POLİTİK OLAYLARIN KADIN MODASINA TEMATİK YANSIMALARIÜZERİNE

BİR ANALİZ

DOÇ. DR. Emine KOCA* Gözde DAĞLAR**

ÖZET

1900-1910 yılları arasında yaşanan politik olayların oluşturduğu trendler ve kadın modasına

tematik yansımalarının incelenmesinin amaçlandığı bu nitel araştırmada; etki alanı güçlü

olarak görülen üç politik olay araştırma kapsamına alınarak, doküman inceleme yöntemi ile

incelenmiştir. 1900 Boxer Ayaklanması, 1905 Japon –Rus Savaşı ve 1905- Rus Devrimi ile

ilgili kaynaklar ve döneme ait kadın modası görselleri sistematik biçimde analiz edilerek,

birbirine benzeyen veriler bir kavram ve tema altında toplanmıştır. Politik olayların kadın

modasına yansımaları silüet, süsleme, kumaş ve desen, renk ve aksesuar olarak 4 alt temada

incelenmiş, elde edilen veriler görsellerle desteklenerek her olaya ait tablolarda sunularak

yorumlanmıştır.Araştırma sonuçlarına göre, politik olayların moda trendleri üzerinde kısa

veya uzun dönemde belirlenmiş alt temalarda etki gösterdiği ve dönem trendlerinin (makro ve

mikro) belirlenmesinde önemli etkileri olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar kelime : Moda, trend, tema,kadın,politik olay

ABSTRACT

This qualitative research aimed at examining thematic reflections on women’s fashion

of political events occurring between 1900 and 1910 employed the document examination

method and included three political events with powerful effect fields. Sources concerning the

1900 Boxer Rebellion, the 1905 Russo-Japanese War and the 1905 Russian Revolution and

visual images of women’s fashion of the time were systematically analyzed, and similar data

were collected together under one concept and theme. Reflections of political events on

women’s fashion were examined under four main themes, silhouette, decoration, fabric and

design. The data obtained are shown in tables for each, supported by visual images, and then

interpreted.The research findings show that political events exhibited effects on fashion trends

in sub-themes determined in the short or long term and had important impacts on the

determination of period trends (macro and micro).

Key Word: Fashion, trend, women, thema, politicalevent

*Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi**Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Moda Tasarım Anabilim Dalı Yüksek Lisans öğrencisi,daglargozde.gazi@gmail.com.trBu çalışma '' 20. Yüzyılda Yaşanan Toplumsal Olayların Oluşturduğu Trendler Ve Kadın Modasına Tematik Yansımalarının İncelenmesi ''adlı yüksek lisans tezinin küçük bir bölümünden alıntılanmıştır.

1. GİRİŞ

Gelişim ve modernleşme yolunda yeniye özendirerek büyük kitleleri etkisi altına alan

moda,kaynağını toplumdan alan sosyal bir olgudur.Toplumu derinden etkileyen her

olay,toplumsal yaşamı etkilediği ölçüde modayı da etkilemiş,toplumsal yapıda olduğu gibi

modada da köklü değişimlere sebep olmuştur. Benthall ve Polhemus(1975:31) ;

çalışmalarında,toplumsaldeğişimlerinmodatarafındantrendvesilüettekideğişimleyansıtıldığınıv

urgulayarak,modanıntoplumdannedereceetkilendiğine''sosyalvücudunformu,fizikselvücudunfo

rmutarafındanyansıtılırvebununtersideolabilir''sözleriyleifadeetmişvebirbakımamodanıntoplu

munaynasıolduğunadikkatçekmişlerdir.

Bir önceki yüzyıl sonunda gerçekleşen birçok gelişme 20.yüzyılın dünya çapında tüm

insanlığı derinden etkileyecek ve insanlığın gelişim sürecini değiştirebilecek kadar etkili,

yeniliklerle dolu, modernlikte büyük adımların atıldığı bir değişim çağı olmasını sağlamıştır.

Bilimsel gelişmeler, teknolojik icatlar, iletişim, ulaşım ve haberleşmedeki yaygınlık,

sanayileşme, ekonomideki büyük adımlar vb. birçok gelişmeler yeni yüzyılın değişen

çehresini yansıtırken, bireylerin beklentilerini ve yaşam alışkanlıklarının da değişmesine

neden olmuştur.Bu yüzyıl, değişen Dünya düzeni içerisinde kendilerine yeni rol ve hedefler

bulmaya odaklanan,değişim ve gelişime ayak uydurmak,güç ve hâkimiyet kurmak isteyen

büyük devletlerin yarattığı kanlı savaşların,çatışma,işgal ve direnişlerin yaşandığı dönem

olarak tarihe geçmiştir. Kazananı düşünülmeksizin büyük kayıplara sebep olan bu

olaylar,toplumları derinden etkilediği gibi,yarattığı trendlerle köklerini ve yaşam kaynağını

toplumdan alarak şekillenen dönem modalarını da aynı ölçüde etkisi altına almıştır. Bu

nedenle; birçok ülkede farklı siyasi olayların yaşandığı 1900-1910 yılları arasında, tüm Dünya

çapında etkisi hissedilen üç politik olayın, 1900 Boxer Ayaklanması, 1905 Japon –Rus Savaşı

ve 1905-Rus Devrimi’nin dönemin kadın modasını yönlendirdiğini söylemek mümkündür.

Fogg’un (2014:215), 20. yüzyılın ilk on yılında Batı modasının gözünü Doğuya çevirdiğini ve

dans kostümlerinden sıradan kadınların gündelik giyim tarzlarına kadar son derece oryantalist

bir görsel dilin özümsemeye başladığını belirtmesi, çalışmanın amacını desteklemekte ve

önemini desteklemektedir.

Simmel’e(1957: 541) göre ; '' moda bir taklit şeklidir, doğal olarak sosyaluyum ve

dengeyi de taklit eden bir formdur, fakat paradoksal bir biçimde zamandan zamana ve bir

sosyal sınıftan diğerine farklılaştığı için sürekli değişim içindedir '' . Yarattığı etki ile aynı

coğrafyadaki pek çok ülkenin sosyal dokusunu şekillendiren politik olayların, modadaki bu

değişimin en önemli faktörlerinden biri olduğu, olaylar incelendiğinde açıkça

görülebilmektedir. Günümüz moda anlayışında da aynı etkinin gözlendiği, toplumda

farkındalık yaratmak ve duyarlılık oluşturmak amacıyla, politik pek çok olayın belirli temalar

altında moda eğilimlerini oluşturduğu görülmektedir.

Karşılıklı olarak toplumla etkileşim içerisinde olan modaya toplumsal değişimin

sembolü olarak bakılabilmektedir(Hann ve Ogle,1989:209).Toplum içerisinde yapılanan ve

konumlanan moda olgusunun etkileri ve etkilendiği durumları daha iyi anlamak ve bu

etkilerle şekillenen kadın silueti hakkında daha doğru yorumlar yapabilmek adına, öncelikle

modanın içerisinde yaşam bulduğu toplumu ve toplumsal değişimin ne olduğunu iyi

kavramak gerekmektedir. Özellikle toplumsal olaylardan yola çıkarak, koleksiyonları ile

duyarlılık yaratmayı amaçlayan tasarımcıların, geçmişte yaşanan politik gelişmelerin moda

üzerine yansımalarını analiz etmeleri, yaratıcılıklarını geliştirmek ve esin kaynağı oluşturmak

açısından önem taşımaktadır.

1900-1910 yılları arasında yaşanan politik olayların oluşturduğu trendler ve kadın

modasına tematik yansımalarının incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmada; günümüz moda

anlayışının başlangıcı olarak bilinen 20. Yüzyılın ilk 10 yıllık döneminde yaşanan politik

olaylar ele alınarak analiz edilmiştir.

2.YÖNTEM

1900-1910 yılları arasında yaşanan politik olayların oluşturduğu trendler ve kadın

modasına tematik yansımalarının incelenmesinin amaçlandığı bu nitel araştırmada; etki alanı

güçlü olarak görülen üç politik olay araştırma kapsamına alınarak,dokümaninceleme yöntemi

ile incelenmiştir. 1900 Boxer Ayaklanması, 1905 Japon –RusSavaşıve1905-

RusDevrimiileilgilikaynaklarvedönemeaitkadınmodasıgörsellerisistematik biçimde analiz

edilerek, birbirine benzeyen veriler bir kavram ve tema altında toplanmıştır. Politik olayların

kadın modasına yansımaları silüet, süsleme,kumaş ve desen, renk ve aksesuar olarak 4 alt

temada incelenmiş,elde edilen veriler görsellerle desteklenerek her olaya ait tablolarda

sunularak yorumlanmıştır.

3. BULGULAR VE YORUM

Günümüzde ki anlamıyla moda kavramının başlangıcı olarak kabul edilen,

20.yüzyıllın ilk on yılını da kapsayan Güzel Çağ olarak bilinen ‘’La BelleEpoque‘’(yak.

1890-1914)dönemi, modadan, mimariye, sanata her alanda etkisinin görüldüğü bir dönem

olmuştur. Bu dönem Avrupa’da yaygın ve uzun süreli bir özgürlük, ekonomik büyüme ve

bilimsel ilerleme dönemi olduğu için, iş dışındaki faaliyetlerde yeni moda tarzları

benimsenmiş, Art Nouveau tasarımlarla moda sanatı taklit etmiş ve dönemin karakteristik

özelliği olarak kadın sülieti uzamıştır (Fogg, 2014:196-197). Güzel Çağ olarak adlandırılan

bu dönemin dönem giysi modası üzerindeki güçlü etkisi, 20.yüzyılda kadın siluetindeki

değişimin aniden olamayacağı, bir önceki yüzyılın izlerinin bir süre daha görüleceğinin kanıtı

olarak görülebilir.Belge niteliğinde ulaşılabilir kaynaklardan biri olarak görülen Vogue

dergisinin bu döneme ait sayılarındaki kapak görselleri bu görüşü doğrular niteliktedir.

Resim1. Vogue dergisi1892, 1893 ve 1903Nisan sayısı ve 1901 Delineatör dergisi Eylül kapağı (http1)

Resim 1’de görüldüğü gibi, 1800’lü yılların sonlarında hüküm süren Viktoryen

döneminin izleri,1900’lerin başlarındaki kadın modasında güçlü şekilde hissedilmektedir.

19.yüzyıl sonunda giyilen tayyörlerin kullanımı devam etmiş, saçlar ise yine aynı dönemin

izlerini taşıyan kabarık, dalgalı ve serbest biçim de toplanmış, abartılı şapkalarla

tamamlanmıştır (Watson,2007:18). Viktoryen dönemi kronolin ve sıkı bellerle tanımlanırken,

Belle Epoque döneminde yeni “S” biçimli, önü düz ve uzun siluetlere eğilim görülmüştür.

Yüzyılın başlarında kadınlar için oy hakkı hareketi giysilerin sorgulanmasını da sağlayarak,

kas-iskelet sistemi problemlerine yol açtığı tartışmalarıyla “S” biçimli korseler yerini rahat iç

giysilere bırakmıştır. Dönemin moda olan çay saati elbiselerinde uzak doğunun bol kesimli

rahat giyim tarzının yer bulmasında dönemin politik gelişmelerin önemli rolü olmuştur.

3.1. Boxer Ayaklanmasının (1900) Moda ve Trendlere Yansıması

Yüzyılın başında,Batı'nın Çin üzerindeki ekonomik ve siyasi etkisine karşı çıkan bir

hareket olan ‘’Boxer Ayaklanması”, Dünya da bir çok dengeyi etkileyen olaylardan birisi

olarak görülmektedir.Boxer’ler önderliğinde yabancı ülkelerin egemenliğine karşı 1899

yılında başlatılan bu hareket, Çin’i sömürgeleştirmek için bir ittifak oluşturan devletlerin

(Japonya, Rusya, Birleşik Krallık, Fransa, ABD, Almanya, İtalya, Avusturya‐Macaristan)

Çin’e ağır yaptırımlar uygulaması ile 1901yılında sonlanmıştır (Wasserstsrom, 2011:60-61).

Boxer’lerin “Avrupalılara Ölüm” çığlıkları ile başlattıkları ayaklanma pek kanlı olmuş,Batılı

devletlerin ayaklanmayı bastırmak için girişimde bulundukları işgaller bir çok insanın

ölümüne sebep olmuştur (Toros, 1982:292). Ayaklanmayı bastırmak için Batılı devletler,

Pekin başta olmak üzere şehirlere yaptığı işgaller neticesinde Çin’in kültürel zenginliklerini

ülkelerine taşımış,Uzak Doğudan getirilen ürünlerin etkisiyle dönem trendlerinde Asya

kültürüne ait öğelere sıklıkla rastlanmıştır.

Resim 2.Geleneksel Çin giysisi ve Paul Poiret’nin1905 yılında tasarladığı Çin stili ceket (http2)

Yaşanan siyasal olayların, modaya yansıması, özellikle o dönemin önde gelen

sanatçılarının bu olaylardan esinlenerek hazırladığı özgün koleksiyonlar ile

gerçekleştirilmiştir. Boxer Ayaklanması ile moda dünyasında esen Uzak Doğu rüzgârları,

ünlü tasarımcı Paul Poiret'in kimono tarzı kesime sahip, asimetrik kapamalı, bitki motifleri ile

süslenmiş tasarımlarında açıkça görülmektedir. Özellikle Çin geleneksel giyiminin en önemli

öğesi olan kimono kol formu, tek taraftan düğmeli ve biritli kapama biçimi, günün farklı

saatlerinde farklı kombinlerle tamamlanan moda ceketler olarak bu dönemde ön plana

çıkmıştır.

Resim 3. Geleneksel kimonolardan esinlenerek hazırlanmış tasarımlar

a,b,c :1900'lu yıllarda Boxer Ayaklanması etkisiyle dönem modasına yansıyan Asya temalı elbiseler (http3)

1904 yılına ait Ladies Home Journal dergisinin kapağı (http4)

1905:Kimono kollu elbise (http5)

Döneme ait görsel kaynaklarda görülen rengârenk çiçekli, dökümlü, bol kumaşların

kullanıldığı, geniş yüzeylerde sayısız manzara resimlerinin yer aldığı birçok giysi tasarımı,

uzak doğu esintilerinin dönemin modasını şekillendirdiğini göstermektedir. Özellikle renkli

çiçekler arasında değişik kuş figürleri, kültürün simgesi olan ve kutsal sayılan dragon desenli

giysiler yine Asya kültürünün vazgeçilmez motifleri arasında yer almaktadır.Bedeni sıkıca

saran korselerle yaratılmış “S” siluet formundan sonra kadın bedenin rahatladığı bu bol

formun köklü bir değişim olduğunu söylemek mümkündür.

Tablo1 .Boxer Ayaklanmasının Moda ve Trendlere Yansıması

Dönemin kadın modasındaki bu eğilimin kitlelere yaygınlaşmasının belirli düzeyde

kaldığı, dönemin sosyal yaşamının modası haline gelen çay partilerine katılan belirli bir

toplumsal kesim tarafından benimsendiği için mikro trend olarak görülebilir. Bu durumun,

insanların uzun süreli, alışkanlık haline gelmiş tutum ve davranışlarından vazgeçmelerinin

kolay olmadığı, alışılmış giyim biçimlerini keskin değişimlerle kısa sürelerde

değiştiremedikleri davranışlar arasında olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Sonrasında gelişen Japon Rus savaşının yarattığı etki ile bu trendlerin daha görünür ve halk

tarafından benimsenir hale gelmesi, bir siyasal olayın oluşturduğu mikro düzeydeki trendin

bir başka olayla nasıl makro trend haline dönüştüğüne örnek olarak gösterilebilir.

3.2. Rus- JaponSavaşı’nın (1905) Moda ve Trendlere Yansımaları

Boxer ayaklanmasının ardından toplumu ve özelliklede modayı etkileyen diğer bir

siyasi olay ise 1904-1905 yılları arasında gerçekleşen Rus-Japon savaşı olmuştur. Boxer

Ayaklanması sırasında ayaklanmayı engellemek amacıyla Mançurya’ya asker sevk eden

Rusya’nın Mançurya üzerinde hâkimiyetinin devam etmesi ve Japonya’yla antlaşma

yapmasına rağmen Mançurya’dan çıkmaması sonucunda, 1904 yıllında Japonya Rusya’ya

savaş açmıştır (Kuşçuoğlu,2009:59).Rus –Japon savaşından, modern çağlarda ilk defa bir

Asya gücünün bir Avrupa gücüne karsı galibiyet kazandığı bir askeri çatışma olarak

bahsedilmektedir.

Japonya’nın yüzyılın başında Avrupa’da yaşanan kapitalizme dayalı yenidünya

sistemine uyum sağlamak amacıyla ekonomiden, teknolojiye her alanda modernleşmeye

çalışması, bu sırada yaşanan Rus –Japon Savaşından Japonya’nın güçlü bir devlet çıkarak

yükselişi,her alanda olduğu gibi modayı da etkilemiştir. 19. yüzyılın sonlarında başlayıp 20.

yüzyılın ilk yarısında da devam eden uzak doğudaki siyasi gelişmeler, tüm dünyanın ilgisinin

bu bölge üzerinde yoğunlaştırmıştır. Bu durumun, dönem modasını şekillendiren Uzak Doğu

trendlerinin uzun süreli olmasını sağladığı ve bu gün herkesin bildiği Uzak Doğu tarzının

temellerini attığı söylenebilir. Dönemin moda dergilerinin kapaklarında Japon kültürünün

biçim, renk ve motiflerinin yanısıra Rus kültürüyle özdeşleşen kürk ve kalpaklarlasavaşın

giysi modasına yansımaları açıkça görülebilmektedir.

Resim4. Rus-Japon Savaşı sonrası Vogue dergisi kapaklarından örnekler (http6)

Moda ile ilgili görseller incelendiğinde, Japon-Rus savaşının dönemin ünlü

modacılarının birçoğunu etkilediği ve tasarımcıların hem Japon hem de Rus kültüründen

esinlendikleri koleksiyonlar hazırlayarak dönemin modasını yönlendirdikleri görülmektedir.

Japonya’ya özgü geleneksel öğelerin yanında, Rus kültürü ile özdeşleşen kürk ve başlıklar

dönemin moda giysilerinde ön plana çıkan özellikler olmuştur. Savaşın yarattığı trendlerin

modayı yönlendirmedeki etkilerinin savaştan sonra uzun zaman devam ettiği, tasarımcıların

giysilerinde açıkça gözlenebilmektedir. Rus sanatçı Erte’nin bu dönemdeki tasarımlarında

Japon etkileri bariz bir şekilde görülmektedir. Erte’nin geleneksel Japon kimonosuyla benzer

özellikleri taşıyan, yerlere kadar uzanan bol dökümlü, kol uçlarında püskülleri olan tasarımı,

bu duruma örnek olarak gösterilebilir (Resim5).

Resim 5. 18.yüzyıl Japon geleneksel giysisi ve Erte tasarımı 1915 (http 7)

19. yüzyılın son dönemlerinde öğleden sonraları moda olan çay partilerinde giyilen ve

çay giysileri olarak adlandırılan giysiler bu dönemde de varlığını sürdürmüştür. Genellikle

korseyle giyilen bel ve bedeni sıkıca saran, kabarık uzun etekli çay giysilerinin,bu dönemde

korsesiz giyilen, rahat,kimono biçiminde örneklerinin olması Japon kültür öğelerinin modaya

yansımaları olarak görülmektedir.

Tablo2. Japon -Rus Savaşı'nın (1905) Moda ve Trendlere Yansımaları

1900’lü yılların başındaki Çin deki ayaklanma, Japon Rus savaşı ve aynı tarihlere

rastlayan Rus devrimi ile moda açısından Uzakdoğu ve Rus öğelerinin ağırlıkta olduğu yıllar

olmuştur. Peş peşe gerçekleşen iki siyasi olay, birbirine benzer birçok biçimsel özelliği olan

Çin ve Japon kültürel öğelerinin modayı etkileme sürecini uzatmakla birlikte,bu dönemde Rus

kültürü ile özdeşleşmiş unsurlarında mikro trend olarak kadın modasında etkisini sürdürdüğü

söylenebilir.

3.3. Rus Devrimi’nin (1905) Moda ve Trendlere Yansımaları

1917 Devriminin adeta bir provası olarak görülen 1905 Rus Devrimi kendi toprakları

üzerindeki etkisinin yanı sıra sınırlarını aşaraktüm Asya’yı da harekete geçirmiş, sosyal

karmaşanın bulunduğu İran, Çin, Osmanlı ve Hindistan’da geniş bir etkiye sahip olmuştur.

Devrimin etkisiyle halkın farkındalığı geniş kitlesel farkındalığa dönüşmüş, Çarlık

Rusya’sının baskısı altındaki işçi ve köylülerin mücadele azmini, bağımsızlık mücadelesinin

kazanılması konusunda arttırmıştır(Acar,2008:79; Saygılı,2012:5).

1917 Devriminin gölgesinde kalmış gibi görünse de 1905 Rus Devrimi kendi içindeki

etkilerinin yanı sıra birçok ülkede de devrimleri tetiklemiş ve birçok noktada öncü rol

oynamıştır. Bu denli büyük ve yaygın etkiye sahip devrim modayı da etkilemiş, dönem

modasında zaten var olan Rus esintileri daha yoğun olarak görülmüştür.Bu nedenle savaş ve

ardından gelen 1905 ve 1917 Rus Devrimin etkileri uzun yıllar moda dergilerinin

kapaklarında döneminin giysilerini şekillendirmeye devam etmiştir.

Resim6. Rus ve Uzak Doğu etkisinin görüldüğü moda dergilerinin kapakları (http 8)

Çok fazla olmamakla beraber dönemin belirli moda ve kadın dergilerinin iç

sayfalarında yer alan resimlerde de Rus, Japon ve Çin ile özdeşleşmiş öğelerin moda giysiler

üzerinde ön planda olduğu gözlenebilmektedir. Ayrıca bu durumun siyasi gelişmelerin

olduğu yıllarla paralel olarak uzun yıllar devam etmesi, siyasi olayların trend oluşturmadaki

etkisini göstermektedir. Fransız “Gazettedu Bon Ton” dergisinin üç farklı yıla ait

sayfalarındaki görseller siyasi gelişmelerin modada yarattığı “makro trendler” olarak

görülebilir. Diğer dergilerle bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.

Resim 7. Fransız “Gazettedu Bon Ton” dergisinin farklı yıllardaki sayfalarından moda üzerindeki Çin, Japon,

Rus etkilerinden örnekler (http 9)

1905 Devrimi ile önceleri statü ve sınıf sembolü olarak kabul edilen kürk kullanımı

moda giyimlerde yaygınlaşmış, özellikle geleneksel Rus giyimini andıran, çok düğmeli,birit

ve benzeri çeşitli malzemelerle süslenmiş modeller ön plana çıkmıştır.Moda içerikli dergiler

ve gazetelerde, sokaklarda, günün her saatinde ve her yerde bu düğmeli şık takımlar sıkça

kullanılmıştır.

Resim8. De Gracieuse moda dergisi (1910)ve giysilerde kürk kullanımı (http 10)

Resim8 incelendiğinde ; askeri üniformayı andıran düğmeleriyle ceket ve mantolar

dikkat çekerken, düğmelerin biritlerle kapanmasının Çin ve Japon öğelerini yansıtması,

süsleme ve giysi tamamlayıcılarının kürk ağırlıklı olması, şapkaların bazılarının ise kalpak

görünümü modadaki Rus etkileri olarak yorumlanmaktadır. Bu dönem periyodunda, özellikle

sokak giysilerinde,sadece süs ve aksesuar olarak değil, tümü kürkten yapılmış giysilere de

sıklıkla rastlanılmaktadır.Ayrıca kürkleri kullanılan hayvanların baş ,ayak ve kuyruklarının da

kullanıldığı şık takımlar moda gündeminde trend olarak yerini almıştır.

Resim 9. At yarışı izleyen ve gezintiye çıkan kadınların Asya Kültürünü yansıtan giysileri (1910'lu yıllar )

(http11)

Resim 9'da görülen, biçim olarak kimonoya benzeyen sokak giysisinin kol ve etek

uçlarının büzgülerle toplanması, kültürel öğelerin moda giysilerde yarattığı görsel farklılık

olarak görülmekle birlikte, politik olayların aktörü olan ülke kültürünün modayı

şekillendirmede ne derece etkin olduğu da söylenebilir. Fotoğrafta geleneksel bir giyim

formunun modayı nasıl etkilediği ve modanın da modern şapka ve eldivenleri ile geleneksel

bir formu nasıl modern biçime dönüştürdüğü açık şekilde görülebilmektedir.

Boxer Ayaklanması ile başlayan ve dönem modasını şekillendiren Uzak Doğu

kültürütrendlerin, gelişen toplumsal olayların etkisi ile gündemdeki yerini koruduğu ve

tasarımcıların konu üzerinde daha da yoğunlaşmasına yol açtığı ilgili görsel ve yazılı

kaynaklarda görülmektedir. Ayrıca Doğunun egzotizminden etkilenen ve Doğu ile Batıyı

harmanlayan tasarımcıların Çin sanatını benimseyerek Çin seramiklerini kopyaladıkları,

Çin’de özel olarak ipek kumaşlar ürettirdikleri ve bu dönemde Çin ipeğinin yaygın kullanılan

kumaş türü olduğu bilinmektedir. Modayı yönlendiren önemli tasarımcılardan biri olan Paul

Poiret uzun yıllar Çin, Japon, Rus kültüründen esinlenerek tasarımlar hazırlamış ve bazı

tasarımlarında bu üç ülkenin kültürel öğelerini başarılı bir şekilde bir arada kullanarak

dönemininmoda trendlerini oluşturmuştur.

Resim 10. Paul Poiret’in Rus ve Japon

kültüründen esinlenerek yaptığı tasarımlarından örnekler (http12)

Poiret’in tasarımları silüet, kumaş, desen, süsleme ve aksesuar açısından

incelendiğinde, kültürel öğelerin1910’lu yıllarda daetkisinin görüldüğü, dönemin diğer

tasarımcılarının da bu trendlere yönlendiği ve uzun yıllar Asya kültürününmodaya

yansımalarının olduğu görülmektedir.

Resim 11. Çin, Japon, Rus öğelerinin görüldüğü Fortuny,Worth ve Lanvin tasarımları (http 13)

Asya kültürünün mimari tarzı Batı mimarisine, iç mimariye ve modaya uzun dönem

ilham kaynağı olmuştur. Fransız tasarımcı EtienneDrian’ın tasarımlarında da bu öğelere

oldukça fazla rastlanmıştır (Kindersley,2013:244).

Resim 12.Fransız tasarımcı EtienneDrian’ın 1914:Naja Çin tapınağından esinlenerek tasarladığı balo giysisi (Kindersley,2013:244)

İletişim başta olmak üzere döneminher türlü teknolojik olanakları ve savaş koşulları

dikkate alındığında, olayların sosyal yaşam alanlarında bulduğu karşılığın daha sonraki

yıllarda görülmesi doğaldır. Bu nedenle, 1900'lu yıllarda yaşanan Rus Devriminin ve benzeri

birçok olayın etkilerinin sonraki yıllarda görüldüğü ve gelişen diğer politik olayların içeriğine

göre etki süresinin değiştiği söylenebilir. Örneğin Çin’deki Boxer Ayaklanması, Rus-Japon

Savaşı ve art arda gelen iki Rus Devriminin aynı coğrafya üzerinde olması, dikkati Asya ya

yoğunlaştırmış ve siyasi gelişmelerin her alanda yarattığı etkinin de uzun süreli olmasına

neden olmuştur. Bu durum moda içinde geçerli olmuş, Çin, Japon ve Rus öğelerinin uzun

yıllar makro trendler olarak modayı şekillendirmesine olanak sağlamıştır.

Tablo3. Rus Devriminin (1905) Moda ve Trendlere Yansımaları

4. SONUÇ

1900-1910 yılları arasında yaşanan politik olayların oluşturduğu trendler ve kadın

modasına tematik yansımalarının incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmada;Boxer

Ayaklanması, Japon -Rus Savaşı ve Rus Devrimi ile uzak Doğu ve Asya kültürünün belirgin

öğelerinin dönem trendleri olarakkadın modasına belirli yansımaları olduğu tespit

edilmiştir.

Boxer Ayaklanması ile kimono kol formu, tek taraftan düğmeli ve biritli asimetrik

kapama biçimi gibi Çin geleneksel giyiminin öğeleri trend olarak ortaya çıksa da, bu

eğilimin kitlelere yaygınlaşmasının belirli düzeyde kaldığı ve dönemin sosyal

yaşamının modası haline gelen çay partilerine katılan belirli bir toplumsal kesim

tarafından benimsendiği için mikro trend olarak görüldüğü,

Peş peşe gerçekleşen iki siyasi olay olan Boxer Ayaklanması ve Japon -Rus Savaşı,

birbirine benzer birçok biçimsel özelliği olan Çin ve Japon kültürel öğelerinin modayı

etkileme sürecini uzatarak makro trend özelliğine dönüştürmekle birlikte, bu dönemde

Rus kültürü ile özdeşleşmiş unsurlarında mikro trend olarak kadın modasında etkisini

sürdürdüğü,

Çin’deki Boxer Ayaklanması, Rus-Japon Savaşı ve art arda gelen iki Rus Devriminin

aynı coğrafya üzerinde olması, dikkati Asya ya yoğunlaştırmış ve Çin, Japon ve Rus

öğelerinin uzun yıllar makro trendler olarak modayı şekillendirmesine olanak

sağladığı belirlenmiştir.

KAYNAKÇA

Acar ,Kezban.1905 Rus Devrimi'nin Genel Bir Değerlendirmesi ,Manisa :Celal Bayar Üniversitesi ,Divan Disiplinler Arası Çalışma Dergisi, 13 .24, 2008,

Benthall ,Jonathan.,Polhemus,Ted.TheBody As A Medium Of Expression ,İngiltere:AllenLane,31,1975

Fogg , Marnie .Modanın Tüm Öyküsü, (Çev. Emre Çözgü),İstanbul: Hayalperest Yayınevi ,2014

Hann, M.A ve Ogle C.Moda Sürekli Bir Değişim Süreci (Çev. Güngör. Başer).(Yayım Yeri Yok):Tekstil ve Makine Dergisi, 3 .17, 1989

Kindersley, Dorling.ModaGeçmişten GünümüzeGiyimKuşamVeStilRehberi.(Çev. Duygu.Özen), Ankara: KaknüsYayınları, 2013

Kuşçuluoğlu, Ayhan .Japon-Rus Savası ve Türkler, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri :ErciyesÜniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü ,2009

SimmelGeorge .Fashion , TheAmerican :Journal of Sosyology. 62.6, 1957Toros, Taha. Çin’e giden Nasihat Heyeti Yakın Tarihimiz, Yıllar Boyu Tarih Dergisi ,19, (Yayın

Yeri Yok ): Hürgün Gazetecilik ,Mayıs 1982 Watson ,Linda.Moda'YaYönVerenler, İstanbul :GüncelYayıncılık ,2007Wasserstsrom, Jeffrey.21.Yüzyılda Çin, (Çev:Hür Güldü), İstanbul : İletişim Yayınları ,2011

İnternet Kaynakları :

http 1:(http://www.condenaststore.com/-st/1900-s-Vogue-Covers-Prints- 12:12 ,10.01.2016 )(http://www.zazzle.co.uk/vintage_fashion_magazine_cover_from_1901_13:08,01.01.16)http2:http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search,23:4531.8.2015, http://www.beaussant-lefevre.com/html/fiche.jsp?id=292604 21:56, 29.10.2016http3:http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/110754?img=1 12:41

24.06.15http4: https://www.flickr.com/photos/somethingtosee , 12:13 23.1.16http5:http://thekimonogallery.tumblr.com/post/57442269214/yorkeantiquetextiles-

gabrielle-ray-in-kimono, 15:55 6.10.15:http://www.metmuseum.org/art/collection/search/81500?rpp=20&pg=4&ft=gown&deptids=8&when=A.D.%2B1900-present&pos=72&imgNo=2&tabName=object-information14:25 24.06.2015

http6: http://www.condenaststore.com/-st/1900-s-Vogue-Covers-Prints ,23.1.16 12:54http7: a:http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/88999?rpp=60&pg

4&ao=on&ft=costume+institute&when=A.D.+1600-1800&pos=191 15:24 6.10.15b:https://www.vintagetextile.com/gallery_edwardian.htm , 15:20 6.10.15

http8:1905:http://www.thekellycollection.org/a_moor), 11:11 11.04.161909: https://www.google.com.tr/search?q=harper%27s+bazaar+covers , 11:11 11.04.161912, 1913:http://soyouthinkyoucansee.tumblr.com/post/38493786090/christmas- vogue- cover,

11:11 11.04.16http 9:http://www.mfa.org/collections/object/la-s%C3%A9ance-de-portrait-robe-dapr%C3%A8s-

midi-de-worth-plate-14-from-gazette-du-bon-ton-15.01.2016http 10:https://www.flickr.com/photos/91406973@N05/8340625130/sizes/l/in/photostream ,

12:01 01.12.16http://bnspyrd.deviantart.com/art/VintageElegantLadyPk5-11-346181173,12:01 01.12.16

http 11: http://mashable.com/2014/11/13/paris-fashion-longchamp-races , 24.06.15,14:41https://songbook1.wordpress.com/fx/1910-1919-selected-standards-and-hits/

,16.12.15, 11:34 https://songbook1.wordpress.com/fx/1910-1919-selected-standards-and-hits/,16.12.15, 11:34

http 12:http://www.metmuseum.org/exhibitions/view?pos=1&rpp=6&pg=1&exhibitionId, 02.02.15http13:JeanneLanvin:http://www.cornettesaintcyr.com/html/fiche.jsp?

id=3225490&np,12:12,09.01, 16Charles F.Worth: http://www.mfa.org/collections/object/womans-evening-coat-

128089, 12:45 09.01.16MarianoFortuny: http://www.metmuseum.org/collection/the-collection- online/search/ , 12:13 09.01.16