USTAVNO ZAKONSKI KONCEPT LOKALNE SAMOUPRAVE U BOSNI I HERCEGOVINI

U vremenu socijalistikog razvoja Bosna i Hercegovina je imala razvijenu strukturu lokalnog nivoa vlasti uspostavljenu u 109 optina i Gradu Sarajevu kao posebnoj drutveno politikoj zajednici sa deset optina.

Raspon u broju stanovnika kretao se od 4.000 u Ljubinju i Kalinoviku do 200.000 u Banja Luci. U prosjeku, optine u Bosni i Hercegovini do 1992. godine su imale oko 45.000 stanovnika i spadale su u najmnogoljudnije u Evropi.

Odreene promjene u pogledu teritorijalne organizacije optina nastale su uspostavljanjem meuentitetske linije razgranienja.

USTAVNI KONCEPT LOKALNE SAMOUPRAVE U FBIH

U ustavu FBiH utvreno je da je FBiH jedan od dva entiteta od kojih se sastoji drava BiH.Federacija BiH kao entitet je nastala Vaingtonskim mirovnim sporazumom 1994 god.Sastoji se od 10 kantona koji se uzimaju i kao federalne jedinice.

Ustavni konceptOpinskoj vlasti posveeno je VI poglavlje Ustava Federacije Bosne i Hercegovine koje sadri sedam lanova. Ustav Federacije Bosne i Hercegovine, u okviru definisanja opinskih vlasti precizira da se u opini ostvaruje lokalna samouprava i da opina ima statut. Opina je prema Ustavu obavezna da vodi rauna o nacionalnoj strukturi stanovnitva.

NADLENOSTI OPTINSKOG VIJEA I NAELNIKA OPTINE PO USTAVU FEDERACIJE BiHOPTINSKO VIJEE:USVAJA STATUT OPTINEUSVAJA OPTINSKI BUDETDONOSI PROPISE O OPOREZIVANJUDONOSI DRUGE PROPISE U IZVRAVANJU OPTINSKE NADLENOSTI

NAELNIK OPTINE:

POSTAVLJA I SMJENJUJE OPTINSKE FUNKCIONERE;PROVODI OPTINSKU POLITIKU I IZVRAVA OPTINSKE PROPISE TE NADLENOSTI OPTINE KOJE SU PRENESENE OD FEDERALNIH I KANTONALNIH VLASTI;PODNOSI IZVJETAJ OPTINSKOM VIJEU I JAVNOSTI O SPROVOENJU OPTINSKE POLITIKE;ODGOVORAN JE ZA UKUPNO OSTVARIVANJE IZVRNO UPRAVNE FUNKCIJE U OPTINI IJI JE ON LEGITIMNI NOSILAC.

Kriteriji za konstituisanje optine u FBiHOpina se moe konstituisati za podruje: na kojem postoje uslovi za ostvarivanje lokalne samouprave; koje predstavlja jedinstvenu prostornu, odnosno prirodno geografsku cjelinu i sastoji se od jednog ili vie meusobno povezanih naseljenih mjesta; na kojem postoje ekonomski i drugi uslovi da stanovnitvo moe zadovoljavati svoje line i zajednike potrebe.

Najmanji broj stanovnika za konstituisanje optine utvruje se zakonom kantona a taj broj ne moe biti manjii od 4 000. Inicijativu za konstituisanje nove opine moe pokrenuti jedna ili vie mjesnih zajednica uz sprovoenje referenduma i saglasnost vie od polovine stanovnika koje ima stalno mjesto prebivalita na podruju gdje se trai konstituisanje nove optine. Konanu odluku donosi Vlada Federacije BiH.

U postdejtonskom vremenu usvojen Amandman XVI na Ustav Federacije kojim se uvela odredba o gradskim vlastima.Ovom odredbom je omogueno da se za podruje dvije ili vie opina koje su urbano i teritorijalno povezane svakodnevnim potrebama graana formira grad kao jedinica lokalne samouprave ime su stvorene predpostavke za formiranje Grada Sarajeva i Grada Mostara kao jedinica lokalne samouprave.

iri samoupravni djelokrug optine u Federaciji odreen je ZAKONOM O PRINCIPIMA LOKALNE SAMOUPRAVE, usvojenim 2006 godine.

Prema ovom Zakonu lokalna samouprava podrazumijeva pravo i osposobljenost jedinica lokalne samouprave da, u granicama zakona, reguliraju i upravljaju odreenim javnim poslovima na osnovu vlastite odgovornosti i u interesu lokalnog stanovnitva.

Lokalna samouprava se organizira i ostvaruje u opinama i gradovima kao jedinicama lokalne samouprave a izvravaju je organi jedinice lokalne samouprave i graani, u skladu sa Ustavom i zakonom i statutom jedinice lokalne samouprave.

Grad je jedinica lokalne samouprave koja predstavlja urbanu i infrastrukturnu cjelinu povezanu svakodnevnim potrebama stanovnitva. Grad se, osim ustavom, uspostavlja federalnim zakonom na osnovu sporazuma o udruivanju dviju ili vie opina, odnosno odluke opinskog vijea opine koja ispunjava propisane kriterije, a koja ima najmanje 30.000 stanovnika, odnosno u ijem gradskom sreditu kao zaokruenom urbanom podruju ivi najmanje 10.000 stanovnika.

Grad u smislu ovog zakona predstavlja sjedite kantona i u sluaju neispunjavanja svih predvienih kriterija. Gradom se moe proglasiti opina od posebnog historijskog i kulturnog znaaja.

Nadlenosti jedinice lokalne samoupraveJedinica lokalne samouprave ima vlastite nadlenosti ustanovljene ustavom i zakonom i ima pravo baviti se svim pitanjima od lokalnog znaaja koja nisu iskljuena iz njene nadlenosti, niti dodijeljena u nadlenost neke druge vlasti na osnovu ustava i zakona.

Vlastite nadlenosti jedinice lokalne samouprave su:

osiguranje i zatita ljudskih prava i osnovnih sloboda u skladu sa Ustavom;donoenje budeta jedinice lokalne samouprave;donoenje programa i planova razvoja jedinice lokalne samouprave i stvaranje uvjeta za privredni razvoj i zapoljavanje;

utvrivanje i provoenje politike ureenja prostora i zatite ovjekove okoline;donoenje prostornih, urbanistikih i provedbenih planova;utvrivanje i provoenje stambene politike i donoenje programa stambene i druge izgradnje;

utvrivanje politike koritenja i utvrivanje visine naknada za koritenje javnih dobara; utvrivanje i voenje politike raspolaganja, koritenja i upravljanja graevinskim zemljitem;utvrivanje politike upravljanja i raspolaganja imovinom jedinice lokalne samouprave;

utvrivanje politike upravljanja prirodnim resursima jedinice lokalne samouprave i raspodjele sredstava ostvarenih po osnovu njihovog koritenja;upravljanje, finansiranje i unapreenje djelatnosti i objekata lokalne komunalne infrastrukture

organizovanje i unapreenje lokalnog javnog prevoza;utvrivanje politike predkolskog obrazovanja, te upravljanje i finasiranje javnih ustanova predkolskog obrazovanja;

osnivanje, upravljanje, finansiranje i unapreenje ustanova osnovnog obrazovanja; osnivanje, upravljanje, unapreenje i finansiranje ustanova i izgradnja objekata za zadovoljavanje potreba stanovnitva u oblasti kulture i sporta;

donoenje propisa o porezima, naknadama, doprinosima i taksama iz nadlenosti jedinice lokalne samouprave;raspisivanje referenduma za podruje jedinice lokalne samouprave;

raspisivanje javnog zajma i odluivanje o zaduenju jedinica lokalne samouprave;preduzimanje mjera za osiguranje higijene i zdravlja;

osiguravanje uvjeta rada lokalnih radio i TV stanica, u skladu sa zakonom;osiguravanje i voenje evidencija o linim stanjima graana i birakih spiskova;

odravanje premjera i katastra zemljita i evidenciju o nekretninama;organiziranje efikasne lokalne uprave prilagoene lokalnim potrebama; uspostavljanje organizacije mjesne samouprave.

Navedene poslove jedinice lokalne samouprave mogu obavljati putem zajednikih organa, slubi, organizacija i institucija sa javnim ovlatenjima i putem drugih vidova saradnje jedinica lokalne samouprave. (lan 9).

Federalne i kantonalne vlasti mogu povjeriti obavljanje odreenih poslova jedinicama lokalne samouprave samo uz prehodno obavljene konsultacije. (Ako to ne uine lokalne vlasti mogu zatitu traiti kod Ustavnog suda FBiH)Preneseni poslovi moraju biti praeni sredstvima za njihovu realizaciju.

FINASIRANJE I IMOVINA JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVEIzvori finasiranja lokalnih vlasti moraju biti srazmjerni njihovim nadlenostima.Ti prihodi su:Vlastiti prihodi (porezi, lokalne takse i naknade, kazne i kamate, prihod od upotrebe i prodaje imovine, prihod od preduzea i drugih pravnih lica, prihodi od koncesija, donacije, samodoprinosi.

Drugi prihodi (prihodi od dijeljenih poreza, transferi i grantovi od viih nivoa vlasti..)

NEPOSREDNO UESTVOVANJE GRAANA U ODLUIVANJU

Graani neposredno odluuju o pitanjima iz nadlenosti organa jedinica lokalne samouprave putem referenduma, mjesnog zbora graana i drugih oblika neposrednog izjanjavanja.Svoje prijedloge graani podnose putem graanske inicijative(do 5% graana),udruenja graana, nevladinih organizacija.

USTAVNI KONCEPT LOKALNE SAMOUPRAVE U RS

USTAVNI KONCEPTSistem lokalne samouprave u Republici Srpskoj pravno je konstituisan:Ustavom Republike Srpske iZakonom o lokalnoj samoupravi. (Slubeni glasnik RS, broj 101/04.)

Ustavom je lokalna samouprava u Republici Srpskoj definisana kao jedna od osnovnih demokratskih vrijednosti. U lanu 102. Ustava navedene su nadlenosti optine. Optina preko svojih organa u skladu sa Zakonom:

Donosi program razvoja, urbanistiki plan, budet i zavrni raun;Ureuje i obezbjeuje obavljanje komunalne djelatnosti;Ureuje i obezbjeuje korienje gradskog graevinskog zemljita i poslovnog prostora;Stara se o izgradnji, odravanju i korienju lokalnih puteva, ulica i drugih javnih objekata od lokalnog znaaja;

Stara se o zadovoljavanju potreba graana u kulturi, obrazovanju, zdravstvenoj i socijalnoj zatiti, fizikoj kulturi, informisanju, zanatstvu, turizmu i ugostiteljstvu, zatiti ivotne sredine i drugim oblastima;Izvrava zakone, druge propise i opte akte Republike, ije je izvravanje povjereno optini, obezbjeuje izvravanje propisa i optih akata optine;Obrazuje organe, organizacije i slube za potrebe optine i ureuje njihovu organizaciju i poslovanje.

Zakonom se lokalna samouprava definie kao: Pravo graana da neposredno i preko svojih slobodno i demokratski izabranih predstavnika uestvuju u ostvarivanju zajednikih interesa stanovnika lokalne zajednice, kao i pravo i sposobnost organa lokalne samouprave da reguliu i upravljaju, u granicama zakona, javnim poslovima koji se nalaze u njihovoj nadlenosti, a u interesu lokalnog stanovnitva..

Pravo na lokalnu samoupravu se ostvaruje u optinama i gradovima. Optina ima pravo da se bavi svim pitanjima od lokalnog interesa koja nisu iskljuena iz njene nadlenosti, niti dodijeljena nekom drugom nivou vlasti.

NADLENOSTI JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVESamostalne nadlenosti optina prema Zakonu obuhvataju:poslove na planu regulatornih radnji i upravljanja optinom iposlove na pruanju usluga graanima.

na planu regulatornih radnji i upravljanja optinom:usvajanje programa razvoja optine;usvajanje razvojnih, prostornih, urbanistikih i provedbenih planova;donoenje budeta i zavrnog rauna budeta; ureenje i obezbjeenje koritenja graevinskog zemljita i poslovnog prostora;

organizovanje komunalne policije; poslove inspekcijskog nadzora; upravljanje i raspolaganje imovinom optine;obrazovanje optinskih organa, organizacija i slubi i ureenje njihove organizacije;

vrenje katastarskih, geodetskih i imovinsko pravnih poslova; naplatu, kontrolu naplate i prinudnu naplatu izvornih prihoda optine; poslove pravnog zastupanja optine i obezbjeivanje izvravanja zakona i drugih propisa.

na planu pruanja usluga: obavljanje specifinih funkcija u oblasti kulture, obrazovanja, sporta, zdravstva i socijalne zatite, civilne zatite, informacija, zanatstva, turizma, ugostiteljstva i zatite okoline; ureenje i obezbjeenje obavljanja komunalnih djelatnosti. (lan 12. Zakona o lokalnoj samoupravi)

GRAD KAO JEDINICA LOKALNE SAMOUPRAVEPored optine lokalna samouprava se ostvaruje u gradovima kao jedinicama lokalne samouprave.Grad se moe uspostaviti na urbanom podruju koje ini koherentnu geografsku, socijalnu, ekonomsku, istorijsku i teritorijalnu cjelinu sa odgovarajuim nivoom razvoja.(lan 55.Zakona).

Grad koji u svom sastavu nema vie optina ima nadlenosti koje se zakonom dodjeljuju optini.Grad koji u svom sastavu ima vie optina ima proirene nadlenosti.

FINANSIRANJE LOKALNE SAMOUPRAVEIzvorni prihodi lokalne samouprave ukljuuju: lokalne poreze (porez na nekretnine, porez na prihod od poljoprivrede i umarstva, porez na dobit od igara na sreu i ostali lokalni porezi utvreni zakonom);lokalne takse (optinske administrativne takse, takse za komunalije i ostale lokalne takse utvrene zakonom);

lokalne naknade (naknadu za ureenje graevinskog zemljita, naknade za koritenje prirodnih i drugih dobara od opteg interesa, naknada za prostorno i urbanistiko planiranje i ostale lokalne naknade); prihode od imovine (prihodi od najma, prihodi od kamata, prihodi od prodaje imovine koja ne ugroava javne funkcije i nadlenosti optine);

prihode od samodoprinosa; prihode od novanih kazni izreenih u prekrajnom postupku.

OBLICI NEPOSREDNOG UEA GRAANAREFERENDUM,ZBOR GRAANA,GRAANSKA INICIJATIVA,MJESNA ZAJEDNICA,PANELI GRAANA,EME PRIJEDLOGA, SATI GRAANA U SKUPTINAMA OPTINA IDRUGI OBLICI KOJI NISU ZABRANJENI ZAKONOM.

Zbor graana moe sazvati naelnik optine, odnosno gradonaelnik, predsjednik skuptine optine, odnosno grada, predsjednik savjeta mjesne zajednice i svaki odbornik na podruju mjesne zajednice na kojoj ima prebivalite.

Graani jedinice lokalne samouprave prema Zakonu mogu pokrenuti inicijativu za:donoenje ili promjenu statuta jedinice lokalne samouprave;donoenje ili promjenu akta kojim se ureuje odreeno pitanje iz samostalnog djelokruga iraspisivanje referenduma.

Podruje jedinice lokalne samouprave moe se podijeliti na mjesne zajednice ako je to zasnovano na prostornim, istorijskim, privrednim ili kulturnim razlozima i ako je to u interesu stanovnika jedinice lokalne samouprave.