OBSTRÜKTİF UYKU APNE SENDROMU’NDAOBSTRÜKTİF UYKU APNE SENDROMU’NDAERİTROSİT DEFORMABİLİTESİ VE PLAZMA ERİTROSİT DEFORMABİLİTESİ VE PLAZMA

VİSKOZİTESİ VİSKOZİTESİ

Bülent Çiftçi*Bülent Çiftçi*Neslihan Dikmenoğlu**Neslihan Dikmenoğlu**Selma Fırat Güven*Selma Fırat Güven*Esin İleri**Esin İleri**Nurten Seringeç** Nurten Seringeç**

*Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim *Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezive Araştırma Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezi

**Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi Fizyoloji **Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi Fizyoloji

Anabilim DalıAnabilim Dalı

Hemoreoloji:Hemoreoloji: Kan ve kan damarlarındaki akım ve Kan ve kan damarlarındaki akım ve

deformasyonunu inceleyen bir bilim dalıdır.deformasyonunu inceleyen bir bilim dalıdır.

Doku perfüzyonuDoku perfüzyonu– kalbin yarattığı basınç, kalbin yarattığı basınç, – kanın aktığı damarın direnci ve kanın aktığı damarın direnci ve – kanın akışkanlık özelliklerine bağlıdır.kanın akışkanlık özelliklerine bağlıdır.

Bir sıvı, bir tüp içerisinde yüksek enerji içeren noktadan Bir sıvı, bir tüp içerisinde yüksek enerji içeren noktadan düşük enerji içeren noktaya doğru akar. düşük enerji içeren noktaya doğru akar.

Bu enerjinin büyük bir kısmı, sıvının kendi içindeki ve Bu enerjinin büyük bir kısmı, sıvının kendi içindeki ve tüple arasındaki sürtünmeyi yenebilmesi için harcanır. tüple arasındaki sürtünmeyi yenebilmesi için harcanır. Akmaya karşı oluşan bu direnç kısmen tüpün yapısından Akmaya karşı oluşan bu direnç kısmen tüpün yapısından kısmen de akan sıvının yapısından kaynaklanır. kısmen de akan sıvının yapısından kaynaklanır.

Bu özellikler Hagen-Poiseuille eşitliği ile açıklanabilir:Bu özellikler Hagen-Poiseuille eşitliği ile açıklanabilir:

Lowe GDO, Pearson TC, Stuart J, Thomas DJ, Walker CHM. Clinical Blood Rheology, Volume I, CRC Press, Boca Raton- Florida, s 1-85, 1998

P P r4 r4 Hagen-Poiseuille Eşitliği: Q = ------------------- Hagen-Poiseuille Eşitliği: Q = ------------------- 8 L 8 L Q: akım hızı, P: basınç farkı, r: tüpün yarıçapı, L: tüpün uzunluğu , Q: akım hızı, P: basınç farkı, r: tüpün yarıçapı, L: tüpün uzunluğu , : sıvının viskozitesi. : sıvının viskozitesi.

Htc

Kan viskozitesi

Kan basıncı

Çınar Y, Şenyol AM, Duman K. Blood Viscosity and Blood Pressure: Role of Temperature and Hyperglycemia. American Journal of Hypertension; 14(5); part1; 433-438; May 2001Çınar Y, Demir G, Paç M, Çınar AB. Effect of hematocrit on blood pressure via hyperviscosity. American Journal of Hypertension, 12, 739-743, 1999

Htc

Kan viskozitesi

Kan basıncı

%11’lik hematokrit

artışı

kan basıncında %20’lik artışkan akım

hızı %16.67 azalır

kan viskozitesi %20’lik artar

%4.66’lık vasodilatasyon

25<Htc<60

Kan viskozitesini etkileyen başlıca dört Kan viskozitesini etkileyen başlıca dört etken mevcuttur: etken mevcuttur:

1.1. Plazma ViskozitesiPlazma Viskozitesi

2.2. HematokritHematokrit

3.3. Eritrosit AgregasyonuEritrosit Agregasyonu

4.4. Eritrosit DeformabilitesiEritrosit Deformabilitesi

Obstrüktif uyku apne sendromunda vasküler Obstrüktif uyku apne sendromunda vasküler komplikasyonlardan kan viskozitesindeki artışın sorumlu komplikasyonlardan kan viskozitesindeki artışın sorumlu olabileceği ileri sürülmüştürolabileceği ileri sürülmüştür

Obstrüktif Uyku Apne Sendromlu hastalarda gece yaşanan hipoksinin, sabah saatlerinde eritrosit deformabilitesi ve plazma viskozitesi üzerinde bir etkisinin ve akşama kadar normal solunum ve oksijenizasyonla olası bir düzelmenin olup olmadığını incelemek için kan viskozitesini etkileyen 2 parametre: kan viskozitesini etkileyen 2 parametre: – eritrosit deformabilitesieritrosit deformabilitesi– plazma viskozitesiniplazma viskozitesini

değerlendirmeyi değerlendirmeyi amaçladık

AmaçAmaç

YöntemYöntem

Hastalar: Hastalar: – Ağır OSAS tanısı almış (Apne-Hipopne Ağır OSAS tanısı almış (Apne-Hipopne

İndeksi 30’dan büyük olan) İndeksi 30’dan büyük olan) – N=11N=11– Cinsiyet: 8E, 3KCinsiyet: 8E, 3K– Yaş: 50Yaş: 508 yıl, 8 yıl, – BKİ: 31,06BKİ: 31,063,71 kg/m23,71 kg/m2– Kontrol grubu: PSG ile AHİ<5, yaş ve Kontrol grubu: PSG ile AHİ<5, yaş ve

cinsiyetleri uyumlu 11 sağlıklı kişicinsiyetleri uyumlu 11 sağlıklı kişi

Eritrosit deformabilitesi Eritrosit deformabilitesi ölçümleri için, ölçümleri için, hematokritleri %10 olan hematokritleri %10 olan eritrosit süspansiyonları eritrosit süspansiyonları hazırlanmış ve 1ml’si hazırlanmış ve 1ml’si 3737C’de, yerçekiminin C’de, yerçekiminin etkisi altında 5etkisi altında 5m por m por çaplı polikarbonat çaplı polikarbonat filtrelerden süzülmüştür.filtrelerden süzülmüştür.

Sabah(08:30-09:00) ve akşam(16:30-17:30) günde iki kez Sabah(08:30-09:00) ve akşam(16:30-17:30) günde iki kez kan alınmıştırkan alınmıştır

Eritrosit süspansiyonunun geçiş süresi tampona Eritrosit süspansiyonunun geçiş süresi tampona oranlanarak deformabilite indeksi hesaplanmıştır.oranlanarak deformabilite indeksi hesaplanmıştır.

Plazma viskozitesi, Plazma viskozitesi, cone-platecone-plate viskometre ile 11,25 ile viskometre ile 11,25 ile 450 sn-1 arasında değişen 6 farklı kayma hızında 450 sn-1 arasında değişen 6 farklı kayma hızında ölçülerek ortalamaları alınmıştır.ölçülerek ortalamaları alınmıştır.

BulgularBulgular

Eritrosit deformabilitesi indeksleri karşılaştırıldığında, Eritrosit deformabilitesi indeksleri karşılaştırıldığında, hasta ve kontrol grupları arasında ya da sabah ve akşam hasta ve kontrol grupları arasında ya da sabah ve akşam değerleri arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. değerleri arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır.

Eritrosit Deformabilitesi

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

Def

orm

abil

ite

İnd

eksi

Kontrol

OSAS

Kontrol 1,61 1,59

OSAS 1,69 1,67

sabah akşam

Ancak OSAS’lı hastaların sabahki plazma viskoziteleri, Ancak OSAS’lı hastaların sabahki plazma viskoziteleri, akşama göre daha yüksek (pakşama göre daha yüksek (p0.02) ve hem sabah 0.02) ve hem sabah (p(p0.02) hem de akşam (p=0.002) değerleri de kontrol 0.02) hem de akşam (p=0.002) değerleri de kontrol grubuna göre daha yüksek olarak bulunmuştur. grubuna göre daha yüksek olarak bulunmuştur.

Plazma Viskozitesi

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

Pla

zma

visk

ozi

tesi

(m

Pa.

sn)

Kontrol

OSAS

Kontrol 1,36 1,27

OSAS 1,74 1,52

sabah akşam

Sabah saatlerinde OSAS’lı hastalarda Sabah saatlerinde OSAS’lı hastalarda fibrinojen ve hematokrit seviyesinin fibrinojen ve hematokrit seviyesinin yüksek olduğu son yıllarda yapılan yüksek olduğu son yıllarda yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Bu çalışmalarla ortaya konmuştur. Bu değişiklikler kan viskozitesini etkileyerek değişiklikler kan viskozitesini etkileyerek OSAS’lı hastalardaki vasküler OSAS’lı hastalardaki vasküler hastalıkların zeminine katkıda bulunuyor hastalıkların zeminine katkıda bulunuyor olabilirler. olabilirler.

*Chin K, Ohi M, Kita H, Noguchi T, Otsuka N, Tsuboi T,Mishima M, Kuno K. Effects of NCPAP therapy on fibrinogen levels in Obstructive Sleep Apnea Syndrome. Am J Respir Crit Care Med Vol 153, 1972-1976, 1996*Nobili L, Schiavi G, Bozano E, Carli FD, Ferrillo F, Nobili F. Morning increase of whole blood viscosity in Obstructive Sleep Apnea Syndrome. Clinical Hemorheology and Microcirculation;22; 21-27 ; 2000*Reinhart WH, Oswald J, Walter R, Kuhn M. Blood viscosity and platelet function in patients with Obstructive Sleep Apnea Syndrome treated with nasal continous positive airway pressure. Clinical Hemorheology and Microcirculation;27; 201-207 ; 2002

TartışmaTartışma

AğırAğır OSAS’lı hastalarda plazma viskozitesi OSAS’lı hastalarda plazma viskozitesi akşam daha düşük olmakla beraber tüm akşam daha düşük olmakla beraber tüm gün boyunca yüksek seyretmektedir. gün boyunca yüksek seyretmektedir.

Kan viskozitesini arttıran bu durum, OSAS Kan viskozitesini arttıran bu durum, OSAS hastalarında sabah saatlerinde daha sık hastalarında sabah saatlerinde daha sık gözlenen kardiyovasküler ve gözlenen kardiyovasküler ve serebrovasküler morbidite ve mortaliteyi serebrovasküler morbidite ve mortaliteyi yaratıyor olabilir.yaratıyor olabilir.