VisArt10A_SampleEbook

KUNSTEGRAAD

10

VISUELE

ELLENÉ LOUWMAGHRIET BEUKES LEE VAN WYK

LEERDER-BOEK

Visuele K

unste - Graad 10 - Leederboek

Ellené Louw

, Maghriet B

eukes & Lee van W

yk

CAPS

Please note this sample chapter is for viewing purposes only. If you would like to purchase a copy of this title please contact

[email protected]

GRAAd10

kunsTEVisuELE

Boo

k co

ver

& lay

out

des

ign - c

tb D

esig

n

© Future Managers 2011

Alle regte voorbehou. Geen deel van hierdie boek mag elektronies, meganies, deur middel van fotokopiëring of op enige ander wyse reproduseer word sonder die toestemming van die kopiereg eienaar nie.

ISBN 978-1-920-36463-2

Eerste Publikasie 2011

Erkennings Ons het met DALRO, die Artists’ Rights Society (ARS), SouthAfricanArtists.com en verskeie individuele kunstenaars, stigtings en organisasies geskakel om toestemming te verkry om afbeeldings van kunswerke in die boek te gebruik. Ons dank aan die volgende:1. Jane Alexander2. Nelson Mandela Metropolitan Museum vir die werke van Alexis Preller3. Die Gerard Sekoto Stigting4. Judith Mason5. Jane Makhubele6. Pippa Skotnes vir die werke van Cecil Skotnes7. Die Michael Stevenson Gallery vir die werke van Wim Botha en Penny Siopis8. David Krut Publishing vir die werke van Diane Victor9. Die John Muafangejo Trust10. DALRO vir die werke van Irma Stern, Deborah Butterfield, Leon Golub, Robert Smithson, Clifford Possum Tjapaltjarri, Ben Shahn, en Vassilakis Takis11. David Hockney Inc en die Tate Gallery vir die werke van David Hockney12. ARS vir die werke van Andy Warhol13. Die Pace Gallery vir die werke van Chuck Close

Alles moontlik is gedoen om kopiereghouers op te spoor, maar waar daar enige onopsetlike weglatings of foute is, ontvang die uitgewer graag inligting om dit reg te stel.

Uitgegee deurFuture Managers (Pty) LtdPosbus 13194, Mowbray, 7705Tel (021) 462 3572Faks (021) 462 3681Epos: [email protected]: www.futuremanagers.net

INHOUDSOPGAWE

HOOFSTUK 1 Wat is Visuele Kunste? pg 1 HOOFSTUK 2 Afrika Kuns pg 69

HOOFSTUK 3 Nie-Westerse Kuns pg 97

HOOFSTUK 4 Antieke beskawings pg 127

HOOFSTUK 5 Die Klassieke Wêreld pg 161

HOOFSTUK 6 Middeleeue pg 195

HOOFSTUK 7 Die Renaissance pg 231

HOOFSTUK 8 Barok pg 261

1

visuele kunste 2011

inHOuDsOPGAWe

1. Wat is Visuele Kunste? - bl 22. Onderwerpe van Visuele Kunste - bl 33. Inleiding tot visuele geletterdheid - bl 54. Die formele elemente van kuns - bl 65. Komposisie en die beginsels van komposisie/ontwerp - bl 246. Media en tegnieke - bl 287. Onderwerpe - bl 448. Styl - bl 469. Funksie, kontekstuele invloede en betekenisse/interpretasie - bl 4910. Visuele analise van voorbeelde - bl 5211. Praktiese assesseringstaak - bl 63

1HOOFstukWat is Visuele Kunste?

visuele kunste 2011

2

Kuns is die lewe, intens ondervind. Vir diegene wat oë het om mee te sien, kan ’n kennismaking met ’n kunswerk diep ontroerend wees. Zelanski, P. and Fisher, M. The Art of Seeing, p. 12

VISUELE kUnStE bestaan uit ’n wye veld van kreatiwiteit in praktyk wat die hand, die oog, die intellek en die verbeelding inspan en lei tot die konseptualisering en die skep van tweedimensionele en driedimensionele kunswerke, voorwerpe en omgewings wat op hulle beurt die estetiese, konseptuele en ekpressiewe belange van individue of groepe weerspieël.

Visuele Kunste as onderwerp handel oor self-uitdrukking en is ’n manier om betekenisvol by die wêreld betrokke te wees en betekenisvol daarop te reageer. Dit verskaf geleenthede om jou intellek te stimuleer en te ontwikkel. Jou kreatiewe verbeelding word besig gehou deur visuele en tasbare ondervindings asook deur die innoverende gebruik van materiale en tegnologie om aan jou idees uitdrukking te gee.

Dit moedig jou ook aan om ’n individuele visuele taal en geletterdheid te ontwikkel, wat ingelig en gevorm word deur die studie van visuele kultuur, in die verlede en die hede.

1 Wat is Visuele Kunste?

“Kuns herpro-duseer nie die sigbare nie; eerder, dit máák die sigbare.” - Paul klee

3

visuele kunste 2011

TYDeNS jou STuDie vaN viSuele kuNSTe jY:koNSepSualiSeer Deur miDDel vaN Die oNTwikkeliNg eN verwerklikiNg vaN kreaTiewe iDeeS iN jou broNboek.

2

1.

Jy gaan spesifieke opdragte vir hierdie boek ontvang, maar jy kan ook ander tekeninge, sketse, notas, koerantberigte, knipsels en die verkenning van konsepte en idees gebruik.

Die bronboek is ’n baie

belangrike

komponent van jou visu

ele

kunste kursus. Dit beh

oort

gebruik te word as ’n s

ketsboek,

’n visuele dagboek, ’n kreatiew

e

joernaal, ’n portefeulje,

ens. Jou bronboek is nie

’n formele en netJiese

notaboek nie, maar is ’n

ekpressiewe, persoon

like

plakboek van iDees en

stimulis wat Jou eie styl,

belange en persoonlikheiD

weerspieel. Dit behoor

t vol

en opwindend te wee

s en moet

’n bruikbare bron van id

ees en

beelde bevat wat in prakt

iese

opdragte gebruik kan w

ord.

Aktiwiteite vir die bronboek sal aangedui word as:

Onderwerpe van Visuele Kunste

visuele kunste 2011

4

Aktiwiteite vir die Visuele kultuurstudies se werkboek

sal aangedui word as:

Voltooi in jou VKS- werkboek.

2.

3.

MAAk kreATiewe kunSwerke en doen ’n voorlegging

Teken is ’n verpligte deel van alle praktiese opsies van Visuele Kunste.Gespesialiseerde opsies sluit teken, skilder, beeldhouwerk, drukwerk, multimedia, fotografie, keramiek-beeldhouwerk, installasies, nuwe media, ens. in.

Jy sal ’n geskrewe opdrag ontvang en oor die volgende feite ingelig word voor dat jy met jou werk begin:

• Dietaaksespesifiekedoelofdieeindprodukwatverwag word ten opsigte van medium, grootte, ens.

• Bronnewatbeskikbaarisvirverwysing/navorsing/ ondersoeke en eksperimentasie.

• Assesseringsprosedurewatgevolgword/maatstawwewat gebruik word.

• Spesifieke,nie-onderhandelbaredatumsvirdie inhandiging van werk; kontrolepunte soos jy vorder.

• Enigemoontlikebeperkingsen/ofriglynevirdieopdrag.

• Geskiktemedia,tegniekeviren/ofbenaderingsoordie opdrag.

BeSTudeer kunSwerke oM die hiSTorieSe, poliTieke, SoSiAle en/of ekonoMieSe AgTergrond vAn SAMelewingS/STyle/BewegingS en individuele kunSTenAArS in viSuele kulTuurSTudieS (vkS) Te verduidelik.

Jy het ’n werkboek (’n A4 harde- of sagteband oefeningboek) vir Visuele Kultuurstudies nodig waarin jy jou opdragte kan doen.

5

visuele kunste 2011

3 Inleiding tot visuele geletterdheid

‘Geletterdheid’ verwys gewoonlik na die vermoë om te kan lees en skryf, maar dit kan ook dui op die vermoë om soorte tekens te kan ‘lees’, soos byvoorbeeld beelde. Die toename van beelde in ons kultuur – in koerante en tydskrifte, in advertensies, op televisie en op die internet beteken dat visuele geletterdheid (die vermoë om beelde te kan lees) ’n noodsaaklike vaardigheid is.

Die eerste vlak van visuele geletterdheid is eenvoudige kennis: die basiese identifisering van die onderwerp of elemente van’nfoto,kunswerk,ens.Alhoewelakkuratewaarnemingbelangrik is, is die verstaan van wat ons sien en die begrip van visuele verhoudings net so belangrik. Hierdie hoër-vlak visuele geletterdheidsvaardighede vereis kritieke denke en is ook essensieel om enige inhoudsarea te verstaan waar inligting oorgedra word deur visuele formate, soos kaarte.

ViSuElEBEElDEVErSkyninuitEEnlopEnDEformAtE.

visuele kunste 2011

6

om iNSig iN eNige kuNSwerk Te verkrY, moeT ’N meNS eerS Die ‘Taal’ vaN kuNS keN. HierDie Taal iS Die alfabeT vaN Die kuNSelemeNTe.

DIE FORMELE ELEMENTE VAN KUNS

lynlynis’nelementvankunswerkwatverwysnadieaaneenlopendemerk wat deur ’n bewegende punt op ’n oppervlak gemaak word. Dit kan tweedimensioneel wees, soos ’n potloodmerk op papier of dit kan driedimensioneel wees (draad) of geïmpliseer word (die kant van ’n vorm). Lyn IS orAL om onS.

4 Formele elemente van kuns

SAul STeinBerg

MenSgeMAAkTe lyne

lyne in nATuur

lynisdiebasieseelementvanskryf,tekenenmeesteskilderye.Piktogramme of beeldskrif was die vroegste vorm van skryf.. ’n Buitelyn is ’n lyn wat aanmekaar heg om vorm te skep. Die lyne het deurentyd dieselfde dikte.

Kontoerlyne definieer kante, maar definieer ook die kante van vorms binne-in die primêre vorm.

pAul klee, proMAnAde, 1929 , peN eN iNk

Paul klee het gesê,

“’n lyn is n punt wat gaan stap het.”

7

visuele kunste 2011

Ben ShAhn, dr. J. oppenheiMer, 1954.

ChArleS M. SChulz, ChArlie Brown And Snoopy, 1973.

lyn - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Verdeel ’n bladsy in jou bronboek in nege blokke. Probeer om ’n verskeidenheid tekenmateriale te gebruik en vul elke blok met verskillende lyne om so die gegewe emosies en konsepte uit te beeld. Jy mag nie ’n prent teken nie, maar gebruik slegs verskillende kwaliteite van lyne om die volgende emosies mee uit te druk.

woeDeDepreSSieliefDevreugDeeNergievreDeverwarriNgeeNSaamHeiDkalmTe

LynE IS UItEEnLopEnd:

dONKER broosSTERK gekromdik ongelykdun sensitieflank ligritmies gebroke

lynekanverskillendekwaliteiteenemosiesuitdruk.lynehetook ’n sielkundige effek. In die volgende skilderye skep die prominentste vorms ’n suggestie van lyne.

1.1

visuele kunste 2011

8

Horisontale lyne skep ’n gevoel van vrede en rustigheid.

Vertikale lyne skep ’n gevoel van krag en mag.

Diagonale lyne skep ’n gevoel van beweging en rusteloosheid.

JAn verMeer, view of delfT, 1660 – 61. OLIE OP dOEK.

John ConSTABle, The Cornfield, 1826. OLIE OP dOEK.

gerArd SekoTo, Song of The piCk, 1946 – 7. OLIE OP dOEK.

9

visuele kunste 2011

lyn - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

“’n Mens pak ’n reis van ’n duisend myl met ’n goeie paar stewels (skoene) aan.” - Michael Gerrish

trek een van jou skoene uit en sit dit op die tafel voor jou neer. Sorg dat jy ’n paar velle A4-papier het. Gebruik ’n potlood en teken die volgende:

Blinde konToerTekeninge

Die teken van blinde kontoere is ’n uitstekende manier om jou oog te leer om te teken wat dit werklik sien; in plaas daarvan om te teken wat dit dink dit sien. Hou jou potlood op een plek op jou papier.fokusnouopeenplekopdieskoen.Beweegjouoogoordie buitelyn van die skoen, en probeer om jou potlood op die-selfde manier as jou oog te beweeg. Sodra jy die buitelyn voltooi het, begin om jou oog na die skoen se besonderhede te beweeg, soos die veters, voue in die skoen, ens. Probeer om soveel moont-likbesonderhedebytevoegSonDEromnADiEpApiErtEkyk.maakEEnegaligeaaneenlopendelynmetjoupotlood.Maak ’n paar van hierdie tekeninge. Die eerste kontoertekeninge gaan vreemd lyk. Met meer oefening sal jy egter besef dat jy ’n akkurate beeld op papier kan teken sonder om na jou hand te kyk terwyl jy daarmee teken! Kies jou suksesvolste tekening en plak dit in jou bronboek.

AAngepASTe konToerTekeninge

Aangepastekontoertekeningeis’nstapverderas’nblindekon-toertekening. Jy teken ook terwyl jy na die onderwerp kyk maar jymagafentoenajoutekeningkyk.Asjynajoutekeningkyk,is dit net om te bepaal of jy op die regte plek is en om te sien hoe jy vorder, maar terwyl jy na jou tekening kyk, mag jy nie teken nie.Asjytekenwanneerjynajoukunswerkkyk,maakjystaatopjou geheue of maak jy dinge op om jou skets mee aan te vul. Om naturalisties te teken, is die inligting wat jy nodig het slegs binne jou bereik as jy versigtig na jou onderwerp kyk. Maak ’n paar van hierdie tekeninge.Kies jou suksesvolste tekening en plak dit in jou bronboek.

konToerTekeninge

Maak ’n finale kontoertekening van die skoen in jou bronboek. Probeer om jou skoen op die papier met lyne te verteenwoordig, en gebruik soveel besonderhede soos moontlik. Onthou om baie versigtig na jou onderwerp te kyk.

1.2

visuele kunste 2011

10

twee- en Drie-Dimensionele vormTweeDimeNSioNele vorm is ’n tweedimensionele area (plat) met ’n herkenbare grens.

DrieDimeNSioNele vorm is ’n driedimensionele vorm. ’n Driedimensionele vorm het hoogte, breedte en diepte. Dit verwys ook na die illusie van volume in ’n tweedimensionele werk. Die eindelose verskeidenheid vorms twee- en drie-dimensionele kan verdeel word in organies en anorganies (geometries).

eSCher

AnorgAnieSe vorMS iS MASJiengeMAAk en heT

rigiede/geoMeTrieSe BuiTelyne

M.C. eSCher, Sky And wATer, 1938. hOutsnEE- aFdruK.

Positiewe vorm is die werklike vorm of voorwerp. Die negatiewe vorm verwys na die spasie of agtergrond wat die positiewe vorm omring. Dit is belangrik om die negatiewe ruimtes interessant te hou terwyl jy werk.

orgAnieSe vorMS uiT die nATuur

wAT Sien Jy? ’n geSig of ’n vAAS?

letophoeslimEschermetpositieweennegatiewevormsspeel.

11

visuele kunste 2011

poSiTiewe en negATiewe vorMS

Teken ten minste vyf oorvleulende skoene in jou bronboek. Gebruikslegshullebuitelyne.letdaarnaopdatsommigeskoenebuitediekantebeweegasjygrootteken.neem’nswartkoki-penof enige ander donker materiaal en kleur die negatiewe spasies in. Kyk na jou klasmaats se kunswerke en bespreek wie het op die interessantste manier gebruik gemaak van negatiewe vorms.

orgAnieSe vorMS

’n Skoen is ’n mensgemaakte, anorganise voorwerp – waarmee ons pret gaan hê. Vul ’n hele bladsy met ’n kontoertekening van ’n skoen.Blaaideurtydskrifteenskeurinteressanteorganiesevormsen teksture uit. Jy kan gesigte, figure, bome, diere, ens. gebruik. Gebruikjouheleskoenom’ncollagedaaroptemaak.maaksekerdat jy die hele skoen bedek met beelde en teksture om ’n waarlik organiese skoen te skep. Gebruik die prente op so ’n manier dat dit in die vorms van die skoen pas.

leonArdo dA vinCi

tonale waarDe

Tonale waarde verwys na die graad van lig en donker in ’n gegewe kunswerk. Vorms het nie in werklikheid buitelyne nie, maar word deur lig gedefinieer. Sonder lig kan ons vorms nie sien nie. Wanneer jy met tonale waardes werk, neem versigtig waar hoe lig op ’n vorm val. Tonale waardes skep volume en driedimensionele vorms – wat die verteenwoordiging van driedimensionele voorwerpe op ’n tweedimensionele oppervlak is.

vorm - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

1.3

visuele kunste 2011

12

’n Tienstapwaardeskaal dui die verskillende graderings van baie lig tot baie donker aan. ’n Skaal soos hierdie is ’n handige middel wanneer die kunstenaar met ton-ale waardes werk. In die onderste ry word dieselfde skakering van grys in elkeen van die blokkies geplaas. Kyk hoe donker vertoon dit op die wit en hoe lig op die swart!

neemwaarhoedieplatsirkel’nronde bal word met die hulp van skakeringswaardes.

reMBrAndT, AriSToTle ConTeMplATing A BuST of hoMer,1653. OLIE OP dOEK.

fokuSlig

SkAdukern vAn die SkAdu

gereflekTeerde ligweerkAATSing

13

visuele kunste 2011

CHiaroSCuro is die tweedimensionele uitbeelding van die effekte van lig en skaduwee as ’n manier om die soliditeit van lig-game weer te gee, veral wanneer hulle in sterk kontras uitgebeeld word.DieBarok-skilderssoosCaravaggioenrembrantwasmeestersindiegebruikvanchiaroscuro.

tonale waarDes- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Maak ’n lewensgrootte tonale tekening van ’n skoen of ’n paar skoene in potlood, houtskoolofpen.letversigtigophoedielig val sodat jy jou tekening kan maak. Dit help om aanvanklik aan die onderkant van die tekening jou eie waardeskaal by te voeg omdat jy ’n verskeidenheid skakerings gaan gebruik.

Jou onderwyser kan verskillende tegnieke demonstreer waarop skakerings geskep kan word, bv. arsering en kruisarsering.

1.4

visuele kunste 2011

14

tekstuur

Tekstuur verwys na die oppervlak-kwaliteit of die gevoel van ’n voorwerp. Hoe iets voel as ons daaraan sou vat. Teksture kan grof, egalig, slymerig, stekelrig, wollerig, gekoek, krapperig en gekreukel wees.

AlBreChT dürer

JAn verMeer, The Milk MAid, 1658. OLIE OP dOEK.

AfrCAn power figure, nO datE. hOut En mEtaaL

Jy kan NagebooTSTe TekSTure in tweedimensionele kunswerke sien, maar jy kan nie die tekstuur daarvan voel nie.

ware TekSTuur – ’n werklike deel van die werk waaraan jy kan voel.

15

visuele kunste 2011

Oppenheim disoriënteer die kyker deur die koppie met pels oor te trek.

Beskryftenminstevyfverskillende teksture in die skildery langsaan.

MereT oppenheiM, BreAkfAST in fur, 1936. tEEKOPPIE, bOrdjIE En LEPEL mEt PELs uItgEVOEr.

JAn vAn eyCk, The MAdonnA of ChAnCellor niColAS rolin, 1435 – 6.OLIE OP PanEEL

visuele kunste 2011

16

Trek die vorm van jou voet ’n paar keer op jou papier af. Maak seker dat die tekeninge oorvleuel en datpartyvandievoetebuitediepapierformaatis.neem’nsagtemedium,soos’n4B-of’n6B-potlooden plaas die tekening oor ’n getekstureerde area, soos ’n growwe muur, die sool van ’n skoen, ’n luikgat,ens.Beweegjoupotloodoordieoppervlakom’nvryfafdrukdaarvantemaak.maaksekerdat jy ’n verskillende tekstuur in elkeen van jou areas afvryf. Probeer om tonale waardes te skep (vermeerder of verminder die druk van jou hand) sodat jou tekening ’n interessante heelbeeld skep. Doen hierdie aktwiteit op ’n stuk los papier en plak dit na voltooiing in jou bronboek.

Die woord vir die tegniek om vryfafdrukke van growwe oppervlaktes te neem, word frottage genoem.

voorBeelde vAn of froTTAge/vryfAfdrukke

tekstuur - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.1.5

17

visuele kunste 2011

“Kleur is my daaglilkse obsessie, vreugde en foltering”– Claude Monet.

henri MATiSSe

kleur

DiEklEurwiElkAnVErDEElworDin:

3 p3 priMêre kleure

rooi, geel, blou

Primêre kleure kan nie gemaak word deur ander kleure saam te meng nie.

3 Sekondêre kleure

oranje, pers, groen

Elkeenvanhierdiekleurewordgemaakdeurdietweevandie primêre kleure te meng:

Rooi en geel = oranjeBlou en geel = groenRooi en blou = pers

6 inTerMediêre kleure

Oranje-rooi; geel-oranje; geel-groen

Blou-groen; pers-blou; rooi-pers

Hierdie kleure is tussen die primêre en sekondêre kleure op die kleurwiel.

Die tersiêre kleur Bruin word geskep deur twee komplimentêre kleure saam te meng.

visuele kunste 2011

18

dAvid hoCkney, A Bigger SplASh, 1967. OLIE OP dOEK.

Swart is die teenwoordigheid van alle kleure en wit is die afwesigheid van alle kleure. (Dit is presies die teenoorgestelde met betrekking tot lig!)

henri MATiSSe,The open window, Collioure, 1905. OLIE OP dOEK.

TiNTe is kleure wat met wit gemeng word.

SkakeriNgS is kleure wat met swart gemeng word.

iNTeNSiTeiT van kleur verwys na die helderheid of dofheid van ’n kleur.

klEurEworDopVErSkillEnDEmAniErEGEGroEpEEr.

die algemeenste is:

koMpliMenTêre

Daar is drie pare komplimentêre kleure:

Rooi en groen

Geel en pers

Blou en oranje

Daar is altyd twee kleure waarvan een ’n primêre kleur en die ander ’n sekondêre kleur is. Die kleure kom direk teenoor mekaar op die kleurwielvoor.Ashullelangsmekaargeplaasword, is die kontras sterk en wil dit dikwels voorkom of die kleure vibreer.

19

visuele kunste 2011

MonoChroMATieS

’nmonochromatieseskilderygebruikvariasiesvanneteenkleur.’n Ware kleur is word op sy eie met swart en/of wit gebruik of word gemeng met swart en/of wit.

AAnvullend

Hierdie kleurskema bestaan uit aangrensde kleure op die kleur-wiel.Elkeenbevatdieselfdekleur,byvoorbeeldgeel-groen,groenen blougroen (wat almal die kleur groen bevat).

poliChroMATieS

Willekeurige gebruik van kleure en hulle variasies.

Kleur het ’n sielkundige effek. Party kleure kan beskryf word as warm, bv. rooi, oranje en geel. Dit is asof hierdie kleure deur spasie nader aan die kyker toe beweeg. Hulle skep ’n gevoel van opwinding. Koel kleure is bv. blou, groen en lemmetjiegroen. Dit lyk asof hulle terugtrek na die agterkant van ’n skildery toe. Hulle het ’n kalmerende effek op die kyker.

Kleure het simboliese effekte. Hierdie betekenisse verskil van kleur tot kleur. Hierdie betekenisse kan anders wees in verskil-lende kulture. ’n Kleur het gewoonlik twee teenoorgestelde betekenisse, bv. rooi is ’n simbool van gevaar en liefde, en groen is ’n simbool van nuwe lewe of agteruitgang.

frAnz MArC, The fATe of The AniMAlS, 1913. OLIE OP dOEK.

warm

“Kan iemand werklik verduidelik waarom twee kleure wat jy langsaan mekaar gebruik, sing?”– Pablo Picasso

vinCenT vAn gogh, STArry nighT,

1889. OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

20

kleur - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Maak ’n lyntekening van ten minste vyf oorvleulende skoene. Die teken van die oorvleueling van die verskillende skoene is om baie uiteenlopende areas in jou komposisie te skep.

Verdeel jou tekening in ses blokke. Jy kan ’n rooster gebruik of dit met die vryhand verdeel om onewe groottes in jou blokke te maak. Gebruik verf (primêre kleur en wit) of enige ander materiaal soos gekleurde potlode of olie-pastelle.

Elkeblokmoetmet’nverskillende kleurskema benader word. Jy kan plat kleure gebruik, bv. elke blok moet met een kleur ingekleur word en hoef nie geskakeer te word nie.

DiEklEurSkEmASwAtGEBruikmoEtworD:

Sekondêre kleure Komplimêntere kleure Intermediêre kleureAanvullende kleure Warm of koel kleure Monochromatiese kleure

giorgione

1.6

21

visuele kunste 2011

In ’n tweedimensionele kunswerk skep kunstenaars ’n gevoel van driedimensionele spasie en diepte deur perSpekTief te gebruik.

Liniêre perspektief is gebaseer op die waarneming dat parallelle lyne skynbaar op die horison by een of meer verdwynpunte ontmoet. Voorwerpe raak kleiner soos hulle verder weg beweeg.

ruimte In argitektuur speel spasie ’n belangrike rol. Die argitek moet bevredigende, funksionele en interessante spasies skep waarin mense kan leef, werk en speel.

Beeldhouwerk is driedimensioneel. Dit neem ruimte op, het volume en kan vanuit enige rigting bekyk word. Die beeldhouer skep ’n unieke verhouding tussen vorm en spasie of tussen positief en negatief.

inTerieur vAn die TATe Modern in londen.

AlBerTo giACoMeTTi, MAn poinTing, 1947. brOns.

liniËre perSpekTief

ooghoogTe/horiSonlyn

visuele kunste 2011

22

Lugperspektief (atmosferiese perspektief) is wanneer die atmosfeer vorms en kleure in die verte versag. Wanneer jy naby aan ’n boom is, kan jy individuele takke en blare sien. Vanaf ver af, lyk dit of alles saamsmelt.

georgeS SeurAT, SundAy AfTernoon on The iSlAnd of lA grAnd JATTe, 1884 – 86. OLIE OP dOEK

TinToreTTo, The finding of The Body of ST. MArk, 1562. OLIE OP dOEK

23

visuele kunste 2011

voorverkorTiNg is die verkorting van die diepte-dimensie. In hierdieskilderyisdiefiguurvanChristusdramatiesverkort.

MAnTegnA, The deAd ChriST, 1480 – 1490. tEmPEra OP dOEK.

’n lAndSkAp vAn Skoene

Kyk hoeveel prente van skoene jy in tydskrifte of koerante kan kry. Maak afdrukke van hierdie prente in verskillende groottes. Jy het ten minste vyf skoene nodig. Knip hulle uit en maak ’n komposisie wat diepte uitbeeld. Onthou dat groter skoene in die voorgrond moet wees, en kleiner skoeneindieagtergrond.Gebruikwitverf(pVAis’ngoeiekeuse)enversagdieskoeneindieagtergrond deur hulle droog te borsel. Gebruik ’n swart balpuntpen om die besonderhede van die skoene in die voorgrond te beklemtoon. Jy kan die prente dalk in ’n spesifieke ruimte plaas, soos op die skoolterrein. Teken die skoene deur die reëls van perspektief te volg. Voeg nog besonderhede met jou pen by. Jy kan ook swart inkspoeling gebruik (teken-ink wat verdun is met water) om verskillende skakerings te skep.

ruimte - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.1.7

visuele kunste 2011

24

ORGANISEER DIE ELEMENTE

koMpoSiSie

Komposisie is die samevoeging van die kuns-elemente om ’n bevredigende geheel te skep. Die rangskikking van kleure, vorms, ens. moet visueel ’n bevredigende of stimulerende geheel vorm. Die eindresultaat van die rangskikking van ’n tekening, skildery of beeldhouwerk word ’n komposisie genoem.

Komposisie is baie belangrik tydens die skep van kunswerke en bepaal dikwels die sukses van die kunswerk.

Asonsnahierdieskilderydeurraphaelkyk,bewonder ’n mens sy gebruik van vorms, kleur en ruimte. Maar dit is die manier waarop hy hierdie elemente organiseer (die komposisie) wat dit ’n bevredigende geheel maak. Die komposisie is gebaseer op onderliggende geometriese vorms wat ’n gevoel van stabiliteit en orde skep.

’n Komposisie word oor die algemeen in drie vlakke verdeel. Die voorgrond van ’n komposisie is die visuele vlak wat blyk of dit die naaste aan die kyker is terwyl die agtergrond die vlak in ’n komposisie is wat lyk of dit die verste van ’n kyker af is. Die middelgrond is die deel tussen die voor- en agtergrond.

Wat dink jy is die fokuspunt van hierdie werk?

Merk die voorgrond, middelgrond en agtergrond in hierdie skildery.

WOORDELYS

Die area van belangstelling, waarheen die kyker se oog getrek word, word die fokuSpunT genoem. Die kyker se aandag word daarheen getrek omdat die lyne van die komposisie na dié fokuspunt lei of omdat dit die helderste deel van die skildery is, ens.

5 Komposisie en die beginsels van komposisie/ontwerp

rAphAel, The engAgeMenT of The virgin, 1504. OLIE En tEmPEra OP PanEEL.

25

visuele kunste 2011

Die beginsels van komposisie/ontwerp verwys na die manier waarop ’n mens die elemente van kuns in n kunswerk organiseer om n spesifieke eindresultaat en effek te verkry.

BAlAnS Balansverwysnadierangskikkingvankuns-elementeomstabi-liteit in ’n kunswerk te skep. Met ander woorde, dit ‘lyk’ en ‘voel’ reg.

SimmeTrieSe balans is wanneer albei kante dieselfe visuele gewig het en die werk byna soos ’n spieëlbeeld lyk. Dit lyk dikwels styf en formeel.

aSimmeTrieSe balans is wanneer albei kante dieselfde visuele gewig het, maar mekaar nie weerspieël nie. Dit maak gewoonlik meer interessante komposisies.

raDiale balans word nie algemeen in komposisies gebruik nie, maar soos ’n madeliefie of ’n sonneblom, word al die elemente in diemiddelgeplaas.roos-venstersinkatedraleis’nvoorbeeldvanhierdie ontwerpgebruik.

BoTTiCelli, The BirTh of venuS, 1485. tEmPEra OP dOEK

degAS, l’ABSTinThe, 1876. OLIE OP dOEK.

DIE BEGINSELS VAN KOMPOSISIE/ONTWERP

Hoe sal jy die balans in die twee kunswerke hierbo beskryf?

visuele kunste 2011

26

riTMe/Beweging

Dit verwys na maniere waarop kuns-elemente gekombineer word om die gevoel van vloei of beweging in ’n kunswerk te skep. Dit word verkry deur herhaling, afwisseling of die ontwikkeling van ’n element.

J.h. pierneef, STudy in Blue, 1929. OLIE.

Bespreek hoe vorms herhaal en ontwikkel in hierdie werk om ’n gevoel van ritme te skep. (Vergelyk dit met musiek waar note her-haal word en ontwik-kel.)

kleM

Klem verwys na die ontwikkelende areas van belang wat die kyker se aandag trek na belangrike dele in die werk. Dit verwys ook na fokuspunte in die komposisie. Klem kan geskep word deur die gebruik van kleur, skakerings, ens.

eenheid/hArMonie

Dit verwys na die heelbeeld wat spruit uit die suksesvolle kombinasievandieelementevan’nkunswerk.Allespasgoedsaamen skep ’n aangename eenheid.

konTrAS

Kontras verwys na visuele verskille in ’n kunswerk. Kontras is baie belangrik in ’n kunswerk en skep interessante komposisies en kunswerke. Dit verwys na die verskille tussen bv. lyne, vorms, tonale waardes, kleure, ens.

Dit kom ook voor wanneer helder kleure gekombineer word met dowwe kleure, wanneer hoekige vorms met ronde vorms gekombineer word, ens.

27

visuele kunste 2011

roeTTgen, pieTA, VrOEE 14dE EEu,

gEVErFdE hOut.

proporSie

Proporsie is die grootte-verhouding van dele van ’n geheel en van hierdie dele tot mekaar. Soms word proporsies geïgnoreer, vergroot of verander om ’n sekere effek, byvoorbeeld emosionele impak, te verkry.

Hierdie twee beeldhouwerke het dieselfde tema: Moeder Maria hou dielykvanChristusophaarskoot.metdieeersteoogopslaglykditofmichelangelosebeeldhouwerkinproporsieis,maarasjynaderkyk,sal jy sien dat sy Maria se liggaam enorm is in vergelyking met dié van Christus.onssienniedieabnormaleproporsiesvanmariasefiguurraaknieomdatChristussefiguurnormaleproporsieshetenomdatmariasekopinverhoudingismetdiévanChristus.inteenstelling,isdie vroeëre Middeleeuse beeldhouwerk in proporsie – ’n volgroeide man op ’n vrou se skoot, maar tog lyk dit onnatuurlik!

MiChelAngelo BuonAroTTi, pieTA, 1501. marmEr

pATroon

is die herhaling van motiewe.

guSTAv kliMT, JudiTh 1, 1901. OLIE OP bOrd.

henri MATiSSe, hArMony in red, 1908. OLIE OP bOrd.

visuele kunste 2011

28

6 media en tegnieke

WOORDELYS: die woord medium (meervoud is media) verwys na die materiaal wat gebruik word om ’n kunswerk te maak. (Dit kan ook verwys na die vloeistof-bestanddeel van ’n verf, bv. water, lynolie, ens.)

Die kunstenaar het ’n manier nodig om sy of haar idees uit te druk. Hy of sy het gewoonlik ’n idee watter medium om te gebruik voor dit gekies word. Die kunstenaar leer deur ondervinding waartoe ’n spesifieke medium in staat is. Indien die kunstenaar ’n landskap wil uitbeeld, sal hy of sy oorweeg watter medium die kwaliteite van lig, atmosfeer en tonale waardes die beste uitdruk. ’n Kerwing in steen sal nie aan hierdie vereistes voldoen nie en die kunstenaar sal dan eerder ’n tweedimensionele medium soos olieverf of waterverf gebruik om die kwaliteite van ’n landskap weer te gee. Indien die kunstenaar egter ’n kommissie ontvang om ’n duursame werk ter verering van ’n belangrike persoon te maak, kan ’n marmerstandbeeld ’n beter keuse wees.

Wanneer kunswerke geanaliseer word, moet ’n mens die verhouding tussen die onderwerp en die medium in ag neem om te bepaal of die kunstenaar se intensie suksesvol oorgedra is. ’n Onderskeid word tussen tweedimensionele en driedimensionele media getref.

TWEEDIMENSIONELE MEDIA

tekenTeken is waarskynlik die mees direkte en basiese vorm van alle kuns. Die ‘merke’ wat die kunstenaar maak, weerspieël die beweging en vaardigheid van die arm en die hand.

michelangelohetbaievoorbereidendesketsegemaakvoorhydieSistynse kapel aangedurf het.

MiChelAngelo, STudy for AdAM, rOOI KaLK-tEKEnIng.

MiChelAngelo, The CreATion of MAn (deTAil), 1511 – 12. sIstynsE KaPEL, FrEsKO.

29

visuele kunste 2011

Die meeste kunstenaars gebruik tekeninge as voorbereiDiNgSwerk voor hulle die finale werk in ’n ander medium maak. Voorbeelde sluit rowwe sketse, waarnemingstekeninge, komposisiesketse, notering van idees, ens. in. Hierdie tekeninge word dikwels bewonder en word as kunswerke ten toon gestel. Daar is egter baie kunstenaars wat tekeninge kies as hulle finale manier van uitdrukking. Dit is veral die geval in die laaste paar dekades en teken is nou vir baie kunstenaars hulle gekose medium.

TekenMATeriAle SluiT die volgende in:

• Houtskool• potlood–(DieH-potlodeishardendieB-potlodeissag)• ’nVerskeidenheidpenne• penen/ofkwasenink• kryte/conté• krytpastelle–moetmet’nhegmiddelbehandelwordomditte behou

Degas was ’n meester in die gebruik van krytpastelle. Hy het hulle as lynevankleurgebruikomvormsoptebou.Baiemensebeskouditasskilderwerk eerder as teken.

Hierdie brose medium moet met ’n hegmiddel “fixative” beskerm word.

Tekeninge kan gemaak word met enigiets wat ’n merk maak en openigietswaarop’nmerkgemaakkanword.Baiekontemporêrekunstenaars het die grense van teken uitgebrei met hulle keuse van media.

diAne viCTor, drIE POrtrEttE uIt ’n rEEKs Van 36 POrtrEttE

Wat gEmaaK Is Van FOtO’s Wat dEur VIctOr Van dIE st

raPhaEL hIV/aIds cEntrE and day cLInIc In grahamstad

gEnEEm Is, 2004, rOOK-tEKEnIngE.

edgAr degAS, Before The Mirror, 1889.PastEL OP PaPIEr

visuele kunste 2011

30

skilDerDie skildermedia bestaan almal uit pigmeNT (gekleurde poeiers), ’n vloeistof wat die biNDSTof of meDium genoem word waarin die pigmente gemeng word en ’n oppervlak (’n muur, bord, skilderdoek, papier, ens.). Die oppervlak waarop die mengsel aangewend word, word ’n STeuNSTuk genoem.

voltooi in jou vks-werkboek. .1.1

’n Kunstenaar werk in ’n ateljee. Identifiseer die volgende voorwerpe in ’n skilder se ateljee.

fig.1A

fig. 1B

fig. 1C

fig. 1d

fig. 1e

31

visuele kunste 2011

TeMperA

Tempera is ’n ou verftegniek wat deur die Egiptenare,Griekeenromeinegebruikis.Dithetdie primêre medium vir klein skilderye geword tot die ontwikkeling van olieverf tydens die renaissance.temperasekleurpigmenteisverkryvan minerale; eiergeel is as ’n bindmiddel gebruik en water is gebruik om die verf vloeibaar te maak. Die oppervlak waarop geverf is, is dikwels voorberei met ’n dun deklaag van pleister of gesso. Hierdie medium is liniêr van aard – dit kom gewoonlik netjies binne-in die vorms voor en het ’n dowwe afwerking. Kwashale kan nie saammeng nie omdat tempera te vinnig droog word, maar vorms kan gemodelleer word deur ’n reeks fyn verfhaletemaak.’nBelangrikedeelvantempera-panele is die versiering van agtergronde, strale-kranse en die detail op draperings met goudblad tot die middel van die 15de eeu.

CiMABue, MAdonnA enThroned wiTh AngelS And propheTS (dEtaIL), c. 1280 – 90. tEmPEra OP hOut.

freSko

Die fresko-tegniek is deur die antieke Mediterreense samelewings ontwikkel en is deur dieitaliaanserenaissance-skildersverfyn.’nfresois ’n skildery wat gemaak word deur pigmente met water te meng en dit op ’n muur te verf terwyl die pleister nog nat is. Die pigment word deur dienatpleistergeabsorbeer.na’npaaruurworddie pleister droog en reageer met die lug: hierdie chemiesereaksiehegdiepigmentdeeltjiesindiepleister aan mekaar. ’n Freso secco word op droë pleister geverf en is minder duursaam as ’n ware fresko, of buon fresco.

Die reeks kleure vir fresko’s was beperk en hulle is gewoonlik in ligte of gedempte kleure geskep. Hulle het ’n krytagtige voorkoms. Groot klem word op die tekening wat ingekleur word, geplaas.

piero dellA frAnCeSCA, AnnunCiATion (dEtaIL), c. 1455, FrEsKO.

visuele kunste 2011

32

olieverf

Olieverf word stadig droog en bestaan uit deeltjies pigment wat ‘hang’ in ’n uitdrogende olie, gewoonlik lynsaad. Die taai vloeibaarheid van die verf kan aangepas word deur die byvoeging van ’n oplosmiddel, soos terpentyn of wit spirtitus. Vernis kan ook gebruik word om die blinkheid van die gedroogde lagie te beklemtoon. Olieverf is vanaf die vroeë 15de eeu as ’n artistieke medium gebruik. Meeste van die skilderye wat jy oor die volgende drie jaar gaan bestudeer, is in olieverf geskep.

Olieverf is gewild omdat dit so veelsydig is. Dit kan as glasuur (dun lae verf) of impasto (dik lae verf) gebruik word. Kenmerkend van olieverf issyrykhelderheid.Baiedonkertonekanookdaarmee geskep word. Dit skakel baie maklik met die omringende tipes verf in en laat die kleure toe om baie subtiel te vermeng. Olieverf skilderye het helder en juweelagtige kleure, wat die skilderye baie aantreklik maak en ’n glans-oppervlak aan hulle gee.

wATerverf

Waterverf is ’n deurskynende verfmiddel wat oplosbaar is in water. Waterverf is die medium of die kunswerk waarin die verf uit pigmente bestaan ‘hang’ in ’n water-oplosbare bindmiddel. Die tradisionele en mees algemene oppervlak vir waterverfskilderye is papier.

Kenmerkend daarvan is die helder delikaatheid omdat lig terug vanaf die papier deur die kleur weerkaats, wat die geheel helder en deurskynend maak.

CArAvAggio, MAdonnA wiTh SerpenT (dEtaIL) , 1606, OIL OP dOEK

egon SChiele, The ArTiST’S wife, 1918. WatErVErF OP PaPIEr.

33

visuele kunste 2011

Akriel

’n Waterbasis sintetiese verf wat tydens die 20ste eeu ontwikkel is. Die eerste professionle kunstenaarsreekse in akriel het in die 1960s verskyn. Vir die eerste keer het kunstenaars ’n medium gebruik wat vergelykbaar is met olieverf, maar wat met minimale voorbereiding op byna enige oppervlak aangewend kan word. Dit is in staat om die delikate effekte van alle watergebaseerde media weer tegee.Akrielwordookpolimerekleureofsintetiesepolimere genoem.

HET JY GEWEET?

wiT waS N DoDelike kleur. wiT

looD waS ’N guNSTeliNgkleur

vir baie SkilDerS weeNS Die

opaak kwaliTeiT DaarvaN waT

DiT ’N goeie pigmeNT gemaak

HeT. DiT waS egTer ’N DoDelike

kleur eN HeT looDvergifTigiNg

veroorSaak. Die gebruik

DaarvaN iS iN meeSTe laNDe

verbaN.

HET JY GEWEET?

Nog ’N kleur waT ToT

Die DooD koN lei, waS

SMArAggroen, waT

oorSproNklik vaN

arSeeN – ’N DoDelike

gifSTof – gemaak iS.

HET JY GEWEET?

TiriAAnSe perS iS gemaak

uiT Die liggame vaN wulke

(SeeSlakke). om 1.5 g pigmeNT

Te maak, iS 12 000 wulke

gebruik. beSliS ’N grooT

uiTgawe. DiT verDuiDelik

waarom perS beSkou waS aS

’N aDelike kleur omDaT NeT

Die aDel DiT koN bekoSTig!

HET JY GEWEET?

Daar iS geglo DaT indieSe geel verkrY

iS vaN Die uriNe vaN ’N Heilige koei waT

SlegS maNgoblare gevoer iS! HierDie

geel iS gemaak vaN Die bemeSTe

groND vaN beeSTe iN Die moNgHYr-

area waT maNgoblare gevoer iS. Die

groND iS Droog gemaak, verpoeier,

gereiNiNg, eN DaN iN kloNTe geDruk.

aS gevolg vaN Die Swak geSoNDHeiD

vaN Die beeSTe waT op Die blare moeS

leef, HeT Die iNDieSe regeriNg Die

vervaarDigiNg vaN Die pigmeNT vroeg

iN Die 20STe eeu verbaN.

ChuCk CloSe, phil, 1969. sIntEtIEsE POLImEEr OP dOEK.

HET JY GEWEET?

Die verfBuiSie iS iN 1841 uiTgeviND, eN

HeT varkblaSe eN glaSSpuiTe vervaNg

aS Die primêre iNSTrumeNT om verf

iN Te vervoer. kuNSTeNaarS, of Hulle

aSSiSTeNTe, HeT voorHeeN pigmeNTe meT

Die HaND gemaal, eN Die biNDiNgSolie

verSigTig iN Die korrekTe proporSieS

gemeNg. verf koN Nou maSSa-vervaarDig

worD eN iN meTaalbuiSieS meT ’N Doppie

verkoop worD. Die Doppie koN weer

aaNSkroef eN Die verf koN beHou worD

vir laTere gebruik, waT buigbaarHeiD eN

effekTiwiTeiT aaN Die buiTelugSkilDer

verleeN HeT.

HET JY GEWEET?

kArMoSyn iS

gemaak vaN

geDroogDe eN

vergruiSDe

CoCHeNille Torre.

visuele kunste 2011

34

meer onlangse meDiaCollAge

Vroegindie20steeeuhetpablopicassoenGeorgesBraquecollagetot’nkunsvormverhef.’nCollage(vandiefransecoller)betekenom te plak of te gom. Dit is ’n saamgestelde beeld wat gemaak word deur koerantknipsels, foto’s en ander materiale op ’n plat oppervlakteplak.Collageworddikwelsgekombineermetteken-en skildermedia.

foToMonTAge

Diéis’nsoortcollagewaardele van verskillende foto’s saamgeplak word om ’n beeld te skep.

geMengde MediA

Dit is wanneer ’n kunstenaar verskillende media, materiale en tegnieke in een werk gebruik.

foTogrAfie

Fotografie is die proses en kuns van die vaslegging van visuele beelde deur lig in ’n ligsensitiewe medium, soos film of elektroniese sensor, vas te lê. Digitale fotografie werk met ligsensitiewe digitale pieksels.

Digitale kuns maak gebruik van nuwe digitale media soos rekenaars en die internet.

georgeS BrAque, glASS, CArAfe And newSpAper , 1914. cOLLagE, Kryt En hOutsKOOL.

hAnnAh höCh, dAdA dAnCe, 1922. mOntagE.

doroTheA lAnge, whiTe Angel BreAdline, 1932, FOtO.

35

visuele kunste 2011

gemengDe meDia - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

pApierpAnToffelS

Gebruik ’n stuk stywe karton om die patroon hieronder tot die grootte van jou voete te vergroot. Die boonste deel van die flappe moet wyer wees as die sool. Onthou om twee skoene te maak.

Gebruik die tema ‘Wie is ek?’ om jou skoene te versier. Jy kan selfportrette en voorwerpe wat jou belangstellingsenpersoonlikheiduitdruk,gebruik.Jykanenigemedia,soospenenink,verf,collage-elemente, ens. gebruik. Oorweeg die kleure wat jy gaan gebruik – en die algehele indruk – versigtig.

moenie’nplakboek-effekskepnie.Beskoudieopdragas’ngemengdemedia-kunswerk.Snydieverskillende dele uit. Vou die flappe en heg hulle aan die sole. Die volgende voorbeelde is deur Graad 10-leerders gemaak en kan as inspirasie dien.

1.8

visuele kunste 2011

36

DrukwerkWAT IS ’N AFDRUK?

’nAfdrukkan’nverskeidenheidkeregedrukword.Alhoeweldieverskillendedruktegniekeverskil,maakdie meeste gebruik van ink, papier en ’n plaat – ’n oppervlak soos ’n stuk hout of koper waarop die ontwerp gemaak word. Die afdruk word gemaak deur ’n stuk papier teen ’n geïnkte plaat te druk of te rol. Drukwerk is tradisioneel beskou as ’n manier waarop skilderye en tekeninge of illustrasies in ’n boek geherproduseer kan word. Dit is nou ’n uitstekende kunsvorm in sy eie reg. Kunstenaars maak beperkte uitgawes wat individueel geteken en genommer word.

reliËf -Afdrukke

Areliëf-afdrukwordsogenoemomdatdiebeeldopdie plaat in reliëf is – dit projekteer of staan uit op die oppervlak van die plaat. Die kunstenaar teken op die plaat-oppervlak, en sny dan die dele weg wat wit (negatiewe areas) moet bly. Dit lig die dele wat gedruk moet word (positiewe areas) uit die agtergrond. Swart ink word oor die plaat gerol en klou vas aan die dele wat in reliëf is. Dit kan dan gedruk word.

reliëf-afdrukkesluithoutsnee,houtgraveringsenlinosnee in.

HouTSNee was die vroegste vorm van reliëf-afdrukke en is in Chinaontwikkel.Houtsneehetgewoonlik ’n sterk, kragtige lyn. Die grein van die hout speel ook ’n rol in die soort kuns.

eMil nolde, The propheT, hOutsnEE, 1912.

37

visuele kunste 2011

liNoSNeË laat ’n vryer en meer spontane lyn toe en die werk word onbelemmer deur grein wat ’n sagter voorkoms het.

Houtsneë en linosneë kan ook in kleur gedruk word. ’n Verskillende blok kan vir elke kleur gebruik word. Soos in Japanese afdrukke, of reduksiedrukwerk kan gebruik word.lg.isdienaamvirdieproseswaardeur een blok gebruik word om verskeie kleurlae op een aan afdruk te druk.

John MuAfAngeJo, BATTle of rorkeS drifT, 1981. LInOsnEË.

inTAglio-Afdrukke

Intaglio (die Italiaans vir “om in te sny”) is die teenoorgestelde van reliëf-drukwerk. In hierdie afdrukvorm, kom die beeld onder die oppervlak voor. Die kunstenaar sny die lyne wat gedruk moet word op die plaat. Gewoonlik word ’n plaatmetaal soos koper gebruik.

SoortEintAGlio-DrukwErk:

graveriNg is ’n (direkte) manier waarop daar in ’n plaat met ’n graveernaald (burin) gesny word. Dit is ’n stadige en veeleisende tegniek. Hoe wyer en dieper die sny, hoe donkerder is die gedrukte lyne.

AlBreChT durer, knighT, deAThAnd The devil, 1513 – 1514, graVErIng.

hokuSAi, The greAT wAve off kAnAgAwA, gEKLEurdE hOutsnEË,

visuele kunste 2011

38

Vir eTSwerk het ’n mens ’n metaalplaat nodig wat bedek is met twee, harde suurbestande grondlae – was op die werkoppervlak en vernis aan die agterkant. Ontwerpe word geteken deur die was-laag met ’n stomp naald, wat in ’n houthouer is, te krap. ’n Suurbad word gebruik om die ontwerp, wat op ’n suurbestande grondlaag geteken is te ‘byt’. Die suur byt slegs waar die metaalplaat blootgestel is. Die diepte van die lyne verskil volgens tyd en die sterkte van diesuurbad-oplossing.Etswerklaat’nmeerspontanehanteringas gravering toe. Dit word dikwels met ’n skakeringsmetode wat akwatint genoem word, gekombineer.

plAnogrAfieS

inHiErDiESoortDrukwErkiSDiEBEElDopDiEoppErVlAkVAnDiEplAAt.DitSluitin:

liTogrAfie: Die kunstenaar teken met ’n olierige kryt op ’n blok kalksteen. Die oppervlak word met water natgemaak en die olierige getekende lyne bied weerstand teen die water. Ink word dan op die steen gerol – en die ink heg vas aan die olierige tekening en word afgeweer deur die nat agtergrond. Die finale adruk weerspieël die merke van die tekening. frAnCiSCo goyA, The Sleep of

reASon produCeS MonSTerS, 1797 – 8. EtsWErK En aKWatInt.

henri ToulouSe-lAuTreC, JAne Avril, 1899. LItOgraaF-PLaKKaat.

39

visuele kunste 2011

Sifdruk: (SerigrAfie) is ’n moderne druk- en stensil-metode. ’n Stensil wat uit papier gemaak is, word gebruik; of ’n verniste lagie wat geplak word oor ’n fyngaas-materiaal wat oor ’n raam gespan is. Die druk-ink word deur die skerm met ’n rubberswabber forseer. Gesnyde stensils produseer skerp gedefinieerde beelde, maar krytagtige lyne en granulêre teksture kan gevorm word deur met ’n wasagtige of waterbestande medium op die skerm te teken. Warhol het ’n stensil, wat van ’n halwe-skakering stuk positiewe film gemaak is, gebruik. Mono-Afdruk is ’n enkel afdruk wat geneem word van ’n ontwerp wat op ’n plat oppervlak geskilder is.

kollAgrAfie is ’n druktegniek waarin getekstureerde materiale aan die drukmatriks geheg word. Hierdie tekstuur word aan die papier oorgedra tydens die drukproses.

Kontemporêre druktegnieke kan digitale drukwerk, fotografiese mediums of ’n kombinasie van digitale, fotografiese en tradisionele prosesse insluit.

Andy wArhol, TurquoiSe MArilyn, 1962. sIFdruK.

’n Drukpers is nodig vir baie van die afdruktegnieke.

Maar sommige van die afdruktegnieke kan sonder ’n pers gemaak word. John Muafangejo, ’n kunstenaar, het byvoorbeeld dikwels die agterkant van ’n lepel gebruik om sy linosnee te druk.

visuele kunste 2011

40

DRIEDIMENSIONELE MEDIA

beelDhouwerkBEElHouwErkkAnVErDEElworDin:

kerwing

MediA: Harde materiaal, soos verskillende soorte steen (marmer, sandsteen, ens.), hout, ivoor, ens.

Materiaal word weggekerf om die vorm in die blok te ‘bevry’. Tipiese instrumente is hamers en beitels.Beeldhouerskanmet’nklei-modelbegin,want dit kan katastrofies wees om aanvanklik te veel weg te kerf. Met die maak van ’n vrystaande beeldhouwerk, moet die beeldhouer aanhoudend die stuk in die rondte ‘lees’ en daaraan werk. Die oppervlak moet poleer word om enige merke wat deur instrumente gemaak word te verwyder.

MiChelAngelo, pieTA, 1501. marmEr

reliËf-Beeldhouwerk is dikwels deel van argitektuur. Onderskei tussen hoë reliëf (links) waar vorms diep gekerf is en uitstaan, en lae reliëf (regs) waar figure op byna dieselfde vlak as ’n tekening voorkom.

vrySTAAnde Beeldhouwerk is driedimensioneel en kan van alle kante af besigtig word.

41

visuele kunste 2011

Modellering

MediA: sagte, buigbare material soos klei, pleister en was.

Sommige materiaal is so sag dat hulle nie hulle eie gewig kan ondersteun nie. Gevolglik moet hulle oor ’n stutraam gebou word. Die stutraam is ’n eenvoudige ‘geraamte’ van ’n harder materiaal, soos hout of draad. Pleister word tipies oor ’n stutraam opgebou deur stroke materiaal wat in nat pleister gedoop is, oor mekaar te plaas. Die finale laag bestaan net uit pleister en word deur hande of messe afgerond.

roMAn, roMuluS And reMuS, c. 500 bc, brOns.

AlBerTo giACoMeTTi, MAn poinTing, 1947. brOnzE.

deBorAh BuTTerfield, dApple grAy, 1980, draad En staaL.

konSTrukSie

MediA: verskeie materiale soos staal, hout, ens.

Wanneer een of meer materiale aanmekaar geheg word om ’n estetiese, eenvormige eenheid te vorm. Sommige werke sluit gevinde voorwerpe, soos vere, glas, ens. in. Instrumente sluit blaaslampe, hamers en spykers, ens. in.

gieTing

MediA: brons, plastiek

Sagte materiaal, soos was, moet gegiet word om dit duursaam te maak. Tydens gieting word maklik vormbare materiaal gebruik om ’n negatiewe gietvorm te maak waarin ’n vuurwarm materiaal soos brons of plastiek ingegooi word. nadatditdroogis,worddiegietvorm verwyder en kan die beeldhouwerk afgerond word.

visuele kunste 2011

42

TAkiS, MAgneTiC field, 1969, ELEKtrOmagnEtE.

Beeldhouwerkeisstilstaandevoorwerpe,maarin die 1960s is bewegende beeldhouwerke deur kineTieSe kunS geskep.

Bewegingwordgeskepdeurnatuurlikekragte,soos wind in ’n mobiel of elektrisiteit, magnete (soos in die voorbeeld links), ens.

nuwe MediA

Alhoewelbaiekunstenaarsnogtradisionelemateriale en tegnieke gebruik, verkies baie kontemporêre kunstenaars ongewone materiale wat nie tradisioneel as kunsmateriale beskou word nie.

inSTAllASie

’n Kunswerk wat die uitstalruimte as deel van die werk integreer.

driediMenSionele kunSwerk

’nDriedimensionelevormvancollagemaakdikwels gebruik van gevonde voorwerpe deur hulle in kuns te omskep.

gerdA STeiner And Jorg lenzlinger, BrAinSTorM, 1999. InstaLLasIE.

wiM BoThA, MieliepAp pieTA, 2004. mIELIEmEEL En rEsIn InstaLLasIE

43

visuele kunste 2011

WOORDELYS

gevonde voorwerp - ’n Voorwerp wat as ’n kunswerk, of as deel van ’n kunswerk aangebied word, maar wat nie oorspronklik bedoel is as kuns nie, bv. ’n bottel, ’n veer, ens.

konTeMporêr - Kontemporêre kuns word gewoonlik beskou as die kuns van die 1970s tot vandag en is nie tradisioneel nie, maar op die voorpunt van kuns.

Eenvandiewonderlikstedingevankuns is dat dit die ondenkbare sigbaar maak.indiedrukwerkregshetlampert’n sprinkaan met ’n weermagtenk geïntegreer en iets geskep wat ons miskien in ons drome sou teëkom.

neem’nbaieouskoenenveranderditin ’n insek (sprinkaan, naaldekoker, ens.) OF verander dit in ’n masjien (tenk, helikopter, grassnyer, ens.). Spoor bronmateriale (prente) van jou insek of masjien op.

Maak werkende sketse van hoe jy jou skoen in ’n insek of in ’n masjien gaan verander. Jy mag enige materiaal gebruik om hierdie transformasie te skep. Dink aan hoe jy draad, blikkies, plakkate, tou, dele van ou speelgoed, soos wiele,ens.kangebruik.Bespreekdiekonstruksievanjoubeeldhouwerk met jou onderwyser. Spuit of verf die finale werk in een kleur om die vorm daarvan te beklemtoon.

opSoMMing

’n MediuM word gebruik om ’n kunswerk te skep. Verskillende media het verskillende eienskappe.

Tegnieke verwys nie na die medium nie, maar op watter wysediekunswerkgemaakis.Byvoorbeeld,asjyna’nskildery kyk, verwys die tegniek na hoe die medium gebruik is. Is die kwashale goed gemeng, onsigbaar of impasto?

niCholAS lAMperT, loCuST TAnk, 2006. dIgItaLE aFdruK.

DrieDimensionele werk - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

1.9

visuele kunste 2011

44

“Wat is in hierdie kunswerk? Wat beeld dit uit?”

Tydens verskillende tye en in verskillende dele van die wêreld het kunstenaars soortgelyke onderwerpe in hulle kuns geïnterpreteer en uitgebeeld. Die onderwerp van die werk is waaroor die skildery, tekening of beeldhouwerk handel. Die voorwerpe wat in die uitbeelding gebruik word en die onderliggende storie of idee waarna daardie figure en voorwerpe verwys, is die onderwerp van die werk.

onDErwErpiS’nHAnDiGEmAniEromkunSwErkEVAnVErSkillEnDEtyEEnplEkkEtEVErGElyk.

7 Onderwerpe en temasin kunswerke

fig. 2A

fig. 2B

voltooi in jou vks-werkboek.

1.2Gebruik die volgende lys om die onderwerpe van die bostaande kunswerke te bepaal:

• portrette• figuurstudies• Stillewe• landskappe• Dierestudies• Godsdienstigewerke• mitologie• fantasie• politiek/geskiedenis• Abstraksie

45

visuele kunste 2011

fig. 2C

fig. 2e

fig. 2f

fig. 2g

fig. 2h

fig. 2i

fig. 2J

fig. 2d

visuele kunste 2011

46

Styl verwys na die ‘hoe’-vraag oor kunswerke.

“Hoe het die kunstenaar die onderwerp uitgebeeld?” “Hoe het die kunstenaar sy of haar persoonlike stempel op die stuk gelaat?”

DiEVolGEnDEVoorBEElDEVErtEEnwoorDiGSom-miGEVAnDiEmEESAlGEmEnEStylEinkunS:

8 styl

ClAeSz, vAniTAS STill-life, 1630. OLIE OP dOEK.

pABlo piCASSo, Crying woMAn, 1937. OLIE OP dOEK.

nATurAliSMe

Kuns wat die werklike voorkoms van dinge akkuraat en geloofwaardig wil uidruk. (Die terme naturalisties en realisties word dikwels as sinonieme gebruik; maar realisme verwys na ’n spesifieke bewegings in die 19de eeu.)Ook bekend as verteenwoordigende kuns.

figurATief

Figure en voorwerpe is herkenbaar, maar nie noodwendig lewensgetrou nie. Allenaturalistiesekunswerkeisfiguratief, maar nie alle figuratiewe werke is naturalisties nie.

47

visuele kunste 2011

ABSTrAk

Kuns wat nie herkenbare tonele of voorwerpe uitbeeld nie. Vorms, lyne, kleure, ens. bestaan sonder enige verwysing na die werklikheid, maar het estetiese waarde. Die kunswerk word ‘gelees’ in terme van lyne, vorm, kleure. Ook bekend as nie-verteenwoordigende of nie-objektiewe kuns.

ekSpreSSioniSMe

Kunsstyl waar die klem geplaas word op die kunstenaar se uitdrukkingvanemosiesengevoelens.Eienskappesluitverwringing en oordrywing in.

vASSily kAndinSky, CoMpoSiTion v, 1911. OLIE OP dOEK.

edvArd MunCh, The SCreAM, 1899. OLIE OP dOEK.

CeCil SkoTneS, heAd,1972. gEgraVEErdE En gEKLEurdE hOutPanEEL. .

henri MATiSSe, inTerior wiTh eggplAnTS, 1911. OLIE OP dOEK.

Die bostaande voorbeelde is sommige van die hoof kunsstyle wat deur baie kunstenaars, bewegings en samelewings gebruik word. Ons kan ‘styl’ verder definieer as die identifiserende kenmerke van ’n individu, ’n groep kunstenaars (bewegings), ’n periode-styl of die eienskappe van ’n hele samelewing. Soos jy vorder met jou Visuele Kunste-studies, sal dit makliker word om style in kuns te definieer.

geSTileer

Dit verwys na die verwringing van verteenwoordigende beelde in ooreenstemming met sekere artistieke konvensies of om sekere ontwerpkwaliteite te beklemtoon. Dit verwys ook na ’n kunstenaar wat standaard-karakteriserings gebruik om ’n voorwerp uit te beeld. Slegs die algemene vorm word gewys, maar die detail word geïgnoreer. Gestroop tot basiese herkenbare eienskappe.

dekorATief

Kunswerke waarin patroon en versiering beklemtoon word.

visuele kunste 2011

48

styl - Jou onderwyser saldie aktiwiteit lei.

grAAd 10-Tekening, BiTuMen, WIt aKrIEL En tEKEn-InK.

grAAd 10-Tekening, bLacK ParKEr-InK, jIK En tEKEn-InK.

ekpreSSioniSTieSe Skoene

Die afgebeelde tekeninge van skoolskoene kan geklassifiseer word as ekspressionisties. Hulle vertel ons nie net hoe die skoene lyk nie, maar dra ook ’n sterk atmosferiese gevoel oor.

Maak ’n tekening van ’n skoen/e wat emosies en gevoelens uitbeeld. Jy kan dit doen deur krapperige lyne te gebruik om die vorms uit te druk en om sekere aspekte van die skoen/e te oordryf. Dink mooi na oor die agtergrond van die tekening om stemming te skep. Jy mag enige media of kombinasie van media gebruik.

1.10

49

visuele kunste 2011

FUNKSIE VAN DIE KUNSWERK

Argitektuurisdiemeesfunksionelevanaldiebeeldendekunste. Vanaf prehistoriese tye het mense beskutting gebou virbeskermingteenhitte,koue,reënofaanvalle.Argitektuurorganiseer ruimte vir menslike gebruik soos godsdienstige en gemeenskapsaktiwiteite.

Wat van ander beeldende kunsvorme soos skilderye en beeldhouwerk?

Soos jy verskillende samelewings en bewegings bestudeer, sal jy leer oor die verskillende funksies van kuns in verskillende tye.

En vandag se kuns?

9 Funksie, kontekstuele invloede en betekenis/interpretasie

1.3

Irma Stern word as een van Suid-Afrikasebelangrikstemeestersbeskou.Haar baHora girl, 1945, olie op bord, is in Oktober 2010 teen r26420000verkoop.

DEBAtEEroorDiEVolGEnDE:1. Wat is die funksie van hierdie skildery?

2. Hoekom is iemand bereid om soveel vir een kunswerk te betaal?

oorwEEGDiEVolGEnDE:• Estetiesekwaliteite• prestige• uniekheidvandiewerk• Belegging• Eienaarskap• Versamelaarswaarde


visuele kunste 2011

50

WOORDELYS

eSTeTieS: die teorie om die skoonheid en genotlike kwaliteite van iets te geniet.

konTekSTuele fAkTore

Om enige kunswerk te verstaan, moet die konteks waarin dit geskep is in ag geneem word. Dit het te doen met die sosiale en historiese agtergrond van die werk. Dit is belangrik om soveel moontlik van die historiese agtergrond van kunstenaars en kunswerke te weet, sodat ons begrip van die werk uitgebrei kan word.

BeTekeniS en inTerpreTASie

Die bespreking en oorweging van die formele kuns-elemente, beginsels van ontwerp, gebruik van media en tegniek, styl en kontekstuele faktore sal die kyker help om ’n beter begrip van enige kunswerk te vorm. Hoewel die kyker nie die kunstenaar is nie en dalk nooit sal weet wat die werklike bedoeling van die kunstenaar is nie, kan ’n mens jou eie ingeligte opinie vorm – indien daardie opinie ondersteun word deur die kunswerk, navorsing, onderhoude en/of besprekings.

voltooi in jou vks-werkboek.1.4

DiEVolGEnDEkunSwErkEBEElDAlmAlkinDErSuit.AlmAlkAnVErSkillEnDGEïntErprEtEErworD.

Skryfneerwatjyasdiebetekenis/boodskapvanelkeenvandiewerkeinfigure4A-4Hsien. Motiveer jou opinie deur te verwys na die gebruik van visuele beelde in die werk. (Skryf ten minste drie vol sinne oor elke werk.) Gebruik die volgende om jou te lei:

• miV/Vigs• manipulasievankinders• kinderregte• Armoede• Diemooivankinderjare• konflik

Dis ’n goeie idee om hierdie interpretasies met jou klasmaats, wat dalk ander opinies het, te deel. Dit sal ’n gesonde debat oor kuns aanwakker. (Wees bewus van ongegronde stories ten opsigte van die kunswerke.)

FIG. 4A. george peMBA,MoTher’S Child, 1972. OLIE OP dOEK..

51

visuele kunste 2011

FIG.4c. penelope SiopiS, AidS BABy AfriCA,

1996. sIbachrOOm-FOtO.

FIG. 4H. kerry-lyn poTgieTer, puSh ’n pull, OngEdatEEr, Ets- En bOrduurWErK.

FIG. 4B. eriCh fiSChl, liTTle SquirT, 1982. OLIE OP dOEK..

FIG. 4E. diAne viCTor, Blue BoyS, 2003. EtsWErK En aKWatInt.

FIG. 4D. dAvid SiqueiroS, The eCho of A SCreAM, 1937. EmaLjE OP hOut.

FIG. 4F. MAnfred zyllA, uIt dIE bOys FrOm thE bOrdEr-rEEKs, 1986, tEKEnIng.

FIG. 4G. MAurizio CATTelAn, unTiTled, 2003. LIggaam In harPuIs, sIntEtIEsE harE, rEgtE KLErE,

ELEKtrOnIEsE OndErdELE, brOns drOm

visuele kunste 2011

52

’n Mens kan sien dat visuele geletterdheid die ‘lees’ van visuele tekste is. Die visuele beeld of kunswerk is die belangrikste aspek van Visuele Kultuurstudies.

10 Visuele analise van voorbeelde

FIG. 5B. williAM Turner, The SlAve Ship,1840. OLIE OP dOEK. 91 x 123 cm.

1.5

Skryf die ses kunswerke in chronologiese volgorde neer. Gebruik die regte etikette – naam van kunstenaar, titel, datum en medium.

Skryf langsaan die korrekte voorbeelde die antwoorde op die volgende vrae neer:

• wattereendateeruitdierenaissance?• wattereenisindie20steeeugeskilder?• wattereenisdiegrootste?• wattereenisdiekleinste?• wattereenisabstrakenwaarom?• Virwiedinkjyisdieskileryegemaak?• Jougunstelingen’nredevirjoukeuse.

FIG. 5A. JAn verMeer, The lACe MAker, C. 1669 – 70. OIL On PanEEL, 24 x 21 cm.


53

visuele kunste 2011

FIG. 5E. leonArdo dA vinCi,

virgin of The roCkS, C. 1483 – 85. OLIE OP PanEEL OP dOEK OOrgEdra.

199 x 122 cm.

FIG. 5c. dAvid, The oATh of The horATii, 1774. OLIE OP dOEK. 330 x 425 cm

FIG. 5D. vASSily kAndinSky, CoMpoSiTion v, 1911. OLIE OP

dOEK. 190 x 275 cm.

FIG.5F. edgAr MAneT, The BAr AT The folieS Bérgere, 1882. OLIE OP dOEK. 96 x 130 cm.

visuele kunste 2011

54

BESprEEkDiEVolGEnDEinDiEklASEnmAAkAAntEkEninGE:

• Skryfdiematesvan hierdie skildery neer. Is dit groot of klein? Hoe voel jy as jy voor hierdie werk staan?• Beskryfkortliksdietoneelinhierdieskildery.• Beskryfdiekleurewatinhierdiewerkgebruikis.• isdiekleurwatgebruikisnaturalistiesofekspressiefomdie stemming of emosie te versterk? Word kontras tussen die kleure geskep deur warm of koud, komplementêre kleure, helder, dof, donker of lig te gebruik en waarom?• Beskryfenigelynewatjyindiewerksien.• Bespreekdieaanwendingvandieverf.isditingemengde,plat of duidelike kwashale? Hoe help die karakter van die verf met die uitbeelding van die skildery? • komposisiebetekenhoediemense,bomeen/ofanderelemente gerangskikisbinnedieruimteofformaatvan’nskildery.neem ’n pen en merk die hoofvorms in die werk. • watisdiehoof-fokuspuntvandieskilderyenhoeworddit geskep?• isdieskilderyvolvannaby,ofkloustrofobies,ofisdaaroop ruimtes?• isdaar’ngevoelvanbalansen/ofritmeindiewerkenhoeword dit bereik?• Hoefiguregerangskikword–ishullenabyaanmekaarin groepe geskilder of afsonderlik? Hoe dra dit by tot die betekenis van die werk?• isdaardiepteindiewerk?Hoewordditbereik?

VISUELE ANALISE VAN SPESIFIEKE KUNSWERKE

DiEtEmAwAtVirHiErDiEViErwErkEGEkiESiS,iSSoSiAlEkommEntAAr–DiEkunStEnAArHEtiEtStESêoorDiESAmElEwinG.

goyA, die derde Mei, 1808, 1814. OLIE OP dOEK.

“Die slaap van die verstand skep monsters.”– Francisco Goya

55

visuele kunste 2011


• watisjoueerstereaksieopdiewerk?Houjydaarvanofnie? Gee ’n rede vir jou opinie.• Beskryfdietoneelindieskildery.

piCASSo, guerniCA, 1937.OLIE OP dOEK.

konTekSTuele inligTing

In 1808, het Franse troepe, onder leidingvannapoleon,Spanjebinnegeval.napoleonhetsybroerop die Spaanse troon geplaas. Op 2 Mei 1808, het die inwoners van Madrid die Franse soldate aangeval. Uit vergelding en as magsvertoon, het die Franse die volgende dag gereageer deur baie Spaanse burgerlikes tereg te stel: rebelle en onskuldige mense. Volgens sy tuinier, het Goya gedurende die nag buite toe gegaan om na die lyke in die straat te gaan kyk. Hierdie skildery is ses jaar later geskilder toe die Spaanse koning tot mag herstel is. Dit is waarskynlik een van die beste voorbeelde van kuns wat as sosiale protes beskou kan word.


Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf ’n paragraaf oor hierdie werk in jou VKS-werkboek.

1.6

• Hoeworddiefransesoldateuitgebeeld?Hoevoeljy oor hulle?• HoeworddieSpaansemenseuitgebeeld?Hoevoeljy oor hulle?• noemvierredeswaaromdiemanindiewithempdie belangrikste figuur in die skildery is.• Beskryfjouemosieswanneerjynadiewerkkyk.• watisdieboodskapvanhierdieskilderyvirons vandag?

visuele kunste 2011

56


DieSpaanseBurgeroorlog(1936–39)hetgewoedtussendienasionaliste,onderleidingvanGeneraalfranco,endielinkserepublikeine.franco,watdeurnazi-DuitslandenfascistieseItalië ondersteun is, was die oorwinnaar aan die einde van die stryd.DieSpaanserepublikeinseregeringwatinballingskapwas,hetpicassogevraomhierdieenormeskilderyvirdieparyseInternasionale Uitstalling in 1937 te maak. Dit is geskep uit protes teendieverwoestingvandiekleinBaskiesedorp,Guernica,watfeitlikheeltemalinpuingelêistydens’nlugaanvaldeurnazi-bomwerpers,watindiebelangvanfrancoopgetreehet.Daaris1 654 mense dood en 889 is beseer.

• Hoekomwordaldiefigureendieremetoopmondeuitgebeeld?• waaromwordaldiefigure,selfsdiewatvandiekantafgeteken is, met twee oë uitgebeeld?• waaromdinkjyhetpicassonetswart,witengrysgebruik?• Hoehetjouopinievandiewerkverandernadatjydie‘storie’ daarvan gehoor het?• Daaristweebronnevanliginhierdiewerk.watdinkjyishulle betekenis?• watkanasvredesimboleindieskilderygesienword?• waaromkanditas’nvredeskilderybeskouword?watter boodskap het dit vir ons vandag? • waaromisdieskilderyfiguratiefennieabstraknie?

“Skilder is nie daar om woonplekke te versier nie. Dit is ’n instrument van oorlog teen die vyand.” – Pablo Picasso

• noemagtdeleindieskildery.• isdit’ngrootof’nkleinskildery?Hoesoujyvoelasjyvoor hierdie werk kon staan?• Beskryfdiekleurewatindiewerkgebruikis.watterstemming skep die gebruik van hierdie kleure? • Hoesoujydievormsinhierdieskilderybeskryf?• Bespreekdiegebruikvanlyninhierdieskildery?• Bespreekdieaanwendingvanverf?Smeltditsaam,isditplatof sien jy duidelike kwashale? Hoe help die karakter van die verf met die uitbeelding van die skildery? • Hoesoujydiekomposisievanhierdiewerkbeskryf?

Teken die vernaamste geometriese vorm van die komposisie oordie beelde.

1.7

Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf ’n paragraaf oor hierdie werk.


57

visuele kunste 2011

AlexAnder, The BuTCher BoyS (1985) gEmEngdE mEdIa InsLuItEnd

PLEIstEr, bEEn En ’n hOutbanKIE.


• Hoeverskil’nbeeldhouwerk van ’n skildery?• Hoedinkjyhetsydie beeldhouwerk gemaak?• Hierdiefigureislewensgroot. Beskryfjougevoelensoor hierdie werk.• Beskryfwatjysien.• Hoeworddieneuseenmonde uitgebeeld?• wathetmethulleoregebeur?• Hoelykhulleliggame?

“My voorkeurtaal waarin ek myself kan uitdruk, en die een wat ek glo waarin ek die vlotste is, is visueel.”– Jane Alexander


Hierdie werk het voortgespruit uit ’n gevoel van afgryse oor die toenemend onderdrukkende en brutale maniere wat deur die apartheid-regering gebruik is om die geweld van die 1980s indieSuid-Afrikaansesamelewingtebeëindig. Hierdie werk het ’n simbool van institusionele geweld geword, soos die SekuriteitspolisiewatbetrokkewasmetdiedoodvanSteveBiko,leier van die Swartbewussynsbeweging.

• noudatjymeeroordiewerkweet,hetjyjouopinieveranderen hoe?• Hoekomdinkjyhierdiewerk‘stuurrillingslangsiemandse ruggraat af en gee ’n mens slapelose nagte’? • watdinkjyisdiemoontlikebetekenissevandietitel?• Gewoonlikwordhierdiefigureasdieonderdrukkers(diemense wat die apartheid-regering in stand moes hou) beskou. Wat vertel hierdie werk ons van die mense wat hierdie wreedaardige dade moes pleeg? • HierdieisongetwyfeldeenvanSuid-Afrikasetreffendste kunswerke. Waarom sou dit wees en wat is die boodskap aan ons vandag?

1.8

Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf ’n paragraaf oor hierdie werk.


visuele kunste 2011

58

konTekSTuele fAkTore

Die 1980s was ’n gewelddadige dekade, veral vir swart gemeenskappe. Daar was ’n groot toename in die protes of weerstand teen die nasionalistiese regering. Die regering het reageer deurdietoepassingvandienoodtoestand.in1987isongeveer5000menseaangehouasgevolgvandienoodtoestand.weerstandskunswas ’n ernstige poging om te probeer om politieke verandering te bewerkstellig. Dit het ook die geassosieerde ongeregtighede teen die samelewing aangespreek. Weerstandkuns het gefokus op die ‘wonde’ indieSuid-Afrikaansesamelewing.

• DinkjyHolohetdaaringeslaagom’n‘menslikegesig’aandie geskiedenis van die 1980s te gee? Gee redes vir jou antwoord. • watsienjyasdiebetekenisenboodskapvanhierdiewerk?

Sydney holo, no life, OngEdatEEr, LInOsnEE OP PaPIEr,, 29 x 34 cm.


• Hierdiewerkis’nlinosnee.wattereienskappevanhierdie medium kan jy in hierdie afdruk sien?• HoekomdinkjyhetHolobesluitomhierdietoneelin’n linosnee uit te beeld? Gee twee redes vir jou antwoord.• Beskryfdietoneelinhierdiewerk.• Beskryfdieuitdrukkingsopdiemensesegesigte.• Bespreeksygebruikvanlynenvorminhierdiewerk.• noemvoorbeeldevantekstuurenpatrooninhierdiewerk.• wattersoortspasiesienjyinhierdiewerk?• watisdiefokuspuntvanhierdiewerk?waarom?• watisdiestemmingenatmosfeervanhierdiewerk?

“Ek teken vanuit die hart. Ek teken wat ek sien gebeur in die townships. ’n Mens kan gevoel en uitdrukking in ’n kunswerk gebruik”

1.9

Visuele Kultuurstudies Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf ’n paragraaf oor hierdie werk.


59

visuele kunste 2011

1.10

Jy het nou vier kunswerke met ’n soortgelyke tema bestudeer. Die volgende stap is om hierdie werke te vergelyk – deur ooreenkomste en verskille aan te dui. Kies enige van die bostaande voorbeelde en vul die volgende tabel in – jy hoef nie vol sinne te gebruik nie. Hierdie is net ’n gids om struktuur aan jou antwoorde te gee.

kuNSTeNaar

TiTel

meDia

beSkrYwiNg

formele kuNS-elemeNTe

kompoSiSie

STYl eN TegNiek

koNTekS

booDSkap eN beTekeNiS

Gebruik die inligting en skryf ’n opstel waarin jy die twee kunswerke vergelyk. Onthou om vol sinne te gebruik en integreer die inligting wat uit die twee kunswerke spruit.

visuele kunste 2011

60

1.11nAvorSingSAkTiwiTeiT Deur die eeue heen het kunstenaars dikwels kommentaar gelewer oor sosiale ongeregtighede in hulle samelewing. Bespreek drie kunswerke (skryf ongeveer ’n halwe bladsy oor elke kunswerk) om die verskillende reaksies teenoor sosiale ongeregtighede uit te druk. Jy kan die onderstaande kunswerkeofjoueievoorbeeldegebruik.Bronnesluitkunsboekeinjouplaasllikebiblioteeken/ofdie internet in. Onthou om ’n bibliografie van jou bronne by te voeg.

eddie AdAMS, exeCuTion of A vieTCong offiCer, 1968. FOtO.

CApe youTh CongreSS BAnner, 1985. aKrIEL OP matErIaaL.

STop ApArTheid wArS gEbasEEr OP ‘End cOnscrIPtIOn camPaIgn’-PLaKKaat dEur pATriCk CoCkAyne, 1984.


61

visuele kunste 2011

MAndlA SiBAndA, zABAlAzA, 1987. OLIE OP KartOn.

leon goluB, inTerrogATion ii, 1981.aKrIEL OP LInnE

willie BeSTer, who leT The dogS ouT, 2001. gEmEngdE mEdIa InstaLLasIE.

visuele kunste 2011

62

hoe om na ’n kunswerk te kyk en hoe om Dit te bespreek

DiEVolGEnDEiS’nriGlyn(‘rESEp’)oorHoE’nmEnSkunSwErkEkAnBESprEEk.

1. eTikeT-inligTing

• kunstenaar,titelvanwerk,datum,medium,grootte.

2. BeSkrywing

• identifiseerdingewatjykansien–noemenbeskryfhulle.maaksekerdatjoubeskrwyingnie- evaluerend, eiewys of interpreterend is nie – sê net wat jy sien. • Beskryfkortliksdievernaamstevoorwerpeindiekunswerkenhulleposisietenopsigtevan mekaar,bv.diekoeiisonderdieboom.noemslegswatjymetjouoëkansien–asofjydiewerk aan ’n blinde persoon beskryf. • onderwerp• Behoortdiewerkaan’nspesifiekekunsbeweging?

BeSpreking (AnAliSe)

• tegniek• Styl• formeleelemente–lyn,fatsoen,vorm,kleur,tekstuur,toon,patroon,spasie.• komposisieenfokuspunte• komposisie/ontwerpbeginsels,soosklem,kontraste,skaal,proporsie,balans,ritme,ens.(Onthou om te konsentreer op die uitstaande elemente en beginsels in ’n kunswerk.)

4. inTerpreTASie, BeTekeniS en BoodSkAp

• wanneeraldiebogenoemdepuntebespreekword,saldiekyker’nkunswerkbeterkan verstaan. Hoewel die kyker nie die kunstenaar is nie en nooit kan weet wat die volle bedoeling van die kunstenaar is nie, vorm ons ons eie ingeligde opinie, mits die opinie gestaaf kan word. • kontekstuelefaktore:diekonteksvandiewerkspeel’ngrootrolombetekenistebepaal – die biografie van die kunstenaar, politieke en sosiale situasies, historiese faktore en/of fisiese ruimte,bv.werkwatgeskepistydensapartheidinSuid-Afrika.• GebruikdieinligtingwatjyuitjouBESkrywinGenBESprEkinG(AnAliSE)afgeleihet omjoutehelpomdieinHouDvanwerke(watdiekunswerkvandiemenslikeondervinding sê)teidentifiseer.DithettedoenmetdieBooDSkApvandiewerk.• Verdedigjouhipotesemetbewysevanuitanderbronne,sooskunsgeskiedenis,gebeureindie verlede waaraan die werk jou herinner of vermoedelike funksies: soos om te prys, kritiek te lewer, te voorspel, ’n gebeurtenis vas te vang, ’n politieke of sosiale stelling te maak, spot, ens. • kyknadiesimboliesebetekenissewaarmoontlik,bv,’nduifbetekenvrede.

63

visuele kunste 2011

vinCenT vAn gogh, Three pAirS of ShoeS,

1887. OLIE OP dOEK.

’n Skoen se doel is om die menslike voet te beskerm en om dit gemaklik te maak tydens verskeie aktiwiteite. Die voet het meer bene as enige ander deel van die liggaam. Deur die eeue het die ontwerp van skoene geweldig uiteenlopend geword. Die ontwerpe van skoene is beïnvloed deur funksionaliteit, status en die beskikbaarheidvanmateriaal.Baiekulture het nie skoene gedra nie. Skoene het goedkoper geword met die aanbreek van massaproduksie enmeestemenseindiewêrelddravandagskoene.Asonsnadieskoenevanvandagkyk,isdaar’nreusereeksontwerpe.Baieskoene word vir spesifieke funksies/doeleindes gemaak, soos vir sport, werk, ontspanning, ens. Skoene het ook baie begeerlike itemsgeword.Baiemensesalgrootbedraegeldspandeeromdie‘in’-handelsmerke,soosAdidas,nike,Converse,ens.tebesit.Baievrouesmagna’npaarmanoloBlahniksofChrisitanlouboutins.

Tema: SKOENE

HET JY GEWEET?

Die aNTieke gebruik vaN voeTbiNDiNg iS

vaNaf oNgeveer Die 10De eeu iN CHiNa

beoefeN eN iS iN 1911 geSTop. Drie- ToT

vYfjarige DogTerTjieS Se voeTe iS vaSgebiND

SoDaT Die ToNe oNDer Die voeTe koN buig,

Die beNe koN breek eN DiT Die reS vaN Die

voeT eN Die agTerkaNT DaarvaN opmekaar

koN forSeer. Die algemeNe leNgTe vaN ’N

miSvormDe voeT waS 12.7 Cm. HierDiie kleiN

voeTe iS beSkou aS ’N TekeN vaN SkooNHeiD.

Hoe kleiNer ’N vrou Se voeTe waS, Hoe

meer begeerlik waS SY vir Die Huwelik.

DiT HeT ook beTekeN DaT ’N vrou miNDer

oNafHaNklik waS eN makliker beHeer koN

worD.

11 Praktiese projekte

visuele kunste 2011

64

Alhierdieskoeneopdiefotohet behoort aan mense wat doodisindieAuschwitz-konsentrasiekamp tydens die Tweede Wêreldoorlog. Vandag word die skoene ten toon gestel in ’n yslike glaskabinet in die museum in Auschwitz.

vinCenT vAn gogh, A pAir of ShoeS, 1885. OLIE OP dOEKkunSTenAArS en Skoene

Die beroemdste werk van skoene in die geskiedenis van kuns is waarskynlik die paar skoene wat Van Gogh geskilder het (bo). Die skildery se eenvoudige onderwerp van ’n paar uitgetrapte werkstewels het Van Gogh die geleentheid gegee om op kleur en kwashale te konsentreer. Hy het sy verf dik aangewend, en het duidelike verfhale in die voorgrond gelaat en ’n kruis-arseringspatroon in die agtergrond gebruik. Hy het net soveel waarde aan sy oppervlak as aan sy onderwerp gegee. Van Gogh het die mooi in die daaglikse lewe gesien, in die dinge wat mense as vanselfsprekend aanvaar, en het hulle na genoeg waarde geskat om te skilder.

65

visuele kunste 2011

Nog skilderye van skoene deur Vincent van Gogh:

Ander kunstenaars wat skoene uitgebeeld het:

MereT oppenheiM, My nurSe MAid, 1936. gEVIndE VOOrWErP-bEELdhOuWErK.

rene MAgriTTe, The red Model, 1935. OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

66

Soos jy kan sien, is skoene ’n inspirerende onderwerp vir kuns en kom hulle voor in ’n groot verskeidenheid vorms, groottes, kleure – en elke paar het unieke slytasie-patrone. Skoene het nie net funksionele identiteite nie, simbolies kan hulle ook ’n reis, ’n weg geneem of een wat binnekort aangepak word, uitbeeld.

Andy wArhol, diAMond duST ShoeS, 1980. aKrIELVErF, sysKErm-InK En dIamantPOEIEr.

JeAn Shin, hide, 2004. InstaLLasIE Van dEKOnstruKturEErdE sKOEnE.

ontwikkel jou eie kreatiewe interpretasie van:

Begin MeT Jou BronBoek.

Jy het reeds ’n verskeidenheid werk oor skoene in jou bronboek gedoen. Dit is deel van jou ondersoek oor hierdie tema. Jy kan nou jou navorsing ten opsigte van die tema van skoene uitbrei deur sommige/alles van die volgende te doen:

• maak’nbreinkaartvandietemavan‘skoene’.Dinkaandie volgende wat verband hou met skoene: tipes, funksies, materiaal, vorms, betekenis, ens.

• Doennavorsingoordietemavanskoene.Dinkaanliriekeof gedigte wat na skoene verwys, skoene in kunswerke, ander relevante beelde of jou eie gedagtes.

Jou opdrag is om ’n finale kunswerk te maak met ‘skoene’ as tema. Jou kunsonderwyser sal jou deur die proses lei en mag jou verdere instruksies gee oor media, grootte, tegniek, ens.

skoene - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

1.11

67

visuele kunste 2011

Die bronboek is

Deel van Jou

kreatiewe reis om

Die finale werk te

ontwikkel en moet

Jou kreatiwiteit as

’n kunsleerDer

uitbeelD Deur

esteties opwinDenD

en skeppenD in

sy voorstelling te

wees.

oorwEEGDiEVolGEnDEDEurDitAAntEtEkEnofinJouBronBoEktESkEtS:

• Diekeusevanmedium(teken,skilder,gemengdemedia,ens.)• Diekeusevantegniekenmateriaal.• Diestyl(naturalisties,ekspressief,ens.)• Diekomposisie(’npaarskoene,’nversamelingskoene, ’n tabel met verskillende skoene in elke blokkie, ’n ‘landskap’ van skoene wat al hoe kleiner na agter raak, ens.) Maak klein komposisie-sketse. Onthou om die negatiewe vorms in ag te nee. • Enigeideesoordiebetekenisvanjouwerk.Dinkaandie soorte skoene wat jy gekies het, bv. skoolskoene, drafskoene, ens. Moenie probeer om ’n diep betekenis aan jou werk te gee nie. Jy kan sien hoe effektief Van Gogh se waarneming van skoene is. • nadatjyhierdietaakvoltooihet,kanjyinskrifverslaglewer oor die hele proses.

die kunSwerk

Voltooi jou kunswerk onder leiding van jou kunsonderwyser.

geniet Dit en wees kreatief.

visuele kunste 2011

68

KUNSTEGRAAD

10

VISUELE

ELLENÉ LOUWMAGHRIET BEUKES LEE VAN WYK

LEERDER-BOEK

Visuele K

unste - Graad 10 - Leederboek

Ellené Louw

, Maghriet B

eukes & Lee van W

yk

CAPS

Documents

VisArt10A_SampleEbook