leri resmiyet kazanacaklardır. Osmanlı otoritesini temsil eden Yavuz Sultan Selim 1519 yılında babası II. Bayezid tarafından verilen · muafnameleri tanıdığı gibi kendisi de bunları yenilemekte tereddüt etmez. Bu kayıt şöyledir:

•

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi._ 1169

"Zaviye-i i:lervişatı-ı Mü'min Baba, der nezd-i kan;e-i Tazılar. Sabı­kan kan;e-i Tazılara mezkur Mü'min Baba ber vech-i timar mutasamf imiş. Badehu timar olmuş ve mezbure zaviye dervişlerinin on nefer kimesnesine ki kimesnenin yazılı raiyeti olmaya ve raiyet yerin tutmaya vech-i ·maişiyetleri

sadakat-ı müslimindtıı ola. Merhum Sultan Bayezid Han aleı;hü'r-ralıme ve'l gufran vedı-i meşrulı üzere zindegani iden on nefer derviş muaf ve müsellem ola deı;u muaftuıme virilmiş. Halya tecdid-i hükm dalıi itmişler ve mezkur dervişler öşürlerin Tazılar sipalıisine virirler. "1

Metinden de anlaşılacağı gibi Tazılar köyüne Mü'min Baba, hmar mutasarrıfı olarak gelmiş, daha sonra timar salübi olmuş, adıru verdi­ği zaviyede yaşayan on dervişinin vergi veren bir raiyet olmamasıru sağlarruştır. Bu hüküm Sultan Il. Bayezid tarafından kabul edilmiş, şimdi de padişah olan Yavuz Sultan Selim tarafından kazanılan bu haklar yenilenmiştir. Aşağıdaki tabloda varlığım Otman Baba vela­yetnamesinden beri bildiğimiz Mü'min Baba Zaviyesin'de yaşayanla­rın 1519 yılında Osmanlı kayıtlarına yansıyanlann adlarını görüyoruz.

Kişi Adı Baba Adı Vergi Durumu Bekar olanlar Davud (Dede) (şeyh-i zaviye) Muaf (Derviş) Ali (türbedar) Muaf Ali(Dede) Muaf Cafer {Dede) Muaf Kasım (Dede) Muaf Elmalu (Dede) Muaf Veyis (Dede) Muaf Pirkulu (Dede) Muaf Cafer (Dede) diğer Muaf Adil (Derviş Muaf Mustafa Hızır Yağa Muaf Mü'min Teslim Dede Mücerred Muaf Mücerred imam Kulu Mücerred Muaf Mücerred San Kulfal Dede Mücerred Muaf Mücerred Hüseyin İlyas Dede Mücerred Muaf Mücerred Aydın Abdullah Mücerred Muaf Mücerred Memi Teslim (Dede) Mücerred Muaf Mücerred

Tablo incelendiğinde 10 dervişin vergiden muaf olduğunu on bi­rinci kişi olan Mustafa Hızır adlı dervişin yağolık hizmeti karşılığında zaviyedeki altı bekarla birlikte vergiden muaf olduklarını görüyoruz. Osmanlı kayıtlarına yansıyan Mü'min Baba Zaviyesi'nin ilk şeyhi Davud Dede olacaktır. Derviş Ali'nin türbedar olarak kaydedilmesi

7 IT 370, s. 72.

\ 1

1701 HACI BEKTAŞ VELi: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

Mü'min Baba'run bu dönemde öldüğünü ve burada defnedildiğini göstermektedir. İlginç olan diğer bir husus ise Bektaşi geleneğinde pek kullanılmayan daha çok Sünni geleneğinde yer alan Şeyh tabiri­nin Davud Dede için kullanılıyor olmasıdır. Bu terim daha sonra Tazı­lar köyünün diğer isimlerinde biri olar~ da karşuruza çıkacaktrr.

1530 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde dervjş sayısı 30'a ulaşan Mü'min Babıı Zaviyesi'nin muafnamesi yenilenecektir. Böylece Sultan Bayezid döneminde başlayan Mü'min Baba Zaviye­si'nin haklarının tanınması geleneği Osmanlı Hanedanı tarafından sürdürülecektir. Hatta II. Selim döneminde 1568/1569 yılında verilen

. yeni bir muafname ile Mü'min Baba zaviyesine yeni haklar tarunnuş­b.r. Bu muafname aşağıda 'gösterilmiştir.

"Zaviye-i dervişan-ı Mii'min Baba, der n.ezd-i kan1e-i Tazılar. Sabı­kan kan1e-i Tazılara mezkur Mü'miıı Baba ber vech-i timar mutasarrıf imiş. Mezbur zaviye dervişlerinin on nefer kimesnesine kim kimesnenin yazılı raiyeti olmaya ve raiyet yerin tutmaı1a vech-i maişiyetleri sadakat-ı

müslinıin-deıı ola. Merhum Sultan Bayezid Han aleıjhii'r-rahme ve'l gufran vech-i meşruh üzere zindegaııi iden on nefer derviş muaf ve müselleın ola deyu nıuajname vin1miş imiş. Halya nıezkurun dervişler hükm-i cedid-i aher ibraz idüb mazmun-ı hümayuna on neferdeıı ziyade olan dervişleri dahi ŞÖljle ki kinıesnenin raiyeti olmayub ve raiyet yerin tutmayub anlann dahi vech-i meşnıh maişetleri sadakat-ı miisliminden ola muaf ve müsellem olalar detjıt ferman olıınmağın vech-i meşruh üzere defter-i atikde mukayıjed olmağın halya defter-i cedid-i hakaııiye dahi kaıJd olundu. "s

Metinden de' anlaştlacağı gibi daha önce on dervişle sırurlı olan vergiden muafiyet Mü'min Baba Zaviyesi'nin tüm dervişlerine her­hangi bir sırurlama getirmeden tamamına tarunnuştrr. Il. Selim döne­minde bu muafn.amenin verildiği yılda zaviyenin şeyhi olarak Hasan Dede görülmektedir. Derviş isimleri arasında dikkat çeken bazı un­surlar vardır. Örneğin Mehmed adlı bir dervişin terzilik mesleği var­dır. Bir diğerinin adı Bek~ş Hayar Baba' dır. Diğer bir unsur ise Tazı­lar köyünün ve Mü'min Baba Zaviyesi'nin gelir ve derviş sayısındaki arb.Şına rağmen devlete kovan, meyve gibi ürünlerden ödedikleri öşür miktarının Osmanlırun yaşadığı yoğun enflasyona rağmen 300 akçe olarak nerdeyse bir asır boyunca sabit kaldığıdır. Adeta köyün geli-

8 TI 470, s. 664.

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1171

rindeki yüksek artışa rağmen zaviyenin ödediği vergilerin 300 akçe olarak sabit kalması da bir tür mali imtiyaz gibi görülmektedir.

Il. Selim döneminde 2 yıl ara ile 1568-1570 yılları arasında Mü'min Baba zaviyesi ve Tazılar köyü hakkında 3 tahrir alışılmadık bir şekilde kayda geçirilmiştir~ Bu kayıtlardan ilkinde Mü'min Baba Zaviyesi'nin daha önce elde ettiği haklar tanınmış ve zaviyede 1568 yılında yaşa­

yanların isimleri "Zaviye-i deroişan-ı Mü'min Baba" başlığı altında kay-d çirilmiştir B . iml v d . tabl 1 b.nlmı tır age uıs eraşagı a o aş ş

Kişi Adı Baba Adı

Hasan Dede (şeyh-i zaviye-i mezbur)

Haydar Davud Dede

Mihaliç (Derviş)

Yavaş Dede Turna

Bektaş Haydar Baba

Durmuş Turbali

Mehmed Mustafa

Kara Hüseyin izzet

Kurd Ali Dede

İsa Abdullah

Piri Pervane

(Derviş) Hızır

Koçi Ali Veli,

Mehmed Haydar (Baba)

Ramazan (Baba)

Mehmed (Derzi)

(Derviş) Veli

Mazlum (Dede) İsa

Yahya (Dede) Mehmed

Mustafa (Dede) Mehmed

Ahmed (Dede) Abdullah

Pervane (Dede) Abdullah

Ali(Dede) Kasım

Turbali Ali

1571 yılında Mü'min Baba Zaviyesin' de yaşayanlar 24'ü evli, l'i bekar ve 7'si de onlara hizmet edenler olarak kayda geçirilmiştir. Burada ev­li dervişler için müzevvec kelimesi kullanılmışbr. Eski yıllara oranla zaviyedeki dervişlerin tamamı evlidir ve bundan dolayı da hocagan grubuna dahil değildirler. Aşağıda "Zaviye-i dervişan-ı Mü'min Baba" ve "Cemaat-i dervişhanı zaviye-i mezbııre, hüdamat" adı altında Mü'min

\

1721 HACI BEKTAŞ VELi: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

Baba Zaviyesin' de 1570-1571 ytllan arasında yaşayanlar ve zaviyeye hizmet edenlerin isimleri verilmişfu9.

Kişi Adı Baba Adı Pervane Dede (şeyh·i zaviye-i mezbure} Haydar Davud Dede Mihaliç Derviş Sadi Hüseyin Ahmed Umur Ahmed Veli (Mustafa Dede} cafer Mustafa Pervane Pervane MustafaM Mahmud Kasım Ali Ali Abdullah Hüdavirdi Hüseyin Koçi Ali Veli Yavaş Turna Cibali Mustafa Fethullah Turali Memi Mustafa, Turbali Mustafa Cibali Pervane Hııı r Sarı

Hasan Abdullah Ali Abdullah İmir Ömer Haydar (Derviş Ali}

Ali Hamza Hüseyin Hasan

Ancak zaviye için asıl köklü değişiklik 1571 yılında yaşanacakhr. Artık köyün adı "kan;e-i Tazılar, nanı-ı diğer flıcalı ve Şeı;h Viranı" dır. Bağlı olduğu nahiyenin adı da Küpeli Bey' dir.ıo Bu sayınun sistemi

daha sonra yapılacak tahrirlere temel oluşhıracakhr. Bu tahrire göre köyde yaşayanlar cemaat cemaat kayda geçi..rilmiştir. Bunlardan ilki, "cernaat-i Aybarlu" ve onun mahallesi olan "Yanıklu"dur. Diğer cemaat "Cemaat-i Kara Veli, yörügan der sınur-ı Tazılar" ibaresiyle kaydedilmiş-· tir. Bu cemaat bize Tazılar'ın genişlediğini ve çevresiyle bütünleştiğini gösteriyor. Ayrıca cemaatin Yörük olduğuna da vurgu yapılıyor. Kara Veli yörükleri arasında yamağın yaru srra celeplik mesleği de dikkat çekiyor. Ancak daha önemlisi cemaatin ilk ismi olarak Mustafa Fakih

9 TI 498, s. 638.

10 TI 494, s. 445.

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1173

adlı imamın yazılımş alınası. Bize bu kayıt Tazılar ile eskiden beri te­mas halinde olan Sünni nüfusun isimlerini ve sayısıru öğrenme im.ka­m veriyor. Bwtlann dışında da "cemaat-i Sungurlu" ve "Kazan Kaya" adlı mahallesi ile "cmıaat-i Ada Tepe" bulunuyor. Bu cemaat içinde Ne-

. fes ve Kalender · adlı kişiler dikkat çekicidir. Tazılar, bu cemaatlerle tamamlanmıyor. Aynca "karye-i Şeyh Viranı nam-ı diğer Işık Viranı" adlı köy de Tazılar köy ile birlikte deftere kaydediliyor. Burada daha önce kayıtlara geçmeyen Şeyh Viranı ve köyün diğer adı Işık Viranı çok dikkat çekicidir. Çünkü bu isim kullaruldıktan sonra Mü'min Baba adı zaviye için Tanzimat Dönemi'nde tutulan bir kayda kadar bir daha görülmüyor. Aynca burarun Işık terimi açıklanması Tazılar köyünün ve Mü'min Baba'nın Bektaşilik anlayışı içinde hangi ekole ait olabile­ceği konusunda ipuçları sunuyor.

Bundan sonra IIl Murat döneminden ve 1614 yılındaıı Tazılar için

tutulan diğer iki tahrir defteri yukarıda saydığunİz sisteme göre tutu­

luyor. Bu kayıtlan incelediğimizde Tazılar' da yaşayanların büyük bir . kısmırun çiftlik sahibi olduğu Işık adlı mütemekkinlerin ortaya çıkb­ğıru, Ahmed Kemal, Emrullah Çelebi, Şah Bali Yusuf, Ali bin Bayezid gibi köyün ileri gelenlerinin asiyab sahibi olduğunu ve devlete öde­dikleri verginin 10000 akçeye ulaşbğıru görüyoruz. 1490yılından1613 yılına gelinceye kadar Tazılar'ın demografik ve ekonomik olarak yak­laşık bir asır içinde 3 katlık bir gelişme gösterdiğini kayıtlar bize gös­teriyor.

Mü'rnin Baba tekkesine XIX. yüzyılda Yeniçeri Ocağı'nın 1826 yı­lında kaldınlınasından önce hazırlanan 1825 tarihli Çirmen valisi Esat Paşa'nın Bektaşi tekkeleri hakkında hazırladığı raporda da rastlarur. Bu dönemde Zağra-yı Atik kazasında yer alan Mü'min Baba Zaviye­si'nin Musaca tekkesiyle birlikte isminin anıldığım ve 2932 dönümlük bir çiftliğe sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu miktar Balkanlardaki di­ğer Bektaşi tekkeleriyle l<arşılaşbnldıklarında büyük bir orana sahip­tir. Bu topraklarda tekkenin gül yetiştirdiği ve gül tarımıyla uğraşbğı görülmektedir. Aynca tekkenin bir dönüm bağı olduğu, 300 dönüm korusu ve 500 dönüm de çayıra sahip olduğu Süraiya Faroqhi'nin ça-

il 1T 1001, s. 448-450.

12 1T 648, s. 353-355.

' \

1741 HACI BEKTAŞ VELİ: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

lışmalarından öğreniyoruz.ı3 Bu ifadelerden de anlaşıldığı gibi Mü'min Baba'run Zağra' da bir tekkesi vardır ve onu izleyen müritleri ve sevenleri de mevcuttur. 29 rebiü'l-ahir 1244 (08.11.1828) tarihli bir Osmanlı belgesi V aka-yı Hayriye olayından sonra Bektaşi tekkelerinin türbeler hariç yıkılması ve eşyalarırun satılması üzerine hükümler içe­rir. Bu tekkeler arasında Eski Zağra'daki Mü'min Baba zaviyesi de vardır. Bu kayıt bize, Mü'min Baba Zaviyesi'ninneden Tekke diye ad­landırıldığıru ve türbesinden başka da bir şeyin niçin günümüze ulaşmadığıru anlamamıza yardıma olmaktadır.

2009 yıbnda yapılan bir çalışmada Mü'min Baba tekkesine ait 1733-1858 arası.ru, kapsayan on belge yayımlanıruşb.r. Bu belgelerin içeriği tekkede görevli kişilerin tayinine yöneliktir. Buna rağmen ça­lışmanın başında Mü'min Baba tekkesinin Şeyh Bedreddin süreğini takip ettiren bir tekke olduğu, Amucalar kabilesiyle bağlantılı olduğu ve belgelerin bu durumu aydınlatmada önemli bilgi kaynağı oluştur­duldarı iddia edilmiştir.14 Ancak y~yımlanan bu belgelerin incelenme­sinden ne de makalemizin başında incelediğimiz Mü'min Baba Tek- . kesine ait erken dönem Osmanlı belgelerinde bu duruma işaret eden açık bir bağlantıya rastlanamamıştır. Bununla birlikte Refik Engin'in yakın dönemde Mü'min Baba tekkesinin bulunduğu Tazılar nam-ı diğer Ilıca Bulgarca adıyla Bogomilovo'dan Türkiye'ye gelen göçmen­ler arasında Şeyh Bedreddin'in geleneğini sürdürenlerin olduğuna dair sözlü kaynaklardan aktarımının bilimsel alan araştırmasına ihti­yaç duyduğu aşik~dır. Otman Baba'run anlatımlarından Mü'min Ba­ba, Otman Baba' dan etkilenmiş, ona saygı hürmet gösteİmiş, ancak kendi müritleririi Osman Baba'nın yanına çekmesi üzerine aralarında gergiİtlik yaşanıruş ve mesele Osmanlı kadısına şikayete kadar gitmiş­tir. Bu mücadelenin temelinde maddi çıkarlar olduğu kadar İslam'ı yorumlayış şeklinde de Mü'min Baba'nın, Otman Baba' dan biraz. farklı düşündüğü anlaşılıyor. Mü'min Baba daha önce kendisine bağlı aşık ve abdalların Otman Baba'ya meyletmeleri üzerine onlara " ... imdi siz dahi bizim kisvetimize girip erkan-ı kavaidimiz içre olun ... " diye-

13 Suraiya Faroqbi, "Agricultural Activities in a Bek:tasbi Center: the tekke of Kızıl

Deli 1750-1830", Peasants, Dervishes and Traders in the Ottoman Empire, Landon 1986, s. 71, 85, 87, 93-96.

14 Sevim Gören-Furkan Asya, ''Milinin Baba Tekkesi Hakkında Bazı Belgeler",

Türk Kültiirü ve Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi, 49 (2009), s. 24.

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1175

rek bu farklılığı ortaya koyar.ıs Aynca Otman Baba'run da Mü'min

Baba'run davraruşlan karşısında onu çok ağır sözlerle eleştirdiği de velayetnamede kayıtlıclır.16 Bizim kayıtlarımızda Şeyh Bedreddin ola­yının öncülerinden olan Torlak Kemal'in ismi olan Kemal adının Tazı­lar köyünde dönemin diğer bölgelerinde farklı olarak yoğun olarak kullarulması, Tazılar köyünün daha sonra Işık Viranı diye adlandınl­dığı görülmektedir. Bu nedenlerden dolayı Refik Engin tarafından di­le getirilen Mü'min Baba'run Bedreddinl olabileceği iddiasuun ciddiye alınmasıru ve yeni araştırmaların bu yönde ilerlemesini gerektirebilir.

Sonuç

Bektaşilik içinde Kalenderi olarak kabul edilen Mü'min Baba'run Za­viyesi'nin 1490 ila 1614 yıllan arasında 124 yıllı dönemi Osmanlı tahrir defterlerinden incelendiğinde "Kalenderilerirı anarşik faaliyetlere eğilimli olmalan, fırsatını bulur bulmaz soygunculuk, eşkıyalık, haydutluk yapmalan tabi hale geliyordu. Onlann toplumu dışlm1an hareketleri, uyumsuz yaşayış­lan ve serkeşlikleri dolayısıyla toplum da anlan dışlıyor, kaynaklarda görül­düğü üzere, gittikleri yerlerden kovuluyor, hapse atılıyorlardı. Toplumdan gördük-Zeri bu itici tavırla yeniden topluma karşı hale geliyorlardı" şeklinde bazı araştırmac:ıları1 tarafından dile getirilen Kalenderi tipinden farklı

bir Mü'min Baba tipi ile karşılaşıyoruz. Bunun nedeni şüphesiz bizim ·kullandığımız belgelerin mülkiyete yönelik resmi tapu defterleri ol­masıdır. Bizim belgelerimize yansıyan Mü'min Baba ve dervişleri, toplumla uyum içindedir. Mü'min Baba ve onu takip eden dervişleri yaşadığı ·bölgeyi geliştiren ekonomik olarak kendi ayaklan üzerinde duran ve daha sonra da toprak büyüklüğü bakımından Balkanların en büyük çiftliğini oluşturmayı başamuştır. Aynca Sünni nüfusla da birlikte yaşama erdemi gösterebilen bir topluluk olarak karşımıza çı­kıyor. Dolayısıyla sadece isyanlarda ve kötü olaylarda ismi geçen Ka­lenderi tipinden farklı lügat manasıyla tam bir Kalender Mü'min Baba ve dervişleriyle karşılaşıyoruz. Diğer taraftan Safavilerle olan müca­dele esnasında Alevi-Bektaşi inancında olanlara yönelik sert tedbirler aldığı söylenen Yavuz Sultan Selim'in Mü'min Baba örneğinde oldu-

15 Kılıç, Arslan, Bülbül, ag.e, s. 140.

16 Kılıç, Arslan, Bülbül, ag.e, s. 150-151.

17 Ocak.,ag.e., s. 136-137.

1761 HACI BEKTAŞ VELi: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

ğu gibi pek çok Bektaşi tekke ve zaviyesine muafnameler verdiği gö­rülmektedir. Buradan hareketle Osmanlı Devletinin Alevi-Bektaşi tekke ye zaviyelerine karşı tutumunu, onların inançlarının değil, dev­lete olan sadakatlerinin belirlediğini söyleyebiliriz.

BELGELER VE TRANSKRIPSİYONLARI

1-A: n 26, s. 24 (H. 895/M.1489-1490) Filibe Mufassal Tahrir Defteri

., ' : . , l'IN'J;tlJ6tttD";:. p ..... '

1-B: TT 26, s. 24 (H. 895/M.1489-1490) Filibe Mufassal Tahrir Defteri

Timar-ı Mü'min Baba, yılda bir cebe­li eşerdür. Kaıye-i Tazılar. . 1-İlyas veled-i Bayezid ç(ift), Bektaş birader-i o ç, Süleyman veled-i Safa ç, Hamza veled-i Şahin ç, Osman veled-i Ali ç; 2-Mustafa veled-i Kemal m(ücerred), Küpeli veled-i Ali m, Seydi veled-i Doğan ç, Sa­fa veled-i Süleyman m, Yusufveled-i Nasuh ç; 3-Muhammedi birader-i o m, Balaban veled-i Doğrul m, Hızır biraderi Haınz.a m, Os­man birader-i Ömer m, Mustafa veled-i Tannvermiş ın; 4-Kulavuz veled-i Abdullah (benna)k, Muhammedi veled-i Umur ç, K(G?)öle veled'-i Rahman m, İnehan veled-i Doğan m, Hamza veled-i Mustafa m;

· Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1177

Sayfa25 (Sayfa 24'iin son sahrı sayfa 25'in ilk sahrı: mükerrer) Kı.ı.lavuz veled-i Abdullah (benna)k, 1-1-Mubammedi veled-i Umur ç, K(G?)öle veled-i Rahman m, İnehan veled-i Doğan m, Hamza veled-i Mustafa·m; 2-Kara veled-i yolcum, İlbeyi veled-i Yusufm, Asıl veld-i Mustafa ç, Ali veled-i Mu­hammedim, Kemal veled-i Abdullah k,; 3-Atmaca veled-i Abdullah ç, Hasan veled-i Yusuf ç, Murad veled-i Ahmed m. Gendüm 15 müd kıymet 1500 Çev ve gayrihuba 5 müd kıymet 400 Öşr-i kovan 300 Öşr-i Bostan 20 Öşr-i meyve 200 As~ah l~ Hasıl-ı eşçar-ı cevz 600 Resm-i Raiyet 350 Niyabet ve resm-i arusi 20 Yekun Hane 13 Mücerred Hasıl

15 3540

2-A: TT 77, s. 508 (H.925/M.1519) Mufassal-Evkaf Edirne Tahrir Deferi

.!.-----"" ~ . .

:;W~J <'~".J ~-·. - ~. ~, ~-

. __ .,,. ~ - uG

~cL .:/!. -l1 ·-~ <jj:!:: .... J -T 1. ı. ·~

ı. ı. :ı.

~~ / ı.

.. '!'- ~-- ~ -;::.-. -c- /

·-i;e _;L :.W..L ~

"* ;t_J . . ··..IJ

'"'"" ~ ~ ,,_

J. u-. ..... ı. "1.

.,:fi. t.

~, .:-_,- .;;:::~ < ~

:dı · ~J '& ~ -..ı ?ıtf.. .....:;ı,~J

ı. ~r <7'-"

~I s ! !. :ı.

.:;:..- . J"',' .(;" . ..r!' . !E -f.!! &k-J ..:JI. ~.!i ;,,,.µ.. ~~--a;; "fJ . ~ ' ı. .. ı. 1

.· -ıu c;jy . ...:.,~

t...ı ::.ı..fj ~ .,.d-t ~J. ~...,.

ı. 1 s J ı ı · "'"i ...

'

\ ·,

1781 HACI BEKTAŞ VELi: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

~ - .ı · . . lif - -

~--- ~ . ..2. . . '

::_.._l;ı:rJ ~.)" - t ~ .J ._,,,#-- . ..... . '.... .. .. . . ...

ii:,_-; t c. ..... ııt' ~ ~ ... c- ..

- .,. - .,...,, ~ ' .

;(~ -

... / -L--.. _ ~

~ -. ----~~-:-::~~-~: ,,....-/ ~ ~ ~

---?: .. -;~ ~

-: '" ....

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1179

2-B: TT 77, s. 508 (B.925/M.1519) Mufassal-Evkaf Edirne Tahrir Deferi

Kaıye-i Tazılar, nam-ı diğer Ilıcalu 1-Ôzbey Fakih imam çift, yamak, Satılmış bin Hüseyin çift yamak-ı Yörük, Hasan bin Hüseyin çift kezalik, Yahya Bali bin Hızır çift kezalik, Ali bin Mahmud çift kezalik, Bahadır bin Abdullah Çift kezalik, Murad bin Kulfal çift; 2-Karagöz bin Abdullah çift, Ekinci bin Musaca çift yama-ı Yörük, Sunkı.ır bin Abdul­lah çift kezalik, Halil bin Hızır çift kezalik, Bazarlu bin Hızır çift, Bayezid Dede bin Musa çift kezalik, Ali bin Yunus çift yağcı; 3-Armağan bin Yunus çift yamak-ı Yörük, Hızır bin Bayramlı çift, Eriği bin Musa çift yamak-ı Yörük, Yahşi bin İsa çift kezalik, Ramazan bin İsa çift kezalik, İshak bin Ab- \ dullah çift kezalik, Ömer bin Ahmed çift yağcı 40; 4-Rahman bin Süleyman çift yağcı 30, Bayramlı bin Hızır çift yamak-ı Yörük, Kemal bin Abdullah çift kezalik, Hacı bin Uyas çift kezalik, İshak bin Yusuf çift, Ahmed bin Abdullah çift Atmaca bin Abdullah çift yamak-ı Yörük; 5-Musa bin Hoşkadem çift, Tuğrul bin Atmaca çift, Yusuf biin ômerce çift atik, Bay­ramlı bin Lala çift yamak-ı Yörük, Hüseyin bin Veli çift, Kara Mustafa bin Abdullah çift, Rahman bin İlyas çift; Sayfa. 509 !-Hüseyin bin İlyas çift, İdris binSüleyman çift, Hacı bin İlyas çift, Hüseyin bin Hasan çift Yörük beğüymiş, Bayramlu bin Abdullah çift yamak-ı Yörük Hacı bin Kurt çift Bayramlı bin Hüseyin çift; 2-Bektaş bin Yusuf .... Çift müsellem beğüimiş, Alagöz bin Sunkur mü.cerred atik Kendüaı müd fi 6 kıymet 1300, Cev ve gayrihu müd fi 8 kıymet 850, Resm-i kovan 150, Resm-i bostan 10, Rems-i meyve 300 Hasıl-ı eşcar-ı cevz 550, Asiyab-ı ferace 6 180 Resm-i aği.ı 3 90 Hasıl-ı çayır 50 Niyabet ve arusi 60 Resm-i raiyet 220 Resm-i boyunduruk 396 Mahsul-i çiftlik Ahmet Paşa bin Dukakin, kendüm kilece 6 kıymet ~O Cev ve gaynhu keylice 19 kıymet 95 Yekiin Hane 16 Mücerred l Yamak 22 Yağcı 3 Eşküncü 2 Hasıl 4231 Zaviye-i dervişmı-ı Mü 'mitı Baba, der nezd-i kaıye-i Tazılar. Sabıkan kaıye-i Tazılara mezkur Mü'min Baba ber vech-i timar mutasarrıf imiş. Badehu timar olmuş ve mezbure zaviye dervişlerinin on nefer kimesnesine ki kimesnenin yazılı raiyeti olmaya ve raiyet yerin tutmaya vech-i maişiyetleri sadakat-ı müsliminden ola. Merhum Sultan Bayezid Han aleyhü'r-rahme ve'! gufran vech-i meşruh üzere zindegani iden on nefer

1801 HACI BEKTAŞ VELİ: Güneşte Zerresinden, Deryada Katreslnden

derviş muaf ve müsellem ola deyu muafname virilmiş. Halya tecdid-i hillan dahi itmiş­ler ve mezkur dervişler öşürlerin Tazılar sipahisine virirler. 1-Davud Dede şeyh-i zaviye, Derviş Ali türbedar, Ali Dede, Cafer Dede, Kasım Dede, Elmalu Dede, Veyis Dede;

2-Pirkulu Dede, Cafer Dede diğer, Adil Derviş, Mustafa Hızır yağcı 30 Mücerreda11-l mezkure · 1-Mü'ınin bin Teslim Dede, lmam Kulu, San bin Kulfal Dede, Hüseyin bin İlyas De­de, Aydın bin Abdullah, Memi bin Teslim Dede; Gendüm müd 2 kıymet 400 Cev ve gayrilıu müd 2 Ioymet 200 Resm-i meyve 100 Resm-i arus 60 Resm-i kovan 50 Yekiin Hane Mücerred Yağcı

Hasıl

6 10

1 810

---~;"'J,;" ~~_, _,

~ C! •

3-B:TT 370 s.72 (H. 937/M. 1530) Tahrir Defteri

Zaviye-i dervişan-ı Mü'ınin Baba, der nezd-i kaıye-i Tazılar. K.aıye-i Tazılara mezkur Mü 'ınin Baba her vech-i timar mutasamf imiş. Badehu timar olmuş ve mezbure zaviye dervişlerinin on nefer kimesnesine ki kimesnenin yazılı raiyeti olmaya ve ralyet yerin tutmaya vech-i taşirin sadakat-ı müsliın.inden ola. Merhum Sultan Bayezid Han vech-i meşruh üzere zindegaru iden on nefer derviş muaf ve müsellem olalar deyu rouafiıame virilmiş. Halya tecdid-i hillan dahi itmişler ve mezkur dervişler öşürlerin Tazılar sipahisine virirler deyu defter-i atikde mukayyed.

Hasıl ve öşr-i galat ve resm-i meyve ve kovan ve resm-i arusiyye bedel-i öşr 300 Ceman de~ neferen 30

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1181

· .·~ • e' · . . ~ .. · · :~ • • ' . - : _..>.

4-B:TT 470, s. 664-665. (H. 976/M. 1568/1569) Edirne Evkaf Tahrir Defteri

Zaviye-i dervişarı-ı Mü'mi11 Baba, der nezd-i karyC:i Tazılar. Sabıkan kaıye-i Tazılara mezkur Mü'min Baba ber vech-i timar mutasarrıf imiş. Mezbur zaviye dervişlerinin on nefer kimesnesine kim kimesnenin yazılı raiyeti olmaya ve raiiyet yerin tutmaya vech-i

18 2 I HACI BEKTAŞ VELİ: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

maişiyetleri sadakat-ı müsliminden ola. Merhum Sultan Bayezid Han aleyhü'r-rahnıe ve'l gufran vech-i meşruh üzere zindegani iden on nefer derviş muaf ve müsellem ola deyu muafname virilıniş imiş. Halya mezkurun dervişler hiikm-i cedid-i aher ibraz idüb mazmun-ı hümayuna on neferden ziyade olan dervişleri dahi şöyle ki kimesnenin raiyeti olmayub ve raiyet yerin tutmayub an1ann dahi vech-i meşruh maişetleri sada­kat-ı müsliminden ola muaf ve müsellem olalar deyu ferman olunmağın vech-i meşrııh üzere defter-i atikde mukayyed olmağın halya defter-i cedid-i hakaniye dahi kayd olundu.

Cemaat-ı dervişan-ı zaviye-i mezbur 1-Hasan Dede, şeyh-i zaviye-i mezbur, Yusuf Hüseyin, Hızır Dede San, Yavaş Dede Turna, Bektaş Haydar Baba, Durmuş Turbali, Mehmed Mustafa; 2-Kara Hüseyin İzze, Kurd Ali Dede, 1sa Abdullah, Piri Pervane, Derviş Hızır, Koçi Ali Veli, Mehmed Haydar Baba; 3-Ramazan Baba, Mehmed Derzi Mahsul-i bedel-i öşr-i galat ve bağçe ve besatin ve öşr-i meyve ve öşr-i küvvare ve resm-i anısane ve gayrihu ma'a asiyab ber vech-i maktu fi sene 300 Zikr olunan nukudı ber vech-i nakd sal be sal sipahiye virmek üzere defter-i köhne mucbince defter-i atikde mukayed bulunmağın ber karar-ı sabık defter-i cedide dahi kaydolundu. TT 470, s. 6 65 Cemaat-ı dervişan-ı zaviye-i mezbure, büdanıat 1-Derviş Veli, Mazlum Dede İsa, Yahya Dede veled-i Mehmed, Mustafa Dede veled-i Mehmed, Ahmed Dede Abdullah, Pervane Dede Abdullah, Ali Dede Kasım; 2-Turbali veled-i Ali 5-A:TI 498, s. 638-639 (H. 978/M. 1570-1571) Edime EvkafTahrir Defteri ••· - . ·• • .. .. . - - • -- , :_ ·_:_: -r ~- --~ ... --· - ... _ • - - .

-~-- · ~~ ~ .... ::.-~...._,_..... .,,., .. ~ ...... -=--~·- ..;,. :......~ ~;· -~-... -'::ııı.. .--.:.ııa-.:a•~~-~ ~~-~ - ·-~ .... -=a ~""-~

. -~~~~.:;i:._~ ... ~~:~~~~-~~;:...~~ -=~· _.-...._::..·~--; ... ~~~~~~ .. -->-....~~,...~.._....~ .... -::.~' ..;:...~~~--~..._.~~~~~-!:..--'-~~-~~$. ~ ·.;: ;,.~:;: ... __ .,.__~~=:---...:!!''~----~~ .. E:t";"""~~~~ . : ..... ~---~-~ıs.. . . ~!ıo'c-_rs._~---~ - - ~~ - .... ~~~.,..:a.~~s~~-~~--~~:-:;~'-....,.._ .

•• -.. - - --:::. !::..;:;...._ .... .a.~ ....... ..._~- -.:a..:&.~

~•~"<do ~:3os- - m ~ ... - ~~-

. ·~

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1183

. ' " . • ·~ t,.

-

r \ .

,'. ıttb:~ :. :..aJ..t~~.tJ'ut4.1·J, - .IC ~ .... . ... .

5-B:TT 498, s. 638-639 (H. 978/M. 1570-1571) Edirne Evkaf Tahrir Defteri

Zaviye-i dervişan-ı Mii'111i11 Baba der nezd-i kare-i Tazılar sabıkan karye-i Tazı­Iar-ı mezkur Mü'min Baba ber vech-i timar mutasarrıf imiş badehu timar olmuş ve mezbure zaviye d~lerinin on nefer kismesnesine ki kimeneniıı yazılı raiyeti olmaya ve raiyet yerin tutmaya

vech-i maişiyetleri sadakat-ı müsliminden ola Merhum Sultan Bayezid Han aleyhü'r-rahme ve'r-ndvan vech-i meşruh üzere zindegani iden on nefer derviş muaf ve müsellem ola deyu muafuame viriimiş imiş. Halya mezkurun dervişler bjikm-i cedid-i aher ibraz idüb mazmun-ı hümayunda on neferden ziyade olan dervişleri dahi şöyle ki kimesnenin raiyeti olmayub ve raiyet yerin tutmayub anların dahi vech-i mai­şetleri sadakat-ı müsliminden ola muaf ve müsellem olalar deyu ferman olunmağın vech-i meşruh üzere defter-i atikde mukayyed olm.ağın halya defter-i cedid-i hakaniye dahi kayd olundu.

Cemaat-ı dervişan-ı zaviye-i nıezbure !-Pervane Dede, şeyh-i zaviye-i mezbure, Hayda Davud Dede, Mihaliç Derviş,

Sadi Hüseyin bin Ahmed, Umur brader-i om, Veli Mustafa Dede; 2-Cafer Mustafa, Peniane Abdullah, Mustafa Mahmud, Kasım bin Ali, Ali bin

Abdullah, Hüdavirdi Hüseyin, Koç Ali Veli; 3-Yavaş Turna, Cibali Mustafa, Fethullah Turali, Memi Mustaa, Turbali Mustafa,

Cibali Pervane, Hızır Bin San; 4-Hasan Abdullah, Ali Abdullah, İmirÖmer, Haydar Derviş Ali, Ali bin Hamza,

Hüseyin Hasan Mahsul-i bedel-i öşr-i galat ve bağçeha ve besatin ve öşr-i meyve ve öşr-i küwaie

ve resm-i arusane ve gayrihu ma'a asiyab bervech-i maktu fi sene 300 Zikr olunan nukı.ıdı ber vech-i nakd sal be sal sipahiye virmek üzere defter-i atik

mucebince hayla defter-i cedide kaydolundu. Neferen 25 Müzewec 24

· Mücerred Sayfa. 639

' \

1841 HACI BEKTAŞ VELi : Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

Cemaat-ı dervişa11-ı zaviye-i me7,/mre, lılidamat Derviş Veli müsellem, Mazlum Dede İsa, Yahya Dede veled-i Mebmed, Mustafa

Dede veled-i Mehmed, Ahmed Dede Abdullah, Pervane Dede Abdullah, Ali Dede Ka­sım

Turbali veled-i Ali Neferen 7

6-A:TT 494, s. 445 (H. 978/M. 570-1571) Edirne Mufassal Tahrir Defteri

. ~~~ ... ~ ~·o<\>._..,,,,, ~,;·_

. . · ..... "' -w . -~ ~ .... ~~~~ :~.: ?-~ .. - ~; ;~· ·~ .

• ............. ~ ~-~~--~~ ~~; . ~ ~~ ~ ~~~~~~-"!'j..

:»:.i!LS~f ===--~~ --~~ ~ ~. •?=-?

=-s-F-M .:"~ ~~ ~ "'-'--~~ ~~ ... * z+!i.9~

'.;. k:tı

Osmanlı DlJnemlnde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1185

cc:-= ,,_ ...

~'-~~~~'<!t.iif!:~~ ~-~-~. """~-~ ~ .. ~.=::-- :~:SI-.-::~ ~ ':crLWi

?- ~~~ "i!~~

. ,• ,•.

6-B:TT 494, s. 445 (H. 978/M. 1570-1571) Edirne Mufassal Tahrir Defteri

Karye-i Tarı/ar, nam-ı diğer Rıca/11 ve Şeylı Viram der nahiye-i Küpelü Bey an raiyet-i müşaıiin ileyh ve gayrihu tabi-i mezbur Cemaat-ı Aybarlu 1-Çiftlik-i Tursun bin Hasan der yed-i Musa Hoca-imam, Ahmed Kemal yamak çift, Hasan Kemal yamak çift, İmir Ali Rahman Ali? Hamz.a çift, Mustafa ve Hüseyin veledan-ı Nasuh, çift, İne Bey ekinci çift, Yunus Mahmud çift; 2-Turgayıb Hacı yamak çift, Turaki birader-i yamak çift, Ali bin Hacı yamak çift, k(ez.alik), Ali bin Hacı çift, k(ez.alik), Musa Sefa Ali pedereş çift, Hızır bin Veli Ali pedereş çift, Çiftlik-i Musa Hoşkadem der yed-i dervişan-ı Mü'min Baba, Ekinci bin İbrahim çift; 3-Çiftlik-i Karagöz bin Abdullah der yed-i Nusret veled-i Veli, Mehmed Ali müderis çift yamak, Döğenci bin Bayezid be ca-yı pedereş çift, yamak; Ali Mustafa çift, Yunus

· Mahmuq. yamak, Çiftlik-i Rahman bin Süleyman der yed-i Vasil İlyas Sayfa446 . 1-Çiftlik-i İbrahim bin Bali be-ca-yı pedereş ki an yed-i Nasuh ..... Yekün Çift 13 Bennak . l, Yamak ba çift 7 Mahalle-i Yanıklar 1-Akıncı bin Devlethan çift eşküncü, Nühas Cafer çift, Hüseyin bin Turud be-ca-yı pedereş- çift eşküncü, Piri Turud be-ca-yı pedereş çift yamak-i eşküncü, Osman Güçbeyi çift yamak, Mehmed Yahya-çift yamak, Ali Bayezid çift; 2-Mustafa İne Beye çift, Çiftlik-i Rahman bin İlyas der yed-i Nasuh maa biradereş, Çiftlik-i İsa der yed-i Derviş veled-i Bayramlu, Çiftlik-i Koçi bin Armağan der yed-i Göçeri der Yorgiçe; Yekün Çift 5 Çift yamak 5 Cemaat-ı Kara Veli yöriiga11 der suır-ı Tarı/ar 1-Mustafa Fakih imam, Kurd bin İnehan be-ca-yı pede.reş yamak çift, Ali birader-i o çift yamak, Mehmed Cafer be-ca-yı pedereş çift yamak, İbrahim birader-i o çift yamak, Kaya Bıµi birader-1. diğer çift yamak, Nebi birader-i diğer çift yamak;

\

1861 HACI BEKTAŞ VELi: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

2-Hüseyin ve Hasan veledan-ı Mehmed çift yamak, Koci Hızır celeb çift 22, Veli Mus­tafa çift yamak, Turali Hamza 6 yamak, İbrahim Süleyman yamak 6; Yek.un İmam Çift Yamak ba-çift 8 Fi çift 2 Cemaat-ı Sun kurlu . 1-Hızır Bali Tunıhan yamak çift 12, Tali ve Ali veledan-ı İsa çift, Kurd Bali Devlethan yamak çift 12, İsa Bali birader-i o 11, Abdi birade-i diğer 12, Süleyman birader-i diğer 12, K.adis Ali Kurd yamak çift 12; 2-Nebi Kurd çift 12, Nebi birader-i o 6, Ramaz.aıı birader-i o 6, Masud Ali Ahad ya­mak çift 12, Ahmed Minnet 6, Mürsel Bedir çift, Turgayb Tuğrul kadim 12; Yek.un Çift 2 Yamakbaçifit9 Fi çift 3 Cemaat-ı Adatepe 1-Durmuş Hasan çft 12, Turali İnehan 6, Safu bin Akıncı 6, Emrullah İbrahim çift 12, Yunus İbrahim 12, Mustafa Mehmed yamak 6, Şehsuvar Hızır be-ca-yı pedereş çift 12; 2-Hasan birader-i o 12, Nebi Turd 6, Hüseyin Memi çift, ömer İnebeyi be-ca-yı Hasan birader-i hod çift, Kulfal Sefer veled-i yamak çift, Ahmed Halil be-ca-ı pedereş çift, Kalender bin Bali be-ca-yı pedereş çift; 3-Çi..fllik-i Güneş bin Ahmed yağcı, Nefs Oruç yamak çift, Turali Bazarlı yamak çift, Çiftlik-i İsa Bali bin HıZır der yed-i Muhiddin veled-i o veled-i yamak 12, Çiftlik-i Bazarlu bin Hızır der yed-i Turali veled-i o; 4-İ<ıdemlü Abdullah yamak 6, İbrahim Abdullah yamak çift, Ali Turud yamak 6, MAhmud Abdullah yamak 6, Hacı bin Bayram be-ca-yı Yusuf çift; Çiftlik-i Veli bin Hızır der yed-i Sadık veled-i o; 5-Elvan Seydi Ali be-ca-yı pedereş çift Yek.un Çift 8 Y amale ba çift 17 Fi çift 7 Malıa//e-i Kauıtı Kaya 1- Bayramlu Musa çift 12, Ali birader-i o müzevvec, Tunışah birader-i o 12, Osman Hüseyin be-ca-yı pedereş an vak:f..ı Medine 12, Ömer Nebi yağcı 12, Ramaz.aıı Murad 22, Dede Bali İlyas be-ca-yı Ramazan 22; • Sayfa447 1-Ali bin İbrahim; Yek.un çift 2 Y amagan ha çift 4 Fi çift Cem'an çift ve Bennak ma'a mücerredan-ı yörügan-ı karye-i Tazılar.

İmam 1 Çift 31 Bennak Yamagan

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1187

Baçift 44 Fi çift 13 Hasıl-ı karye-i Tazılar ma'a cemaat-ı mezkurin Resın-i çift ve bennak maa mücerredan 694, Resm-i boyunduruk 556 Gendüm müd 15 kile 5 kıymet 2645

· Mahlut müd 30 kıymet 3000 Hasıl-ı eşcar-ı cevz 300 Hasıl-ı çayır 60 Resm-iağıl 90 Öşr-i küvvare 62 Öşr-imeyve 52 Öşr-i ketan ve resm-i kelemiye beher araba fi 2 92 An mahsul-i Koçi bin Hızır fi sene 30; Resm-i tapu-yı zemin 144 An mahsul-i ...... Asiyab-ı Ali Bayezid bab 1 resm 30 Asiyab-ı Akıncı Devlethan bab l resm 30 Asiyab-ı Şah Bali Yusufbab 1 resm 30 Asiyab-ı Nefes Kemal bab 1 resm 30 Ahmed Kemal bab 1 resm 30 Berek İbrahim bab 1 resm 30 Koçi Hızır bab 1 resm 30 Ahmed veled bab 1 resm 30 Asiya-ı Emrullah Çelebi bab l resm 30 Yekun bab 9 fi 30 resm 270 Niyabet ve anısiyye ve adet-i deştbani 100 Yekun 8143 Karye-i Şey/ı Viranı 11a11ı-ı diğer Işık Viram an zeamet-i müşarün ileyh, tabi-i Zağra­yı m 1-Şah Bali Hasan çift, Çi.ftlik-i Ahmed bin Turali der yed-i Karagöz Abdullah, Elvan Kara Şahin Bedir be-ca-yı Kölemen çift, İsa Bali Mehmed be-ca-yı Aydın Mürse~ Di­ğer İsa Bali Ramazan be-ca-yı Zeynel Osman çift, Çi.ftlik-i Veli bin Ali der yed-i Turbali veled-i Süleyman; 2-Çi.ftlik-i Veli bin Ali der yed-i Bali bi Ali, çi.ftlik-i Nasuh bin Aydın der yed-i Hüse­yin Nasuh çift, Çi.ftlik-i Veli bin İnebeyi der yed-i Abdullah Yusııt: İsa Bali Ali be-ca­yı Veli bin Ali çift, Turbali Muzaffer be-ca-yı pedereş çift; 3-Çi.ftlik-i Veli bin Turaşah der yed-i Emrullah der karye-i Vaysalar, Bayram bin Ra­mazan be-ca-yı pedereş çift, Hacı Bali Ahmed çift, Çi.ftlik-i Tubali bin Vasil der yed-i Hacı bali, Mustafa Ali yamak çift, Ali bin Ramazan yamak çift, Hacı İsa çift; 4-Aburrahman Aydın çift, Nazar Memi yamak çift, Turbali Mirdal küreci 922; Yekun Çift 18 Yamak 35 Hasıl-ı karye-i mezbur An resm-i çift ve boyunduruk ve öşr-i galat ve sair meyva-yı cihan 3625 Ceman karye-i Tazılar ve Şeyh Viranı, el-mezkurin 11768

.; ., t . l! .. ,;· .... ~

>~ - . _, , .rıı; , ~

il;J,a

~~: · ~ -~- --'VU - . ~·ot::: c ( l l ""'~•...ı44

- ; -U..ı,, t\l ıtl.ı

)~ l

~: -:(;io W.J ~ -~ - ~ l .1JJ ~!' ı \ l.. "4- t ı

-t .}~

. - "'~ -ft" . ~ ~.ı.ılı ~~ .. -~ ~'Ç"~..P (Jl

l~ \i4 ~ ~;,lı 'l. 1.. t. . q_ :ııo\.ı,,,a.,,Q t ı'l 1 -c - ~ ..;.;J .:.- t1f -.--!44 ' • "Vıı.,,..R•.t.;t; ~u~ .. ~ ~ --'l:"t

- ~.ı~4 t. \ · ı ~.1...l.,) ~IJ

\ t. \.

,k ı.ı d~.ı ~~ ~ ~ c/'l"J ~~.!.- .ı..Jl• t. ct. l ~ \ I ~..ı.

'ü1 • .. ~Jp--~ ..:.t

t · l.

~t-- - l . :' )C;\

_· t..ı... ;; o'Ç'J . ~\. lr:~.

ı~ı. . --a.l ~ ""'lS Olıll u,n, -.11.o ~1 'i - ~ ,,.,. . fi'~ \ - t { ( l ı

~~ il~

-l.ı .. -fı

. :::::. ~ ~ -~~ ~ ..... .ı l . o~ "'"'.aJJ ~ l . -ı>.o ~6::t . . 'l \ • 'L '?...

ol,&. ' . . ~~

_:,., ,~ -~J~ - '"' IOoQo ..ıuo -il·a~ (ı'.ı.a.:ı..ıJ.&Ul.<I

4 . ( ~ l.l~('f' faJJ-.A.a · Q..

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1189

·~ ~ . .v. ·· ~ ~ ~·· ~ ~" 4('q ,,

" " -... '" -a._~ ~~4( ~ .... ..... . \\ "" ~ 'J ...

-;:;!! • .;ı. . .Jl ::t· f::' ...... -· .. . .. r ' \

-~

' ·

-~ ~> \ .\

":t: . , ,, ~· "?e .. ~ t •

7-B:TI 1001, s. 448 (Iµ.Murad 1574-1595) Çirmen Mufassal Tahrir Defteri

Karye-i Tazılar, 11a11ı-ı diğer Rıca/11 ve Şeylı Viram der oahiye-i Küpelü Bey, tabi­i Zağra-yı Eski.hisar

Cemaat-ı Aybar/11 1-Çiftlik-i Tursun bin Hasan der yed-i Zeynel bin Musa Hoca-imam, Ahmed Ke­

mal yamak çift, İbrahim Nefes veled-i yamak çift, İmir Ali Rahman peder-i Ömer Bey, Veli Mustafa nim Zülfikar Hüseyin nim;

2-Nasuh Mustafa mücerred, Yusuf Mustafa mücerred, İnebey Ekinci çift, Yunus Mahmud çift, İlya Yusuf bennak, Turgud Turali veled-i yamak çift, Turali Raci yamak çift;

. '

1901 HACI BEKTAŞ VELi: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

3-Durınu.ş bin Turali müceıred, Tur Hoca bin Ali çift, Musa Safa çift, Kurd Bali mücerred, Nusret Veli mücerred, Çiftlik-i Musa Hoşkadem der yed-i dervişan-ı Mü'min Baba çift;

4-Ek:inci İbrahim çift, çiftlik-i Karagöz der yed-i Nusret veled-i Veli çift, Muham­med bin Ali yamak çift, Mehıned Dölekçi veled-i yamak çift, Ali Mustafa çift, Çiftlik-i Rahman der yed-i Vasil veled-i İlyas çift;

5-Çiftlik-i Nasuh der yed-i İbrahim veled-i ali ·çift, Yusuf Ahmed bennak, Hoca Ali Ahmed müceıred, Rahman Demirşah çift, Bali İmir Ali bennak, Hasaıi İnebeyi müceıred;

6-Zülfikar Muhammed müceıred, Divani Muhammed mücerred Malıalle-i Yanıklu 1-İlyas Alancı veled-i eşkinci çift, Bahşayış Cafer çift, Yayla Cafer bennak,

İenbeyi Cafer müceıred, Hüseyin Turud eşkinci çift, Ahmed Hüseyin veled-i m müceıred, Kaya Bali Piri çift;

2-0sman Göçbeyi yamak çift, Ali Osman veled-i yamak mücerred, çiftlik-i Mehıned bin Yahya hala der yed-i ahali-yi mahalle-i mezbure çüt; Oruç Ali çift, Der­viş Mustafa çift, Çiftlik Rahman bin İlyas der yed-i Nasuh maa biradereş çift;

3-Çiftlik-i İsa de yed-i Derviş veled-i Bayramlu çift, Çiftlik-i Koçi bin Armağan der yed-i Göçeri veledeş çift, Mustafa İnebeyi bennak, Hüseyin haymane bennak, Ra­mazan Hüseyin bennak;

Sayfa449 Cemaat-ı Kara Veli yörügan-ı der sınur-ı Tazılar 1-Turgud Kurd yamak çift, Ali İnehan yamak çift, Nebi Mehmed veled-i yamak

çift, Mustafa İbrahim veled-i yamak çift, çiftlik-i Kaya Bali bin Cafer hala der yedi ahali-i karye-i mezbure çift, Ali veled-i Hüseyin veled-i yamak çift;

2-Çiftlik-i Nebi bin Cafer bala der yed-i ahali-i karye-i mezbure çift, İbrahim Koçi çift, Çiftlik-i Veli bin Mustafa bala der yed-i ahali-i karye-i mezbure çift, Ahmed Koçi çift, Oruç Koçi çift;

3-Hüseyin matuk-ı Koçi çift; Cemaat-i Sımkurlu 1-Abdulhalil Hızır Bali veled-i yamak çift, Halil birader-i o yamak mücerred, Ali

Talib çift, Çiftlik-i urd Bali bin Devlethan hala der yed-i ia Bali veled-i Devlethan çift, İsa Bali Devlethan yamak 12, İbrahim Abdullah 12; ·

2-Çiftlik-i Süleyman bin Devlethan hala der yed-i ahali-i mahalle çift, Bali Yavaş Ali çift 12, Çift.lik-i Nebi bin Kurd bala der yed-i İbrahim bin Veli, Çiftlik-i Masud Ali bin Evhad bala der yed-i Göçeri ve Göçbe)i veledan-ı Evhad; . -

3-Çiftlik-i Mürsel bin Bedir bala der yed~i Nasuh veled-i o, Çiftlik-i Turgayıb bin Turul bala der yed-i Turhan bin Turgayıbçift 12, Bali Uğur 12, Göçeri Evhad 12, Göçbeyi biırader-i o 12; •

4-Nasuh Abdullah bennak, çiftlik-i Ahmed bin Minnet bala der yerd-i Sofu bin Ahmed, Alagöz Abdullah matuk-ı Safa bennak, çiftlik-i Ramazan Kurd bin Nasuh bin Abdullah nim;

Cemaat-ı Ada Tepe !-Durmuş Hasan çift 12, Abdlkerim Durmuş mücerred, Turali İnehan bennak, Hü­

seyin Turali müceıred, Safa Alancı bennak, Abdurrahman Durmuş mücerred, İbrahim Safa mücerred;

2-Çiftlik-i Emrullah bin İbrahim hala der yed-i Müslim bin Yahya çift 12, Nesimi haymane bennak, çiftlik-i Yunu bin İbrahim hala der yed-i Kulfal bin Sefer çift, Şehsuvar Hı.zır çift 12, Ali Şehsuvar 6; 0

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1191

3-Çiftlik-i Ha5an bin Hızır hala der yed-i İbrahim bin İsa Bali, Kurd Ali Nebi çift 12, çiftlik-i Kalender bin Bali hala der yed-i veledeş, Dede Bali Hüseyin çift, Hacı Hü­seyin mücerred;

4-Eyyüb Ömer çift, Kulfal Sefer yamak çift, İnebeyi Ahmed çift, Oruç Güneş vele-i yağcı çift, Turbali Nefes veled-i yamak çift, Oruç Twali veled-i yamak çift, Kar­lı İbrahim veled-i yamak çift;

5-Çiftlik-i İsa Bali der yed-i Muhiddin veled-i o hala der yed-i ahali-i mahalle-i mezbure çift, çiftlik-i Morali bin Bazarlu hala der yed-i Timur veledeş çift, çiftlik-i Kıdeınlü bin Abdullah hala der yed-i veledeş veled-i yamak çift 12, Kurd Ali veled-i yamak çift 12, Mahmudzade veled-i yamak çift 12;

6-Çiftlik-i Hacı bayram hala der yed-i .. Hacı, el-mezbur çift, Ahmed Abdullah \ bennak, çiftlik-i Veli bin Hızır der yed.i Sadık veled-i o hala der yed-i Budak birader-i o çift, Budak Veli mücerred. Turşah Yusufbennak;

7-Çiftlik-i Elvan bin Seydi hala der yed-i Kulfal ve Yavaş Ali ve Turşah ber vech-i iştirak çift, Elvan bin Abdullah imam bennak, Turak Oruç Gazi çift 12, İne Hoca Ali bennak;

Malıal/e-i Kazan Kaya 1-0sman Hüseyin çift an vakf-ı Medine, Ramazan Murad çift 22, Yusuf Murad

12, Hızrı Bali Osman çift 12, diğer Dede Bali İlyas çift 22, Nebi ömer yağcı 12, Mus­tafa bayram çift 12;

Sayfa450 1-Turaşah Kara Ali çift 22, Evhad J.şık mücerred, Mehmed Osman 12, Musa Ömer

12, Yahşi İbrahim 12, Süleyman Musa 12, Süleyman Cafer 12; 2-Ramazan Minnet 12; Nasuh .İsa 12, İlyas Işık, Receb Yusuf; Kara Ali İbrahim

bennak, Çiftlik-i Kara Ali der yed-i Yusuf bin Murad çift 12; 3-Kulfiıl Nasuh mücerred, Mehmed Ali mücerred, Bali Budak bennak, Türşah

Dede Bali bennak, Ali Musa bennak · Hasıl

Resm-i çift ve bennak ma 'a mücerredan 1441 Resm-i boyunduruk 532 gendüm müd 15 kıymet 3600 Mahlut müd 2 kıymet 2400, Hasıl eşcar-ı cevz 30 Hassa-yı çayır 60, resm-i tapu-yı zemin, resm-i ağıl 100 Ôşr-i küvvare 200 Öşr-i meyva 100 Ôşr-i kettan ve resm-i kelemiye beher araba fi 2 200 An mahsul-i Koçi bin Hızır fi sene 30 Mahsul-i .... Abdullah ve .. .. Ve asiyab ve gayrihu 200 Asiyab-ı Ali bin Bayezid bab l resm 30 Asiyab-ı Akıncı Devlethan bab l resm 30 Asiyab-ı Şahbali Yusufbah 1 resm 30 Asiyab-ı Nefes bin Kemal bab l resm 30 Asiya-ı Emrullah Çelebi der yed-i Mehmed Kadis bab l resm 30 Asiyab-ı Ahmed Kemal bab l resm 30 Asiyab-ı diğer İbrahim bab 1 resm 30 Asiyab-ı Koçi Hızır bab 1 resm 30

. Asiyab-ı Ahmed veled bab 1 resm 30 Niyabet ve arusiyye ve adet-i deştbani 367 Yekun 10000

192 I HACI BEKTAŞ VELi: Güneşte Zerresinden, Deryada Katres/nden

Karye-i Şeylı Viram 11aııı-ı diğer Işık Viranı tabi-i Zağra-yı mezbur 1-Dunnu.ş Şah Bali çift, Çiftlik-i Ahmed der yed-i Karagöz veled-i Abdullah bala

der yed-i Sinan bin Karagöz çift, Ali Bali Eyyb çift sakin-i Ovasal?, Çiftlik-i Aydın der yedd-i İsa bin Bali veled-i Memi hala der yed-i ahali-i k.arye-i m, Çiftlik-i Dem bin İnebeyi der yed-i Abdullah bir Şerif bala der yed-i ahali çift;

2-Turbali Süleyman çift, Çiftlik-i Veli bin Al der yed-i Bali veled-i Ali bala der yed-i ahali-i k.arye-i m,· Turbali Mustafa ç, Çiftlik-i Veled bin Turaşah der yed-i Emrullah bin Hasan der k.arye-i Yaysalar çift, Bayram Ramazan çift;

3-Veli Hacı Bali çift, Çiftlik-i Turbali bin Vasi! der yed-i Hacı hali hala der yed-i Veli bin Hacı çift, Mustafa Ali yamak çift, Çiftlik-i Ali bin Ramaıan hala der yed-i ahali-i k.arye-i m çift, Receb Nazar veled-i yamak çift mükerrerdir;

4-Receb Nazar veled-i yamak çift, Turali Bayram mücerred, Turbali Mirdal küreci 22. Derviş Turbali kezalik mücerred, Çiftlik-i Nasuh der yed-i Hüseyin veled-i Nasuh bala der yed-i ahali-i k.arye-i mezbur çift, Gani İsa Bali çift;

5-Çiftlik-i Hacı bin İsa hala der yed-i ahali-i karye-i mezbur çift, Çiftlik-i Abdurrahman bin Aydın hala der yed-i ahali-i karye-i mezbur çift, Çiftlik-i Veli der yed-i İsa Bali veled-i ali hala der yed-i ahali-i k.arye-i m çift;

Hasıl an resm-i çift ve boyunduruk ve öşr-i galat ve sair meyve-i cihan 3400

8-B:IT 648 s. 353 (B. 1022 M. 1613/1614) Paşa Livası Mufassal Tahrir Defteri

::> - " . -:s - - - -:z - ..,._---..:... '-6:. .

· Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağra'da bir Bektaşi Merkezi ... 1193

'

, P.fi .... 7'~ ~ -'P -~ ~ ~ .~-* N~-:ıt~ ~ ~

8-B:TT 648 s. 353 (H. 1022 M. 1613/1614) Paşa Livası Mufassal Tahrir Defteri

Karye-i Tazılar 11am-ı diğer /lıca/ıı ve Şeylı Viram der nahiye-i Küpeli Bey tabi-i Zağra-yı Eski Hisar.

A11 Cemaat-iAybarlıı 1-Çi.ftlik-i Tursun Hasan der peôereş bin Musa Hoca imam çift, Ahmed Kem.al

çift, İbrahim Nefes yamak çift, İmir Ali Rahman. Veli Mustafa mücerred, Zülfikar Hü­seyin mücerred;

· 2-Nasuh Mustafa mücerred, Yusuf Mustafa mücerred, İnebey Ekinci çift, Yusuf Mahmud, Enbiya Hasan ... ., Turgud Turali yamak çift, Turali Hacı çift;

3-Turmuş Turali çift, Turhoca Ali yamak çift, Musa Safa çift, Kurd Bali Musa mücerred, Nusret Veli çi.ft, Çiftlik-i Musa ....... kadim der yed-i dervişan-ı Mü'ınin Baba;

4-Ekinci İbrahim çift, Çi.ftlik-i Karagöz der yed-i tasamıf-ı veled-i Veli çift, Mehmed Ali .yamak çift, Mehmed döğeci yamak çift, Ali Mustafa çift, Çiftlik-i Rah­man der yed-i V asil veled-i İlyas çift;

5-Çi.ftlik-i Nasuh der yed-i Emrullah veled-i Bali çift, Yusuf Ahmed bennak, Hoca Ali Ahmed mücerred, Rahman İmir Ali çift, Bali İmir Ali bennak, Hasan İnebey mücerred;

Ma/ıa/le-i Yamklar 1-İlyas akıncı eşkinçi çift, Bahşeyiş Cafer çift, Balaban çift, İnebey Cafer

mücerred, Hüseyin Turud eşküncü çift, Ahmed Hüseyin mücerred, Kayabali piri çift; .2-0sman Göçbey çift, Ali Osman yamak çift, Çiftlik-i Mehmed bin Yahya hala

der yed-i iınam-ı mahalle-i mezbur çift, Oruç Ali çift, Derviş Mustafa çift, Çiftlik-i Rahman bin İlyas der yed-i Nasuh m.a 'a biradereş;

3-Çi.ftlik-i İsa der yedi Derviş veled-i Bayramlu, Çiftlik-i Koçi bin Armağan der yed-i Göçeri veledeş çift, Mustafa İnebeyi bennak, Hüseyin Haymane bennak, Rama­zan Hüseyin bennak;

1941 HACI BEKTAŞ VELİ: Güneşte Zerresinden, Deryada Katres/nden

Cemaat-i Kara Veli yönigan der suur-ı Tazılar Sayfa.354 1-Turgud yamak çift, Ali İnehan çift, Nebi Mehmed yamak çift, Mustafa İbrahim

veled-i yamak çift, Çiftlik-i Kayababa Cafer bayla der yed-i ehal-i karye-i mezbur çift, Çiftlik-i Nebi bin Togan baliya der yed-i abal-i mezbur çift;

2-Ali Hüseyin yamak çift, İbrahim Koçi çift, Çiftlik-i Veli bin Mustafa balya dr abal-i mezbıır çift, Ahmed Cafer çift, Emrullah Cafer çift, Hüseyin Yakub Koçi çift;

Cemat-i Sunkurlu 1-Abdülbalil Hızır Bali yamak çift, Tayıb birader-i o mücerred, Ali Talıb çift, Çift­

lik-i Kurd Bali Devletban haliya der yed-i İsa Bali veled-i Devletban mücerred, Ali Bali Devlethan l 2, İbrahim Abdi 12;

2-Çiftlik-i Süleyman bin Devlethan baliya der yed-i ınahalle-i mezbur çift, Bali Yavaş Ali yamak çift 12, Çiftlik-i Nebi bin Kurd baliya der İbrahim Pirli çift, Çiftlik-i Ma'sud Ali Evhad haliya der yed-i Göçeri ve Göçbeyi veledan:ı Evhad;

3-Çi.ftlik-i Mürsel bin Bedir bala der yed-i Nasuh veled-i o çift, Çiftlik-i Turgayıb Turu! hala der yed-i Turhan bin Turgayıb çift 12, Bali Uğur 12, Göçeri Evbad 12, Göçbeyi birader-i o 12; Nasuh Abdullah bennak;

4-Çiftlik-i Ahmed bin Minnet hala der yerd-i Sofu bin Ahmed çift, Alagöz Abdul­lah beımak. Çiftlik-i Ramazan Kurd Nasuh Abdullah nim;

Cenıaat-ı Ada Tepe 1-Durmuş Hasan çift 12, Abdülkerim Durmuş mücerred, Abdülkerim Bedir Min­

net mücerred, Turali İnehan bennak, Hüseyin Tur Ali mücerred, Safa Akıncı bennak, İbrahim Sefa mücerred; ·

2-Çiftlik-i Emrullah İbrahim baliya der yed-i Müslim çift 12, Nesimi haymane bennak, Çi.ftlik-i Yunus bin İbrahim haliya der yed-i Kıılfal çift, Şehsuvar Hızır çift 12; Ali Şehsuvaryamak 6;

3-Çiftlik-i Hüseyin Hızır baliya der İbrahim İsa Bali çift, Kurd Ali Nebi çift 12, Çiftlik-i Kalender bin Bali baliya der yed-i veledeş çift, Dede Bali Hüseyin çift, Hacı Hüseyin mücerred; ·

4-Asıl ömer çift, Kıılfal Sefer yamak çift, İnebeyi Ahmed çift, Oruç Yunus yağçı çift, Turbali nefes çift, Oruç Tur Ali çift, Çiftlik-i Ali Bali der yed-i Muhiddin veled-i m baliya der yed-i hılli-yi m çift;

5-Çiftlik-i Tur Ali Bazarlu baliya yed-i Timur veledeş, çiftlik-i Budaklı bin Abdul­lah baliya yed-i veledeş çift, Karlı. İbrahim çift, Kurd Ali çift 12, Malımuzade 21 çift, Çiftlik-i Hacı Bayram bala der yed-i Murad bin Hııcı çift;

6-Ahmed Abdullah bennak, Çiftlik-i Veli bin Hızır der yed-i Sadık veled-i o bala der yed-i Budak birader-i o çift, Budak Veli mücerred, Turşah Yusufbennak; Çiftlik-i Elvan bin Seydi bala der yed-i Kulfal ve Yavaş Ali ve TUIŞah ber vech-i iştirak ~ift, Turaşah Yıusufbennak;

7-Murad Abdullah imam bennak, Turak Oruç Gazi 12çift, İne Hoca Ali bennak;

Maha/Je-i Ka:t,an Kaya 1-0sman Hüseyin çift, Ramazan Murad çift 22, Yusuf Murad 12, Dede Bali Os­

man çift 12, Diğer Dede Bali İlyas çift 22, Nebi ömer 12 yağcı, Mustafa Bayramlu çift 12;

2-Turaşah Kara Ali çift 22, Evhad Işık mücerred, Mehroed Osman 12, Musa ömer 12, Yahya İbrahim 12, Süleyman Musa 12, Süleyman Cafer 12;

Osmanlı Döneminde Bulgaristan Eski Zağro'do bir Bektaşi Merkezi ... 1195

3-Ramaz.an Minnet 12, Nasuh İsa 12, İlyas Işık 12, Receb Yusufmücerred, Hasan Ali İbrahim beıınak, Çitlik-i Kara Ali der yed-i Yusuf Murad çift 12;

Sayfa.355 1-Kulfal Nasuh mücered, Mehmed Ali mücerred, Bali Budak beonak, Turaşah

Dede Baki beıınak, Ali Muhin beonak; Hasıl . Resm-i çift ve bennak ma'a mücerred 1441 Resm-i boyundwuk 532 Gendüm müd 15 klymet 3600 Mahlut müd 10 laymet 2400 Hassa-yı eşçar-ı·cevi 300 Hassa-yı çayır 60 Resm-i ağıl 100 Ôşr-i küvvare 200 Öşr-imeyve 100 Ôşr-j keten ve resm-i kelemiye beher araba fi 2 200 An mahsul-i Koçi bin Hızır fi sene 30 Resm-i tabu-yı zemin 200 Mahsul-i Serdegani bin Abdullah ... adet 200 Asiyab-ı ~ Bayezid bab 1 resm 30 Asiyab-ı Alancı Devlethan bab 1 resm 30 Asiyab-ı Şah Bali Şerifbab 1 resm 30 Asiyab-ı Nasuh bin Kemal babl resm 30 Asiyab-ı Berek İbrahim bab 1 resm 30

· Asiyab-ı Koçi bin Hızır bab 1 resın 30 Asiyab-ı Ahmed bin Veled bab 1 resm 30 Asiyab-ı Emrullah der yed-i Mehıned babareş bab 1 resm O Niyabet-i arusiye ve adet-i deştbani 367 Yekun 10000 Karye-i Şeylı Viranı 110111-ı diğer Işık Viram tabi-i Zağra-yı mezbur. 1-Tunnuş Şah Bali çift, Çiftlik-i Ahmed der yed-i Karagöz veled-i Abdulah hala

der yed-i Şaban Karagöz çift, Ali Bali Emrullah çift, Çiftlik-i Aydın der yed-i İsa Bali der yed-i İmir hala der yed-i Hacı Memi çift, Ali İsa çift; ·

-Tur Bali Süleyman çift, Çiftlik-i Veli bin Ali der yed-i Bali veled-i Ali hala der yed-i Satı, Çiftlik-i Nasuh der yed-i Hüseyin veled-i Nasuh hala der ahal-i m çift, Çift­lik-i Veli bin İnebeyi der yed-i Abdullah Şerif hala der yed-i ahal-i m çift;

3-Çiftlik-i Ali der yed-i İsa Bali veled-i Ali hala der yed-i ahal-i m çift, Tur Bali Muzaffer çift, Çiftlik-i veled-i Turaşah der yed-i Emrullah bin Hasan der karye-i Yay­salar çift, Bayram Ramazan çift, Veli Hacı Bali çift; ·

4-Çiftlik-i Tur Bali bin Vasil der yed-i Hacı Bali hala der yed-i Hacı Bali çift, Çift­lik-i Ali bin Ramaz.an hala der yed-i ahali-yi karye-i mezbur çift;

5-Çiftlik-i Hacı bin İsa hala dr yed-i ahali-i karye-i mezbur çift, Çiftlik-i Abdurrahman Aydın hala der yed-i ahali-yi mezbur çift;

6-Receb Nazar yamak çift, Tur Bali Mirdal küreçi 32 , Deıviş Dur Bali kezalik mücerred, Tur li Bayram mücerred;

Hasıl

An resm-i çift ve boyundwuk ve galat ve sair meyve-i cihan 3400

\ \

196f HACI BEKTAŞ VELİ: Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden

Kaynakça I-Arşiv Kaynaklan TI26 TI77 TI370 TI470 TI494 TI498 TI648 TI 1001 II-Tetkik Eserler Faroqhi, Suraiya, "Agricultural Activities in a Bektashi Center: the tekke of Kızıl Deli

1750-1830", Peasants, Dervislıes and Traders in tize Ottonıan Enıpire, London 1986, s. 69-96.

Gören, Sevim-Furkan Asya, "Mü'min Baba Tekkesi Hakkında Bazı Belgeler", Türk Kiiltün"i ve Hacı Bektaşı Veli Araşhmıa Dergisi, 49 {2009), s. 23-36.

Kayapınar, Levent, "Malkoçoğlu Bali Bey ve Bayezid Baba Asıtanesi", Alevi/ik­BektaşilikAraşhmıalan Dergisi, sayıl (Almanya, 2007), s. 105-116.

Kılıç, Filiz-Mustafa Arslan, Tuncay Bülbül, Otman Baba Velayetniinıesi, Tenkitli Me­tin, Ankara, 2007.

Ocak, A. Y., Osmanlı lmparatorluğı.mda Marjinal SCifilik: Kalenderiler (XIV-XVD. Yüzyıllar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.