Upload
nelle-garcia
View
53
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Velferð og kalt stríð. Kafli 7 Sögueyjan 3 , bls. 68-81. Kafli 7Velmegun. Vaxandi velmegun eftir seinni heimsstyrjöld gerði Ísland sífellt háðara milliríkjaviðskiptum. => Innfluttar neysluvörur Uppbygging velferðakerfis í Evrópu - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Velferð og kalt stríð
Kafli 7 Sögueyjan 3,
bls. 68-81.
2
Vaxandi velmegun eftir seinni heimsstyrjöld gerði Ísland sífellt háðara milliríkjaviðskiptum. => Innfluttar neysluvörur
Uppbygging velferðakerfis í Evrópu Trúin á frjálshyggjuna hafði hrunið í
kreppunni. Vesturlandabúar nutu meiri velmegunar
eftir seinni heimsstyrjöld en heimurinn hafði áður kynnst.
Kafli 7 Velmegun
Lífskjör bötnuðu, velferðarþjónusta jókst og menntun efldist.
Vaxandi neyslusamfélag með stöðugum kröfum um aukin lífsgæði.
Þessi þróun varð mjög hröð á Íslandi á árunum eftir stríð.
=> Íslendingar höfðu stórgrætt á seinni heimsstyrjöld.
Kafli 7 Velmegun
- Bandaríkjamenn og Bretar á Íslandi höfðu hjálpað Íslendingum að selja vörur á góðu verði til útlanda.
- Hlutverk stjórnvalda var að nýta stríðs-gróðann til að byggja upp varanlega hagsæld fyrir þjóðina.
Kafli 7 Velmegun
- Bandaríkin og Sovétríkin höfðu verið bandamenn í stríðinu gegn nasistum. En nú varð fjandskapur á milli þessara helstu hervelda => „Kalda stríðið“ hefst- USA: Lýðræði og frjálsan markað USSR: Kommúnískt einræði- Ísland féll undir áhrifa- svæði USA.
Kafli 7 Kalda stríðið
1944 mynduð ríkisstjórn af Sjálfstæðisflokki, Alþýðu- flokki og Sósíalista-flokknum.
Ríkisstjórnin fór út í miklar fjárfestingar og nýsköpun í atvinnulífi, sérstaklega sjávarútvegi.
Mikið keypt af nýjum vélbátum og togurum. Síldarverksmiðjur og frystihús byggð víða
um landið.
Kafli 7 Nýsköpun
Uppbyggin atvinnulífsins var full hröð. Langt tímabil með miklum sveiflum í
hagkerfinu hefst. Slök efnahagsstjórn og mikil verðbólga einkenndi þetta tímabil.
Konur koma í auknum mæli út á vinnumarkaðinn. Fengu skattaafslátt sem hvatningu.
Atvinnuleysi hvarf að mestu.
Kafli 7 Nýsköpun
Haftakerfi komið á 1947 eftir að stríðsgróðanum hafði verið eytt.
Gjaldeyrissjóðir höfðu tæmst því innflutningur var miklu meiri en útflutningur.
Stjórnvöldu ákváðu að hefta innflutning með vöruskömmtun => Sjá næstu glæru
Kafli 7 Haftakerfi
Nýsköpunarstjórnin lagði mikla áherslu á uppbyggingu velferðarkerfisins. Fyrirmyndir frá Norðurlöndunum og Bretlandi.
Menntun, almannatryggingar og heilbrigðismál áttu að vera á forræði ríkisins. Allir íbúar landsins áttu að vera jafnir fyrir þessu kerfi.
Útgjöld ríkisins jukust vegna þessara málaflokka, en tekjur og verðmætasköpun líka með menntaðra vinnuafli og þróaðra atvinnulífs
Kafli 7 Velferð
Ný fræðslulög sett 1946. Skólaskylda frá 7-14 ára. Allir áttu að hafa jafnan rétt til menntunar. Fjórir framhaldsskólar sem útskrifuðu stúdenta: MR (Menntaskólinn í Reykjavík) MA (Menntaskólinn á Akureyri) ML (Menntaskólinn á Laugarvatni) VÍ (Verzlunarskóli Íslands) Tækniskóli Íslands stofnaður 1964. Betri tækifæri til náms í þéttbýli en
í sveitum. Héraðsskólar með heima-vistir bæta úr þessu.
Mikil fjölgun nemenda í framhalds-námi allan seinni hluta 20. aldar.
Kafli 7 Menntun
Með fullveldi 1918 var ákveðið að Ísland skyldi vera vopnlaust og hlutlaust land.
Eftir seinni heimsstyrjöld skiptu stórveldin USA og Sovétríkin heiminum upp í áhrifasvæði. Ísland varð hluti af áhrifasvæði USA.
Togstreita stórveldanna tveggja var kallað ,,kalda stríðið“ (samanber glæra 5)
Kafli 7 Kalda stríðið
Vegna legu Íslands í miðju Atlantshafi var það talið hernaðarlega mikilvægt. USA vildi hafa þar herstöð.
Miklar deilur í landinu um það hvort USA ætti að fá að hafa áfram herstöð hér. Leyft að hafa óvopnað lið.
Samþykkt með Keflavíkur-samningnum 1946
Kafli 7Keflavíkursamningurinn
USA hafði áhyggjur af upplausnarástandi í Evrópu eftir stríðið og að þjóðir gengu í lið með Sovétríkjunum.
1948-1951 veitti USA svokallaða Marshall-aðstoð við uppbyggingu í stríðsþjáðri Evrópu.
Íslendingar áttu í raun ekki rétt á Marshall aðstoð. Ísland hafði stórgrætt á stríðinu.
Íslendingar fengu Marshall aðstoð í skiptum fyrir herstöð USA í Keflavík. Hún var starfrækt frá 1946-2006.
Þegar upp var staðið fengu Íslendingar meiri aðstoð miðað við höfðatölu en nokkur önnur þjóð.
Kafli 7 Marshall aðstoðin
Kalda stríðið magnaðist allan 5. áratuginn. 1948 – Valdarán kommúnista í Tékkóslóvakíu Berlíadeilan – endaði með að borginni var skipt
upp í tvo hluta austur og vestur Berlín. Kommúnistar komust til valda í Kína 1949 eftir
borgarastríð. NATO stofnað 1949. stofnað af USA,Kanada og
flestum löndum í Vestur- Evrópu. Mikil áhersla lögð á að Ísland gengi í
bandalagið vegna hernaðarlegs mikilvægis landsins.
Kafli 7 Nato
Mótmælin á Austurvelli 1949
Þjóðin algerlega klofin í afstöðu sinni til inngöngu.
Meirihluti Alþingis var með þátttöku en Sósíalistar á móti. Töldu það brot á hlutleysisstefnu landsins.
Mikil mótmæli á Austurvelli 30. mars 1949 þegar Alþingi tók málið fyrir.
Mikil átök milli lögreglu og mótmælenda Andstæðingar aðildar höfðu krafist
þjóðaratkvæðagreiðslu um málið en ekki fengið.
Kafli 7 Nato – frh.
1951 var gerður svokallaður Herstöðvarsamningur við USA. Bandaríkjamenn skyldu tryggja öryggi Íslands gegn
erlendum öflum. Fyrst voru um 5000 fastir hermenn í Keflavíkurstöðinni. Herinn átti að gæta flug og siglingaleiða á N-Atlandshafi. Þjóðin algerlega klofin í afstöðu til veru herliðsins. Sérstakur flokkur sem barðist gegn herstöðinni var til um
tíma – Þjóðvarnarflokkurinn. Samtök herstöðvarandstæðinga stofnuð 1960 Önnur samtök sem kölluðu sig ,,Varið land“ söfnuðu
undirskriftum með veru hersins. Margir græddu á veru hersins og er talið að lengi hafi um
10% af gjaldeyristekjum landsins komið þaðan.
Kafli 7 Herstöðin