ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

---------------------------- * -------------------------

ĐOÀN THỊ THU DUNG

VAI TRß CñA THAM VÊN §èI VíI PHô N÷ SAU SINH

BÞ KHñNG HO¶NG T¢M Lý T¹I HUYÖN Tõ LI£M, Hµ NéI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Công tác xã hội

Mã số: 60 90 01 01

Giảng viên hướng dẫn GS.TS Lê Thị Quý

Hà Nội - 2014

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy, cô giáo Khoa Xã hội

học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, cán bộ,

nhân viên làm việc tại Trung tâm kiểm dịch y tế quốc tế Hà Nội, cùng gia đình và

bạn bè đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Đặc biệt, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc tới GS.TS.Lê Thị Quý đã

tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này./.

Học viên

Đoàn Thị Thu Dung

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan những nội dung trong luận văn này là công trình nghiên

cứu do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn trực tiếp của GS.TS. Lê Thị Quý.

Các nội dung tham khảo dùng trong luận văn đều được trích dẫn rõ ràng tên

tác giả, tên công trình, thời gian và địa điểm công bố.

Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo, tôi xin hoàn toàn chịu

trách nhiệm.

Hà Nội, ngày 30 tháng 11 năm 2014

Người thực hiện

Đoàn Thị Thu Dung

MỤC LỤC

MỤC LỤC ........................................................................................................ 1

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... 3

PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 4

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................ 4

2. Vài nét về tổng quan nghiên cứu của đề tài. ....................................... 5

3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài .. Error! Bookmark

not defined.

4. Đối tượng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu .. Error! Bookmark not

defined.

5. Phạm vi nghiên cứu .......................... Error! Bookmark not defined.

6. Câu hỏi nghiên cứu ........................... Error! Bookmark not defined.

7. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.

8. Giả thuyết nghiên cứu và khung lý thuyết ....... Error! Bookmark not

defined.

9. Phương pháp nghiên cứu .................. Error! Bookmark not defined.

PHẦN NỘI DUNG ..................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU

...................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

1.1. Các khái niệm công cụ ...................... Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Tham vấn .................................... Error! Bookmark not defined.

1.1.2. Khủng hoảng tâm lý .................... Error! Bookmark not defined.

1.1.3. Công tác xã hội ........................... Error! Bookmark not defined.

1.2. Các lý thuyết ứng dụng ..................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Lý thuyết hệ thống sinh thái ....... Error! Bookmark not defined.

1.2.2. Lý thuyết can thiệp khủng hoảng Error! Bookmark not defined.

1.2.3. Quan điểm về giới và phát triển .. Error! Bookmark not defined.

1.3. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........... Error! Bookmark not defined.

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KHÓ KHĂN TÂM LÝ CỦA PHỤ NỮ

SAU SINH VÀ VAI TRÕ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI

TRONG THAM VẤN TRỢ GIÖP CHO PHỤ NỮ SAU SINH CÓ KHÓ

KHĂN VỀ TÂM LÝ .................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

2.1 Thực trạng khó khăn tâm lý của phụ nữ sau sinh Error! Bookmark

not defined.

2.2 Nhu cầu được tham vấn tâm lý của phụ nữ sau sinh .............. Error!

Bookmark not defined.

2.3. Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong tham vấn cho

phụ nữ sau sinh có khó khăn tâm lý ....... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN ................................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

KHUYẾN NGHỊ ......................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 9

PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

PNSS : Phụ nữ sau sinh

SS : Sau sinh

PN : Phụ nữ

CTXH : Công tác xã hội

XH : Xã hội

KH : Khủng hoảng

KHTL : Khủng hoảng tâm lý

TV : Tham vấn

TVTL : Tham vấn tâm lý

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Mang thai sinh đẻ để phát triển nòi giống là một sứ mệnh thiêng

liêng của người phụ nữ và chỉ có duy nhất người phụ nữ làm được. Tuy

nhiên giai đoạn này người phụ nữ gặp không ít những khó khăn về vật

chất cũng như tinh thần. Nhu cầu được hỗ trợ về vật chất đặc biệt là về

sức khỏe tâm thần, tâm tư tình cảm cần thiết hơn bao giờ hết trong giai

đoạn này. Thực tế cho thấy người thân đặc biệt là người chồng và gia đình

chồng trong giai đoạn này cần có nhận thức toàn diện và sâu sắc về giai

đoạn nhạy cảm này của người phụ nữ.

Trải qua một cuộc thay đổi lớn về thể chất sau sinh với những biến

động lớn về tâm lý làm người phụ nữ dễ bị khủng hoảng. Có nhiều mức độ

khủng hoảng: người bị khủng hoảng trầm trọng dẫn đến giết con, tự hủy hoại

bản thân…do sinh con ngoài ý muốn, chửa không được thừa nhận hay “chửa

hoang”, có thai không phải con trai do định kiến nhà chồng, chồng có bồ…;

Các trường hợp khủng hoảng bình thường như: lo lắng sợ hãi một cách thái

quá, thờ ơ với con, thiếu tự tin vào bản thân, nhìn nhận vấn đề sai lệch, tưởng

tượng những câu chuyện không có thực; bi quan chán nản với cuộc sống.

Từ thực trạng những khó khăn của phụ nữ sau sinh và nhu cầu của họ

về việc hỗ trợ về sức khỏe tâm thần – tâm tư tình cảm. Trong khi thực tế

người thân xung quanh còn hạn chế về nhận thức chưa quan tâm đúng mức

đến giai đoạn sau sinh của chị em phụ nữ dẫn đến những hệ quả không tốt đến

chất lượng cuộc sống của bà mẹ trẻ em và bầu không khí của gia đình. Trước

những thực trạng đó thì vai trò của Công tác xã hội đặc biệt là tham vấn có

vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người phụ nữ trong giai đoạn này.

Trong giới hạn nghiên cứu của đề tài tác giả xin đi sâu vào nghiên cứu

vai trò của Công tác xã hội đặc biệt dưới góc độ của tham vấn đối với những

trường hợp phụ nữ sau sinh bị khủng hoảng thường – trường hợp bình thường

không phải trường hợp đặc biệt. Đề tài cũng xin được giới hạn trong nghiên

cứu của mình xem xét thực trạng của phự nữ sau sinh, nhu cầu và đáp ứng của

người thân trước những nhu cầu của họ; Xem xét Công tác xã hội cá nhân đặc

biệt là tham vấn cần thiết như thế nào đối với giai đoạn này của họ. Tên đề tài

của tôi là: “Vai trò của tham vấn đối với phụ nữ sau sinh bị khủng hoảng tâm

lý tại huyện Từ Liêm, Hà Nội”.

2. Vài nét về tổng quan nghiên cứu của đề tài.

Trong phần lịch sử nghiên cứu đề tài, chúng tôi xin chia các tài liệu nghiên

cứu theo các vấn đề cụ thể như sau:

2.1. Nhu cầu tham vấn

Đã có nghiên cứu chỉ ra rằng Tham vấn ngày càng cần thiết trong xã

hội hiện đại và nhu cầu ngày một lớn hơn. Trong trang ctd.org.vn của Trung

tâm đào tạo phát triển cộng đồng đã đưa ra bài nghiên cứu theo Tạp chí Tâm

lý học ngày 21/08/2011 chỉ ra rằng Tham vấn tâm lí – Một dịch vụ cần phát

triển ở Việt Nam (Phần hai). Trong bài nghiên cứu này tác giả đã đưa ra thực

tế phát triển của dịch vụ này tại các nước trên thế giới trước thực trạng các

vấn đề xã hội ngày một phức tạp. Tại Việt Nam bài nghiên cứu này cũng chỉ

ra “Ở Việt Nam hiện nay, mặc dù còn nhiều tranh luận về thuật ngữ, song kết

quả một số điều tra, nghiên cứu gần đây như của Trường Cao đẳng Lao động

- Xã hội (1997, 2004), Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội

(2002), Khoa Tâm lý - Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (2004)

v.v... cũng như hoạt động thực tiễn cho thấy nhu cầu của loại hình dịch vụ này

đang có chiều hướng tăng lên, đặc biệt là ở các khu vực đô thị, thành phố lớn”

– Trích dẫn từ bài nghiên cứu Tham vấn tâm lí - Một dịch vụ cần phát triển

ở Việt Nam (phần 2) trên Tạp chí tâm lí được đăng trên trang ctd.org.vn của

Trung tâm đào tạo phát triển cộng đồng ngày 21/08/2011 của Tác giả Bùi Thị

Xuân Mai.

2.2 Nghiên cứu về phụ nữ sau sinh về mặt y sinh học – chăm sóc sau

sinh về mặt y tế

Trong Luận án nghiên cứu Tiến Sĩ của tác giả Phạm Phương Lan – Bộ

giáo dục đào tạo và Bộ y tế công bố năm 2014, đã nghiên cứu về “Thực trạng

chăm sóc sau sinh của bà mẹ ở hai bệnh viện trên địa bàn Hà Nội và đánh giá

mô hình chăm sóc sau sinh tại nhà”.

Trong nghiên cứu này đã đưa ra xem xét chi tiết, sâu sắc về các nội dung

chăm sóc sau sinh cho bà mẹ và trẻ em về mặt y tế. Về kết quả nghiên cứu tác

giả đã mô tả thực trạng kiến thức thực hành việc chăm sóc sau sinh đối với chị

em phụ nữ và nhu cầu chăm sóc sau sinh của họ như thế nào; Nghiên cứu cũng

xem xét thực trạng chăm sóc sau sinh tại nhà cho bà mẹ trẻ em. Ngoài ra tác giả

cũng đưa ra nội dung chăm sóc sau sinh theo hướng dẫn quốc gia:

“Từ ngày thứ hai đến 6 tuần nếu bà mẹ xuất viện các cán bộ y tế thực

hiện chăm sóc cần thực hiện quy trình:

- Về phía người mẹ:

+ Vệ sinh hàng ngày

+ Chăm sóc vú

+ Tư vấn: Giải quyết vấn đề tâm lý (nếu có)…..

Luận án đi sâu vào nghiên cứu về những nhu cầu của PNSS là chăm

sóc về ý tế như vết mổ; chế độ dinh dưỡng, cách cho con bú ….Luận án cũng

đưa ra các mô hình chăm sóc sau sinh tại một số nước trên thế giới và để xem

xét một cách toàn diện về thực trang ở Việt Nam. Luận án đã đánh giá nhu

cầu hiện tại của PNSS và mức độ đáp ứng với nhu cầu trên thực tế của họ.

Luận án của tác giả đã thành công trong nghiên cứu về Thực trạng

chăm sóc bà mẹ sau sinh ở hai bệnh viện lớn và đánh giá mô hình chăm sóc

sau sinh tại nhà. Trong khuôn khổ của đề tài tác giả Phạm Phương Lan tập

trung quan tâm về việc chăm sóc sau sinh cho bà mẹ và bé về mặt y sinh học

một cách khoa học và sâu sắc. Trong giới hạn của đề tài tác giả chưa đi

nghiên cứu sâu về vấn đề hỗ trợ, chia sẻ về mặt tinh thần cũng như chưa đi

sâu vào xem xét những khó khăn về tâm lý của PNSS.

2.3. Những biến đổi về tâm lý của phụ nữ sau sinh con.

Có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra Phụ nữ sau sinh gặp một số biến đổi về

tâm lý gây khó khăn đến cuộc sống của họ. Trong tạp chí Tâm lý học, số 4

(121), 4 – 2009 tác giả Nguyến Linh Trang - Trung tâm nghiên cứu về Phụ

nữ, Đại học Quốc gia Hà Nội đã đưa ra mốc thời gian cho thấy việc nghiên

cứu về sự biến đổi của PNSS về mặt tâm lý đã có từ thời cổ đại qua các tác

phẩm của nhà y học Hippocrates đã có những dấu hiệu nhận thấy phụ nữ sau

sinh có những biến đổi về tâm lý và đến đầu thế kỷ XIX không chỉ có các nhà

y học nghiên cứu mà còn có các nhà tâm thần học, xã hội học quan tâm.

Trong bài nghiên cứu này tác giả cũng đưa ra 3 mức độ biến đổi

tâm lý mà phụ nữ sau sinh hay gặp phải do kết quả nghiên cứu của các

nhà nghiên cứu trước đó. Dù ở mức độ nào người phụ nữ sau sinh đều cần

được hỗ trợ , chia sẻ về kiến thức, kinh nghiệm và tâm lý đsể vượt qua

giai đoạn khó khăn của mình.

Tác giả cũng đưa ra biểu hiện rõ nhất của sự biến đổi tâm lý ở người

phụ nữ sau sinh là rất dễ khóc: 33,3% dễ khóc, 24,1% lo sợ, 16,6% cáu gắt,

9,6% tủi thân, 16,6% là khác. Trong bài viết tác giả cũng phân tích những

chia sẻ của các bà mẹ về tâm trạng sau sinh và nhận thấy trong 30 phụ nữ có

độ tuổi dưới 35 có 18 bà mẹ ( chiếm 60%) đã từng trải qua trạng thái “Cơn

buồn thoáng qua sau sinh”, 5 bà mẹ ( chiếm 16,6% ) đã từng mắc trầm cảm

sau sinh, một bà mẹ mắc chứng loạn thần sau sinh.

Tác giả cũng nhận định gia đình người thân, đặc biệt người chồng có

vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tâm lý cho phụ nữ sau sinh vượt qua giai

đoạn này.

Bài nghiên cứu dưới góc độ xã hội học đã chỉ ra những khó khăn về

tâm lý của PNSS. Tuy nhiên nghiên cứu cũng chỉ ra rằng vai trò của người

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. PGS. TS. Trần Thị Minh Đức (2009), Giáo trình tham vấn tâm lí,

NXB Đại học quốc gia, HN

2. PGS. TS. Trần Thị Minh Đức, Kỹ năng đặt câu hỏi trong tham vấn:

Quan niệm và cách tiến hành, Tạp chí tâm lí học số 2/ 2009

3. PGS. TS. Trần Thị Minh Đức (2000), Bàn về thuật ngữ tư vấn, T/C

ĐH&GDCN

4. TS Bùi Thị Xuân Mai (2008), Giáo trình tham vấn, NXB Lao

Động – Xã hội, Hà Nội.

5. TS Bùi Xuân Mai, Tham vấn – Một dịch vụ xã hội cần được phát

triển ở Việt Nam, Tạp chí tâm lí học số 2/2005

6. Phạm Phương Lan (2014), Thực trạng chăm sóc sau sinh của bà mẹ

ở hai bệnh viện lớn trên địa bàn Hà Nội và đánh giá mô hình chăm sóc sau

sinh tại nhà, Luận án tiến sĩ công cộng, Bộ giáo dục đào tạo và Bộ y tế.

7.GS. TS. Lê Thị Quý (2011), Xã hội học gia đình, NXB Chính trị -

Hành chính Hà Nội

8. Gs. TS. Lê Thị Quý (2010), Giáo trình Xã hội học giới, NXB Giáo

dục Việt Nam, Hà Nội

9. TS Trần Hữu Trung, Ths. Nguyễn Văn Hồi, Hướng dẫn triển khai đề

án trợ giúp xã hội và phục hồi chức năng cho người tâm thần, người rối nhiễu

tâm trí dựa vào cộng đồng (giai đoạn 2011 – 2020), (2011), NXB Thông tin

và truyền thông, Hà Nội

10. Nguyễn Linh Trang, 4 -2009, Một số biến đổi tâm lí của phụ nữ sau

khi sinh con, Trung tâm nghiên cứu về phụ nữ, Đại học quốc gia HN, Tạp chí

Tâm lí học số 4 (121)

11. Công ty tư vấn đầu tư y tế, Tác động của Cairo POA : Giới, nâng

cao vị thế phụ nữ và sức khoẻ sinh sản tại cộng đồng dân cư của Việt Nam /

Công ty tư vấn đầu tư y tế, Tổ chức dân số và phát triển quốc tế, Viện nghiên

cứu và đào tạo JSI.- H., 2002.- 135 tr.

12. Hoàng Bá Thịnh, Những chỉ báo về hoạt động vì quyền và nhu cầu

sức khoẻ của phụ nữ sau hội nghị Bắc kinh : Bài viết cho ARROW trong

khuôn khổ dự án SEAGEP / Hoàng Bá Thịnh.- H. : Trung tâm nghiên cứu

giới, gia đình và môi trường trong phát triển (CGFED), 1998.- 61 tr.

Nguồn Internet:

1.http://www.tamly.com.vn/home/?act=News-Detail-s-4-1283-

Mot_so_dang_khung_hoang.html

http://sharevn.org/index.aspx?Menu=1357&chitiet=1261&Style=1

2. http://suckhoeconnguoi.com/khung-hoang-tam-ly/898-khung-hoang-

duoi-goc-do-tam-ly-hoc.html

3. http://socialwork.vn/2010/06/07/532/

4. (Bài giảng cảu thầy Trần Văn Kham, http://kham.tv)

5. http://hn.24h.com.vn/an-ninh-hinh-su/giet-con-vi-bi-tram-cam-sau-

sinh-c51a453086.html

6. htthttp://giadinh.net.vn/phap-luat/luat-su-roi-le-khi-bao-chua-cho-

thieu-phu-giet-con-moi-de-l

7.http://www.tapchilamdep.com/suc-khoe/suc-khoe-tinh-

than/Can_than_khung_hoang_tam_ly_sau_khi_sinh-29592.dep

8. http://giadinh.vnexpress.net/tin-tuc/to-am/trieu-chung-san-phu-bi-

tram-cam-sau-sinh-2271459.html

9. http://tamlyphunusausinh.blogspot.com/

http://ctxhvn.blogspot.com/2008/05/tham-vn-l-g.html

10. http://ipsard.gov.vn/news/hoithao/Van%20de%20gioi%20va%20p

hat%20trien%20o%20VN.pdf

11. http://ctd.org.vn/vi/tu-van-tam-ly/nghe-tu-van-tam-ly/m1418/tham-

van-tam-li---mot-dich-vu-can-phat-trien-o-viet-nam-(phan-2).html

12. http://tailieu.vn/xem-tai-lieu/nhung-roi-nhieu-tam-ly-thuong-gap-o-

phu-nu-sau-khi-sinh.516101.html

13. ThS. BS. NGUYỄN NGỌC QUANG, Rối loạn tâm thần thời kỳ

mang http://suckhoedoisong.vn/20121025093518429p10c51/roi-loan-tam-

than-thoi-ky-mang-thai-va-sau-sinh.htm, Thứ Năm, 25/10/2012 09:38

14. Webtretho.com/Forum:bamemangthai/saukhisinh

15. BS. Nguyễn Chiến Thắng, Rối loạn tâm thần khi mang thai và sau

sinh, lamchame.com,01-12-2012

16. Theo LÂM NHI , Theo SGTT, Cảnh giác với loạn thần sau khi

sinh, http://www.nhattanhospital.com.vn

17. http://www.nihe.org.vn/uploads/Luan%20an_%20PhamPhuongLan

.final.pdf

18. http://suckhoedoisong.vn/san-phu-khoa/roi-loan-tam-than-thoi-ky-

mang-thai-va-sau-sinh--20121025093518429.htm

19. http://123doc.vn/doc_search_title/1358111-luan-an-nhu-cau-tham-

van-tam-ly-hoc-duong-cua-hoc-sinh-trung-hoc-co-so.htm

20. Phạm Phương Lan (2014), Thực trạng chăm sóc sau sinh của bà

mẹ ở hai bệnh viện lớn trên địa bàn Hà Nội và đánh giá mô hình chăm sóc

sau sinh tại nhà, Luận án tiến sĩ công cộng, Bộ giáo dục đào tạo và Bộ y tế.