UYKU APNE SENDROMU KLİNİĞİ

Olgunun Değerlendirilmesi

Prof. Dr. Ahmet URSAVAŞ

Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi

Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Sunum Planı Anamnez

Semptomlar Risk faktörleri Komplikasyonlar

Fizik muayene Laboratuvar bulguları

Biyolojik belirteçler ??? Radyolojik tanı Standart anketler

Anamnez Semptomlar

Major Minör

Risk faktörleri Komplikasyonlar

HorlamaTanıklı apneGündüz aşırı uyku hali

Horlama En önemli sinyal semptomdur Habitüel horlama

Haftada 5 gece veya daha fazla horlama

Anket/PSG çalışması, 2505 olgu Habitüel horlayanlarda OSA %32.4 Non-habitüel horlamada OSA %4

Reddy EV, et al. Sleep Med 2009; 10: 913-8.

Tanıklı Apne Horlamalar arasında apnelerin yatak partneri tarafından

tanımlanması

Yatak partnerinin tanımları Horlamanın kesikli olması… Apnenin sonundaki hiperventilasyon… Pozisyonel apne… Obstrüktif ? Santral apne ?...

İnanmayan/kabul etmeyen eşler için Ses ve video kayıtları !!!

Gündüz Uyku Hali Aşırı uykululuk

Kişilerin uyanık ve aktif olmaları beklenen zamanlarda ortaya çıkan uygunsuz ve istenmeyen uykululuk

Gündüz uykululuğu Gündüz uyanıklık dönemi boyunca ortaya çıkan

uyanık ve aktif kalmayı sürdürmede yetersizlik

ICSD 2005

Gündüz Uyku Hali Genel populasyonda %4-6

Uyku yoksunluğuUykuda bozuklukları

Uykuda solunum bozukluklarıHareket bozukluklarıSirkadiyen ritim bozukluklarıNarkolepsi

Medikal nedenlerGebelikNörolojik hastalıklar, KOAH, obezite, hipotiroidi,…

Psikiyatrik hastalıklar, madde bağımlılığıİlaçlar

Gündüz Uyku Hali Değerlendirmesi Soru anketleri

Epworth uykululuk ölçeği Stanfort uykululuk ölçeği

Davranışsal ölçümler Gözlemsel esneme sıklığı

Performans testleri Araç smilatörleri, reaksiyon zamanı Actigraph Wilkinson vigilance test

Elektrofizyolojik ölçümler MSLT MWT

Pupillometri

Epworth Uykululuk Ölçeği

Türkçe versiyonu gündüz uykululuğu göstermede etkin bir testtir

İzci B, et al. Sleep Breath 2008; 12: 161-8.

Minör SemptomlarSabah baş ağrısıHalsizlik, yorgunlukUykusuzlukNoktüri, enürezisBaş-boyunda terlemeLibidoda azalmaKonsantrasyon bozukluğuDepresyon, kişilik değişikleriGÖR

Anamnez Semptomlar

Major Minör

Risk faktörleri Komplikasyonlar

YaşCinsiyetObeziteSigaraAlkolSedatif ilaçlarEk hastalıklar

Risk Faktörleri Yaş

Yaş ile birlikte insidansı 60 yaşına kadar artar 60 yaşından sonra plato çizer

Cinsiyet Erkeklerde daha sık görülür Kadınlarda farklı seyir gösterebilir

Obezite Sigara Alkol ve sedatifler Ek hastalıklar

Benzer yaş ve BKİ özelliklerine sahip 245 erkek, 245 kadın OSAS olgusu değerlendirilmiş

Kadınlarda AHİ daha düşük, gündüz uyku hali daha az, İnsomni ve minör OSAS semptomları ön plandaEtkin CPAP basıncı kadınlarda daha düşük

Kadınlarda OSAS major semptomları bulunmayabilir !

Risk Faktörleri Yaş Cinsiyet Obezite

Obezite ile OSA ilişkisi kesin olarak gösterilmiştir

Sigara Alkol ve sedatifler Ek hastalıklar

Obezite- OSAS

OSAS ile obezite arasında da güçlü bir ilişki mevcuttur. BKİ’nin her 6 kg/m2 artışı, OSAS riskini 4 kat

arttırmaktadır. OSAS olgularının %70’i obezdir.

Young T, et al. Arch Intern Med 2002: 162: 893-900.

OSAS’lı hastaların %30-40’ının BKİ normaldir

ABD’de ulusal sağlık kayıtlarının incelenmesi4309 erişkin olgu, genel OSAS prevalansı %4.7Erkeklerde %6.1, kadınlarda %3.1 P<0.001

BKİ>30 (obez) ve erkek %12.1BKİ>30 (obez) ve kadın %3.0 P<0.001

BKİ<30 (obez değil) ve erkek %7BKİ<30 (obez değil) ve kadın %0.7 P<0.001

Risk Faktörleri Yaş Cinsiyet Obezite Sigara

ÜSY konjesyonu ile apne sıklığını arttırır Alkol ve sedatifler

ÜSY kas tonusunda azalma Arousal yanıtının bozulması

Ek hastalıklar Kraniofasiyal anomliler, hipotiroidi, akromegali

Brezilya’da yapılmış bir prevalans risk faktörü çalışmasıSao Paula’da yaşayan 20-80 yaş arası kişilerYüz yüze anket uygulaması, sonrasında 1042 olguya PSGOSAS prevalansı %32.8

Çok değişkenli analizde; erkeklerde 4.1, obezlerde 10.5 katfazla görülüyor. Premenepozal dönem ve düşük gelir ise koruyucu

Uyku Apne Sendromu Kliniği Anamnez

Semptomlar Risk faktörleri Komplikasyonlar

Fizik muayene Laboratuvar bulguları

Biyolojik belirteçler ??? Radyolojik tanı Standart anketler

Fizik Muayene Genel sistemik muayene

Kan basıncı Uyku apne için özel

değerlendirmeler Obezitenin değerlendirilmesi

Beden kitle indeksi Bel/kalça oranı Boyun çevresi

Kraniyofasiyal anomaliler Kulak burun boğaz muayenesi

Beden Kitle İndeksi Vücut ağırlığının (kg), boy (m) karesine bölünmesi ile

elde edilir (kg/m2) <25 Normal 25-29.9 Fazla kilolu 30-39.9 Obez ≥40 Morbid obez

Profesyonel güreş milli takımında horlama ve OSAS sıklığıHorlama ile BKİ arasında anlamlı ilişki saptanmadı

Vücut kas kitlesinin arttığı durumlarda BKİ güvenli değildir

Boyun Çevresi

Klasik bilgi Erkeklerde 43 cm Kadınlarda 37 cm

Türkiye verileri ? Bursa’da gebelerde yaptığımız bir anket

çalışmasında horlama ve gebelik HT için 34 cm !!!

Ursavas A, et al. Respiration 2008; 76: 33-9

Bel/Kalça Oranı Abdominal obezitenin gösterilmesinde

yararlıdır Bel/Kalça oranı

Erkeklerde >1 Kadınlarda > 0.85

OSAS tanılı olgularda Bel kaça oranının BKİ’den daha anlamlı bir

belirteç olduğu bildirilmiştir

Martinez-Rivera C, et al. 2008; 16: 113-8.

Fizik Muayene- Kraniofasiyal Yüz ve çene yapısı Oral kavite, dişler, tonsiller Yumuşak damak yapısı Normal gözüken olgularda mutlaka KBB ile

konsulte edilmelidir

PSG yapılan 180 olgu 4 açıdan fotoğraf çekilmiş

Yüz Göz Servikomental açı Mandibula uzunluğu

Klinik bulgular ve fotoğraf verileri ile olguların %60’ı yüksek ve düşük risk olarak ayrılabilmiş

Yöntemin pozitif prediktif değeri %90.9 Negatif prediktif değeri %94.7

Laboratuvar Bulguları Hemogram ve rutin

biyokimya Polisitemi

Tiroid fonksiyon testleri Hipotiroidi

İdrar tetkiki Proteinüri

Tarama amaçlı biyolojik belirteç ???

Tiroid Fonksiyon Testleri Rutin Gereklimidir ?

Hipotiroidi ile OSAS arasında ilişki kesin olarak gösterilmiştir Hipotiroidi tanısı konulan 50 olguya PSG yapılmış

15 olguda AHİ > 5 saptanmış Ötiroid hale geldikten sonra 12 olgunun 10’unda AHİ < 5 saptanmış.

Jha A, et al. Sleep Med. 2006; 7: 55-61.

Uyku polikliniğine başvuran tüm olgular hipotiroidi açındansorgulanmalı ve muayene edilmelidirRutin tiroid fonksiyon testi incelemesi önerilmiyor

OSAS Tarama Testi ? Biyomarker ? İnflamasyon belirteçleri

CRP, TNF-α, IL-6… Adezyon molekülleri

Hormonlar ve büyüme faktörleri Leptin, ghrelin, resistin IGF-1, VEGF

İdrarda proteinüri Mikroalbüminüri

OSAS Tarama Testi ? Biyomarker ?

Yardımcı Tanı Yöntemleri Akciğer grafisi Elektrokardiyografi

İleri kardiyolojik incelemeler

Solunum fonksiyon testleri Spirometri

Arter kan gazları

Uyku Apne Sendromu Kliniği Anamnez

Semptomlar Risk faktörleri Komplikasyonlar

Fizik muayene Laboratuvar bulguları

Biyolojik belirteçler ??? Radyolojik tanı Standart anketler

Radyolojik YöntemlerRadyolojik Yöntemler

Konvansiyonel direkt grafi Sefalometri

Bilgisayarlı tomografi Manyetik rezorans Ultrasonografi

SefalometriSefalometri Üst solunum yolundaki

kemik ve yumuşak dokuların iki boyutlu ölçümü için

standardize edilmiş lateral baş boyun

grafisidir Referans noktalar ve

çizgiler üzerinden açı ve mesafe ölçümleri yapılır.

BT ve MR GörüntülemeBT ve MR Görüntüleme

BT ve MR ile hacimsel ölçümlerde yapılabilir

Kullanım alanları Kraniofasial düzeltici

cerrrahi de yol gösterici Ağız içi araçların

etkinliğinin değerlendirilmesi

Ortak sorun uykuda çekim zorluğu !!!

Ultrasonografi Transservikal US ile dil kökü genişliği (eni)

ölçümü… PSG ile tanı konulmuş 41 olgu Dil kökü lingual arter mesafesi ile AHİ ve

Epworth skoru arasında korelasyon saptanmış

Tarama amaçlı kullanım !!!Lahav Y, et al. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2009; 118: 179-84

Standart Anketler Uyku apnesi tarama anketleri

Berlin anketi STOP Basitleştirilmiş yeni anketler

Uyku kalite ölçekleri Pittsburg uyku kalite ölçeği SF-36

3 kategoride toplam 10 soru Kategori I: Horlama, tanıklı apne (5 soru) Kategori II: Gündüz uykululuk (4 soru) Kategori III: Hipertansiyon veya obezite (1 soru)

Değerlendirme Her kategori kendi içinde değerlendiriliyor 2 veya daha fazla kategori anlamlı ise yüksek risk

Berlin AnketiKategori 11. Horlamanız var mı ?

a) Evet (1) b) Hayır c) Bilmiyorum

2. Horlamanızın şiddeti ne kadardır ?

a) Nefes alma sesinden biraz fazladır

b) Konuşma sesi gibidir

c) Konuşma sesinden daha yüksek şiddettedir (1)

d) Çok şiddetlidir- Yan odadan duyulabilir (1)

Berlin AnketiKategori 1 (total skor ≥2)1. …2. …3. Horlamanızdan diğer insanlar rahatsız olur mu ?

a) Evet (1) b) Hayır c) Bilmiyorum4. Ne kadar sıklıkla horlarsınız ? 5. Uyku sırasında nefesinizin durduğunu söyleyen oldu mu?

a) Hemen her gece (1)b) Haftada 3-4 gece (1)c) Haftada 1-2 geced) Ayda 1-2 gecee) Hemen hemen hiçbir zaman

Berlin AnketiKategori 21. Uykudan uyandığınızda kendinizi ne kadar sıklıkla yorgun ve

halsiz hissedersiniz ?2. Gündüz saatlerinde kendinizi ne kadar sıklıkla yorgun ve

halsiz hissedersiniz

a) Hemen her gece (1)b) Haftada 3-4 gece (1)c) Haftada 1-2 geced) Ayda 1-2 gecee) Hemen hemen hiçbir zaman

Berlin AnketiKategori 2( total skor ≥2)1. …2. …3. Hiç araç kullanırken uykuya daldığınız yada uyumak üzere

iken fark ettiğiniz oldu mu? a) Evet b) Hayır

4. Araç kullanırken aşırı uykululuk veya uyayakalma ne kadar sıklıkla olur ?a) Hemen her gece (1)b) Haftada 3-4 gece (1)c) Haftada 1-2 geced) Ayda 1-2 gecee) Hemen hemen hiçbir zaman

Berlin AnketiKategori 3

1. Hipertansiyon öyküsü veya obezite (BKİ>30) var mı?

a) Evet b) Hayır

Puan Sonuç

Kategori 1 3 kategoriden 2 veya daha fazlası (+) ise yüksek risk

Kategori 2

Kategori 3

Toplam Puan □Yüksek risk □Düşük risk

Kanada’da yapılan çalışmada 130 olgu

Berlin anketine göre 76 olgu yüksek riskli, oysa OSAS tanısı 34 olguda konulmuş.

Sensitivitesi %62, spesifitesi %43

PSG yapılan 123 olguya ve eşlerine Berlin anketi uygulanmış

4 soru Snore: Yüksek sesle horlamanız var mı? Tired: Gündüzleri yorgun ve uykulumusunuz ? Uykuda nefesinizin durduğunu söyleyen oldu mu? Kan basıncı yüksekliği nedeni ile ilaç kullandınız mı ?

Değerlendirme İki veya daha fazla evet yanıtı yüksek risk

Preoperatif değerlendirmede öneriliyor

3 veya daha fazla (+) yüksek risk319 olgu anket ve sonrasında PSG

Sonuç Uyku apne ön tanılı olgularda klinik

değerlendirmenin ayrıntılı yapılması Polisomnografi için doğru olgu seçimini Ek hastalıklarının erken tanısını Olası komplikasyonların saptanmasını Doğru tedavi modalitesinin seçimini