Embed Size (px)
Citation preview
Umhverfisrannsóknir og mótvægisaðgerðir vegna reksturs Fljótsdalsstöðvar Opinn fundur á Hótel Héraði
28. janúar 2014, kl. 15.00-17.30
Dagskrá
▪ Setning
▪ Björn Ingimarsson, bæjarstjóri Fljótsdalshéraðs
▪ Yfirlit vöktunar og mótvægisaðgerða
▪ Óli Grétar Blöndal Sveinsson, framkvæmdastjóri þróunarsviðs
▪ Lagarfljót – Lífríki, vöktun og mótvægisaðgerðir
▪ Sveinn Kári Valdimarsson, verkefnisstjóri á þróunarsviði
▪ Lagarfljót – Vatnsbúskapur, rof og framkvæmdir við ós
▪ Helgi Jóhannesson, verkefnisstjóri á þróunarsviði
▪ Umræður og fyrirspurnir
▪ Fundarstjóri er Ragna Árnadóttir, aðstoðarforstjóri
2
Yfirlit vöktunar og mótvægisaðgerða Óli Grétar Blöndal Sveinsson
3
Vinnsla
Orkuvinnsla til ársloka 2013 29.400 GWst
4
0
1000
2000
3000
4000
5000
2008 2009 2010 2011 2012 2013
GW
h
Orkuvinnsla Fljótsdalsstöðvar
6M Vél 6
5M Vél 5
4M Vél 4
3M Vél 3
2M Vél 2
1M Vél 1
Skilyrði stjórnvalda Meðal skilyrða var að fella út hluta af veitum (sjá mynd)
Uppruni:
▪ Fyrirheit í matsskýrslu
▪ Skilyrði umhverfisráðherra (viðbótarrannsóknir og vöktun)
▪ Skilyrði í virkjunarleyfi umfram ofangreint; fyrst og fremst af vatnafræðilegum toga
▪ Annað skv. ákvörðun LV
5
Vöktun og mótvægisaðgerðir
Ós
Vatnalíf/Fiskur
Fuglar
Rof
Efnavöktun
Uppgræðsla
Rennsli/Vatnshæð
Grugg
Vatn á fossa
Grunnvatn/Jarðvatn
Hreindýr
Gróður
Uppfok
Friðland
Fljótsdalsstöð
Egilsstaðir
Fjarðaál
Dæmi um vöktun
Heiðagæs
7
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
19
81
19
82
19
83
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
Fjö
ldi h
reið
ra
Ár
Háls-Vesturöræfi
Hafrahvammar
Hrafnkelsdalur og afdalir
Áfoksvarnir við Hálslón
8
Dæmi um frágang: Við aðgöng í Glúmsstaðardal
9
7. október 2004
17. ágúst 2010
29. júní 2003
október 2005
Vöktun
▪ Landsvirkjun vaktar eða lætur vakta ýmsa þætti sem eru undir áhrifum af starfsemi fyrirtækisins
▪ Í heild eru um 50 þættir er varða umhverfi Fljótsdalsstöðvar vaktaðir
▪ Gerð er grein fyrir mörgum þessara þátta í sjálfbærniverkefni á Austurlandi. Heimasíða: www.sjalfbaerni.is
▪ Hér á eftir verður fjallað um helstu niðurstöður um áhrif Fljótsdalsstöðvar á Lagarfljót
10
Lagarfljót – lífríki, vöktun og mótvægisaðgerðir Sveinn Kári Valdimarsson
11
Áhrif vatnaflutninga
▪ Ljóst frá upphafi að virkjun myndi hafa mikil áhrif á bæði Lagarfljót og Jöklu
▪ Þessi áhrif eru að nokkru kominn fram:
▪ Jökulsá á Dal hefur tapað miklu af jökuláhrifum og orðið tærari
▪ Jökuláhrif hafa aukist í Lagarfljóti og gagnsæi hefur minnkað
▪ Gagnsæi vatns einn af lykilþáttum fyrir lífríki bæði lífræna framleiðslu og tegundasamsetningu
▪ Lífræn framleiðsla hefur dregist saman í Lagarfljóti en aukist í Jökulsá á Dal
12
Vatnalíf
▪ Veiðimálastofnun sér um vöktunarverkefni er snúa að vatnalífi í Lagarfljóti
▪ Tvískipt ▪ Kísilþörungar og smádýr
▪ Fiskrannsóknir
▪ Skýrsla um Kísilþörunga og smádýr kom út 2013 en nær aðeins til áranna 2006-2007
▪ Nýrri gögn eru til og úrvinnsla þeirra stendur yfir
13
Vatnalíf
▪ Skýrsla um fiskirannsóknir Veiðimálastofnunar fyrir árin 2011 og 2012 kom út síðastliðið sumar
▪ Dreift af Veiðifélagi Lagarfljóts til félagsmanna
▪ Engum gögnum var safnað árið 2013
▪ Næsta gagnasöfnun áætluð 2014
14
Fiskrannsóknir – Hvað er mælt í Lagarfljóti?
Tegundasamsetning og ástand fiskjar (bleikja og urriði)
Tegundasamsetning og útbreiðsla fiska í Jökulsá á Dal og Lagarfljóti og hliðarám þeirra
Skráning Veiðimála-stofnunar á veiði í ám
15
Helstu niðurstöður
▪ Rýni hefur minnkað töluvert
▪ sem dæmi má nefna Egilsstaði þar sem rýni gat verið að sumarlagi 25 - 30 sm. Er nú 10 - 17 sm dýpi samkvæmt mælingum Veiðimálastofnunar og Veðurstofu Íslands.
▪ Vegna minnkandi rýnis í Lagarfljóti hefur lífríki þess dregist saman sem því nemur
▪ Ekki sjáanlegar breytingar á efna- og eðlisþáttum í hliðarám
▪ Ekki sjáanlegar breytingar á þéttleika fiskseiða í rafveiði í hliðarám
16
17
Bleikju fer fækkandi
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Meðalfjöldi bleikja í eina netaseríu í Lagarfljóti skv. mælingum Veiðimálastofnunar örin sýnir hvenær Fljótsdalsstöð hóf rafmagnsframleiðslu og vatnaflutningar hófust
Fækkun bleikju annarstaðar en í Lagarfljóti
Hvítá í Borgarfirði
Blanda 18
19
Urriði virðist halda sínu
0
5
10
15
20
25
30
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Meðalfjöldi urriða í eina netaseríu í Lagarfljóti skv. mælingum Veiðimálastofnunar örin sýnir hvenær Fljótsdalsstöð hóf rafmagnsframleiðslu og vatnaflutningar hófust
Frekari niðurstöður…
▪ Holdastuðlar og stærð við aldur í Lagarfljóti eru að dragast saman
▪ -Fiskur er í verri holdum
▪ -Ekki marktækar breytingar á kynþroskaaldri
▪ Fæða hefur tekið breytingum og skordýr af landrænum uppruna orðin algengari í fæðu fisks
▪ -Afleiðing af minni framleiðni í Lagarfljóti?
▪ Áhrifin eru ekki að fullu komin fram. Uppistaðan í veiði eru einstaklingar sem klöktust úr hrogni áður en vatnaflutningar hófust
20
Mótvægisaðgerðir
▪ Sérfræðingar Veiðimálastofnunar ekki bjartsýnir á mótvægisaðgerðir í Lagarfljóti
▪ Erfitt að auka fæðuframboð
▪ Ýmis atriði hafa verið skoðuð (að mestu unninn fyrir aðkomu LV)
▪ Seiðasleppingar
▪ Tæplega 1,4 milljón seiða sleppt í Lagarfljót á árunum 1970-1980
▪ Ganga illa upp fyrir Lagarfoss
▪ Fiskistigi við Lagarfoss
▪ Ýmsar lagfæringar gerðar á fiskistiga en hafa ekki skilað miklu
▪ Lagarfoss sennilega fær göngufiski (með eða án stiga) en lítið að sækja fyrir lax
▪ Lagarfljót líklega ekki heppilegt fyrir lax
21
Mótvægisaðgerðir
▪ Aðrir sjógöngufiskar (sjóbirtingur og sjóbleikja)
▪ Lítil þekking á ræktun og uppeldi þessara tegunda
▪ Sennilega ekki góð uppvaxtarskilyrði í Lagarfljóti
▪ Staðbundinn bleikja og urriði
▪ Líklega ekki skortur á ungviði heldur uppvaxtarmöguleikum
▪ Jóhannesi Sturlaugssyni Laxfiskum ehf. falið að skoða mögulegar mótvægisaðgerðir í samvinnu við Veiðifélag Lagarfljóts.
▪ Í framhaldi verða tillögur um mótvægisaðgerðir skoðaðar með tilliti til sjálfbærni, hagkvæmi og líkum á árangri og hafist handa á árinu 2014
22
Endur á Lagarfljóti
▪ Hvað er mælt ▪ Hávella – dreifing og fjöldi á Lagarfljóti að sumarlagi
▪ Skúfönd – fjöldi á Lagarfljóti
▪ Stokkönd – fjöldi á Lagarfljóti að vetri
▪ Framkvæmt af Náttúrustofu Austurlands
▪ Niðurstöður birtar reglulega
▪ Má finna m.a. á http://www.sjalfbaerni.is/
23
Hávellur á Lagarfljóti
Fækkað jafnt og þétt síðan 2006
Smá viðsnúningur á síðasta ári
24
Heimild: Halldór Walter Stefánsson 2013. LV–2013-040 og talningargögn frá 2013
Skúfendur á Lagarfljóti
Sambærilega fækkun má sjá í öðrum andfuglum s.s. skúfönd
25
Heimild: Halldór Walter Stefánsson 2013. LV–2013-040 og talningargögn frá 2013
Stokkendur á Lagarfljóti
Og hjá stokkönd
26
Heimild: Halldór Walter Stefánsson 2013. LV–2013-040 og talningargögn frá 2013
Vetrartalningar á öndum á Lagarfljóti
Ef skoðaðar eru vetrartalningar sem ná yfir lengri tíma en talningar að vori og sumrin sjást töluverðar sveiflur
27
Heimild: Halldór Walter Stefánsson 2013. LV–2013-040 og talningargögn frá 2013
Endur á Lagarfljóti
▪ Möguleg skýring fyrir þessari fækkun andfugla getur verið aukið grugg í fljótinu samfara vatni úr Hálslóni, sem getur rýrt fæðuskilyrði kafanda
▪ Það er þó sérstakt að fækkun hefst strax árið 2007 en sumarið 2007 er Hálslón að fyllast í fyrsta sinn og vatnaflutningur ekki hafinn
▪ Aðrar skýringar geta verið tengdar stofnbreytingum, en lítið er vitað um ástand stofnsins hér við land eða hvort dreifing hafi breyst með einhverjum hætti
▪ Ástæða til að skoða frekar
28
Lagarfljót - Vatnsbúskapur, rof og framkvæmdir við ós Helgi Jóhannesson
Yfirlit
• Breytingar á vatnsbúskap/vatnshæð.
• Rof árbakka Jökulsár í Fljótsdal og Lagarfljóts.
• Færsla óss Lagarfljóts og Jöklu.
Vatnsborð við brú við Egilsstaði
31
Árssveifla vatnshæðar Lagarfljóts við Egilsstaði
32
Vatnsborð við brú við Egilsstaði
33
Vatnsborð við Lagarfoss
34
Rennsli við Lagarfoss
35
Mánaðarmeðaltöl rennslis við Lagarfoss
36
Mánaðarmeðaltöl mælds rennslis úr Hálslóni 2008-2011 að frádregnu mánaðarmeðaltali líkanrennslis 1975-2001
37
Niðurstaða
• Vatnsborð í Lagarfljóti við Egilsstaði á tímabilinu 2008-2011 hefur hækkað meira en líkanreikningar (byggðir á rennsli í fljótinu 1975-2001) gáfu til kynna.
• Mismunurinn er 0,07 m á ársgrundvelli en 0,11-0,18 m í nóv., des., jan., og feb.
• Niðurstöður mælinga á sniðum benda ekki til að þennan mismun megi skýra með breytingum á farvegi.
• Vatnshæð við Lagarfossvirkjun er ekki marktækt frábrugðin því sem miðað var við í líkanreikningum.
• Borið saman við meðalrennsli við Lagarfossvirkjun 1975-2001
• Meðalrennsli áranna 2008-2011 er 30 m3/s meira eða 15% .
• Þriðjung af þessari aukningu má skýra með meira rennsli frá Hálslóni.
• Hækkun á vatnsborði í Lagarfljóti við Egilsstaði, umfram það sem gert var ráð fyrir, stafar einkum af meira vatni á tímabilinu 2008-2011 en á tímabilinu 1975-2001.
38
Rof árbakka Jökulsár í Fljótsdal og Lagarfljóts
39
LV-2012-109 Skráning á landbroti á bökkum Lagarfljóts og Jökulsár í Fljótsdal
40
Tildrög verkefnis:
▪ LV fær Landgræðslu ríkisins til að gera úttekt, á ástandi lands við bakka Lagarfljóts og Jökulsár í Fljótsdal m.t.t. landbrots. Svæðið nær frá Fljótsdalsstöð til sjávar um 100 km leið
Markmið:
▪ Fá heildar yfirlit yfir stöðu landbrots við Lagarfljót og Jökulsá í Fljótsdal
Úttekt / vettvagnsskoðun:
▪ Sigurjón Einarsson og Elín Fjóla Þórarinsdóttir
▪ 13 - 31. ágúst 2012
▪ Vatnshæð við Lagarfell: 20,31 -20,54 m.y.s.
▪ Bakkar metnir með sjónmati og kortlagðir í mælikvarða 1:5000
▪ Lágmarksstærð korteiningar = 50m
LV-2012-109 Skráning á landbroti á bökkum Lagarfljóts og Jökulsár í Fljótsdal – Niðurstöður
41
Landbrot Heildarlengd km Hlutfall %
Ekkert eða mjög lítið 90,9 43
Lítilsháttar 70,3 33
Töluvert 36,4 17
Mikið 13,9 7
Samtals 211,5 100
LV-2012-109 Skráning á landbroti á bökkum Lagarfljóts og Jökulsár í Fljótsdal – Niðurstöður
42
Landbrot við Lagarfljót í landi Hóls
• Í mars 2010 berst ábending frá Sigríði Guðmarsdóttur um að mikið rof hefði verið á eystri bakka Lagarfljóts í landi Hóls á undanförnum árum og gæti hluti þess rofs stafað af rennslisaukningu í Lagarfljóti vegna Kárahnjúkavirkjunar.
• Skoðunarferð farin 6/5 2010.
• Greinargerð skilað 1/6 2010.
o Umrætt svæði hefur sérstöðu umfram önnur rofsvæði.
o Stöðugt rof hefur verið á svæðinu undanfarna áratugi og óvíst að rofhraði hafi aukist eftir virkjun. Nauðsynlegt að halda áfram mælingum og bera betur saman loftmyndir.
o Rætt hefur verið við landeiganda sem er Fljótsdalshérað.
43
Landbrot við Lagarfljót í landi Hóls
44
Landbrot við Lagarfljót í landi Hóls
45
Landbrot við Lagarfljót í landi Hóls
46
Land og hólmar við Lagarfljótsbrú
47
Landbrot við Egilsstaðanes og Finnsstaðanes
48
Land og hólmar við Lagarfljótsbrú fyrir Lagarfossvirkjun
1945 1964
49
Land og hólmar við Lagarfljótsbrú eftir Lagarfoss og fyrir Kárahnjúka
1989 2006
50
Land og hólmar við Lagarfljótsbrú 2009 eftir Kárahnjúka
51
Land og hólmar við Lagarfljótsbrú 2013
52
Niðurstaða • Samvinna á milli Landsvirkjunar og hagsmunaðila nauðsynleg við val á stöðum þar sem bregðast á við
landbroti.
• Varðandi hólma við Lagarfljótsbrú er tímabært að huga að því hvernig snyrtilegast er að verja þá.
53
Færsla óss Lagarfljóts og Jöklu
54
Strönd Héraðsflóa og ós Jöklu og Lagarfljóts
55
Strönd Héraðsflóa og ós Jöklu og Lagarfljóts
56
Strönd Héraðsflóa og ós Jöklu og Lagarfljóts
57
Umræður og fyrirspurnir
