VAAZ VE İRŞATTA ETKİLİ İLETİŞİM

SEMİNERİMİZE HOŞ GELDİNİZ

İletişim Duasıبسم الله الرحمن الرحيم

�ن�ه� ط�غ�ى ع�و�ن� إ �ر �ل�ى ف� اذ�ه�ب� إد�ر�ي ح� ل�ي ص� ر� �ب/ اش ال� ر� ق�

م�ر�ير� ل�ي أ� ي�س/ و�

ان�ي د�ة: م�ن� ل�س� �ل�ل� ع�ق �اح و�ل�ي �و وا ق� ه� ق� �ي�ف

ل�ي �ا م�ن� أ�ه ز�ير: ع�ل� ل�ي و� � و�اج

(Tâhâ, 24-29)

Birlikteliğimizin Temel Hedefleri

İletişimin temel ilkelerini tespit etme

Vaaz ve irşat hizmetlerinde bu ilkelerin yansımalarını belirleme

Vaaz ve irşat hizmetlerinde

etkiyi ve verimi olumsuz etkileyen engellere çözüm

üretme İmamlarımızın vaaz ve irşat

becerisini geliştirmek için yapılacak eğitimlere iletişim

özelinde bir yol haritası belirleme

İlkelerimiz

İncitmemek &

İncinmemek

Din Hizmetinde Üç Temel

1. Doğru Bilgi

2. Doğru Yöntem

3. Doğru Uygulama

İletişimden Önce Kendini tanı [Güçlü & Zayıf]

Muhatabı ona has yönleriyle tanı[Cemaati ihtiyaçları, sorunları,

beklentileri vb. yönleriyle tanıma]

“Bir adamı tanımak için düşüncelerini, acılarını,

heyecanlarını bilmemiz lazım hiç değilse. Hayatın maddi

olaylarıyla ancak kronoloji yapılabilir. Kronoloji de

aptalların işidir”(Cemil Meriç)

1. İletişimin Önemi

-halk ve beyân- ل�ق� آن� خ� �ر م�ن� ع�ل�م� ال�ق� �ح الر�

ان� �ن�س� � اإله� ال�ب�ي�ان� ع�ل�م�(Rahman, 1-4)

كمالك تحت كالمك----

در فكر سخن زنده در دهگفت سخن مر

(Mevlâna, Divân-ı Kebir)

Konuşmayı geliştirme çalışmaları

Önyargıları izâle “ ….Allah vergisi” Etkin ve düzenli dinleme

çalışmaları Düzenli olarak, nitelikli kalemlerden

sesli okuma çalışması Ustalık bir zihniyettir, acı çekmektir

ve asimptottur (yaklaşılan ama ulaşılamayan çizgi)

Ustalığın sırrı = Bilinçli pratik

2.İletişimin Rengi-niyet-

(İyi niyet – iyiye niyet) ال� ب�الن/ي�ات� ا األ�ع�م� �ن�م� ، إ

ا ن�و�ى ا ل�ك�ل/ ام�ر�ئ� م� �ن�م� إ و�(Buhâri)

صحة الفهم وحسن القصد من أعظم نعم الله التي أنعم بها على عبده بل ما أعطي

عبد عطاء بعد اإلسالم أفضل وال أجل منهما بل هما ساقا اإلسالم وقيامه عليهما

(İbnü’l-Kayyım, İ’lamu’l-Muvakkıîn)

Niyetin İletişime yansımaları

Cemaatin sayısına göre performansın değişmesi

İlgi çekme kaygısı ve bilgi kullanımında

kontrolsüz hareket etme

3.İletişimin Temeli-değer & saygı-

�ل�ى ل�م� إ ل�ى الل�ه� ع�ل�ي�ه� و�س� ول� الله� ص� س� ا ن�ظ�ر� ر� ل�م�

ا أ�ع�ظ�م�ك� ب:ا ب�ك� م�ن� ب�ي�ت� م� ح� �ر : " م� ال� ال�ك�ع�ب�ة�، ق�ن�د� الله� ة� ع� م� �ر ؤ�م�ن� أ�ع�ظ�م� ح� ل�ل�م� ، و� ت�ك� م� �ر أ�ع�ظ�م� ح� و�

ن�ك� م�(Beyhaki, Ş. İman)

ال� ق� دا:. ف� د�ن�ى ك�اس� الل�ه� ت�ج� ول� الل�ه� إ�ذا: و� س� ال� ي�ا ر� ق� ف�ن�د� الل�ه� الن�ب�ى£ -صلى الله عليه وسلم- » ل�ك�ن� ع��ن�ت� غ�ال� ن�د� الل�ه� أ ال� » ل�ك�ن� ع� و� ق�

د� «. أ� ت� ب�ك�اس� � ل�س«

(Müsned)

Vaaz ve irşatta muhataba yönelik değer göstergeleri Hitap cümlelerinin etkin

kullanılmasıOlumlu davranışı pekiştirme

Konuyla bağlantılı dua cümleleri

Suçluya değil suça, günaha vurgu

Genelleme yapmama Vakti verimli kullanma

4. İletişimin Dâvetiyesi

-tebessüm-

ول� س� ا م�ن� ر� م: �ك�ث�ر� ت�ب�س£ د:ا أ �ي�ت� أ�ح� أ ا ر� م�عليه وسلمالل�ه� -صلى الله -

(Tirmizi)

يم�ن� ال� « ي�ر� ف� ة§ و�ال� خ� �ل�ف� أ ؤ�م�ن� م� ال�م�ل�ف� �» ي�أ�ل�ف� و�ال� ي�ؤ

(Müsned)

5. İletişimin Sıhhati

-anlama &güzeli görme-

Ebû Mahzûre(Müsned; Nesâi, Sünen; İ. Mâce, Sünen)

Muâviye b. Hakem:ن�ه� ا م� ن� ت�ع�ل�يم: ب�ل�ه� و�ال� ب�ع�د�ه� أ�ح�س� ا ق� ع�ل/م: �ي�ت� م� أ ا ر� م�

ن�ي ت�م� ب�ن�ي و�ال� ش� ر� ن�ي و�ال� ض� ر� ا ك�ه� الل�ه� م� و� ف� �ء§ م�ن �ي ا ش� يه� ل�ح� ف� �ة� ال� ي�ص ال� ذ�ه� الص� ال� إ�ن� ه� ق�

اء�ة� ر� الت�ك�ب�ير� و�ق� ب�يح� و� �و� الت�س ا ه� �ن�م� م� الن�اس� إ ك�ال�آن� �ر ال�ق�

(Müslim)

Vaazda iletişimin sıhhati için

Marifetin iltifata tabi olduğu gibi iltifatın da marifete tabi

olduğunu unutmama Muhataba olumlu bakma

Halkın irfanına güven Kısa cümleler kurma

Ses tonunu ve hızını doğru ayarlama

6.İletişimin Devamı“İşi Kolay Kılma”

ج� ر� ع�ل� ع�ل�ي�ك�م� ف�ي الد/ين� م�ن� ح� ا ج� و�م�(Hac, 78)

ك/ن�وا) و�ال� وا(و�س� ر� ب�ش/ وا ، و� ر� وا و�ال� ت�ع�س/ ر� ي�س/وا ر� ت�ن�ف/(Buhari)

�د�ك�م ب� أ�ح� �ذ�ا غ�ض� إ وا و� ر� وا و�ال� ت�ع�س/ ر� ي�س/ ع�ل/م�وا و��ك�ت �ل�ي�س ف�(Müsned)

“gelin tanış olalım işi kolay kılalım”

Vaazda iletişimi devamlı kılmak için Uygulanabilirliği ön plana çıkarma

Çözüm üretme Dikkat çekme ama dikkati

hapsetmeme Ara özetlerle dinlemeyi etkin kılma

“Anlatacağım çok husus vardı ama…”; “buraya özellikle dikkat çekiyorum; hiç

unutmayın” vb.ifadelerden kaçınma Kısaca vaazı dinleyeni “ben bunu yapamam” değil “evet ben hocanın

dediklerini başarabilirim” duygusuyla uğurlama

7. İletişimin Hedefi- Algıyı, İlgiyi ve Duyguyu yönetmek

-

�ن�ه� ك�ان� « د�ث� الن�اس� أ ال� ي�ت�ح�اب�ه� ح� �ص

ت�ل� أ� � » ي�ق(Buhari)

Algıyı, ilgiyi ve duyguyu yönetmek için

Vaaza etkin giriş (AİD) Duygu – bilgi dengesini gözetme (D)

Duygu yatırımı yapma (D) Dışarıdakine değil karşıdakine

konuşma (İ) Mecaz içeren ayet vb. bilgileri

altyapıyı hazırlamadan sunmama (A) Yoklama değil varlama yapma (D)

Yaşanılabilir örnek verme (Aİ) Bilgiyi anlamlandırma (İ)

8. İletişimin Tamiri

-özür dilenme-» �و

ه� أ� ض� �د� م�ن� ع�ر ة§ أل�ح� م�ن� ك�ان�ت� ل�ه� م�ظ�ل�م�ب�ل� أ�ن� ال� ن�ه� ال�ي�و�م� ، ق� ل�ل�ه� م� ل�ي�ت�ح� ء� ف� �ى ش�ه�م§ ، إ�ن� ك�ان� ل�ه� ع�م�ل§ �ي�ك�ون� د�ين�ار§ و�ال� د�ر

�إ�ن� ل�م� ت�ك�ن ت�ه� ، و� د�ر� م�ظ�ل�م� ن�ه� ب�ق� ذ� م� ال�ح§ أ�خ� ص�م�ل� ح� ب�ه� ف� اح� ي/ئ�ات� ص� ذ� م�ن� س� ن�ات§ أ�خ� س� ل�ه� ح�

» ع�ل�ي�ه�(Buhari; Ahmed b. Hanbel)

Bir özür kategorik olmalı

Vaazda iletişimi tamir için

Yanlış, eksik bilgilendirmeleri ve anlatımları vaktinde tashih etme

Gereksiz özür ve helalleşmeden kaçınma

Şartlı ve suçlayıcı özür dilememe

İletişim Engelleri ve Yansımaları

Kibir- Haset - Riya - Süm’a- Ucb – Zillet

Aşağılama - küçümseme- umursamama - reddetme-genellleme-yönlendirme-

tanımlama….

Özet yerineNitelikli bir iletişim için

Akl-ı Selim Kalb-i Selim Zevk-i Selim

sahibi olmalıNitelikli bir iletişim için

öz göz söz

Etkin ve verimli olmalı

5 İlke

ع�ود� << �أ�ن� ع�ب�د� الل�ه� ب�ن� م�سا و�م: د/ث� ق� �ن�ت� ب�م�ح� ا أ ال� م� ق�م� إ�ال� ول�ه� د�يث:ا ال� ت�ب�ل�غ�ه� ع�ق� ح�

ت�ن�ة: م� ف� ه� ك�ان� ل�ب�ع�ض�(Müslim, Mukaddime, 5)

د/ث�وا الن�اس� << ال� ع�ل�ى« ح� ق� �ب£ون� أ�ن �ت�ح� ا ي�ع�ر�ف�ون� ، أ ب�م�

ول�ه� س� ي�ك�ذ�ب� الل�ه� و�ر�(Buhari, İlim, 49)

�ذ�ا ول� الل�ه� إ س� ل�ت� ي�ا ر� ال� ق� ع�ن� ع�ل�ى¼ ق�م�

اة� أ� م� �ك�ة� ال�م�ح ب�ع�ث�ت�ن�ى أ�ك�ون� ك�الس/ال� ى ال�غ�ائ�ب� ق� ا ال� ي�ر� ى م� د� ي�ر� اه� الش�

ى ال�غ�ائ�ب� ا ال� ي�ر� ى م� د� ي�ر� اه� » » الش�(Müsned, I, 83)

ن� الن�ب�ى� -صلى الله عليه وسلم- <<أ�

ن�ه�ى ع�ن� ال�غ�ل�وط�ات�(Ebû Davud, İlim, 8)

د/ث� ب�ك�ل/ << ء� ك�ذ�ب:ا أ�ن� ي�ح� �ر ى ب�ال�م� ك�ف�م�ع� ا س� م�

(Müslim, Mukaddime, 5; E. Davud, Edeb, 80)

İmamlarımıza yönelik seminerlerde

vaaz ve iletişim becerisini geliştirmek

için ne tür uygulamalar yapabiliriz yapabiliriz?

1. Nitelikli bir vaazı özet olarak dinleme ve değerlendirme

> Dinlemeden önce gerekli yönergeler verilir

> Vaaza giriş, ses tonu, vücut dilini kullanma,özetleme, konu bütünlüğü

vb. hususlarda değerlendirmeler alınır.

> Siz olsaydınız bu konuda farklı neler yapardınız / nasıl giriş yapardınız /

nasıl özetlerdiniz / Hitab cümleniz ne olurdu vb. sorularla vaaz

değerlendirilir.

2. Nitelikli yazılı bir metni okuma > Alanımızla ilgili nitelikli bir

metin seçilir > Katılımcıların bu metni

okumaları ve sınıfın huzurunda sunmaları sağlanır

Okurken vurgulara, telaffuzlara işaret edilir

> Dinleyicilerden bu metinden anladıklarını kendi ifadeleriyle

özetlemeleri istenir

3. Gurup çalışması Oluşturulan guruplara bir konu verilir

Gurubun bu konu hakkında 10 – 15 dakikalık bir vaaz hazırlaması istenir.

Gurup içerisinde her bir üye tarafından vaazın guruba sunulması

ve olgunlaştırılması istenir

> Seçilen bir kişi gurubun vaazını tüm sınıfla paylaşır ve sınıf olarak vaaz

sunumu değerlendirilir.

Uygulamalarda Genel İlkeler

1. Özgüven kazandırılmalı 2. Değerlendirmelerde iki temel yönerge

kullanılmalı - Neleri güzel yaptı? - Siz olsaydınız nasıl yapardınız? 3. Alkış gibi motive araçları da

kullanılabilir 4. Kuvvetli ve geliştirmeye açık yönler

vurgulanmalı 5. Övgüler sonucu başarmaya değil strateji

ve çabaya yönelik, net ve gerçek olmalı

Sorgulama Doğru niyetle, uygun üslupla,

değerinize ve saygınlığınıza zarar vermeden, tebessümle, sizleri

anlama ve sahip olduğunuz güzellikleri keşfetme çabası

içinde işi zorlaştırmadan, ilgi ve algıyı olumlu duygularla

yöneterek özür dilemeye hacet bırakmayacak bir çalışma

yapabildik mi?

Bu birliktelik bize

ne kazandırdı?

من يصلح ما بينه وبين الله

يكفه الله ما بينه وبين الناس

(Efendimiz’in (sav) ilk Cuma Hutbesinden)

Dua ve

Selam ile

فى أمان الله

İleri Okumalar İçin 1. Din Öğretimi, S. Akyürek 2. Tidef, Etkili Din Öğretimi 3. Din Eğitiminde İletişim ve Dini tutum, Mevlüt Kaya 4. Psiko Sosyal Açıdan Dini İletişim, Mustafa Köylü 5. Asr-ı Saadet ve Raşid Halifeler Döneminde Hitabet,

M. Reşid Özbalıkçı 6. Dini İletişim, Suat Cebeci 7. “Muhammed” (Hitabeti) Mad., DİA 8. Terapi, Kemal Sayar 9. Yeniden İnsan İnsana, Doğan Cüceloğlu 10. Drive, Daniel H. Pink, MediaCat yay. 11. İşte Bu Fikir Tutar, Optimist yay.