Unibersidad ng Pilipinas

Kolehiyo ng Agham at Sining Departamento ng Agham Panlipunan

Isang pagsusumite ng rekesito para sa asignatura ng Political Science 198 sa Ikalawang Semestre 2011-2012

“BAWAL ANG MAGKASAKIT”:

“Ang Philippine Charity Sweepstakes Office at ang mamamayang Pilipino: Isang pagsusuri sa tungkulin at proseso ng pagbibigay tulong medikal na

gastusin sa mga nangangailangan.”

Isinumite Ni:

Faisah Jevah Gepty Dela Rosa 2008-85006

Isinumite Kay:

Prop. Fatima Alvarez Castillo

Tagapayo

Abril 02, 2012

2

Talaan ng mga Nilalaman

Pasasalamat pp. 4-5

Seminar Paper pp.1-50

Thesis

Kabanata 01: Panimula pp. 51-53

Kabanata 02: Rebyu ng Kaugnay na Literatura pp. 54-62

Kabanata 03: Analytic Framework pp. 63-74

Kabanata 04: Metodolohiya pp. 75-81

Kabanata 05: Ethics Plan p. 82

Kabanata 06: Talakayan at Pag-aanalisa ng Resulta pp. 83-104

Kabanata 07: Konklusyon p. 105

Batisan

Apendiks

I. Halimbawa ng Survey Questionnaires kalakip ang FPIC (Free Prior and Informed Consent) II. Liham ng Pahintulot para magsagawa ng panayam sa Officer in Charge of Fund Allocation Department-PCSO, Dr. Larry Cedro, mga Social Worker at mga kliyente ng IMAP III. Liham ng Pahintulot para sa mga dokumento ng FAD gaya ng IMAP Annual Report at beneficiary rate.

IV. Proseso ng paghingi ng ulong medikal mula sa PCSO V. Mga larawan sa Proseso ng Paghingi ng Tulong Medikal.

3

Katibayan Ng Pagtanggap:

Ang pag-aaral na ito ay isinagawa ni DELA ROSA, Faisah Jevah Gepty na

pinamagatang BAWAL ANG MAGKASAKIT: Ang Philippine Charity

Sweepstakes Office (PCSO) at ang mamamayang Pilipino, Isang Pagsusuri sa

Tungkulin at Proseso ng Pagbibigay Tulong Medikal na Gastusin sa mga

Nangangailangan. Ito ay bahagi ng kanilang rekesito para sa asignatura ng

Political Science 198 sa Ikalawang Semestre ng taon 2011-2012.

________________________

Prop. Fatima Alvarez Castillo

Tagapayo

____________________

Prop. Carl Marc Ramota

Chairman

Kolehiyo ng Agham at Sining

Departamento ng Agham Panlipunan

DEPARTMENT OF SOCIAL SCIENCES College of Arts and Sciences

University of the Philippines Manila

4

Pasasalamat:

Akala ko hindi ako makakarating sa dulo, akala ko hindi ako makakatapos ng

pag-aaral sa kabila ng lahat ng paghihirap at pagsasakripisyo ngunit ang lahat

ng ito ay aking nalagpasan hindi lamang sa tulong na ibinigay sa akin ng

pamilya at mga kaibigan bagkus sa tiwala at lakas ng loob.

Iniaalay ko ang aking pagtatapos sa kolehiyo sa aking pamilya higit sa aking

Mama na kahit hindi man niya ako naabutan na umakyat sa entablado alam ko

nakikita niya lahat ng pagsusumikap ko sa buhay. Matagal man ang panahon

ng paghihintay alam ko sa araw na iyon ay muli tayong magkikita. Kailangan ko

magpakatatag para sa aking sarili.

Sa mga taong lubos na nagtiwala at naniwala sa aking kakayahan, kay Prop.

Josefina Tayag na naging gabay ko sa mga unos ng buhay at nagsilbing

tagapagtanggol ko mula sa pulitika sa loob at labas ng akademiya, kay Prop.

Fatima Castillo na hindi lamang aming tagapayo sa pag-aaral na ito ngunit

higit naging isang ina na nagsilbing aming tanglaw sa kaalaman, na siya rin

tumayong pangalawang magulang sa akin sa panahon ng pagsubok. Sa aking

mga tinitingalang guro mula kay Prop. Mary Dorothy Jose na siyang aking

takbuhan sa lahat ng oras ng pangangailangan at nakikinig sa aking mga

suliranin at kung minsan ay masasayang kwentuhan. Kay Prop. John

Ponsaran na sa kabila ng lahat ng aking pagliban sa klase ay buong puso

akong inunawa sa mga pagkakataon ng pagkukulang, kay Prop. Nymia

Simbulan na nagbukas ng aking interes sa pag-aaral ng sikolohiya na siyang

aking naging inspirasyon sa malalim na pag-aaral. Sa buong pamunuan ng

OCS sa ilalim ni Prop. Josefina De Los Reyes na kahit kailan ay hindi ako

pinabayaan sa kabila ng lahat ng suliranin ko sa buhay.

5

Sa aking mga matatalik na kaibigan na laging nakikinig at nagpapasaya sa akin

sa kabila ng lahat ng aming pinagdaanang hirap na makatapos ng kolehiyo.

Kay Anna Leah Pallon na lagi ko kasama sa lahat ng saya at hirap lalo na sa

Diliman, sa mga araw at gabi ng aking pagtulog sa kanilang bahay. Kay

Jeannette Claveria na nagsilbing isang mabuting kaibigan kahit na siya ay O.C

na aming nagamit sa pagsasagawa ng seminar paper.

Sa mga extra-curricular activities ko mula sa RVC, QED, Pahinungod, UP One

Earth at BIGKIS na siyang nagbigay kulay sa apat na taon ko sa kolehiyo. Sa

tulong na ibinigay sa akin ng APC Inc. (Association of Parents and

Counselors) upang makadagdag sa aking ga pangangailangan. At sa

pamunuan ng FAD-PCSO kay Dr. Larry Cedro at mga kawani nito at sa mga

kliyente ng IMAP na bagama't naabala ko sa pag-aaral na ito ay lubos naman

nakibahagi at nagbigay ng pag-unawa.

At higit sa lahat, ako ay lubos na nagpapasalamat sa Panginoon na Lumikha sa

akin, Mula Sa Kanya ang lahat ng lakas ng loob at pagtitiwala na malalagpasan

ko ang Kanyang mga pagsubok sa kasalukuyan at sa hinaharap.

Maraming Salamat.

6

ABSTRACT

Ang pag-aaral na ito ay tumutukoy sa tungkulin at gampanin ng Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) sa pagbibigay nito ng tulong medikal na gastusin sa mga nangangailangan at may sakit bilang bahagi ng serbisyong panlipunan nito na siyang sumasagot sa layunin na mapatunayan ang teorya ng ISA o Ideological State Apparatus. Dahil sa umiiral na kalagayan ng sistemang pangkalusugan sa bansa kaakibat ang kondisyon ng malawakang kahirapan, higit na hindi nabibigyan ng tamang pagtingin ang pagkakaroon ng isang epektibong pagtulong sa mga mahihirap, may sakit at sa mga higit na nagangailangan. Sa pagtatalakay ng pag-aaral na ito gumamit ang mananaliksik na mga pamamaraan gaya ng sarbey at panayam upang mabatis ang antas, pananaw at kasalukuyang pagtingin ng mga kliyente sa pakikibahagi nito sa proseso ng Individual Medical Assistance Program ng PCSO. Sa tulong ng paggamit ng teorya at paglalapat nito sa Ideological State Apparatus (ISA) ni Louis Althuser at iba pang mga literatura, napag-alamanan at batay sa resulta ng mga sarbey at panayam na kahit ang mga medical assistance at mga kaugnay na institusyon ay nagiging kasangkapan ng umiiral na ideolohiya kung saan laganap ang opresyon at pagkait na magkaroon ng isang maayos at aksesibong sistemang pangkalusgan sa bansa sa pamamagitan na hindi nagkakaroon ng pangmatagalang epekto sa pagsugpo sa kalagayan ng mga nangangailangan bagkus ay nagdudulot pa ito ng panibagong suliranin at nanatili sa kaisipan ng mga mamamayan na ito ang tadhana na nakasalalay sa kanila at walang sapat na kakayahan ito upang labanan at baguhin ang kasalukuyang sistema na siyang bumubuo ng obhekutibong pagtingin sa anyo ng pagkakaroon ng utang na loob (sense of gratitude) sa ginagawang pagtulong ng ahensya sa kanilang kalagayan. Sa huli, nakikita ng mananaliksik na hindi sapat ang pagkakaroon ng reporma sa mga batas patungkol sa pampublikong sistemang pangkalusugan ng bansa sa halip ang mabisang pangangailangan ng bawat indibidwal ay magmumula sa panawagan na maging masiyasat at responsable sa kanyang gawain na mapaunlad hindi lamang para sa kanyang sarili bagkus ang kabutihan at kaayusan ng kanyang lipunan.

7

Ang Paglalakbay sa (daang) matuwid:

Marami ang nagkakasakit at hindi kayang magpagamot kahit nasa isang

pampublikong ospital, maraming Pilipino ang tumataya sa lotto upang

magbakasakali na sa isang pagkakataon ay makamit nila ang inaasam na

pangarap na maging milyonaryo, at marami din ang nangyayaring ibat-ibang uri

ng mga kalamidad na lubos na nakakaapekto sa pamumuhay ng bawat

Pilipino. Kung ating susuriin ang bawat pangyayaring nagaganap sa ating

kapaligiran, iisipin ng isang ordinaryong tao na ito ay bahagi lamang ng sistema

ng pang-araw-araw na buhay at natural na ito ay nanyayari sa kanyang lipunan.

Sa kabilang banda, ang mga pagyayaring ito ay sumasalamin sa uri ng

tungkulin at gampanin ng isang pamahalaan na mabigyan ng isang maayos at

matiwasay na pamumuhay ang mga mamamayan nito at sa kabuuan ang

kaayusan ng lipunan.

Ang PCSO o Philippine Charity Sweepstakes Office bilang pangunahing

ahensya na naitatag noong taon ng 1934 ay pangunahing naglalayon na

makalikom ng pondo upang magsagawa ng mga serbisyong panlipunan gaya

ng pagbibigay hanapbuhay sa mga komunidad at mga operasyon gaya ng

tulong medikal na siyang naging bahagi ng pagkakatatag ng programa nito na

IMAP (Individual Medical Assistance Program). Sa paglipas ng panahon, ito ay

naging daanan at takbuhan ng mga nangangailangan upang ang mga

serbisyong panlipunan na hindi natutugunan ng pamahalaan ay mapunan at

maibigay sa mga higit na nangangailangan, sa pamamaraan na dapat ito ay

aksesibo sa kakayahan ng mga humihingi ng tulong. Ngunit sa kabilang

pagtingin, gaano nga ba ito nakakatulong sa mga mahihirap o may sakit at

paano nito binibigyan ng sapat na tulong ang mga nangangailangan sa paraan

na hindi ito mas lalong nagdudulot ng kahirapan sa kanilang panig. Sa

8

pagsagot sa mga katanungan na nais mabatid, makikita natin ang ugnayan at

epekto ng bawat programa ng PCSO para sa mamamayang Pilipino at masuri

ang kulturang kinagisnan sa pangkalahatang pagtatalakay sa sistemang

pangkalusugan ng bansa.

Mga Layunin:

1. Malaman kung naging epektibo ang mga pamamaraan ng PCSO sa

pagbibigay ng tulong medikal sa mga mahihirap at may sakit sa pagtugon sa

mga pangangailangan nitona siyang paglalapat sa teorya ng Ideological State

Apparatus ni Louis Althuser.

2. Masuri kung ang mga batas ng institusyon patungkol sa medikal at

serbisyong panlipunan ay angkop upang mabigyang ng sapat na tulong ang

mga nangangailangan.

3. Mabatid at bigyang kahulugan ang paggamit sa konsepto ng “effectiveness”

sa pananaw ng mga nangangailangan at kung paano nito iniuugnay ang isang

maayos na pagbibigay ng serbisyong panlipunan.

Ang tunay na kalagayan ng kalusugan ng mamamayan:

Ang Pilipinas ay isa sa mga bansa sa Asya na maituturing na may

dekalidad at maayos na pagtuturo ng kaalaman pagdating sa usapin at isyu ng

kalusugan. Makikita din sa ating bansa ang ilan sa mga murang pagamutan at

mga serbisyong may kinalaman sa pangkalahatang kalusugan ng isang lipunan

at indibidwal. (IBON Facts and Figures, 2009). Sa kabila ng magandang uri ng

sistemang pangkalusugan, nananatili pa rin hirap ang karamihan lalo na sa

mga tinaguriang “marginalized sector” ang makakuha ng patas at sapat na

impormasyon at tulong pagdating sa medikal na aspeto. Sila ang mga grupo

9

kung saan kinabibilangan ng mga mahihirap o yung may mababang antas ng

“family income and expenditure rate” na siyang nagiging batayan upang

makakuha ng sapat na serbisyo ang isang pamilya o indibidwal.

Sa konteksto ng Pilipinas sa mga nagdaang henerasyon, masasabi na

isa sa mga isyu na kinahaharap ng ating bansa ay kung bakit nananatili pa rin

hirap ang mga mamamayang Pilipino sa pagkamit ng isang patas at sapat na

impormasyon pagdating sa usapin ng sistemang pangkalusugan. Mula dito ay

mas lalong bumababa ang tantos ng kalidad ng serbisyong pangkalusugan

kahit na nanantili tayo na isa sa mga bansa na may pinakamalaking

naiiaambag sa populasyon ng mga manggagamot at narsing sa ibang bansa.

Sa pagtatalakay at pagpapatuloy ng mga layunin, nais malaman ng

mananaliksik kung ano ang nagiging gawain at tungkulin ng PCSO bilang

pangunahing ahensya at takbuhan ng mga mahihirap at may sakit sa usapin ng

paghingi ng tulong medikal at mabatid kung ang mga pamamaraan na ito ay

epektibo sa pagsugpo ng kahirapan lalo na sa aspeto ng kalusugan ng lipunan

at mga nangangailangan.

Isang pagsulyap sa pag-unlad ng sistemang pangkalusugan ng bansang Cuba:

Gaano nga ba kaunlad ang sistemang pangkalusugan sa ibang

bansa? Maituturing na isa sa mga halimbawa dito ay ang bansang Cuba kung

saan makikita natin sa ating kasaysayan na parehas naging bahagi ng

kapangyarihan ng mga Espanyol sa panahon ng pananakop ang nasabing

bansa at ang Pilipinas, ngunit sa panahon ngayon ang bansang Cuba ay

mayroon isang “accessible” o abot-kamay na pagamutan para sa lahat ng

mamamayan nito. Kung atin susuriin ang mga pangyayari noong taong 1961,

ang pagkakatatag ng “Cuban Constitution”, kung saan isa sa mga bahagi ng

10

pagkilala nito na “Ang kalusugan ay isang karapatang pantao at hindi isang

produkto upang gawing pagkakakitaan para sa ekonomiyang aspeto.” (IBON

Facts and Figures, 2009) Kaya naman ang lahat ng mamamayan nito ay

nakakamit ang isang patas at sapat na impormasyon pagdating sa kalusugan

at mga pangangailangan medikal sa paraan na ang lahat ng ito ay libre nilang

nakukuha. Sinasabing ang sistemang pangkalusugan ay responsibilidad ng

estado at ito ay nakaangkla sa dalawang aspeto. Una, ang mga bagay gaya ng

“preventive at curative services” gaya ng isang aksesibong pagamutan sa

isang komunidad ay bahagi upang malinang ang isang maunlad na lipunan at

ekonomiya kung saan ay pinapalawig nito ang kahalagahan ng nasyonalismo

at pangalawa, ang mga miyembro o populasyon ng isang bansa ay kabilang sa

proseso ng pag-unlad na siyang tumutukoy upang maisagawa ang isang

maayos na sistemang pangkalusugan na nangangalaga para sa lahat.

Nagdaan din ang bansang Cuba sa mga sunud-sunod na krisis pang-

ekonomiya ngunit hindi ito naging hadlang upang makagawa sila ng

panibagong simula upang maisaayos ang buhay ng bawat tao sa

pamamagitan ng mga implementasyo at reporma sa programang

pangkalusugan, kung saan ang pagbaba ng mga datos sa mga nakakahawang

sakit ay isang indikasyon ng epektibong pamamaraan upang malunasan ang

matinding kahirapan at sakit ng lipunan. (IBON Databank, 2009)

Ang kontemporaryong kondisyon ng sistemang pangkalusugan sa ibang

bansa sa Asya:

Ang pagkakaroon ng pagpapahalaga sa kalusugan ay hindi lamang sa

pamamaraan ng mga maayos na pasilidad o maunlad na ekonomiya ng isang

bansa bagkus nalilinang ang kahalagahan nito kung ito ay nagiging epektibo at

11

aksesibo upang lunasan ang paghihirap na nararanasan ng mga may sakit at

mga nangangailangan sa madaling panahon.

Sa Burundi, kung saan mahigit sa 88% ng mga katao dito ay nabubuhay

lamang sa US$2 o mas mababa pa, dahilan ito upang ang mga mahihirap na

pasyente ay “makulong” sa loob ng ospital at lumaki pa lalo ang kanilang

gastusin na kalimitan na nangyayari sa mahihirap na pamilya. Samantala sa

Malawi, sa bilang ng mahigit isang daan na kababaihan na nagdadalang-tao,

isa sa kada sampung pagsusuri sa kanilang kalagayan ay maaring mamatay

dala ng mga komplikasyon sa panganganak at pagbubuntis dahil na rin sa

mababang kalidad ng mga ospital at kakayahan na makamit ang

pagpapagamot, habang sa Pilipinas ang mga batang ipinapanganak sa mga

mahihirap na pamilya ay higit na sa sampung beses na delikado ang kondisyon

kapag nagkakasakit kaysa sa mga mayayaman ngunit hindi ito sapat na

dahilan upang masabi na lahat ay makakaiwas sa iba't-ibang uri ng sakit. May

mga batayan na isinasaad na hindi lamang sa aspetong pangkalusugan

nasusukat ang “life expectancy” ng isang bansa at ng mamamayan nito ngunit

ito ay mahalaga upang makita ang mga salik na maaring magpabuti o

magpalala sa umiiral na kondisyon sa lipunan at tao. Mahalaga rin na masuri

ang kalagayan na ito upang mapagtibay ang kahalagahan ng mga panlipunang

batas na ipinapatupad sa kasalukuyan patungkol sa aspeto ng sistemang

pangkalusugan.

Maaari natin maihahalintulad ang sitwasyon ng Pilipinas sa bansang

Cambodia, kung saan ang kanilang sistemang pangkalusugan ay higit na

nakakapanlumo o yaong labis ang paghihirap na nararanasan ng mga tao dito

dahilan upang ang mga nakakahawang sakit gaya ng AIDS at Tuberculosis ay

mabilis na kumalat. (IBON Databank, 2009) Nananatiling mahirap ang bansang

12

ito dahil sa mga indikasyon ng kahirapan gaya ng matas na antas ng

pagkakasakit at pagkamatay ng mga tao, mahinang implementasyon ng mga

batas pangkalusugan at pagtugon ng pamahalaan sa kanilang mga

pangangailangan. Ngunit ang paghahalintulad natin sa dalawang bansa ay

batay na rin sa karanasan sa mga nagdaang panahon.

Anu-ano nga ba ang mga salik na nakakaapekto sa ganitong uri ng

kondisyon? Maraming bagay o pangyayari sa mundo ang maaring makaapekto

sa kalusugan ng isang tao, gaya na rin ng nabanggit sa panimula, mahalagang

batayan pa rin ang kakayahan ng isang indibidwal na makamit ang kanyang

mga pangangailangan sa pang araw-araw. Nagtataglay siya ng sapat na

hanapbuhay upang matustusan ang mga ito at higit sa lahat nagagawa niya

ang kanyang mga tungkulin sa lipunan at kanyang pamilya.

Sa pagtanaw sa tungkulin ng pamahalaan, tinitignan natin ang kakayahan

nito sa usapin ng gastusin at alokasyon nito para sa mga serbisyong

panlipunan na sapat at may katangian na tugunan ang mga pangangailangan

ng mamamayan nito, bagkus hindi ito dapat nagreresulta sa kakulangan at

nagdudulot ng mas malaking problema sa lipunan, mahalagang malaman kung

ano nga ba ang higit na binibigyang importansya ng pamahaaan sa mga

serbisyong ito gaya ng edukasyon, agrikultura, industriya, seguridad at higit sa

lahat ang kalusugan.

Ngunit bakit nananatili pa rin ang ganitong uri ng kondisyon sa ating bansa?

Bilang paghahambing sa mga bansa sa Asya gaya ng Thailand, Singapore,

Malaysia at iba pa, ang Pilipinas ay nananatili pa rin sa estado ng

kakulanganan at hindi patas na hustisya para sa pagkamit ng mga karapatang

pangkalusugan kaya naman nagiging hadlang ito upang ang mga mamamayan

13

sa bansa ay maging produktibo at mahusay sa kanilang gawain at sa halip ito

ay nagdudulot pa ng mas matinding paghihirap sa mga maysakit dahil hindi

tiyak ang kanilang gastusin sa ospital kahit na ito ay pampubliko.

Karaniwan na ang ganitong sitwasyon sa mga pampublikong ospital lalo

na sa mga tinaguriang mga “government owned” kung saan nagkakaroon ng

mga pagbabago sa pagpapatupad ng mga batas nito patungkol sa pagtanggap

at pagpapagamot ng mga may sakit lalo na sa kalagayan ng mga mahihirap

kaya bilang resulta, ito ay nagdudulot ng matinding pangangailangan na

makakuha ng mga “medical assistance” sa ibat-ibang ahensya ng pamahalaan.

Ayon sa pagsasaliksik at datos na nalikom mula sa WHO (World Health

Organization, 2008) sa pangkalahatang paggastos ng pamahalaan para sa

kalusugan noong taong 2002-2006, ang Pilipinas ay mayroon lamang na 32.9%

na paggastos mula sa 40% noong taon ng 2002, higit na malaki ang

ibinababang porsyento kumpara sa mga bansa gaya ng Thailand na may

64.5% mula sa 63.9%, Singapore na may 33.1% mula sa 32.3% at Malaysia na

may 44.6% mula sa 44.8%. ito ay isang malinaw na pagtingin na kahit

bumababa man ang porsyento nananatili pa rin mataas ang antas nito hindi

katulad sa ating bansa na halos 8% ang kakulangan para sa gastusing medikal

at sa kasalukuyan, ang pambansang budget lamang ng ating pamahalaan sa

kalusugan sa taong 2011 ay humigit kumulang sa 31.829 bilyon sa kabuuang

halaga ng taunang budyet na 1.645 trilyon. Higit na maliit ang porsyento na

inilalaan ng pamahalaan sa kalusugan sa dahilan na higit na kailangan pag-

igtingin ang pagpapaunlad sa mga infrastraktura at daanan para sa maayos na

serbisyo ngunit ayon na rin sa datos mula sa WHO (World Health

Organization), nararapat na ang 4% ng kabuuang GDP o ang kabuuang antas

ng produksyon pang-ekonomiya ng isang bansa ay inlalaan para sa kalusugan

14

at ito rin ang batayan upang masabi na maayos at aksesibo ang mga programa

sa ilalim ng sistemang pangkalusugan nito.

Sa kasalukuyang populasyon sa Pilipinas, hindi ito nagiging sapat upang

matugunan ang bawat pangangailangang medikal ng mga nangangailangan

bagkus ay lalo pa nito pinalala ang matagal ng sitwasyon sa kahirapan para sa

wastong pagkamit ng isang epektibo at aksesibo impormasyon para sa

kalusugan. Kaya sa pamamagitan ng mga pangkakawang-gawa mula sa PCSO

at ang programa nito para sa “medical assistance”, ito ay paunti-unting

nababawasan ngunit sa pagdaloy ng pagsasaliksik gaano nga ba ito nagiging

epektibo upang lunasan ang problema ng mga mahihirap at may sakit o ito ba

ay nagiging bahagi lamang ng sistemang pulitikal at istratehiya upang hawakan

ang mga Pilipino sa pagkamulat sa matinding pagkukulang ng pamahalaan na

pangalagaan ang bawat mamamayan nito.

Bukod pa sa usapin ng paggastos ng pamahalaan tinitignan din bilang

isang salik para sa isang maayos na sistemang pagkalusugan ang alokasyon

ng mga manggagamot at malinis na pasilidad, ayon sa datos ng Department of

Health (DoH, 2011), halos 92% mula sa urban areas at 80% sa rural areas ang

may kakayahan na makamit ang malinis na tubig samantala mayroon lamang

na mahigit 1,794 na pampublikong ospital ang bansa at sa bawat 10,000

Pilipinong nagkakasakit tanging 11.2% sa kabuuang bilang ng mga kama na

mahigit 83,491 ang nagagamit at kung minsan sa sahig na lamang nakahiga

ang ilan sa mga hindi kayang magbayad. Maaari din natin bigyan pagtingin ang

usapin ng mga pangunahing sakit sa bansa at kung gaano ito

pinagkakagastusan ng isang ordinayong Pilipino.

Hindi kaibahan ang kahalagahan ng kalusugan sa iba pang mga bagay gaya ng

15

pagkain, bahay, damit na kailangan ng bawat tao upang mabuhay at magawa

nila ang kanilang mga responsibilidad bagkus ito ay isa sa mga

pangangailangan na nahahati dahil sa mga polisiyang ipinatutupad at sa

tungkulin ng pamahalaan na maipaabot sa mamamayan ang tapat at patas na

karapatan sa maayos na pamumuhay. Sa kabuuang pagtingin sa pampublikong

sistemang pangkalusugan, mababatis natin ang mga sumusunod na suliranin

at katangian na dapat aglayin ng isang epektibong serbisyong panlipunan:

A. Dahil sa kasalukuyang suliranin ng kakulangan sa badyet para tustusan ang

mga pangangailangan ng mga nagkakasakit at iba pang mga gamit o pasilidad,

hindi nito natutugunan ng maayos ang mga pangngailangang medikal bagkus

ito ay nagdudulot ng panibagong suliranin sa kanilang kalagayan. Ang isang

aksesibong pamamaraan at kakayahan na maipaabot ito sa mga

nangangailangan ang dapat na taglayin na katangian ng isang programa.

B. Ang maayos na implementasyon ng mga batas at polisiya patungkol sa

pagunlad ng kalusugan sa bansa ay isa sa mga mahahalagang indikasyon

upang maging epektibo ang mga programa nito ngunit sa kabilang pagtingin

nagkakaroon ng patlang sa pagitan kung ano nga ba ang tungkulin ng

pamahalaan na bigyan ng isang maayos na pamumuhay at kalagayan ang mga

mamamayan nito at ang gampanin nito na maalis ang kasalukuyang kalagayan

ng kahirapan.

C. Marami ang tumatangkilik ng mga serbisyong panlipunan gaya ng programa

ng medical assistance dahil sa ito ang madaling pamamaraan na maaring

maabot ng isang nangangailangan batay sa kanyang kakayahan ngunit

karamihan sa mga ito ay pawang mahihirap at hindi kayang ustusan ang

patuloy na pagtaas ng halaga para sa proseso ng pagpapagamot.

16

Sa konteksto sa iba pang mga programa sa Pilipinas maihahalintulad din natin

dito ang programa ng DSWD (Dept. of Social Welfare and Development) ang

kanilang taunang programa ng CCT o Conditional Cash Transfer na ang

pangunahing layunin na mabawasan ang kahirapan sa bansa sa pamamagitan

ng pagbabahagi sa mga mahihirap na pamilya ng kaunting halaga o mga bagay

gaya ng pagkain mula sa pamahalaan. Ngunit isa sa mga kondisyon nito na

ang bawat pamilya na mapipili ng ahensya na ito ay gagamitin sa pag-aaral at

kalusugan ng pamilya, sa taong 2011 halos 86% mula sa pambansang budyet

ng pamahalaan ang iginugol ng administrasyon upang ilunsad ang programa

ng 4P's o “Pantawid Pamilyang Pilipino Program” na siyang pangunahing

layunin upang hindi lamang mabawasan ang kahirapan sa bansa ngunit mas

lalo pa nito paigtingin ang pagbibigay serbisyo ng pamahalaan para sa mga

mamamayan. (Africa, 2011)

Sa pagtatala, ang implementasyon ng CCT ng kasalukuyang pamahalaan ay

binabatikos sa dahilan na ito ay hindi epektibo sa kampanya nito laban sa

kahirapan bagkus ay lalo nito ibinabaon sa maling pag-asa ang mga tao na

magsumikap sa kanilang sariling kakayahan at magamit ng wasto ang

alokasyon sa iba pang mas mahalagang serbisyong panlipunan. (Africa, 2011).

Sa pagsusuri ng prosesong pinagdadaanan ng CCT, ito ay hindi

pangmalawakan na solusyon sa mga problema ng kakulangan sa ibang

serbisyong panlipunan gaya na lamang ng kalusugan bagkus ang maling

pamantayan sa pagpili sa mga tunay na nagangailangan ang hindi natutugunan

ng ahensya at sa huli ay mas lalo ito nagdudulot ng matinding kahirapan sa

bansa. Tinatayang aabot ang gastusin ng pamahalaan sa CCT ng mahigit

kumulang Php 306 bilyon higit na malaki ang alokasyon na ito kumpara sa

17

ibang sektor ng pangangailangan ng mga Pilipino na hindi tuwirang binibigyang

kahulugan ang tunay na sanhi ng kahirapan. (IBON Databank, 2011)

Bilang karagdagan sa pagtatalakay, dahil sa may umiiral na kasalukyang

suliranin sa alokasyon ng pambansang badyet para sa kalusugan nagkakaroon

ito ng epekto sa uri at proseso na hatid ng mga serbisyong panlipunan gaya ng

pagbibigay tulong medikal mula sa PCSO at ng iba pang ahensya ng

pamahalaan. Una, nakikita ng mananaliksik na dahil sa ito ay uri ng serbisyong

panlipunan na dapat ibinibigay ng pamahalaan sa mga nangangailangan, hindi

nito nagagawang bigyan ng prayoridad ang mga kakulangan hindi lamang sa

alokasyon nito bagkus ay sa mga pangangailangan ng bawat sektor ng

kalusugan gaya ng mga kalagayan sa malalayong lugar at maaayos na

pasilidad at kagamitan. Halimbawa ang PCSO ay may mga nakatalagang

PDO's o Provincial District Offices na siyang tumutugon sa mga kahilingan ng

mga kliyente na nasa mga malalayong lugar ngunit batay sa pag-aaral ng

mananaliksik ito ay hindi nagiging epekjtibo sapagkat hindi nagagawang

mapanatili ng pamamahala ng PCSO ang gawain nito dala na rin ng

kakulangan sa pondo. Pangalawa, dahil sa sinasapit na kalagayan ng mga

kliyente na higit na nakakaranas ng matinding kahirapan, mataas ang tantos

nito na patuloy na humingi ng tulong medikal mula sa PCSO sapagkat may

kalagayan din ng mataas na paggastos sa pagpapagamot. Pangatlo,

sinasabing higit na suliranin sa pagbibigay ng serbisyong panlipunan gaya ng

tulong medikal ay ang dami ng nangangailangan, dahil sa hindi sapat ang

naibibigay na pangangailangan ay nagkakaroon ito ng mas matinding suliranin

gaya ng paglala ng kalagayan ng may-sakit. At huli, sa pangkalahatang

pagtingin sa sistemang pangkalusugan sa bansa partikular ang kondisyon ng

mga pampublikong ospital, makikita mula dito ang nakakapanlumong sitwasyon

ng kahirapan at pagkakasakit ng mga higit na nangangailangan.

18

Ang kalusugan ay produkto hindi lamang sa pagkakaroon ng isang aksesibo na

pamamaraan sa usapin ng “medical prevention and treatment” bagkus sa antas

kung saan ito ay nasusukat sa karanasan upang ang mga pangyayaring

nagaganap sa ating kapaligiran ay makapagdulot ng kabutihan sa bawat buhay

ng mamamayan. Tinitignan natin ito sa paraan na hindi lamang magkaroon ng

isang maayos na pamumuhay kung hindi ay natutugunan din natin ang iba

pang panlipunang kondisyon gaya ng karapatan sa edukasyon, isang malinis at

maayos na kapaligiran at pagkakapantay-pantay sa pakikibahagi sa usapin

pulitika na siyang tutukoy sa pagpapalawig ng patas at tapat na serbisyong

panlipunan.

Analitikong Daluyan sa pagsusuri ng tulong medikal:

“Everyone has the right to a standard of living adequate for the

health and well being of himself ad of his family, including food,

clothing, housing and medical care”- Universal Declaration of Human

Rights , Art. 25, 1948

Ang pahiwatig ng UDHR kung bakit nga ba mahalaga ang pagkamit ng patas at

tapat na serbisyo para sa kalusugan ay isa lamang bahagi upang magpatuloy

ang buhay ng mga tao sa lipunan. Sinasabing hindi lamang ito basta

karapatang pantao na binibigyang kahulugan at pagpapaliwanag bagkus ito ay

karapatan na isinasagawa at nakakamit ng bawat indibidwal. Ang karapatan sa

kalusugan ayon sa konstitusyon ng bansa ay responsibilidad ng Estado sa

kanyang mamamayan upang maisagawa ang mga tungkulin nito na maging

kapakipakinabang at matapat para sa bansa katulad din ng isinasaad ng Alma

Ata for Health.

19

Ang Alma Ata for Healh ay isang kasunduan mula sa mahigit 134 na bansa

noong 1978 kasama ng UDHR kung saan nilalaman nito “ang pagpapahalaga

sa kalusugan ay hindi lamang isang karapatan para sa lahat at pagpapatupad

ng mga programa sa ilalim nito bagkus ito ay isang karapatan na

nangangailangan ng pagpapaunlad ng sosyo-ekonomikong kapaligiran para sa

ikakabuti ng mga tao at ng lipunan”. Ngunit sa kabilang pagtingin, dahil na rin

sa pagpasok ng ilang mga bansa sa isang “neo-liberal” na kasunduan sa ilalim

ng malawakang globalisasyon naging isang indikasyon ito upang ang isang

mapagpalayang polisiya na nangangalaga sa ng mga tinaguriang Third World

countries ay nakatali sa direktiba ng mga dayuhan, kung saan direkta nitong

tinutukoy ang karapatan sa kalusugan bilang isang “commodity” at ang

pagtatakda sa presyo ay nakasalalay sa mga polisiya ng mga pribadong

kumpanya at sa bansa nito na higit na nakikinabang sa mga pagbabago. At sa

huli, ang resulta ng pagsasapribado ng mga pasilidad at pagamutan ay isang

hadlang sa pagkamit ng patas at tapat na hustisya para sa kalusugan at sa

pagiging epektibo nito sa paglunas ng sakit ng mga mamamayan.

Upang maunawaan ang pagtatalakay sa tungkulin at gampanin ng PCSO

bilang isang institusyon na naglalayon na makapagbibigay ng tulong sa mga

mahihirap sa pamamagitan ng mga programa nito at mabatid ang kaalaman sa

ang katanungan kung ang PCSO ay lubos na nakakatulong sa mga

nangangailangan, mahalagang malaman natin ang konsepto ng “social policy”

at kung ano ang ugnayan nito sa pagbubuo ng mga batas patungkol sa

sistemang pangkalusugan ng ating bansa at kung paano nito binibigyang

gampanin ang pangkaisipang kultural ng mga Pilipino sa pagkakawang-gawa

para sa kapwa tao at pagkamit ng sapat na impormasyon sa sistemang

pangkalusugan bilang bahagi ng isang “welfare state”. At karagdagang

20

pagtatalakay ay matuklasan ang kinagisnang pananaw ng mga

nangangailangan patugkol sa konsepto ng “effectiveness” at kung paano nila

ito iniuugnay sa kanilang pansariling karanasan sa pagbatid ng uri ng

serbisyong panlipunan.

Ang konsepto ng “social policy” ay tumutukoy sa mga gawain, prinsipyo at mga

batas na nakakaapekto sa pamumuhay at kondisyon ng isang tao, ito ay bahagi

ng isang pampublikong batas kung saan ito ay maaring maiugnay sa mga

isyung panlipunan gaya ng edukasyon, kalusugan, pagkamit ng hustisiya, mga

serbisyong panlipunan at lakas paggawa ng tao para sa magiging kapakanan

ng bawat indibidwal. (Titmus, 1951)

Kalimitan ang pagsasagawa ng “social policy” ay iniuugnay sa mga isyung

panlipunan upang matugunan ang mga pangangailangan ng bawat indibidwal

sa pamamagitan ng pagkamtan ng Estado sa tungkulin nito na maipaabot ang

mga serbisyong panlipunan. Ayon kay Prof. Ian Gough at Len Doyal, Theory of

Human Needs (2000), tinitignan nila bilang bahagi ng pagkakaroon ng “social

policy” ang ugnayan ng Estado na magkaroon ito ng kakayahan na matukoy

ang pangangailangan ng mga tao hindi lamang sa pangkalahatang interes kung

hindi sa antas ng personal na pakikibahagi. Sinasabi nila na ang sikolohiyang

pangangailangan ng isang indibidwal ay isang representasyon ng kahalagahan

ng pagiging bahagi nila sa isang lipunan. Ang kanyang pagkamit sa mga

pangangailangan ay tumutukoy upang siya ang maging matagumpay sa

kanyang gampanin at kaibahan naman ito kung hindi ito naibibigay ng Estado.

Ayon sa mga pag-aaral, ang pangangailangan ng isang indibidwal ay mahalaga

upang matamo niya ang kahulugan ng kanyang responsibilidad sa lipunan,

bilang isang bahagi ng “welfare state”. Sa pag-aaral ni Karl Marx, Paris

21

Manuscripts (1844), sinasabi niya na ang mga tao ay “nilikha ayon sa

pangangailangan” kung saan, ang mga pangangailangan na ito ay batay sa

mga karanasan habang siya ay nasa proseso ng pag-alam sa mga pangyayari

at bagay sa kanyang paligid. Ang pag-unlad ng mga kakayahan ng tao na

malaman ang kanyang mga naisin ay nagtatakda upang ito ay gumawa ng

makabagong kaalamanan.

Sinasabing ang kahalagahan ng tao at sa kanyang paggawa bilang indibidwal

ay makikita kung ang mga sumusunod ay kanyang nakamit: (1) Ang paggawa

ay isang mahalagang gawain upang matugunan ang mga pangangailangan, (2)

ang mga tao ay may sariling kamalayan at pagtingin sa lipunan kanyang

ginagalawan, At (3) sa pangkalahatan, ang tao ay sinasabing may sariling

kalayaan na makagawa ng desisyon na makikita natin sa natural na karakter ng

mga tao.

Gaya ng nabanggit sa panimula, dahil sa lumalalang kondisyon ng kahirapan

sa bansa ay lalong dumaranas ng matinding kahirapan ang mga mahihirap at

maysakit na maabot ang kakayahan na makapagpagamot dahilan din ito kaya

naman umusbong ang programa ng mga “medical assistance” upang

mabawasan nito ang bilang ng mga dumaraming nagkakasakit,

nangangailangan at gastusing medikal. Ngunit sa kabilang pagtingin sa usapin

ng mga “medical assistance” gaano nga ba nito natutugunan ang mga

pangangailangan ng maysakit at sa anong bahagi ng pagiging epektibo nito

nabibigyan ng solusyon ang kakulangan sa mga suliranin sa kalusugan at

kahirapan sa bansa. Isang pagtataya sa usapin ito ang pangkalahatang

sitwasyon ng unti-unting pagsasapribado ng ilang mga pampublikong ospital

dahilan upang magkaroon ng limitasyon na makakilos ang mga mahihirap na

maabot ang sapat na tulong medikal. Ayon sa datos ng WHO noong taon 2004

22

halos mahigit 70% ng kabuuang populasyon ng bansa ang hindi nagkakaroon

ng isang aksesibong pamamaraan sa mga medikal na usapin at talakayan

bagkus ito ay nagmumula sa mga “disease prone area” gaya ng mga rural at

urban poor communities lalo na sa mga kababaihan at mga “indigenous

communities” na siyang hindi naabot ng mga tulong medikal mula sa

pamahalaan at may katangian ng mataas na tantos ng pagkakasakit at

pagkamatay.

Ang mga medical assistance at mga programa katulad ng mga CCT batay sa

pag-aaral ng mananaliksik ay isang anyo ng istratehiya upang alisin sa kaisipan

ng mga mamamayan na magsagawa ng mga pagkilos at gawing responsible

ang pamahalaan sa kabila ng mga pagkukulang nito. Hindi nito tuwiran

binibigyang layon na maalis ang kakulangan sa isang maayos na kalusugan

para sa lahat at sa halip ay gumagamit ng mga pamamaraan upang magkaroon

ng isang panlipunang realidad na walang umiiral na suliranin sa lipunan.

Ngunit ano ang mga dapat taglayin ng isang epektibong programa? Batay sa

pagsasaliksik na isinagawa, mababatis natin ang kahulugan at indikasyon ng

pagkakaroon nito ng mga sumusunod.

A. Ito ay nasususkat sa epekto na maaring maibahagi nito sa kalagayan ng

mga nangnagailangan sa paraan na ito ay nagdudulot ng kabutihan at hindi ng

panibagong suliranin.

B. Maari din masukat ito sa bilang ng mga natutugunan ng programa dahil mula

dito ay makikita ang antas ng pagbaba o pagtaas ng mga humihingi ng tulong

medikal

23

C. At huli, ang pagbibigay ng sapat na tulong gastusin medikal na isyang

tutugon sa kakayahan nito na maging epektibo.

Paglalapat ng diskurso at teorya sa proseso ng paghingi ng tulong medikal

mula sa PCSO:

Ayon sa diskuro at pag-aanalisa ni Louis Althusser at sa kanyang Ideological

State Apparatus (1970), ay tinitignan ang ganitong uri ng mga serbisyong

panlipunang kalagayan bilang isang pagkakataon ng pamahalaan na bigyan ng

mas makabuluhang dahilan ang kanilang tungkulin at responsibilidad sa

mamamayan sa pamamaraan ng pagkalinga sa bawat pangangailangan nito sa

pamamagitan ng mga ibinabahaging tulong gaya ng medical assistance. Ito ay

nakaangkla sa konsepto na ang kaalaman ay hindi matutuklasan sa paraan ng

isang indibidwal na antas bagkus ito ay kanyang ginagawa o kakayahan

kaakibat ang kapaligiran na kanyang ginagawalan kung saan ang nagiging

epekto nito sa kanyang pagtingin sa kasalukuyang kalagayan ay batay sa

umiiral na pwersang pangkaisipan mula sa dominateng pangkat ng lipunan.

Sa konteksto ng medical assistance ng PCSO, dahil sa matinding kahirapan na

dinaranas ng mga mahihirap, sila ay walang kakayahan na magkaroon ng

sapat na lakas upang isulong ang kanilang karapatan sa wastong karapatan

para sa kalusugan dahil sa kondisyon na ito sila ay lumalapit sa mga ahensya

na nagbibigay tulong upang magkaroon ng paglilinaw at pagtitibay na ang

pamahalaan ay nagkakalinga at responsable sa kanilang kalagayan.

At dahil nahuhubog ang mga nangangailangan sa ganitong uri ng sistemang

pangkaisipan kaugnay ang kanilang mga sariling desisyon at pananaw sa

24

buhay na sinasabing bahagi ng pang-araw-araw na gawain o “social practices”

nagkakaroon ng isang uri ng pamamaraan kung saan ay nakukulong sa isang

tradisyunal na pananaw ang mga indibidwal kaakibat ng kasalukuyang

kalagayan ng kahirapan at pagkakasakit na manatiling walang kakayahan at

nagreresulta sa isang positibong pagtingin sa anyo ng pagkakaroon ng utang

na loob (sense of gratitude) sa tulong na ibinabagahi ng ahensya sa halip na

magsagawa ito ng pagbabago sa kasalukuyang suliranin ng sistemang

pangkalusugan sa bansa.

Sa pagtatalakay ng pagkamit ng isang epektibong pamamaraan para sa isang

maayos na sistemang pangkalusugan, mahalagang malaman na ang

pagbibigay ng tulong sa mga tao ay hindi lamang sa pamamagitan ng dami ng

mga manggagamot at pasilidad bagkus ang kakayahan ng sistema na mailapit

ang bawat indibidwal sa isang maayos na pamumuhay upang magampanan

nito ang tungkulin bilang isang produktibong miyembro ng lipunan at

makibahagi sa mga gawaing pulitikal, ekonomika at sosyal na pagtingin kahit

sa anong aspeto ng buhay, layunin din nito na matukoy ng kakayahan na

makapagdesisyon sa kabutihan ng lahat.

Sa tungkulin ng PCSO na mabigyan ng tulong medikal ang lahat ng mga

nangangailangan, makikita natin na bahagi ito ng pamamahala ng Opisina ng

Pangulo. Ayon na rin sa direktiba ng PCSO Charter na ipinapatupad, ang

gawain ng ahensya bilang bahagi ng pamahalaan ay masiguro na

maisasagawa nito ang mga serbisyong panlipunan sa pamamagitan ng

pagtulong sa mga nangangailangan. Ang tungkulin ng pamahalaan sa

katauhan ng PCSO ay sinasabing higit na epektibo sapagkat natutugunan nito

ang mga tunay na mga nangangailangan ngunit dahil na rin sa pagbabago ng

sistemang pulitikal ng bansa, ang nasabing ahensya ay humaharap sa mga

25

suliranin kung saan ito ay hindi nagiging patas sa pagbibigay ng tulong sa

kadahilanan na walang buong kapangyarihan ang bawat sangay nito gaya ng

FAD na makatulong sa pangmatagalang proseso lalo na sa usapin ng

pagbibigay ng tulong medikal. Marami sa ating mga kababayan ang tumatakbo

at nagbabakasakali na makakuha ng mabilisang tulong ngunit sa kasalukuyan

at batay sa mga nakalap na datos ng mananaliksik, ang mga pampublikong

ospital na bahagi ng programa ng PCSO ay sumasailalim sa proseso ng

“privatization” upang bigyang daan nito ang kakulangan sa mga pasilidad at

badyet na siyang gagamitin sa pagpapatakbo ng mga programa nito kaya

naman higit na nagiging mahirap para sa mga nangangailangan na matustusan

ang kanilang mga gastusin sa ospital.

Ayon sa datos mula sa Health Alliance for Democracy (HEAD), kung tunay na

kinikilala ng pamahalaan na ang kalusugan ay bilang isang karapatan, hindi

nito hahayaan na ito ay maging isang “commodity” o produkto na siyang

pagkakakitaan ng mga dominateng pangkat sa lipunan at maging pribado at

ekslusibo lamang sa mga mayayaman na may kakayahan na makakuha nito.

Ang bahagi ng isang maayos na pampublikong sistemang pangkalusugan ay

binubuo hindi lamang ng maasyos na istruktura ng pinansyal na gastusin

bagkus ang kakayahan ng programa nito na maging matatag sa kabila ng mga

sakuna at matinding pangangailangan. Isa din sa mga isyu na ito ay ang

aplikasyon ng Philhealth upang sa pamamaraan na ito ay hindi mahirapan ang

PCSO sa pagbibigay ng tulong medikal ngunit ayon na rin sa Coalition for

Health Budget Increase (CHBI), ito ay bahagi lamang upang mas lalong

mapabilis ang pagsasapribado ng mga pampublikong ospital na sakop ng

PCSO, sinasabing ito ay para sa mga higit na nangangailangan ngunit tanging

layunin nito na makalikom ng mataas na posyento sa mga gastusing medikal

mapa-pribado o pampublikong ospital sa Pilipinas.

26

Ang Pamamaraan ng Mananaliksik:

Sa pagsasagawa ng layunin na mabatid ang tungkulin at gawain ng PCSO sa

pagbibigay tulong medikal sa mga nangangailangan kinikilala ng mananaliksik

ang paggamit sa “Ideological State Apparatus (ISA) ni Louis Alhusser” bilang

sapat na instrumento upang matugunan ang pangangailangan ng pag-aaral na

ito at mga kaugnay na literatura at diskurso sa talakayan ng pagsusuri sa isang

epektibong serbisyong panlipunan: masuri ang kwantitibong mga datos ukol sa

paksa at mabatid ang tunay na kalagayan at pananaw ukol sa konsepto ng

“effectiveness” ng mga humihingi ng medikal na tulong mula sa PCSO.

Isinagawa ng mananaliksik ang pangangalap ng mga datos sa pamamagitan

ng pag-alam sa kasalukuyang suliranin na kinakaharap ng “medical assistance

program” ng PCSO, nabatid sa mga primaryang datos na may kailangan

tugunan na solusyon at pagtanaw sa kalagayan ng mga nangangailangan sa

punto na ito ay hindi nababatid sa mga nakaraang pag-aaral.

Bilang paunang hakbang, matapos maisagawa ng mananaliksik ang mga

layunin at matukoy ang mga ispesipikong kliyente na bubuo sa pag-aaral,

nagpadala ng mga liham at katanungan ang mananaliksik sa Opisina ng Fund

Allocation Department (FAD) ng PCSO na sa kasalukuyan ay nasa Lung

Center Ave. kalakip ng liham ang paghingi ng pahintulot na magsagawa ng mga

sumusunod:

1. Magsagawa ng maikling panayam sa Officer in Charge ng Fund Allocation

Department (FAD) na si Dr. Larry Cedro.

2. Makapanayam ang mga Social Worker at mga Kawani na kabilang at

27

nagsasagawa ng ebalwasyon sa programa ng medical assistance ng PCSO

3. Magsagawa ng isang sarbey sa mga kliyente ng IMAP (Individual Medical

Assistance Program) na siyang magiging Key Informant Interview ng pag-aaral.

Batay sa obserbasyon na isinagawa ng mananaliksik sa lugar, nabatid nito na

may magkakatulad sa kondisyon na kinahaharap ng mga kliyente at mula dito

ay nahinuha nito ang mga sumusunod na pamantayan:

1. Mga “renewal” na humihingi ng tulong medikal, dito ay masasabi kung gaano

kadalas humihingi ang isang kliyente at kung anong pagbabago ang nangyayari

sa mga susunod nitong paghingi ng tulong

2. Kinikilala ng mananaliksik ang kakayahan at nagtataglay ng sapat na

kaalamanan ang isang kliyente na bigyang pagpapahalaga ang gastusin nito

para sa kalusugan, dito ay maaring pumasok ang “socio-economic status” ng

isang kliyente kung saan tinutukoy nito ang lawak ng gastusing pinansyal at

hanapbuhay nito sa pang araw-araw.

3. Dahil sa may limitasyon ang pagsasaliksik sa pag-aaral ng pagbibigay ng

tulong medikal ay tanging ang sumusunod na tulong mula sa PCSO ay saklaw

ng panuntunan ng mananaliksik gaya ng “medical treatment” (Dialysis,

Chemotherapy at mga Operasyon) at pagbibigay ng mga gamot.

4. At ang huli, mahalagang matukoy kung sino ang humihingi ng tulong medikal

ay yaong ang nangangailangan o kamag-anak nito, sapagkat mula dito ay

mababatis ang pagkakaiba na pinagdaraanan sa proseso ng may sakit at sa

wala.

28

Makakatulong din sa pagsasagawa ng ideolohiya at lente ng pag-aanalisa ang

pagsasagawa ng isang development at action research na siyang magbibigay

daan sa mg opportunidad ng pagsasaliksik ng paksa. Ang kwalitibo at

kwantitibong pagsasaliksik ay mabisang pamamaraan upang makita ng

mananaliksik ang ibat-ibang pagtingin sa paksa at magbiyang paglilinaw ang

mga istatisikong datos na nakalap sa pamamagitan ng sarbey at primaryang

datos. Sa palagiang pagpunta ng mananaliksik sa lugar ay makapamili ito ng

isang case study na kanyang pagtutuunan ng panahon dahil kinikilala ng

mananaliksik na bukod sa paggamit ng sarbey at panayam bilang pamamaraan

ng pangangalap ng datos, ang pagkakaroon ng isang case study ay

magbibigay lalim sa uri ng kondisyon na pinagdaraanan ng mga humihingi ng

medikal na tulong mula sa PCSO. Kaakibat ng pagsasagawa ng panayam sa

pagpili ng case study ay isinagawa ng mananalisksik ang time and motion

study kung saan ay tinatalakay nito ang mga pagbabago sa proseso ng

paghingi ng tulong medikal at mabatid ang primaryang sulirain ng mga

nangangailangan ng IMAP.

Sa pagsisismula ng pagsasaliksik sa pagangalap ng mga datos at

impormasyon, mahalagang mabatid ng isang mananaliksik ang kahalagahan

ng kanyang “primary at secondary sources” sa paaran na mababatid ng

mananaliksik ang mga mahahalagang impormasyon, istatistikong datos at

pangyayari na kanyang kakailanganin sa buong pagdaloy ng pag-aaral. Ang

mga secondary sources ng paksa ay manggagaling sa mga literatura, mga

published articles at journals at mga datos at istatistika mula sa DoH, DBM

(Dept. of Budget Managemet) at sa Fund Allocation Department (FAD) ng

PCSO na may kinalaman sa pagsasaliksik habang ang primary sources ng

paksa ay manggagaling sa ahensya ng PCSO at sa mga nangangailangan ng

29

tulong dahil naniniwala ang mananaliksik na ito ang mabisang paraan sa

pagsisimula ng isang maayos na pagdulog sa paksa.

Pinili ng mananaliksik ang programang IMAP ng PCSO sapagkat isa sa mga

isyu na kinahaharap ng lipunan o maging ang mga ordinaryong mamamayan

ay ang kawalan ng tamang impormasyon at pagpapahalaga sa usapin ng

sistemang pangkalusugan. Napakalaki ng epekto nito hindi lamang sa

indibidwal na katayuan kung hindi sa kabuuan ng bansa na maging maunlad.

Dahil sa umiiral na pamamahala sa mga medical assistance napagtanto ng

mananaliksik na malaki ang pagitan ng kaalamanan ng mga kliyente ng IMAP

sa tunay na nangyayari sa kanilang kapaligiran at maging sa kanilang

karapatan na magkaroon ng isang aksesibo at epektibong pamamaraan na

makamit ang tama at sapat na impormasyon sa usapin ng kalusugan. Sa

pagsagot kung paano mababatid ang sukat at antas ng konsepto ng

“effectiveness” sa pananaw ng mga nangangailangan ay pinili mula sa Analytic

Framework ng pag-aaral ang ikatlong kahulugan ng konsepto kung saan ang

pagiging sapat at angkop ay iniuugnay sa pagbibigay ng tulong medikal at

paano nito natutustusan ang pagpapagamot na pinagdaraanan ng mga may

sakit at nangangailangan.

Ang programa ng medical assistance ng PCSO ay isa lamang sa mga

serbisyong panlipunan na kanilang ibinabahagi sa mamamayan ngunit ito rin ay

isa sa mga pinakamahalagang katangian ng isang serbisyong panlipunan na

maibahagi ito sa kapakanan ng nakararami. Masusuri ng pagsasaliksik na ito

kung naging epektibo sa pananaw ng mga kliyente ang medical assistance

mula sa ahensya sa mga nagdaan panahon at matukoy ang mga kalakasan at

kahinaan ng programa.

30

At panghuli sa mga isinagawang hakbangin ng mananaliksik ay sa

pagsasagawa ng isang “data analysis” o ang pag-aanalisa sa mga nakalap na

datos upang mabatid ang konsepto ng “effectiveness” o epektibong

pamamaraan ng medical assistance ng PCSO at mailapat at mapagtibay ito sa

tamang diskuro, antas at lente ng pag-aanalisa sa paksa. Nakita ng

mananaliksik na mahalagang mabatid niya ang mga istatiskong mga datos

upang magsagawa ng unang interpretasyon sa kapaligiran ng paksa kaugnay

rito ang pagdulog ng mananaliksik sa paksa na bigyan ito ng makabuluhang

bahagi sa pagpapaunlad ng kaugnay na literatura at Analytic Framework.

Nabanggit sa mga paunang talakayan ang limitasyon ng pag-aaral na

isinagawa ng mananaliksik at nakatuon lamang sa programa ng IMAP na

makapagbigay tulong sa mga nangangailangan at tanging mabatid sa pananaw

ng mga kliyente ang karanasan sa pagtukoy ng mga suliranin na kanilang

kinaharap sa proseso at maging sa pangkalahatan ang kalagayan ngkalusugan

sa lipunan.

DATA SET RESOURCES METHOD

Primary Sources Case Study Selection from IMAP survey

Survey IMAP Clients

Key Informant Interview Officer in Charge of FAD

thru IMAP Clients, letter of request to the Main Office

Secondary Sources Articles, Journals, Reports about PCSO IMAP

Library visit and website

Statistical Records of IMAP Beneficiaries

FAD Accounting Office

Budget Allocation for PCSO IMAP and PH-Health System

DoH, DBM and PCSO website

31

Pagsasaalang-alang ng Kahalagahan ng Etikong Pamamaraan:

Mahalagang katangian ng isang mabuting pagsasaliksik ang pagkakaroon nito

ng isang makatwirang pagpapaalam sa komunidad patungkol sa nilalaman at

layunin ng pagsasaliksik na isasagawa. Hindi lamang nakapaloob dito ang

usapin ng moralidad kung hindi nararapat din ang respeto at pagbibigay-galang

sa kaugalian, katangian at kaayusan ng isang indibidwal at ng kanyang

komunidad. Ang pagkakaroon ng isang “informed consent” o tamang paraan ng

paghingi ng pahintulot ay mahalagang bahagi ng pag-aaral sapagkat tinutukoy

nito ang kalusugan ng isang komunidad na sasailalim sa pag-aaral. Sa

panahon ngayon, marami ang nagsasagawa ng mga pagsasaliksik na hindi

dumadaan sa tamang proseso o konsultasyon ng komunidad na nagreresulta

sa pang-aabuso ng karapatang pantao. (Castillo, 2001)

Kaya bilang pagtugon sa panawagan, ang pagsasaliksik na ito ay lubos na

kinikilala ang mga karapatan at opinyon ng mga bahagi sa pag-aaral ng may

buong paggalang at pagkakaroon ng “confidentiality” sa ano mang kaalaman

na maaring mabatid ng mananaliksik.

Sa isinagawang mga hakbangin ng mananaliksik makikita na ang mga kliyente

sa paksa ng IMAP mula sa PCSO ay lubhang bukas sa ano man uri ng

karahasan at pang-aabuso sa kanilang karapatan, kaya bago sinimulan ng

mananaliksik ang pagsasagawa ng sarbey at panayam ay lubos nito ipinaalam

sa mga kliyente ang nilalaman at layunin ng pag-aaral kalakip ang seguridad na

hindi ito mapapahamak sa pagbibigay ng partisipasyon nito. May ilang

pagkakataon na nakararamdam ng takot at pangamba ang mga kliyente sa

paksa na ito kaya bilang respeto sa kanilang desisyon ay hindi pinilit ng

mananaliksik ang ilan sa mga ayaw magpahiwatig na kanilang saloobin habang

32

ag ilan sa mga kliyente na may karamdaman na dinadala ay iniwasan din

abalahin ng mananaliksik sapgkat hindi ito mabuting pamamaraan upag

makakuha lamang ng magandang impormasyon bagkus ay tinatanong muna

ng mananaliksik ang kanilang pahintulot sa pagsasagawa ng sarbey at

panayam.

Talakayan at Pag-aanalisa ng Resulta

Ang Pagsulyap sa Proseso at Hakbangin sa Paghingi ng tulong medikal mula

sa PCSO:

Ang PCSO o Philippine Charity Sweepstake Office ay isa sa mga ahensya

ng pamahaalan na naglalayon na tugunan ang mga pangangailangan ng mga

mamamayan sa pamamagitan ng pagpapatupad at paggawa ng mga

serbisyong panlipunan na siyang lumilinang sa aspetong pisikal ng bawat

indibidwal. Ang programang IMAP o Individual Medical Assistance Program ng

PCSO ay isang mabilisng pagbibigay ng tulong medikal sa mga

nangangailangan kung saan ito ay sa anyo ng pagbabalik sa isang may sakit

sa kanyang normal na katayuan sa lipuanan at hindi ito pangmatagalang

proseso dahil na rin sa dami at limitasyon ng programa. Batay sa tungkulin na

isinasagawa ng ahensiya ay mababatid natin ang mga dahilan kung bakit

marami sa atin mamamayan ang nangangailangan ng serbisyong panlipunan

gaya ng mga “medical assistance” at ang mga indikasyon nito upang

mabigyang kahulugan ang isang epektibong programang pangkalusugan.

Kalimitan ang mga tulong medikal ay nasa anyo ng isang “guarantee letter”

kung saan dito ibinabahagi ng ahensya ang kanyang pagtulong sa mga may

sakit at mga nangagailangan. Batay na din sa panayam na isinagawa ng

33

mananaliksik sa mga kliyente ng “medical assistance”, karaniwan na ito ay

matagalang proseso sa dahilan na maraming mamamayan ang tumatangkilik

sa programa ng PCSO at ang ilan sa kanila ang nanggagaling sa malalayong

lugar.

Ang pondong pinaglalaanan o pinagkukuhanan nito ay nanggagaling sa

mga programang inilulunsad ng ahensya gaya ng mga STL (small town lottery)

at lotto na higit kumikita ng mas malaki upang makapagbigay ng mga

serbisyong panlipunan at sapat ito upang matustusan ang bawat kahilingan ng

mga “charity organizations at indigent patients.” (Personal na Panayam kay Dr.

Larry Cedro, Enero 25, 2012). Ngunit ayon sa artikulo ni Tina Santos mula sa

(Phil. Daily Inquirer, 2011), sinasabing binawasan ng mahigit sa 60% ng mga

humihingi ng tulong medikal ng ahensya ang kanilang pondo para sa “medical

assistance” upang bigyan daan ang pagrereporma ng ahensya sa nakalipas

nitong pamunuan at mabayaran ang pagkakautang nito sa pamahalaan na

siyang ginagamit ng mga pampublikong opisyal sa mga proyekto ng kanilang

sakop ng pamamahala. Sa kabila nito ay nanatili ang PCSO sa pagbibigay ng

serbisyong panlipunan para sa mga Pilipino at sa mga nangangailangan.

Ayon sa datos mula sa ahensya sa kabuuang bilang nito sa mga humingi

ng tulong medikal sa buwan ng Enero hanggang Disyembre ng taong 2011, sa

bilang na 163,050 katao na humihingi ng tulong medikal tanging 68,606 sa

lamang ang sinasabing nabigyan ng tulong at tanging kumpleto ang dokumento

para sa IMAP ng PCSO, (PCSO Medical Statistics, 2011) kalimitan ang ilan ay

naghihintay ng ilang buwan upang magamit ang kanilang “guarantee letter”

dahil na rin sa mga patakaran ng ibang kaugnay na ospital ng ahensya, ngunit

sa umiiral na kondisyon ng sistemang pangkalusugan sa bansa, ito ay hindi

34

sapat upang matugunan ang lahat ng gastusin ng isang nangangailangan,

kasama pa dito ang mahabang pila sa tuwing kukuha ulit ng panibagong

aplikasyon at matagalang pag-proproseso ng mga dokumento ayon sa mga

nakapanayam ng mananaliksik.

Halimbawa sa mga “item” o isa sa mga bahagi ng pagpapagamot na

maaring makuha mula sa ahensya, ang pagbibigay tulong medikal sa mga

pasyenteng nag-didialysis ay umaabot ang gastusin sa mahigit Php 65,000.00

kada buwan at hindi kasama ang ilan sa mga proseso ng gamutan ngunit sa

pagtataya batay na rin sa nakuhang impomasyon at panayam sa mga ilang

nabigyan ng “guarantee letter” umaabot lamang ng Php 20,000.00 ang

naibibigay na tulong medikal ngunit ito ay depende sa katayuan sa buhay ng

isang nangangailangan dahil ayon kay Gng. Divine Sta. Ines, isa sa mga social

worker na nagsasagawa ng ebalwasyon sa mga kliyente, mahalagang puntos

sa pagbibigay ng tulong medikal ang socio-economic background ng kliyente

kung saan dito napapaloob ang uri ng kanyang hanapbuhay at suporta sa

ibang kamag-anak. (Personal na Panayam, Enero 25, 2012) Lubhang

napakalayo ng mga numero upang maipagpatuloy ang proseso ng

pagpapagamot, ang paliwanag ng ahensya dito ay hindi nila maaring itaas ang

ilang serbisyong medikal na kailangan ng mga pasyente dahil marami din

silang tinutustusan na mga pampublikong ospital at mga organisasyon, ngunit

sa abot ng kanilang makakaya ay humahanap sila ng iba pang mga

pamamaraan. (Phil. Daily Inquirer, 2011)

Ang Pilosopiya ng Medical Assistance ng PCSO:

Sa pagpapatuloy ng talakayan, nabanggit sa panimula at batay na rin sa

isinagawang panayam ng mananaliksik sa Officer in Charge ng FAD-PCSO na

35

si Dr. Larry Cedro, “ang mga medical assistance program na ibinabahagi ng

ahensya ay isang pamamaraan upang maipaabot nito sa mga higit na

nangangailangan ang karapatan nila para sa isang maayos at aksesibong

kalusugan kung saan ito ay mabilisang ibinibigay sa oras ng pangangailangan”

(Personal na Panayam, Enero 25, 2012). Sa likod ng programa ng PCSO para

sa pagbibigay ng tulong medikal sa mga nangangailangan layunin nito na

maibalik ang normal kalagayan at responsiilidad nito sa lipunan na siyang

malinaw na ibinabahagi sa mga kliyente sa tuwing sila ay humihingi ng tulong

medikal o ng ibang serbisyo mula sa ahensya.

Upang matukoy ang konsepto ng “effectiveness” ng mga medikal na tulong

mula sa PCSO mahalagang mabatid natin ang kahulugan nito, batay sa

pagpapakahulugan ng mananaliksik, “ito ay ang pagkakaroon ng isang

epektibong pamamaraan, kung saan ito ay masusukat kung ang isang

isinagawang aksyon o bagay na nais maabot ay nagdudulot ng wastong resulta

at sapat na kakayahan upang ibahagi sa iba pang layunin at hindi ito

nagdudulot ng ibang suliranin”. Sa pagtinggin sa proseso ng pagbibigay tulong

medikal mula sa PCSO makikita batay sa mga hakbang na isinagawa ng

mananaliksik ang mga indikasyon o pamantayan upang mabatid ang wastong

kahulugan ng konsepto ng “effectiveness” at mailapat ito sa pananaw at

karanasan ng mga kliyente kung ito ba ay lubusang nakakatulong sa kanilang

kasalukuyang kalagayan sa lipunan.

Una, nasusukat ang “effectiveness” o epektibong pamamaraan ng mga medical

assistance kung nababawasan nito ang mga palagiang humihingi ng tulong o

sa kabuuan ang sistemang pangkalusugan ay bumuti ang kalagayan dahil kung

ito ay naibibigay sa tamang oras na kailangan ng may sakit o ng

nangangailangan hindi ito magdudulot ng panibong suliranin. Mula dito

36

masasabi natin na ito ay hindi naipapatupad sapagkat ayon sa datos mula sa

(IBON Databank, 2009) lubhang tumataas kada taon ang mga humihingi ng

tulong medikal hindi lamang sa PCSO kung hindi kahit sa ibang organisasyon.

Mula sa 56% na medical request ay umaabot ito sa mahigit 62% sa taon 2011

at mula sa datos ng PCSO, umaabot ang aplikasyon ng mga medical

assistance sa mahigit 79.32% o tinatayang 71, 802 na kaso kada taon kung

saan ito ay manipestasyon na kahit may tulong medikal na naibabahagi ang

PCSO at ibang ahensya ay nagkakaroon ng kakulangan hindi lamang sa

kabuuang budyet ng pamahalaan kung hindi higit sa implementasyon ng mga

programa sa ilalim nito. Sa uri ng sistemang pangkalusugan na taglay ng ating

bansa maraming sektor rito ang hindi nasasaklaw at bagkus ay mas tumitindi

ang kahirapan na kanilang dinaranas dahil sa kakulangan at matagalan na

proseso ng aplikasyon sa paghingi ng tulong medikal. Ang pangkalahatang

kondisyon ng kalusugan sa bansa ay lumalala sa paglipas ng panahon,

maraming bagong sakit ang naglipana sa kapaligiran at mataas na presyo ng

mga gamot na hindi kayang tustusan sa pamamagitan ng mga medical

assistance o ng ordinaryong mamamayan.

Pangalawa, sa proseso ng aplikasyon ng medical assistance mababatis natin

ang pagiging epektibo nito kung ito ay naibibigay sa sapat na panahon. Ayon sa

mga nalikom na datos ng mananaliksik, karaniwan ang proseso ng medical

assistance ay inaabot ng mahigit isang linggo sa pag-sasaayos sa mga

paunang dokumento kasama na rito ang paghingi ng mga dokumento galing sa

lokal na DSWD o mga referal section ng mga pampublikong ospital bago ito

isumite sa ahensya. Sa pagtataya, kung ang kahilingan ng isang pasyente

bago sumailalim sa isang operasyon o dialysis kalimitan ay inaabot ito ng isang

buwan bago maaprubahan ang “gurantee letter” at kung sa kahilingan naman

sa gamot ay matagal na ang dalawang linggo bago makuha ang medikal na

37

tulong. (PCSO, Guidelines for IMAP 2011) Ngunit sa pagtingin sa ganitong uri

ng proseso makikita natin na lubhang napakatagal ng paghihitay ng isang

pasyente upang makamit lamang ang inaasam na “medical assistance” sa mga

kadahilanan na marami ang humihiling sa programa na ito mula sa PCSO

bagama't kinikilala ng mananaliksik na malaki ang pagbabago ng proseso

kumpara sa mga nakalipas na taon nito, ang isang mabilis na pagtugon sa

problema ay isang mahalagang salik upang maibigay sa mga nangangailangan

ang sapat at tapat na serbisyong panlipunan at hindi nito pinalala ang

kasalukuyang kalagayan ng may sakit o ng nangangailangan. Batay na

obserbasyon ng mananaliksik, dahil sa magkahiwalay ang Main Office at FAD

ng PCSO kalimitan ay nahihirapan ang mga kliyente na alamin ang tamang

proseso o mga habangin dala na din ng magkaibang lokasyon nito.

At ang huli, kaugnay sa aplikasyon ng mga medical assistance ay ang bilang

ng mga natutulungan ng ahensya mula rito at ang alokasyon nito sa programa

para sa kalusugan kung sapat ba ito sa gastusin ng nangangailangan at may

sakit. Sa pagtataya at nabanggit sa panimula, sa mahigit 163,050 katao sa taon

2011 na humuhingi ng tulong medikal tanging 68,606 lamang nito ang

naaprubahan ng ahensya at kalimitan ay hindi sapat sa aktwal na

pangangailangan ang naibibigay ng ahensya dahil na rin sa limitasyon nito na

mag-apruba ng mga medical assistance. Katunayan ayon sa artikulo ni Jerry

Esplanada, (PDI, 2011) binawasan ng ahensya ang pagbibigay tulong medikal

sa mga humuhiling at mga “charitable organizations” dahil sa tinatayang

pagkaka-utang nito sa ibang ospital dahilan upang maghigpit ito ng budyet para

sa susunod na taon. Ang taunang alokasyon nito ng budyet, ayon sa datos na

nakalap ng mananaliksik, sa mahigit sa Php116 Milyon na gastusin ng

ahensya, ito ay pinaghahatian ng mahigit 112 na “charitable organzations”

habang ang mga humihiling ng tulong na medikal ay pawang naghihitay sa

38

kung ano ang kayang maibigay ng ahensya ngunit batay na rin sa nakalap na

datos ng mananaliksik mula sa Fund Allocation Department (FAD) ng ahensya

tinatayang tumaas na bahagya ang alokasyon nito sa medical assistance sa

taon 2012 dahil sa nakalipas na pagtaas ng mga “revenues” mula loterya nito

upang makalikom ng sapat pondo na gagamitin sa kasalukuyan pagpapatakbo

ng programa. Subalit nananatili pa rin ang kalagayan na marami sa mga

nangangailangan ang hindi natutugunan ng pagbibigay ng tulong medikal na

siyang makikita sa pagtatalakay ng resulta ng sarbey at panayam sa mga

kliyente ng IMAP.

Sa pagsusuri sa paggamit ng lente at diskurso ng Ideological State Apparatus

at sa pag-aaral ni Althuser, lumalabas na isa sa mga nagagamit bilang

instrumento upang magkaroon ng uri ng opresyon sa lipunan ay ang mga

charitable institutions, mga ospital at media kung saan hindi nito nabibigyan ng

sapat na panahon o kaukulang atensyon ang mga higit na nangangailangan.

Isa sa mga isyu na kinahaharap ng ating sistemang pangkalusugan ay ang

kakulangan sa sapat na alokasyon at distribusyon nito kung saan may mga uri

ng tulong na nakukuha gaya ng mga medical assistance ngunit ito ay walang

tiyak na maaring pagkuhanan ng panggastos at nakasalalay sa kung ano ang

mayroon sa kaban ng pamahalaan o ng isang institusyon. At sa halip mula sa

tatlong bahagi na bunubuo sa pangkalahatang sistemang pangkalusugan, ang

paggastos ng pamahalaan at mga programa mula sa mga ospital na dapat ay

nagbibigay ng sapat at tamang impormasyon sa kalusugan ay hindi nagagawa

bagkus ang antas ng “out of the pocket expenditure” ng isang may sakit o ng

nangangailangan ay lubhang mas mataas ang tantos ng paggastos sa mga

pangangailangang medikal.

39

Sa pagpapatuloy ng talakayan, batay sa mga resulta ng isinagawang mga

sarbey at panayam sa mga kliyente, makikita na ang pagkakaroon ng isang

maayos na hanapbuhay kung saan ito ay kumikita ng sapat at kayang tustusan

ang mga pangangailangan ay mahalagang salik upang mabatid ang

pagkakaroon ng isang aksesibong kalusugan at batay din sa pakikisalamuha sa

mga kliyente mahalaga na ang isang epektibong pamamaraan sa pagtulong ay

lubusang napapawi nito ang kahirapan hindi lamang sa pisikal na katayuan

maging sa emosyonal na pagtingin.

Upang masagot ang mga layunin at katanungan, pinili ng mananaliksik na

alamin ang “demographic background” ng bawat kliyente na makikibahagi sa

pagsagot ng sarbey at panayam at mula dito ay mababatis kung ito ay ba ay

nararapat batay sa pamantayan na isinaad ng mananaliksik sa kanyang

metodolohiya.

Una, lumabas sa pag-aaral na sa kabuuang bilang na (35) tatlumpu't limang

kliyente na sumagot ng sarbey at panayam, halos (21) dalawampu't isa dito ay

nakatira sa malalayong lugar o mga “rural communities” gaya ng Pampanga,

Cavite, Bulacan at Negros Occidental at ang natitirang (14) labing-apat ay

pawang mga nakatira malapit sa lugar ng PCSO gaya ng Maynila at Quezon

City. Samakatuwid, napag-alamanan din ng mananaliksik na mayroong mga

PDO's o Provincial District Offices ang FAD upang magkaroon ng isang mabilis

na sistema sa pagbibigay ng tulong medikal ngunit sa kasalukuyan ang

bahaging ito ng mga PDO's ay hindi naisasagawa ang kabuuang layunin ng

FAD dahil na rin sa kakulangan sa sapat na kawani at kapangyarihan na

mapanghawakan ang mga PDO's dahi sa isang “decentralized” na paamahala

ng PCSO. Sa katunayan mayroon lamang nakatalaga na isang social worker sa

bawat PDO's na siyang magpapadala sa Main Office ng PCSO ng mga

40

dokumento na siya naman din dadalhin sa FAD upang bigyan ng kaukulang

aksyon. Kinikilala ng mananaliksik ang kasarian bilang mahalagang bahagi sa

proseso ng paghingi ng tulong medikal sa PCSO sapagkat makikita mula dito

kung paano binibigyang halaga ang responsibilidad ng bawat kasarian sa

lipunan. Mula sa resulta ng sarbey at panayam, may bilang na (21)

dalawampu't isa ang napapabilang sa mga kababaihan at (14) labing-apat dito

ay galing sa mga kalalakihan. Habang ang edad ay isa sa mga mahahalagang

salik upang matukoy ang lawak ng paghingi ng tulong medikal na ang bilang ay

(11) labing-isa para sa may edad na 36-45, habang (9) siya para sa edad na

20-35, (8) walo sa edad na 46—55 at sa parehas na bilang na (2) dalawa para

sa edad na 56-65 at 66-75.

Tab. 1: Demographic Background ng mga kliyente ng IMAP

LUGAR Rural: 21 o 60%

Urban: 14 o 40%

KASARIAN Kababaihan: 21

Kalalakihan: 14

EDAD

20-35 9

36-45 11

46-55 8

56-65 2

66-75 2

Sa pangunahing hanapbuhay ng mga kliyente, lumalabas sa resulta na sa

kabuuang (20) dalawampu ay mayroon sariling hanapbuhay gaya ng pagtitinda,

sariling negosyo at mga “part-time” na hanapbuhay habang (11) labing-isa ay

walang sariling hanabuhay at tanging tulong mula sa mga kamag-anak ang

pinagkukuhanan ng panggastos sa araw-araw at huli, sa bilang na (4) apat ay

41

galing sa mga Government Employee. Habang sa kabuuang kita o “family

income” mula sa hanapbuhay ay mayroon na bilang na (12) labing-dalawa sa

antas na Php 200-500 ang kumikita sa isang araw, Php 1,500-3,000 na may (7)

pito, Php 3,500-6,000 ay (5) lima, Php, 6,500-10,00 at 10,000-15,000 na may

parehas na bilang na (4) at Php 600-1000 na may bilang na (3) tatlo mula sa

hanay ng mga kliyente. Nabangggit sa panimula at talakayan na ang

pagkakaroon ng isang sapat na hanapbuhay kung saan ay natutustusan nito

ang mga pangangailangan ng isang indibidwal ay mahalagang salik upang

magkaroon siya ng aksesibo sa kahit anong uri ng serbisyong panlipunan. Sa

kaso ng mga kliyente, makikita sa resulta na kalimitan ang ilan sa kanila ay

nasa mababang antas ng family income dahilan upang hindi ito maging sapat

sa kanilang pangangailangan at umaasa na lamang sa mga tulong na ibinibigay

katulad ng medical assitance.

Tab. 2: Uri ng hanapbuhay at kabuuang kita ng Kliyente ng IMAP

HANAPBUHAY Government Employee -(4) 12%

Sariling Hanabuhay gaya ng pagtitinda atbp. -(20) 57%

Walang sariling hanapbuhay at umaasa lamang sa tulong mula sa mga kamag-anak -(11) 31%

KITA o 'Family Income' (Php)

200-500 12 o 35%

600-1000 3 o 9%

1,500-3,000 7 o 20%

3,500-6,000 5 o 14%

6,500-10,000 4 o 11%

10,000-15,000 4 o 11%

42

Mahalaga din na malaman ng mananaliksik ang bilang ng aplikasyon ng mga

kliyente sa tulong medikal ng PCSO upang mabigyan kahulugan ang konsepto

ng “effectiveness” batay sa pamamaraan nito na maibigay sa sapat na panahon

na ito ay kakailanganin ng mga kliyente. Ayon sa resulta ng sarbey sa

kabuuang bilang na (16) labing-anim ay naghihintay ng 2-3 buwan, (12) labing-

dalawa para sa paghihintay ng mahigit sa 3 buwan at (6) anim para sa isang

buwan o linggo pagkatapos na maipasa ng kliyente ang mga dokumento.

Kaugnay nito ay kung anong uri ng tulong medikal ang karaniwang hinihingi ng

mga kliyente mula sa PCSO, lumalabas na sa bilang na (12) labing-dalawa ay

nangangailangan ng medical assistance para sa proseso ng Dialysis, (11)

labing-isa para sa mga porseso ng Operasyon gaya ng puso at iba pang bahagi

ng katawan, (7) pito para sa paghingi ng tulong sa pang-araw-araw na gamot o

“maintenance” at huli sa bilang na (5) lima para sa proseso ng chemotherapy.

Habang sa halaga ng pagbibigay ng tulong medikal, sa kabuuang bilang na (21)

dalawampu't isa ay mayroon ito na halaga na Php 15,000-20,000, (9) siyam

para sa Php 5,000-10,000 at (5) lima para sa Php na 30,000-50,000. Makikita

mula sa resulta na higit na matagal ang paghihintay ng mga kliyente upang

makuha ang kanilang guratee letter, indikasyon na hindi mabilisan ang

pagbibigay tulong na hatid ng IMAP sa mga kliyente. Batay din sa isinagawang

time and motion study na isisnagawa ng mananaliksik sa ilang mga kliyente

batay sa kanyang obserbasyon, lumalabas na sa unang hakbang ng proseso

kalimitan nagtatagal ang mga kliyente na halos buong araw ang nakakain nito

sa panahon ng mga kliyente ngunit kinikilala ng mananaliksik na may

pagbabago sa pagkilos ng mga kawani ng FAD na maging reponsive at ituon sa

isang mabilisang proseso na pakikipanayam sa mga kliyente at pagbibigay ng

ebalwasyon nito. Sa katunayan mayroon kabuuang bilang na (16) labing-anim

na Social Worker at (4) na Supervisor o Officer of the Day ang humaharap sa

mahigit (400) na kliyente ng IMAP.

43

Tab. 3: Uri at halaga ng tulong medikal na maaring makuha mula sa PCSO

Uri ng Medical Assistance Bilang ng Populasyon: 35

Operasyon gaya sa Puso at iba pang bahagi ng katawan

11 o 31%

Dialysis 12 o 34%

Mga gamot o “maintenance” 7 o 20%

Chemotherapy 5 o 14%

Halaga ng Medical Assistance na naibibigay sa

mga nangangailangan

5,000-10,000 9 o 26%

15,000-20,000 2 o 60%

30,000-50,000 5 o 14%

Upang masagot kung ang tulong medikal na ibinibigay ng PCSO ay sapat sa

pangangailangan ng mga kliyente batay sa kanilang pananaw lumalabas sa

resulta na sa kabuuang bilang na (31) tatlumpu't isa ang nagsasabing hindi

sapat ang tulong medikal sa mga kadahilanan na hindi saklaw ng PCSO ang

ibang gastusing medikal ng mga kliyente gaya ng mga gamit sa pagpapagamot

na sila ang bumibili at ibang mga gamot na kakailangan sa proseso ng dialysis,

chemotherapy at operasyon habang sa bilang na (4) apat ang nagsasabing

sapat ang naibibigay na tulong medikal dahil sa mga kadahilanan na ito ay

nakakatulong sa kanilang kalagayan at kinikilala nila ang tungkulin ng PCSO sa

pagtulong sa mga mamamayan. Batay sa pananaw ng mga kliyente higit na

magiging epektibo para sa kanilang panig ang ibinibigay na tulong medikal ng

PCSO kung kahit sa 60% na kabuuang halaga ng kanilang gastusing medikal

ang masasakllaw nito ngunit kalimitan tanging 30% lamang ang naibibigay

dahilan upang ang ilan sa mga kliyente ay masadlak sa mga utang sa mga

kasamahan at ang ilan ay ipinagbibilia ng kanilang mga kagamitan at ari-arian.

44

Tab. 4: Pagiging sapat ng tulong medikal ng PCSO

Sapat ang tulong na naibibigay ng PCSO sa

pamamagitan ng medical assitance sa gastusing medikal.

Oo 4 o 11%

Hindi 31 o 89%

Ayon din sa naisagawang sarbey lumalabas na sa kabuuuang bilang na (29)

dalawampu't siyam na kliyente ang nagsasabi na nagagawa ng PCSO ang

tungkulin nito sa mga mamamayan bilang pangunahing ahensya na itinalaga sa

pagbibigay tulong medikal at iba pang uri ng serbisyong panlipunan habang ang

bilang na (3) tatlo ang nagsasabi na kulang ang kakayahan ng PCSO na

makatulong sa mga nangangailangan at (3) tatlo sa mga di-tiyak ang

kasagutan. Mula dito nabatid ng mananaliksik, kahit may kasalukuyang

kalagayan ng kakulangan sa sistemang pangkalusugan ay nanatili sa kaisipan

ng mga kliyente na nagagawa pa rin ng PCSO ang tungkulin nito na

makatulong sa mga may sakit at nangangailangan ngunit ito ay malinaw na

indikasyon na nagkakaroon ng kondisyon na umaasa na lamang ang mga ito sa

tulong sa halip na maging produktibo sa kakayahan nila.

Tab. 5: Tungkulin at gampanin ng pagtulong mula sa PCSO

Nagagawa ng PCSO ang tungkulin at gampanin nito na

makatulong sa mga nangangailangan.

Oo 29 o 82%

Hindi 3 o 9%

Di-tiyak 3 o 9%

45

Upang masukat ang pagiging epektibo ng medical assitance ng PCSO sa

pananaw ng mga kliyente sa pamamagitan ng isang rating scale na may bilang

1-5 lumalabas sa pag-aaral na may bilang (19) labing-siyam ang nagsasabing

ito ay kanilang bibigyan ng puntos na (3) tatlo sa kadahilanan na ito ay

nakakatulong ngunit hindi sapat ang medical assistance para sa kanilang

pangangailangan, (13) labing-tatlo para sa puntos na (2) ang nagsasabing ito

ay lubusang nakakatulong sa kanilang kalagayan, (2) dalawa sa puntos na (4)

dahil sa kadahilanan na may ibang uri ng proseso ng pagpapagamot ang hindi

saklaw ng PCSO, (1) isa sa puntos na (1) sa paniniwala na ito ang ahensya na

lubusan na nakakatulong sa mga may sakit at nangangailangan. Batay sa

pananaw ng mga kliyente sa pagbibigay nito ng puntos sa pagiging epektibo ng

tulong medikal, masasabi na ito ay nasa katamtamang antas ng pagiging

epektibo dahil ayon na rin sa mga panayam na isinagawa ng mananaliksik, ang

pangunahing kadahilanan na nasasambit ng mga kliyente ay ito lamang ang

kanilang naasahan na tulong kahit na hindi sapat ang halaga na nakukuha mula

dito ay pinagtitiiisan nila ito upang makalagpas sa nararamdamang kalagayan.

Tab. 7: Pagsukat sa pananaw ng kliyente ng IMAP sa konsepto ng

“effectiveness”.

Pananaw ng mga kliyente sa medical assistance ng PCSO

kung ito ba ay naging epektibo sa kanilang kalagayan (rating scale)

1 (Epektibong-epektibo sa kalagayan

ng kliyente)

1 o 3%

2 (Katamtamang epekto ng pagtulong lamang sa kalagayan ng kliyente)

13 o 37%

3 (Nakakatulong ngunit hindi sapat

ang epekto sa kalagayan)

19 o 54%

46

4 (Hindi epekjtibo sa kalagayan ng

kliyente)

2 o 6%

5 (Wala ito nagagawang tulong sa kalagayan ng mga kliyente)

0

Bilang karagdagan, naglagay ang mananaliksik ng “descriptive” na katanungan

kung nararamdaman ba ng mga kliyente ang pagapahalaga at pagkalinga ng

PCSO sa pagtulong nito sa mga nangangailangan. Ayon sa resulta ng

isinagawang sarbey lumalabas sa kabuuang bilang na (22) dalawampu't

dalawa ang nagsasabing ito ay kanilang nararamdaman sa kadahilanan na ito

lamang ang mabilis nilang mapagkukuhanan ng tulong medikal habang (13)

labing-tatlo ang nagsasabi na hindi nila ito nararamdaman dahil sa mga

kakulangan ng ahensya na iparating ang malawak na sakop nito sa ibang uri

ng pagpapagamot at medical assistance. Katulad ng mga nabanggit sa

pagtatalakay, ito ay manipestasyon na ang kasalukuyang kalagayan ng isang

nangangailangan ay nagagamit bilang isang pamamaraan upang mas lalong

pagtibayin nito ang umiiral na kaisipan na ang mga nangangailangan ay

mananatiling mahina at aasa na lamang sa tulong ng dominateng pangkat ng

lipunan.

Tab. 8: Pagtingin sa damdamin ng mga kliyente patungkol sa pagtulong ng

PCSO.

Nararamdaman ng mga nangangailangan ang

pagtulong at pagkalinga ng PCSO sa pamamagitan ng

pagtulong nito.

Oo 22 o 63%

Hindi 13 o 37%

47

A ng luksong tinik sa pagkamit ng sapat at wastong karapatan sa kalusugan

“kahit papaano ay nakakatulong ang PCSO sa kalagayan namin dahil

kung walang ganitong uri ng programa, kanino na lang kami lalapit?” (Panayam

kay Gng. Cecile Garcia, kliyente ng IMAP)

Ang mga medical assistance at iba pang uri ng mapagsamantalang

programa ay disensyo upang bigyan ng kahulugan ang isang responsableng

pamahalaan sa gawain nito na mabigyan ng wastong pamumuhay ang mga

mamamayan nito kalimitan ito ay nagagamit upang pairalin ang kakayahan nito

na mapanghawakan ang mga nangangailangan sa punto na ito ay maari nilang

magamit para sa pansariling kapakanan at hindi upang maging epektibo ang

pamamaraan nito sa pagtanggal ng mga maling kinagisnang kultura at kaisipan

na ang lahat problema ay ginagawan ng solusyon mula sa pamahalaan

partikular ang kalagayan ng kalusgan para sa mga mamamayan, dahil dito ay

higit na nawawalan ng kalakasan ito na magsulong ng pagbabago at hindi

makapagdulot ng epekto sa ibang pangkat ng lipunan.

Bilang patunay sa teorya na ginamit sa pag-aaral makikita mula sa resulta ng

(Tab. 5 at Tab. 8) ang positibong pagtingin ng mga kliyente sa gampanin at

tungkulin ng ahensya na makapagbigay ng tulong medikal. Kung ating lalaliman

ang pagtigin sa nasabing resulta, pinagtitibay lamang nito na makatotohanan

ang sinasabi ng teorya ng Ideological State Apparatus (ISA) patungkol sa

pamamaraan ng pamahalaan na magamit ang mga charitable institution at mga

kahalintulad na programa sa gawain nito na mapagtakpan ang kakulangan sa

mga kasalukuyang suliranin na dinaranas ng mga mamamayan sa halip na

maging responsible ang pamahalaan sa tungkulin nito sa mga mamamayan.

Mababatis din mula sa pag-aaral na nagdudulot ito ng sistemang pangkaisipan

48

sa damdamin ng mga kliyente kung paano ba nito bibigyan ng kahulugan ang

isang responsableng pamahalaan na siyang malinaw na sinasabi ng resulta.

Makikita sa kalagayan ni Gng. Garcia ang pangkalahatang epekto ng proseso

at pilosopiya ng medical assistance ng PCSO kung saan dahil sa ito ay

nakakatulong sa kanilang kasalukuyang kalagayan hindi nito tuwiran napapawi

ang matinding paghihirap sa pangmatagalang proseso bagkus ay nananatili sila

o kahit ang ilang mga kliyente sa isang kalagayan na kailangan nilang umasa

sa tulong nagmumula sa PCSO na siyang nagpapatibay sa pagkakaroon nito

ng utang na loob (sense of gratitude) sa ahensya at manatiling mahina sa

kabuuang proseso. Sa paglalapat ng diskurso na ginamit ng mananaliksik,

malinaw na ipinapakita ng pag-aaral na kahit nakakatulong ang medical

assistance sa kasalukuyang kalagayan ng mga kliyente nananatili pa rin ang

realidad na hindi nabibigyang halaga at prayoridad ng pamahalaan ang

sistemang pangkalusugan sa bansa at sa huli ay napapako nito ang mga

kliyente sa isang kaisipan at kalagayan na ayon sa istraktura ng kanilang

planadong kahirapan sa mga mamayan at pansariling kapakanan. Bagama't

may tunggalian sa pagitan ng pananaw ng mga kliyente sa konsepto ng isang

epektibong pamamaraan ng tulong medikal at sa sapat na gastusin nito sa

kanilang pagpapagamot, nananatili ang kalagayan na higit na nangingibabaw

ang kakulangan nito na bigyan ng tuwirang solusyon sa isang pangmatagalang

pamamaraaan ang dinaranas nilang paghihirap na hindi kailangan nagdudulot

ng ibang sulianin o epekto sa kanilang pamumuhay sa lipunan. (Tab. 4 at Tab.

7).

Ang pagkakaroon ng sense of gratitude ng mga kliyente ng medical assistance

sa PCSO ay manipestayon na nagiging epektibo ang ahensya sa tungkulin nito

na maipaabot ang tulong na inaasahan ng mga nangangailangan. Makikita din

batay sa demographic background na isinagawa ng mananakilsik na karamihan

49

sa mga ito ang talaga naman nasa antas ng tinaguriang poverty level na

siyang malinaw na pagtingin na wala talang kakayahan ang mga kliyente na

maabot ang isang aksesibong programa para sa kalusugan. Samakatuwid,

dahil sa kasalukuyang kalagayan ng pampublikong sistemang pangkalusugan

at malawakang kahirapan, ang mga medical assistance at kaugnay na

programa nito ay ginawa upang lunasan ang sakit ng mga nangangailangan sa

panandaliang tulong na maari nito maibahagi, hindi nito layunin na sagutin ang

pangangailangan na magkaroon ng isang aksesibong pamamaraan ang mga

nangangailangan para sa pagkamit ng karapatan sa kalusugan bagkus ang

karapatang ito na siyang pinakamahalagang bahagi ng ng karapatang pantao

ay nagiging kasangkapan ng umiiral na ideolohiya sa lipunan na

mapanghawakan ang damdamin at isipan ng mga mamamayan lalo na sa

kalagayan ng mga mahihirap sa paraan ng patuloy na pag-asa nito sa tulong na

ibinabahagi at hindi sa pangmatagalang proseso ng paglunas sa sakit ng

lipunan.

Ang patuloy na paghahanap ng lunas sa matinding pagkakasakit ng

lipunan:

Ang medical assistance na nagmumula sa PCSO bilang bahagi ng kanilang

tungkulin at gampanin, ay isang uri ng serbisyong panlipunan na siyang

tumutugon sa kakulangan ng pamahalaan na bigyan ng kaukulang pagtingin

ang kalagayan ng mamamayan nito ngunit batay sa pag-aaral na isinagawa ng

mananaliksik lumalabas na ang proseso ng paghingi ng tulong medikal ay isang

anyo ng pagkukubli sa tunay na kalagayan ng bawat indibidwal sa lipunan na

magkaroon ng isang epektibo at aksesibong pamamaraan sa impormasyon sa

kalusugan sa kadahilanan na marami ang hindi nakakakuha nito at sa

pangmatagalang proseso ay nakakapagdulot ng suliranin sa panig ng mga

50

kliyente.

Epektibo sa pananaw ng mga kliyente ngunit hindi ito sapat upang maibsan ang

matinding kalagayan ng paghihirap at pagkakasakit ng nakakararami at sa huli

ay nagbibigay ito ng isang realidad sa kaisipan ng mga kliyente na masadlak sa

pagsunod sa pangkalahatang kaisipan na alinsunod sa layunin na itinatakda sa

kanila ng nagbibigay ng tulong. Ang pagpapaliwanag na ito ay sumasalamin sa

teorya ng ISA na mapatunayan na ang mga programa kaulad ng medical

assitance ay nagiging kasangkapan ng pamahalaan na pagtakpan at gawing

mabango ang kakulangan nito sa pagtugon sa mga suliranin na dinaranas ng

mga nangangailangan

Bilang pangwakas, napatunayan sa pag-aaral na ito kaakibat ng mga diskurso

at talakayan na isinagawa ng mananaliksik na tunay na hindi mapagpalaya ang

kasalukuyang pamahalaan na ginagamit bilang kasangkapan ang pagtulong sa

mga nangangailangan bilang bahagi ng kanilang malawakang paghawak sa

kaisipan at damdamin ng nakararami sa pagpapatuloy ng kanilang layunin na

manatili sa kapangyahiran at pansariling kapakanan.

51

Kabanata 01: Panimula

Marami ang nagkakasakit at hindi kayang magpagamot kahit nasa isang

pampublikong ospital, maraming Pilipino ang tumataya sa lotto upang magbakasakali

na sa isang pagkakataon ay makamit nila ang inaasam na pangarap na maging

milyonaryo, at marami din ang nangyayaring ibat-ibang uri ng mga kalamidad na lubos

na nakakaapekto sa pamumuhay ng bawat Pilipino. Kung ating susuriin ang bawat

pangyayaring nagaganap sa ating kapaligiran, iisipin ng isang ordinaryong tao na ito ay

bahagi lamang ng sistema ng pang-araw-araw na buhay at natural na ito ay nanyayari

sa kanyang lipunan. Sa kabilang banda, ang mga pagyayaring ito ay sumasalamin sa

uri ng tungkulin at gampanin ng isang pamahalaan na mabigyan ng isang maayos at

matiwasay na pamumuhay ang mga mamamayan nito at sa kabuuan ang kaayusan ng

lipunan.

Ang PCSO o Philippine Charity Sweepstakes Office bilang pangunahing ahensya

na naitatag noong taon ng 1934 ay pangunahing naglalayon na makalikom ng pondo

upang magsagawa ng mga serbisyong panlipunan gaya ng pagbibigay hanapbuhay sa

mga komunidad at mga operasyon gaya ng tulong medikal na siyang naging bahagi ng

pagkakatatag ng programa nito na IMAP (Individual Medical Assistance Program). Sa

paglipas ng panahon, ito ay naging daanan at takbuhan ng mga nangangailangan

upang ang mga serbisyong panlipunan na hindi natutugunan ng pamahalaan ay

mapunan at maibigay sa mga higit na nangangailangan, sa pamamaraan na dapat ito

ay aksesibo sa kakayahan ng mga humihingi ng tulong. Ngunit sa kabilang pagtingin,

gaano nga ba ito nakakatulong sa mga mahihirap o may sakit at paano nito binibigyan

ng sapat na tulong ang mga nangangailangan sa paraan na hindi ito mas lalong

nagdudulot ng kahirapan sa kanilang panig. Sa pagsagot sa mga katanungan na nais

mabatid, makikita natin ang ugnayan at epekto ng bawat programa ng PCSO para sa

mamamayang Pilipino at masuri ang kulturang kinagisnan sa pangkalahatang

52

pagtatalakay sa sistemang pangkalusugan ng bansa.

Mga Layunin:

1. Malaman kung naging epektibo ang mga pamamaraan ng PCSO sa

pagbibigay ng tulong medikal sa mga mahihirap at may sakit sa pagtugon sa

mga pangangailangan nito.

2. Masuri kung ang mga batas ng institusyon patungkol sa medikal at

serbisyong panlipunan ay angkop upang mabigyang ng sapat na tulong ang

mga nangangailangan.

3. Mabatid at bigyang kahulugan ang paggamit sa konsepto ng “effectiveness”

sa pananaw ng mga nangangailangan at kung paano nito iniuugnay ang isang

maayos na pagbibigay ng serbisyong panlipunan.

Pangunahing Katanungan: Ang PCSO bilang institusyon ng pagtulong sa

kapwa ay nagiging abot- kamay ba para sa mga nangangailangan at papaano

ito nabibigyang kahulugan batay sa kanilang pananaw ang konsepto ng

“effectiveness” sa programa ng IMAP mula sa PCSO?

Mga espesipikong katanungan:

1. Anu-ano ba ang mga ibinabahaging tulong o serbisyong panlipunan ang

saklaw ng PCSO?

2. Ano ang mga proseso ng paghingi ng tulong sa PCSO? at anu-ano ang mga

kailangan isumite upang makahingi ng tulong pang-medikal o iba pang uri ng

serbisyong palipunan?

3. Gaano karami ang nabibigyan ng tulong mula sa mga programa ng ahensya?

Kung hindi mabigyan ng tulong ang nangangailangan, ano ang alterenatibong

53

pamamaraan ng PCSO?

4. Anu-ano ang mga salik na nakakaapekto sa sistemang pangkalusugaan ng

isang indibidwal at ano ang nagiging gampanin ng mga “medical assistance

program” ng PCSO?

5. Bakit marami ang nangangailangan ng tulong lalo na sa usaping medikal

mula sa PCSO?

6. Nagkakaroon ba ng pagkukulang ang PCSO sa mga humihingi ng tulong lalo

na sa aspetong medikal?

7. Sa pagtingin sa kalagayan ng PCSO, Paano mabibigyang kahulugan ang

konsepto ng “effectiveness” sa pananaw ng mga nangangailangan at gaano ito

kahalaga sa uri ng serbisyong panlipunan na hatid ng PCSO?

54

Kabanata 02: Rebyu ng Kaugnay na Literatura:

Ang Pilipinas ay isa sa mga bansa sa Asya na maituturing na may dekalidad

at maayos na pagtuturo ng kaalaman pagdating sa usapin at isyu ng kalusugan.

Makikita din sa ating bansa ang ilan sa mga murang pagamutan at mga serbisyong may

kinalaman sa pangkalahatang kalusugan ng isang lipunan at indibidwal. (IBON Facts

and Figures, 2009). Sa kabila ng magandang uri ng sistemang pangkalusugan,

nananatili pa rin hirap ang karamihan lalo na sa mga tinaguriang “marginalized sector”

ang makakuha ng patas at sapat na impormasyon at tulong pagdating sa medikal na

aspeto. Sila ang mga grupo kung saan kinabibilangan ng mga mahihirap o yung may

mababang antas ng “family income and expenditure rate” na siyang nagiging batayan

upang makakuha ng sapat na serbisyo ang isang pamilya o indibidwal.

Sa konteksto ng Pilipinas sa mga nagdaang henerasyon, masasabi na isa sa

mga isyu na kinahaharap ng ating bansa ay kung bakit nananatili pa rin hirap ang mga

mamamayang Pilipino sa pagkamit ng isang patas at sapat na impormasyon pagdating

sa usapin ng sistemang pangkalusugan. Mula dito ay mas lalong bumababa ang tantos

ng kalidad ng serbisyong pangkalusugan kahit na nanantili tayo na isa sa mga bansa na

may pinakamalaking naiiaambag sa populasyon ng mga manggagamot at narsing sa

ibang bansa. Sa pagtatalakay at pagpapatuloy ng mga layunin, nais malaman ng

mananaliksik kung ano ang nagiging gawain at tungkulin ng PCSO bilang pangunahing

ahensya at takbuhan ng mga mahihirap at may sakit sa usapin ng paghingi ng tulong

medikal at mabatid kung ang mga pamamaraan na ito ay epektibo sa pagsugpo ng

kahirapan lalo na sa aspeto ng kalusugan ng lipunan at mga nangangailangan.

55

Isang pagsulyap sa pag-unlad ng sistemang pangkalusugan ng bansang Cuba:

Gaano nga ba kaunlad ang sistemang pangkalusugan sa ibang bansa?

Maituturing na isa sa mga halimbawa dito ay ang bansang Cuba kung saan makikita

natin sa ating kasaysayan na parehas naging bahagi ng kapangyarihan ng mga

Espanyol sa panahon ng pananakop ang nasabing bansa at ang Pilipinas, ngunit sa

panahon ngayon ang bansang Cuba ay mayroon isang aksesibo o abot-kamay na

pagamutan para sa lahat ng mamamayan nito. Kung atin susuriin ang mga pangyayari

noong taong 1961, ang pagkakatatag ng “Cuban Constitution”, kung saan isa sa mga

bahagi ng pagkilala nito na “Ang kalusugan ay isang karapatang pantao at hindi isang

produkto upang gawing pagkakakitaan para sa ekonomiyang aspeto.” (IBON Facts and

Figures, 2009) Kaya naman ang lahat ng mamamayan nito ay nakakamit ang isang

patas at sapat na impormasyon pagdating sa kalusugan at mga pangangailangan

medikal sa paraan na ang lahat ng ito ay libre nilang nakukuha. Sinasabing ang

sistemang pangkalusugan ay responsibilidad ng Estado at ito ay nakaangkla sa

dalawang aspeto. Una, ang mga bagay gaya ng “preventive at curative services” gaya

ng isang aksesibong pagamutan sa isang komunidad ay bahagi upang malinang ang

isang maunlad na lipunan at ekonomiya kung saan ay pinapalawig nito ang

kahalagahan ng Nasyonalismo at pangalawa, ang mga miyembro o populasyon ng

isang bansa ay kabilang sa proseso ng pag-unlad na siyang tumutukoy upang

maisagawa ang isang maayos na sistemang pangkalusugan na nangangalaga para sa

lahat.

Nagdaan din ang bansang Cuba sa mga sunud-sunod na krisis pang-ekonomiya

ngunit hindi ito naging hadlang upang makagawa sila ng panibagong simula upang

maisaayos ang buhay ng bawat tao sa pamamagitan ng mga implementasyo at

reporma sa programang pangkalusugan, kung saan ang pagbaba ng mga datos sa mga

nakakahawang sakit ay isang indikasyon ng epektibong pamamaraan upang malunasan

56

ang matinding kahirapan at sakit ng lipunan. (IBON Databank, 2009)

Ang kontemporaryong kondisyon ng sistemang pangkalusugan sa ibang bansa sa

Asya:

Ang pagkakaroon ng pagpapahalaga sa kalusugan ay hindi lamang sa

pamamaraan ng mga maayos na pasilidad o maunlad na ekonomiya ng isang bansa

bagkus nalilinang ang kahalagahan nito kung ito ay nagiging epektibo at aksesibo

upang lunasan ang paghihirap na nararanasan ng mga may sakit at mga

nangangailangan sa madaling panahon.

Sa Burundi, kung saan mahigit sa 88% ng mga katao dito ay nabubuhay lamang

sa US$2 o mas mababa pa, dahilan ito upang ang mga mahihirap na pasyente ay

“makulong” sa loob ng ospital at lumaki pa lalo ang kanilang gastusin na kalimitan na

nangyayari sa mahihirap na pamilya. Samantala sa Malawi, sa bilang ng mahigit isang

daan na kababaihan na nagdadalang-tao, isa sa kada sampung pagsusuri sa kanilang

kalagayan ay maaring mamatay dala ng mga komplikasyon sa panganganak at

pagbubuntis dahil na rin sa mababang kalidad ng mga ospital at kakayahan na makamit

ang pagpapagamot, habang sa Pilipinas ang mga batang ipinapanganak sa mga

mahihirap na pamilya ay higit na sa sampung beses na delikado ang kondisyon kapag

nagkakasakit kaysa sa mga mayayaman ngunit hindi ito sapat na dahilan upang masabi

na lahat ay makakaiwas sa iba't-ibang uri ng sakit. May mga batayan na isinasaad na

hindi lamang sa aspetong pangkalusugan nasusukat ang “life expectancy” ng isang

bansa at ng mamamayan nito ngunit ito ay mahalaga upang makita ang mga salik na

maaring magpabuti o magpalala sa umiiral na kondisyon sa lipunan at tao. Mahalaga rin

na masuri ang kalagayan na ito upang mapagtibay ang kahalagahan ng mga

panlipunang batas na ipinapatupad sa kasalukuyan patungkol sa aspeto ng sistemang

pangkalusugan.

57

Maaari natin maihahalintulad ang sitwasyon ng Pilipinas sa bansang Cambodia,

kung saan ang kanilang sistemang pangkalusugan ay higit na nakakapanlumo o yaong

labis ang paghihirap na nararanasan ng mga tao dito dahilan upang ang mga

nakakahawang sakit gaya ng AIDS at Tuberculosis ay mabilis na kumalat. (IBON

Databank, 2009) Nananatiling mahirap ang bansang ito dahil sa mga indikasyon ng

kahirapan gaya ng matas na antas ng pagkakasakit at pagkamatay ng mga tao,

mahinang implementasyon ng mga batas pangkalusugan at pagtugon ng pamahalaan

sa kanilang mga pangangailangan. Ngunit ang paghahalintulad natin sa dalawang

bansa ay batay na rin sa karanasan sa mga nagdaang panahon.

Anu-ano nga ba ang mga salik na nakakaapekto sa ganitong uri ng kondisyon?

Maraming bagay o pangyayari sa mundo ang maaring makaapekto sa kalusugan ng

isang tao, gaya na rin ng nabanggit sa panimula, mahalagang batayan pa rin ang

kakayahan ng isang indibidwal na makamit ang kanyang mga pangangailangan sa pang

araw-araw. Nagtataglay siya ng sapat na hanapbuhay upang matustusan ang mga ito at

higit sa lahat nagagawa niya ang kanyang mga tungkulin sa lipunan at kanyang

pamilya.

Sa pagtanaw sa tungkulin ng pamahalaan, tinitignan natin ang kakayahan nito sa

usapin ng gastusin at alokasyon nito para sa mga serbisyong panlipunan na sapat at

may katangian na tugunan ang mga pangangailangan ng mamamayan nito, bagkus

hindi ito dapat nagreresulta sa kakulangan at nagdudulot ng mas malaking problema sa

lipunan, mahalagang malaman kung ano nga ba ang higit na binibigyang importansya

ng pamahaaan sa mga serbisyong ito gaya ng edukasyon, agrikultura, industriya,

seguridad at higit sa lahat ang kalusugan.

Ngunit bakit nananatili pa rin ang ganitong uri ng kondisyon sa ating bansa?

Bilang paghahambing sa mga bansa sa Asya gaya ng Thailand, Singapore, Malaysia at

58

iba pa, ang Pilipinas ay nananatili pa rin sa estado ng kakulanganan at hindi patas na

hustisya para sa pagkamit ng mga karapatang pangkalusugan kaya naman nagiging

hadlang ito upang ang mga mamamayan sa bansa ay maging produktibo at mahusay

sa kanilang gawain at sa halip ito ay nagdudulot pa ng mas matinding paghihirap sa

mga maysakit dahil hindi tiyak ang kanilang gastusin sa ospital kahit na ito ay

pampubliko.

Karaniwan na ang ganitong sitwasyon sa mga pampublikong ospital lalo na sa

mga tinaguriang mga “government owned” kung saan nagkakaroon ng mga pagbabago

sa pagpapatupad ng mga batas nito patungkol sa pagtanggap at pagpapagamot ng mga

may sakit lalo na sa kalagayan ng mga mahihirap kaya bilang resulta, ito ay nagdudulot

ng matinding pangangailangan na makakuha ng mga “medical assistance” sa ibat-ibang

ahensya ng pamahalaan.

Ayon sa pagsasaliksik at datos na nalikom mula sa WHO (World Health

Organization, 2008) sa pangkalahatang paggastos ng pamahalaan para sa kalusugan

noong taong 2002-2006, ang Pilipinas ay mayroon lamang na 32.9% na paggastos

mula sa 40% noong taon ng 2002, higit na malaki ang ibinababang porsyento kumpara

sa mga bansa gaya ng Thailand na may 64.5% mula sa 63.9%, Singapore na may

33.1% mula sa 32.3% at Malaysia na may 44.6% mula sa 44.8%. ito ay isang malinaw

na pagtingin na kahit bumababa man ang porsyento nananatili pa rin mataas ang antas

nito hindi katulad sa ating bansa na halos 8% ang kakulangan para sa gastusing

medikal at sa kasalukuyan, ang pambansang budget lamang ng ating pamahalaan sa

kalusugan sa taong 2011 ay humigit kumulang sa 31.829 bilyon sa kabuuang halaga ng

taunang budyet na 1.645 trilyon. Higit na maliit ang porsyento na inilalaan ng

pamahalaan sa kalusugan sa dahilan na higit na kailangan pag-igtingin ang

pagpapaunlad sa mga infrastraktura at daanan para sa maayos na serbisyo ngunit ayon

na rin sa datos mula sa WHO (World Health Organization), nararapat na ang 4% ng

59

kabuuang GDP o ang kabuuang antas ng produksyon pang-ekonomiya ng isang bansa

ay inlalaan para sa kalusugan at ito rin ang batayan upang masabi na maayos at

aksesibo ang mga programa sa ilalim ng sistemang pangkalusugan nito.

Sa kasalukuyang populasyon sa Pilipinas, hindi ito nagiging sapat upang

matugunan ang bawat pangangailangang medikal ng mga nangangailangan bagkus ay

lalo pa nito pinalala ang matagal ng sitwasyon sa kahirapan para sa wastong pagkamit

ng isang epektibo at aksesibo impormasyon para sa kalusugan. Kaya sa pamamagitan

ng mga pangkakawang-gawa mula sa PCSO at ang programa nito para sa “medical

assistance”, ito ay paunti-unting nababawasan ngunit sa pagdaloy ng pagsasaliksik

gaano nga ba ito nagiging epektibo upang lunasan ang problema ng mga mahihirap at

may sakit o ito ba ay nagiging bahagi lamang ng sistemang pulitikal at istratehiya upang

hawakan ang mga Pilipino sa pagkamulat sa matinding pagkukulang ng pamahalaan na

pangalagaan ang bawat mamamayan nito.

Bukod pa sa usapin ng paggastos ng pamahalaan tinitignan din bilang isang

salik para sa isang maayos na sistemang pagkalusugan ang alokasyon ng mga

manggagamot at malinis na pasilidad, ayon sa datos ng Department of Health (DoH,

2011), halos 92% mula sa urban areas at 80% sa rural areas ang may kakayahan na

makamit ang malinis na tubig samantala mayroon lamang na mahigit 1,794 na

pampublikong ospital ang bansa at sa bawat 10,000 Pilipinong nagkakasakit tanging

11.2% sa kabuuang bilang ng mga kama na mahigit 83,491 ang nagagamit at kung

minsan sa sahig na lamang nakahiga ang ilan sa mga hindi kayang magbayad. Maaari

din natin bigyan pagtingin ang usapin ng mga pangunahing sakit sa bansa at kung

gaano ito pinagkakagastusan ng isang ordinayong Pilipino.

Hindi kaibahan ang kahalagahan ng kalusugan sa iba pang mga bagay gaya ng

pagkain, bahay, damit na kailangan ng bawat tao upang mabuhay at magawa nila ang

60

kanilang mga responsibilidad bagkus ito ay isa sa mga pangangailangan na nahahati

dahil sa mga polisiyang ipinatutupad at sa tungkulin ng pamahalaan na maipaabot sa

mamamayan ang tapat at patas na karapatan sa maayos na pamumuhay. Sa kabuuang

pagtingin sa pampublikong sistemang pangkalusugan, mababatis natin ang mga

sumusunod na suliranin at katangian na dapat aglayin ng isang epektibong serbisyong

panlipunan:

1. Dahil sa kasalukuyang suliranin ng kakulangan sa badyet para tustusan

ang mga pangangailangan ng mga nagkakasakit at iba pang mga gamit o

pasilidad, hindi nito natutugunan ng maayos ang mga pangngailangang medikal

bagkus ito ay nagdudulot ng panibagong suliranin sa kanilang kalagayan. Ang

isang aksesibong pamamaraan at kakayahan na maipaabot ito sa mga

nangangailangan ang dapat na taglayin na katangian ng isang programa.

2. Ang maayos na implementasyon ng mga batas at polisiya patungkol sa

pagunlad ng kalusugan sa bansa ay isa sa mga mahahalagang indikasyon

upang maging epektibo ang mga programa nito ngunit sa kabilang pagtingin

nagkakaroon ng patlang sa pagitan kung ano nga ba ang tungkulin ng

pamahalaan na bigyan ng isang maayos na pamumuhay at kalagayan ang mga

mamamayan nito at ang gampanin nito na maalis ang kasalukuyang kalagayan

ng kahirapan.

3. Marami ang tumatangkilik ng mga serbisyong panlipunan gaya ng

programa ng medical assistance dahil sa ito ang madaling pamamaraan na

maaring maabot ng isang nangangailangan batay sa kanyang kakayahan

ngunit karamihan sa mga ito ay pawang mahihirap at hindi kayang ustusan ang

patuloy na pagtaas ng halaga para sa proseso ng pagpapagamot.

61

Sa kasalukyan, sinasabing isa sa mga pangunahing suliranin na kinahaharap ng mga

ganitong uri ng serbisyong panlipunan ay ang pamamaraan nito na maihatid sa

kakayahan ng mga nangangailangan sa tamang oras o panahon na kanilang

kakailanganin ang isang aksesibong proseso ng pagpapagamot na siyang tumutukoy sa

konsepto ng responsiveness at timeliness ng programa. Batay din sa mga isinagawang

pag-aaral, kalimitan na katangian ng isang programa ang pagkakaraoon nito ng

mabagal na proseso dahil sa mga sumusunod:

1. Kalulangan sa pondo at kawani ng ahensya upang matustusan ang

bawat pangangailangan ng mga humuhingi ng tulong at sa mabilisang proseso

ng ebalwasyon sa kalagayan ng mga nangangailangan.

2. Bilang ng mga humihingi ng tulong na siyang hindi tugma sa badyet ng

isang programa gaya ng medical assistance.

3. Ang layunin nito sa pangmatagalang pamamaraan na maibsan ang

kalagayan ng nangangailangan at hindi lamang sa pasamantalang tulong na

maaari nitong maibahagi.

Sa konteksto sa iba pang mga programa sa Pilipinas maihahalintulad din natin dito ang

programa ng DSWD (Dept. of Social Welfare and Development) ang kanilang taunang

programa ng CCT o Conditional Cash Transfer na ang pangunahing layunin na

mabawasan ang kahirapan sa bansa sa pamamagitan ng pagbabahagi sa mga

mahihirap na pamilya ng kaunting halaga o mga bagay gaya ng pagkain mula sa

pamahalaan. Ngunit isa sa mga kondisyon nito na ang bawat pamilya na mapipili ng

ahensya na ito ay gagamitin sa pag-aaral at kalusugan ng pamilya, sa taong 2011 halos

86% mula sa pambansang budyet ng pamahalaan ang iginugol ng administrasyon

upang ilunsad ang programa ng 4P's o “Pantawid Pamilyang Pilipino Program” na

62

siyang pangunahing layunin upang hindi lamang mabawasan ang kahirapan sa bansa

ngunit mas lalo pa nito paigtingin ang pagbibigay serbisyo ng pamahalaan para sa mga

mamamayan. (Africa, 2011)

Sa pagtatala, ang implementasyon ng CCT ng kasalukuyang pamahalaan ay

binabatikos sa dahilan na ito ay hindi epektibo sa kampanya nito laban sa kahirapan

bagkus ay lalo nito ibinabaon sa maling pag-asa ang mga tao na magsumikap sa

kanilang sariling kakayahan at magamit ng wasto ang alokasyon sa iba pang mas

mahalagang serbisyong panlipunan. (Africa, 2011). Sa pagsusuri ng prosesong

pinagdadaanan ng CCT, ito ay hindi pangmalawakan na solusyon sa mga problema ng

kakulangan sa ibang serbisyong panlipunan gaya na lamang ng kalusugan bagkus ang

maling pamantayan sa pagpili sa mga tunay na nagangailangan ang hindi natutugunan

ng ahensya at sa huli ay mas lalo ito nagdudulot ng matinding kahirapan sa bansa.

Tinatayang aabot ang gastusin ng pamahalaan sa CCT ng mahigit kumulang Php 306

bilyon higit na malaki ang alokasyon na ito kumpara sa ibang sektor ng

pangangailangan ng mga Pilipino na hindi tuwirang binibigyang kahulugan ang tunay na

sanhi ng kahirapan. (IBON Databank, 2011)

Ang kalusugan ay produkto hindi lamang sa pagkakaroon ng isang aksesibo na

pamamaraan sa usapin ng “medical prevention and treatment” bagkus sa antas kung

saan ito ay nasusukat sa karanasan upang ang mga pangyayaring nagaganap sa ating

kapaligiran ay makapagdulot ng kabutihan sa bawat buhay ng mamamayan. Tinitignan

natin ito sa paraan na hindi lamang magkaroon ng isang maayos na pamumuhay kung

hindi ay natutugunan din natin ang iba pang panlipunang kondisyon gaya ng karapatan

sa edukasyon, isang malinis at maayos na kapaligiran at pagkakapantay-pantay sa

pakikibahagi sa usapin pulitika na siyang tutukoy sa pagpapalawig ng patas at tapat na

serbisyong panlipunan.

63

Kabanata 03: Analytic Framework:

“Everyone has the right to a standard of living adequate for the

health and well being of himself ad of his family, including food,

clothing, housing and medical care”- Universal Declaration of Human

Rights , Art. 25, 1948

Ang pahiwatig ng UDHR kung bakit nga ba mahalaga ang pagkamit ng patas at tapat na

serbisyo para sa kalusugan ay isa lamang bahagi upang magpatuloy ang buhay ng mga

tao sa lipunan. Sinasabing hindi lamang ito basta karapatang pantao na binibigyang

kahulugan at pagpapaliwanag bagkus ito ay karapatan na isinasagawa at nakakamit ng

bawat indibidwal. Ang karapatan sa kalusugan ayon sa konstitusyon ng bansa ay

responsibilidad ng Estado sa kanyang mamamayan upang maisagawa ang mga

tungkulin nito na maging kapakipakinabang at matapat para sa bansa katulad din ng

isinasaad ng Alma Ata for Health.

Ang Alma Ata for Healh ay isang kasunduan mula sa mahigit 134 na bansa noong 1978

kasama ng UDHR kung saan nilalaman nito ang pagpapahalaga sa kalusugan ay hindi

lamang isang karapatan para sa lahat at pagpapatupad ng mga programa sa ilalim nito

bagkus ito ay isang karapatan na nangangailangan ng pagpapaunlad ng sosyo-

ekonomikong kapaligiran para sa ikakabuti ng mga tao at ng lipunan. Ngunit sa kabilang

pagtingin, dahil na rin sa pagpasok ng ilang mga bansa sa isang “neo-liberal” na

kasunduan sa ilalim ng malawakang globalisasyon naging isang indikasyon ito upang

ang isang mapagpalayang polisiya na nangangalaga sa ng mga tinaguriang Third World

countries ay nakatali sa direktiba ng mga dayuhan, kung saan direkta nitong tinutukoy

ang karapatan sa kalusugan bilang isang “commodity” at ang pagtatakda sa presyo ay

nakasalalay sa mga polisiya ng mga pribadong kumpanya at sa bansa nito na higit na

64

nakikinabang sa mga pagbabago. At sa huli, ang resulta ng pagsasapribado ng mga

pasilidad at pagamutan ay isang hadlang sa pagkamit ng patas at tapat na hustisya

para sa kalusugan at sa pagiging epektibo nito sa paglunas ng sakit ng mga

mamamayan.

Ang usapin sa isyu ng “Privatization of Health” ay kinikilala ng mananaliksik na isa sa

mga malaking isyu na kinahaharap ng mga pampublikong sistemang pangkalusugan sa

bansa ngunit nais talakayin ng pagsasaliksik na ito ay ang kakayahan ng PCSO, bilang

pangunahing ahensya para sa pagbibigay ng isang epektibong tulong medikal na

gastusin sa mga higit na nangangailangan. Kung gaano nga ba ito nakakatulong sa

mga mahihirap at may-sakit at batay sa kanilang pananaw ay mabigyang kahulugan

ang konsepto ng “effectiveness”.

Upang maunawaan ang pagtatalakay sa tungkulin at gampanin ng PCSO bilang isang

institusyon na naglalayon na makapagbibigay ng tulong sa mga mahihirap sa

pamamagitan ng mga programa nito at mabatid ang kaalaman sa ang katanungan kung

ang PCSO ay lubos na nakakatulong sa mga nangangailangan, mahalagang malaman

natin ang konsepto ng “social policy” at kung ano ang ugnayan nito sa pagbubuo ng

mga batas patungkol sa sistemang pangkalusugan ng ating bansa at kung paano nito

binibigyang gampanin ang pangkaisipang kultural ng mga Pilipino sa pagkakawang-

gawa para sa kapwa tao at pagkamit ng sapat na impormasyon sa sistemang

pangkalusugan bilang bahagi ng isang “welfare state”. At karagdagang pagtatalakay ay

matuklasan ang kinagisnang pananaw ng mga nangangailangan patugkol sa konsepto

ng “effectiveness” at kung paano nila ito iniuugnay sa kanilang pansariling karanasan sa

pagbatid ng uri ng serbisyong panlipunan.

Ang konsepto ng “social policy” ay tumutukoy sa mga gawain, prinsipyo at mga batas

na nakakaapekto sa pamumuhay at kondisyon ng isang tao, ito ay bahagi ng isang

65

pampublikong batas kung saan ito ay maaring maiugnay sa mga isyung panlipunan

gaya ng edukasyon, kalusugan, pagkamit ng hustisiya, mga serbisyong panlipunan at

lakas paggawa ng tao para sa magiging kapakanan ng bawat indibidwal. (Titmus, 1951)

Kalimitan ang pagsasagawa ng “social policy” ay iniuugnay sa mga isyung panlipunan

upang matugunan ang mga pangangailangan ng bawat indibidwal sa pamamagitan ng

pagkamtan ng Estado sa tungkulin nito na maipaabot ang mga serbisyong panlipunan.

Ayon kay Prof. Ian Gough at Len Doyal, Theory of Human Needs (2000), tinitignan nila

bilang bahagi ng pagkakaroon ng “social policy” ang ugnayan ng Estado na magkaroon

ito ng kakayahan na matukoy ang pangangailangan ng mga tao hindi lamang sa

pangkalahatang interes kung hindi sa antas ng personal na pakikibahagi. Sinasabi nila

na ang sikolohiyang pangangailangan ng isang indibidwal ay isang representasyon ng

kahalagahan ng pagiging bahagi nila sa isang lipunan. Ang kanyang pagkamit sa mga

pangangailangan ay tumutukoy upang siya ang maging matagumpay sa kanyang

gampanin at kaibahan naman ito kung hindi ito naibibigay ng Estado.

Ang bawat tao ay may layunin na umiwas sa mga bagay na maaring magdulot sa kanya

ng kapahamakan na maaaring maging hadlang sa pagkamit ng isang maayos na

pamumuhay. At sa bawat pagkilos ng isang indibidwal bilang bahagi ng isang lipunan ay

nangangailangan ng abilidad na makisama sa mga gawain nito dahil sa paraan na ito

ay nakakamit niya ang pisikal na kalusugan at pansariling kalayaan na malaman ang

kanyang mga nais na makamit at makagawa at makibahagi sa paggawa ng

pangkalahatang desisyon para sa lipunan.

Ayon sa mga pag-aaral, ang pangangailangan ng isang indibidwal ay mahalaga upang

matamo niya ang kahulugan ng kanyang responsibilidad sa lipunan, bilang isang bahagi

ng “welfare state”. Sa pag-aaral ni Karl Marx, Paris Manuscripts (1844), sinasabi niya na

ang mga tao ay “nilikha ayon sa pangangailangan” kung saan, ang mga

66

pangangailangan na ito ay batay sa mga karanasan habang siya ay nasa proseso ng

pag-alam sa mga pangyayari at bagay sa kanyang paligid. Ang pag-unlad ng mga

kakayahan ng tao na malaman ang kanyang mga naisin ay nagtatakda upang ito ay

gumawa ng makabagong kaalamanan.

Sinasabing ang kahalagahan ng tao at sa kanyang paggawa bilang indibidwal ay

makikita kung ang mga sumusunod ay kanyang nakamit: (1) Ang paggawa ay isang

mahalagang gawain upang matugunan ang mga pangangailangan, (2) ang mga tao ay

may sariling kamalayan at pagtingin sa lipunan kanyang ginagalawan, At (3) sa

pangkalahatan, ang tao ay sinasabing may sariling kalayaan na makagawa ng desisyon

na makikita natin sa natural na karakter ng mga tao.

Gaya ng nabanggit sa panimula, dahil sa lumalalang kondisyon ng kahirapan sa bansa

ay lalong dumaranas ng matinding kahirapan ang mga mahihirap at maysakit na

maabot ang kakayahan na makapagpagamot dahilan din ito kaya naman umusbong

ang programa ng mga “medical assistance” upang mabawasan nito ang bilang ng mga

dumaraming nagkakasakit, nangangailangan at gastusing medikal. Ngunit sa kabilang

pagtingin sa usapin ng mga “medical assistance” gaano nga ba nito natutugunan ang

mga pangangailangan ng maysakit at sa anong bahagi ng pagiging epektibo nito

nabibigyan ng solusyon ang kakulangan sa mga suliranin sa kalusugan at kahirapan sa

bansa. Isang pagtataya sa usapin ito ang pangkalahatang sitwasyon ng unti-unting

pagsasapribado ng ilang mga pampublikong ospital dahilan upang magkaroon ng

limitasyon na makakilos ang mga mahihirap na maabot ang sapat na tulong medikal.

Ayon sa datos ng WHO noong taon 2004 halos mahigit 70% ng kabuuang populasyon

ng bansa ang hindi nagkakaroon ng isang aksesibong pamamaraan sa mga medikal na

usapin at talakayan bagkus ito ay nagmumula sa mga “disease prone area” gaya ng

mga rural at urban poor communities lalo na sa mga kababaihan at mga “indigenous

communities” na siyang hindi naabot ng mga tulong medikal mula sa pamahalaan at

67

may katangian ng mataas na tantos ng pagkakasakit at pagkamatay.

Ang mga medical assistance at mga programa katulad ng mga CCT batay sa pag-aaral

ng mananaliksik ay isang anyo ng istratehiya upang alisin sa kaisipan ng mga

mamamayan na magsagawa ng mga pagkilos at gawing responsible ang pamahalaan

sa kabila ng mga pagkukulang nito. Hindi nito tuwiran binibigyang layon na maalis ang

kakulangan sa isang maayos na kalusugan para sa lahat at sa halip ay gumagamit ng

mga pamamaraan upang magkaroon ng isang panlipunang realidad na walang umiiral

na suliranin sa lipunan.

Ngunit ano nga ba ang dapat taglayin ng isang epektibong programa? Batay sa

pagsasaliksik na isinagawa, mababatis natin ang kahulugan at indikasyon ng

pagkakaroon nito ng mga sumusunod.

1. Ito ay nasususkat sa epekto na maaring maibahagi nito sa kalagayan

ng mga nangnagailangan sa paraan na ito ay nagdudulot ng kabutihan at hindi

ng panibagong suliranin.

2. Maari din masukat ito sa bilang ng mga natutugunan ng programa dahil

mula dito ay makikita ang antas ng pagbaba o pagtaas ng mga humihingi ng

tulong medikal

3. At huli, ang pagbibigay ng sapat na tulong gastusin medikal na isyang

tutugon sa kakayahan nito na maging epektibo.

Samakatuwid, sa mga talakayan hinggil sa pagkakaroon ng patas at tapat na

serbisyong panlipunan, isa sa mga isyung kinahaharap nito ang mga diskurso ng

bioethics, (Rothstein,1998) kung saan mahalagang matanong ang konsepto ng isang

aksesibong pamamaraan o kakayahan na maabot ang sapat at tamang impormasyon

ng kalusgan para sa lahat lalo na sa mga pamilyang may mababang antas ng

68

hanapbuhay o ang tinatawag na “Family Income and Expenditures”, kung saan kaakibat

nito ang pagtamo ng sapat at tamang kaalamanan sa kalusugan at iba pang

pangangailangang serbisyong panlipunan. Sinasabi din sa diskurso na mahalagang

matukoy ang mga salik gaya ng pagkakaroon ng hanapbuhay, maayos na

komunikasyon sa pagitan ng mga miyembro nito upang malaman ang responsibilidad

ng Estado sa mga mamamayan nito, kung mainam ba na ipasa sa bawat pamilyang

Pilipino ang kakayahan na magkaroon ng kaukulang pagkamit sa kaulusugan. (Riley,

2008). Isa sa mga salik na tinitignan upang matukoy ang pagiging matagumpay ng

isang epektibong pamamaraan ay ang pagtingin sa kabuuang kondisyon at

pamamaraan ng sistemang pangkalusugan. Maaring pumasok dito ang mga istatistika o

datos patungkol sa dami at lawak ng mga nakakakuha ng mga serbisyong panlipunan

maging sa antas ng isang komunidad at mga indibidwal na tauhan. Sa kasong ito, batay

sa mga isinagawang hakbang ng mananaliksik, lumalabas na ang kakayahan ng PCSO

na makapagbigay ng tulong sa mga nangangailangan ay isang tungkulin na dapat

gampanan ng ayon sa ikakabuti nito. Sa pagdaloy ng talakayan ay nais ituon ng

mananaliksik ang pag-aaral kung ang mga medical assistance na ibinibigay ay PCSO

ay instrumento para sa isang epektibong pamamaraan upang alisin ang matinding

kahirapan na nararanasan ng may sakit o ng mga nangangailangan at hindi ito nagiging

kasangkapan ng pamahalaan upang ikubli ang kakulangan at panghawakan ang

nakararami sa pamamagitan ng pagtulong lamang.

Paglalapat ng diskurso at teorya sa proseso ng paghingi ng tulong medikal mula sa

PCSO:

Ayonsa diskuro at pag-aanalisa ni Louis Althusser at sa kanyang Ideological State

Apparatus (1970), ay tinitignan ang ganitong uri ng mga serbisyong panlipunang

kalagayan bilang isang pagkakataon ng pamahalaan na bigyan ng mas makabuluhang

dahilan ang kanilang tungkulin at responsibilidad sa mamamayan sa pamamaraan ng

69

pagkalinga sa bawat pangangailangan nito sa pamamagitan ng mga ibinabahaging

tulong gaya ng medical assistance. Ito ay nakaangkla sa konsepto na ang kaalaman ay

hindi matutuklasan sa paraan ng isang indibidwal na antas bagkus ito ay kanyang

ginagawa o kakayahan kaakibat ang kapaligiran na kanyang ginagawalan kung saan

ang nagiging epekto nito sa kanyang pagtingin sa kasalukuyang kalagayan ay batay sa

umiiral na pwersang pangkaisipan mula sa dominateng pangkat ng lipunan.

Sa konteksto ng medical assistance ng PCSO, dahil sa matinding kahirapan na

dinaranas ng mga mahihirap, sila ay walang kakayahan na magkaroon ng sapat na

lakas upang isulong ang kanilang karapatan sa wastong karapatan para sa kalusugan

dahil sa kondisyon na ito sila ay lumalapit sa mga ahensya na nagbibigay tulong upang

magkaroon ng paglilinaw at pagtitibay na ang pamahalaan ay nagkakalinga at

responsable sa kanilang kalagayan.

At dahil nahuhubog ang mga nangangailangan sa ganitong uri ng sistemang

pangkaisipan kaugnay ang kanilang mga sariling desisyon at pananaw sa buhay na

sinasabing bahagi ng pang-araw-araw na gawain o “social practices” nagkakaroon ng

isang uri ng pamamaraan kung saan ay nakukulong sa isang tradisyunal na pananaw

ang mga indibidwal kaakibat ng kasalukuyang kalagayan ng kahirapan at pagkakasakit

na manatiling walang kakayahan at nagreresulta sa isang positibong pagtingin sa anyo

ng pagkakaroon ng utang na loob (indebtedness) sa tulong na ibinabagahi ng ahensya

sa halip na magsagawa ito ng pagbabago sa kasalukuyang suliranin ng sistemang

pangkalusugan sa bansa.

Sa pagtatalakay ng pagkamit ng isang epektibong pamamaraan para sa isang maayos

na sistemang pangkalusugan, mahalagang malaman na ang pagbibigay ng tulong sa

mga tao ay hindi lamang sa pamamagitan ng dami ng mga manggagamot at pasilidad

bagkus ang kakayahan ng sistema na mailapit ang bawat indibidwal sa isang maayos

70

na pamumuhay upang magampanan nito ang tungkulin bilang isang produktibong

miyembro ng lipunan at makibahagi sa mga gawaing pulitikal, ekonomika at sosyal na

pagtingin kahit sa anong aspeto ng buhay, layunin din nito na matukoy ng kakayahan na

makapagdesisyon sa kabutihan ng lahat.

Sa tungkulin ng PCSO na mabigyan ng tulong medikal ang lahat ng mga

nangangailangan, makikita natin na bahagi ito ng pamamahala ng Opisina ng Pangulo.

Ayon na rin sa direktiba ng PCSO Charter na ipinapatupad, ang gawain ng ahensya

bilang bahagi ng pamahalaan ay masiguro na maisasagawa nito ang mga serbisyong

panlipunan sa pamamagitan ng pagtulong sa mga nangangailangan. Ang tungkulin ng

pamahalaan sa katauhan ng PCSO ay sinasabing higit na epektibo sapagkat

natutugunan nito ang mga tunay na mga nangangailangan ngunit dahil na rin sa

pagbabago ng sistemang pulitikal ng bansa, ang nasabing ahensya ay humaharap sa

mga suliranin kung saan ito ay hindi nagiging patas sa pagbibigay ng tulong sa

kadahilanan na walang buong kapangyarihan ang bawat sangay nito gaya ng FAD na

makatulong sa pangmatagalang proseso lalo na sa usapin ng pagbibigay ng tulong

medikal. Marami sa ating mga kababayan ang tumatakbo at nagbabakasakali na

makakuha ng mabilisang tulong ngunit sa kasalukuyan at batay sa mga nakalap na

datos ng mananaliksik, ang mga pampublikong ospital na bahagi ng programa ng

PCSO ay sumasailalim sa proseso ng “privatization” upang bigyang daan nito ang

kakulangan sa mga pasilidad at badyet na siyang gagamitin sa pagpapatakbo ng mga

programa nito kaya naman higit na nagiging mahirap para sa mga nangangailangan na

matustusan ang kanilang mga gastusin sa ospital.

Ayon sa datos mula sa Health Alliance for Democracy (HEAD), kung tunay na kinikilala

ng pamahalaan na ang kalusugan ay bilang isang karapatan, hindi nito hahayaan na ito

ay maging isang “commodity” o produkto na siyang pagkakakitaan ng mga dominateng

pangkat sa lipunan at maging pribado at ekslusibo lamang sa mga mayayaman na may

71

kakayahan na makakuha nito. Ang bahagi ng isang maayos na pampublikong

sistemang pangkalusugan ay binubuo hindi lamang ng maasyos na istruktura ng

pinansyal na gastusin bagkus ang kakayahan ng programa nito na maging matatag sa

kabila ng mga sakuna at matinding pangangailangan. Isa din sa mga isyu na ito ay ang

aplikasyon ng Philhealth upang sa pamamaraan na ito ay hindi mahirapan ang PCSO

sa pagbibigay ng tulong medikal ngunit ayon na rin sa Coalition for Health Budget

Increase (CHBI), ito ay bahagi lamang upang mas lalong mapabilis ang pagsasapribado

ng mga pampublikong ospital na sakop ng PCSO, sinasabing ito ay para sa mga higit

na nangangailangan ngunit tanging layunin nito na makalikom ng mataas na posyento

sa mga gastusing medikal mapa-pribado o pampublikong ospital sa Pilipinas.

Sa paglalapat nito sa proseso ng paghingi ng tulong medikal sa PCSO, makikita natin

na bukod sa matagalan na proseso ng “guarantee letter”, isa din sa mga salik na

tinitignan ay ang pinagkukuhanan ng pondo upang tugunan ang mga gastusin medikal

lalo na sa mga pampublikong ospital at sa programa ng IMAP, ayon sa PCSO Charter,

ang tanging pinagkukuhanan ng ahensya upang mabatid ang pagbibigay ng tulong ay

sa pamamagitan ng mga programa nito gaya ng mga STL (small town lottery) at mga

loterya kung saan ito ang sinasabing “power house” dahil sa dami ng mamamayan na

tumatangkilik at nahuhumaling sa pagsali sa mga laro nagkakaroon ng palitan sa

pagitan ng mga naglalaro na siya din mga higit na nangangailangan at sa pamamahala

ng PCSO. Mayroon din mga donasyon galing sa mga pribadong kumpanya ng sa gayon

ay mabawasan ang kanilang buwis na binabayaran. Ngunit sa pagtatala ng proseso,

higit na mahirap ang pinagdaraanang hakbang bago makuha ng isang kliyente ang

medical assistance nito dahil bukod sa sumusunod sa isang decentralized na anyo ng

pamamahala ang FAD, kalimitan ang mga kliyente ay gumagastos ng higit sa kanilang

kapasidad at sa huli ay hindi ito napupukaw ng halaga ng medical assitance na kanilang

nakukuha. Ang pangangalaga sa kalusugan ay mahalagang bahagi ng buhay ng bawat

indibidwal sapagkat ang epekto nito sa oportunidad ng isang indibidwal na magawa ang

72

kanyang mga tungkulin ay ang pagbibigay buhay sa lipunan kanyang ginagalawan. Ito

ay naglalayon na mapanatili ang isang maayos na gawain kung saan ang mga sakit at

kapansanan ng isang tao ang sinasaing lubos na humahadlang sa pagkamit ng pantay

na oportunidad nito upang maging produktibong miyembro ng lipunan. Ang kasabihan

na tanging mga mayayaman lamang ang may kakayahan sa patas at tapat na

kalusugan ang mabubuhay at ang mga mahihirap at yaong mga nagkukulang sa

pagkamit nito ang pangunahing naapektuhan at mataas ang posibiladad na hindi

makibahagi sa usapin ng sistema ng pangkalusugan. Sa kawalan ng isang masusing

pagtatalakay sa pagbibigay ng mga tamang alokasyon para sa kalusugan ito ay

nagreresulta sa isang di pagkakapantay-pantay na pag-unawa o ang “accoutability for

reasonableness” kung saan dahil sa kasalukuyang kalagayan ng mga nangangailangan

ay hindi nito tuwiran nabibigyan ng kaukulang pagtingin ang paghahanap ng solusyon

para sa mga suliranin nito. (Daniels and Sabin, 1997, 1998a)

Limang Punto sa Pagtingin ng Pagiging Epektibo ng Medical Assistance:

Mula sa talakayan at diskurso sa pag-aaral ng Critical Social Theory at Ideological State

Apparatus, nabatid ng mananaliksik ang limang punto upang maunawaan ang

pisolopiya ng medical assistance sa aplikasyon nito sa konsepto ng effectiveness batay

sa pananaw ng mga kliyente.

Una, dahil sa paglaganap ng ideolohiya mula sa dominateng pangkat ng lipunan na ang

mga nangangailangan ay walang sapat na kakayahan at umaasa sa mga tulong na

maaring maibigay sa kanya ng nagbibigay, nagdudulot ito ng “culture of learned

helplessness” o isang kultura kung saan ay nananatili sa kaisipan ng mga

nangangailangan na sila ay walang magagawa sa kasalukuyan nilang kondisyon at

nananatiling mahina ang pagtingin sa sarili kakayahan. Halimabawa, sa pagtaya sa

mga loterya, kung ating susuriin ang mekanismo nito makikita natin na sa mga

73

mamamayan lalo na yung mga tinaguriang nasa “chronic poverty” ang higit nagbibigay

sigla upang gumalaw ang operasyon ng paglalaro, karaniwan pa sa kanila ay yung mga

“chronic bettors” o yung mga tumataya kahit wala na silang panggastos sa sariling

pangangailangan o sa pamilya dahil sa paniniwala at pagbabakasakali na masusungkit

ang inaasam na kaginhawaan.

Sa apliksyon nito sa proseso ng medical assistance, makikita natin na ang mga higit

nangangailangan ay nasasadlak sa ganitong uri ng kaisipan kung saan ito ay

nagdudulot ng “moral weakness” o pagkalaho ng pansariling moralidad na maaring may

iba pa silang magagawa sa kanilang sitwasyon at sa halip isa sa mga epekto nito ay

tinatanggal nito ang kakayahan ng mamamayan na makibahagi sa proseso ng pagbuo

ng solusyon para sa mga usapin at isyung panlipunan. Hindi ito nababatid ng mga

kliyente o ng mamamayan na sila ay napanghahawakan ng ideolohiya sa proseso ng

paghingi ng tulong medikal sapagkat ang mekanismo ng medical assistance ay upang

panatilihin sa mga nangangailangan ang kalooban at kaisipan na kilalanin ang

pamahalaan sa pamamagitan ng pagbabalik nito ng utang na loob dahil sa

pamamaraan ng pagtulong nito.

Pangalawa, ito ay gumuguhit ng isang matalas na linya sa pagitan ng mga burukrasya

at sa mga mahihirap kung saan mas lalong nabibigyan diin ang pagtulong sa

pamamagitan ng pagkahabag nito sa sitwasyon at hindi sa anyo ng tapat na pagtulong.

Ang demarkasyon na ito ay lubhang mapanganib dahil ang pagtulong sa pamamaraan

ng pagkahabag ay hindi tuwiran pagtulong na maalis ang kasalukuyang suliranin sa

kinakaharap ng mga nangangailangan.

Pangatlo, dahil sa ang loteryang programa ng PCSO ang pangunahing pinagkukuhanan

ng pondo para sa pagbibigay ng tulong medikal, lumaganap ang kultura ng pagsusugal

kung saan ito ay nagagamit upang sa halip na alisin ang kaisipan ng kahirapan sa mga

74

mahihirap ay mas lalo nito binibigyan ng dahilan ang mga ito na umasa na lamang sa

kapalaran ng paglalaro at hindi sa pagkakaroon ng pagpapabuti sa sariling kakayahan.

Pang-apat, ang mga medical assistance ng PCSO upang makatulong sa mga

nangangailangan ay karakter ng isang random na pagtulong kung saan ito ay walang

katiyakan na maari pa ito masundan dahil na dami ng mamamayan na tumatangkilik

nito at sa mismong proseso ng paghingi mula sa PCSO

At huli, dahil sa paglaganap ng ideolohiya na ang mga mahihirap ay mananatiling

mahirap sa kanilang kondisyon ito ay nagdudulot ng “status crystalization” o kosepto

kung saan ay hindi nakakausad sa pag-ulad ang mga ito at dahil ang kanilang konsepto

ng pag-ahon sa kahirapan ay batay na rin sa antas ng kanilang karanasan at

kakayahan na maging mas produktibo sa lipunan.

Ang konsepto ng “effectiveness” batay sa pananaw ng mga humihingi ng tulong medikal

ay isang mahalagang pagtingin dahil hindi lamang nito tinutukoy ang kawalan ng

kaukulang pagpapahalaga sa karapatang pantao bagkus sa kawalan ng responsibilidad

ng pamahalaan na tugunan ang mga pangangailangan ng mamamayan sa isang

epektibo pamamaraan. Sa kaso ng PCSO, kinikilala ng mananaliksik na nakakatulong

ang programa ng pagbibigay ng medical assistance ngunit nagkakaroon ng mga

limitasyon at kakulanagan upang hindi mabatid ang tunay na pangangailangan ng mga

humihingi ng tulong sa paaran na ito ay hindi nakakapagbigay ng wasto at tamang

pagtulong sa gastusing medikal ng may sakit at ng mga higit na nangangailangan.

75

Kabanata 04: Metodolohiya

Sa pagsasagawa ng layunin na mabatid ang tungkulin at gawain ng PCSO sa

pagbibigay tulong medikal sa mga nangangailangan kinikilala ng mananaliksik ang

paggamit sa “Ideological State Apparatus (ISA) ni Louis Althusser” bilang sapat na

instrumento upang matugunan ang pangangailangan ng pag-aaral na ito at mga

kaugnay na literatura at diskurso sa talakayan ng pagsusuri sa isang epektibong

serbisyong panlipunan: masuri ang kwantitibong mga datos ukol sa paksa at mabatid

ang tunay na kalagayan at pananaw ukol sa konsepto ng “effectiveness” ng mga

humihingi ng medikal na tulong mula sa PCSO.

Isinagawa ng mananaliksik ang pangangalap ng mga datos sa pamamagitan ng pag-

alam sa kasalukuyang suliranin na kinakaharap ng “medical assistance program” ng

PCSO, nabatid sa mga primaryang datos na may kailangan tugunan na solusyon at

pagtanaw sa kalagayan ng mga nangangailangan sa punto na ito ay hindi nababatid sa

mga nakaraang pag-aaral.

Bilang paunang hakbang, matapos maisagawa ng mananaliksik ang mga layunin at

matukoy ang mga ispesipikong kliyente na bubuo sa pag-aaral, nagpadala ng mga

liham at katanungan ang mananaliksik sa Opisina ng Fund Allocation Department (FAD)

ng PCSO na sa kasalukuyan ay nasa Lung Center Ave. kalakip ng liham ang paghingi

ng pahintulot na magsagawa ng mga sumusunod:

1. Magsagawa ng maikling panayam sa Officer in Charge ng Fund

Allocation Department (FAD) na si Dr. Larry Cedro.

2. Makapanayam ang mga Social Worker at mga Kawani na kabilang at

nagsasagawa ng ebalwasyon sa programa ng medical assistance ng PCSO

3. Magsagawa ng isang sarbey sa mga kliyente ng IMAP (Individual

76

Medical Assistance Program) na siyang magiging Key Informant Interview ng

pag-aaral.

Matapos ang isang linggo ay nagbigay ng pahintulot ang Opisina ng PCSO upang

maisagawa ang mga kahilingan. Una, ay sinimulan ng mananaliksik ang pagtukoy sa

lugar kung saan isinasagawa ang proseso ng pagbibigay tulong medikal, napag-

alamanan ng mananaliksik na kumpara sa nakalipas na taon mula sa Kalayaan Ave. ay

hindi maitatangi na malaki ang pinagbago ng pamamahala ng FAD sa pagbibigay tulong

nito sa mga nangangailangan kung saan ang kanilang nakaraang lugar ay pinulaan ng

nakararami dahil sa hindi maayos na pamamalakad. Ito ay pansamantalang nasa dating

gusali ng OPD ng Lung Center na sa kakayahan ng lugar ay sapat at maayos sa

paningin ng mga mamamayan.

Pangalawa, ang pagtukoy sa mga aspeto o indikasyon ng pagpili sa mga kliyente ng

IMAP. Batay sa obserbasyon na isinagawa ng mananaliksik sa lugar, nabatid nito na

may magkakatulad sa kondisyon na kinahaharap ng mga kliyente at mula dito ay

nahinuha nito ang mga sumusunod na pamantayan:

1. Mga “renewal” na humihingi ng tulong medikal, dito ay masasabi kung

gaano kadalas humihingi ang isang kliyente at kung anong pagbabago ang

nangyayari sa mga susunod nitong paghingi ng tulong

2. Kinikilala ng mananaliksik ang kakayahan at nagtataglay ng sapat na

kaalamanan ang isang kliyente na bigyang pagpapahalaga ang gastusin nito

para sa kalusugan, dito ay maaring pumasok ang “socio-economic status” ng

isang kliyente kung saan tinutukoy nito ang lawak ng gastusing pinansyal at

hanapbuhay nito sa pang araw-araw.

3. Dahil sa may limitasyon ang pagsasaliksik sa pag-aaral ng pagbibigay

ng tulong medikal ay tanging ang sumusunod na tulong mula sa PCSO ay

77

saklaw ng panuntunan ng mananaliksik gaya ng “medical treatment” (Dialysis,

Chemotherapy at mga Operasyon) at pagbibigay ng mga gamot.

4. At ang huli, mahalagang matukoy kung sino ang humihingi ng tulong

medikal ay yaong ang nangangailangan o kamag-anak nito, sapagkat mula dito

ay mababatis ang pagkakaiba na pinagdaraanan sa proseso ng may sakit at sa

wala.

Sinimulan ng mananaliksik ang kanyang panayam at pagsasagawa ng sarbey sa mga

kliyente ng IMAP bago ito tumungo sa Opisina ng FAD dahil kinikilala ng mananaliksik

na mahalagang magkaroon muna ito ng pakikisama sa lugar at mabatid kung paano

dumadaloy ang proseso ng IMAP. Sa pamamagitan ng isang “pre-test” o ang mga

katanungan patungkol sa “demographic information” ng kliyente at ito ay binubuo ng

(14) labingapat na katanungan kasama ang pag-alam sa proseso ng IMAP ay lumabas

sa sarbey na may bilang (3) tatlo na hindi nahirapan sa pagsagot ang mga kliyente

ngunit napagtanto ng mananaliksik na ang konsepto ng “effectiveness” ay hindi

masusukat sa pamamagitan ng isang deskripsyon na katanungan bagkus ay sa

pamamagitan ng paggamit ng isang “rate scale” kung saan ito ay may bilang na isa (1)

hanggang lima (5) na siyang tutukoy sa antas ng pananaw ng kliyente sa pamamagitan

ng pagbibigay deskripsyon kung ang IMAP ay naging epektibo sa kanyang karanasan.

Bilang karagdagan sa pagbabago ng talaaan ng mga katanungan, ay nagdagdag ang

mananaliksik ng katanugan patungkol sa pagiging angkop at sapat ng pagbibigay ng

tulong medikal. Matapos maisagawa ang mga pagbabago, nagkaroon ng bagong

interpretasyon ang mga kliyente sa pagsagot sa mga katanungan na siyang naging

mainam at tama sa pag-alam sa pananaw ng kliyente sa IMAP patungkol sa konsepto

ng isang epektibong medical assistance program. Sa pagpapatuloy, bilang ang IMAP ay

dinaragsa hindi lamang ng mga malalapit sa lugar at mapapansin din na karamihan sa

mga humihingi ng tulong medikal ay nagmumula sa mga malalayong lugar dahil sa

suliranin na kinakaharap ng mga PDO's o Provincial District Offices ng FAD sa mga

78

probinsya ay pinili ng mananaliksik na isagawa ang sarbey sa paraan ng isang

“random/accidental sampling” sa mahigit (35) tatllumpo't limang kliyente na nakabatay

din sa panuntunan ng mamanaliksik dahil sa lawak ng populasyon ng mga humihingi ng

tulong medikal ay hindi magagawa ng mananaliksik na masaklaw ang kabuuang bilang

ng mahigit sa (300) tatlumpo't daan na kliyente araw-araw dahil na rin sa limitasyon ng

pag-aaral. Dahil sa bukas ang lugar sa maraming tao at nakikita ng ibang kliyente ang

pagsasagwa ng sarbey at panayam ay gumamit ang mananaliksik ng “damage control”

o proseso kung saan hindi nito maapektuhan ang resulta ng sarbey at panayam sa

pamamagitan ng pagbibigay seguridad at tamang impormasyon (FPIC) sa ibabahagi ng

kliyente sa pag-aaral.

Sa pamamagitan ng obserbasyon sa lugar at mga kliyente batay sa pag-unawa ng

mananaliksik lubhang napakahirap ng kalagayan na makipagsapalaran sa maraming

kliyente na humihingi ng tulong medikal kahit ang mga may sakit ay nakikisama sa

pagpila upang magbakasakali na paunahin sila sa pagpasok sa loob at makapanayam

agad ng mga social worker. Napansin din ng mananaliksik na kapag ang isang

kahilingan ng tulong medikal ay uaabot sa ahit Php1 Milyong paggastos, ang kliyente ay

pinapupunta sa Main Office ng PCSO sa PICC para doon ipasa ang mga dokumento na

siyang lubhang abala sa kalagayan ng may sakit at nangangailangan.

Matapos ang mahigit isang linggo na pakikisama sa mga kliyente ng IMAP hindi rin

maiiwasan sa karanasan ng mananaliksik na lubhang malaki ang pangangailangan ng

ilang mga kliyente sapagkat may ilan na nagpapabayad sa pagsagot sa sarbey at

panayam at may ilan naman na tila natatakot na baka maakpetuhan ang kanilang

paghingi ng tulong medikal.

Makakatulong din sa pagsasagawa ng ideolohiya at lente ng pag-aanalisa ang

pagsasagawa ng isang development at action research na siyang magbibigay daan sa

79

mg opportunidad ng pagsasaliksik ng paksa. Ang kwalitibo at kwantitibong pagsasaliksik

ay mabisang pamamaraan upang makita ng mananaliksik ang ibat-ibang pagtingin sa

paksa at magbiyang paglilinaw ang mga istatisikong datos na nakalap sa pamamagitan

ng sarbey at primaryang datos. Sa palagiang pagpunta ng mananaliksik sa lugar ay

makapamili ito ng isang case study na kanyang pagtutuunan ng panahon dahil kinikilala

ng mananaliksik na bukod sa paggamit ng sarbey at panayam bilang pamamaraan ng

pangangalap ng datos, ang pagkakaroon ng isang case study ay magbibigay lalim sa

uri ng kondisyon na pinagdaraanan ng mga humihingi ng medikal na tulong mula sa

PCSO. Kaakibat ng pagsasagawa ng panayam sa pagpili ng case study ay isinagawa

ng mananalisksik ang time and motion study kung saan ay tinatalakay nito ang mga

pagbabago sa proseso ng paghingi ng tulong medikal at mabatid ang primaryang

sulirain ng mga nangangailangan ng IMAP.

Sa pagsisismula ng pagsasaliksik sa pagangalap ng mga datos at impormasyon,

mahalagang mabatid ng isang mananaliksik ang kahalagahan ng kanyang “primary at

secondary sources” sa paaran na mababatid ng mananaliksik ang mga mahahalagang

impormasyon, istatistikong datos at pangyayari na kanyang kakailanganin sa buong

pagdaloy ng pag-aaral. Ang mga secondary sources ng paksa ay manggagaling sa mga

literatura, mga published articles at journals at mga datos at istatistika mula sa DoH,

DBM (Dept. of Budget Managemet) at sa Fund Allocation Department (FAD) ng PCSO

na may kinalaman sa pagsasaliksik habang ang primary sources ng paksa ay

manggagaling sa ahensya ng PCSO at sa mga nangangailangan ng tulong dahil

naniniwala ang mananaliksik na ito ang mabisang paraan sa pagsisimula ng isang

maayos na pagdulog sa paksa.

Pinili ng mananaliksik ang programang IMAP ng PCSO sapagkat isa sa mga isyu na

kinahaharap ng lipunan o maging ang mga ordinaryong mamamayan ay ang kawalan

ng tamang impormasyon at pagpapahalaga sa usapin ng sistemang pangkalusugan.

80

Napakalaki ng epekto nito hindi lamang sa indibidwal na katayuan kung hindi sa

kabuuan ng bansa na maging maunlad. Dahil sa umiiral na pamamahala sa mga

medical assistance napagtanto ng mananaliksik na malaki ang pagitan ng kaalamanan

ng mga kliyente ng IMAP sa tunay na nangyayari sa kanilang kapaligiran at maging sa

kanilang karapatan na magkaroon ng isang aksesibo at epektibong pamamaraan na

makamit ang tama at sapat na impormasyon sa usapin ng kalusugan. Sa pagsagot

kung paano mababatid ang sukat at antas ng konsepto ng “effectiveness” sa pananaw

ng mga nangangailangan ay pinili mula sa Analytic Framework ng pag-aaral ang

ikatlong kahulugan ng konsepto kung saan ang pagiging sapat at angkop ay iniuugnay

sa pagbibigay ng tulong medikal at paano nito natutustusan ang pagpapagamot na

pinagdaraanan ng mga may sakit at nangangailangan.

Ang programa ng medical assistance ng PCSO ay isa lamang sa mga serbisyong

panlipunan na kanilang ibinabahagi sa mamamayan ngunit ito rin ay isa sa mga

pinakamahalagang katangian ng isang serbisyong panlipunan na maibahagi ito sa

kapakanan ng nakararami. Masusuri ng pagsasaliksik na ito kung naging epektibo sa

pananaw ng mga kliyente ang medical assistance mula sa ahensya sa mga nagdaan

panahon at matukoy ang mga kalakasan at kahinaan ng programa.

At panghuli sa mga isinagawang hakbangin ng mananaliksik ay sa pagsasagawa ng

isang “data analysis” o ang pag-aanalisa sa mga nakalap na datos upang mabatid ang

konsepto ng “effectiveness” o epektibong pamamaraan ng medical assistance ng PCSO

at mailapat at mapagtibay ito sa tamang diskuro, antas at lente ng pag-aanalisa sa

paksa. Nakita ng mananaliksik na mahalagang mabatid niya ang mga istatiskong mga

datos upang magsagawa ng unang interpretasyon sa kapaligiran ng paksa kaugnay rito

ang pagdulog ng mananaliksik sa paksa na bigyan ito ng makabuluhang bahagi sa

pagpapaunlad ng kaugnay na literatura at Analytic Framework. Nabanggit sa mga

paunang talakayan ang limitasyon ng pag-aaral na isinagawa ng mananaliksik at

81

nakatuon lamang sa programa ng IMAP na makapagbigay tulong sa mga

nangangailangan at tanging mabatid sa pananaw ng mga kliyente ang karanasan sa

pagtukoy ng mga suliranin na kanilang kinaharap sa proseso at maging sa

pangkalahatan ang kalagayan ngkalusugan sa lipunan.

DATA SET RESOURCES METHOD

Primary Sources Case Study Selection from IMAP survey

Survey IMAP Clients

Key Informant Interview Officer in Charge of FAD

thru IMAP Clients, letter of request to the Main Office

Secondary Sources Articles, Journals, Reports about PCSO IMAP

Library visit and website

Statistical Records of IMAP Beneficiaries

FAD Accounting Office

Budget Allocation for PCSO IMAP and PH-Health System

DoH, DBM and PCSO website

82

Kabanata 05: Ethics Plan

Mahalagang katangian ng isang mabuting pagsasaliksik ang pagkakaroon nito ng isang

makatwirang pagpapaalam sa komunidad patungkol sa nilalaman at layunin ng

pagsasaliksik na isasagawa. Hindi lamang nakapaloob dito ang usapin ng moralidad

kung hindi nararapat din ang respeto at pagbibigay-galang sa kaugalian, katangian at

kaayusan ng isang indibidwal at ng kanyang komunidad. Ang pagkakaroon ng isang

“informed consent” o tamang paraan ng paghingi ng pahintulot ay mahalagang bahagi

ng pag-aaral sapagkat tinutukoy nito ang kalusugan ng isang komunidad na sasailalim

sa pag-aaral. Sa panahon ngayon, marami ang nagsasagawa ng mga pagsasaliksik na

hindi dumadaan sa tamang proseso o konsultasyon ng komunidad na nagreresulta sa

pang-aabuso ng karapatang pantao. (Castillo, 2001) Kaya bilang pagtugon sa

panawagan, ang pagsasaliksik na ito ay lubos na kinikilala ang mga karapatan at

opinyon ng mga bahagi sa pag-aaral ng may buong paggalang at pagkakaroon ng

“confidentiality” sa ano mang kaalaman na maaring mabatid ng mananaliksik.

Sa isinagawang mga hakbangin ng mananaliksik makikita na ang mga kliyente sa

paksa ng IMAP mula sa PCSO ay lubhang bukas sa ano man uri ng karahasan at pang-

aabuso sa kanilang karapatan, kaya bago sinimulan ng mananaliksik ang pagsasagawa

ng sarbey at panayam ay lubos nito ipinaalam sa mga kliyente ang nilalaman at layunin

ng pag-aaral kalakip ang seguridad na hindi ito mapapahamak sa pagbibigay ng

partisipasyon nito. May ilang pagkakataon na nakararamdam ng takot at pangamba ang

mga kliyente sa paksa na ito kaya bilang respeto sa kanilang desisyon ay hindi pinilit ng

mananaliksik ang ilan sa mga ayaw magpahiwatig na kanilang saloobin habang ag ilan

sa mga kliyente na may karamdaman na dinadala ay iniwasan din abalahin ng

mananaliksik sapgkat hindi ito mabuting pamamaraan upag makakuha lamang ng

magandang impormasyon bagkus ay tinatanong muna ng mananaliksik ang kanilang

pahintulot sa pagsasagawa ng sarbey at panayam.

83

Kabanata 06: Talakayan at Pag-aanalisa ng Resulta

Ang Pagsulyap sa Proseso at Hakbangin sa Paghingi ng tulong medikal mula sa PCSO:

Ang PCSO o Philippine Charity Sweepstake Office ay isa sa mga ahensya ng

pamahaalan na naglalayon na tugunan ang mga pangangailangan ng mga

mamamayan sa pamamagitan ng pagpapatupad at paggawa ng mga serbisyong

panlipunan na siyang lumilinang sa aspetong pisikal ng bawat indibidwal. Ang

programang IMAP o Individual Medical Assistance Program ng PCSO ay isang

mabilisng pagbibigay ng tulong medikal sa mga nangangailangan kung saan ito ay sa

anyo ng pagbabalik sa isang may sakit sa kanyang normal na katayuan sa lipuanan at

hindi ito pangmatagalang proseso dahil na rin sa dami at limitasyon ng programa.

Batay sa tungkulin na isinasagawa ng ahensiya ay mababatid natin ang mga dahilan

kung bakit marami sa atin mamamayan ang nangangailangan ng serbisyong

panlipunan gaya ng mga “medical assistance” at ang mga indikasyon nito upang

mabigyang kahulugan ang isang epektibong programang pangkalusugan. Kalimitan ang

mga tulong medikal ay nasa anyo ng isang “guarantee letter” kung saan dito

ibinabahagi ng ahensya ang kanyang pagtulong sa mga may sakit at mga

nangagailangan. Batay na din sa panayam na isinagawa ng mananaliksik sa mga

kliyente ng “medical assistance”, karaniwan na ito ay matagalang proseso sa dahilan na

maraming mamamayan ang tumatangkilik sa programa ng PCSO at ang ilan sa kanila

ang nanggagaling sa malalayong lugar.

Ang pondong pinaglalaanan o pinagkukuhanan nito ay nanggagaling sa mga

programang inilulunsad ng ahensya gaya ng mga STL (small town lottery) at lotto na

higit kumikita ng mas malaki upang makapagbigay ng mga serbisyong panlipunan at

sapat ito upang matustusan ang bawat kahilingan ng mga “charity organizations at

indigent patients.” (Personal na Panayam kay Dr. Larry Cedro, Enero 25, 2012). Ngunit

84

ayon sa artikulo ni Tina Santos mula sa (Phil. Daily Inquirer, 2011), sinasabing

binawasan ng mahigit sa 60% ng mga humihingi ng tulong medikal ng ahensya ang

kanilang pondo para sa “medical assistance” upang bigyan daan ang pagrereporma ng

ahensya sa nakalipas nitong pamunuan at mabayaran ang pagkakautang nito sa

pamahalaan na siyang ginagamit ng mga pampublikong opisyal sa mga proyekto ng

kanilang sakop ng pamamahala. Sa kabila nito ay nanatili ang PCSO sa pagbibigay ng

serbisyong panlipunan para sa mga Pilipino at sa mga nangangailangan.

Ayon sa datos mula sa ahensya sa kabuuang bilang nito sa mga humingi ng

tulong medikal sa buwan ng Enero hanggang Disyembre ng taong 2011, sa bilang na

163,050 katao na humihingi ng tulong medikal tanging 68,606 sa lamang ang

sinasabing nabigyan ng tulong at tanging kumpleto ang dokumento para sa IMAP ng

PCSO, (PCSO Medical Statistics, 2011) kalimitan ang ilan ay naghihintay ng ilang

buwan upang magamit ang kanilang “guarantee letter” dahil na rin sa mga patakaran ng

ibang kaugnay na ospital ng ahensya, ngunit sa umiiral na kondisyon ng sistemang

pangkalusugan sa bansa, ito ay hindi sapat upang matugunan ang lahat ng gastusin ng

isang nangangailangan, kasama pa dito ang mahabang pila sa tuwing kukuha ulit ng

panibagong aplikasyon at matagalang pag-proproseso ng mga dokumento ayon sa mga

nakapanayam ng mananaliksik.

Halimbawa sa mga “item” o isa sa mga bahagi ng pagpapagamot na maaring

makuha mula sa ahensya, ang pagbibigay tulong medikal sa mga pasyenteng nag-

didialysis ay umaabot ang gastusin sa mahigit Php 65,000.00 kada buwan at hindi

kasama ang ilan sa mga proseso ng gamutan ngunit sa pagtataya batay na rin sa

nakuhang impomasyon at panayam sa mga ilang nabigyan ng “guarantee letter”

umaabot lamang ng Php 20,000.00 ang naibibigay na tulong medikal ngunit ito ay

depende sa katayuan sa buhay ng isang nangangailangan dahil ayon kay Gng. Divine

Sta. Ines, isa sa mga social worker na nagsasagawa ng ebalwasyon sa mga kliyente,

85

mahalagang puntos sa pagbibigay ng tulong medikal ang socio-economic background

ng kliyente kung saan dito napapaloob ang uri ng kanyang hanapbuhay at suporta sa

ibang kamag-anak. (Personal na Panayam, Enero 25, 2012) Lubhang napakalayo ng

mga numero upang maipagpatuloy ang proseso ng pagpapagamot, ang paliwanag ng

ahensya dito ay hindi nila maaring itaas ang ilang serbisyong medikal na kailangan ng

mga pasyente dahil marami din silang tinutustusan na mga pampublikong ospital at

mga organisasyon, ngunit sa abot ng kanilang makakaya ay humahanap sila ng iba

pang mga pamamaraan. (Phil. Daily Inquirer, 2011)

Ang Pilosopiya ng Medical Assistance ng PCSO:

Sa pagpapatuloy ng talakayan, nabanggit sa panimula at batay na rin sa isinagawang

panayam ng mananaliksik sa Officer in Charge ng FAD-PCSO na si Dr. Larry Cedro,

“ang mga medical assistance program na ibinabahagi ng ahensya ay isang

pamamaraan upang maipaabot nito sa mga higit na nangangailangan ang karapatan

nila para sa isang maayos at aksesibong kalusugan kung saan ito ay mabilisang

ibinibigay sa oras ng pangangailangan” (Personal na Panayam, Enero 25, 2012). Sa

likod ng programa ng PCSO para sa pagbibigay ng tulong medikal sa mga

nangangailangan layunin nito na maibalik ang normal kalagayan at responsiilidad nito

sa lipunan na siyang malinaw na ibinabahagi sa mga kliyente sa tuwing sila ay

humihingi ng tulong medikal o ng ibang serbisyo mula sa ahensya.

Upang matukoy ang konsepto ng “effectiveness” ng mga medikal na tulong mula sa

PCSO mahalagang mabatid natin ang kahulugan nito, batay sa pagpapakahulugan ng

mananaliksik, “ito ay ang pagkakaroon ng isang epektibong pamamaraan, kung saan ito

ay masusukat kung ang isang isinagawang aksyon o bagay na nais maabot ay

nagdudulot ng wastong resulta at sapat na kakayahan upang ibahagi sa iba pang

layunin at hindi ito nagdudulot ng ibang suliranin”. Sa pagtinggin sa proseso ng

86

pagbibigay tulong medikal mula sa PCSO makikita batay sa mga hakbang na isinagawa

ng mananaliksik ang mga indikasyon o pamantayan upang mabatid ang wastong

kahulugan ng konsepto ng “effectiveness” at mailapat ito sa pananaw at karanasan ng

mga kliyente kung ito ba ay lubusang nakakatulong sa kanilang kasalukuyang

kalagayan sa lipunan.

Una, nasusukat ang “effectiveness” o epektibong pamamaraan ng mga medical

assistance kung nababawasan nito ang mga palagiang humihingi ng tulong o sa

kabuuan ang sistemang pangkalusugan ay bumuti ang kalagayan dahil kung ito ay

naibibigay sa tamang oras na kailangan ng may sakit o ng nangangailangan hindi ito

magdudulot ng panibong suliranin. Mula dito masasabi natin na ito ay hindi

naipapatupad sapagkat ayon sa datos mula sa (IBON Databank, 2009) lubhang

tumataas kada taon ang mga humihingi ng tulong medikal hindi lamang sa PCSO kung

hindi kahit sa ibang organisasyon. Mula sa 56% na medical request ay umaabot ito sa

mahigit 62% sa taon 2011 at mula sa datos ng PCSO, umaabot ang aplikasyon ng mga

medical assistance sa mahigit 79.32% o tinatayang 71, 802 na kaso kada taon kung

saan ito ay manipestasyon na kahit may tulong medikal na naibabahagi ang PCSO at

ibang ahensya ay nagkakaroon ng kakulangan hindi lamang sa kabuuang budyet ng

pamahalaan kung hindi higit sa implementasyon ng mga programa sa ilalim nito. Sa uri

ng sistemang pangkalusugan na taglay ng ating bansa maraming sektor rito ang hindi

nasasaklaw at bagkus ay mas tumitindi ang kahirapan na kanilang dinaranas dahil sa

kakulangan at matagalan na proseso ng aplikasyon sa paghingi ng tulong medikal. Ang

pangkalahatang kondisyon ng kalusugan sa bansa ay lumalala sa paglipas ng panahon,

maraming bagong sakit ang naglipana sa kapaligiran at mataas na presyo ng mga

gamot na hindi kayang tustusan sa pamamagitan ng mga medical assistance o ng

ordinaryong mamamayan.

87

Pangalawa, sa proseso ng aplikasyon ng medical assistance mababatis natin ang

pagiging epektibo nito kung ito ay naibibigay sa sapat na panahon. Ayon sa mga

nalikom na datos ng mananaliksik, karaniwan ang proseso ng medical assistance ay

inaabot ng mahigit isang linggo sa pag-sasaayos sa mga paunang dokumento kasama

na rito ang paghingi ng mga dokumento galing sa lokal na DSWD o mga referal section

ng mga pampublikong ospital bago ito isumite sa ahensya. Sa pagtataya, kung ang

kahilingan ng isang pasyente bago sumailalim sa isang operasyon o dialysis kalimitan

ay inaabot ito ng isang buwan bago maaprubahan ang “gurantee letter” at kung sa

kahilingan naman sa gamot ay matagal na ang dalawang linggo bago makuha ang

medikal na tulong. (PCSO, Guidelines for IMAP 2011) Ngunit sa pagtingin sa ganitong

uri ng proseso makikita natin na lubhang napakatagal ng paghihitay ng isang pasyente

upang makamit lamang ang inaasam na “medical assistance” sa mga kadahilanan na

marami ang humihiling sa programa na ito mula sa PCSO bagama't kinikilala ng

mananaliksik na malaki ang pagbabago ng proseso kumpara sa mga nakalipas na taon

nito, ang isang mabilis na pagtugon sa problema ay isang mahalagang salik upang

maibigay sa mga nangangailangan ang sapat at tapat na serbisyong panlipunan at hindi

nito pinalala ang kasalukuyang kalagayan ng may sakit o ng nangangailangan. Batay

na obserbasyon ng mananaliksik, dahil sa magkahiwalay ang Main Office at FAD ng

PCSO kalimitan ay nahihirapan ang mga kliyente na alamin ang tamang proseso o mga

habangin dala na din ng magkaibang lokasyon nito.

At ang huli, kaugnay sa aplikasyon ng mga medical assistance ay ang bilang ng mga

natutulungan ng ahensya mula rito at ang alokasyon nito sa programa para sa

kalusugan kung sapat ba ito sa gastusin ng nangangailangan at may sakit. Sa

pagtataya at nabanggit sa panimula, sa mahigit 163,050 katao sa taon 2011 na

humuhingi ng tulong medikal tanging 68,606 lamang nito ang naaprubahan ng ahensya

at kalimitan ay hindi sapat sa aktwal na pangangailangan ang naibibigay ng ahensya

dahil na rin sa limitasyon nito na mag-apruba ng mga medical assistance. Katunayan

88

ayon sa artikulo ni Jerry Esplanada, (PDI, 2011) binawasan ng ahensya ang pagbibigay

tulong medikal sa mga humuhiling at mga “charitable organizations” dahil sa tinatayang

pagkaka-utang nito sa ibang ospital dahilan upang maghigpit ito ng budyet para sa

susunod na taon. Ang taunang alokasyon nito ng budyet, ayon sa datos na nakalap ng

mananaliksik, sa mahigit sa Php116 Milyon na gastusin ng ahensya, ito ay

pinaghahatian ng mahigit 112 na “charitable organzations” habang ang mga humihiling

ng tulong na medikal ay pawang naghihitay sa kung ano ang kayang maibigay ng

ahensya ngunit batay na rin sa nakalap na datos ng mananaliksik mula sa Fund

Allocation Department (FAD) ng ahensya tinatayang tumaas na bahagya ang alokasyon

nito sa medical assistance sa taon 2012 dahil sa nakalipas na pagtaas ng mga

“revenues” mula loterya nito upang makalikom ng sapat pondo na gagamitin sa

kasalukuyan pagpapatakbo ng programa. Subalit nananatili pa rin ang kalagayan na

marami sa mga nangangailangan ang hindi natutugunan ng pagbibigay ng tulong

medikal na siyang makikita sa pagtatalakay ng resulta ng sarbey at panayam sa mga

kliyente ng IMAP.

Sa kabuuan, batay na rin sa mga naibigay na datos makikita natin ang lawak ng

kakulangan ay hindi lamang sa alokasyon ng budyet kung hindi sa prayoridad ng

pamahalaan at ahensya na bigyan solusyon ang kasalukuyang kahirapan na dinaranas

ng mga nangangailagan at may sakit sa isang aksesibong sistema para sa kalusugan

na dapat mangangalaga sa lahat.

89

Ipinapakita sa larawan na ito kung paano ibinabahagi ayon sa PCSO Charter

(PCSO Website, 2011) ang distribusyon na kanilang nakukuha sa mga kabuuang kita

mula sa mga loterya at iba pang uri ng palaro. Ang nakalaan na porsyento para sa

Prize Fund ay higit na malaki dahil sa mga papremyo at pagpapatakbo ng mga

programa ng ahensya. Ito ay isang uri ng trust liability account na kapag hindi nakuha o

nagamit ang nasabing porsyento sa mahigit isang taon, ito ay inilalagay sa Charity Fund

na siyang pangunahing pinagkukunan ng panggastos sa mga programang

pangkalusugan, mga medical assistance at mga serbisyong panlipunan. Ito rin ay

maaring magamit ayon sa mga programa na maaring ipatupad ng pamahalaan ng ayon

sa batas. Habang ang Operating Fund, ang siyang pangunahing pinagkukuhanan ng

panggastos sa pang-araw-araw na pagsasa-ayos at pagpapasahod sa mga kawani ng

ahensya.

Sa pagsusuri sa paggamit ng lente at diskurso ng Ideological State Apparatus at sa pag-

aaral ni Althuser, lumalabas na isa sa mga nagagamit bilang instrumento upang

magkaroon ng uri ng opresyon sa lipunan ay ang mga charitable institutions, mga

ospital at media kung saan hindi nito nabibigyan ng sapat na panahon o kaukulang

atensyon ang mga higit na nangangailangan.

Isa sa mga isyu na kinahaharap ng ating sistemang pangkalusugan ay ang kakulangan

90

sa sapat na alokasyon at distribusyon nito kung saan may mga uri ng tulong na

nakukuha gaya ng mga medical assistance ngunit ito ay walang tiyak na maaring

pagkuhanan ng panggastos at nakasalalay sa kung ano ang mayroon sa kaban ng

pamahalaan o ng isang institusyon. At sa halip mula sa tatlong bahagi na bunubuo sa

pangkalahatang sistemang pangkalusugan, ang paggastos ng pamahalaan at mga

programa mula sa mga ospital na dapat ay nagbibigay ng sapat at tamang

impormasyon sa kalusugan ay hindi nagagawa bagkus ang antas ng “out of the pocket

expenditure” ng isang may sakit o ng nangangailangan ay lubhang mas mataas ang

tantos ng paggastos sa mga pangangailangang medikal.

Sa pagpapatuloy ng talakayan, batay sa mga resulta ng isinagawang mga sarbey at

panayam sa mga kliyente, makikita na ang pagkakaroon ng isang maayos na

hanapbuhay kung saan ito ay kumikita ng sapat at kayang tustusan ang mga

pangangailangan ay mahalagang salik upang mabatid ang pagkakaroon ng isang

aksesibong kalusugan at batay din sa pakikisalamuha sa mga kliyente mahalaga na

ang isang epektibong pamamaraan sa pagtulong ay lubusang napapawi nito ang

kahirapan hindi lamang sa pisikal na katayuan maging sa emosyonal na pagtingin.

Upang masagot ang mga layunin at katanungan, pinili ng mananaliksik na alamin ang

“demographic background” ng bawat kliyente na makikibahagi sa pagsagot ng sarbey at

panayam at mula dito ay mababatis kung ito ay ba ay nararapat batay sa pamantayan

na isinaad ng mananaliksik sa kanyang metodolohiya.

Una, lumabas sa pag-aaral na sa kabuuang bilang na (35) tatlumpu't limang kliyente na

sumagot ng sarbey at panayam, halos (21) dalawampu't isa dito ay nakatira sa

malalayong lugar o mga “rural communities” gaya ng Pampanga, Cavite, Bulacan at

Negros Occidental at ang natitirang (14) labing-apat ay pawang mga nakatira malapit sa

lugar ng PCSO gaya ng Maynila at Quezon City. Samakatuwid, napag-alamanan din ng

91

mananaliksik na mayroong mga PDO's o Provincial District Offices ang FAD upang

magkaroon ng isang mabilis na sistema sa pagbibigay ng tulong medikal ngunit sa

kasalukuyan ang bahaging ito ng mga PDO's ay hindi naisasagawa ang kabuuang

layunin ng FAD dahil na rin sa kakulangan sa sapat na kawani at kapangyarihan na

mapanghawakan ang mga PDO's dahi sa isang “decentralized” na paamahala ng

PCSO. Sa katunayan mayroon lamang nakatalaga na isang social worker sa bawat

PDO's na siyang magpapadala sa Main Office ng PCSO ng mga dokumento na siya

naman din dadalhin sa FAD upang bigyan ng kaukulang aksyon. Kinikilala ng

mananaliksik ang kasarian bilang mahalagang bahagi sa proseso ng paghingi ng tulong

medikal sa PCSO sapagkat makikita mula dito kung paano binibigyang halaga ang

responsibilidad ng bawat kasarian sa lipunan. Mula sa resulta ng sarbey at panayam,

may bilang na (21) dalawampu't isa ang napapabilang sa mga kababaihan at (14)

labing-apat dito ay galing sa mga kalalakihan. Habang ang edad ay isa sa mga

mahahalagang salik upang matukoy ang lawak ng paghingi ng tulong medikal na ang

bilang ay (11) labing-isa para sa may edad na 36-45, habang (9) siya para sa edad na

20-35, (8) walo sa edad na 46—55 at sa parehas na bilang na (2) dalawa para sa edad

na 56-65 at 66-75.

Tab. 1: Demographic Background ng mga kliyente ng IMAP

LUGAR Rural: 21 o 60%

Urban: 14 o 40%

KASARIAN Kababaihan: 21

Kalalakihan: 14

EDAD

20-35 9

36-45 11

46-55 8

56-65 2

66-75 2

92

Sa proseso ng paghingi ng tulong medikal partikular sa kung paano malalaman ang

mga kakailanganin dokumento at sa proseso nito, batay sa resulta ng sarbey, napag-

alamanan ng mananaliksik na sa bilang na (18) labing-walo ay nagmumula sa mga

pinanggalingan ospital sa pamamagitan ng isang “referral system” at (11) labing-isa

para sa mga kakilala o mga kasamahan na nakahingi ng ulong medikal sa PCSO at (4)

apat para sa pamamaraan ng palatastas at anunsyo mula sa mga pahayagan. Mula dito

ay masasabing may ugnayan ang mga ospital na maipaalam sa mga nangangailangan

ang tungkol sa medical assistance ng PCSO.

Sa pangunahing hanapbuhay ng mga kliyente, lumalabas sa resulta na sa kabuuang

(20) dalawampu ay mayroon sariling hanapbuhay gaya ng pagtitinda, sariling negosyo

at mga “part-time” na hanapbuhay habang (11) labing-isa ay walang sariling hanabuhay

at tanging tulong mula sa mga kamag-anak ang pinagkukuhanan ng panggastos sa

araw-araw at huli, sa bilang na (4) apat ay galing sa mga Government Employee.

Habang sa kabuuang kita o “family income” mula sa hanapbuhay ay mayroon na bilang

na (12) labing-dalawa sa antas na Php 200-500 ang kumikita sa isang araw, Php 1,500-

3,000 na may (7) pito, Php 3,500-6,000 ay (5) lima, Php, 6,500-10,00 at 10,000-15,000

na may parehas na bilang na (4) at Php 600-1000 na may bilang na (3) tatlo mula sa

hanay ng mga kliyente. Nabangggit sa panimula at talakayan na ang pagkakaroon ng

isang sapat na hanapbuhay kung saan ay natutustusan nito ang mga pangangailangan

ng isang indibidwal ay mahalagang salik upang magkaroon siya ng aksesibo sa kahit

anong uri ng serbisyong panlipunan. Sa kaso ng mga kliyente, makikita sa resulta na

kalimitan ang ilan sa kanila ay nasa mababang antas ng family income dahilan upang

hindi ito maging sapat sa kanilang pangangailangan at umaasa na lamang sa mga

tulong na ibinibigay katulad ng medical assitance.

93

Tab. 2: Uri ng hanapbuhay at kabuuang kita ng Kliyente ng IMAP

HANAPBUHAY Government Employee -(4) 12%

Sariling Hanabuhay gaya ng pagtitinda atbp. -(20) 57%

Walang sariling hanapbuhay at umaasa lamang sa tulong mula sa mga kamag-anak -(11) 31%

KITA o 'Family Income' (Php)

200-500 12 o 35%

600-1000 3 o 9%

1,500-3,000 7 o 20%

3,500-6,000 5 o 14%

6,500-10,000 4 o 11%

10,000-15,000 4 o 11%

Habang tinatalakay din mula sa sarbey ang indikasyon kung sino sa bawat miyembro

ng pamilya ang madalas na nagkakasakit, lumabas sa resulta na sa kabuuang bilang na

(12) labing-dalawa ay nagmumula sa Kapatid/Anak, (11) labing-isa ay galing sa Ama,

(8) walo naman sa Ina at (3) tatlo sa mga Kamag-anak. Mahalaga din na malaman ng

mananaliksik ang bilang ng aplikasyon ng mga kliyente sa tulong medikal ng PCSO

upang mabigyan kahulugan ang konsepto ng “effectiveness” batay sa pamamaraan nito

na maibigay sa sapat na panahon na ito ay kakailanganin ng mga kliyente. Ayon sa

resulta ng sarbey sa kabuuang bilang na (16) labing-anim ay naghihintay ng 2-3 buwan,

(12) labing-dalawa para sa paghihintay ng mahigit sa 3 buwan at (6) anim para sa isang

buwan o linggo pagkatapos na maipasa ng kliyente ang mga dokumento. Kaugnay nito

ay kung anong uri ng tulong medikal ang karaniwang hinihingi ng mga kliyente mula sa

PCSO, lumalabas na sa bilang na (12) labing-dalawa ay nangangailangan ng medical

assistance para sa proseso ng Dialysis, (11) labing-isa para sa mga porseso ng

Operasyon gaya ng puso at iba pang bahagi ng katawan, (7) pito para sa paghingi ng

tulong sa pang-araw-araw na gamot o “maintenance” at huli sa bilang na (5) lima para

94

sa proseso ng chemotherapy. Habang sa halaga ng pagbibigay ng tulong medikal, sa

kabuuang bilang na (21) dalawampu't isa ay mayroon ito na halaga na Php 15,000-

20,000, (9) siyam para sa Php 5,000-10,000 at (5) lima para sa Php na 30,000-50,000.

Makikita mula sa resulta na higit na matagal ang paghihintay ng mga kliyente upang

makuha ang kanilang guratee letter, indikasyon na hindi mabilisan ang pagbibigay

tulong na hatid ng IMAP sa mga kliyente. Batay din sa isinagawang time and motion

study na isisnagawa ng mananaliksik sa ilang mga kliyente batay sa kanyang

obserbasyon, lumalabas na sa unang hakbang ng proseso kalimitan nagtatagal ang

mga kliyente na halos buong araw ang nakakain nito sa panahon ng mga kliyente

ngunit kinikilala ng mananaliksik na may pagbabago sa pagkilos ng mga kawani ng FAD

na maging reponsive at ituon sa isang mabilisang proseso na pakikipanayam sa mga

kliyente at pagbibigay ng ebalwasyon nito. Sa katunayan mayroon kabuuang bilang na

(16) labing-anim na Social Worker at (4) na Supervisor o Officer of the Day ang

humaharap sa mahigit (400) na kliyente ng IMAP.

Tab. 3: Uri at halaga ng tulong medikal na maaring makuha mula sa PCSO

Uri ng Medical Assistance Bilang ng Populasyon: 35

Operasyon gaya sa Puso at iba pang bahagi ng katawan

11 o 31%

Dialysis 12 o 34%

Mga gamot o “maintenance” 7 o 20%

Chemotherapy 5 o 14%

Halaga ng Medical Assistance na naibibigay sa mga nangangailangan

5,000-10,000 9 o 26%

15,000-20,000 2 o 60%

30,000-50,000 5 o 14%

Upang masagot kung ang tulong medikal na ibinibigay ng PCSO ay sapat sa

pangangailangan ng mga kliyente batay sa kanilang pananaw lumalabas sa resulta na

95

sa kabuuang bilang na (31) tatlumpu't isa ang nagsasabing hindi sapat ang tulong

medikal sa mga kadahilanan na hindi saklaw ng PCSO ang ibang gastusing medikal ng

mga kliyente gaya ng mga gamit sa pagpapagamot na sila ang bumibili at ibang mga

gamot na kakailangan sa proseso ng dialysis, chemotherapy at operasyon habang sa

bilang na (4) apat ang nagsasabing sapat ang naibibigay na tulong medikal dahil sa

mga kadahilanan na ito ay nakakatulong sa kanilang kalagayan at kinikilala nila ang

tungkulin ng PCSO sa pagtulong sa mga mamamayan. Batay sa pananaw ng mga

kliyente higit na magiging epektibi para sa kanilang panig ang ibinibigay na tulong

medikal ng PCSO kung kahit sa 60% na kabuuang halaga ng kanilang gastusing

medikal ang masasakllaw nito ngunit kalimitan tanging 30% lamang ang naibibigay

dahilan upang ang ilan sa mga kliyente ay masadlak sa mga utang sa mga kasamahan

at ang ilan ay ipinagbibilia ng kanilang mga kagamitan at ari-arian.

Tab. 4: Pagiging sapat ng tulong medikal ng PCSO

Sapat ang tulong na naibibigay ng PCSO sa

pamamagitan ng medical assitance sa gastusing medikal.

Oo 4 o 11%

Hindi 31 o 89%

Ayon din sa naisagawang sarbey lumalabas na sa kabuuuang bilang na (29)

dalawampu't siyam na kliyente ang nagsasabi na nagagawa ng PCSO ang tungkulin

nito sa mga mamamayan bilang pangunahing ahensya na itinalaga sa pagbibigay

tulong medikal at iba pang uri ng serbisyong panlipunan habang ang bilang na (3) tatlo

ang nagsasabi na kulang ang kakayahan ng PCSO na makatulong sa mga

nangangailangan at (3) tatlo sa mga di-tiyak ang kasagutan. Mula dito nabatid ng

mananaliksik, kahit may kasalukuyang kalagayan ng kakulangan sa sistemang

pangkalusugan ay nanatili sa kaisipan ng mga kliyente na nagagawa pa rin ng PCSO

96

ang tungkulin nito na makatulong sa mga may sakit at nangangailangan ngunit ito ay

malinaw na indikasyon na nagkakaroon ng kondisyon na umaasa na lamang ang mga

ito sa tulong sa halip na maging produktibo sa kakayahan nila.

Tab. 5: Tungkulin at gampanin ng pagtulong mula sa PCSO

Nagagawa ng PCSO ang tungkulin at gampanin nito na

makatulong sa mga nangangailangan.

Oo 29 o 82%

Hindi 3 o 9%

Di-tiyak 3 o 9%

Pagdating sa proseso ng paghingi ng tulong medikal mula sa unang hakbang ng

pagbibigay ng mga kakailanganin na dokumento sa FAD, sa pagdaan sa proseso ng

pakikipanayam sa mga social worker at ebalwasyon nito hanggang sa huling hakbang

na pag-alam kung ang medical assistance ay naaprubahan ng FAD lualabas na sa

kabuuang bilang na (20) dalawampu ang nagsasabing sila ay nahihirapan sa pagpasa

ng mga dokumento sa kadahilanan na mula sa pinanggalingan ospital ay matagal ang

pagbibigay ng ilang mga dokumento gaya ng medical abstract, price quotation sa uri ng

pagpapagamot na kakailanganin at dami ng tao na nangangailangan ng medical

assistance. Habang ang bilang na (5) lima ay nagsasabi na sila ay nahihirapan sa

pakikipanayam sa mga social worker sa kadahilanan na ang ilan sa kanila ay

nahihirapan unawain ang mga katanungan at ilang konsepto na may kinalaman sa

medical assistance at (10) sampu ang nagsasabi na nahihirapan sa pag-alam kung ang

medical assistance ay na-aprubahan ng FAD. Nabatid ng mananaliksik batay sa

pakikipanayam sa mga kliyente na sadyang nahihirapan sila na makalap ang mga

dokumento na kakakilangan sa dahilan na kahit may impormasyon na ibinibigay sa

kanila hindi naman ito nagtutugma sa oras at panahon na higit nila na kailangan ang

tulong medikal dala na din ng pagaasikaso sa kalagayan ng kamag-anak o sarili.

97

Tab. 6: Mga Proseso sa paghingi ng tulong medikal

Proseso ng paghingi ng tulong medikal mula sa

PCSO

Pagbibigay ng mga kakailanganin dokumento

20 o 57%

Pakikipanayam sa mga Social Worker

5 o 14%

Pag-alam kung ang mga guranee letter ay naaprubahan

10 o 29%

Upang masukat ang pagiging epektibo ng medical assitance ng PCSO sa pananaw ng

mga kliyente sa pamamagitan ng isang rating scale na may bilang 1-5 lumalabas sa

pag-aaral na may bilang (19) labing-siyam ang nagsasabing ito ay kanilang bibigyan ng

puntos na (3) tatlo sa kadahilanan na ito ay nakakatulong ngunit hindi sapat ang

medical assistance para sa kanilang pangangailangan, (13) labing-tatlo para sa puntos

na (2) ang nagsasabing ito ay lubusang nakakatulong sa kanilang kalagayan, (2)

dalawa sa puntos na (4) dahil sa kadahilanan na may ibang uri ng proseso ng

pagpapagamot ang hindi saklaw ng PCSO, (1) isa sa puntos na (1) sa paniniwala na ito

ang ahensya na lubusan na nakakatulong sa mga may sakit at nangangailangan. Batay

sa pananaw ng mga kliyente sa pagbibigay nito ng puntos sa pagiging epektibo ng

tulong medikal, masasabi na ito ay nasa katamtamang antas ng pagiging epektibo dahil

ayon na rin sa mga panayam na isinagawa ng mananaliksik, ang pangunahing

kadahilanan na nasasambit ng mga kliyente ay ito lamang ang kanilang naasahan na

tulong kahit na hindi sapat ang halaga na nakukuha mula dito ay pinagtitiiisan nila ito

upang makalagpas sa nararamdamang kalagayan. Malinaw na isinasaad ng resulta na

hindi nabibigyan ng isang mapagpalayang desisyon ang mga kliyente sa natatanggap

nilang tulong medikal sa PCSO bagkus ay napapasailalim sila sa kaisipan na sila ay

walang kakayahan na makakuha ng sapat sa kanilang pangangailangan at sa huli ay

nanatiling kahabag-habag ang kanilang kalagayan.

98

Tab. 7: Pagsukat sa pananaw ng kliyente ng IMAP sa konsepto ng “effectiveness”.

Pananaw ng mga kliyente sa medical assistance ng PCSO kung ito ba ay naging epektibo sa kanilang kalagayan (rating

scale)

1 (Epektibong-epektibo sa kalagayan ng kliyente)

1 o 3%

2 (Katamtamang epekto ng

pagtulong lamang sa kalagayan ng kliyente)

13 o 37%

3 (Nakakatulong ngunit hindi sapat

ang epekto sa kalagayan)

19 o 54%

4 (Hindi epekjtibo sa kalagayan ng

kliyente)

2 o 6%

5 (Wala ito nagagawang tulong sa kalagayan ng mga kliyente)

0

Bilang karagdagan, naglagay ang mananaliksik ng “descriptive” na katanungan kung

nararamdaman ba ng mga kliyente ang pagapahalaga at pagkalinga ng PCSO sa

pagtulong nito sa mga nangangailangan. Ayon sa resulta ng isinagawang sarbey

lumalabas sa kabuuang bilang na (22) dalawampu't dalawa ang nagsasabing ito ay

kanilang nararamdaman sa kadahilanan na ito lamang ang mabilis nilang

mapagkukuhanan ng tulong medikal habang (13) labing-tatlo ang nagsasabi na hindi

nila ito nararamdaman dahil sa mga kakulangan ng ahensya na iparating ang malawak

na sakop nito sa ibang uri ng pagpapagamot at medical assistance. Katulad ng mga

nabanggit sa pagtatalakay, ito ay manipestasyon na ang kasalukuyang kalagayan ng

isang nangangailangan ay nagagamit bilang isang pamamaraan upang mas lalong

pagtibayin nito ang umiiral na kaisipan na ang mga nangangailangan ay mananatiling

mahina at aasa na lamang sa tulong ng dominateng pangkat ng lipunan.

99

Tab. 8: Pagtingin sa damdamin ng mga kliyente patungkol sa pagtulong ng PCSO.

Nararamdaman ng mga nangangailangan ang

pagtulong at pagkalinga ng PCSO sa pamamagitan ng

pagtulong nito.

Oo 22 o 63%

Hindi 13 o 37%

Habang sa katanungan kung may ibang tulong medikal na nakukuha ang mga kliyente

sa isang descriptive na katanungan, lumalabas sa resulta na kahit karamihan sa kanila

ang may Philhealth ay hindi din nito nagagawang mabawasan ang gastusin na kanilang

inilalaan sa pagpapagamot dahil sa limitasyon nito na magamit sa pagpapagamot ng

ilang mga kliyente at sa halip ang ilan din programa ng medical assistance ng ibang

ahensya ay mas mababa ang halaga kumpara sa ibinibigay ng PCSO. Kaya bilang

resulta, karamihan sa kanila ang nauuwi sa matinding pagkakautang at pagkasadlak sa

matinding kahirapan. Sa pagpapatuloy, upang talakayin ang napiling case study ng

mananaliksik mula sa mga nakapanayam na mga kliyente kung saan layunin nito na

mabigyan ng isang descriptive na pagtingin ang mga mambabasa tungkol sa pananaw

ng kliyente patungkol sa paghingi ng tulong medikal, isa sa mga ito ang nakapukaw ng

atensyon upang mas maunawan ng mga susunod na pag-aaral ang kalagayan ng mga

nangangailangan. Batay sa karanasan ng mananaliksik lubhang napakahirap ng

proseso ng paghingi ng tulong medikal mula sa FAD-PCSO ngunit hindi naman

maikakaila ng mananaliksik na sa paglipas ng panahon may mga pagbabago na

nagaganap sa pamamahala ng PCSO at isa na dito ang paglipat nila sa Lung Center

Ave. mula sa isang abandonadong opisina ng waste management office ng Quezon

City Hall sa Kalayaan Ave. na ayon sa panaam kay Dr. Cedro ay napulaan ng mga

nakararami.

100

Case Study:Ang Patuloy na Pakikipaglaban sa kabila ng Kahirapan at Pagkakasakit

Ito ay talambuhay ng pakikipagsapalaran ni Gng. Cecile Garcia (hindi nito tunay na pangalan), isang ulirang ina na may apat anak at butihing asawa na siyang tumutugon sa pangangailangan ng kanyang pamilya na ang tanging trabaho ay ang pagtuturo sa isang paaralan sa Pangasinan. Nagsimula ang pangyayari ng magkasakit ang kanyang panganay na anak na lalaki noong taong 2000 kung saan nalaman na ito ay may sakit na Cancer. Isang OFW ang kanyang anak sa Saudi kaya naman sa umpisa ng kanilang pamumuhay masasabing sila ay may kaya. Ngunit sa di inaasahang pangyayari natuklasan ni Gng. Garcia na malala na ang kalagayan ng kanyang anak dahil hindi nito nagawang magpagamot sa ibag bansa dala ng mithiin na makaipon para sa pamilya. Sa loob ng sampung taon na pagkakasakit nito hindi maiiwasang panghinaan ng loob si Gng. Garcia halos kasabay din ng pagkakasakit ng kanyang anak ang pagkawala ng hanabuhay ng kanyang asawa na lalong nagpatindi sa kanilang kalagayan. Kaya naman sa gulang ng 54 ay pinilit niyang maghanapbuhay upang maitawid ang mga pangangailngan ng kanyang pamilya. Labis ang hapdi na kanyang nadarama sa tuwing sasabak sa proseso ng pagpapagamot ang kanyang anak, nandyan ang mga pagkakataon na bumibigay ang katawan nito dala na rin ng sobrang chemical na ginagamit at kung minsan ay nauubusan silang ng panggamot sa mismong araw nito sa session at kung minsan ay hindi maiiwasang humingi ng mga gamot sa kasamahan nito sa ospital. Nagkaroon din ng pagkakataon na naubos ang kanilang mga kagamitan sa bahay at nalubog sa matinding pagkakautang mula sa mga kamag-anak hanggang sa mga kasamahan sa trabaho ngunit dahil sa pagsusumikap ni Gng. Garcia at magandang pakikitungo nito sa ibang mga tao ay ibinigay na lamang ang ilang pagkakautang nito bilang pagtulong sa kanilang kalagayan. Sa paglapit nito sa PCSO, nabatid ni Gng. Garcia na ito ang isa sa mga madaling pamamaraan upang maibsan ang kakulangan nito ng panggastos sa pagpapagamot ng kanyang anak subali't ani nya, bagama't nakakatulong ito sa kanilang kalagayan hindi pa rin nito nagagawang saklawin ang matinding kahirapan na kanilang dinaranas dahil na rin sa dami ng humihingi ng tulong at limitasyon ng programa. Sa kasalukuyan, si Gng. Garcia ay nananatiling matatag, bilang isang ina na handang ibigay ang lahat ng bagay para sa kapakanan ng kanyang anak hindi siya nawawalan ng pag-asa na sa kabila ng lahat ng pagsubok ay makaktawid sila sama-sama hanggang maging maayos ang lahat sa kanila.

101

A ng luksong tinik sa pagkamit ng sapat at wastong karapatan sa kalusugan

Batay sa panayam ng mananaliksik kay Cecile Garcia (hindi nito tunay na

pangalan) na may edad na 54 taon gulang, nakatira sa Pangasinan, may-asawa at ina

ng (4) apat na anak at kasalukuyang naghahanapbuhay bilang isang guro sa Dilan Intel

School sa kanilang lugar. Ayon kay Gng. Garcia “sadyang napakahirap mabuhay sa

panahon ngayon, hindi mo masasabi kung ano at kelan ka magkakasakit”. Dahil sa

kasalukuyang kalagayan ng sistemang pangkalusugan sa Pilipinas pinaniniwalaaan ng

marami na ang kasabihan na Bawal ang Magkasakit ay isang mahalagang

pagpapaalala dahil ani ni Gng. Garcia “kahit anong pagsusumikap mo kapag nagkasakit

ka, malaki ang babawiin nito hindi lamang sa pamilya mo kung hindi sa sarili mo”.

Nalaman ni Gng. Garcia ang tungkol sa medical assistance ng PCSO sa pamamagitan

ng impormasyon na ibinigay mula sa pinanggalingan ospital at mula dito ay sinubukan

niya magbakasakali dahil na rin sa kasalukuyang kalagayan ng kanyang panganay na

anak na lalaki na may edad na 32 taon gulang at may sakit na Cancer sa mahigit 10

taon at kasalukuyang nagpapagamot sa East Ave Medical Center. Lumapit siya sa

PCSO dahil naubos na din ang inipon na halaga at iba pang ari-arian ng pamilya mula

sa paghahanapbuhay ng kanyang asawa na sa kasalukuyan ay walang hanapbuhay.

Kahit siya ay nagtuturo ay sinisigurado niya na may panggamot ang kanyang anak at

mula sa kanyang sahod sa pagtuturo kahit ito ay hindi sapat ay nagagawaan niya pa rin

ito mapagkasya sa mga pangangailangan ng kanyang pamilya. Kalimitan ay may

nakukuha siyang tulong mula sa Philhealth at benepisyo ng anak bilang isang OFW

ngunit ito ay natigil din ng lumalala ang kalagayan ng kanyang anak dahil sa limitasyon

na dala ng benepisyo ng pagiging OFW. Sa mahigit 3 beses na paglapit sa PCSO para

sa medical assistance nasambit ni Gng. Garcia na “kahit paano nakakatulong ang

PCSO maibsan ang kalagayan ng anak ko kahit na minsan hindi sapat ang tulong na

aming inaasahan” dahil sa pagtataya ng gastusing medikal para lamang sa

chemotherapy ito ay umaabot sa halagang Php 280, 000 mula nang ma-ospital ang

102

kanyang anak at Php 47, 700 kada session nito na isang beses sa isang lingo. Nang

una siyang makakuha ng guarantee letter noong taong 2009 tanging Php 25,000 ang

naibigay sa kanya ng PCSO mula sa kanilang pangangailangan na PHP 100,000 dahil

ang iba pang kakailanganin na gamot ay sila ang bumibili sa ibang ospital at kalimitan

ay nauuwi sa isang promissory note kapag hindi nito mabayaran ang halaga ng

pagpapagamot sa ospital kaya naman kahit “nakakahiya sa aking mga kasamahan at

sa mga kaibigan ko at ng asawa ko ay nangungutang na lang kami” ani ni Gng. Garcia.

Ngunit sa kabila ng lahat ay nananatiling matatatag si Gng. Garcia na harapin ang

pagsubok sa kanilang pamilya at ng kanyang anak sa katuyan kahit nasambit nya na

hindi sapat ang tulong na naibibigay ng PCSO sa mga nangangailangan ay positibo pa

rin nito nasabi na “kahit papaano ay nakakatulong ang PCSO sa kalagayan namin dahil

kung walang ganitong uri ng programa, kanino na lang kami lalapit?” Mula dito ay

nabatid ng mananaliksik ang matinding pangangailangan ng mga kliyente sa tulong

medikal na hatid ng PCSO ngunit dahil sa limitasyon ng FAD na magkaroon ng isang

full-automated na katangian ay nagkakaroon ng linya sa pagbibigay ng halaga ng mga

medical assistance at pagkakaroon ng “cap” sa kabuuang alokasyon ng badyet para sa

programa ng IMAP kung saan ito ay may kabuuang halaga na Php 7 Milyon kada isang

araw o Php 1.618 Bilyon sa buong taon. (Personal na Panayam Kay Dr. Cedro, Eero

25, 2012)

Ang mga medical assistance at iba pang uri ng mapagsamantalang programa ay

disensyo upang bigyan ng kahulugan ang isang responsableng pamahalaan sa gawain

nito na mabigyan ng wastong pamumuhay ang mga mamamayan nito kalimitan ito ay

nagagamit upang pairalin ang kakayahan nito na mapanghawakan ang mga

nangangailangan sa punto na ito ay maari nilang magamit para sa pansariling

kapakanan at hindi upang maging epektibo ang pamamaraan nito sa pagtanggal ng

mga maling kinagisnang kultura at kaisipan na ang lahat problema ay ginagawan ng

solusyon mula sa pamahalaan partikular ang kalagayan ng kalusgan para sa mga

103

mamamayan, dahil dito ay higit na nawawalan ng kalakasan ito na magsulong ng

pagbabago at hindi makapagdulot ng epekto sa ibang pangkat ng lipunan.

Bilang patunay sa teorya na ginamit sa pag-aaral makikita mula sa resulta ng (Tab. 5 at

Tab. 8) ang positibong pagtingin ng mga kliyente sa gampanin at tungkulin ng ahensya

na makapagbigay ng tulong medikal. Kung ating lalaliman ang pagtigin sa nasabing

resulta, pinagtitibay lamang nito na makatotohanan ang sinasabi ng teorya ng

Ideological State Apparatus (ISA) patungkol sa pamamaraan ng pamahalaan na

magamit ang mga charitable institution at mga kahalintulad na programa sa gawain nito

na mapagtakpan ang kakulangan sa mga kasalukuyang suliranin na dinaranas ng mga

mamamayan sa halip na maging responsible ang pamahalaan sa tungkulin nito sa mga

mamamayan. Mababatis din mula sa pag-aaral na nagdudulot ito ng sistemang

pangkaisipan sa damdamin ng mga kliyente kung paano ba nito bibigyan ng kahulugan

ang isang responsableng pamahalaan na siyang malinaw na sinasabi ng resulta.

Makikita sa kalagayan ni Gng. Garcia ang pangkalahatang epekto ng proseso at

pilosopiya ng medical assistance ng PCSO kung saan dahil sa ito ay nakakatulong sa

kanilang kasalukuyang kalagayan hindi nito tuwiran napapawi ang matinding paghihirap

sa pangmatagalang proseso bagkus ay nananatili sila o kahit ang ilang mga kliyente sa

isang kalagayan na kailangan nilang umasa sa tulong nagmumula sa PCSO na siyang

nagpapatibay sa pagkakaroon nito ng utang na loob (sene of gratitude) sa ahensya at

manatiling mahina sa kabuuang proseso. Sa paglalapat ng diskurso na ginamit ng

mananaliksik, malinaw na ipinapakita ng pag-aaral na kahit nakakatulong ang medical

assistance sa kasalukuyang kalagayan ng mga kliyente nananatili pa rin ang realidad

na hindi nabibigyang halaga at prayoridad ng pamahalaan ang sistemang

pangkalusugan sa bansa at sa huli ay napapako nito ang mga kliyente sa isang

kaisipan at kalagayan na ayon sa istraktura ng kanilang planadong kahirapan sa mga

mamayan at pansariling kapakanan. Bagama't may tunggalian sa pagitan ng pananaw

ng mga kliyente sa konsepto ng isang epektibong pamamaraan ng tulong medikal at sa

104

sapat na gastusin nito sa kanilang pagpapagamot, nananatili ang kalagayan na higit na

nangingibabaw ang kakulangan nito na bigyan ng tuwirang solusyon sa isang

pangmatagalang pamamaraaan ang dinaranas nilang paghihirap na hindi kailangan

nagdudulot ng ibang sulianin o epekto sa kanilang pamumuhay sa lipunan. (Tab. 4 at

Tab. 7).

Ang pagkakaroon ng sense of gratitude ng mga kliyente ng medical assistance sa

PCSO ay manipestayon na nagiging epektibo ang ahensya sa tungkulin nito na

maipaabot ang tulong na inaasahan ng mga nangangailangan. Makikita din batay sa

demographic background na isinagawa ng mananakilsik na karamihan sa mga ito ang

talaga naman nasa antas ng tinaguriang poverty level na siyang malinaw na pagtingin

na wala talang kakayahan ang mga kliyente na maabot ang isang aksesibong programa

para sa kalusugan. Samakatuwid, dahil sa kasalukuyang kalagayan ng pampublikong

sistemang pangkalusugan at malawakang kahirapan, ang mga medical assistance at

kaugnay na programa nito ay ginawa upang lunasan ang sakit ng mga

nangangailangan sa panandaliang tulong na maari nito maibahagi, hindi nito layunin na

sagutin ang pangangailangan na magkaroon ng isang aksesibong pamamaraan ang

mga nangangailangan para sa pagkamit ng karapatan sa kalusugan bagkus ang

karapatang ito na siyang pinakamahalagang bahagi ng ng karapatang pantao ay

nagiging kasangkapan ng umiiral na ideolohiya sa lipunan na mapanghawakan ang

damdamin at isipan ng mga mamamayan lalo na sa kalagayan ng mga mahihirap sa

paraan ng patuloy na pag-asa nito sa tulong na ibinabahagi at hindi sa pangmatagalang

proseso ng paglunas sa sakit ng lipunan.

105

Kabanata 07: Konklusyon

Ang medical assistance na nagmumula sa PCSO bilang bahagi ng kanilang tungkulin at

gampanin, ay isang uri ng serbisyong panlipunan na siyang tumutugon sa kakulangan

ng pamahalaan na bigyan ng kaukulang pagtingin ang kalagayan ng mamamayan nito

ngunit batay sa pag-aaral na isinagawa ng mananaliksik lumalabas na ang proseso ng

paghingi ng tulong medikal ay isang anyo ng pagkukubli sa tunay na kalagayan ng

bawat indibidwal sa lipunan na magkaroon ng isang epektibo at aksesibong

pamamaraan sa impormasyon sa kalusugan sa kadahilanan na marami ang hindi

nakakakuha nito at sa pangmatagalang proseso ay nakakapagdulot ng suliranin sa

panig ng mga kliyente.

Epektibo sa pananaw ng mga kliyente ngunit hindi ito sapat upang maibsan ang

matinding kalagayan ng paghihirap at pagkakasakit ng nakakararami at sa huli ay

nagbibigay ito ng isang realidad sa kaisipan ng mga kliyente na masadlak sa pagsunod

sa pangkalahatang kaisipan na alinsunod sa layunin na itinatakda sa kanila ng

nagbibigay ng tulong. Ang pagpapaliwanag na ito ay sumasalamin sa teorya ng ISA na

mapatunayan na ang mga programa kaulad ng medical assitance ay nagiging

kasangkapan ng pamahalaan na pagtakpan at gawing mabango ang kakulangan nito sa

pagtugon sa mga suliranin na dinaranas ng mga nangangailangan

Bilang pangwakas, napatunayan sa pag-aaral na ito kaakibat ng mga diskurso at

talakayan na isinagawa ng mananaliksik na tunay na hindi mapagpalaya ang

kasalukuyang pamahalaan na ginagamit bilang kasangkapan ang pagtulong sa mga

nangangailangan bilang bahagi ng kanilang malawakang paghawak sa kaisipan at

damdamin ng nakararami sa pagpapatuloy ng kanilang layunin na manatili sa

kapangyahiran at pansariling kapakanan.

106

Apendiks: A. Halimbawa ng sarbey na ginamit ng mananaliksik:

Magandang araw po sa inyo, Ako po si Faisah Jevah G. Dela Rosa, mag-aaral mula sa Unibersidad ng Pilipinas-Maynila, sa kurso ng BA Political Science, ay humihiling ng inyong panahon upang magsagawa ng maikling panayam at sarbey ukol sa aking paksa na pinamagaan “Ang PCSO (Philippine Charity Sweepstake Office at mamayang Pilipino: isang pagsusuri sa tungkulin at gampanin ng pagbibigay tulong medikal sa mga nangangailangan.” Ito po ay bahagi ng aming rekesito sa Political Science 198 upang ibahagi ang aming kaalaman sa isyu na kinahahap ng sistemang pangkalusugan ng Pilipinas sa pamamagitan ng pag-aaral ng isa sa mga programa nito na Individual Medical Assistance Program (IMAP) Mangyari po lamang na sagutan ang mga katanungan sa ibaba. Ano man pong kaalaman na inyong maibabahagi sa pag-aaral na ito ay mananatiling lihim sa publiko at bibigyan ng kaukulang proteksyon ng mananaliksik. Maraming salamat po. x------------------------------------------------------------------x Panuto: Sagutan ang mga katanungan batay sa inyong pagkakaunawa. Pangalan:_________________________ Kasarian:____________________ Tirahan:__________________________Relasyon sa Pasyente:____________ Edad:____________________________ Ospital:___________________ 1. Paano niyo po nalaman ang tungkol sa “medical assistance ng PCSO? A. Sa pamamagitan ng patalastas at dyaryo B. Sa kaibigan o trabaho C. Sa pinanggalingan ospital 2. Ano po ang pangunahing pinagkukuhanan hanapbuhay ng inyong pamilya? A. Government Employee B. Sariling Hanapbuhay gaya ng pagtitinda atbp. C. Walang trabaho (suporta mula sa mga kamag-anak/Anak)

107

3. Sino po ang madalas magkasakit sa inyong pamilya? A. Ama B. Ina C. Kapatid/Anak D. Kamag-anak (Relatives) 4. Magkano po ang kita niyo sa isang araw? Sa isang buwan?:______________________________________ 5. Pang-ilan na po ang apliksyon niyo para sa “medical assistance ng PCSO? A.1 B.2-3 C.mahigit sa 3 6. Ano po kalimitan ang request niyo sa paghingi ng tulong? A. Operasyon sa Puso at iba pang bahagi ng katawan B. Dialysis C. Pang araw-araw na gamot D. Chemotherapy 7. Magkano po ang naibibigay na tulong medikal sa inyong pangangailangan? A. 5,000.00-10,000.00 B. 15,000.00-20,000.00 C. 31,000.00-50,000.00 8. Sapat po ba ito sa inyong pagpapagamot? A. Oo B. Hindi 9. Ilan buwan po ito bago niyo makuha sa PCSO? A.1 B.2 C. mahigit sa 3 10. Sapat po ba ito sa inyong paghihintay? A.Oo B. Hindi 11. Sa opinyon niyo po, nararamdaman niyo po ba ng lubos ang pagtulong na isinasagawa ng PCSO sa inyong kalagayan? A. Oo B. Hindi

108

Ipaliwanag:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 12. Bukod po sa paglapit niyo sa PCSO may ibang tulong medikal na po ba kay nakuha?Saan?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 13. Ano po ang masasabi niyo sa gawain at tungkulin ng PCSO para sa mga mahihirap? A. Nagagawa nila ang kanilang tungkulin ng maayos at tapat sa mamamayan B. Kulang pa ang kakayahan ng PCSO sa pagtulong sa mga mahihirap C. Hindi pa alam sa ngayon 14. Nagkaroon po ba ng pagkakataon na kayo ay nahirapan sa pagsasaayos ng inyong medical assistance? Sa anong bahagi po ng proseso? A. Pagpasa ng mga dokumento B. Pakikipagpanayam sa mga Social Worker C. Pagfofollow-up ng guarantee letter 15. Naging epektibo po ang pamamaraan ng PCSO upang makatulong sa mga nangangailangan? 1-pinakamataas, 5-pinakamababa A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5 Ipaliwanag:_____________________________________________________________________________________________________________________

109

B. Mga Larawan mula sa PCSO

Habang naghihitay sa mahabang pagpila.

110

Sa hinaba-haba ng pagpila, marami ang patuloy na umaasa

111

Batisan: Althusser, L. (1970) “Lenin and Philosophy and other Essays” translated by Ben

Brewster, La Pensee

Barak, Gregg, (2007): “Battleground Criminal Justice”, Greenwood Publishing Group.

Westport CN

Castillo, Fatima A. (2000): “Ethical Consideration in conducting Research Method”

PHSSA, Manila

Dean, Hartley. (2006): “Social Policy and Society”, Cambridge Polity Press, United

Kingdom

Enriquez, V. (2004): “Indigenous Psychology and National Conciousness in form

Colonial to Liberation Psychology: The Philippine Experience”, De La Salle University

Books, Dasmarinas Cavite

___________IBON Foundation Inc. (2008) “Chronically ill: An overview of Philippie

Health Sector.” Quezon City

Riley, D. (2008): “Engineering and Social Justice”, Morgan and Claypool Publishers

Rothstein, B. (1998): “Just Institutions Matter: The moral and political logic of Universal

Welfare State”, Cambridge Press

Smith, D. and Terry H. Osborn, (2004): “Spirituality, Social Justice and Language

Learning”, Age Publishing

Titmuss, R. (1951): “Problems of Social Policy”, HM Stationery

Wong, J. & Dela Luna, L. (2002) “Reforming the Philippine Drug Management System”.

Quezon City.

E-sources: Republic Act 1169: Philippine Charity Sweepstakes Office Charter, “An Act providing for

charity sweepstakes, horse races and lotteries”

Batas Pambansa Blg. 42, “An Act amending the Charter of Philippine Charity

112

Sweepstakes Office”

NSCB. (2008) www.nscb.gov.ph

DOH. (2011) www.doh.gov.ph

PIDS. (December, 2010) How are Public Hospitals Being Funded?. Makati City.

HEAD (2011). Ang Sweldo ng Health Workers. Manila.

UNFPA (2005). Maternal Mortality Rates of Filipino Women.

Artikulo: Social Climate: A Filipino definition of Social Justice, Mahar Mangahas, Philippine Daily

Inquirer, December 15, 2007.

http://www.expatforum.com/articles/health/health-care-in-the-philippines.html , The

Philippine Health Situation, 2009

http://bostonreview.net/BR25.1/daniels.html, Norman Daniels, “Justice, Health and

Health Care”, Tufts University, 1998

http://www.bulatlat.com, Marya Salamat, “Artikulo ng Pakikibahagi sa Kalusugan”, May

2011

www.ibon.org.com/Ph=healthforsale. (October, 2010) Ibon Facts and Figures: Health for

Sale. Quezon City.

<http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/nation/view/20100320-259759/PGH-

private-clinics-labs-plan-tied--to-row)

The Philippine Collegian (2011).<http://www.philippinecollegian.org/pgh-adjusts-rates-

charges-new-and-higher-fees/>

www.pdi.news.com/PCSOstopfundabuse=jerryesplanada, Philippine Daily Inquirer,

September 25, 2011

www.pdi.news.com/limitadosick=tinasantos/ Philippine Daili Inquirer, August 12, 2011

www.ibon.org,com/factsandfigures=sonnyafrica, IBON DataBank, CCT's expensive,

short sighted and artificial, April 11, 2011