VETROVIO vetrovima >>Stalni vetrovi >>Pasati
>>Antipasati >>Zapadin vetrovi >>Istocni ili
polarni vetrovi >>Periodicni vetrovi >>Monsuni
>>Dnevni vetrovi >>Lokalni vetrovi >>Kosava
>>Bura i Jugo >> Fen >>Tornado >>Zanimljive
slike >>
O vetrovimaVazdusna kretanja u atmosferi nastaju usled razlika
izmedju temperatura susednih vazdusnih masaPri tome vazduh struji
od anticiklona ka ciklonuHorizontalno kretanje vazduha naziva se
vetar
Pravac i brzina vetraPravac vetra se oznacava sa koje strane
sveta vazduh struji I predstavlja se graficki na ruzi vetrova. Ruza
vetrova ima 8-16 pravaca. Ucentru ruze se upisuje trajanje tisina
vreme osmatranja bez vetra. Pravac se odredjuje pomocu Vildovog
vetrokaza na visini od 6-12 mBrzina vetra predstavlja brzinu
cestica vazduha. Meri se anometrom i izrazava se u m/s. Na brzinu
vetra najvise uticu reljef, biljni pokrivac, i drugi objekti na
zemljistu.
Jacina vetraJacina vetra predstavlja pritisak koji on vrsi na
vertikalnu povrsinu. Odredjuje se po Boforovoj skali, koja ima 13
stepeni utvrdjenih prema dejstvu vetra na razne premete. U
unutranjosti kopna najveca brzina je oko poneva, a najmanja nocu. A
u primorskim krajevima najveca brzina je nocu, a oko podneva.
Boforova skala
Stalni vetroviStalni vetrovi ucestuju u opstoj cirkulaciji
atmosfere. Nazivaju se os planetarni vetrovi jer neprekidno duvaju
preko Zemljine povrsine. U njih spadaju:PasatiAntipasatiZapadni
vetroviIstocni ili polarni vetrovi
PasatiPasati su prizemni vetrovi i duvaju u sloju troposfere do
visine od 2000m.Dolaze iz suptropskih oblasti visokog vazdusnog
pritiska 30o N i S i usmereni su prema ekvatoru. Zbog zemljine
rotacije skrecu ka zapadu tako da dobijaju severoistocni prevac (na
severnoj polulopti), odnosno jugoistocni pravac (na juznoj
polulopti)Iznad ekvatora gde se sudaraju pasati sa severa I juga
nalazi se pojas ekvatorijalnih tisina, on se prostire izmedju 2o I
8og.s.
AntipasatiAntipasati su visinski vetrovi koji duvaju iznad
pasata I od ekvatora ka suptropskim oblastimaPod uticajem rotacije
zemlje skrecu ka istoku I na taj nacin postaju jugozapadni odnosno
severozapadni vetroviNagomilane vazdusne mase u suptropskim
oblastima najvecim delom se spustaju ka povrsini I zbog
preovladjujucih silaznih vazdusnih strujanja nema vetraTako se na
obe hemisfere obrazuju pojasevi suptropskih tisina u kojima vlada
vedro I suvo vreme
Zapadni vetroviZapadni vetrovi duvaju izmedju 40o I 65o
g.s.Vazdusne mase dolaze iz oblasti suptropskog anticiklona I zbog
zemljine rotacije skrecu ka istoku, odnosno imaju zapadni pravac
kretanjaOvi vetrovi su jaci u visim geografskim sirinama I
izrazitiji su zimi nego leti
Istocni ili polarni vetroviNastaju kao posledica strujanja
vazduha iz polarnih oblasti visokog vazdusnog pritiska prema
depresijama oko stozernikaPod uticajem zemljine rotacije I skrecu
ka zapadu I dobijaju skoro istocni pravac
Polarni vetroviOko 60og.s. sudaraju se sa zapadnim vetrovima,
dizu u vis I krecu ka polovima
Periodicni vetroviSezonske promene atmotsferskog pritiska u
jednom istom mestu prouzrokuju strujanje vazduha u toku izvesnog
vremenskog perioda u jednom pravcu, a u toku sledeceg perioda u
drugom pravcuTo su periodicni vetrovi monsuniDele se na: Zimske
(Duvaju sa kopna ka moru)Letnje (Duvaju sa mora ka kopnu)
Letnji monsuniTo su vlazni vetrovi I oni donose obimne padavine
jer duvaju sa mora (visi vazdusni pritisak) ka kopnu (nizi vazdusni
pritisak)Duvaju u periodu od Juna do Septembra
Zimski monsuniTo su veoma suvi vetrovi I duvaju sa kopna (visi
vazdusni pritisak) ka moru (nizi vazdusni pritisak)Oni duvaju u
periodu od Septembra do Marta
Dnevni vetroviNazivaju se dnevni vetrovi I u njih spadaju:
danik, nocnik, dolinski vetar I gorski vetarDnevni vetrovi su
najizrazitiji u tropskim predelima gde je veliko dnevno kolebanje
temperature vazduhaU umerenim sirinama obrazuju se u toku leta pri
vedrom vremenu
Lokalni vetroviLokalni vetrovi su karakteristicni za odredjene
oblasti na zemljiNastaju pod uticajem lokalnih prirodnih uslova I
imaju uvek isti pravac I podrzavaju iste vremenske
prilikeNajpoznatiji vetrovi ove vrste su: kosava,bura, jugo, fen,
tornado, maestral
KosavaKosava duva u severoistocnim delovima SrbijeTo je
jugoistocni I istocni vetar koji nastaje kada je visok vazdusni
pritisak nad Ukrajinom I Rumunijom, a nizak iznad Jadranskog mora I
zapadnog SredozemljaDuva na udare cija je brzina 100 km/hNajcesce
se javlja u jesen I zimuOna je suv vetar I donosi vedro vreme
Bura i jugoBura je suv vetar koji duva duz istocne obale
Jadrana. Duva sa kopna ka moruJugo duva po uzduznoj osi Jadrana.
Duva sa kopna ka moru.
FenFen je jak I slapovit planinski vetar koji dolazi topliji
nego sto je bio vazduh pre duvanja fenaFen donosi vedro I toplo
vremeU zimskom periodu izaziva lavine I naglo topljenje snegaLeti
ako dugo duva moze da osusi vazduh I da se sumski pozari brzo I
lako sire
TornadoTornado je vrlo snazan vazdusni vrtlog u obliku levka,
koji se spusta ispod olujnih oblaka I sastoji se od kapljica vode,
peska, prasine I raznih predmeta koje jak vetar podize sa tla.
TornadoJavlja se u SAD I MeksikuKrece se brzinom do 50 km/hU
samom vrtlogu vazduh rotira brzinom od 160 km/h do 800km/hUkoliko
nastane na moru, onda se naziva morska pijavica ili trombaMorske
pijavice se javljaju I na jadranskom moru I traju od nekoliko
minuta do jednog casaTornado nanosi velike stete I ostavlja pustos
iza sebe
