UP News - numri i dytë

Dy vjet shtet, 40 vjet universitet

Kosova këtë vit ka shënuar dyvjetorin e shtetësisë. Po këtë vit

në mënyra të ndryshme është shënuaredhe 40-vjetori i Universitetit të

Prishtinës. Këto dy ngjarje janë tërëndësishme, para gjithë të tjerave,

sepse funksionojmë si shtet i pavarurdhe demokratik, madje se kemi njëtraditë të shkencës dhe dijes, në tëcilin janë duke u krijuar liderët e së

ardhmes

Faqe 1

Faqe 4-5

Nr.3, Mars 2010 | FALAS

Bisedë me rektorin e Universitetittë Prishtinës (UP), Mujë Rugova

Dr. Milazim KRASNIQI

Blerta Maliqaj

Çmimi përsemestër

mbetet 50 euroFaqe 12

Faqe 8-9

Faqe 2

Dilemat e identiteti

ballkanik dhe tëintegrimit evropian

Afet BELA

Propaganda emitit serb!

Shpresa MULLIQI

Mediet dhe sektori i sigurisë

Gëzim QERIMI

Lidhja midismedieve dhepartive politike

Shteti i Kosovës po e faktorizon

kombin shqiptarNë dyvjetorin e shpalljes së pavarësisë

së Kosovës, shefi i Departamentit të

Shkencave Politike në Universitetin e

Prishtinës, prof. dr. Agim Zogaj, ka

thënë se Republika e Kosovës po i

përmbush të gjitha standardet e një

shteti modern dhe demokratik...

Shteti i Kosovës po e faktorizon

kombin shqiptar

Faqe 3

Faqe 6-7

Faqe 13

Rektor, duamedhe histori!

Flet për "UP News", prof. dr. Agim Zogaj

Ndërmarrja I.Seferi ka stafin e kompletuarme kuadro adekuat dhe përvojë ku krahas

zhvillimit në Kosovë përgatitet dhe planifiko-het zgjerimi i veprimtarisë së ndërmarrjes.Ndërmarrja i. Seferi është prodhuesi më imadh në Kosovë për prodhimin e betonit dhedisa elementeve nga betoni, posedon dy bazapër prodhimin e betonit dhe me teknologjibashkëkohore në prodhim, si dhe automjetetransportuese e lëndës së parë dhe prod-

himeve finale.

Prodhimet e ndërmarrjes I.Seferi monitorohenvazhdimisht nga instituti kombëtar i ndërtim-tarisë, kurse ndërmarrja I.Seferi posedon edhelaboratorin privat të pajisur me një teknologjitë përparuar për testime të ndryshme në lëminpërkatëse. Po ashtu ndërmarrja I.Seferi pose-don edhe pompat për hedhjen e betoni nëlartësi të ndryshme të një teknologjie të lartë.

Ndërmarrja ProdhueseTregtare I. Seferi,Gjinoc Therandë ka njëtraditë 32 vjeçare

Tel.: +377 (0) 44 119 536Tel.: +377 (0) 44 124 265Tel.: +377 (0) 44 132 307Tel.: +377 (0) 44 218 711

E-mail: [email protected]: [email protected]: www.i-seferi.com

UP News Revistë e Gazetarisë Mars 2010 | 1

Kosova këtë vit ka shënuar

dyvjetorin e shtetësisë.

Po këtë vit në mënyra të

ndryshme është shënuar

edhe 40-vjetori i

Universitetit të Prishtinës. Këto dy

ngjarje janë të rëndësishme, para

gjithë të tjerave, sepse funksiono-

jmë si shtet i pavarur dhe

demokratik, madje se kemi një tra-

ditë të shkencës dhe dijes, në të

cilin janë duke u krijuar liderët e së

ardhmes.

Shpallja e pavarësisë dhe njohja e

shtetit të Kosovës nga më shumë

se 65 vende ishin çaste mjaft emo-

cionuese dhe të rëndësishme për

ne dhe për të gjitha institucionet

dhe drejtuesit e tyre, të cilët u

angazhuan, aq sa patën mundësi,

që shtetësia e Kosovës të funk-

sionojë si duhet, që në të të sundo-

jnë rendi dhe ligji për të gjithë

qytetarët e saj pa dallim feje e

etnie.

Pavarësia e Kosovës është meritë e

të gjithë qytetarëve të Republikës

së Kosovës, por meritat më të

mëdha u takojnë atyre që u flijuan

për këtë liri të cilën ne po e gëzo-

jmë.

Dy vjet shtet dhe 40 vjet univer-

sitet për Kosovën dhe të gjithë

qytetarët e vendit, do të thotë

shumë, pasi po futemi në një etapë

të re, të punës dhe angazhimeve

për të arritur në një zhvillim të

përgjithshëm të Kosovës. Por, një

gjë është e sigurt, Kosova po ecën

drejt integrimeve euroatlantike.

Dyvjetori i shtetësisë ka arritur të

sjellë rezultate në shumë fusha për

Kosovën, në politikë, ekonomi e

sektorë të tjerë. Edhe pse ka ende

punë për të bërë, veçmas duhet të

hapen vende të reja të punës dhe

të kemi rritje më të madhe

ekonomike.

Universiteti i Prishtinës (UP) për 40

vjet ka arritur të kultivojë dije dhe

shkencë, të cilat janë bartur brez

pas brezi deri sot.

Urime dyvjetori i shtetësisë dhe më

shumë vite tempullit të dijes!

(Autori është kryeredaktor i

revistës "UP News")

E d i t o r i a l

Dy vjet shtet, 40 vjet universitet

Lulzim AHMETI

Revista “UP News”: Botohet nga Dega e Gazetarisë e Universitetit të Prishtinës dhe Organizata Joqeveritare “NOTA PRESS”. Viti 1 numër 3. Revista redaktohet nga kolegjiumi iredaksisë: Kryeredaktor Lulzim Ahmeti, Redaktor përgjegjës: Afet Bela. Adresa: Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë. E-mail: [email protected] dhe [email protected]. Tel: 044 672 156, 044 416 048

Imp

res

um

Lulzim Ahmeti: Dy vjet shtet, 40 vjet universitet 1

Dr. Milazim KRASNIQI: DILEMAT E IDENTITETI BALLKANIK DHE TË INTEGRIMIT EVROPIAN 2

Afet Bela: Propaganda e mitit serb! 3

Intervistë me prof. dr. Agim Zogaj 4-5

Shpresa Mulliqi: Mediet dhe sektori i sigurisë 6-7

Blerta Maliqaj: Rektor, duam edhe histori! 8-9

Dr. Ermal Hasimja:E FOLURA PUBLIKE: PARAQITJA E MESAZHIT 10-11

Bisedë me rektorin e Universitetit të Prishtinës (UP), Mujë Rugova 12

Gëzim Qerimi:Lidhja midis medieve dhe partive politike 13

Dardane Neziri:Semestri, 100 euro? 14

Shkodran Gajraku:Shteti e tregoi veten 15

Arbër Vllahiu:Gazetaria e kujdesshme 16

Loren Koçollari:Lajmi politik në medien shqiptare 17

Labinot Lekaj:Menaxhimi i financave nga komunat 18

Ag APOLLONI:Historia e letërsisë shqipe: çfarë dhe kur? 19

Lavdie Lulaj:Nisin punët për edicionin e dhjetë të UVP-së 20

Xheladin Ujkani: Puna shkencore në Universitetin e Prishtinës 21

Shahadije Bikliqi: Përfiton Kosova 22

Jana Nano e Nejva Nano: Kanceri, sëmundja më e rëndë 23

Rebeka Naqi Gjika:Individë në realitet apo realitet individual 24

Albulena Jahaj:Planifikimi i gjërave largon stresin 25

Hajdin Islami:Lexuesi përballë leximit të letërsisë 26

Adifete Bela:Sfidohen në Austri 27

Antuela Tane e Rebeka Naqi Gjika: Facebookmania 28

Astrit Veliqi: Kinematografia në Kosovë, sinonim i vlerave kulturore 29

Demir Reshiti: Raportimi i medieve serbe për shpalljen e pavarësisë së Kosovës 30-31

Lavdie Lulaj: Nuk bëj kompromis në dëm të profesionit 32

Sejhane Mehmeti: Shumë zhurmë 33

Flet këngëtari i muzikës R'n'B, Laurat Bugaçku 34-35

Berat Armagedoni: Amaneti i Bardhit, logjika 36-37

Lavdim Klinaku:Rreziku i gjuhës nga populli apo i popullit nga gjuha?38

M.A. Ibrahim Hoxha:Kosova në rrugën e saj drejt BE-së 39

Fjalëkryqi 40Pë

rmb

ajt

ja

Ndikimi i BashkimitEvropian në Ballkan ështëevident në periudhën pas

rënies së Perdes së Hekurt, porky ndikim nuk është i njëjtë nështete dhe në kombe tëndryshme që jetojnë në këtërajon. Në Bullgari dhe nëRumani, ndikimi politik dheekonomik është kurorëzuar mepranimin e këtyre dy shteteve nëstrukturat e BE-së në vitin 2007.Megjithëse janë derdhur miliardaeuro të BE-së në këto dy shtete,ende nuk kanë triumfuar stan-dardet e Bashkimit Evropian,veçmas në luftën kundër kul-turës së korrupsionit dhe krimittë organizuar, gjë që e ka detyru-ar BE-në të ngrijë disa fonde që iishin dedikuar Bullgarisë përvitin 2008. Në disa shtete të tjera, si nëShqipëri, në Kosovë e në Bosnjëe Hercegovinë, ndikimi iBashkimit Evropian në këtë peri-udhë ka qenë i ndjeshëm, nëplanin ekonomik, por më shumënë planin propagandistik dhepsikologjik. Entuziastët më tëmëdhenj për integrimet evropi-ane rezultojnë të jenë shqiptarëtnë Kosovë, në Shqipëri dhe nëMaqedoni. Arsyeja e këtij entuzi-azmi është nga fakti se shqip-tarët kanë qenë më të ngulfatu-rit në kornizën ballkanike. Ndërsa në Maqedoni dhe nëSerbi, me gjithë favorizimin që uështë bërë nga politikat inte-gruese të BE-së, nuk është vërej-tur ndryshim thelbësor i qën-drimit ndaj BE-së. Edhe pse BE-jai ofroi Serbisë nënshkrimin emarrëveshjes së stabilizim-asocimit në kulmin e fushatës

për zgjedhjet parlamentare të 11majit 2008 në Serbi, ndikimi nukqe i dukshëm: vetëm pasi qëPartia Socialiste e Serbisë, i ish-liderit Sllobodan Millosheviqit,pranoi të hynte në koalicioninqeveritar, të udhëhequr ngapresidenti i Serbisë, Boris Tadiqi,u mundësua krijimi i një qeverieqë u quajt proevropiane. Saështë proevropiane PartiaSocialiste e Serbisë dëshmonfakti se disa nga liderët e saj janëgjykuar e po gjykohen për krimekundër njerëzimit në Tribunalin eHagës e disa edhe në Serbi. Kroacia nga ana e saj, ka bërëpërparime substanciale në pro-cesin e integrimit në BE dhepritet të pranohet në BE në rastine parë të zgjerimit. NdërsaTurqia, ende nuk e ka të definuarqartë procesin e integrimit, përshkak të hezitimeve dhe refuz-imeve të disa shteteve, për tapranuar Turqinë si anëtare me tëdrejta të plota në BE në rend tëparë të Francës e të Gjermanisë. Përderisa pjesa turke e ishullitqipriot mbahet jashtë procesit tëintegrimit, pjesa greke e Qipros,është bërë anëtare të BE-së qënga viti 2004, krahas Greqisë, ecila është anëtarësuar në vitin1981. Ka raste kur këto dy vendee keqpërdorin pozitën e tyre, përpresion ndaj disa vendeve tëtjera ballkanike. Greqia po eshantazhon Maqedoninë, përçështjen e emrit të kësaj të fun-dit, ndërsa Qiproja përdore sikalë Troje kundër Turqisë dheështë më e zëshmja në korin eshteteve të pakta të BashkimitEvropian, që janë kundër pavarë-sisë së Kosovës. Të gjitha këto episode, zbulojnëmungesën e një solidaritetirajonal. Në fakt, kjo tablo edisponimit të ndryshëmpsikologjik ndaj BE-së dhe eshkallëve të ndryshme të inte-grimit të shteteve të Ballkanit nëBashkimin Evropian, dëshmon senë të vërtetë nuk ekziston njëBallkan unik, as në aspektin poli-tik, as në atë ekonomik e as nëaspektin gjeopolitik. Nuk ekzis-ton një identitet ballkanik as në

planin kulturor dhe fetar. Jovetëm sot, por një Ballkan unikdhe një identitet ballkanik nukka ekzistuar kurrë. Edhe emri Ballkan, sipas studiue-sit Mark Mazover, është i vonë siemërtim për tërë gadishullin,sepse në fillim ai ishte emërtimvetëm për një vargmali.Hapësirat e sotme ballkanikeemërtoheshin Rumeli dhe TurqiaEvropiane deri në fund të shekul-lit XIX dhe në fillim të shekullitXX. Po sipas këtij autori, përhapjae emrit Ballkan, në fakt ndodhinë kohën e luftërave ballkaniketë viteve 1912 e 1913. Prej kën-dej, edhe ngjyrimi i këtij emri, qënë krye të herës ishte me kono-time negative. Mazoveri pohon:"Në krye të herës, Ballkani ishtemë shumë se një konceptgjeografik. Vetë termi, ndryshenga paraardhësit e tij, kishtengjyrime të thella që kishin lid-hje të forta me - dhunën,egërsinë dhe primitivizmin- derinë atë masë sa është e vështirëtë gjesh tjetër si ai(1)". Pse u ngarkua me kuptim kaqnegativ ky emër i ri që iu dharajonit? Zgjerimi i shtetevesllavojugore dhe ortodokse(Malit të Zi, Serbisë, Bullgarisë eGreqisë) në fundin e shekullit XIXdhe në fillim të shekullit XX, urealizua me komplote gjakatare,të cilat e kishin përkrahjen eRusisë cariste. Sulmi tinëzarkundër Perandorisë Osmane, mekoncentrim në territoret qëbanoheshin me shumicë ngashqiptarët, në vitin 1912, u bazuanë një sërë marrëveshjes, pro-tokollesh dhe "shtojcash spe-ciale", të Serbisë, Bullgarisë,Greqisë e Malit të Zi, që mundë-sonin jo vetëm mundjen e Portëssë Lartë, por edhe copëtimin etokave shqiptare. Nuk ishte erastësishme që shpallja e luftësnga Serbia, Bullgaria dhe Greqia

u bë në të njëjtën ditë, më 18tetor 1912. Pra, ishte një komploti orkestruar deri në detaje. Meqë ai u shoqërua me mizori tëmëdha, identitetit të ri të këtyreshteteve, identitetit ballkanik qëpo shfaqej, iu dha emërtimi mënegativ i mundshëm. Gazetari iNew York Times-it, Pickthal, i cilikishte qenë dëshmitar okular,pati shkruar këto fjalë: "Masakratqë bënë serbët në Kosovë, nënKryqn' e Krishterë, kapërcejnëçdo instinkt gjakpirëseje". Ndërsanjë konsulli austro-hungarez nëShkup raportonte se me të hyrënë Prishtinë, më 22 tetor 1912,forcat ushtarake serbe kishinekzekutuar pesë mijë shqip-tarë(2). Mbijetesa e shqiptarëve dhe eboshnjakëve myslimanë në këtëdet sllav dhe ortodoks, pas vitit1912, është një fat i habitshëm,kur dihet se politikat e shtetevesllavo-ortodokse, synonin deis-lamizimin e rajonit. Marrëveshjae Sen Zhermenit për mbrojtjen epakicave kombëtare që kishinhyrë në Mbretërinë SKS pasLuftës së parë Botërore, por qënuk i përfshinte pakicat që kishinhyrë në shtetin serb në vitin1912, në rend të parë shqiptarëtdhe turqit, është prova më eqartë e një projekti të tillë deis-lamizues. Barbaritë që bënë serbët,malazezët e bullgarët në LuftëratBallkanike dhe veçmas serbët, tëcilët projektin e shfarosjes sëshqiptarëve e vazhduan edhepas Luftës së Parë Botërore, kambjellë farën e urrejtjes ndërm-jet këtyre dy kombeve tëBallkanit. Prandaj, keqkuptimet etashme, veçmas ato ndërmjetshqiptarëve të Kosovës dhe ser-bëve, kanë rrënjë historike dhe sitë tilla kanë edhe potenciale tëmëdha të dhunës.

/vijon në numrin e ardhshëm/

UP NewsRevistë e GazetarisëMars 2010 | 2

DILEMAT E IDENTITETI BALLKANIKDHE TË INTEGRIMIT EVROPIAN

Dr. Milazim KRASNIQIUniversiteti i Prishtinës

1 Shih:: Mark Mazover, Ballkani, Skanderbeg books, Tiranë, fq. 19 2. Shih: Srbija i Albanci, Çasopis za kritiko znanosti, Lubljana, 1989)3. Stevan K. Pavlovic, Istorija iza imena, Danas, juni, Beograd, (vvv. danas,co.yu)4. I shtrirë në 4.324.782 km² dhe me 497.198.740 banorë, Bashkimi Evropian

paraqet një superfuqi ekopnomike dhe demografike për Ballkanin, ndikimi itë cilës do të ishte evident edhe po të mos kishte politika integruese.

5. Fared Zakaria në librin "E ardhmja e lirisë" pohon se vetëm rreth 1% të buxhetit bruto të shteteve të BE-së është në dispozicion të Brukselit. Kjo gjëedhe tregon fuqinë e ndikimit të shteteve në veçanta në politikat e BE-së.

Shën

ime

Revistë e Gazetarisë Mars 2010 | 3

Propaganda serbe dhe ndikimi i saj në opinionin ndërkombëtar

Propaganda e mitit serb!

Një rëndësi e veçantëpër arritjen e qëllimevepolitike tek shumë lid-

erë është edhe propagandamediale, që është shfrytëzuarnë forma të ndryshme, pakursyer edhe mjete që kanëbërë që të ketë shumëdhunë. Një ndër format që Serbia ika përdorur kundër shqip-tarëve të Kosovës, ështëedhe propaganda medialeserbe në qarqe të ndryshmetë opinionit botëror kundërshqiptarëve të Kosovës.Studiues të ndryshëm propa-gandën politike kanë kon-sideruar se ka lindur, kur kalindur vetë politika. Me pro-pagandë politike kuptojmëarritjen e qëllimeve të caktu-ara, politike, ekonomike,ushtarake si dhe qëllimeve tëndryshme, të cilat lidhen meorganizma të ndryshëm.Propaganda është njëra ndërveprimet e politikës sëjashtme. Ajo bën pjesë nëkuadër të katër grupeve tëcilat luajnë një rol shumë tërëndësishëm të politikës sëjashtme dhe kjo gjithmonë ika shkuar për shati politikësserbe antishqiptare përKosovën. Shumë studiuesveprimet e politikës sëjashtme i kanë ndarë nëkatër grupe: Mjetet politike,mjetet ekonomike, mjetetpropaganduese, mjetetushtarake. Propaganda ështëmjet i vjetër komunikimi,vetëm se ka ndryshuar for-mat me të cilat kanë vepruarshtetet e ndryshme në botë.Zakonisht mjetet e propa-gandës serbe në Kosovë dhenë ndryshimin e opinionitndërkombëtar për Kosovën

kanë qenë të formave tëndryshme, duke përdoruredhe mitin e kishës serbe, ecila në Kosovë ka disa objek-te. Veprimet e serbëve për taparaqitur Kosovën dheshqiptarët si një popull dhevend ku nuk ka asgjë të mirë,kanë qenë mesazhe dërguarbotës se këtu gjithçka ështënegative. Ata nëpërmjet gru-peve të caktuara kanë synuarqë të ndryshojnë ose të mosi japin atyre mundësi që tëmund të vlerësojnë atë qëështë e mirë dhe atë qëështë e keqe këtu. Me njëfjalë, çdo gjë që ka të bëjëme Kosovën, sipas tyre,është e zezë. Format të cilatpropaganda mediale serbe ika përdorur janë: Kisha simjet i fortë i tyre dhe si insti-tucion i besuar te ndërkom-bëtarët, por edhe si mjetshpirtëror, lobimi për fenë eshqiptarëve se gjoja janëfundamentalistë islamikë,dhe historia në përgjithësipër Kosovën, duke filluarnga Beteja e Kosovës që kakulmuar me humbjen e bal-lkanasve. Kjo ishte një tipar ipropagandës, pasi Serbiabëri edhe vjedhjen e heroitMilosh Kopoliqi, duke ehimnizuar atë si serb.Propaganda serbe ka pasurefekt, derisa njerëzit janëorientuar direkt në Kosovë

dhe kanë vizituar atë dheme kthimin e tyre në vendete tyre, kanë bërë atë qëështë dashur ta bëjnë tëgjithë.

Shtypi i huaj përKosovënDemonstratat e vitit 1968 nëKosovë dhe reflektimet e tyrepolitike, me këto demonstra-ta është marrë edhe shtypiindian në gjuhën angleze.Më 23 dhjetor 1968 gazeta"Stajstemen", me titull që bal-lafaqohet Marshalli Tito,veçonte se "demonstruesitkanë mbajtur transparentedhe ata kanë kërkuar repub-likë". Me dhunë që po zhvillo-hej në Kosovë, mediet endryshme, në botë shkruajnëpër dhunën që po zhvillohej.Kështu në atë kohë shkru-anin artikuj dhe jepnin lajme."Frankurter Algemajne" dhe"Zydetuch zajtung" në dhje-torin e vitit 1968 shkruaninse ka kërkesa për ta krijuaridenë e bashkimit dhe krijim-it të republikës së Kosovësdhe si bashkimin me pjesënshqiptare të Maqedonisë kubanojnë shqiptarët.Rajoni i Evropës Juglindore,apo siç njihet edhe si Ballkan,ka një histori të tmerrshmedhe që ka krijuar precedentëtë ndryshme në botë. Por,tentimi për ta ndryshuar his-

torinë e secilit, ka krijuarefekte negative dhe që kapasur negativizmin për jetëne njerëzve në këtë pjesë tëbotës. Në Ballkan falsifikimi ihistorisë rrezikon ta infektojëtë ardhmen. Ky është një fakttragjik dhe që e prish tëardhmen. Bizantinët,romakët, otomanët, rusët,habsburgët, britanikët,francezët e të gjithë kishininteresa në Gadishullin epërgjakur, që për shumë vjetishte nën sundimin e peran-dorisë otomane. (Els deGroen, Është herët për tëpranuar njëri tjetrin, Koha,Prishtinë, 2001, fq. 7). Popullishqiptar i Kosovës dhe ai iSerbisë qëmoti kanë pasurprobleme. Por, propagandamediale dhe politika famëke-qe e Serbisë karshi Kosovëskanë bërë që shqiptaret eKosovës, nëpërmjet formavetë ndryshme, të etiketohen sinjerëz që nuk i takojnë njëcivilizimi të shembullit qëmund ta shfrytëzojnë përmodel edhe të tjerët.Në këtë drejtim rol ka luajturedhe Kisha serbe, që me çdokusht është munduar të kri-jojë bindje për shqiptarët seKosova nuk është vend kumbizotëron arsyeje për tëpasur bashkëpunim, porvend ku mbizotëron filozofiae dhunës famëkeqe.

Afet BELA

UP News


Flet për "UP News", prof. dr. Agim Zogaj

Shteti i Kosovës po e faktorizon kombin shqiptarNë dyvjetorin e funk-

sionimit të saj si shtet,Kosova ka treguar se

është shtet funksional dhepo i përmbush pritjet e tëgjithë atyre që kanë pasurqëllim ta krijojnë shtetin edytë shqiptar. Kosova epavarur, sipas tij, prodhonstabilitet, demokraci funk-sionale, reflekton kapacitetepër mbajtjen dhe funksional-izimin e shtetit. Në dyvjetorine shpalljes së pavarësisë sëKosovës, shefi iDepartamentit të ShkencavePolitike në Universitetin ePrishtinës, prof. dr. AgimZogaj, në një intervistë përrevistën "UP News", ka thek-suar se Republika e Kosovëspo i përmbush të gjitha stan-dardet e një shteti moderndhe demokratik.Zogaj ka thënë se UP-ja po ikushton rëndësi shkencës.Sipas tij, për të është ndarëedhe një fond i veçantë përhulumtime shkencore.

Kosova po e dëshmonveten

UP News: Si e vlerësonifunksionimin e Kosovës sishtet për dy vjet?Zogaj: Fillimisht duhenmarrë në konsideratërrethanat shoqërore, his-torike, politike, kombëtaredhe ndërkombëtare, në tëcilat u themelua shteti iKosovës, për të pasur njëpasqyrë reale, një përshtypjeobjektive lidhur me të arritu-rat e shtetit tonë, veçmas lid-hur me nivelin e funksion-alitetit të shtetit tonë. Pra,shikuar nga këto aspekte, dotë thoshim se shteti iKosovës, përkatësisht

Republika e Kosovës, podëshmohet si shtet funksion-al, shtet i cili ka kapacitete tëgjithanshme për të funk-sionuar mbi parimet, stan-dardet e shteteve të sotmebashkëkohore të modeliteuroperëndimor.

UP News: A po arrin Kosovatë futet në agjendën eBashkimit Evropian?Zogaj: Tanimë Kosova ështënë agjendën e BashkimitEvropian (BE) si shtet i cili eka vendin në BE, sepse his-torikisht si popull, tanimëedhe si shtet, i kemi takuarorbitës europerëndimore,shpirtit evropian, filozofisëevropiane, paqedashëse, civi-lizuese, të cilave edhe neshqiptarët u kemi dhënëemra, dijetarë, trima dhe liri-dashës. Vetë fakti se nëKosovë vepron EULEX-i, njëorganizëm institucional i BE-së, tregon se ne jemi nëagjendën e politikës evropi-ane, përkatësisht të BE-së.

UP News: Pobashkëpunimin ndërmjetKosovës dhe Shqipërisë, sie shihni?Zogaj: Periudha, pas shpall-jes së shtetit të Kosovës,është një kapitull i ri nëzgjerimin, thellimin ebashkëpunimit të shuman-shëm ndërshtetëror,mbarëkombëtar midisRepublikës së Shqipërisë dheRepublikës së Kosovës.Derisa në periudhën parashpalljes së pavarësisë sëKosovës çështja ebashkëpunimit Shqipëri -Kosovë ishte nën një kontrolldhe mbikëqyrje më të rreptëtë strukturave të UNMIK-ut,mbikëqyrje që në ndonjërast ishte e ndikuar qëllim-isht edhe nga Serbia, Rusiadhe aleatët e tyre, passhpalljes së pavarësisë sëKosovës ky kapitull, pra ibashkëpunimit Kosovë -Shqipëri, kaloi në rrafshin emarrëdhënieve tëbashkëpunimit ndër-shtetëror. Gjithsesi, vizitat e

krerëve të shtetit shqiptar nëRepublikën e Kosovës, pastajedhe vizitat e udhëheqësvetë shtetit të Kosovës nëShqipëri, i dhanë shtytje tëre, përmbajtje të re, perspek-tivë të re bashkëpunimitndërshtetëror, në faktmbarëkombëtar. Në këtëperiudhë dyvjeçare, ngathemelimi i shtetit tëKosovës, bashkëpunimiShqipëri - Kosovë fitoidimensione të reja, u bëshumë më aktiv, shumë mëpërmbajtjesor, gjithsesi edheshumë më i natyrshëm.Detyrime të mëdha kom-bëtare kanë edhe dyakademitë e shkencave, nëTiranë dhe në Prishtinë. Ngaana tjetër, të dy qeveritë e dyshteteve tona duhet sa mëparë të arrijnë marrëveshjetë reja për ta liberalizuarplotësisht çështjen e qarkul-limit të lirë të qytetarëve ngatë dyja anët e kufirit, pse jotë hiqet plotësisht detyrimi ikontrollit të dokumenteve tëudhëtimit.

Afet BELA

Revistë e Gazetarisë Mars 2010 | 5UP News

UP News: Sa ka arriturKosova ta tregojë veten nëGjykatën Ndërkombëtaretë Drejtësisë në Hagë?Zogaj: Shteti ynë në këtëperiudhë mjaft sfiduese poballafaqohet, si rezultat ipolitikës shoviniste tëSerbisë, edhe me GjykatënNdërkombëtare të Drejtësisë.Realisht, Serbia ishte dashurtë ishte në rendin e ditës sëgjykatës përkatëse, sepse ajoishte shkaktare e katërluftërave në ish-Jugosllavi,ishte shkaktare dhe bërigjenocid ndaj popullit shqip-tar dhe atij boshnjak mysli-man. Por, Serbia, e cilaasnjëherë nuk e ndali propa-gandën antiKosovë, e cilavazhdon ta prapagojë poli-tikën e brendshme dhe tëjashtme kundër lirisë së pop-ullit tonë.

Liberalizimi i vizave, më2011

UP News: Kosova ka mbe-tur jashtë liberalizimit tëvizave. Jeni optimist se nëvitin 2011 do të mund tëlëvizet diçka?Zogaj: Është bërë shumëpadrejtësi që, kombi shqip-tar, sikur në Shqipëri ashtu

edhe në Kosovë, të ngelëjashtë procesit të liberalizim-it të vizave. BE-ja me këtërast, me këtë veprim, dukejoshur Serbinë, ka bërëgabime, ka bërë padrejtësidhe lëshime të pafalshme. Sëfundi, ne e dimë se nuk kemifuqi politike t'i përcaktojmëose të ndikojmë as në këtëplan në politikat e BE-së, sekë duhet ajo ta fusë në pro-cesin e liberalizimit e kë jo,por lënia e Shqipërisë dhe eKosovës jashtë procesit tëliberalizimit të vizave ështëakt politik i paprecedent.Sidoqoftë, edhe Kosovaedhe Shqipëria duhet tëkëmbëngulin që sa më parëtë përfshihen në këtë proces,ndërkohë që Shqipëria kagjasë që sivjet të bëjë për-parime konkrete. Sa i përketKosovës, mendoj se pritjettona, në radhë të parë pritjete Qeverisë sonë janë reale,se në vitin 2011 do të përf-shihemi në procesin e liber-alizimit të vizave. Këtë opti-mizëm e mbështes në radhëtë parë te vendosmëria eQeverisë sonë dhe e institu-cioneve të tjera shtetërore,përfshirë Presidencën dheKuvendin e Kosovës por,edhe mekanizmat e tjerështetërorë që të plotësohen,

sa të jetë e mundur, stan-dardet e BE-së për t'u kyçurnë procesin e liberalizimit tëvizave.

UP News: Së fundi janëmbajtur zgjedhjet e liradhe janë vlerësuar shumënga të gjithë organizmatndërkombëtarë?Zogaj: Ishin këto zgjedhjemaratonike, të ripërsëritura,në ndonjë rast edhe tëlodhshme për votuesin. Por,ngadhënjeu demokracia eshprehjes së vullnetit sovran,politik, e vullnetit të paim-ponuar të votuesit, qytetarit.Pra, me këto zgjedhje përpushtetin lokal, veçmas meripërsëritjen e tyre, edhe psenë fakt nuk ishte e domos-doshme, u fuqizua qytetariapolitike e votuesit, u fuqizuadhe fitoi dimensione të rejaedukata politike, krejtësishtdemokratike dheqytetëruese. Fituan jo vetëmpartitë përkatëse, por mbarëKosova. Edhe një herë, iridëshmuam qytetërimiteuroperëndimor se, edhe nëfushatat zgjedhore, edhe nëvetë aktin e votimit, ne jemidinjitozë, kemi kulturë poli-tike, jemi të hapur për alter-nativat politike dhe, me këtëi kontribuojmë shtetit, funk-

sionalizimit të pushtetit lokaldhe atij qendror.

UP-ja po i kushtonrëndësi shkencës

UP News: Ju jeni edhenënkryetar i bordit të UP-së dhe shef iDepartamentit tëShkencave Politike në UP.Sa po zhvillohet shkencanë universitet?Zogaj: Sipas strategjisë përarsimin e lartë, e ndërtuarmbi vizionet akademike tëministrit Enver Hoxhaj,Universiteti i Prishtinës, stafi itij menaxhues, pra edheKëshilli Drejtues, kanë bërëdepërtime funksionale nëkrijimin e kushteve sa më tëfavorshme për ngritjen,aktivizimin e kapacitetevepër punë hulumtuese shken-core, për nxitjen e studimevekërkimore në njësitëakademike. Pra, gjithnjë emë tepër, në Universitetin ePrishtinës po insistohet qëstudimet, mësimdhënia, nxë-nia e njohurive, dituriveshkencore të mos jetë vetëmnë funksion të memorimittradicional, por në funksiontë aktivizimit të aftësiveakademike për kërkimeshkencore, për hulumtime.

Në teoritë modernedemokratike dheperëndimore koncepti

i medieve si fuqi e katërt taniështë vendosur si parim,ndërsa liria e të shprehuritështë bazë e këtyreshoqërive demokratike, ku epavarura konsiderohet njëelement kyç në demokraci,me ç'rast ato kryejnë një roljetik si një urë lidhëse në mestë shoqërisë dhe atyre qëqeverisin.Ndërsa qëllim i këtij vështri-mi është identifikimi i prak-tikave të mira, por edhe iproblemeve dhe pengesavenë përmbushjen e këtij roli.Me këtë rast do të për-menden sfidat kryesore tëmedieve në përmbushjen erolit mbikëqyrës në shtetetdemokratike, duke umbështetur në përvojën earritur gjatë punës me sek-torin e sigurisë, nga pozita egazetarit dhe ajo e njohësittë sektorit të sigurisë, si dhepërvojat e shteteve me njëdemokraci të avancuar.Duke siguruar informacion tëplotë dhe të besueshëm dheduke i dhënë zë një diver-siteti mendimesh, e kanëlehtësuar komunikimin nëmes të qytetarit dhe qev-erisë, në mes të zgjedhësitdhe të përzgjedhurit, duke

shërbyer jo rrallëherë si plat-formë për ta lehtësuardebatin duke mbështeturvlerësimin kritik mbiveprimet e institucioneveshtetërore. Duke i treguaraudiencës se çfarë po ndodhnë të vërtetë, kanë ndikim tëdrejtpërdrejtë në veprimet eqeverisë dhe në këtë mënyrëmbajnë të përgjegjshëmakterët politikë dhe përfaqë-suesit e shtetit.Mbikëqyrja civiledemokratike dhe përgjegjsh-mëria e policisë dhe ele-menteve të tjera të infra-strukturës shtetërore të sig-urisë janë norma mirë të ven-dosura të politikësdemokratike. Progresi nëkëto fusha ndërlidhet mekonsolidimin demokratik tëshoqërive, edhe pse jo rrallëpërplasjet janë evidenteedhe në këto raporte. Në tëgjitha nivelet në sektorinpublik, përfshirë këtu edhesektorin e sigurisë, praktikaka dëshmuar, të ketë njërezistencë të madhe ndajmbikëqyrjes së jashtme dhekontributit të publikut.Mungesa e transparencësdhe niveli i ulët i mbikëqyrjesnga ana e publikut shpeshjanë legjitimuar nga qeveritëdhe institucionet e sigurisëpër arsye që, sipas tyre, kanëtë bëjnë me sigurinë kom-bëtare. Madje edhe nëdemokracitë e pjekuraperëndimore, siguria kom-bëtare - dhe me këtë rastedhe aparati ekzistues insti-tucional për ta siguruar dhemenaxhuar atë - tradicional-isht ka ekzistuar si një sferë esë drejtës së posaçme tëekzekutivit, me anë të së cilësjanë arsyetuar fshehtësia e

informatave dhe mungesa etransparencës. Me këtë qasjeështë kontribuar më tej nëfrenimin e lirisë së shprehjes,qasjen në informata dheshqyrtimit publik tëaktiviteteve të institucionevenë përgjithësi, dhe sektorit tësigurisë në veçanti.Kosova, si shtet i ri me insti-tucione të reja dhe akoma jomirë të organizuara, po kalonsprova të shumta në këtërrafsh ngase akoma në mesine përfaqësuesve institucionalekziston mendësia se mbylljainstitucionale dhe fshehja einformatave me rëndësi përopinionin janë detyrë patri-otike.

Reforma e sektorit tësigurisë

Sipas konceptit të reformëssë sektorit të sigurisë - trans-parenca është një kusht thel-bësor për zhvillim të qën-drueshëm të këtij sektori dhetë marrëdhënieve me pub-likun. Mirëpo, deri më tani jotë gjitha institucionet e sig-urisë në Kosovë ia kanë dalurqë të jenë në nivelin edëshiruar për sa i përketkomunikimit me publikun.Kështu, nevoja dhe kërkesapermanente për një trans-parencë më të madhe ngaana e institucioneve vendim-marrëse, por edhe policisëdhe institucioneve tjera tësigurisë publike, ka imponuarkrijimin e zyrave për marrëd-hënie me media, si nevojëpër të menaxhuar marrëd-hëniet dhe komunikimin etyre në mënyrë konstruktiveme gazetarët, dhe përmestyre edhe me publikun,

respektivisht taksapaguesin,nga të cilat edhe nxirrenmjetet për financimin institu-cioneve të vendit.Megjithatë, edhe përkundërkësaj, ndërveprimi midismedies, publikut dhe për-faqësuesve të institucionevetë sigurisë akoma ka nevojëpër përmirësim. Mirëpo, gazetarët vazhdojnëtë kenë probleme në sig-urimin e informatave. Ataakoma ballafaqohen me sfidatë ndryshme kur raportojnëmbi sigurinë, përfshi këtuedhe bllokimin apo qasjen ekufizuar në informata dhedokumente që konsiderohentë ndjeshme për shkak tëdallimeve të thella institu-cionale në kulturat, vleratdhe funksionet. Kështu, nëmungesë të burimevezyrtare, dhe nga nevoja përta informuar publikun, gjith-një e më shpesh po praktiko-het mbështetja e medieve nëburime jozyrtare por edhe nëburime "të njohura përredaksinë" si tendence për tëdëshmuar profesionalizminapo dhe për ta siguruarbesueshmërinë. Marrëdhëniet mes mediesdhe përfaqësuesve të institu-cioneve të sigurisë publike,pa marrë parasysh a bëhetfjalë për policinë apo institu-cionet tjera kontribuues tëdrejtpërdrejtë në sektorin tësigurisë, janë zakonisht tëtensionuara. Dhe, ky tension ikarakterizon jo vetëmraportet e medieve dhe insti-tucioneve tona por edhe atotë demokracive më të zhvillu-ar, ku e drejta për informimdhe qasje në informata edokumente zyrtare, ështëligjërisht mirë e definuar. Kjo,


Mediet dhe sektori i sigurisë

Shpresa MULLIQI


mbase, për faktin se që tëgjitha këto institucione kanëburokraci të bazuar në njëhierarki të ngurtë, për shkaktë misionit që kanë dhenatyrës së punës, ku kërko-hen disiplinë dhe maturi nëçdo prononcim.

24 orë punë

Mirëpo, nga përvoja e deri-tanishme në këtë lëmi, dhenga puna shumë e afërt sime përfaqësues të medieveashtu edhe me përfaqësuestë sektorit të sigurisë, mundtë them se faktor përcaktuesnë këto raporte është fakti seqë të dy palët kanë shumëpikëpyetje në veprimtarinë etyre. Le t'i përmendim disanga këto: si ashtu dhe institu-cionet e sigurisë janë nëshërbim të qytetarit, që të dypalët janë në terren, mbulo-jnë ngjarje ditore si aksi-dente, akte kriminale, djegie,katastrofa natyrale apo ngaato të shkaktuara nga faktorinjeri, e deri te përcjellja aporuajtja e figurave tëndryshme, gjë që nënkuptonse jo rrallëherë ia "zënëdiellin" njëri tjetrit. Në këtoraste janë ato të cilat janë tëinteresuara që t'i bëjnë pub-like të gjitha informatat embledhura ndërsa përfaqë-suesit e institucioneve të sig-urisë publike janë të prirë qët'i mbajnë të fshehura, apo t'ijapin vetëm pjesërisht, qoftëpër shkak të ndjeshmërisë,apo për shkak të mbledhjessë dëshmive e deri te arsyejae thjesht se presin që njëkomunikim të tillë ta bëjnëata të cilët janë të thirrur tabëjnë këtë, pra zyrtarët përkomunikim me media apodhe dikush nga menaxhmen-ti i lartë i institucionit sepseky komunikim, siç u tha dhemë lartë, është i rregulluarme ligj dhe me rregullore tëbrendshme. Mirëpo, kjo mënyrë e komu-nikimit, nuk është ajo e cila elehtëson punën e gazetarëve. Disa institucione të sigurisëpublike komunikimin memedia e kanë të definuar meligj dhe me rregullore të

brendshme, gjë që jo gjith-monë ndodhë kur bëhet fjalëpër . Le ta marrim si shembullBBC-në. Ky medium merenome botërore këtoraporte i ka të rregulluarapërmes udhëzuesve tëbrendshëm, dhe atë deri nëdetajet më të vogla, duke ualehtësuar kështu punënpunëtorëve të vet, por edheduke vënë në vend stan-darde të caktuara pune.Ndërsa në Kosovë, jo tëgjitha e kanë të rregulluarkëtë bashkëpunim me sek-torin e sigurisë. Këtu, sipasnjohurive të mia, që mundedhe të mos jenë të plota,bënë përjashtim mediumipublik i Kosovës, RadioTelevizionin e Kosovës (RTK) icili është nga mediumet epakta që përmes dokumentit"Standarde profesionale" erregullon paraqitjen dhepunën e gazetarëve gjatëmbulimit të temave që nënjë mënyrë apo tjetrën ndër-lidhen me institucionet e sig-urisë siç janë gjyqësori, arma-ta dhe policia. Këtëbashkëpunim e rregullonpërmes pikave 5.2.2 Identitetii të dyshimtit, 5.10.1 Mjetetprofesionale, 6.1 Raportetndaj armatës dhe pikës 6.2Raportet ndaj policisë, por qënjëkohësisht po në këtëdokument dhe po në këtopika, mbanë dhe mbron tëdrejtën e patjetërsueshme tëvetëvendosjes mbi çështjetqë kanë të bëjnë meinformimin e opinionit, sidhe zbardhjen e informataveedhe në rast të mosprononcimit zyrtar për çësht-je të caktuara.Përmes këtij dokumenti RTKgjithashtu rregullon edhemundësinë e ndërhyrjesinstitucionale në veprimtar-inë profesionale përfshi këtuedhe publikimin e infor-matave të përgatitura ngavet institucionet e sigurisë.Për shembull, policia përemisione të caktuara, dhe meinteres për këtë institucion,është dashur që paraprakishtpërmes zyrës ligjore të përpi-loj dhe nënshkruaj mar-rëveshje mirëkuptimi për të

transmetuar në RTK. Por nuk duhet harruar sedhe policia kanë një varsh-mëri në marrëdhënien e tyree cila shpeshherë karakteri-zohet me bashkëpunim dhekonflikt, mu për shkak të rolitqë kanë dhe ngjashmëriveqë kanë. Janë këto dy institu-cione shumë të rëndësishmetë shoqërisë që punojnë 24orë dhe atë shtatë ditë tëjavës, ndërsa punën e tyre ekarakterizon stresi dhe rrezik-shmëria e lartë. Mediet janë ato të cilat einformojnë publikun mbikrimin, kërcënimet që ibëhen sigurisë së individëvedhe komunitetit nëpërgjithësi, dhe mbi masatqë ndërmerr policia përzgjidhjen e problemeve qëka komuniteti. , gjithashtumund ta lajmërojnë publikunedhe për keqpërdorimet emundshme nga ana e poli-cisë, për korrupsionin apodhe për policët që thjeshtnuk i kryejnë detyrat e tyre,por gjithnjë duke mos ekeqpërdorur fuqinë që kanë. Një zhvillim në sferën ekomunikimit për shërbiminpolicor në Kosovë, dhe jovetëm te ne, konsiderohetzyra për komunikim me

media, respektivisht zyrtarëtpër informim publik, qëështë pika kryesore e kontak-tit për media gjatë punës qëka të bëjë me çështjet e poli-cisë. Gazetarët, duhet ta kuptojnëse përveç funksionitmbikëqyrës dhe paraqitjes sëinformatave të sakta, të bal-ancuara dhe me kohë përçështje me interes përshoqërinë, duhet t'i ndihmo-jnë qytetarët të marrinvendimet e duhura, sepsejanë po ata që funksionojnësi një instrument i qeverisjessë mirë. Duhet të bëhet eqartë se gazetaria e mirëofron kanale të komunikimitnë shoqëri, duke ndihmuarnë edukimin, informimin, sidhe shkëmbimin e informa-cionit mes publikut dheudhëheqësve të saj. Gazetarikështu luan një rol të rëndë-sishëm në analizën e proble-meve dhe identifikimin emundshëm të zgjidhjeve dhealternativave. Mos të harrojmë se e liraekzistojnë kur ato janë tëmbrojtura nga ushtrimi arbi-trar i pushtetit të qeverisëdhe kur pluralizmi i mediesështë i institucionalizuar.

Brenda një jave dy herëjam ndier e turpëruar,për dy arsye: 1. Për

vendimin e rektorit tëUniversitetit të Prishtinës(UP), prof. dr. Mujë Rugova,që Gjuha shqipe të jetë lëndëobliguese për të gjitha fakul-tetet e UP-së, dhe 2. Ngaopinioni i disa studentëvelidhur me, ndërrimin apomosndërrimin e emrit të UP-së.Si studente e Universitet tëPrishtinës u ndjeva e turpëru-ar, për faktin se kjo dëshmonqë 12-13 vjetët tanë të shkol-limit paraprak nuk paskanvlerë, na paskan shkuar huq,vite gjatë të cilave lëndënkryesore e kemi pasur gjuhënshqipe, dhe të gjitha lëndët etjera i kemi mësuar nëgjuhën shqipe.Rektori në vend të këtijvendimi, do të duhej të mer-rte masa për mospranim nëUP të atyre që kanë prob-leme të mëdha me gjuhënshqipe, por edhe të ndalohejpranimi i atyre që hyjnë nëfakultet pa iu nënshtruartestit fare. Në vend të kësaj të fuste testmë rigoroz të gjuhës shqipenë provim pranues. Mjaftonnjë paragraf që të shihet seku qëndrojmë me gjuhënshqipe, e lëre më një test itërë i provimit pranues. Në

UP janë pranuar studentëshumë të dobët, bile-bile kadhe nga ata që kanë prob-leme të mëdha edhe meshkrim-lexim. Si rezultat ikësaj ka ardhur deri te rënia enivelit të arsimimit të lartë. Me këtë vendim të rektorit,është parë shumë qartë senjë hap i tillë është marrë meqëllimin më të mirë.Nëpërmjet kësaj rektori kamarrë mundin t'i përmirësojëgabimet e paraardhësve tëtij, por kjo nuk do të çojë derite destinacioni i synuar. Ethem këtë sepse, rektoriRugova është i thirrur të rreg-ullojë e udhëheqë punët nëuniversitet, e sa u përketshkollave fillore dhe tëmesme, ato i kanë drejtorët evet, i kanë drejtoritë komu-nale për arsim. Dhe, mbi tëgjitha, me to duhet të merretMinistria e Arsimit, duke ishtrënguar e, nëse ështënevoja, edhe përjashtuardrejtorët dhe profesorët eciklit të mesëm dhe të ulët,klasat e të cilëve më së pakuu ngjajnë vendeve ku mëso-het e më së shumti i ngjajnëcirkut. Prandaj, them se qëlli-mi i rektorit ka qenë i mirë,

por kjo punë nuk i përketfushëveprimit të askujt tjetër,përveç atyre që u për-mendën më lart.Nëse ua kryejmë punët atyreqë janë obliguar me to, s'ke-mi bërë gjë tjetër, përveçse ekemi legjitimuar papunën,dembelinë dhe joseriozitetine profesorëve të ciklit tëmesëm dhe të ulët. Duhet tëmësohemi njëherë epërgjithmonë, që punëve tëcilave ua kemi rrahur gjoksindhe i kemi pranuar t'u dalimzot, dhe t'i qojmë deri nëfund, e jo gjithmonë të jeto-jmë në stilin e parazitit, nëkurrizin e të tjerëve.

Arsyeja e dytë

Ndërkaq, arsyeja e dytë qëmë bëri të më vijë turp qëjam studente e UP-së, ka tëbëjë me rezultatet e njëhulumtimi të bërë me stu-dentët e UP-së. Rezultatet ekëtij hulumtimi u botuan nënr. e dytë të revistës "UPNews" me titullin: "UP-së tëmos i ndërrohet emri".Hulumtimi ishte i bazuar nëpropozimin e ish-studentëvetë Lëvizjes Studentore të vitit

1997, të cilët në një mbled-hje komemorative për ish-rektorin prof. dr. EjupStatovci, propozuan qëUniversiteti i Prishtinës tambajë emrin e tij, dhe tëquhej: "Universiteti EjupStatovci".Por, gjithë ajo që më befasoipër të keq ishin rezultatet epërgjigjeve të studentëve tëanketuar, të cilët nga padi-turia e tyre se për çka pobëhej fjalë, janë përgjigjur nëmënyrë injorante, vetëm evetëm që të thonë atë "JO"-në, që jemi mësuar ta dëgjo-jmë shumë shpesh.Në pyetjen se A do të duhejqë UP-ja ta barte emrin eprofesor Ejup Statovcit? 88 %të studentëve të anketuarjanë përgjigjur me "JO",derisa 12 % e tyre janëpërgjigjur me "PO". Ai 88 % jovetëm që kanë dëshmuar sejanë për t'ua mësuar prapëgjuhën shqipe, por dësh-muan që duhet të mësojnëedhe historinë më të re,pjesë e së cilës ishin edhe atavet.Do të ishte krejt normalenëse këta studentë do takundërshtonin këtë ide dhesë bashku me "JO"-në qëkanë dhënë, të jepnin njëarsye pse nuk duhet qëUniversiteti ta bartë emrin eprofesor Ejupit. Por, këta tëmjerë (e kam fjalën për ataqë flasin pa qenë fare tëinformuar) nga anketimi qëështë bërë, 77 % e tyre as qëe kanë pasur idenë se kushishte Ejup Statovci, e lëre mëta kenë të mbështetur dikuJO-në e tyre. Sa do të doja tadija: A thua çfarë ndjenje uzgjon emri Universiteti iPrishtinës?, që me aq ngulmduan ta mbajë ketë emër


REKTOR, DUAMEDHE HISTORI!

Blerta MALIQAJ


Universiteti ynë? Ndoshta ata e dinë përgjig-jen... Për mua emri Universiteti iPrishtinës bart në vete njëpjesë të madhe të historisëtonë si popull, por edhe sikurky emër të shndërrohej në"Universiteti Ejup Statovci",përsëri do ta kishte po atëdomethënie, bile edhe më tëmadhe, kur dihet kontributi iprof. Statovcit që dha për UP-në. Shkurt e shqip, asgjë nukdo të kishim humbur,përveçse do ta nderonimveten duke e nderuar dikë qëbëri shumë për ne. Sikur të ishim në një kohëkur, nuk ka pasur madje aslibra, do të mundohesha tëmendoj se këta studentë nukkishin mundësi të informo-heshin. Por, nuk ka kaluarshumë kohë nga periudhakur UP është udhëhequr ngaprof dr. Ejup Statovci, i cili kamerita të veçanta si nëaspektin shkencor ashtuedhe në atë kombëtar. Dhe,para se të thuhej JO përndërrimin e emrit të UP-së,me emrin e profesor Ejupit,do të duhej të dihej që: Prof.dr. Ejup Statovci ishte rektor iUniversitetit të Prishtinës nëdy mandate, nga vitiakademik 1991/92-1997/98.Profesor Ejup Statovci ishteautor i shumë monografivedhe veprave shkencore. Profesori ishte njëri ndër ataqë kontribuuan shumë nëriorganizimin dhe mbijetesëne UP-së gjatë viteve 1991-99,në kohën kur Universiteti umbyll nga okupatori serb. Më1 Tetor 1997 profesorStatovci, së bashku meudhëheqësit e Unionit tëPavarur të Studentëve tëUniversitetit të Prishtinës,ishte në ballë të protestavekundër regjimit serb, të cilëtbënë kthesë revolucionarepër studentët dhe mbarëpopullin shqiptar.Profesori ka merita dhe kon-tribut të jashtëzakonshëmintelektual dhe njerëzor nëmbrojtjen dhe mbijetesën eUniversitetit në kohën e sfi-dave më të mëdha të çësht-jes sonë kombëtare. Profesor Statovcit iu dha tit-ulli "Anëtar nderi i UP-

së/postmortum". Ky titull iështë dhënë në pajtim mestatutin e UP-së neni 200.Me një rast bashkorganiza-tori dhe njëri nga përfaqë-suesit e studentëve të vitit1997, Albin Kurti, për profe-sorin pati thënë "Përgjatë his-torisë, ngjarjet mundësohennga masat e njerëzve dheinstitucionet, kurse prodhimii ngjarjes përfundon i identi-fikuar me një apo fare paknjerëz. Për 1 tetorin 1997mund të thuhet e kundërta.Nëse ngjarjen e 1 tetorit eprodhuam të gjithë ne stu-dentët dhe profesorët eUniversitetit, atë ngjarje emundësoi kryesisht vetëmnjë njëri - Ejup Statovci" ,këto janë fjalë të pakta ngatë shumtat që janë thënë ethuhen për profesor EjupStatovcin.Përveç gjithë kësaj, prakundërshtimit të idesë përndërrimin e emrit tëUniversitetit, këta studentë iakanë bashkangjitur edhe par-alajmërimin se, nëse do t'indërrohej emri UP-së,mënyrat e kundërshtimit dotë ishin nga më të ndrysh-met, siç janë: protestat,demonstratat dhe bojkotimi iprocesit mësimor.Shumë më mirë do të ishteqë, ne me forma paqësore takundërshtojmë çmimin elartë të pagesës sëstudimeve, i cili çmim për nedhe për familjet tona mevështirësi përballohet, marrëparasysh të ardhurat finan-ciare të familjeve tona. Të

kërkonim që të ngrihetcilësia e studimeve, ose qënxehëset në fakultete tëfunksiononin, e mos të ngri-heshim nga të ftohtit gjatëmbajtjes së ligjëratave, e përshumë e shumë probleme tëtjera me të cilat ballafaqohe-mi çdo ditë.Por, falë Zotit, kërkesa e opin-ione të këtilla nga njerëz tëpainformuar nuk hasin nëmirëkuptimin e profesorëvetë Universitetit të Prishtinës,të cilët e dinë veprimtarinë eprof. Statovcit. Gjithashtu,dinë se si të trajtohen stu-dentë të këtillë, të cilët presinme padurim që të ndodhëdiçka, çfarëdo qoftë, edhendonjë krizë përUniversitetin, vetëm e vetëmtë dalin në protesta e të moszhvillohet procesi mësimor,sepse nuk e kanë të qartëarsyen e ardhjes në studime,e lëre më a duhet t'i mbetetemri Universiteti i Prishtinës,apo "Universiteti EjupStatovci".Ne të gjithë jemi dëshmitarëtë luftës së fundit në Kosovë,dikush më i ri, e dikush nëatë moshë që edhe i ka shër-byer luftës për çlirimin e ven-dit. Dhe fare mirë e dimë his-torinë tonë. Është shumë eturpshme të mendojmë se kakaluar kohë e gjatë nga ajokohë, dhe se duhet t'i harro-jmë ata të cilët dhanë gjithç-ka që patën madje edhejetën, që ne të jetojmë dhestudiojmë të lirë në gjuhëntonë amtare. Nëse harrohetshpejt ajo që i ka ndodhur

këtij populli, ekziston rrezikuqë të përsëritet historia, e cilapër ata që akoma e mbajnënë mend krahas krenarisë kaqenë edhe shumë e dhimb-shme.Tani s'na mbetet tjetër,vetëm t'ia propozojmë rek-torit Rugova edhe historinë,si lëndë obliguese për tëgjitha fakultetet, e ai ta merrvendimin.Me këto gjëra ky nivel i stu-dentëve dëshmon se nukështë në Universitet për tëstudiuar, sepse nuk ka arriturakoma në atë stad, por për tamësuar gjuhën shqipe dhehistorinë. Në vazhdimësi tëkësaj lind pyetja se, nëse nenuk dimë se kush bëri, e çkabëri gjatë periudhës që nejetuam dhe po jetojmë, athua kush do të dijë ta shkru-ajë historinë tonë në tëardhmen? Brezat që do tëvijnë pas nesh, nuk do tëdinë asgjë për historinë eparaardhësve të tyre, sepseata e kishin harruar atë. Enëse harrohet historia ngane, nuk na mbetet gjë veçsetë vazhdojmë të jemi argatëtë të tjerëve në tokën tonë.Kjo do të duhej të na bëntetë turpëroheshim përvetveten dhe për pjesëtarët etjerë të kësaj shoqërie, që siduket nuk i ka humburvetëm fija, por edhe lëmshi.

(Autorja është kandidatepër studime master në

Gazetari UP)

I. FRIKA NGA E FOLURANË PUBLIK

Është padyshim një ngafrikët më të mëdha tënjerëzve. Një folës mund tëpërgatitet shumë mirë, tëjetë student apo ekspert ishkëlqyer, të gjendet përparanjerëzve që e respektojnë,por frika e të folurit e bllokonkur shfaqet përpara tëtjerëve. A do të them atë qëduhet, a do ta them ashtu siduhet, si do të dukem, ku dot'i mbaj duart, çfarë do tëmendojnë për mua? Këtopyetje janë shpesh shkatër-ruese për vetëbesimin efolësit. Megjithatë, e folurapublike nuk është talent sipiktura apo futbolli: ndryshi-mi i madh është se të foluritnë publik mësohet.

A. Stresi pozitiv dhestresi bllokues.

Së pari duhet kuptuar se stre-si i së folurës përpara njëpubliku nuk është diçka neg-ative sikurse mendon shumi-ca. Përkundrazi, folësit më tëmirë publikë nuk janë ata qënuk kanë stres, por ata qëkanë stres, por e menaxhojnëmirë atë. Është njësoj si nërastin e një muzikanti i cilinuk do të arrinte ta perfor-monte maksimalisht pjesën etij nëse nuk do të ishte i ten-sionuar. Një folës i mirë ekthen stresin në përparësi të

vetën duke e përdorur siburim energjie pozitive. Siçdo ta shohim më poshtë kadisa metoda për ta bërë këtë.Thelbi i tyre është kuptimi iproblemit, pra kuptimi i frikësnga e folura në publik.

B. Burimet e stresit

Ka disa arsye përse njerëzitkanë frikë të flasin publikisht.Ja disa prej tyre:

1. Përvoja tëmëparshme negative.

Disa prej nesh mund të kenëpasur përvoja negative me tëfolurën publike: mund tëjenë paraqitur dobët dheakoma me keq, mund të jenëkritikuar apo edhe tallur ngatë tjerët. Është vërtetuar ngastudimet se individët që janërritur nga prindër kritikueskanë më tepër frikë se tëtjerët për të folur në publik.

2. Besime tëpaarsyeshme

Disa njerëz bllokohen ngamungesa e besimit ose ngabesime negative që kanë përveten.

a. Besimi në dështimin efjalimit. Në këtë rast indivi-di mendon se nëse diçkamund të të shkojë keq,patjetër që do të shkojëkeq. P.sh. : "Sapo të dal për-para publikut do të mëqepet goja", ose "Sapo tëdal në podium do t'i harrojtë gjitha" ose "Do tëdukem si palaça cirku" ose"Do t'ju dukem si i paaftë".Të gjitha këto ndjekin pro-cedurën e një profecievetëpërmbushëse. Njëmënyrë për t'i shpëtuarështë të analizosh qën-drimin e mundshëm të

publikut. P.sh. duke pasurparasysh se publiku besonse ti ke diçka interesantepër të thënë që ata nuk edinë, derisa publiku ështëaty domethënë se kanëbesim se do të jesh nëlartësinë e duhur, të gjithëe dinë që nuk është e lehtëtë flasësh publikisht, edhenëse bëj ndonjë gabim dotë jetë plotësisht normalesepse ndodh gjithmonë,etj. Duhet pasur parasyshse stresi është i dukshëmshumë më tepër të vetëfolësi sesa te publiku.Publiku nganjëherë nuk endjen fare stresin e folësit,madje shpesh ka përshtyp-jen se folësi nuk është farei stresuar, ndërkohë që ky ifundit ndoshta është dukei rrahur zemra me 140 rrah-je/sekondë.

b. Përsosmëria. Disa folës ekanë frikë të folurën pub-like sepse mendojnë senuk janë të aftë të flasin nëmënyrë të përsosur dhepresin nga vetja diçka tëtillë. Në fakt, përsosmëriaështë e pamundur. Askushnuk është i përsosur. Dhejo vetëm kaq. Nganjëherëgabimet e vogla e bëjnëfjalimin më njerëzor. Disafolës i përdorin gabimet etyre për të krijuar atmos-ferë të relaksuar në sallëduke bërë shaka me veten.

c. Miratimi i publikut. Disa tëtjerë kanë frikë se mos nukmarrin miratimin e tëgjithë sallës. Mirëpo mirati-mi i gjithë sallës është ipamundur. Nuk mund t'ikënaqësh apo t'i bindështë gjithë. Është e

mjaftueshme të bindëshshumicën.

C. Tejkalimi i frikës ngae folura në publik

Ja disa metoda për të tejkalu-ar frikën apo stresin nga efolura në publik:1. Përdoreni stresin në

favorin tuaj. Disa atletë enxisin stresin në mënyrë tëndërgjegjshme për të arrit-ur rezultate më të mira. Jumund të bëni të njëjtëngjë, por me kujdes.

2. Analizoni në mënyrëlogjike frikën tuaj. Kjo arri-het duke i dhënë njëpërgjigje të arsyeshme çdoelementi të frikës suaj. P.sh."sapo të dal në podium dot'i harroj të gjitha" - për-piquni të përfytyroni real-isht se sa e mundur ështëkjo gjë, sepse në fakt nukndodh shpesh ose ndodhvetëm në 20 sekondat epara. Pas sekondave tëpara trupi i njeriut e ulprodhimin e hormoneveqë nxisin stresin dhegjendja kthehet normale.Mund të kuptoni se, edhenëse bllokoheni për pakçaste, kjo është diçka që undodh të gjithëve dhe nukdo të ishte aspak katas-trofike, madje shumica e tëpranishmëve do të ndjeninmirëkuptim për ju.

3. Rrini të fokusuar te publikudhe jo te vetja. Duke ikushtuar shumë vëmendjevetes mund të stresohenimë tepër sesa duhet.Përqendrohuni më shumëte publiku duke parë reag-imin e tyre dhe duke men-duar sesi si t'i tërhiqni mëmirë drejt asaj që po thoni.

4. Mbani qëndrim pozitiv. Katri gjëra për të cilat mundtë punoni me veten për tabindur se situata është


E FOLURA PUBLIKE:PARAQITJA E MESAZHIT

Dr. Ermal HASIMJA

• "Të gjithë folësit e mirë

publikë, në fillim ishin folës

të dobët".

Ralph Waldo Emerson


shumë pozitive:a. Ky është një rast i mirë për

të treguar veten dhe jam ilumtur që jam këtu.

b. Unë e zotëroj mirë temënpër të cilën po flas.

c. Më intereson publiku dhereagimi i tij ndaj mesazhittim.

Një teknikë tjetër ështëvizualizimi i vetes. Përparafjalimit, përpiquni të përfyty-roni veten duke folur në sallëdhe duke marrë një reagimshumë pozitiv nga publiku.Përfytyroni veten duke folurdhe duke përdorur me suk-ses gjuhën e trupit.5. Mbi të gjitha, përgatituni.

Përgatitja është ilaçi më imirë kundër stresit.

II. LLOJET E PARAQITJES

Ka disa lloje paraqitjeje të njëfjalimi në publik.A. Paraqitja jashtëkohore.

Mark Tueni thoshte meshaka: "Zakonisht mëduhen më tepër se 3 javëpër të përgatitur një fjalimtë mirë të improvizuar". Nërastin e paraqitjesjashtëkohore fjalimi për-gatitet mirë më përpara,por paraqitet në publik nënjë formë të tillë që tëduket sikur po improvizo-het aty për aty. Përparësiae madhe është se lejonmbajtjen e kontaktit tëdrejtpërdrejtë me pub-likun. Por kërkon përgatitjashumë serioze dhe plani-fikim të qartë.

B. Paraqitja e improvizuar.Sikurse duket dhe ngaemri kjo lloj paraqitjejeimprovizohet. Edhe kjo kapërparësi kontaktin e drejt-përdrejtë me publikun, porproblemi qëndron temungesa e përgatitjes.Zakonisht përdoret nëtakime apo mbledhjejoformale dhe pa shumëkërkesa të rrepta profe-sionale.

C. Paraqitja e lexuar. Kjoparaqitje është më e saktanga pikëpamja verbale,por dëmton rëndë kontak-tin me publikun. Folësi imban sytë te letra që po

lexon dhe humb kontaktinme sy me sallën. Gjuha etrupit mbetet e kufizuar.Kjo paraqitje këshillohetkryesisht në fjalime shken-core dhe profesionale kukërkohet rigorozitet maksi-mal.

D. Paraqitja e mësuar për-mendësh. Kjo është engjashme me paraqitjenjashtëkohore, por kujdesipër të recituar për-mendësh reduktonmundësinë për të për-dorur komunikimin jover-bal si dhe për të reaguarndaj reagimit të publikut.

III. MENAXHIMI I TËFOLURIT NË PUBLIK

Disa elementë janë shumë tërëndësishëm gjatë të folurësnë publik:1. Paraqitja. Duhet të jetë në

përputhje me situatën dheme publikun. Studimet tre-gojnë se publiku ndihetmë mirë me folës të cilëtjanë veshur pak a shumë siata. Nuk duhet tepruar meveshjen, sepse rrezikohet

të përqendrohet vëmendjae publikut te veshja dhe jote mesazhi. Një nga formatmë të suksesshme të vesh-jes është ajo e takimeve tëpunës, p.sh. me kostum.

2. Lëvizja. Lëvizja është njënga elementët që tregonpër qëndrimin tuaj ndajpublikut. Ajo mund të tre-gojë stres, pasiguri, mend-jemadhësi, etj. Duhet bërëkujdes që lëvizjet të mosjetë të tepërta, por as tëjeni i ngurtë. Është erëndësishme të jeni vetvet-ja. Nëse është e mundurlëvizni ngadalë në sallë përtë qenë më pranë pjesëvetë ndryshme të publikut,për aq sa është e mundur,por mos shkoni nga podui-mi te dera.

3. Qëndrimi. Trupi duhetmbajtur drejt dhe nukduhet lënë të shkojëanash. Vetëm folësit meautoritet shumë të lartëapo njerëz shumë tërëndësishëm mund tëmbajnë qëndrime tëanuara, sepse kjo krijon sit-uatë relaksuese për pub-

likun. Nëse jeni ulur, mos ukërrusni në karrige, pormbajeni trupin drejt,mundësisht me një këndtë vogël të drejtuar ngapubliku. Krahët nuk duhenkryqëzuar.

4. Fytyra. Serioziteti dhenganjëherë edhe njëbuzëqeshje e lehtë mundtë jenë dy elementët më tësuksesshëm. Është erëndësishme të mos jenëtë sforcuar. Me fitimin epërvojës fytyra e merr vetënë dorë situatën duke iapërshtatur mimikënautomatikisht fjalimit.

5. Kontakti me sy. Është njënga elementët pa të cilinsuksesi nuk është imundur. Mbani kontakt tëvazhdueshëm me sy mepublikun. Përpiquni që tashihni në sy secilin prej tëpranishmëve (nëse nuk poflisni para një regjimentiushtarak) të paktën njëherë gjatë fjalimit. Kontaktime sy ju ndihmon edhepër të matur reagimin epublikut gjatë fjalimit tuaj.

6. Zëri. Zëri duhet të ketë disaparametra të rëndësishëm:

a. As shumë i lartë e asshumë i ulët. Përshtatunime akustikën e sallës dhemendojeni veten njësojsikur të ishit duke dëgjuar.

b. Më mirë flisni më pak dheshkurtojeni fjalimin tuaj,sesa të flini shumë shpejtpër të thënë të gjithë atëqë doni të thoni.

c. Mprehtësia. Stresi ose nxiti-mi mund të bëjë që zërijuaj të jetë më i mprehtëduke dëmtuar mundësinëpër të kapur vëmendjen etë tjerëve dhe duke itreguar publikut për pasig-urinë tuaj. Zëri duhet tëjetë me mprehtësinë tuajnormale. Herë pas herepërpiquni të dëgjoni vetenqë të kuptoni nëse zëriështë ashtu si duhet.

d. Shqiptimi. Shqiptimi duhettë jetë i qartë.Mosshqiptimi i qartë ifjalëve shkakton humbjene vëmendjes te publiku.

(Autori është komunikolognga Tirana)


Bisedë me rektorin e Universitetit të Prishtinës (UP), Mujë Rugova

Çmimi për semestër mbetet 50 euro

Nuk do të ketë ngritje tëçmimit për studime nëUniversitetin e

Prishtinës (UP). Beson se sa tëjetë në krye të universitetitnë të do të mbretërojë vetëmligji. Secili pedagog ose asis-tent për secilën orë të hum-bur do të dënohet me 50euro. Ka thënë se synim e ka rritjene dëshirës për sa më shumëdije dhe shkencë në univer-sitet sikur te studentët ashtuedhe te profesorët. Katreguar se qëllim e ka edhebërjen e planprogrameve tëpërafërta me universitetetpublike mbarëshqiptare. Fletrektori i UP-së, Mujë Rugova.

Do të ndëshkohen profesorët e padisiplinuar

Rektori Rugova është shpre-hur se e ka pasur shumë tëlehtë adaptimin në postin erektorit, pasi, sipas tij, kjo nukështë hera e parë që ai ështënë pozita udhëheqëse. "Universiteti i Prishtinësështë një institucion i rëndë-sishëm, i cili ka edhe speci-fikat e veta. Është institucionku ke kontakt me shumënjerëz, me faktorin e jashtëm,me njerëz që vijnë me punëe pa punë, por duhet gjeturforcë për të ecur përpara", kathënë Rugova. Ndërkohë qësi sfidën kryesore gjatëpunës së tij e sheh rikthimine profesorëve në amfiteatro,salla, në biblioteka, labora-torë dhe në punëtori, pasipër njëzet vjet nuk ështëarritur kjo."Në '90-'99 studentët e profe-sorët ishin në rrugë. Punoninpa kushte. Ajo kohë shumëpedagogë i nxori nga rrjedhae zhvillimit të këtij univer-siteti, nga zhvillimi i shkencës

dhe i mësimit. Ndjenja edëshira të qëndrojnë në lab-oratorë, biblioteka, arkivasikur u venit", është shprehurai. Edhe pse është munduar tabëjë një gjë të tillë, thotë seende nuk e ka arritur atë qëdo. "Nuk jam fare i kënaqur.Unë edhe pse në fillim ven-dosa që mësimi të fillojë nëorën 8:00 dhe të mbarojë nëorën 20:00, kjo kërkesë nukpo përfillet nga njësitëakademike", ka treguar ai,kurse fajin për këtë ua hedhudhëheqësve të njësiveakademike."Më siguri në semestrin tjetërdo të kemi përplasje nëse kyvendim nuk respektohet.Profesorët, asistentët e tëgjitha niveleve medoemosduhet t'i përmbahen këtijvendimi", ka thënë i pari i UP-së. Por, nëse ky vendim nukrespektohet, do të pasojnëdënimet; për çdo orë të hum-bur secili profesor do tëdënohet me 50 euro. "Ne si staf, bashkë meKëshillin Drejtues kemi marrënjë qëndrim që për çdo orëtë humbur profesorët të

ndëshkohen me 50 euro.Kështu që, shumë profe-sorëve dhe asistentëve do t'ushkëputen nga të ardhuratpersonale paratë për aq orësa nuk mbajnë mësim", kathënë rektori Rugova.

S'ka ngritje të çmimitpër semestërRugova ka treguar se tashmëtë gjitha mungesat e profe-sorëve janë duke u eviden-cuar. "I kemi marrë të dhënat epara nga Fakulteti iMakinerisë dhe nga Fakultetii Xehtaro-Metalurgjisë nëMitrovicë. Ngjashëm do tëveprohet edhe me të gjithanjësitë e tjera akademike.Askush nuk mund tëpaguhet për mospunë, dukefilluar nga unë", ka shtuar ai.Rugova ka mohuar se do tëketë rritje të çmimit tëstudimeve. Ai ka thënë se përkëtë vendos KD nëbashkëpunim me MASHT-in. "Bisedat që janë bërë korri-doreve dhe ndonjë propozimpër ngritjen e çmimit përstudime, për të cilin nuk ka

pasur kurrë fare vendimi, nukçojnë peshë. Por, në UP nukka asnjë ndryshim. Edhe nësene do të donim të bënimdiçka të tillë, leja do të duhejtë merrej nga MASHT-i", ështëshprehur ai. Po ashtu, Rugova ka treguaredhe për ecurinë e punësprej që ai e ka marrë drej-timin e UP-së. Ai ka thënë seplani të cilin e ka paraqiturkur ka kandiduar për rektorështë duke gjetur zbatim dhenë praktikë. "Plani im ështënë realizim e sipër, rrugëtjanë hapur", ka thënë ai.Rugova ka përmendurbashkëpunimin me shumëuniversitete shqiptare dhendërkombëtare. "Si menaxhment i UP-së kemimarrë vendim të prerë, që tëzgjatet orari i mësimeve, qëtë ketë hapësira tëmjaftueshme për mësim, qëprogramet të bëhen sipasBolonjës, njëkohësisht tëjenë të përafërta me univer-sitetet e tjera shqiptare, qëGjuha shqipe të futet si lëndëobliguese në të gjitha fakul-tetet e UP-së, në mënyrë qëstudenti kur t'i mbarojëstudimet të fitojë një kulturëkomunikimi si në të shprehurashtu edhe në të shkruar", katheksuar ai.

(Autorja është gazetare nëgazetën "Epoka e re")

• Profesorët për çdo orë të humbur

do të dënohen nga 50 euro

Lirije KLAIQI


Partitë politike në raport me opinionin publik dhe mediet

Një parti politike ështënjë organizatë politikee cila synon të marrë,

ta mbajë pushtetin dhe tëqeverisë. Një gjë të tillë ato earrijnë nëpërmjet pjesëmar-rjes në zgjedhje, para mbajt-jes së të cilave ato propagan-dojnë programin dhe ofertëne tyre për votuesit.Të paktë kanë qenë dhembeten ata udhëheqës tëpartive politike që kuptojnënë kohën e duhur rëndësinëe të pasurit në aleancën përlidership një zë të fortë tëopinionit publik. Në këtëkontekst mund të themi seështë e pamundur që njëudhëheqës politik të bëjë përvete një turmë të tërë nëdemokraci. Në shumicën esistemeve politike në botësot përdoren mekanizma tëndryshëm për ta bërë përvete turmën. Për këtë sotpartitë politike më së shumtii kushtojnë rëndësi dyfushave a) marrëdhënieveme publikun dhe b) marrëd-hënieve me mediet. Fusha emarrëdhënieve me publikunështë legale dhe sot çdoparti politike moderne ikushton rëndësinë më tëmadhe nëse vërtet ka përqëllim mbajtjen e pushtetitapo fitoren e pushtetit.Marrëdhëniet me publikunkonsistojnë në të gjitha for-mat e komunikimit të plani-fikuar, të jashtëm dhe tëbrendshëm, në mes të insti-tucionit të caktuar dhe gru-peve të ndryshme shoqëroreqë të arrihet deri te qëllimifinal lidhur me mirëkuptiminreciprok. Për këtë arsye,investimi që duhet bërë nukbëhet tek turma, por teknjerëz të caktuar me ndikimtë posaçëm intelektual dheorganizative në rrethet egjëra shoqërore dhe nëmedie. Këta njerëz, me fjalëtë tjera, quhen edhe "mobi-lizuesit e opinionit publik"për një çështje të caktuar.Shumica prej tyre janë mer-cenarë. Zyrtarët e partivepolitike që janë të caktuarpër fushën e marrëdhënieveme publikun gjithmonë

duhet t'i kushtojnë rëndësiraporteve me mediet,raporteve me anëtarësinë esidomos me militantët e par-tisë, kontakteve me organi-zatat dhe institucionet endryshme, marrëveshjet megrupet e ndryshmeshoqërore siç janë (grupetfetare, rinore, grupet e pen-sionistëve ,të sindikatave tëndryshme të pavarura etj.).Por, ajo çka është më erëndësishme është se duhetpasur kujdes që çdo mar-rëveshje me këto grupeduhet të realizohet nëmënyre që të vazhdojë part-neriteti i arritur. Zyrtari përMJ duhet pasur karakterin epranueshëm në rastin ekomunikimit me opinioninnë kohë krize dhe të ketëkomunikim edukativ.

Pse nuk ka medie tëlira?

Lidhja midis medieve të liradhe të pavarura dhe partivepolitike e demokratike kërko-jnë shpjegime të sakta. Njënumër njerëzish ndoshtamendojnë se mediet e liraekzistojnë vetëm për ta.Mirëpo, shumica kërkesën evet (gjithsesi gjeopolitike)për ekzistimin e medieve tëpaanshme e lidhin me rolin etyre në përforcimin ose nxit-jen e demokracisë. EdvinBejker (Edwin Baker) kashkruar, me një dozë të vogëlironie, se pa shtypin e lirëdemokracia është epamundur. Nëse bëjmë njëanalizë të pavarur dhe të

pandikuar nga ideologjitëdhe grupet e interesit rrethshtypit të lirë del sedemokracia deri më tani kaqenë dhe vazhdon të mbetete paarritshme. Realisht sotçdo organizim politik në botëka mediet e veta të shkruaradhe elektronike që i kontrol-lon në një formë apo në njëformë tjetër.Për ta kuptuar pse nuk kamedie të lira në radhë të parëduhet ta kuptojmë rëndësinëe medieve. Duhet kuptuar senjerëzit e medieve përbëjnëatë që quhet lidership opin-ional. Këta janë njerëzit më tëzellshëm në manipulimin enjë opinioni publik dhe drej-timin e tij nga i interesonkrahut të caktuar politik qëka "punësuar" lidershipinopinional. Këta janë udhëhe-qës që në gjuhën politikequhen edhe "përçarës" tëopinionit publik dhe prejkësaj përçarjeje ata nxjerrinkonkluzionet e duhura për sai përket forcës që duhet t'ishërbejnë.Në shumë raste përfaqësue-sit e lidershipit opinional nukjanë intelektualë, madje nukkanë lidhje me këtë gjë. Por,ata kanë një aftësi. Kjo aftësiquhet komunikim zhargon icili me ose padashur pëlqe-het nga një masë e kon-siderueshme e popullit.Folësit televizivë, drejtuesit eprogrameve politike dhe"këshilltarët" e veçantë tëçështjeve politike, pjesën mëtë madhe të kohës e kalojnëduke ndryshuar modelin eflokëve sesa në elaborimin enjë ideje të caktuar.

Por, në politikë qëndron mëmirë nga të gjitha shprehja"ishin pak ata që bënë përvete shumë". Kështu duhet tëjetë. Imazhi i këtyre njerëzve,edhe pse s'kanë asnjë vlerëintelektuale, është i domos-doshëm për udhëheqësitpolitikë, të cilët i kanë vënëvetes një synim të caktuar.Fuqia e këtyre personave nëmedie është e dimensionevetë mëdha dhe rrjedhimishtefekti që këta kanë në opin-ionin publik është tronditës.Në shumë raste lidershipiopinional është në oponencëtë plotë me pushtetinekzistues. Çdoherë në fusha-ta elektorale, media është evetëdetyruar që ta mbajëanën e çdokujt që është nëopozitë. Për këtë fakt, mobi-lizimi i opinionit publikmbetet prioritet absolut sishkalla e fundit ekundërvënies ndaj pushtetitekzistues.Gjëja më e dukshme e njëlidershipi të këtij lloji ështëpresioni ideologjik, progra-matik, politik, karrierist ndajpushtetit. Ky lloj presionipërfshin në masë të kon-siderueshme turmat opoz-itare për arritjen e qëllimit tëcaktuar. Përveç regjimevetotalitare, ku medie dheopinionistët i shërbejnëekskluzivisht vetëm një par-tie, në demokraci udhëhe-qësi opinional dhe politikjanë në antagonizëm të plotënjëri me tjetrin. I pari kagjithnjë për detyrë të nxjerrëjashtë taktit të dytin dhe tatregojë "fytyrën" e vërtetë tëtij.

Gëzim QERIMI

UP News

Lidhja midis medieve dhe partive politike


Semestri, 100 euro?Për vitin e ri akademik

2010-2011, menaxh-menti i Universitetit të

Prishtinës (UP) planifikon rrit-je deri në 100 për qindpothuajse për të gjitha tarifatadministrative, që i bie dyfishmë shumë krahasuar me tari-fat aktuale. Kjo do të thotëse, për një semestër, për tëcilin deri më tani studentëtkanë paguar 50 euro, përvitin e ardhshëm akademikdo të paguajnë 100 euro,nëse kjo kërkesë miratohetnga Ministria e Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë(MASHT). Këtë llogaritje, menaxhmentii UP-së e arsyeton me faktinse këtë vit është dyfishuarnumri i studentëve në uni-versitet, si dhe rritja e bux-hetit prej 20 milionë euroshnga Qeveria e Kosovës nukka rezultuar i mjaftueshëm,ashtu siç kanë pritur ata.Sekretari i Përgjithshëm iUniversitetit të Prishtinës(UP), Esat Kelmendi, ka thënëse janë duke bërë përpjekjeqë tarifat ekzistuese tì rrisinmedoemos dhe do të kërko-jnë nga MASHT-i, që kërkesate tyre të aprovohen. "Realisht, shuma prej 50eurosh për një semestërështë shumë e ulët, kurseshumica e studentëve vetëmbrenda javës i harxhojnë 10-15 euro mbushje telefoni. Nedo të kërkojmë që për njësemestër të paguhet 100euro", ka thënë Kelmendi,duke shpresuar në përkrah-jen e MASHT-it. "Ne do të ulemi të negocio-jmë për mundësitë e mund-shme dhe të drejta. Njëkërkesë të tillë e kemi pasuredhe më herët, por nuk naështë miratuar nga MASHT-i",tha sekretari Kelmendi.Sipas tij, bisedimet pritet tëfillojnë nga muaji prill deri në

qershor të këtij viti, pasi,sipas tyre, mendohet seështë faza më e përshtat-shme për bisedime, për tëstartuar më pas në tetor metarifat e reja."Sigurisht do tì mendojmëtë gjitha tarifat e semestrave,edhe ato për master, dok-toratë. P.sh. një semestër përdoktoratë paguhet 300 euronë UP, gjë që askund në botënuk është ashtu. Varet edhesi do të biem në ujdi meMASHT-in", është shprehur ai. Kelmendi tha se përjashtimdo të kenë rastet sociale,invalidët e luftës dhe fëmi-jëve të dëshmorëve, të cilëvedo tù vazhdohet studimi papagesë. Publikisht për këtë çështje,zyrtarët nga MASHT-i thonëse ende nuk janë njoftuarnga menaxhmenti i UP-së.Madje, sipas tyre, derisa nukkanë një kërkesë të tillë pub-likisht, nuk mund të japinasnjë vlerësim. Kurse drejtori iDepartamentit për Arsim tëLartë në MASHT, AvdullajAliaj, ka theksuar se është e

drejtë e tyre që të propozo-jnë dhe t'i shprehin pakë-naqësitë eventuale dhe se,kërkesat e tyre do të shqyrto-hen në çastin që UP-jakërkon. "Në parim, procedurat e tari-fave administrative përcakto-hen me udhëzimin adminis-trativ të MASHT-it dhe përvitin akademik 2009-2010 kjogjë është shqyrtuar. Kursepër vitin e ri akademik, endenuk kemi pasur një kërkesëtë rritjes së tarifave", tha Aliaj.Sipas tij, paraprakisht mëherët kur është sjell vendimipër uljen e tarifave ngaMASHT-i është marrëparasysh, pjesëmarrja e stu-dentëve në UP, e cila ka qenëe ulët dhe qëllimi ka qenë qëstudentëve t'u ofrohenmundësinë më tëkënaqshme që ata tëregjistrohen në UP. Aliaj thase para këtij viti akademik kapasur mjete që kanë tepruardhe kanë qenë të pashfry-tëzuara. Madje, menaxhmen-ti i kaluar ka pasur buxhetmë të vogël, 11 deri në 14mijë euro.

"Këtë vit është rritur buxhetiedhe më shumë, mbi 16 mil-ionë euro, plus e kanë edheshfrytëzimin e të ardhuravevetjake. Qëndrojmë prapaasaj që studentëve tù ofro-hen kushtet më të lira.Megjithatë, ne nuk mund tëparagjykojmë, do të shohimgjatë bisedimeve, nësekërkohet kjo gjë nga ne",është shprehur ai.

Parlamenti Studentor -kundër

Kundër rritjes prej 100 përqind të shumicës së tarifaveadministrative janë kate-gorikisht udhëheqësit eParlamentit Studentor të UP-së. Ndonëse nuk janë njoftu-ar publikisht për këtë gjë,thonë se kjo ngritje është etepërt. Kryetari i Parlamentit tëStudentëve në UP, ArbërKuqi, tha se do të takohen sikryesi e studentëve dhe dota shqyrtojnë këtë ide.Megjithatë, ai tha se, sipasbisedimeve që i kanë pasurme menaxhmentin e UP-së,janë të njoftuar se do të ketënjë rritje deri 30 për qind, porpër 100 për qind nuk ështëdiskutuar asnjëherë me ta."Nëse ndodh kjo, sigurisht sejo vetëm që do ta kundërsh-tojnë studentët, por edhevetë ne. Nëse UP-ja dëshirontë bëjë një ngritje, duhet tëjetë më e lehtë, p.sh. 25 përqind, që i bie nga 60 deri në70 euro për semestër", katheksuar Kuqi duke shtuar sengritja prej 25 për qind, nësendodh, padyshim se do tëpërkrahej, vetëm nëse atypërfshihen edhe obligimet etjera, si certifikatat, vërte-timet e ndryshme, për të cilatstudentët vazhdojnë tëpaguajnë nga pesë euro.

• Menaxhementi i UP-së për vitin e ri akademik

2010-2011 parasheh dyfishimin e shumicës së tarifave

administrative. Sipas kësaj, i bie që studentët e UP-së për

një semestër do të paguajnë 100 euro, që aktualisht

paguajnë vetëm 50 euro

Dardane NEZIRI


Me rastin e dyvjetorit tëpavarësisë së vendit,Unioni i Gazetarëve

të Kosovës (UGK) ka orga-nizuar tribunë me titullin "Dyvjet shtet". Zëvendëskryeministri iKosovës, Hajredin Kuçi, ështëpërqendruar në dy çështje,në të arriturat e vendit qënga pavarësimi i saj si dhepër prioritetet e Qeverisë sëKosovë në të ardhmen."Kosova gjatë këtyre dyvjetëve ka pasur suksese. Kathemeluar bazën legale qëduhet ta ketë një shtet, dukefilluar nga Kushtetuta eRepublikës së Kosovës. Kemithemeluar Ministrinë e FSK-së, Agjencinë Kosovare përInteligjencë (AKI). Kemi bar-tur një varg kompetencashnga institucionet ndërkom-bëtare në ato vendore. Poashtu kemi themeluarMinistrinë e Punëve tëJashtme dhe kemi bërëakreditimin e ambasadave tëRepublikës së Kosovës nëshumë shtete me rëndësi për

vendin tonë", ka thënë Kuçi. "Sfidë ka qenë zhvillimiekonomik i vendit, ruajtja etërësisë territoriale, qasja epakicave serbe etj. Ndërsa,pengesë është Rusia nëKëshillin e Sigurimit të OKB-së, e cila ka ndikuar nëmosanëtarësimin e Kosovës.Nuk është problem numri ishteteve që e kanë njohurKosovën, por bllokimi nëKëshill të Sigurimit nga ana eRusisë", ka deklaruar ai.Në anën tjetër, nënkryetari iAKR-së, Ibrahim Makolli,punën e Qeverisë së Kosovësbrenda periudhës dyvjeçaretë pavarësisë së Kosovës e kacilësuar të dështuar. "Përveç anëtarësimit tëKosovës në Fondin Monetardhe Bankën Botërore, mirati-mi i kushtetutës, simbolet evendit, ligjet, njohjetndërkombëtare për aq sa ikemi, kjo qeveri ka dështuarnë punën e saj gjatë dyvje-torit të pavarësisë sëKosovës", tha Makolli.Ndërkaq, profesori i inte-grimeve evropiane, AvniMazreku, ka thënë se integri-mi i Ballkanit Perëndimor në

Bashkimin Evropian ështëcaktuar në Samitin eSelanikut të Greqisë. Sipas tij,Kosova duhet që të punojëshumë së bashku me tëgjithë akterët që janë tëpërfshirë në proceset inte-gruese që ajo sa më shpejttë afrohet në BashkiminEvropian."Edhe pse Kosova nuk ështënjohur nga pesë shtete tëBashkimit Evropian, ajo do tëecë drejt integrimeve dhe setë gjitha shtetet e Ballkanitperëndimor do të integro-hen në BE deri në vitin 2015",ka theksuar profesorMazreku.Ndërsa sa i përket liberal-izmit të vizave për Kosovën,ai është optimist se, nëse tëgjitha punët shkojnë sipasdinamikës së paraparë si tëinstitucioneve vendore ashtuedhe ndërkombëtare, qyte-tarët e vendit do të mund tëudhëtojnë pa viza në një tëardhme jo të largët.Kurse gazetari dhe analisti imedieve, Arbër Vllahiu, dukefolur për gjendjen e medievepas shpalljes së pavarësisë,tha se mediet janë kanë

kaluar në një gjendje tëvështirë dhe të paqën-drueshme financiarisht tëcilat shumë herë, sipas tij,janë detyruar ta luajnë rolin emedieve të "Tepihut të kuq"."Mediet në Kosovë janë endetë brishta, të lëndueshme, tëpaqëndrueshme dhe si tëtilla bëhen më lehtë tëmanipulueshme. Të manipu-lueshme jo vetëm ngapushteti vendor por edhe aindërkombëtar, të cilët bëhendonatorët dhe sponsorizuesitkryesorë të mbijetesës sëgazetarëve dhe medieve nëtërësi", tha Vllahiu. "Mediet dhe gazetarët nëKosovë të kenë qenë më tëkujdesshëm për të mos pen-guar një proces në të cilinpati hyrë Kosova. Kujdesi kapasur të bëjë me një vetëdijemë të lartë politike. Por,megjithatë, dyvjetësh i fun-dit, që pas pavarësimit tëKosovës, ka dhënë mëshumë arsye që ne ta zhven-dosim përqendrimin dhe taluajmë rolin tonë aty kuduhet dhe ku është dashur taluajmë", është shprehur anal-isti i medieve, Arbër Vllahiu.

Shkodran GAJRAKU

UP News

Shteti e tregoi vetenUnioni i Gazetarëve të Kosovës (UGK) ka mbajtur tribunë me temë "Dy vjet shtet"


Në këtë dyvjetor tëshënimit të pavarësisësë Kosovës, një dyvje-

tori të rëndësishëm për jetëne qytetarëve në vend, nëmënyrë të pashmangshmendërlidhet edhe çështja erolit të medieve jo vetëm nëinformimin e opinionit pub-lik, por edhe në ndihmën endërtimit të një shoqëriedemokratike. Ndërvarësia nëmes të medieve dhedemokracisë është efuqishme, megjithëse nëKosovë kjo pak ka arritur tëkuptohet dhe të zbatohet,qoftë për shkak të impon-imeve nga jashtë, qoftë përshkak të hezitimeve tëbrendshme. Nuk do të ndale-sha shumë në imponimet ejashtme, për të mos lënështeg për keqkuptim, por dotë përqendrohesha mëshumë në hezitimet e brend-shme, ose më mirë nëskenën tonë mediale në këtody vjet shtet. Brenda dyvjetëve, kam përshtypjen segazetaria kosovare ështëshndërruar më shumë në njëgazetari, ta quaj, "tëkujdesshme", gazetari emospërballjes me realitetindhe më shumë gazetari etepihut të kuq. Ne kemi arrit-ur që brenda këtyre dyvjetëve ta shndërrojmë pro-fesionin tonë në një profe-sion "të dëgjueshëm" dhe joshumë në funksion të opin-ionit publik.Dy vjet shtet kanë qenë njëarsye shumë e fuqishme qëmediet të ndërtojnë një kon-cept të ri për shoqërinë eKosovës duke u shndërruarnë vëzhgues të rrjedhave nëvend dhe të proceseve nëpërtë cilat kalojnë shoqëritë nëtranzicion. Megjithatë, nukkemi arritur ende të kupto-jmë se shoqëritë e pas sta-

tusit kanë kërkesa dhe nevo-ja të reja e të tjera, dhe seproblemet e këtyre shoqërivendryshojnë me ndryshimin enjë rendi shoqëror.Ta thjeshtësoj më shumë.Është e kuptueshme dhe përmua legjitime që qeveritëapo grupet e interesit, kudoqofshin, të provojnë tëndikojnë mbi mediet, porështë plotësisht edhe eligjshme dhe profesionale qëmediet t'i rezistojnë këtyrendikimeve. Në Kosovë sotkemi medie më të varfra dhekushtimisht edhe më të varu-ra. Roli i tyre është zbehur nësytë e opinionit, për shkak të

orientimit politik por edhepër shkak të varësisë finan-ciare. Kjo varësi e ka dobë-suar rolin e tyre, duke iahumbur kuptimin e drejtë tëgazetarit që, megjithatë, kambetur pa ndonjë status tëzgjidhur në cilëndo medie.Nëse thash se mediet dhedemokracia kanë ndërvarësi,do të them se demokracia nëKosovë, ashtu siç është, ebrishtë, e pandërtuar dhe epakonceptuar mirë, është nënjë lidhje të fuqishme meskemën mediale në Kosovë.Ndërtimi i medieve nëKosovë është një projekt ipërbashkët ndërkombëtar

dhe vendor, por i pastan-dardizuar dhe pa një kod tëmirëfilltë të mirësjelljes osetë etikës. Nëse në botë objek-tiviteti dhe paanshmëria dheprofesionalizmi janë ele-mentet parësore që tërheqinnjë audiencë më të madhe,në Kosovë tri elementet epërmendura shumë herëjanë të mjegulluara.Mediet në Kosovë janë endetë brishta, të lëndueshme, tëpaqëndrueshme dhe si tëtilla bëhen më lehtë tëmanipulueshme. Të manipu-lueshme jo vetëm ngapushteti vendor, por edhe aindërkombëtar, të cilët bëhendonatorët dhe sponsorizuesitkryesorë të mbijetesës sëgazetarëve dhe medieve nëtërësi. Do të më thoni se kjoështë një pasqyrë e zymtë emedieve në Kosovë sot. Njëmiku im do të më thoshte sekjo që kam thënë është edrejtë por shumë mizore.Pajtohem plotësisht. Mëlejoni të them se ka qenëplotësisht e kuptueshme qënë periudhën e parastatusitmediet dhe gazetarët nëKosovë të kenë qenë më tëkujdesshëm për të mos pen-guar një proces në të cilinpati hyrë Kosova. Kujdesi kapasur të bëjë me një vetëdijemë të lartë politike. Por,megjithatë, dyvjetëshi i fun-dit, që pas pavarësimit tëKosovës, ka dhënë mëshumë arsye që ne ta zhven-dosim përqendrimin dhe taluajmë rolin tonë aty kuduhet dhe ku është dashur taluajmë.Megjithatë, shpresoj se nejemi në këtë rrugë, në rrugëne cila do ta rikthejë rolin tonëtë rëndësishëm përshoqërinë kosovare.

(Autori është reporter iBBC-së dhe ligjërues në

Degën e Gazetarisë në UP)

Arbër VLLAHIU

Gazetaria e kujdesshmeFunksionimi i medieve për dy vjet të shtetit të Kosovës


Media private, sidomosajo elektronike, për-bën sektorin më të

rëndësishëm në tregun emedies shqiptare. Që prejlejimit me ligj të konkur-rencës televizive, kemi parëngritjen e dhjetëra kanalevetelevizive, prej të cilave kushmë shumë e kush më pak sotjanë kthyer në burimin më tëreferueshëm për shqiptarët,prej nga ata marrin informa-cion. Nëse në vende të tjeraperëndimore informacionimerret jo pak dhe nga gaze-tat apo nga interneti, nëShqipëri tirazhi i gazetaveështë gati qesharak, ndërko-hë që interneti ende mbetetnjë luks për një pjesë të kon-siderueshme të qytetarëve.Për sa i përket radiove pri-vate, ato përqendrohen krye-sisht në argëtimin e audi-encës, dhe numërohenshumë pak radio prej nga

mund të merret lajmi. Në të tilla kushte, televizioninë Shqipëri nuk ka konkur-rencë kur flasim për informimtë qytetarëve, dhe për rrjed-hojë, mund të themi pa frikëse është mjeti më influen-cues në të kuptuarin erealitetit politik të vendit,dhe në formimin e këtijrealiteti. Në bazë të një son-dazhi të kryer nga KKRT, mbi65 % e qytetarëve shihninmbi tre orë televizor në ditë. Kjo shpjegon jo pak, dhearsyen se përse lajmet tele-vizive janë përditë të bom-barduara me figura poli-tikanësh, dhe me lajme aspaktë nevojshme që vijnë prejkësaj sfere. Por nuk ështëvetëm kërkesa e audiencëspër informacion politik ajoqë i shtyn këto medie t'ikushtojnë këtë kohë rela-tivisht të gjatë informacionitpolitik. Me gjithë zhvillimin evazhdueshëm profesional,media elektronike është pree dyshimeve për burimet e

financimit dhe ecurisë së sajekonomike. Mediet elektron-ike vazhdojnë të mbeten tëpaqëndrueshme ekonomik-isht dhe të varen kryesishtpër të ardhurat e tyre ngabizneset e tjera të pronarëve.Kjo situatë hedh dyshimeserioze mbi pavarësinë e tyreeditoriale dhe mbi cilësinë einformacionit që i ofrohetpublikut. Në momentin kur media nukfunksionon si biznes ipavarur, pra që të ketëmundësi të vetëfinancohet etë investojë në bazë të tëardhurave që i vijnë prejfitimeve vjetore, kemi tëbëjmë me një situatë medi-atike ende problematike.Natyrshëm të lindë dyshimi,se në momentin kur medianuk ka fitim të sajën, i vetmimotiv i vazhdimësisë ështëndikimi politik për të arriturqëllime të caktuara. Kur media private nuk funk-sionon më si biznes, rrjed-himisht do të funksionojë si

mjet politik. Kjo shpjegondhe arsyen se përse "politika"është kryefjala me të cilënnisin e mbarojnë përditë edi-cionet informative në tele-vizionet shqiptare. Liderët epartive të mëdha, liderët epartive të vogla por aleateme ato të mëdhatë, zëd-hënësit e rinj të shtypit tëgatshëm për të lexuar plotpasion (në kundërshtim tëplotë dhe me logjikën e pro-fesionit) tekstin e shkruarprej kryetarit të partisë,duket se do të vazhdojnë tëmbushin edhe për shumëkohë ekranet shqiptare. Kjosigurisht është në dëm tëprofesionalizmit të këtyremediave, por mbi të gjitha,në dëm të qytetarit, i cili kanevojë për informacion mëtë përpunuar dhe më tëpaanshëm.

(Autori është student iGazetarisë në Universitetin

e Tiranës)

Loren KOÇOLLARI

UP News

Lajmi politik në medien shqiptare


Menaxhimi i financave nga komunat

Në përputhje me poli-tikat ekonomike kom-bëtare dhe duke pasur

parasysh qëndrueshmërinëfiskale të komunave dheQeverisë, komunat e Kosovëskanë të drejtë të kenë burimetë mjaftueshme financiare metë cilat mund të disponojnëlirshëm gjatë ushtrimit tëkompetencave të tyre komu-nale në përputhje me ligjet ezbatueshme të Kosovës.Për të mirë të qytetarëve sëKomunës, Kuvendi Komunaldhe zyrtarët ekzekutivë kanëtë drejtën dhe autorizimin qënë mënyrë të pavarur t'i rreg-ullojnë dhe menaxhojnëburimet financiare të cilatrrjedhin nga të hyrat vetjakekomunale ose të cilat i janëndarë komunës në formë tëgrandit të përgjithshëm. Këtë pavarësi financiare tëkomunave të Kosovës egaranton Ligji për Financat ePushtetit Lokal, i miratuarnga Kuvendi i Kosovës më 13mars 2008. Po ashtu edhellogaridhënia e komunavelidhur me shpenzimin e par-ave publike është e rregullu-ar gjithashtu me Ligj. Zyra eAuditorit të Përgjithshëm tëKosovës është institucionipërgjegjës i cili bënauditimin e rregullsisë sëkomunave, duke dhënë njëopinion se si janë menaxhuarparatë publike. Në fillim tëkëtij viti Zyra e Auditorit tëPërgjithshëm ka bërë publikeraportet e auditimit të komu-nave të Kosovës për vitinfiskal 2008. Këto raportepasqyrojnë mënyrën se sikomunat kanë menaxhuarparatë publike.

Nga gjithsejtë 22 raporte tëpublikuara nga ZAP-i, vetëmnjë raport rezulton medhënie të opinionit (Komunae Prishtinës - Raport i pakual-ifikuar me theksim të çësht-jeve), ndërsa 21 raporte tëtjera rezultojnë me Refuzimtë dhënies së opinionit(Mohim i opinionit). Në vazhdim do t'i shpjego-jmë llojet e opinioneve tëcilat i ka lëshuar Zyra eAuditorit të Përgjithshëmgjatë auditimit të komunavetë Kosovës, e të cilat opin-ione janë në harmoni meStandardet Ndërkombëtaretë Auditimit (SNA - ISSAI400). Një opinion i pakualifikuarjepet kur auditori është ikënaqur në të gjitha aspektetmateriale që: - Pasqyrat Financiare janëpërgatitur duke shfrytëzuarbaza dhe politika të pranuaratë kontabilitetit të cilat janëzbatuar në mënyrë konsis-tente (të vazhdueshme),- Pasqyrat Financiare janë nëpajtim me kërkesat statusoredhe rregulloret relevante,- Pamja e paraqitur nëPasqyrat Financiare është nëpërputhje me njohuritë eauditorit në lidhje meentitetin e audituar,- Është një shpalosje adeku-ate e të gjitha çështjevemateriale relevante përPasqyrat Financiare.Theksimi i çështjeve. Në disarrethana auditori mund tëkonsiderojë se lexuesi nuk do

t'i kuptojë si duhet PasqyratFinanciare nëse vëmendjaështë përqendruar në çështjetë pazakonshme apo tërëndësishme. Si një rregull epërgjithshme, auditori kurjep një opinion të pakuali-fikuar nuk i referohet ndonjëaspekti specifik të PasqyraveFinanciare në opinionin e tijnë rast se kjo mund të inter-pretohet gabimisht si opin-ion i kualifikuar. Me qëllim tëshmangies së kësaj përshtyp-jeje, referencat që janë men-duar si: nënvizim i çështjes,gjenden në paragrafët endarë nga opinioni.Sidoqoftë, auditori nuk duhetta përdorë nënvizimin eçështjes për ta përmirësuarmungesën e shpalosjeve tëduhura në PasqyratFinanciare apo si alternativë,zëvendësim për kualifikim tëopinionit (ISSAI 400). Mohimi i Opinionit. Aty kuauditori nuk mund të japëopinion në lidhje mePasqyrat Financiare, të marrësi tërësi për shkak të paqartë-sisë apo restrikcione tëfushëveprimit që është thel-bësor që një opinion qëështë i kualifikuar në aspektetë caktuara nuk do të jetëadekuat, jepet opinion ikundërt. Formulimi i një opin-ioni të tillë të kundërt na bëntë qartë që një opinion nukmund të jepet, duke speci-fikuar në mënyrë të qartë dhekoncize të gjitha çështjet epaqarta (ISSAI 400). Nëse analizohen këto raporte

të publikuara nga Auditori iPërgjithshëm, shihen një vargparregullsive, dhe shumëshkelje të ligjeve nga ana ezyrtarëve komunalë. Po ashtu,në disa raporte kemi edhemungesë të informatavefinanciare, shkelje të ligjit tëprokurimit publik, mosrespek-tim të rregulloreve komunaleetj. Shihet qartë se komunat eKosovës ende nuk kanë arrit-ur t'i përmbushin standardete transparencës dhe llogarid-hënies lidhur me shpenzimine parasë publike, andaj zyr-tarët kompetentë (kryetarët ekomunave, këshilltarët komu-nalë dhe të gjithë zyrtarët etjerë) duhet të merren mëseriozisht me përmbushjen ekëtyre standardeve, të puno-jnë konform ligjeve dhe rreg-ulloreve të aplikueshme dhet'i shfrytëzojnë sa mëracionalisht taksat e qyte-tarëve të Kosovës, përndrysheorganet kompetente që janëtë thirrura për respektimin eligjit (Gjykatat dhe Prokuroria)duhet të merren me këtoshkelje të konstatuara ngaAuditori i Përgjithshëm, sepsesa më shumë që të merrenkëto organe me zyrtarët tëcilët nuk e respektojnë ligjindhe keqpërdorin fondet pub-like, aq më shumë do të ngri-het vetëdija e komunave përshfrytëzim transparent tëparasë publike.

(Autori është ekspert iauditimit të sektorit publik)

Labinot LEKAJ


Problemi për rishkrimin,apo përpilimin e"Historisë së letërsisë

shqipe" ka nxjerr krye disa vjetmë parë, porse viteve të funditai është bërë më i dukshëm, sirrjedhojë e debateve dheprononcimeve të ndryshme.Në mesin e atyre që e kanëproblematizuar bujshëm këtëtemë, ani pse vetëm meprononcime okazionale, janëIsmail Kadare dhe RexhepQosja, me ç'rast i pari, duke eparë problemin nga prizmi ishkrimtarit, është deklaruar sehistoria e letërsisë shqipeduhet të rishkruhet, ndërsa idyti, duke e parë të njëjtinproblem nga prizmi i historian-it të letërsisë, është deklaruarse Historia e letërsisë shqipenuk duhet të rishkruhet, por tëkorrigjohet. Ky problem u tematizua edhenë fund të vitit 2009 në njësesion shkencor të organizuarnga Akademia e Shkencavedhe e Arteve e Kosovës, nëFakultetin e Filologjisë tëUniversitetit të Prishtinës, kukumtesat e tyre i lexuan studi-ues të njohur shqiptarë ngaKosova, Shqipëria etj., natyr-isht duke mënjanuar ndonjëstudiues emblematik që nukshihet me sy të mirë ngaASHAK. Sidoqoftë, në kumte-sat e tyre të gjithë u pajtuanqë nevoja për ta (ri)shkruarhistorinë e letërsisë shqipeështë urgjente. Të gjithë ekanë bërë, pse ne - jo? Tematizimi i kësaj "historie" kaqenë njëherësh edhe prob-lematizim i saj. Referuesit mekëtë rast kanë parashtruarpyetje që duhet të merren në

konsideratë nga perpiluesit ehistorisë së letërsisë. Ne duhetta kemi historinë e letërsisësonë, por me cilin duhet ta fil-lojmë, kë duhet ta fusim e këta nxjerrim prej saj? A fillonletërsia shqipe me humanistëtshqiptarë që shkruanin latin-isht? A fillon me "Mesharin" eBuzukut që është një vepërfetare e përkthyer për qëllimepraktike? A mos fillon me "bej-texhinjtë", rolin e të cilëve his-toria vazhdimisht pa të drejtëe ka injoruar? Apo, mos fillonme romantizmin, kur gjuhashqipe pastrohet nga latiniz-mat e orientalizmat? Pastaj,problem tjetër është si të rad-hiten ata: sipas moshës, sipasshkollës (e, mjerisht, historia eletërsisë do të fillonte ngashekulli njëzet, ndoshta me"Shkollën e Prizrenit" (!), siç ushpreh njëri nga kumtuesit qëe sugjeronte këtë klasifikim),sipas qarqeve (fatkeqësisht, kjoteori i dështoi edhe EqremÇabejt, porsa filloi ta aplikontete letërsia e romantizmit), sipasvlerës (ku, sipas dikujt, "GjergjFishta është shkrimtari më imadh i shekullit XX"), sipas

periudhave (që është një kritertë cilin e ndjekin edhe letërsitëe tjera që kanë traditë më tëvjetër se ne), apo sipas"jaranive" (që është një traditëtipike e jona)? Të gjitha këto kritere të sug-jeruara në këtë sesion shken-cor natyrisht flasin për kënd-vështrime të ndryshme, përnjë qasje pluraliste ndaj prob-lemit, porse ato, shpesh, duketsikur e turbullojnë natyrën evërtetë të historisë së letërsisë,e cila, tek e fundit, nuk është(dhe as që duhet të jetë) vlerë-suese, por thjesht njoftuese,dëshmuese e shpërndërrimittë praktikave dhe funksionevetë shkrimit nëpër kohë. Njëhistori nuk është një antologji.Në të nuk duhet të futenvetëm më të mirët, por tëgjithë ata që për ndonjë arsye(edhe jashtëletrare) meshkrimet e tyre kanë ndikuar(qoftë për mirë, qoftë për keq)në fizionominë e kësaj letërsie. Është fakt që një histori e letër-sisë shqipe duhet të bëhettash në demokraci, sa për t'i fil-truar historitë ideologjike tëletërsisë që janë bërë në kohë

diktature në Shqipëri. Dhe kjo"histori" duhet të shkruhetduke ndjekur modele të letër-sive më të mëdha e jo dukeshpikur kritere, thuajse jemikomb i veçantë në planet.Nëse shohim modeletamerikane dhe angleze, do takuptojmë me sa lehtësi ebëjnë ata këtë punë, sepsenuk e kanë problemin e egos(për ta bërë gjithçka vetëm njëperson), por e punojnë nëmënyrë ekipore, me një kon-sensus. Gjithashtu, ata e bëjnëlehtë historinë e letërsisë sëtyre, që është shumë më ekomplikuar se e jona, sepsenuk e kanë frikën se mos pobien në pozitivizëm, pasi qëvetë ideja për shkrimin e his-torisë së letërsisë është pozi-tiviste, por jo në kuptimin neg-ativ të fjalës. Aty teksti dhekonteksti janë bashkë.Historianët e letërsive tjera nukjanë arbitrarë si ne, prandajkanë histori të letërsisë, madjejo një, por disa. Këtë shembulldo të duhej ta ndiqnim edhene, pra për t'i shkruar disa his-tori të letërsisë, dhe kjo do tëishte mënyra më e mirë për t'iftohur gjakrat dhe për t'i infor-muar lexuesit shqiptarë dhe tëhuaj për zhvillimin e letërsisëshqipe nëpër histori. Së pakupër studiuesit e huaj qëçuditërisht merren meletërsinë tonë, duhet urgjen-tisht të shkruhet një histori etillë. Të mos harrojmë që ne keminevojë për disa histori të letër-sisë, jo për një histori. Një his-tori e letërsisë sado e mirë qëtë jetë, është një dhe, si e tillë,e përjashton alternativën. Neduhet t'i ndjekim modelet e tëtjerëve, që së paku t'u afrohe-mi. Porse, ky seminar, me disakumtesa, dëshmoi që neduam t'ua kalojmë. Të mos e harrojmë faktin qëletërsia është gjithmonë ehapur. Një histori nuk munddhe nuk duhet kurrë ta mbyllëatë. Prandaj, si e tillë, "historia eletërsisë" gjithmonë ka nevojëpër një "refresh", përplotësime, jo për gërshërë.

UP News

Historia e letërsisëshqipe: çfarë dhe kur?Pr

oble

mor

e

• Sesioni shkencor "Historia e letërsisë shqipe", mbajtur në

fund të vitit të kaluar në Prishtinë, e riktheu në qendër të

vëmendjes një nga problemet më të rëndësishme të

letërsisë shqipe: historinë e saj. Edhe këtë herë u pa që

jemi larg përpilimit të një historie të tillë

Ag APOLLONI


Nisin punët për edicionin e dhjetë të UVP-sëUniversiteti i Prishtinës

(UP) ka filluar përgatit-jet për edicionin e

dhjetë të Universitetit Veror.Kjo është bërë e ditur në njëkomunikatë të lëshuar nëZyra e Informacionit e UP-së.Studentja holandeze SyzanaGrami këtë vit ka vendosurqë të vijë në Kosovë nëUniversitetin VerorNdërkombëtar të Prishtinës, icili pritet të mbahet për herëtë dhjetë. Për të qenë pjesë-marrës në UVP, të gjithë pro-fesorët mund të aplikojnë meide dhe propozime, ndërko-hë që bëhet e ditur se zyra eUVP-së ka filluar me mbled-hjen e propozimeve përkurse nga profesorët e fakul-teteve të UP-së.Përzgjedhja e kurseve do tëkalojë nëpër këto faza: profe-sorët aplikojnë mepropozimet e tyre; dekanatete fakulteteve përkatëse bëjnëseleksionimin e kurseve përnga prioriteti i tyre, kursekomisioni i UVP-së vendospër përfshirjen e kursit nëplanprogram të UVP-së. Edhekëtë vit numri i kurseve ështëi limituar dhe ndarja e kurse-ve në fakultete është ekufizuar. Komisioni do të ven-dosë vetëm për disa ngapropozimet e profesorëvebazuar në kriteret e përzg-jedhjes së caktuar nga komi-sioni. Ndryshe, projekti iUniversitetit Veror tëPrishtinës, i cili këtë vit do tarealizojë programin e dhjetë,ka filluar në vitin 2001, fillim-isht si pilotprojekt.Ky projekt ka qenë iniciativëe Academic TrainingAssociation (SPARK) dhe

Universitetit të Prishtinës.Nga viti 2002-2004 projektiështë organizuar nëbashkëpunim të ATA-s dheUP-së, ndërsa deri në vitin2008 është organizuar ngaUniversiteti i Prishtinës, mepërkrahje të kufizuar tëSPARK-ut. Ky organizim i për-bashkët shumëvjeçar karezultuar në njohjen e UVP-së si njëri ndër universitetetmë të mëdha verore nëEvropë për nga ofrimi i kurse-ve kualitative dhe pjesëmarr-ja masive e profesorëve dhestudentëve vendorë, rajonalëdhe ndërkombëtarë.Deri më tani në Universitetine Prishtinës janë organizuarme sukses 9 edicione tëUniversitetit Veror tëPrishtinës. Ky projekt ështëdëshmuar si një mjet ishkëlqyer për ta ndihmuar

Universitetin e Prishtinës nëzbatimin e Procesit tëBolonjës dhe në ndërkombë-tarizimin dhe mirëmbajtjen emarrëdhënieve në nivelrajonal dhe më gjerë, si dhe ika fuqizuar proceset e vazh-dueshme të reformimit. Vlen të theksohet se SistemiEvropian për Transfer tëKredive (ECTS) është prezan-tuar si element qendror iUVP-së dhe të gjitha certi-fikatat e lëshuara nga UVP-janjihen nga universitetet etjera evropiane që e përdorinkëtë sistem.Programi i këtij viti, për tësjellë profesorë rajonalë dhendërkombëtarë për një peri-udhë të caktuar nëUniversitetin e Prishtinës, nëmënyrë që studentëve ven-dorë dhe ndërkombëtarë t'uofrohet mundësia për të

mësuar dhe për t'i shkëmby-er përvojat e tyre në kursedhe seminare në fushat ehumane, të ligjit, ekonomisë,artit, shkencave sociale,arsimit, bujqësisë, arsimitfizik, inxhinierisë etj., beso-jmë se do të vlerësohet i suk-sesshëm si për nga organizi-mi, ashtu edhe për ngaligjërimi i kurseve.Për shumë vjet me radhëUniversiteti Veror i Prishtinësu bë një mundësi e mirë qëtë rinjtë e Kosovës të krijojnëshoqëri dhe kontakte me stu-dentët e huaj. Deri më tanimijëra studentë kanë qenëpjesëmarrës në UVP ngavendet e ndryshme të botës.UVP-ja është përkrahur ngaQeveria e Holandës.

(Autorja është studente nëvitin e dytë në Degën e

Gazetarisë të UP-së)

Lavdie LULAJ

UP ka filluar përgatitjet për Universitetin Veror


Megjithëse ka mbi 40vjet që nga themelimi,megjithëse ka përcjel-

lë me dhjetëra gjenerata tësuksesshme të studentëve, tëcilët sot janë pjesë e orga-nizimit të jetës politike dheshoqërore, në të gjithanivelet, Universiteti iPrishtinës ka mungesë tëtheksuar të punës dheaktiviteteve shkencore.Me disa përjashtime individ-uale të mësimdhënësve dhestudentëve, në Universitetin ePrishtinës nuk është menduarnë asnjë moment të iniciohetdhe të organizohet ndonjëaktivitet shkencor me për-masa ndërkombëtare tënivelit të studentëve.Pothuajse i vetmi aktivitetndërkombëtar shkencor inivelit të studentëve, që orga-nizohet në Universitetin ePrishtinës, është KongresiNdërkombëtar i Studentëvepër Shkenca Mjekësor, i ciliorganizohet për herë të dytë

nga organizata Kiscoms.Për herë të parë në histori tëFakultetit të Mjekësisë, në his-tori të Universitetit tëPrishtinës dhe në historinëmë të re të Republikës sëKosovës (të shpallur më17/02/2008), nga data 28 maj- 1 qershor 2008, është mbaj-tur Kongresi i I Ndërkombëtari Studentëve për ShkencaMjekësore-Kosova 2008,Kongresi është mbajtur nënpatronatin e Universitetit tëPrishtinës, ndërsa është orga-nizuar nga OrganizataJoqeveritare "KISCOMS"-Kosova International StudentCongress of Medical Sciences,organizatë e themeluar në fil-lim të muajit shkurt të vitit2008, konkretisht në kohën eshpalljes së Republikës sëKosovës,Përkrahjen kryesore moraledhe financiare në organizimine Kongresit të I e kanë dhënërektori i Universitetit tëPrishtinës, prof. dr. EnverHasani, Ministri i Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë nëQeverinë e Republikës sëKosovës, prof. dr. EnverHoxhaj, dhe ish-drejtori gjen-eral i zyrës së USAID-it nëKosovë, z. Michael Farbman,ndërsa kanë ndihmuar edheOrganizata Botërore eShëndetësisë-zyra në Kosovë,Ministria e Shëndetësisë,Kuvendi Komunal i Prishtinës,Zyra "Brain Gain Kosova",

Qendra e TelemjekësisëKosovare.Në mbyllje të Kongresit të I uvlerësua se kishte një pjesë-marrje të studentëve nga uni-versitete rajonale dhe evropi-ane, në numër mbi 390, nëmesin e të cilëve ishteprezente edhe nënkryetarja eEDSA-s, znj. Dieuwertje Kuin,ndërsa ishin mbi 40 prezan-time të punimeve shkencore

të studentëve të Universitetittë Prishtinës dhe studentëvetë Universiteteve ndërkom-bëtare. Në kongresin e I, nëkuadër të aktiviteteve tëshumta, me disa ligjëratanëpërmjet telemjekësisë kanëkontribuuar edhe studentëtnga Universiteti i Arizonës nëSHBA, e cila është mundësuarfalë ndihmës së prof. dr. RifatLatifit dhe Qendrës sëTelemjekësisë Kosovare, e cilalidhje ka qenë risi e kongre-seve të deritanishme të orga-nizuara nga organizata tëndryshme ndërkombëtare tëstudentëve për shkencamjekësore.Është pikërisht realizimi iKongresit të I dhe kërkesashumë e madhe e studentëvepër aktivitete të tilla, ajo qështyu organizatën Kiscoms qëKongresi i II të mbahet nëTiranë dhe në organizim tëpërbashkët të studentëveshqiptarë nga Maqedonia,Shqipëria dhe Kosova.

UP News

Puna shkencore nëUniversitetin e Prishtinës

Xheladin UJKANI

"KISCOMS" KosovaInternational Student'sCongress of MedicalSciences është themeluar nëpajtim me Rregullorennumër 1999/22 tëAdministratës sëPërkohshme të Misionit tëKombeve të Bashkuara nëKosovë."KISCOMS" është themeluarnga studentët e Fakultetit tëMjekësisë të Universitetit tëPrishtinës, konkretisht ngaXheladin Ujkani(Përfaqësues i autorizuar iorganizatës në Kosovë),Xhevahire Sylejmani dheBerat Rama."KISCOMS" është themeluarme qëllim të: - Organizimit, bashkimit dhe

afirmimit të studentëve tëFakultetit të Mjekësisë tëUniversitetit të Prishtinësdhe bashkëpunimit reci-prok në mes të studentëvedhe organeve më të lartaarsimore edukativo-shken-

core të Republikës sëKosovës.

- Organizimit të Kongreseve,seminareve dhe takimeveme përmasa ndërkom-bëtare të studentëvenëpërmjet së cilës bëhet imunduar bashkimi i stu-dentëve nga Fakulteti iMjekësisë i Universitetit tëPrishtinës si dhe studen-tëve nga universitetet mëtë njohura rajonale, evropi-ane dhe botërore, nëpërm-jet të cilave bëhet i mundurshkëmbimi i përvojave ngalëmi i shkencës së mjekë-sisë si nga aspekti praktikashtu edhe nga aspektiteorik.

Kongresi i I Ndërkombëtar iStudentëve për ShkencaMjekësore-Kosova 2008është projekti i parë i real-izuar nga organizataKiscoms dhe projekti i parëndërkombëtar i realizuar passhpalljes së Kosovës shtet. S

hë

nim

e

Republika e Kosovës karealizuar një ndër ëndrrate saj për të pasur dalje në

det më 23 shkurt të vitit të kalu-ar, për të parën herë që nga viti1912, kur Fuqitë e Mëdha tëasaj kohe e shkëputën atë ngaShqipëria. Pranimi i kërkesës sëQeverisë së Kosovës ngaQeveria e Republikës sëShqipërisë, për të marrë mekoncesion portin e Shëngjinitnë detin Adriatik, rezultoi mekombinim interesash dhemotivesh të të dyja palëve.Ministrat e Kosovës kërkuannga Qeveria e Shqipërisë që tëkrijohet hapësira për të pasurnë përdorim një pjesë të Portittë Shëngjinit dhe për të bërëinvestime si Qeveri, me qëllimrritjen e qarkullimit të mallravenga porti i Shëngjinit. Kjokërkesë e mirëpritur dhe embështetur nga Qeveria eShqipërisë, erdhi në kohën eduhur si një pjesë thelbësore ePlatformës së VeprimitNdërshqiptar ndërmjet dyshteteve shqiptare. Rruga e kombit Durrës-Kukës-Prishtinë dhe Porti i Shëngjinitpër biznesin kosovar dheQeverinë e Kosovës janë rrugëtë përbashkët integruese nëekonomi, politikë dhe kulturë.Porti i Shëngjinit është më ivogli në krahasim me tre portete tjera të rrjetit portual tëShqipërisë: Durrësin, Sarandëndhe Vlorën. Kalata e tij opera-tive është vetëm 160 metra, menjë thellësi që varion nga 5 -7,5metra ku mund të kalojnëvetëm anije 5 mijë tonëshe.Sasia maksimale e mallrave, qëpërpunohen në Portin eShëngjinit, arrin deri në 350mijë tonë, ndonëse kapacitetiështë për 500 mijë tonë.Kjo rrugë e ka shkurtuar merreth 45 km mbërritjen ngaKosova në Portin e Durrësit, i cilime përfundimin e Korridorit 8

bëhet një nga portat e mëdhatë transportit detar në Ballkan.Ndërkohë Porti i Durrësit është ihapur për Kosovën, ashtu si përçdo vend tjetër të rajonit, përmë tepër që Qeveria eShqipërisë i ka bërë Kosovëslehtësira doganore. Me këtëoptikë, Porti i Shëngjinit ështëzgjedhje shumë e mirë përKosovën.Kosova është vendi i parë që kanënshkruar Marrëveshjen përTregti të Lirë me Shqipërinë nëtetor të vitit 2003, duke elimin-uar taksat e dyfishta, ashtu siçka nënshkruar edhe me vendete tjera të Rajonit. Por, 6 vjet pasnënshkrimit të marrëveshjes,ende shkëmbimet tregtare nëmes të Kosovës dhe Shqipërisëjanë të ulëta.Shkëmbimet tregtare në mes tëdyja vendeve shqiptare, sipasstatistikave, eksportet ngaShqipëria janë vetëm 2% tëtotalit të importeve kosovare,në një kohë kur ato serbe arri-jnë 15 % dhe maqedonase 20%.Zgjerimi i aftësisë përpunuesetë Portit të Shëngjinit dhe ven-dosja në funksion e ekonomisëkosovare, Qeverisë së Kosovësdhe biznesit kosovar ka krijuarnjë port shumë të mirëgjeoekonomike ndërmjetKosovës, Perëndimit dheEvropës. Kjo ka sjell përfitimeekonomike dhe politike tëdyanshme si për Kosovën ashtuedhe për Shqipërinë.Kosova ka ulur varësinë tregtareme vendet fqinje sidomos meSerbinë dhe Maqedoninë dheështë orientuar në volumettregtare drejt vendeve të BE-së.Këtu nuk është fjala për ta dëm-

tuar ekonomikisht Serbinë apopër më tepër Maqedoninë, porpër t'i krijuar kushte Kosovës tëkonkurrojë direkt në tregjetndërkombëtare dhe biznesikosovar të mos jetë dorë e dytëapo e tretë në blerjen e mall-rave.Për sa i përket Shqipërisë, porti iri i ka rritur investimet në vendtë inkuadruara si investime tëhuaja apo vendëse. Pra, ky portnën një administrim të ri, të njëvendi fqinj si Kosova, jo vetëmqë ka sjellë përfitimeekonomike për të, por ka njëmundësi të mirë për zhvillimine pjesës veriperëndimore e ver-ilindore të Shqipërisë.Objektivat e njëjta që kanë si dyvende të pavarura Kosova dheShqipëria kanë nevojë përvështrim të përbashkët, përçështje të interesit të ndërsjellë.Sot marrëdhëniet ekonomikendërmjet Shqipërisë dheKosovës zhvillohen nëpërmjet35 marrëveshjeve dhe memo-randumeve të bashkëpunimitekonomik, por dhënia në dis-pozicion të Portit të Shëngjinit,për Kosovën, është një nga mëtë rëndësishmet në aspektinpolitik, por me theks të veçantënë atë ekonomik.Mirëpo, përveç ekonomikisht,dhënia e portit nën admin-istrimin e drejtpërdrejtëQeverisë së Kosovës ka kthyerShqipërinë jo thjesht në burimemancipimi, por ç'ka është mëthelbësore, në një burim sta-biliteti dhe zhvillimi nëBallkanin Perëndimor e mëgjerë, duke u bërë një faktorstabilizues ekonomik e politik.Në këtë rast racionalitetiekonomik dhe racionaliteti poli-

tik shkojnë në kahe të për-bashkëta pozitive për të dyvendet veçmas e së bashku. Dhënia në përdorim e Portit tëShëngjinit për Qeverinë eKosovës kujtohet me njëdeklaratë të Presidentit Rugova,më 1 shtatorit të vitit 1995, nëTiranë, në bisedën mePresidentin Berisha për fillimine projektit për ndërtimin eautostradës në rrugën e vjetërLezhë-Prizren-Prishtinë. Lidhja eKosovës me bregdetin, njëëndërr e kahershme shqiptare,bëhet realitet me rrugën emadhe Durrës-Kukës-Prishtinëdhe me Portin e Shëngjinit nëdispozicion të ekonomisë koso-vare tërësisht.Mbi të gjitha, është detyrë epolitikës moderne që aktivitetinekonomik e drejtimet politike t'iorientojë drejt objektivave tëgjykuara të ligjshme nga qyte-tarët, të objektivave kombëtare,të inkurajimit të fqinjësisë sëmirë, e stabilitetit në vend dherajon. E pikërisht këtë detyrë,pavarësisht kaheve politike, tëplotësohet me një qëllim tëvetëm: Për integrime shqiptare,për mirëkuptim mbarëshqip-tarë e ndërnjerëzor. Porti iShëngjinit është port që shfry-tëzohet edhe nga vende të tjeratë rajonit apo të Evropës, ngacilido që do të ketë interes dheleverdi ekonomike, sepse kriteriekonomik është i rëndësishëmdhe i pashmangshëm. Është nëinteres të çdo menaxhuesi tënjë porti që ai të jetë i hapurdhe të tërheqë sa më tepërklientë.Dhënia e daljes në det Kosovëska forcuar ekonominë e saj, kashtuar lidhje në mes tëekonomisë së Shqipërisë dheekonomisë së Kosovës, dhe tëdy ekonomive me vendet erajonit dhe vendet e tjera tëEvropës. Veç kësaj i ka dhënërëndësi strategjike bregdetitshqiptar dhe ka rritur konkur-rencën me portet ekzistuese nërajon.


Përfiton KosovaRëndësia e Portit të Shëngjinit për integrime shqiptare

Shahadije BIKLIQI


Këshilla mjekësore

Kanceri, sëmundja më e rëndëKanceri është një nga

sëmundjet më të rënda. Aishkakton dhimbje, vuajte

psikologjike tek pacientët, famil-jarët e tyre, madje dhe tek vetëpersoneli mjekësor që kujdesetpër ta. Kryesisht, shkakton prob-leme psiko-sociale, por nukndodh rrallë që të shkaktojëedhe sëmundje psikiatrike.Pasojat e kancerit janë të shumtasi: lodhje fizike, dhimbje, nause;probleme financiare, paaftësi përtë punuar apo për t'u kujdesurpër çështjet familjare si p.shkujdesi ndaj fëmijëve; dyshimeekzistenciale apo shpirtërore.Përkujdesja e plotë ndaj pacien-tit, shpresa për më të mirën dhenjë familje e bashkuar mund tëminimizojnë problemet e sipër-përmendura.

Pasojat psikologjikeAnkthi, shqetësimet, dhembjetfizike që përshkojnë pacientinmund të mënjanohen nëse ikushtohet një vëmendje eveçantë dhe kujdes i duhur ngafamiljarët. Këto probleme, qëndikojnë në gjendjen emo-cionale të të sëmurit, zvogëlojnëcilësinë e jetës dhe mundësinëpër shpëtim. Shumë pacientëizolohen në vetvete dhe nuk ishfaqin shqetësimet e tyre, pasimohojnë të vërtetën dhe frikëso-hen prej saj. Megjithatë, edhepas përpjekjeve për mospran-imin e sëmundjes, simptomat etij bëhen të dukshme si: dhimbjetë forta, lodhja, vështirësi nëfrymëmarrje, mungesë oreksi etj.Kanceri zakonisht shoqërohetme komplikacione neuropsikike.Si rrjedhim, rreziku ndajvetëvrasjes është i rriturndjeshëm.

DepresioniDepresioni është përgjigjja ndajhumbjes. Identifikimi i sëmund-jes dhe vetëdija kundrejt paso-jave negative bëhen shkak imosorientimit të saktë nërealitet. Tronditja dhe ardhja epapritur e sëmundjes lënë gjur-më në sjellje, në degradimin ebotës së brendshme shpirtëroreapo edhe në ndryshime të qël-limeve jetësore. Pacienti humbetdëshirën për punë apo për tëqenë i dobishëm, humbet rolinnë shoqëri dhe familje, tregohetpasiv, i ftohtë, i mbyllur nëvetvete, madje shqetësues për tëafërmit. Depresioni në pacientëte sëmurë me kancer është katërherë më i lartë se tek individët e

shëndoshë.

Ankthi, frika dhe panikuAnkthi është përgjigjja ndaj njëkërcënimi të mundshëm. Aishfaqet si shqetësim i pakontrol-lueshëm, nervozizëm, krizëpaniku, shmangie nga kontaktetme njerëzit, çrregullim i oraritbiologjik të gjumit etj. Pacientëtmund t'i mbivlerësojnë rreziqetnga trajtimi i kancerit dhe nukshpresojnë në përmirësimin eshëndetit të tyre. Ankthi mund tëndikojë negativisht në simpto-mat e sëmundjes (vështirësi nëfrymëmarrje në kancerin emushkërive) apo edhe të shkak-tojë simptoma të stresit post-traumatik (kujtesa e vazh-dueshme mbi ekzistencën esëmundjes, si përgjegjëse errënimit fizik, shpirtëror e social).Kanceri shoqërohet edhe mefrika të caktuara. Pacientët mekancer në tru apo qafë shpeshfrikësohen se mos do të jenë tëpaaftë për të përtypur, gëlltiturapo thjesht për të marrë frymë.Ata mund të zhvillojnë fobi sipasojë e mjekimeve të pakënd-shme me kimioterapi.

Sindromat neuropsikiatrikeDeliri apo demenca të shkaktu-ara shpesh nga metastazat nëtru, të cilat origjinohen në më tëshumtat e rasteve nga kanceri igjirit, traktit gastro-intestinal apoprej melanomave, krijojnë simp-toma psikologjike përpara sesëmundja metastazike të jetëzbuluar. Kancer të tillë si ai imushkërive, i gjirit, i stomakutdhe i vezoreve, shpeshherë for-mojnë probleme neuropsikia-trike në mungesë të metastazave(sindroma neoplazike). Etiologjiamendohet të jetë nga njëpërgjigje specifike imunitare etumorit. Një gjendje tronditëseemocionale e kalojnë në mënyrëtë aplifikuar ata pacientë mekarakteristika pre-ekzistuese tënjë ndjeshmërie të lartëshpirtërore më shumë sesa vetëefekteve të patologjisë malinje.Vuajtja gjithsesi ka më shumëmundësi të shfaqet në disamomente kryesore të eksperi-encës së pacientit: Diagnoza,hetimi dhe identifikimi isëmundjes janë kryesisht stre-suese dhe mund të shkaktojnëkrizë emocionale, inat, pasiguridhe mosbesim. Këto ndjenjashfaqen instiktivisht tek pacienti,por nëse vuajtjet dhe panikujanë të mëdha, ato mund tëshkaktojnë probleme

psikologjike gjatë procesit tëmëtejshëm të trajtimit. Doktorëtshpjegojnë se ndjenja të tillajanë të pritshme dhe normale.Gjatë mjekimit: Trajtimi isëmundjes mund të jetë shkak-tar i panikut dhe shqetësimevetë pacientit. Kjo vjen si pasojë eqëndrimit në spital, por edhenga ndërhyrjet terapeutike tëpakënaqshme si operacionet,radioterapia dhe kimioterapia.Ndër efektet anësore për-mendim: rënia e flokëve dhetransformimi i pamjes sëjashtme. Fundi i mjekimit: Nëmbarim të një mjekimi të suk-sesshëm shumica e pacientëvepërjetojnë një rikthim të vuajt-jeve për shkak të frikës sekanceri mund të rishfaqet. Fundii një marrëdhënieje të gjatë mestafin mjekësor mund ta lëndojëpacientin, pasi ata kanë qenëmbështetja dhe burimi i shpë-timit të pacientit. Në këtë fazëpacienti vihet në dijeni përndikimin e shumanshëm tëkancerit.

AdministrimiPacientët me kancer përfitojnëmaksimalisht nga trajtimi nëqoftë se trajtimi psikologjik dheai medikal janë të koordinuar.Përveç rritjes së cilësisë së jetës,ky kujdes i mirëorganizuar ka përqëllim t'i inkurajojë pacientët esëmurë në procesin e luftëskundër kancerit. Pjesa më emadhe e pacientëve do t'i nën-shtrohen kujdesit parësor.Sikurse dhe për sëmundjet kro-nike, një sërë trajtimesh të avan-cuara dhe protokolle drejtuese,që përfshijnë ndërhyrje dhekujdes mjekësor e psikologjik, dotë vihen në shërbim të pacientit.Këto protokolle nuk kanë rëndësitë jenë specifike për kancerin.Ato mund të zbatohen edhe nëraste sëmundjesh të tjera, pasikushtet mjekësore janë të njëjta.E rëndësishme është që stafipjesëmarrës të jetë i aftë të zgjid-hë probleme e shqetësime sipsikologjike ashtu edhe atomjekësore. Kujdesi psikologjiknuk duhet neglizhuar. Njëdrejtues, qoftë një doktor apoinfermier, i cili arrin të koordinojënjë shumëllojshmëri mënyrashveprimi të kujdestarisë ndaj paci-entit, e ka kryer me efektshmëridhe sukses mjekimin.

VlerësimiÇrregullimet e depresionit dhe tëankthit janë shpesh të panjohuranë shkakësinë e tyre. Shpesh njëpyetësor për ato çka pacientët i

shqetëson dhe i bën të ndjejnëankth, mund të ndihmojë për t'injohur shkaqet. Frika nga spi-talet, kushtet në ambientet spi-talore, dëshira për të qëndruarnë shtëpi etj., janë disa faktorë tëcilët ndikojnë rrjedhimisht nëpsikikën e pacientit. Prandaj,doktorët duhen të vihen nëdijeni se pacientët mund të vua-jnë edhe nga rrethana të pavaru-ra nga kanceri.

MjekimiInformimi: Mjekët shpeshneglizhojnë rëndësinë dhedhënien e informacionit përpacientët e tyre. Këta të funditkanë nevojë të vihen në dijenipër çdo etapë të ekzaminimit tësëmundjes. Përsëritja dhe infor-macioni i shkruar mund të jetë idomosdoshëm. Përmbledhja egjithë ecurisë së mjekimit rritbesueshmërinë dhe sigurinë epacientit ngjall shpresat përshpëtim. Mbështetja sociale: Pacientët sig-urojnë mbështetje përmes famil-jarëve dhe miqve të tyre. Ata egjejnë të nevojshme të flasin përsëmundjen e tyre me të afërmitpër ta përballuar me suksesluftimin e saj. Por, nga ana tjetër,pacientët nuk duan të bëhenbarrë për të tjerët. Një mbështet-je plotësuese mund të sigurohetnga shërbimet mjekësorë tëkancerit p.sh. ekipi i kujdesitmjekësor ose infermieret e spe-cializuara. Menaxhimi i depresionit:Diskutimet me psikologët, sig-uria e besimit në vetvete dhendihma praktike janë mënyrat sesi pacienti të mund ta kalojëdepresionin. Antidepresantëtjanë barna mjaft efektivë edhenë pacientët me kancer. Por mëparë duhet bërë një konsultë mefarmacistin për ta marrë dozën ecaktuar në përputhje me traj-timin e kancerit. Ndërhyrja dheseancat me një psikolog janëshumë të efektshme për ta për-balluar kancerin dhe ankthin.

Konsultimi me psikologunNdërhyrjet psikologjike pakëso-jnë ankthin dhe depresionin dherrisin mundësitë e bashkëpunim-it për trajtimin mjekësor.Pacientët me vështirësi në për-balljen e realitetit dhe meshqetësime të vazhdueshmeduhet t'i drejtohen një psikologuapo psikoterapisti.

(Autorët janë studente nëFakultetin e Mjekësisë në

Tiranë)

Jana NANO e Nejva NANO

Jemi të ndryshëm? Jemispecialë, të veçantë? Jemitë shkathët, të vonuar, të

dashur, zemërakë, egoistë apoaltruistë. Kërkojmë majmjenapo mjaftohemi me thërrime?Çdo mëngjes pyesim reflek-sionin tonë në pasqyrë: Aështë kjo ajo që dua? Cila anëe imja është e vërtetë? Kushjam unë thellësisht? Dhe sigur-isht: A jam çka dua të jem? Këto janë pyetje të cilat narrjedhin natyrshëm të gjithëve,çfarëdo statusi, moshe, gjendjeekonomike, arsimi, kulture aporacë t'i përkasim. Individë tëshumtë mund t'i karakterizojnëkëto pyetje si pjesë e njëadoleshence të vonuar, apopapjekurie të dukshme. Ne tëgjithë në përditshmërinë tonëmendojmë se jemi diferencë,të veçantë, ndryshe nga njëri-tjetri, edhe pse realisht shpeshas ne vetë nuk e kuptojmë sijemi. Brenda secilit prej nesh ndodhshpesh ajo që quhet metamor-fozë. Kjo jo vetëm gjatë proce-sit të rritjes, pra në vite, poredhe brenda një ore, minutaapo sekonda. Psh: Edhe kurjemi duke shijuar një kafe, dhenjëkohësisht jemi futur brendanjë bote virtuale, sikurse unënë këto momente, papritmastërhiqemi nga ai realitet iceket, dhe me sfida minimale, ikondicionuar nga habitati qëna rrethon dhe përpiqemi tëkthejmë faqe duke u përpjekurtë hedhim në letër disa frag-mente mendimesh personale.Ky është një rast fare i thjeshtëdhe deri-diku do ta quajabanal i përditshmërisë sonë,por në të vërtetë ne kemi kaqshumë shembuj për t'i shp-jeguar ndryshimet tona indi-viduale, përballë realitetit. Realitetin do ta quaja një kaf-shë kondicionuese. Aftësia mëe madhe e kësaj kafshe është

manipulimi. Edhe qengjin aiështë i aftë ta transformojë nëujk. Kjo nuk mendoj se ndodhthjesht prej individualitetit tëgjithsecilit por duke qenë seqenia humane është një qeniesociale atëherë më ngelet tëbesoj se shkaku i ndryshimevetona karakteriale është pikër-isht realiteti. Ne kemi aqvetvete sa edhe numri injerëzve me të cilët biem nëkontakt. Kjo është lehtësisht ekuptueshme që manipulatori,ai që e bën të mundur këtëmetamorfozë humane ështëkafsha, realiteti, habitati kujetojmë, shoqëria që narrethon. Nëse do të më duhettë përmend disa grupeshoqërore në të cilat çdonjëriprej nesh do të ndihej ndryshe,atëherë do të përmendja pakprej tyre. Psh: Interneti, mar-rëdhëniet e punës, marrëd-hëniet dashurore, marrëdhëni-et shoqërore momentale, fëmi-jëria. Interneti psh është aktualishtnjë realitet paralel në të cilinçdo ditë të njëjtët persona qënë botën reale, do të shpre-

heshin vrazhdë, aty brenda isheh ndryshe, më të kulturuar,më pak cinik, me më shumëide. Kjo ndodh pasi kontekstiështë ndryshe. Personat qëshohin aktivitetin e tyre nëinternet janë të një mase më tëmadhe dhe ne përpiqemi tëjemi sa më përgjithësues. Jovetëm kjo por shpesh prefero-jmë të zhytemi në këtë botëparalele virtuale, për t'i ulur sfi-dat dhe për të qenë konstantme vetveten. Pra është një llojbalance që pretendojmë tëarrijmë me veten.Marrëdhëniet e punës, mjedisiku punojmë, mendoj se janëato që na bëjnë të përpiqemitë dukemi sa më seriozë, tëaftë profesionalisht, hipokritëapo ndoshta edhe pak cinikë.Të gjithë përpiqemi aq shumëtë jemi të pagabueshëm nëpunë, preciz, rigorozë, gjë qënuk do ta bënim kurrsesi nënjë mjedis shoqëror.Gjithashtu, të gjithë e dallojmëlehtësisht kur kërkojmë njëshërbim, se sa të buzëqeshurjanë punonjësit. Ata mund tëkenë mjaft shqetësime person-

ale sa do të mjaftonin të mosbuzëqeshnin, madje as të mosgjendeshin aty në atë moment,por interesi është i një shkallemë të lartë, dhe kjo i bën ata tëna tregojnë një fasadë tjetërnga ajo që ndiejnë realisht. Miqtë tanë të vërtetë shpeshjanë të vetmit me të cilëtmund të jemi spontanë, dukeshfaqur të gjitha emocionetapo sjelljet. Kryesisht në këtëgrup bëjnë pjesë miqtë e fëmi-jërisë, apo ato miqësi të kon-soliduara dhe të sprovuara nëvite. Por kjo gjë nuk ndodh memiqtë momentalë apo lidhjetmiqësore të bazuara në intere-sa përfitimi, pasi aty gjithçkandryshon. Ky është një mjedisnë të cilin ndërthurën marrëd-hëniet përfituese me ato miqë-sore. Elasticiteti dhe kordialitetijanë të domosdoshëm dhe tëpashmangshëm në këtë kon-tekst.Gjithashtu, të gjithë ne jemi tëvetëdijshëm se në marrëdhëni-et dashurore japim totalishtnjë vetvete tjetër. Në këto mar-rëdhënie individët janë të pirurtë jenë më të dashur, familjarë,të buzëqeshur, të nxehur,xhelozë, pasionues, kordialë,më të gjithanshëm. Kjo ështënjë marrëdhënie, dhe njërealitet më kompleks qëkërkon përkushtim, dashuri,ëmbëlsi. Dhe individët në këtëkontekst janë të gatshëm t'ijapin të gjitha këto. Kontekste të ndryshme nabëjnë të identifikohemindryshe, dhe askush nukmund të pretendojë se është ipandryshueshëm dhe "vetvet-ja" në secilin kontekst. Mendojse kjo do të ishte një mohim iqëllimshëm për t'u kamufluarme fasadën e vërtetësisë. Pranë fund mbetet pyetja: A jemishumë të ndryshëm dhe tëveçantë nga njëri-tjetri ?

(Autorja është nga Tirana)


Individë në realitet apo realitet individual

Rebeka NAQI GJIKA


Planifikimi i gjëravelargon stresinNjerëz të moshave, pro-

fesioneve, të intelek-teve të ndryshme,

dendur në jetën e tyre e për-dorin fjalën "stres" për tëkarakterizuar një gjendje tëveçantë psiko-emocionale tëtendosur ose të mbingac-muar, kur ballafaqohen memjedisin rrethues të tyre. Nëtë vërtetë, në shumicën dër-rmuese të rasteve, përdorimii këtij termi është shumë ishpeshtë. Njerëzit e përdorinmijëra herë në ditë dukethënë kam stres, jam e shtre-suar. Emira Sopi nga Prishtinaështë vetëm njëra ngashumë njerëzit që shumicëne kohës e kalon e stresuar.Kjo, sipas saj, vjen si pasojë eshumë angazhimeve ditorenë punë rreth familjes."Që nga mëngjesi e deri nëmbrëmje jam shumë eangazhuar me punë, dhe

gjatë gjithë kësaj kohe jamtejet e stresuar. Mendoj sestresi vjen si pasojë e oblig-imeve të shumta që ka njëgrua, e sidomos nëse ajoështë nënë. Unë si nënë e trefëmijëve duhet të kujdesempër fëmijët, punët e shtëpisëe për familjen. Kërkesat ngafëmijët janë të shumta, kësh-tu që sadopak mundohem tëjem gjithmonë afër tyre kurata kanë nevojë. Krahasuarme kohën kur unë kam qenëe re, kërkesat nga fëmijëtkanë qenë më të vogla, kurdimë se në kohët e sotmeteknologjia ka ecur me njëhov marramendës", tha Sopi.Niveli i tanishëm i zhvillimitnjerëzor ose epokateknologjike i ka bërë mar-rëdhëniet njerëzore më tëndërlikuara, më tëpërkohshme dhe për rrjed-hojë, njeriu i sotëm duhet tëpërballojë shumë përvoja tëreja në periudha kohore të

shkurtra, kështu mendonArjan Bekiqi, i cili tash e 10vjet punon në dy punë. "Përderisa jemi në epokën ezhvillimit njerëzor, mendoj sestresi është pjesë e pan-dashme e jetës që e bëjmëne. Në mëngjesin e fillojmëme stres e deri në mbrëmjeai është më ne. Edhe nëmbrëmje kemi stres, pasiedhe nëse nuk je në punëobligimet e tjera shtesë ndajfamiljes dhe të afërmve nukmund t'i lëmë anash", thaBekiqi. Kurse, sipas socio-logut Fadil Maloku, stresiështë mbingarkesë apopreokupim që njeriu jetonnë përditshmëri.Stresi mund të jetë pasojë eshumë faktorëve, por mundt'u adresohet atyre psikoso-cial ekonomikë etj,. Stresinga këndvështrimi soci-ologjik është një lloj shtimi imbingarkesës apopreokupimeve që njeriu në

përditshmërinë e tij. Stresivjen si pasojë ishtrëngimeve, shkapërderd-hjeve tona, ku nga ne kërko-hen shumë angazhime bren-da një kohe të caktuar.Pamundësia për t'i zgjedhëpërnjëherë këto detyra,obligime, punë, na bëjnë tëjemi të stresuar.Padyshim që koha epasluftës e ka ndryshuarrrënjësisht dinamikën epreokupimeve tona si njerëz,ju shihni për çdo ditë një lloj"VRAPI HISTERIK" për të kryersa më shumë punë brendanjë kohe të caktuar! Ky ritëmi shpejtuar na largon ngavetvetja, ku me këtë akt nemë nuk i takojmë vetvetespor të tjerëve, ngaqë duhenplotësuar detyrime, obligimedhe pune të cilat neve nabëjnë me ekspeditivëracionalë, në anën tjetër nabëjnë shumë të stresuar, për-fundon Maloku.

Albulena JAHAJ


Leximi i letërsisë, edhepse nuk është ndonjëdisiplinë e veçantë,

është një mënyrë kreative etë lexuarit, së cilës kohavetëm sa është duke ia shtu-ar atraktivitetin. Leximi iletërsisë ka një gjuhë tëveçantë, prandaj edhekërkon një përqendrim tëthellë të të menduarit, pasishumë herë tekstet letrarepërmbajnë brenda vetësedhe figura të ndryshmestilistike. Prandaj, jo kotthuhet se letërsia është art. Qëllimi i leximit të letërsisë,përveç të tjerash, është edheqë të ndikojë në zhvillimin epersonalitetit të njeriut, meqëllim që lexuesi të shkruajëdrejt dhe pa gabime si dhe tëlexojë rrjedhshëm dhe tëkuptojë në mënyrë të drejtëatë që e lexon. Këto, por dhedisa cilësi të tjera bashkëko-hore të të lexuarit, na dërgo-jnë deri tek ai që sot mund tëquhet lexues model. Zhvillimii hovshëm i letërsisë në botëpor edhe tek ne ka ndikuarqë edhe të zhvillohen teknikatë ndryshme për ta kuptuarsa më mirë një tekst të caktu-ar letrar. Me qëllim të afrimittë lexuesit me librin, apongritjen e shumë çështjeveqë kanë të bëjnë me lexuesindhe leximin në përgjithësi,

studiues të ndryshëm kanëtrajtuar disa teknika.Studiuesi Don Densërou ngaUniversitetit Kristian i Teksasit(Texas Christian University) eka trajtuar një teknikë të qua-jtur "Të lexuarit në dyshe".Por ekzistojnë edhe teknikatë tjera të dobishme të të lex-uarit si ajo "Të lexuarit nëbashkëpunim"etj.Ekzistojnë edhe disa metodatë tjera të cilat janë zhvilluaredhe në trojet tona dhe kanërezultuar mjaft të suk-sesshme. Fjala vjen, në mesine shumë metodave, ështëpërdorur edhe e ashtuquaj-tura metoda e "Zhvillimit tëmenduarit kritik gjatë të lex-uarit dhe të shkruarit", kyprojekt ka filluar të zbatohetnë vitin 1997 përmes AEDP

(Projekti për Zhvillimin eArsimit në Shqipëri) dhe meekspertizë të ShoqatësNdërkombëtare të Leximit nëUashington. Për t'u studiuarsi duhet një çështje letrare,në këtë rast leximin e letër-sisë, në radhë të parë ne silexues duhet të kemi infor-macion elementar, pasi ështëjoproduktive të bëjmëkomente dhe analiza tëpabaza dhe pa argumente.Leximi i letërsisë ka dallimnga leximet e fushave të tjeratë përditshme që i bëjmë.Librat e letërsisë janë mëatraktivë dhe e joshin në një-farë mënyre lexuesin, pasi atabrenda vetes çdoherë kanëkumt (mesazh). Janë disa tek-ste letrare që lexuesi i rën-domtë e ka pak më "vështirë"

t'i lexojë, si p.sh. ato vepraklasike nga disa autorë që upërkasin dialekteve tëndryshme kur dihet sedialekti nuk ka qenë i njëjtënë të gjitha trevat eShqipërisë. Por,prapëseprapë, lexuesi nëShqipëri dhe Kosovë, pa për-jashtuar as trevat e tjera tëpopulluara me shqiptarë,edhe sot e kësaj dite vazh-don që në njëfarë mënyre tëkomunikojë me autorë të tëgjitha dialekteve nëpërmjetveprave të tyre që letërsisësonë i kanë mbetur si njëthesar i çmuar.

(Autori është kandidat përMaster Arsimor në

Universitetin e Prishtinës)

Hajdin ISLAMI

Lexuesi përballë leximit të letërsisë


Sfidohen në AustriKosova Case Challenge

apo Rasti Sfidues iKosovës që përfaqëson

gjysmëfinale për Ballkan CaseChallenge 2010 është orga-nizuar këta pesë vjetët e fun-dit që nga viti 2004. RastiSfidues i Kosovës synon nëhapjen e mundësive dhe per-spektivave të reja studentëvetë shkëlqyer të Arsimit tëLartë të Kosovës duke i for-cuar lidhjet në mes tëEdukimit të Lartë dhepunësimit si dhe me ofrimine shanseve konkrete përpunë. Ndërkaq, Rasti Sfidues iBallkanit (Balkan CaseChallenge), që përfshin 11shtete të Evropës Jug-Lindoredhe Austrisë, kontribuon nërritjen e vetëdijes për poten-cialin që ka Evropa Jug-Lindore/Ballkani duke qenëpjesë e Evropës. Grupe tësynuara të projektit janë: stu-dentët si dhe kompanitë.Kosova Case Challenge 2010këtë vit do të përbëhet nga

tri pjesë: (1) Trajnimi përaplikues lidhur me Garën eRastit Studimor (2) Gara, kufituesit nga çdo disiplinë dotë përzgjidhen për BCC që dotë mbahet në Vjenë (3)Ngjarja e Rekrutimit.Drejtori i WUS Austria nëKosovë, But Dedaj, ka thënëpër "UP NEWS" se këtë vit dotë ketë disa disiplina garuese:"Për këtë vit do të ketë disafusha garuese siç ështësimulimi i gjyqit, i cili ështënjë simulim tradicional igjyqit, ku studentët për-gatisin zgjidhjen e problemitqë ka të bëjë me ndonjëproblem specifik të së DrejtësNdërkombëtare", ka theksuarai. Sipas tij, gara e Rastit tëBiznesit sjellë së bashku stu-dentët më të mirë të biznesit,menaxhmentit, ekonomiksit.Rastet studimore në këtëgarë kanë të bëjnë me klimënbiznesore dhe të zhvillimit

ekonomik në EvropënJuglindore. "Modeli i Këshillit të Evropësështë një simulim autentik iKëshillit të Evropës, i cili nukështë një trup legjislativ,mirëpo diskuton çështjet mëurgjente si dhe negocionpozitën e Unionit Evropian nëraste të tilla si dhe jep udhëz-ime të përgjithshme sociale,ekonomike dhe politike në tëgjitha fushat e aktiviteteve tëUnionit Evropian", ka vlerë-suar i pari i WUS-it në Kosovë,Dedaj.Gara e Rastit në TeknologjinëInformative dheKomunikuese simulon imple-mentimin e TIK-së në ambi-ente biznesore. Pjesëmarrësitduhen që ta analizojnë pro-cesin biznesor dhe infrastruk-turën e kompanisë si dhe tësugjerojnë një zgjidhje. Dedaj ka bërë të ditur se afatii aplikimit ka filluar më

15.12.2009 dhe do të zgjasëderi më 1 mars 2010. WUS Austria është një organi-zatë e cila në mënyra tëndryshme mbështet arsimine lartë në Kosovë, si praktika,trajnime, libra, bursa,hapësirë për implementimine garës, produkte etj.Kosova Case Challenge 2010(Rasti Sfidues i Kosovës) do tëmbahet gjatë datave 7,8 dhe9 maj. Austria që një periud-hë të gjatë kohore embështet arsimin e lartë nëpjesën e Evropës Juglindore,si pjesë e rolit të saj aktiv nëprocesin e stabilizimit dhe tëintegrimit evropian. Në emërtë Ministrisë së Punëve tëJashtme të Austrisë dheAgjencisë Austriake tëKooperimit, WUS-Austriaimplementon programembështetëse në EvropënJuglindore që nga viti 1994duke u fokusuar në univer-sitete dhe komunitetakademik. Në Kosovë WUS-Austria operon që nga viti1998.

Adifete BELA

Edhe një sfidë për studentët e Kosovës


A keni një faqe facebook? Kjotashmë mund të konsidero-het një pyetje retorike, aponjë nga ato pyetjet ku tëgjithë shohin njëri-tjetrin nësy dhe qeshin nën buzë.Interneti sot është bërë mikumë i mirë për individin.Gjithashtu me hyrjen eInternetit, është e pamundurtë pretendojmë se mund tëmos kemi akses në uebsitet eshumta që e popullojnë atë.Çuditërisht sot shohim inter-net caffe që mbijnë çdo ditëe më shumë si kërpudha, dhesot nuk jemi në gjendje tëgjejmë një lagje të Tiranës kutë mos ketë një internetcaffe. Por çfarë i bën këto biz-nese fitimprurëse, pra tëposedojnë xhiron e tyreditore apo klientelën epërditshme. Jemi koshientëtë gjithë se këtë ndikim, këtëdashuri për internet caffe-tëe bën vetëm facebooku.Përditshmëria jonë është embushur nga facebook dhene sot nuk pretendojmë dotse i kemi shpëtuar manisë tëquajtur facebook. Këtë mundta themi, pasi jo vetëmnjerëzit e thjeshtë, të varfërpor edhe punonjës të lartëzyrtarë apo edhe diplomaciaqoftë shqiptare, qoftëbotërore sot klikojnë në face-book opsionet e shumta qëai ofron. Pra, jo vetëm nëpërkompjuterët e internet caffe-ve, por kudo, nëpër shtëpi,bare apo zyra, me desktop,laptop apo telefona celularë,padiskutimisht shohim tekklikohet uebsiti aktualisht mëi klikuar në të gjithë botën"Facebook". Jo më kot edhestudimi ynë është titulluar"Facebookmania". Pasi sëfundmi ai është kthyer vërtetnë mani. E quajmë të tillë

pasi kudo që rrotullon sytënëpër qytet shikon njerëz qëqeshin, vrenjten, emociono-hen, apo edhe qajnë përparafaqes së tyre në facebook,përballë ekranit të një kom-pjuteri. Për ta vërtetuar këtë,pra nëse mund ta konsidero-jmë facebook-un mani apojo, ne kryem një studim ku uanketuan 200 individë ngapika të ndryshme të Tiranësdhe gjithashtu u intervistuangjashtë personalitete si ZekCeku (Drejtor i First TourismConsulting Company inKosova and the Region),Isidor Koti (Pedagog,gjithashtu dhe drejtor i radio"Stinet" në Tiranë) ElonaDemollari (Gazetare egazetës "Shekulli" në Tiranë),Afet Bela (gazetar në Kosovënë gazetën "Epoka e re"),Lirim Geci (gazetar nëKosovë), të cilët na dhanëidetë e tyre rreth facebook-ut. Qëllimi i studimit tonëishte të zbulojë nëse ky ueb-site po shndërrohet në manitek të rinjtë shqiptarë si edhetë identifikojë perceptimet etë anketuarve në lidhje me tëardhmen e këtij uebsiti qënënkupton përdorshmërinëdhe frekuentueshmërinë e tij.Dhe konkretisht, ajo që zbu-luam me anë të studimittone ishte se sot Facebook-u

është një ndër mjetet më tëfuqishme të komunikimitbilateral dhe multilateral, sidhe i promovimit të ideve,iniciativave dhe projekteve,qoftë individuale qoftë gru-pore. Gjithashtu ndryshonkonceptin kohë dhehapësirë. Nga një hapësirëfizike, me anë të facebook nëkalojmë në një hapësirësociale ku mund të komu-nikojmë më të gjithë miqtëtanë në facebook. Ai po për-doret në masë sot, kudo,kurdo, dhe për gjithçka. Ngastudimi ynë rezultoi se 99 %e të rinjve të anketuar kanënjë faqe facebook të cilësshumë prej tyre i dedikojnëmë shumë se 2 orë në ditë.Ka prej tyre të cilët janëpunonjës zyrash , dhe faqja etyre në facebook nuk mbylletgjatë gjithë 8-orarshit tëpunës duke shpresuar në pakkohë të lirë apo dukeneglizhuar kështu punën. Nësajë të mundësive dheopsioneve të shumta qëofron, facebook mund të jetënjë mik mjaft i mirë studimi,apo një agjenci informativeku gjithkush i interesuarmund te ketë akses dhe tashfrytëzojë atë, por mund tëjetë edhe një humbje emadhe kohe, për shkak tëopsioneve të shumta të një

natyre argëtuese si edhe përshkak të miqve të shumtë,dedikimi për secilin mund tëna shpenzojë kohë. Sot tërinjtë Shqiptarë preferojnë tëklikojnë lojërat në facebookapo të chatojnë me miqtë etyre apo me njerëz të rinj mëshumë se të shfrytëzojnëfaqet informative që ofronfacebook. Pra sot të rinjtë, tëcilët janë e ardhmja e vendit,prej të cilëve priten ide tëreja apo përmirësimi i sis-temit, dhe koha e të cilëveështë tepër e vyer, shpenzo-jnë orë të tëra duke u trans-formuar në bixhozçinj të mirëteksa luajnë Texas HoldemPoker, apo në fermerë të mirëteksa luajnë Farmville si edhelojërat e tjera. Ajo që ështëvërtet shqetësuese ështëshpenzimi i parave nga xhepii tyre për blerjen e chipsaveapo edhe objekteve të tjeranë varësi të lojës, me para. Kyfakt është tepër shqetësuespasi e nxit individin të bëhetpjesë e "Kumarit" pa pasurprobabilitet fitimi real.Tashmë ne me anë të këtijstudimi arritëm të nxjerrim sipërfundim se uebsiti face-book është bërë mani përnjerëzit, kryesisht të rinjtë.Ndonëse është një lidhje vir-tuale, përsëri mbetet njëformë shumë e mirë e tëshprehurit mes miqve,shokëve, kolegëve, të afër-mve madje krijon dhe lidhjetë mundshme midis dy të rin-jve etj. Gjithashtu ai është njëzhvillim kompleks, një prurjee re e ditëve tona, i përkrahursidomos nga rinia, por mekalimin e kohës ndikimi i tijmund të zbehet ose mund tezëvendësohet nga shpikje tëreja. Kjo gjithsesi mbetet përt'u parë!

(Autoret janë studente nëUniversitetin e Tiranës)

Antuela TANE e Rebeka NAQI GJIKA

Facebook, një mik apo humbje kohe

Facebookmania


Kosova në procesin epërafrimit me BashkiminEvropian përveç fokusit në

plotësimin e kritereve tekniketë përcaktuara nga BE siparakusht drejt anëtarësimit tëplotë, duhet të tentoj që nëmënyrë aktive të përdorë edhediplomacinë e saj në këtë drej-tim. Në këtë rrafsh diplomaciakosovare duhet të fokusohet nëgjetjen e një partneri lobuespërbrenda BE-së, i cili realishtdo të duhej të vinte nga shtetete fuqishme dhe me ndikim për-brenda BE-së si: Britania eMadhe, Franca, Gjermania apoItalia, shtet ky i cili në një formëose tjetrën do të luante rolin elobuesit përbrenda BE-së nëpërshpejtimin e integrimit tëKosovës në BË. Pothuaj të gjithashtetet të cilat janë në proces,apo tanimë janë anëtarësuar nëBE kanë pasur një shtet i cili kaqenë shtytës (lobues ) i tyre nëgjithë këtë rrugëtim. Procesi ipërafrimit me BashkiminEvropian nuk është vetëm pro-ces teknik por edhe politik në

radh të parë. Këtyre ditëvepothuajse jemi mësuar qëzakonisht të lexoj shkrime tëndryshme të "analistëve"- apo"ekspertëve ", siç pretendojnëmediet tona ti quajnë, duke kri-tikuar institucionet e Kosovëspër mungesë progresi në pro-cesin e përafrimit me BE-në. Nëasnjë mënyrë me këtë shkrimnuk dëshiroj të justifikoj askënd( aq më pak institucionet ven-dore), por nëse e hedhim njëvështrim paksa më të thellëkëtij dimensioni (procesit tëpërafrimit me BE-në) problemetdukën të jenë më të thella së saqë na shfaqen sipërfaqësisht.Duke qenë se Kosova ka vetëmdy vjet shtetësi (marrë për bazësë institucionet tona tani mëgjenden në fazën e ndërtimit tëkapaciteteve të tyre ) dhe mebarrën e gjithë problemeve tëtrashëguara nga (keq) qeverisjapothuaj 9 vjeçare e UNMIK-ut,shto këtu edhe nga obstruk-sionet që vazhdimisht i bëhennga shteti fqinj Serbia, atëherëmedoemos ne duhet të jemipaksa më të sinqertë të paktënpër hir të opinionit publik.Them të sinqertë në kuptimin esë vërtetës, institucionet eKosovës duhet të vazhdojnëpërpjekjet që të përmbushinkriteret teknike të cilat kanë tëbëjnë në raport në BE-në, porgjithashtu edhe në raport mëqytetarët e Kosovës si zhvilliminekonomik, sundimin ë ligjit sidhe ngritjen e standardit jetë-sor. Por në këtë pikë duhet të

kuptohemi se në këto negocia-ta ku hyjnë procesi i liberalizim-it të vizave dhe përafrimit mëBE-në nuk kemi vetëm një palë( Kosovën), por edhe palëntjetër (BE) nga e cila varetshumë se sa do zgjasë rruga eKosovës për në BE (shih përkëtë Turqinë ) dhe kur do tëmund të udhëtojnë edhe qyte-tarët e Kosovës lirshëm nëzonën Shchengen . Procesi ipërafrimit me BashkiminEvropian nuk është procesvetëm teknik por edhe politiknë radhë të parë. Më rënien ebllokut lindor politika eshteteve anëtarë të BE-së sadohezituese që ishte në fillim nëraport me zgjerimin drejt lind-jes ajo në të vërtet përballkishte dy zgjidhje tu ofrontevendeve të ish bllokut komu-nist perspektivë anëtarësimi nëBE ( përmes një procesi i ciliasokohe quhej EA -apoMarrëveshja me Evropën) apotë mbylltë sytë në raport mefqinjët e saj e cila zgjidhjenatyrisht se do të sillte pasojaedhe për vet BE-në . BashkimiEvropian duhet ti përcjell hapatpozitiv të Prishtinës zyrtare nëpërpjekjet e saj për të siguruarkushte sa më të mira për tëgjitha komunitetet në Kosovë,me masa konkrete të cilat ialehtësojnë jetën qytetarëve tëKosovës. Kosovës në këtë fazë iduhet tretman afirmativ në anae BE-së dhe kjo nuk do të ishtehera e parë në historinë e BE-sëqë një gjë e tillë i bëhet një

vendi (shih anëtarësimin eGreqisë në të kaluarën e cilaasokohe nuk plotësonte askriteret elementare të një shtetidemokratik dhe stabil). Ky tret-man nuk do të ishte asgjë mëshumë së sa thjesht njëmirëkuptim nga na e Brukselitpër dëmin e trashëguar gjatëluftës në Kosovë nga Serbia.Shto këtu edhe vazhdimin epolitikave obstruksioniste ngafqinji i saj, qytetarët e të cilittani më shijojnë lëvizjen e lirënë zonën Shchengen (vendim icili më tepër ishte politik sesateknik-shih kriteret për përafrimmë BE-në) .Për më tepër tanimë BashkimiEvropian është edhe vetprezent në Kosovë përmes trientiteteve të saj EULEX, EUSRdhe Komisionit Evropian që sëbashku me autoritetet eKosovës (do të duhej ) të ishingaranci e mjaftueshme përpërmbushjen e standardeve.Hap i parë në këtë drejtim do tëishte liberalizmi i vizave edhepër qytetarët e Kosovës gjatëvitit të ardhshëm- me lëshimine pasaportave biometrikë, sihap i cili do të tregon të gjithëatyre skeptikëve të shtetësisë sëKosovës se ajo vërtetë ka një tëardhme të sigurt dhe prospe-ruese në BE.

Ky shkrim është shkruarenkas për UP news

Kosova në rrugën e saj drejt BË-së

M.A. Ibrahim HOXHA


Akti i shpalljes së pavarë-sisë së Kosovës ka nxi-tur reagime nga më të

ndryshmet në vend dhe nëbotë. Afro 2 000 gazetarë efotoreporterë vendorë dhe tëhuaj ishin të akredituar nëPrishtinë për ta përcjellë këtëngjarje. Në Prishtinë është kri-juar "Qendra Mediale", në tëcilën janë akredituar gaze-tarët. Qysh më 14 shkurtKosova ka qenë lajmi kryesor imedieve të mëdha ndërkom-bëtare, siç është BBC, CNN, AP,FP, ARD, VOA etj. Të gjithakëto shtëpi informative kanëdërguar ekipet e tyre nëKosovë. Interesim i jashtëza-konshëm për zhvillimet qëlidhen me vendimin për sta-tusin kanë treguar edhemedie të rajonit, përfshirëkëtu edhe ekipe të shumtagazetarësh nga Serbia,Maqedonia, Shqipëria, Greqia,Kroacia, Mali i Zi . Pothuajse të gjitha medietserbe e kanë përcjellë meinteresim dhe kanë raportuargjerësisht në ditën e shpalljessë pavarësisë së Kosovës.Shumica e medieve të shkru-ara e kanë publikuar

Deklaratën e Pavarësisë. KjoDeklaratë në disa mediume(veçmas ato elektronike) edheështë komentuar.

Raportimi i medieve tëshkruara

Pothuajse të gjitha mediet eshkruara serbe lajmin përshpalljen e pavarësisë sëKosovës e kanë quajtur"shokues" i cili, sipas tyre, e ka"trazuar botën". Këto medieshkojnë aq larg sa lajmin evlerësojnë më tronditës sesabomba atomike e hedhur nëHiroshimë dhe Nagasaki!Fjalori që përdorin këtomedie është tipik i politikësserbe me plot pezëm e fyerjendaj shqiptarëve të Kosovësdhe ndaj botës të cilën e aku-zojnë për ndihmën që po uajep shqiptarëve për realizimine ëndrrës së krijimit të"Shqipërisë së madhe". Gazetat si "Politika", "Novosti","Ekspres", "Borba", "Blic"..., kra-has lajmit për shpalljen epavarësisë dhe atmosferës qëka mbretëruar nëpër qytetet eKosovës, pashmangshëmkanë përmendur "pastriminetnik" që u është bërë e po u

bëhet serbëve të Kosovës ngaana e shqiptarëve me ndih-mën e aleancës veriatlantike -NATO të cilën nuk hezitojnë taquajnë agresor. Gazeta "Blic" ka njoftuar sendër të parët pavarësinë eKosovës e kanë pranuarSHBA-ja dhe vendet "mari-onete" të saj, Afganistani,Turqia, Shqipëria. Kjo gazetëpublikon gjithashtu edheemrat e vendeve që kanë par-alajmëruar njohjen (Britania eMadhe, Franca, Gjermania,Italia dhe vendet tjera anëtaretë BE-së, gjithnjë 17 ), si dhevendet që kundërshtojnë(Spanja, Greqia, Qipro,Rumania, Sllovakia dheÇekia), si dhe vendet që edhenjë kohë nuk do ta njohinpavarësinë (Kina, Zelanda eRe, Srilanka, Azerbajxhani,Vjetnami, Indonezia dheGruzia). Gjithashtu kjo gazetëështë fokusuar edhe nëdeklaratat e shteteve të dalanga shpërbërja e ish-Jugosllavisë për (mos)njohjene republikës së Kosovës. Gazeta "Novosti", në shkrimine saj të titulluar "Reagimetdhe pasojat e pavarësisë",shkruan se "qeveria e Serbisëe ka anuluar aktin e shpalljes

së pavarësisë duke theksuarnë deklaratën publike seSerbia kurrë nuk do ta njohpavarësinë e Kosmetit dhe sekurrë nuk do të heq dorë ngadjepi i Serbisë..." . Kjo gazetëvend të rëndësishëm i jepedhe lajmit për mbledhjenurgjente të Këshillit tëSigurimit të OKB-së e cilaështë mbajtur "me kërkesën eSerbisë së mbështetur ngaRusia". Për mbledhjen "urgjente" tëKëshillit të Sigurimit, shkrua-jnë të gjitha gazetatbeogradase të cilat e botojnënë tërësi fjalimin e presidentitserb Tadiq të mbajtur nëKëshillin e Sigurimit të OKB-sëi cili ka kërkuar nga kreu iOKB-së Ban Ki Moon dhe shefii UNMIK-ut Joachim Rueckerqë të anulojnë aktin e shpall-jes së pavarësisë së Kosovësdhe ta shpërndajnë Kuvendini cili e ka shpallë këtë akt. Gazetat kanë shkruar edhepër mbledhjen e mbajtur nëKëshillin e Evropës ku ështëdiskutuar për shpalljen epavarësisë së Kosovës. Atogjithashtu e përmendin edhe"vendimin" e gjykatëssupreme të Serbisë që të ini-ciohet procedurë penale ndaj

Reagimet për Pavarësinë

Raportimi i medieve serbe përshpalljen e pavarësisë së Kosovës

Demir RESHITI


kryeministrit të Kosovës,Hashim Thaçi, kryetarit tëKuvendit, Jakup Krasniqi dhepresidentit Fatmir Sejdiu, përshkak të shpalljes së"kundërligjshme" të pavarë-sisë së Kosovës. Hapësirë e veçantë në faqet ekëtyre gazetave u ështëdhënë protestave të serbëvekundër shpalljes së pavarësisësë Kosovës të zhvilluaraanekënd Serbisë."Demonstrata më të mëdhajanë mbajtur në Beograd,Nish, Novi Sad, RepublikaSrpska, Mitrovicë e Kosovës, sidhe në Francë" . Këto gazetakanë paralajmëruar për datën21 shkurt demonstrata "më tëmëdha të organizuara ndon-jëherë" nëpër qytete tëSerbisë si dhe nëpër atovende të botës "aleate" tëSerbisë.Gazeta "Blic", më e madhjapër nga tirazhi në Serbi,shkruan se këto demonstratakishin në shënjestër ambasa-dat e SHBA-së, Francës dheSllovenisë si dhe shitoretMcDonald në Beograd dheNovi Sad. Kjo gazetë raportonpër dhjetëra demonstrues tëplagosur si dhe për ftesën qëpresidenti serb Tadiq dhekryeministri Koshtunica ubëjnë demonstruesve që tëmos e përdorin dhunën. Blic shkruan edhe për qën-drimin që qeveria serbe do tëmbajë ndaj vendeve që e pra-nojnë pavarësinë e Kosovës,pa e përmendur se çfarëmasash do të ndërmarrë.

Raportimi i medieveaudiovizuele

Gjatë komunizmit, në gjithëvendet e Evropës Qendroredhe Lindore televizioni për-dorej si zëdhënës i partisë sëvetme në pushtet dhe zakon-isht i shërbente glorifikimit tëudhëheqësve autoritarë nëvend. Me rrëzimin e komu-nizmit në 1989-1990, mediaelektronike e rajonit nisi njëerë të re. Ristrukturimi i sajpasoi zhvillimin e televizionitnë Evropën Perëndimore. Nëfillim të viteve 90, qeveritëpost-komuniste nisën tëndryshonin sistemet e tyre

kombëtare të transmetimitduke hapur tregun edhe përlojtarëtprivatë, ndërkohë qëndërmerrnin edhe hapa përtë shndërruar transmetuesinshtetërornë një njësi më të pavarur.Media elektronike në Serbi kandryshuar rrënjësisht në 15vitet e fundit. Gjatë viteve 90,shumica e medieve ishin nënkontrollin e qeverisë dhes'ishin gjë tjetër veçse zëd-hënës të regjimit autoritardhe agresiv të SllobodanMillosheviqit. Megjithatë, disamedia këmbëngulën nëopozitën e tyre ndaj qeverisë,duke pasur një përkrahje tëfuqishme politike dhe ndih-më financiare nga Perëndimi.Si për ironi, regjiminuk u shqetësua fare përpërhapjen e stacioneve radio-fonike dhe televizive private,të cilat arritën me qindra nënumër, për sa kohë që atovazhdonin programet zbav-itëse jocilësore dhe të tjeraprograme për të humburmendjen për popullsinë eçorientuar politikisht.Ndryshimet e vërteta në poli-tikat e medies, të cilat i dhanëfund mbizotërimit të tele-vizionit shtetëror, erdhënvetëm pas rrëzimit të këtijregjimi në tetor 2000 dhembeten ende të brishta dhetë papërfunduara.

Megjithatë, në rastin eKosovës, pothuajse të gjithamediumet audiovizuele nëSerbi kanë mbajtur të njëjtinqëndrim. Radiot dhe televizionet serbe,nëpër të gjitha edicionetinformative lajm të parë ekanë pasur shpalljen epavarësisë së Kosovës. Edhenë këto mediume është për-dorur fjalor fyes dhe kër-cënues ndaj shqiptarëve dhevendeve aleate që e kanëmbështetur shpalljen epavarësisë. Radiotelevizionishtetëror serb RTS1 ka trans-metuar kohë pas kohe pamjetë atmosferës që mbretërontenë Prishtinë në ditën e shpall-jes së pavarësisë duke upërqendruar në pamje kuqytetarët e Kosovës që i gëzo-heshin pavarësisë bartninsimbole kombëtare, flamujamerikan, foto të person-aliteteve ndërkombëtare që ekanë ndihmuar Kosovën dheparulla "antiserbe". Pothuajse në të njëjtën frymëkanë raportuar edhe kanalettjera me frekuenca kombëtareserbe: "TV Avala", "TV Pink" e"TV Koshava", ndërsa pak më"liberal" ka qenë kanali "TVB92". Të dhëna për mbulimin ekësaj ngjarjeje (shpalljes sëpavarësisë së Kosovës) ngakanalet televizive serbe mefrekuenca lokale nuk kemi

mundur të sigurojmë për fak-tin se pjesa më e madhe ekëtyre televizioneve në këtëperiudhë nuk kanë transmet-uar program nëpërmjet inter-netit e as me sistem kabllor.Edhe radiostacionet serbenëpër të gjitha edicionetinformative lajm të parë ekanë pasur shpalljen epavarësisë së Kosovës dhereagimet nëpër Serbi kundërkëtij akti. Radio Beogradi, pjesë eshtëpisë mediale në pronësishtetërore RTS në programete veta informative ka bërë lid-hje direkte me reporterët e sajnëpër qytete të ndryshme tëSerbisë ku janë zhvilluarprotesta kundër shpalljes sëpavarësisë së Kosovës, si dhenga enklavat serbe në Kosovëku gjithashtu është protestu-ar. Për dallim nga radioshtetërore, radiot në pronësiprivate nuk kanë dhënë trans-metime të drejtpërdrejta. E veçanta e radiove ka qenëse kanë zhvilluar debat lidhurme "ligjshmërinë" e aktit tëshpalljes dhe pasojat juridikeqë sjell ky akt, duke i ftuar nëstudio apo duke i kyçurnëpërmjet telefonit analistët endryshëm serbë. Në këtë drej-tim është shquar radio "B92" .Ky medium minutë pasminute i ka përcjellë zhvil-limet në Kosovë nëpërmjetreporterëve të vet.

TI MA KUPTOVE FTESËN

A të kujtohet dita e parë kur erdheqë rigonte shi para stinës së dimritbora qëmoti i kishte veshur maletrefreni i këngës ende s'mbaronte për dashurinë

ndjej hapin që afrohet edhe më afërshpresa zgjatej midis brigjeve bëhej urëëndrra a bëhet realitet të bashkohemi dikur

unë dhe ti e mësuam udhën kah lumiëndrra u bë realitet më nuk na merr gjumi

më thuaj dielli kur lind rrezet a janë duart e tuaunë kujtoj se po krejt bota u përqafuaatëherë afrohu t'i shijoj buzët e lëngëzuara

ti ma kuptove ftesën time të zjarrtë e të qartëylber për ty u bëra të më vësh përreth në qafë.


SYHEJL HAVOLLI, poet

PERDJA E DRITARES SIME

Këtu pari kur kalonpërballë dritares simeperde do të ketë

mos kujto se loja ka mbaruarloja tashti ka filluar

në teatërperdet kur lëshohenspektatorët duartrokasinloja ka mbaruar

SHTYLLË PËR TOKËN E QIELLIN

Dua që edhe natatë ketë fllad mëngjesorse diellin shumë e dua

dua të lodhem nga gëzimiqë të mos kafshoj ty

dua të shtrihem vertikalishtshtyllë për tokën e qiellin

PARA SE TË ERRËSOHET

A ke menduar se një ditëdo të jem peshkatari ytduke lundruar me anijedet më det, lumë më lumë

a ke menduar se një ditëdo të bëhem hije për tykur dielli përcëllon shumëmburojë të jem nga e liga

a ke menduar se një ditëdo ta ndal hapin e ikjespër t'i kënduar këngët serenadëpërballë dritares krah të hapur

a ke menduar se një ditëdo të jem yll i mëngjesitzog që cicërimin ma lakmonnë shtratin tënd të butë

a ke menduar se një ditëseriozisht a ke menduarse buzët do të puqenpara se të errësohet dita

Flet për "UP News" aktori Veton Ibrahimi

Nuk bëj kompromisnë dëm të profesionitAktori shqiptar nga

Maqedonia, VetonIbrahimi, i cili në

Kosovë më shumë njihetnga kuizi "Kush do të bëhetmilioner?", në një intervistëpër "UP News" ka thënë sendjehet shumë mirë qëështë duke jetuar nëPrishtinë. Veton Ibrahimi është ngaKumanova. Ka mbaruarstudimet në Akademinë eArteve të Bukura në Tiranë,në klasën e Timo Fllokos. Aika punuar në disa TV nëMaqedoni. Nga viti 2006deri në vitin 2008 ishte zëd-hënës i Qeverisë sëMaqedonisë. Më vonë aiështë tërhequr nga politikadhe ka filluar të punojë siprofesor në Universitetin

Shtetëror të Tetovës, pak mëvonë edhe në moderimin ekuisit "Kush do të bëhet mil-

ioner?", sezoni i parë. AktoriIbrahimi është shprehur se ika pëlqyer gjithmonë të

qenët para publikut dhe sotndihet shumë rehat me pro-fesionin e tij. "Kam luajtur në disa shfaqje,por do t'i veçoja 'Kjo ështëlufta ime' në vitin 2001,'Repriza e lirisë' në vitin2002 dhe 'Përmbledhja eplotë e veprës së Shekspirite shkurtuar lehtë'", ka thënëai. Sipas tij, fama di t'i marrënjerëzit dhe t'i tjetërsojë. "Unë jam nga ata qëasnjëherë nuk kam bërëdhe nuk do të bëj kompro-mis në dëm të profesional-izmit dhe të qenët vetvetja.Duke qenë se kisha njëeksperiencë disavjeçare simoderator i lajmeve, e kishashumë më lehtë edhe mestudion e kuisit të famshëm"Kush do të bëhet milioner",ka deklaruar ai.

Lavdie LULAJ


Lënda fetare në Kosovë kabërë shumë njerëz tëflasin, të dëshpërohen,

për më tepër, politikanët tëheshtin. Në të vërtetë, ligji përarsim kosovar, lëndën fetarenëpër shkolla e kundërshton.Çka është më e rëndësishëm,konventat ndërkombëtare përtë drejtat dhe liritë njerëzore elegalizojnë mësimin fetarnëpër shkollat publike."Çdo njeri ka të drejtën e lirisësë mendimit, të ndërgjegjesdhe të fesë". Neni 18.Po ashtu, Pakti Ndërkombëtarpër të Drejtat Ekonomike,Sociale dhe Kulturore, neni 20,në lidhje me arsimin dhe fenëthotë: "Shtetet palë në këtëPakt janë të mendimit se arsimiduhet të synojë lulëzimin eplotë të personalitetit njerëzordhe të ndjenjës së dinjitetit tëtij, ta forcojë respektin për tëdrejtat e njeriut dhe liritëthemelore. Ata, veç kësaj, janë të njëmendimi se arsimi duhet tëmundësojë që çdo person tëluajë një rol të dobishëm nënjë shoqëri të lirë, ta favorizojëmirëkuptimin, tolerancën dhemiqësinë ndërmjet të gjithakombeve dhe të gjitha gru-peve racore, etnike e fetare.Shtetet palë në këtë Pakt zoto-hen ta respektojnë lirinë eprindërve dhe kur është rasti,të kujdestarëve ligjorë, për tëzgjedhur për fëmijët e vetinstitucione të tjera përveçatyre publike, por që të jenë nëpërputhje me normat mini-male që mund të jenë caktuar

ose miratuar nga shteti nëfushën e arsimit, dhe për tasiguruar arsimimin fetar dhemoral të fëmijëve në përputhjeme bindjet e tyre".Duke pranuar se BIK-u bashkëme dr. Ferid Aganin po bëjnëpërpjekje të vazhdueshme përfutjen e mësim besimit nëpërshkollat e Kosovës, nga anatjetër, kjo kërkesë po has nëvesh të shurdhër.Megjithatë, lënda fetare mba-het në disa shtete të Evropës(40).Në Austri mbahet mësimi fetarnë të gjitha shkollat austriake,e pjesë e këtij mësimi ështëedukata islame. Në Gjermanikushtetuta e garantonmësimin fetar në shkollatshtetërore si lëndë "normale". Në Angli mësimi fetar ështëpjesë e planprogramit mësi-mor. Në Spanjë mësimi fetar nërend të parë ai katolik, nëshkollat shtetërore është lëndëfakultative (lënda notohet,mirëpo nota nuk merret përbazë me rastin e regjistrimit nëshkolla).Në Belgjikë, po ashtu, zyrtar-isht, edukata fetare është egarantuar me ligj, e pjesë ekësaj edukate është edhe ajoislame.Në Greqi, si anëtare e UnionitEvropian, ende është në fuqiligji i vitit 1930, i cili favorizonfenë ortodokse, kurse nëmënyrë flagrante shkelen tëdrejtat e pakicave fetare.Mësimi fetar është i obliguarpër nxënësit që deklarohen siortodoksë. Në Irlandë kushtetuta garan-ton të drejtën e prindërve qëfëmijët e tyre të arrijnë jovetëm njohuri fetare, po edheedukatë fetare.Mësimi fetar është i obliguaredhe në Finlandë e nëDanimarkë, të cilat kanë kishate tyre shtetërore nacionale.Norvegjia e ka kishënshtetërore si dhe obliguesh-mërinë e mbajtjes së mësimit

fetar. Nëpër shkolla, ku ka numër tëkonsiderueshëm të pakicavefetare, mund të organizohetmbajtja e mësimit fetar. Shteti i pranon dhe i paguanmësimdhënësit e lëndës fetaretë tyre. E njëjta situatë ështëedhe në shtetet e tjera skandi-nave.Në Hungari mësimi fetar ështëlëndë fakultative dhe nukështë e përfshirë në planpro-gramet shkollore, mësimd-hënësi fetar nuk është anëtar ikëshillit mësimor por nëpunëskishtar që e paguan shteti.Poloni është i obliguar dheështë në kuadër të planpro-gramit shkollor. Më se 20 000 mësimdhënësfetarë e kanë statusin emësimdhënësve të rregullt qëprej vitit 1997. Për rrogat e tyrevjetore shteti ndan afro 85 mil-ionë dollarë.Në Itali prej vitit 1985, pas nën-shkrimit të marrëveshjes(konkordatit) me Vatikanin,mësimi fetar është lëndë sipasdëshirës. Në Lituani, gjithashtumësimi fetar është lëndë sipasdëshirës.Lënda fetare aplikohet edhe tefqinjët tanë në hapësirat e ish-Jugosllavisë, si në Slloveni,Kroaci, Bosnjë e Hercegovinëdhe Serbi, ku kam pasur fatintì ndjekë mësimet fetare edhevetë.Së këndejmi, politikanët nëKosovë heshtin…Në të kundërt, në shtetin fqinjtë Maqedonisë, Ministria eArsimit nuk heq dorë nga

mësimi fetar në shkolla. Projektqë u rrëzua nga GjykataKushtetuese. Megjithatë, ministriStojanovski deklaron se dikas-teri që ai drejton do ta ngrejësërish iniciativën që ky projekttë gjejë zbatim në shkolla gjatëvitit shkollor 2009-2010, dukeu bazuar në shtetet e BE-së qëe lejojnë mësimin fetar."Padyshim që mësimi fetarështë i domosdoshëm. Se nëçfarë forme do të jetë kjo, nedo ta shqyrtojmë mundësinë,do t'i shohim edhe përvojat evendeve të tjera. Pjesa më emadhe e shteteve evropiane erealizojnë mësimin fetar. Dhetë jemi shëndosh, nga viti iardhshëm do të shohim se nëcilën formë do të realizohet. 70% e fëmijëve të klasës së 5 dheprindërit e tyre janë deklaruarse dëshirojnë ta mësojnë bes-imin fetar, kjo në një farë formedëshmon se ky koncept ështëkoncepti i vërtetë dhe duhet tëvazhdojmë në këtë drejtim",deklaroi Pero Stojanovski, min-istër i Arsimit.Anasjelltas për futjen e lëndësfetare Vllatko Gjorçev tha:"Bëhet fjalë për vendim politikpasi që në 40 shtete të Evropëskemi mësim besim fetar. Nëgjysmën prej tyre mësim besi-mi fetar është i obligueshëmnëse në pjesën tjetër mësohetnë mënyrë fakultative ashtu qëtë gjitha këto shtete janë seku-lare por në to mësohet mësimbesimi fetar", tha, deputet iVMRO - DPMNE-së.Së fundi, nga politikanët eKosovës nuk munda të gjejasnjë deklaratë (pa dyshimvetëm PD-së), pro lëndësfetare nëpër shkolla.Për më tepër, lënda fetare nëinstitucionet publike paraqetnjë shkallë të civilizimit dhe tëdrejtës njerëzore.Shkurt, synimi ynë është, njërini më e shëndoshë, derisa nëkëtë popullatë (Kosovë) 98%janë myslimanë.

Futja e lëndës së mësim besimit në sistemin edukativ në Kosovë

Shumë zhurmë Sejhane MEHMETI


Flet këngëtari i muzikës R'n'B, Laurat Bugaçku

Premton verë të nxehtë

Kishte filluar të përformojnë stilin e muzikësHip&hop dhe R'n'B në

vitin 2000, mirëpo për shkak tëangazhimeve të shumta gjatëstudimeve dhe punës qëbënte, e ndërpreu këndiminnë vitin 2003, për t'u kthyermë 2009 me disa këngë të rejatë stilit R'n'B. Është ky këngë-tari Laurat Bugaçku, i cili vjennga Kamenica, por që tashjeton në Toronto të Kanadasë,ku punon dhe merret memuzikë me njerëz profesion-istë, të cilët e njohin në detajezhanrin e muzikës R&b dhe

Hip-hop.

UP News: Çfarë jeni dukepunuar në fushën emuzikës?Laurat: Tani jam duke punuarme intensitet paksa më tështuar që nga vera e vitit 2009.Tani, me fillimin e vitit 2010,jemi duke u angazhuar maksi-malisht për të krijuar vleraedhe më të mirëfillta sa i takonllojit të muzikës R'n'B. Tanijemi në përfundim të njëbashkëpunimi me hip hopartistin me ngjyrë nga Toronto,Soljah Kid.

UP News: Kur keni filluar të

merreni me muzikë?Laurat: Muzika më ka pëlqyersi fëmijë, ndërsa si këngëtarpër herë të parë jam paraqiturnë vitin 2000 së bashku me njëshok timin ku patëm formuargrupin Hip Hop & R'n'B meemrin "Hapat modernë". Mëpas ai emigroi në Zvicër, ndër-sa unë vazhdova të përformo-ja në vende të ndryshme tëKosovës si i vetëm. Mirëpo,duhet cekur se atëkohë jampërballur me probleme tëshumta financiare, gjithashtumungonte edhe mbështetjamorale nga njerëzit që mërrethonin, me përjashtim tëfamiljes sime, e cila gjithmonë

ka qenë shtylla kryesore për tëvazhduar më tutje.

UP News: Pas emigrimit tuajnë Kanada i jeni kthyermuzikës. Cila ka qenë arsye-ja e rikthimit në muzikë?Laurat: Edhe gjatë periudhëssa isha në studime nëUniversitetin e Prishtinës disaherë tentova të ndërmarrëhapa për të krijuar diçka të renë sferën e muzikës R'n'B,mirëpo isha tepër i angazhuarme studime në Degën eLetërsisë së Krahasuar, pastajedhe në Degën e Gazetarisë.Nuk ishte e lehtë të krijoshdiçka me stil perëndimor në

UP News


Kosovë, kur dihej fakti semund të ballafaqoheshe mevështirësi të natyrave tëndryshme.

UP News: Na thoni se kush jundihmon rreth kompozimit,shkrimit të teksteve, ideve egjërave të tjera në lidhje memuzikën?Laurat: Momentalisht jamduke punuar me kompozitorindhe reperin kanadez me pre-jardhje nga Xhamajka K.RMoore, i njohur me emrin artis-tik Soljah Kid. Ai bën kompoz-imin e muzikës, ndërsa tekstet ishkruaj vetë. Idetë dhe projek-tet e ndryshme i bëjmë nëbashkëpunim me Soljah kid.Deri tash i kam realizuar trikëngë "I mis You", "Jupm" dhetash jam duke e realizuarkëngën e katërt.Së shpejti do të dalim edhe menjë videoklip, koreografinë e tëcilit do ta bëjë valltari i njohurndërkombëtar Paul Thurton. Kykoreograf e ka edhe studion etij të vallëzimit këtu nëToronto. Unë ushtroj në lëmine vallëzimit Hip Hop & R'n'Bme Paul Thurton në studione tij. Ai më ndihmon përt'u paraqitur në skenë samë mirë.

UP News: Cilat janëplanet e tuaja për tëardhmen?Laurat: Dua t'ju them,vazhdoni të dëgjonimuzikë të mirëfilltëdhe me vlera artistike.Vazhdoni të më përkrah-ni se nuk do t'ju zhgënjej,do të sjell diçka të re përata që e dëgjojnë dhe eduan muzikën R'n'B. Kjo verëdo të jetë shumë e nxehtë.

Premton shumë

Kemi realizuar edhe njëbisedë me koreografin dhevalltarin e MTV-së, PaulThurton, i cili është dukepunuar me këngëtarin ngaKosova, Laruatin.UP News: Paul, jeni njëri prejvalltarëve më të mirë të stilitHip Hop & R'n'B në Kanada.Dëgjuam se këngëtari shqiptari muzikës R'n'B, Laurat, ështëduke mësuar vallëzim profe-sional në studion tuaj. Si porrjedhin mësimet?

Thuron: Po, Laurati është dukemësuar vallëzim nën kore-ografinë time. Ai është dukeecur shumë mirë në stilin e val-lëzimit Hip Hop & R'n'B. Po për-paron shumë.

UP News: A keni dëgjuarndonjërën prej këngëve tëtij?Thuron: Po, i kam dëgjuar.Këngët e tij janë të mahnit-shme, tingëllojnë shumë mirëdhe janë shumë të përafërtame stilin e muzikës R'n'B qëkrijohet në Amerikë.

UP News: A mund të na thoninjë CV, se kush është PaulThurton?Thuron: Emri im është PaulThurton a.k.a Kaze. Unë mer-rem me vallëzim që 14 vjet.Kam interpretuar për MTV, nëEvropë, Azi, po ashtu kam marrpjesë në gara vallëzimipothuajsenë tërë

botën. Kampërformuar për artistëtë njohur ndërkombëtarë siçjanë: Flo Rida, Mario, Nas,Kardinal Official, Wu Tang Clan,Christina Millian, Common,Method man, Massari, TalibKëelli, Grandmaster Flash,Afrikaa Bambata etj. Kam bërëedhe koreografi për këtaartistë.

UP News: A jeni duke plani-fikuar për të bërë ndonjëkoreografi për videoklipin e

Lauratit?Thuron: Jemi duke

diskutuar dhe shqyrtuarmundësitë për ta bërë kore-ografinë dhe për të përformor-muar në viedospotin të cilinbesojmë se do të lansohet këtëverë.

UP News: Dëgjuam se jeniduke kontaktuar me tre prejproducentëve më të mirë tëTorontos për të punuar edheLaurati me ta?Thuron: Po është e vërtetë sejam duke tentuar të kontaktoj

me producentin Boi 1Da, i cilika kompozuar shumë këngëpër këngëtarin e famshëmDrake. Më pas jam në kontaktedhe me producentin MaxSoundsmith. Po provojmë tëbëjmë diçka më të veçantë përLauratin dhe R'n'B muzikënshqiptare, sepse Laurati ështëdjalë i cili premton shumë nëtë ardhmen.

UP News: Keni bërë ndonjëplan që së bashku meLauratin ta vizitoni Kosovën?Thuron: Po, do të ishte njënder për mua të vij atje meLauratin. Nuk kam qenë në atëpjesë të Evropës. Kam dëshirëtë vij të shëtis atje, të përfor-moj dhe t'i ndihmoj Lauratit nëkarrierën e tij. Gjithashtu, poplanifikojmë të organizojmëdisa koncerte në Kosovë dheShqipëri.

UP News: Porosia juaj përlexuesit.Thuron: Laurati do të vijë atjeme diçka shumë të re. Mos ubefasoni kur të na shihni nëndonjë bashkëpunim mua metë. Ai e ka mbështetjen timedhe të gjithë bashkëpunë-torëve të mi. Ju faleminderit!


Recension për librin "Gjuha e gazetave" i autorit Bardh Rugova

Amaneti i Bardhit, logjika

Në muajin dhjetor të vitit2007 isha për vizitë nëDepartamentin e

Koleksioneve të Veçanta -Qendrën Referale për Masterdhe Doktoratura - tëBibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës. Derisarrija aty, shihja pranë e përrethdy punonjësve punime tëndryshme të masterit e të dok-toraturës të kandidatëve ngaFakulteti Juridik, Ekonomik,Filozofik, i Filologjisë e ku ditjetër. Fillova t'i shfletoj disa punime.Pas nja pesë a gjashtëpunimeve që i mora në duar eua lëshova një sy temës sëtyre, emrit e mbiemrit të kan-didatit e të mentorit, më duketse i shtati punim që mbaja nëduar quhej "Gjuha e gazetavenë Kosovë". Ishte tezë doktora-ture. Autor ishte BardhRugova, kurse mentor i tij, ImriBadallaj. Punimi ishte mbrojturnë vitin 2006 në Degën eGjuhës. Kishte 274 faqe tekst,kurse madhësi të zakonshmetë punimeve master, 29 cm, ipërcjellë me një hyrje tri faqe(6-9).Më interesoj ta lexoja, jo psekishte objekt studimi gjuhën egazetave në Kosovë, në të cilinmedium punoja por, atëkohë,në vitin akademik 2006/07,kisha nisur studimet për gaze-tari në Degën e Gazetarisë nëFakultetin e Filologjisë, në tëcilën, po në vitin e parë, mëmësonte autori i doktoraturësnë dorëshkrim, Bardh Rugova,i cili më ligjëronte, përteknikat e shkrimit në lëndënTeknikë shkrimi (ishte lëndë

dysemestrale). Pra, mëpëlqente ta njihja tekstin eprofesorit, kulturën e shkrimite mendimin e tij, para se ta nji-hja ose të rrija me autorin e tij,pse jo edhe të bisedoja me tëpër ndonjë pjesë të tekstit tëtij.Pasi Bardhin një javë më pas enjoha si ligjërues e matem-atikan i fjalisë në Degën eGazetarisë, më pëlqentendërkohë ta njihja fjalinë eshkruar të tij, prandaj u bëralutje dy punonjësve që të majepnin atë tekst ta lexoja përpak kohë. Edhe pse, pastaj, kuptova seishte i ndaluar të nxirrej ngaaty "Gjuha e medieve nëKosovë", u mora vesh me dyzonjat, të cilat u treguanshumë të sjellshme; me gjithëqejf ma dhanë për ta lexuar.Por, pas nja dy ditësh, pasi elexova, ua ktheva prapë nëzyrë bashkë me falënderime tësinqerta. Kurse, një javë pas,nëpërmjet një shoku, pa lejene autorit, më erdhën në [email protected] ligjërata të po këtij autori,Bardh Rugovës, tash si profe-sor i lëndës Teknikë shkrimi.Ishin ligjërata të paautorizuara.Ishin ato që i kisha lexuar nëatë punim.Ndërkohë, ligjëratë pasligjërate e lëndë pas lëndë, nisitë më dhimbej autori e mundii tij, pasi ato ligjërata filluan tëkeqpërdoren nga disa studen-të, të cilët, në ndonjë ligjëratënë lëndët e tjera, flisnin përgjuhën e medieve pa dhënëburimin e informimit se ngakush ishin mësuar të flisninpër to ashtu të përgatitur - sianalistë të gjuhës së medieve.Së këndejmi, edhe pse ishinligjërata të përgatitura meshkrim për studentët e Degëssë Gazetarisë, teksti prej 140faqesh nuk kishte ndonjë titull,përpos që në programin Word,në Header and Footer,shkruhej: "Bardh Rugova -Teknikë shkrimi (ligjërata)".Këto ligjërata, në këtë formë

teksti, atëkohë, në vitinakademik 2006/07, në gjener-atën e dytë të Degës sëGazetarisë, domosdo edhe nëtë parën, ishin më të plotë-suarat sesa të profesorëve tëtjerë. (Bëjnë përjashtim ato tëIbrahim Berishës e të MilazimKrasniqit, i pari kishte libër tëbotuar, "Media, agjensët ekomunikimeve", i dyti kishteshkruar nëpër medie disashkrime për gazetarinë, kursedy vjet më pas botoi një libërenkas për studentët eGazetarisë së UP-së, i titulluar"Hyrje në gazetari". S'bën tëharrojmë se kontribut të bar-tur aty, nga Kolegji "AAB",kishte sjellë edhe profesori iRadio gazetarisë I e II,Rrahman Paçarizi, që kishte

hartuar dy skripta nga 100faqe. Gjithsesi edhe profesorHaqif Mulliqi, i cili kishte për-gatitur një skript mbi 150 faqepër gazetarinë hulumtuese, tëcilën lëndë e ligjëronte).Por, teksti i Bardhit, edhe psekishte një përcaktues - ligjëra-ta, më shumë kishte karakteranalizues sesa informues.Megjithëse, prapë, që në fillim,vëreje se teksti, para sëgjithash, kishte karakter peda-gogjik (tekst kushtuar studen-tëve se si të mësojnë ta shkru-ajnë lajmin dhe rëndësinë qëduhet t'i japin atij), historik (tëinformonte për fillimin e gaze-tarisë shqiptare dhe asajbotërore), analitik (si duhet tëshkruhet raporti dhe zhanret endryshme të gazetarisë, çfarë

Berat ARMAGEDONI


gjuhe e, pak edhe, çfarë llojfigurash i duhen njërit zhanëre s'i duhen tjetrit) e këshilla tëtjera për gazetarët e përgjuhën e medieve, sidomos. Aty, po ashtu, veçoheshinedhe teoritë e përgjithshme tëgazetarisë: autoritare, total-itare-sovjetike, libertarianedhe atë të përgjegjësisëshoqërore.Por ai material i përgatitur, sëpari si tezë doktorature nëDegën e Gjuhës, pastaj,mbase, edhe si ligjërata përstudentët e Gazetarisë, "njëudhë e dy punë", (kur filloiBardhi të ligjërojë edhe nëDegën e Gazetarisë), kishte njëtë metë: i mungonte literatura(librat studimorë nga të cilëtishte marrë informacioni përfillimin e gazetarisë botërore eshqiptare, madje edhe përstudiuesit e gjuhës), kursearsyetohej objekti i studimitme disa referenca të gazetavetë përditshme të Kosovës:"Koha Ditore", "Zëri", "Epoka ere", "Bota Sot", "Iliria Post","Kosova Sot" e ndonjë tjetër,raportet, zhanret e gjuha e tëcilave ishte objekt studimi ipunimit, veçmas ato të "KohësDitore", në të cilën punonteBardhi si redaktor, e të cilat,zakonisht, merreshin si shem-buj për të mirë se, kaq mirëduhet të shkruajë akëcili, kurserrallëherë se, askush s'duhet tëshkruajë kaq keq.Kështu më prezantohej teza edisertacionit e doktoratës eBardhit për herë të parë në2007-n në dorëshkrim, ashtusikurse ligjëratat e ardhura njëjavë pas në word në e-mailintim. Por, javën e kaluar të këtijViti të Ri 2010 ato kishin marrëformën e librit, me titull tëshkurtuar, "Gjuha e gazetave",por me objekt të zgjeruar, "...egazetave", pa përcaktuarvendin si në tezën e diserta-cionit, "Gjuha e gazetave nëKosovë". Megjithëse, prapë,edhe në këtë formulim titulli,teksti kishte të njëjtin materialinformues e historik, veçmasanalitik gjuhësor. Veçse, tash-më, për dallim nga dy herët epara, tekstin e lexoja si libërkushtuar jo vetëm studentëve,që as vetë nuk isha më, pordhe të gjithë atyre që dëshiro-jnë të mësojnë pak më shumëpër organizimin e lajmit dhe të

fjalisë, e pak edhe për stilingjuhësore të tyre.Më tutje, më shumë se kaq,pritja ta lexoja një variant tëformuluar më mirë të tekstit tëplotësuar me stilistikën gjuhë-sore të medieve sesa që ishamësuar qëkohë të lexoja në tëpër, dy koncepte të gjuhësisësë tekstit, të përcaktuara ngaDe Beaugrande (më 1981):koherenca dhe kohezioni (pra,për rendin logjik e sintaktik) epër llojet e diskurseve, në tëcilët Bardhi, nëpërmjet parimittë gjuhësisë së tekstit (shkencëqë merret me studimin e tek-steve në bazë të shtatë stan-dardeve të tekstualitetit:kohezionit, koherencës, synim-it, situcionalitetit, pranuesh-mërisë, informativitetit dhendërtekstualitetit) synonte t'ianalizonte tekstet e pakomu-nikueshme të gazetave, që nëlibër, ashtu sikurse në ligjërata,paraqiteshin si shembuj tëshpeshtë. Pastaj, vëmë re se studimit tëteksteve të gazetave, atij për-shkrues, narrativ, shpjegues,argumentues, instruktiv,Bardhi u referohet nëpërmjet

fjalorit të anglishtes tëUebsterit (1996), teksteve tëBeaugrandenit, të O. Dykro eC. Todorovit, të Simon Dikut eMichael Hallidayt, tëHjelmslevit e Firthit, të ZelligHarrisit, të F. de. Sosyrit, të VanDijkut, të Çomskit, të RexhepIsmajlit e disa studiuesve tëtjerë me në zë për gjuhën emediumeve dhe për tekstet eintegruara.Ndërsa procesin e shkrimit, sifaza më e rëndësishme dheargumentuese e paraqitjes sëdijes së mbledhur në teori eushtrimit praktikë në punë,autori Bardhi e jep në pesëpika, të cilat, deri më sot, si nëtë gjithë doracakët epunimeve, qoftë në atë tëUmberto Ekos "Si bëhet njëpunim diplome" dhe tëMid'hat Shamiq "Si shkruhetvepra shkencore", kanë mbetursikurse nenet e kushtetutës:Përpunimi i idesë, grumbullimii fakteve, analiza e fakteve dheplanifikimi i shkrimit, hedhjanë letër në viza të trasha,rishikimi ose lëshimi i shkrimit.Së këndejmi, edhe pse "Gjuhae gazetave" na ka dhënë

mundësi shumë të mira për t'indenjtë më gati tekstitgazetaresk derisa punojmë sigazetarë (reporterë), po kaqmundësi u ka lënë studiuesvetë medieve për të shkruarndonjë tekst për gjuhën egazetave të formave të për-bëra të gazetarisë, e jo vetëmtë raporteve, të cilat janë mëtë theksuarat në këtë libër. Nëkëtë kontekst, Bardhi, si gjuhë-tar, për të gjallë ka lënë njëamanet për gjithsecilin qëpunon në medie: shkruanisipas piramidës së përmbysurdhe kini vëmendje përkoherencën dhe kohezionin etekstit.Pra, "Gjuha e gazetave", ashtusikurse "Gjuha e medieve" eQemal Muratit, "Si të shkrua-jmë shqip" e GjovalinShkurtajt, "Shkrim akademik"(bashkautorë Sylvian Barnet,Pat Bellanca, Marcia Stubbs) edisa libra të tjerë këshillëd-hënës për gazetarët e redak-torët u kanë hap rrugë libravetë tjerë për forma të tjera tëgazetarisë e për gjuhë tjetër tësaj. Ndoshta, dhe është shumëmë e rëndësishme në këtëkohë e në ato studime të gaze-tarisë që bëhen në UP e nëkolegje private, ndonjë studimpër stilistikën gjuhësore tëmedieve sesa për historinë egazetarisë kombëtare osebotërore. Edhe pse na duhethistoria e gazetarisë së tyreedhe më tutje për t'u studiuar,më të rëndësishme se ajo janë:gjuha, organizimi gjuhësor,figurat, zhanret etj., pasi gjuha,ashtu si media, është mjeti përkomunikim.Natyrisht që Bardhi ka kryernjë punë të vlefshme si studi-ues i gjuhës, ka studiuargjuhën e mjetit të informimit,gazetës, tipat e teksteve,shumë pak morfologjinë e sin-taksën e tyre, por me të u kalënë punë teoricienëve tëardhshëm të gazetarisë tështegtojnë drejt stilistikësgjuhësore të zhanreve të gaze-tarisë, pa studimin e së cilëss'do të jenë kurrë kurrkush.Tekefundit, ashtu sikurseBardhi, dimë se gazetarias'është vetëm gjuhë infor-muese. Ajo ka shumë zhanre.Dhe ato kanë shumë figuradhe shumë kuptime. Dhe kaq.


Pas shumë përpjekjesh eperipecish të ndryshme,gjuha shqipe mori tra-

jtën e njësuar letrare nëKongresin e Drejtshkrimit të1972-s, për të funksionuarmë pas si gjuhë e vetmeletrare për të gjithë shqip-tarët. Por, a është unifikuarnë bazë të standardeve dhe au bënë gabime në të (në këtëqë po quhej unifikim)?Përpjekjet për një gjë të tillë(unifikim të gjuhës) ishinshumë të hershme dhe tëdhëna në variante tëndryshme. Qysh më 1916 nëKomisinë Letrare të Shkodrësu dha propozimi nga për-faqësuesi kryesor i saj, GjergjPekmezi, e në veçanti ngaLuigj Gurakuqi (si kryetar ikomisionit) që elbasanishtjatë ishte baza dialektore e kri-jimit të një gjuhe të për-bashkët letrare. Duke na ebërë të ditur edhe neve tashse kronologjikisht gjërat kanëshkuar në bazë të rënievemirë të grupeve ndikuese(gabimi i parë para Kongresittë Drejtshkrimit). Kjo funk-sionoi si e tillë një kohë tëcaktuar.Njerëzit e pendës u detyruanta pranonin këtë variant, porduke pasur parasysh gjith-herë që nuk ia kishin vënëkapelën një gjëje të tillë.Gjuha e folur shqipe ishtemjaft heterogjene dhe kjoduhet të përfshihej nga tëgjitha pjesët e të folurave

shqip, duke menduar të mer-reshin fjalët më të mira, mëautoktone të tyre (dialek-teve).Më 1935 u formua edhe njëherë komisioni që të bëntepërpjekje për unifikimin eshqipes letrare, edhe kjo për-pjekje si e tillë qe e dështuar,sikurse edhe shumë të tjeragjer më 1972 të Kongresitpërfundimtar të tij (tëDrejtshkrimit).Është e qartë se gjuha e stan-dardizuar e cilitdo komb nukmund të jetë gjuhë e formuarnga specialistët e gjuhës, pornjë gjë e tillë formohet dukeu mbështetur në gjuhën epopullit, po ashtu është enënkuptueshme se njëdialekt duhet të bëhet bazë enjë gjuhe letrare, por nukduhet të përputhet plotë-sisht me të (dialektin bazë),por duhet të shikohen edhedialektet e tjera, nëndialek-tet, madje edhe krahinoriz-mat, sepse nuk mund të cilë-sohen krejt të pavlerapërderisa janë pjesë e gjuhësqë pretendonte të standardi-zohej (unifikohej).

Ajo që konsiderohej si dilemëse, a mbetën të kënaqur tëgjithë ata që kishin gjuhëamë atë për të cilën flitej aqshumë me Kongresin eDrejtshkrimit? Kësaj pyetjedo të mund tì jepej përgjigjenga të gjithë ata që të paktënkanë lexuar për Kongresin eDrejtshkrimit. Pjesa veriore eShqipërisë, përfshirë këtuedhe Kosovën, që bëntepjesë në dialektin gegë,shikohej me inferioritet (qëvazhdon të shikohet edhesot e kësaj dite), pikërisht përshkak të gegërishtes,përderisa toskërishtja zuripërqindje shumë të madhenë atë që tani po quhejletrare. Por, a meritonte metë vërtetë që toskërishtja tëzinte gjithë atë përqindje nëgjuhën letrare? Apo ndodhisikur në shembullin e dhënëmë lartë te Komisia Letrare eShkodrës? Më duket se kjo edyta qëndron më tepër dhepër këtë që po e them do tailustroj edhe me një shem-bull konkret: Fjalori i gjuhës së sotmeshqipe, që doli si pjellë e

Kongresit të Drejtshkrimit, ehodhi në shportën e mbe-turinave fjalën autoktoneasht-i që është e gegërishtesdhe do të duhej të ishte etërë shqipes letrare. Çabejedhe në librat e tij përgjenezën e shqipes për fjalënasht-i thotë se rrjedhë ngafamilja e gjuhëve indoevropi-ane, ku bën pjesë edhe gjuhashqipe. Në vend të kësaj fjalevihet në fjalorin e shqipesletrare fjala kockë (fjalësllave), që vjen nga përdorimii toskëve dhe kjo shton mëpas edhe një varg fjalësh tëtjera të huazuara: kockë-madh, kockëhollë, kockë-trashë etj. Ka edhe shumëshembuj të tillë që u futën nëshqipen e unifikuar, apo mëmirë të themi që në një farëmënyre edhe filloi masakrimii një gjuhe që cilësohej sishumë e pasur. Vlerësojenivetë!Françesk Solano, i njohur mepseudonimin Dushko Vetmo,thoshte se: "Kur shpërndahetgjuha shpërndahet edhepopulli". Rreziku i tillë nëShqipëri ishte jo i vogël, dhenga kjo u bënë ndarje shumëtë mëdha që vazhdojnë tëjenë edhe sot e tutje.Pikërisht shkaku i gjuhësështë ai që e bën popullinshqiptar të Kosovës ta shohëatë të Shqipërisë si përparim-tar, e nuk është e ditur qëedhe toskërishtja në një kohëqëndronte në nivel tëbarabartë me gegërishten.E gjithë kjo që u tha ishte,përveç të tjerash, edhendihmesë për armiqtë tanë(që nuk ishin të pakët) sepsendarjen në popull po insis-tonim edhe ne vetë ta bënim(ndoshta nga mosdija e njërreziku të tillë).

(Autori është kandidat përstudime Master në Degën e

Letërsisë Shqipe në UP)

Lavdim KLINAKU

Rreziku i gjuhës nga populli apo i popullit nga gjuha?


Kinematografia në Kosovë,sinonim i vlerave kulturoreGjendja e kine-

matografisë ku hyjnëteatri, kinematë, filmi,

shfaqja skenike, aktori etj.,në Kosovë, edhe pse kapasur lëvizje për të mirë,këto lëvizje konsiderohensinjale pozitive por që nukkanë peshë të caktuar. Ethemi këtë se stimulimetinstitucionale të kulturës nëveçanti janë të mangëta dhenë këtë qasje evoluimi kine-matografik është bukurvështirë të ndodhë si në pis-tat e tjera që kanë nëm nëbotën e ekranit e filmit.Kështu që pamundësia eaktorëve por edhe shtëpivefilmike tek ne që t'i prezan-tojnë vlerat e tyre artistike,krijimet e tyre skenike nëbotën e madhe të artit nësferën ndërkombëtare bënëqë si të tilla këto vlera tëkenë fatin të zhveshën dhetë mos kalojnë kufijtë e kine-matografisë botërore.Arti është botë e gjerë ekomunikimit, ku përmes tijedhe mund të prezantohenvlerat kulturore të një vendi,por zhvillimi i këtyre vleravevaret shumë edhe ngarrethanat dhe klima që krijo-jnë qytetarët e vendit. Ekzistojnë shumë arsye tënatyrave të ndryshme psekemi këtë gjendje të'brishtë' në kinematografinëtonë, si ka humbur publikunë numër në teatër e kine-matë e Kosovës krahasuarme të kaluarën, pozita edobët e aktorit, mosstimuli-mi institucional e profesion-al.Mendoj që ekzistimi imedieve më të profilizuarapër artin dhe kine-matografinë do të ishte njëmundësi e mirë për t'i

përkrahur aktorët dhe artinnë përgjithësi, ngasemungesa e shkrimevereprezentative e prezan-timeve për vlerat krijuese tëfilmit, të teatrit që artistëttanë-aktorë i bëjnëpadashur mbetet hapësirë evogël për të mos arritur suk-ses të denjë në botën e artit.Megjithatë, duhet theksuarse një pjesë e aktorëve tanëtek ne po mbijetojnë dhe pokrijojnë vlera të mira falë ini-ciativës së tyre vetjake e nësferën e filmit, e shfaqjeveteatrore e kinematografike,sikundërqë qasja institu-cionale ndaj kulturës nëveçanti po krijon bukur hen-dek të madh në këtë fushë. Është e natyrshme që për tëfinancuar e ndihmuar botëne artit duhet që të krijohenvlera e jo të mbështetenfusha të tjera të artit që nukkanë ndonjë vlerë të dorëssë parë.Kështu që, mesazhi që në tëshumtën e kohës po prezan-ton kinematografia jonë sinë filma si në fusha të tjera,sidomos në vitet e fundit, nënjë masë po reflektohet si joe shëndoshë dhe joorigji-nale, ngase mungesa e kul-tivimit të vlerave në botën eartit në veçanti, sikur edhekonsumi nga opinioni pub-lik, bën që të vihen nëshprehje edhe pseudovleratdhe antivlerat. Megjithatë,duhet të kemi të qartë se

përmes botës së artit edhevihen në spikamë dhekundërshtohet e keqjangase përmes mesazhit tëtyre origjinal ata arrijnë qënë një masë të madhe t'igodasin anët negative përshoqërinë dhe vendin.

Vlerat "astronomike",problem për realizimeskenike të shëndosha

Por kostoja "astronomike" eproduksioneve dhe premier-ave filmike për të realizuarnjë shfaqje filmike e skenikebëhen të papërballueshmepër regjisorët, producentët,aktorët etj., për takurorëzuar si duhet punën etyre.

Serialet vendore, projekte që i dëshironpubliku

Ndryshe, ato që mund tëkategorizohen si suksese tëaktorëve tanë, janë projektetfilmike e sidomos pikëshiki-mi i tyre janë serialet tele-vizive vendore kryesisht ngazhanri komedi si "FamiljaModerne", "Kafeneja jonë","Spitaliks" etj., të cilat janëbërë një brumë i mirë përsyrin dhe emocionin e qyte-tarit kosovar, ngase skenatdhe gjuha e tyre komike,herë-herë 'banale' e tepruar,përçojnë porosi e mesazhetë jetës sonë së përditshmeme sfida e probleme qësecili nga ne pothuaj i përje-ton çdo ditë.Përmes syrit të kamerës dherealizimit të tyre si në'miniaturë' prezantohenartistët që më gjestet, lëviz-jet e fjalorin e tyre e bëjnë tëqeshë, por edhe të qajëspektatorin kosovar.

Megjithatë pozita dhe tëarriturat e aktorit në Kosovëmë tepër mund të tipizohensi personalitete të veçanta,ku disa prej tyre më shëm-bëlltyrën që kanë treguar,tanimë i kanë kaluar edhekufijtë nacionalë. Shembull tipik është aktorjaprishtinase Arta Dobroshi,një ambasadore tashmë eartit kosovar në botë.Prezantimi i saj i fundit nëfilmin "Heshtja e Lornës", nëFestivalin e Kanës, ka bërëqë Arta ta marrë epitetin eaktores më të mirë të festi-valit, një arritje kjo shumëbrilante që është treguesimë i mirë se aktorët koso-varë janë shumë të talentu-ar, por natyrisht për t'u bërëtë mëdhenj i duhetmbështetje e fuqishme edheinstitucionale sikurse edhemateriale. Por, ajo që ështëmë brengosës në këtë mesështë aktori i ri, i cili, edhepse ka vizion e energji për tëluajtur një rol filmik nëmënyrën më të mirë, ai nërastet më të shpeshtambetet 'peng' i fatit të tij.Andaj, pa e hiperbolizuarshumë një gjë të tillë, vlerë-sojmë se është nevojë ekohës për të zbatuar politikatë fuqishme për botën ekinematografisë në Kosovë,ngase duke mbështetur ataqë e bëjnë të lumtur e ijapin spektatorit emocion,ndihmojmë të ardhmentonë, aktorët tanë, ku pozitadhe statusi i tyre, përkundërtë gjitha, është për të ardhurkeq.Fusha e kinematografisëështë sferë e rëndësishmenacionale, ku talentët,aktorët tanë, pse në tëardhmen e afërt dijen e tyremos ta prezantojnë edhe nëskenat ndërkombëtare eamerikane.

Astrit VELIQI

FjalëkryqiAutorAutor ::

GazmendGazmend

MorinaMorina --

BENI

FOTFOTO O EMËRIMKUZHINË E

XHAMISËPOSEDOJ

AKTORIHOLLIVUDIAN

SANDLERSANDLER

GRADËUSHTARAKE

NDERIM QËI BËHET

MYSAFIRIT(arab.)

EKZEMPLARI VETËM

(shq.)

SHTEGTARET,ENDACAKET

TERRITORI IIMAMIT

VOLT,IRIDIUM

MATTHEWARNOLD AND

BALDWINPJESË E

LOJËS NËTENIS

(sh.shq.)

ISH BASKET-BOLISTI

HAXHIBULLIQ

ROMA,ATALANTA

SHKRIMTARIKUKAJKUKAJ

KALORËSMESJETAR

ROTERDAMMUZIKTARI

YNË KISERIKISERI

SUEDIA,MALTA

ISH ATLETIAMERIKANE

MONTGOMERIMOSHA

E RE

RIZONISENEGALI,RUANDA

SHENJANDËRKOM-

BËTARE PËRKAMION

KËNGËTARJASHQIPTARE

MARKUMARKU

GJENDJE EMËRZITSHME

AKUZUES ISOKRATIT

(pashq.)

PORTIERIHOUARDHOUARD(Everton)(Everton)

ZANORE

ARBITËR(sport)

KRYEQYTETII ARABISËSAUDITE

EMBLEMATHAPËSIRË

E MADHE UJI

POLITIKANISHQIPTAR

...... SHEHU...... SHEHU

EMËR YNIDJALI (shq.)

PRAPA-VEPRUESE,.....-AKTIVE

ELEKTRON,INDIUM

ISH FUTBOL-LISTI YNË

IGLIIGLIPARËSOR

BËRJEMË I RIOHAJO,

FLORIDA

POLITIKANITURK

REXHEPREXHEP ........ERDOANERDOAN

PESHA EMALLIT PAAMBALAZH

PJESË EILIRISË

PERËNDI,ALLAH

DY ZANORE

BINDJE(sh.shq.)

SIGURIM IGJËRAVE TËNEVOJSHMEPËR JETESË

TENERIFEBASKETBOL-

LISTI YNËHABIBHABIB

LLOJ VETUREITALIANEINATOSJE

BASHKËT-INGËLLORE

JEMENI,INDIA

SHKRONJATË NJËJTA

KAMPIONI,ASI

ZANORE

FUTBOLLISTIEMANUELEMANUEL(Arsenal)(Arsenal)

JETË E QETËDHE E

LUMTUR(shq.)

PRIZRENI

NISESHTE(shq.)RRIP

LLASTIKU PËRTË MBAJTUR

PANTALLONAT

FUTBOLLISTIYNË FETFETAHUAHUKËNGËTARJAE FAMSHME

SKOCEZELENOKSLENOKS

RESHATARBANAEMËR I

VJETËR PËREGJIPTIN

JANË(ang.)

INTENSITET,OKSIGJEN,

AZOT

ZAKONI,DOKU

PËREMËRVETOR

ZANOREHEROI

... KUKA... KUKA

SHTAGAFORCA ESIGURISË

NJËSI EREZISTENCËS

ELEKTRIKEEVDIN

LUANDO

KUNDREJTHAJDE(bised.)

RRIPI ILLAMBËSZANORE

ARTIKULL IGJATË A

STUDIM MEKARAKTERKRITIK OSEPUBLICISTIK

FOSFOR

LLOJVETURE

SHUMË, SATË DUASH;

MJAFT(bised.)


Programi përbëhet prej 5 moduleve:- Kontabilitet Financiar- Kontabilitet Material- Prodhim- Restorant-Kafiteri- Shëndetësi(Data bazë për pacient)Bëjmë module(program) sipas kërkesë suaj.Përmbajtja:Programi kontabilitet Financiar mundëson :- Urdhëresat për kontim sipas planit kontabël- Kontot analitike dhe sintetike- Bilancin e gjendjes dhe të suksesit- Pasqyrat financiare- Llogaritja e pagave të puntorve etj.Programi kontabilitet Material mundëson:- Hyrjen e materialit (mallit) kalkulimin meTVSH dhe Pa TVSH- Daljen shitja me pakicë dhe shumicë.- Mban evidence për ter mujoretë- Gjendjen e furniture- Stoqet e malliti- Librin e hyrjes dhe daljes.- SISTEMI BARKODIT 1234676 (arka) .

Programi :Prodhimi mundëson :- Hyrjen e materialit- Normativin- Faturimin- Stoqet e prodhuara etj.Programi për Restoarant-kafeteri - Furnizimin me materiali- Shërbimet sipas kamarierëve- Evidentimin e musafirveProgrami për Shëndtësi (data bazë përpacientë):- Gjinokologji- Stomotologji- Syri- Mjeksi e përgjithshme- Labarotor etj

Për të gjitha këto module ka hapsirë përdryshim sipas kërkesës suaj.Me rrespekt do ta plotësojm kërkesën tuaj.Kontakt: Inxh.dip mak. Naser Haliti, 044-164-717

Programi: FJOLLA_SQL

Salloni i bukurisë ARS në pallatin e Rinisë

Rregullon të gjitha frizurat gjenerale për femra dhe meshkujÇmime shumë të volitshme për gazetarë.

Na vizitoni çdo ditë dhe do të bindeni

Telefonat044/656/636044 173/874044/562/287Pallati i Rinisë, n.r 82Prishtinë

Telefon: 028 535 000, 044 / 045 / 049 850 800

Documents

UP News - numri i dytë