VLADA KOSOVA - masht.rks-gov.net · 2014 Rishikimi i Përbashkët Vjetor - Plani Strategjik i Arsimit të ... E veçanta e PSAK këtë vit është se përveç procesit të rishikimit

1

REPUBLIKA E KOSOVËS REPUBLIKA KOSOVO

REPUBLIC OF KOSOVA

QEVERIA E KOSOVËS - VLADA KOSOVA - GOVERNMENT OF KOSOVA

MINISTRIA E ARSIMIT E MINISTARSTVO OBRAZOVANJA MINISTRY OF EDUCATION

SHKENCËS DHE E TEKNOLOGJISË NAUKE I TEHNOLOGIJE SCIENCE & TECHNOLOGY

RAPORT PROGRESI

2014 Rishikimi i Përbashkët Vjetor -

Plani Strategjik i Arsimit të Kosovës

2

Tabela e përmbajtjes

1. HYRJE ........................................................................................................................ 5

2. TRENDET KRYESORE ............................................................................................. 6

3. EDUKIMI PARASHKOLLOR DHE PARAFILLOR ................................................. 15

4. ARSIMI PARAUNIVERSITAR ..............................................................................................19

5. ARSIMI PROFESIONAL ........................................................................................................30

6. ZHVILLIMI PROFESIONAL I MËSIMDHËNËSVE .............................................................39

7. ARSIMI I LARTË ....................................................................................................................45

8. ARSIMI DHE AFTËSIMI I TË RRITURVE ............................................................................59

9. TEKNOLOGJIA E INFORMIMIT ...........................................................................................63

10. NDËRTIMI I KAPACITETEVE .............................................................................................66

11. ÇËSHTJET E NDËRLIDHURA .............................................................................................67

12. FINANCIMI ............................................................................................................................69

3

Shkurtesat

AAK Agjencia e Akreditimit e Kosovës

AAP Arsimi dhe Aftësimi Profesional

AKK Autoriteti Kombëtar i Kualifikimeve

AKPP Agjencia e Kosovës për Promovim dhe Punësim

AKVS Autoriteti për Kurrikula, Vlerësim dhe Standarde

ANV Arsimi për Nevoja të Veçanta

AGJGJJ Arsimi Gjatë Gjithë Jetës

BMZ Ministria Federale e Gjermanisë për Bashkëpunim Ekonomik

dhe Zhvillim

BE Bashkimi Evropian

ECDL Leja Evropiane për Ngasjen (përdorimin) e Kompjuterëve

EGJ Edukimi për të gjithë

ETF Fondacioni Evropian për Aftësim

EKPB Ekipi i Kosovës për Promovimin e Bolonjës

ENQA Asociacioni Evropian për Sigurimin e Cilësisë në Arsimin e

Lartë

FQL Fondi i Qeverisjes Lokale

GKAPU Grupi Këshillëdhënës për Arsimin Parauniversitar

IPA Instrumenti për Ndihma për Përafrim

IAL Institucionet e Arsimit të Lartë

KAAP Këshilli i Arsimit dhe Aftësimit Parauniversitar

KASH Korniza Afatmesme e Shpenzimeve

KEC Qendra Arsimore e Kosovës

KEK Korniza Evropiane e Kualifikimeve

KKK Korniza Kurrikulare e Kosovës

KKK Korniza Kombëtare e Kualifikimeve

KKSH Këshilli Kombëtar i Shkencës

KLPK Komisari i Lartë për Pakica Kombëtare

KSHLM Këshilli Shtetëror për Licencimin e Mësimdhënësve

LAPU Ligji për Arsimin Parauniversitar

MASHT Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë

MEF Ministria e Ekonomisë dhe e Financave

MFP Menaxhimi i Financave Publike

MKK Ministria e Komuniteteve dhe e Kthimit

MKRS Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve

MPMS Ministria e Punës dhe e Mirëqenies Sociale

NVM Ndërmarrje të Vogla e të Mesme

OEK Oda Ekonomike e Kosovës

PSAK Plani Strategjik për Arsimin në Kosovë 2011 -2016

PZHIA Projekti për Zhvillim Institucional në Arsim (IDEP)

QK Qendrat e Kompetencës

QP Qendra e Përsosmërisë

QTSA Qasja Tërësektoriale në Arsim

4

Anëtarët e grupit koordinues: Ferit Idrizi, Hanemsha Latifi, Aferdita Kryeziu, Minire

Gashi, Enver Mekolli.

Anëtarët e grupit punues: Ferit Idrizi, Hanëmsha Aliu-Latifi, Azem Azemi, Aferdita

Kryeziu, Enver Mekolli, Esat Mazreku, Nita Dermaku, Avni Rexha, Lulavere Behluli, Mimoza

Hasani, Arber Salihu, Afrim Rrahmani, Laberi Luzha, Ryve Prekorogja, Enesa Kadiq, Bekim

Samadraxha, Kumrije Gagica, Burim Gashi, Igballe Cakaj, Minire Gashi, Afërdita Jaha, Arta

Bruqaj, Ardiana Shabaj, Uke Osmanaj, Sybille Jester, Elhame Shabani, Shpresa Kokollari,

Naxhije Shala-Ajvazi, Naime Reqica, Isuf Gashi, Habib Aliu, Valon Alimusaj.

Këshilli redaktues: Xhavit Dakaj, Alush Istogu, Agim Berdyna, Fadile Dyla, Isni Kryeziu,

Defrim Gashi, Drita Kadriu, Murteza Osdautaj, Fehmi Zylfiu.

Mbështetja profesionale: CPM/SSD Consulting, Armend Muja, Ruzhdi Halili, Auron

Pasha, Dukagjin Pupovci

Përkthimi: Global Consulting and Development Associates

Lektura: Myrvete Morina

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë, MASHT 2015

_______________________________________________

5

1. HYRJE

Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë 2011-2016 (PSAK), është zhvilluar si një plan pesëvjeçar që

projekton zhvillimin e sektorit të arsimit në Kosovë në kuadër të një kornize të mësimit gjatë gjithë

jetës dhe të gjithë përfshirjes në arsim. Plani bazohet në modelin e të nxënit me nxënësin në qendër,

në ofrimin e mundësive të barabarta dhe të arsimit cilësor për të gjithë. Nga këndvështrimi i

strukturave arsimore, vend me rëndësi për organizimin e shërbimeve zë decentralizimi i udhëheqjes

dhe organizimit të arsimit në nivel të komunave e të shkollës dhe zgjerimi i bazës financiare të

arsimit. Plani Strategjik i Sektorit të Arsimit është ndarë në tetë fusha programore për të cilat janë

zhvilluar rezultatet dhe treguesit specifikë. Këto tetë fusha janë: (1) Edukimi parashkollor (EPSH)

dhe edukimi parafillor (EPF); (2) Arsimi parauniversitar (APU), (3) Arsimi dhe aftësimi profesional

(AAP), (4) Zhvillimi profesional i mësimdhënësve (ZHPM); (5) Arsimi i lartë (AL) dhe shkenca; (6)

Teknologjia e Informimit dhe e Komunikimit (TIK) dhe (7) Ndërtimi i kapaciteteve.

MASHT është e angazhuar dhe përkushtuar në zbatimin e PSAK-ut (Planit Strategjik të Arsimit në

Kosovë), si një dokument strategjik që garanton reforma të suksesshme dhe ngritje të cilësisë së

mësimit dhe studimit në të gjitha nivelet e arsimit në Kosovë. Për këtë arsye, është formuar grupi

teknik strategjik (task-forcë), si një trupë e brendshme e MASHT-it, përgjegjëse për zbatimin e

PSAK-ut. Ky grup teknik është duke funksionuar që nga fillimi i vitit 2012. Por, duke pas parasysh

që fusha e arsimit dhe e dijes i tejkalon kufijtë e MASHT-it, ka nevojë për një mbështetje edhe nga

ministri dhe institucione të tjera vendore dhe ndërkombëtare për të realizuar lidhjen e shkollave

profesionale me tregun e punës. Për këtë arsye, MASHT e sheh të nevojshëm dhe të domosdoshëm

një bashkëpunim shumë më të ngushtë me të gjitha ministritë, e në veçanti me Ministrinë e

Integrimeve Evropiane, Ministrinë e Punës dhe të Mirëqenies Sociale, Ministrinë e Tregtisë dhe

Industrisë, Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal, Ministrinë e Shëndetësisë, Ministrinë e

Financave e të tjera. Ky bashkëpunim mund të arrihet përmes Komitetit drejtues të PSAK-ut, si një

organ që ndihmon në zbatimin e suksesshëm të PSAK-ut, e më këtë edhe reformimin e suksesshëm të

tërë sektorit të arsimit në Kosovë me qëllim që të transformohet në një shtyllë të zhvillimit ekonomik

e shoqëror.

E veçanta e PSAK këtë vit është se përveç procesit të rishikimit vjetor, korniza e zbatimit ka arritur

në pikën e rishikimit afatmesëm në mënyrë që të bëhet një vlerësim më gjithëpërfshirës i caqeve dhe

arritjeve. Grupi punus i caktuar nga MASHT përpos raportimit vjetor të arritjeve është përpjekur që

këtë vit të ofroj edhe të dhëna të trendeve të përgjithshme 2011-2014. Metodologjia e rishikimit

është bazuar në pyetësor i cili u është dërguar pikave kordinuese për secilin program, raportimet nga

terreni, bisedat e gjysëmstrukturuara me informantë kryesor dhe analizë të të dhënave statistikore nga

SMIA, ASK dhe raportet ndërkombëtare për qëllime krahasimore.

KAPITULLI II

6

_____________________________________________________________________

TRENDET KRYESORE

Anketa e fuqisë punëtore e vitit 2013 tregon se tregu i punës në Kosovë është në gjendje më të

rëndë krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor dhe 28 vendet anëtare të Bashkimit

Evropian. Shkalla e pjesëmarrjes së popullsisë në moshë pune (15-64 vjeç) në fuqinë punëtore në

Kosovë është vetëm 40.5%, prej të cilëve 30% janë të papunë, ndërkaq 59.5% e popullsisë

konsiderohet ekonomikisht joaktive, që do të thotë se ata nuk janë të punësuar dhe nuk janë

aktivë në kërkim të punësimit. Ndërkohë, në vendet e Ballkanit Perëndimor shkalla e

pjesëmarrjes së popullsisë në moshë pune në fuqinë punëtore sillet nga 43% në 68% dhe 71.8%

në vendet e Bashkimit Evropian (BE 28). Një pjesë e këtyre dallimeve është për faktin se Kosova

ka një popullsi të re dhe shumë prej këtyre të rinjve janë ende në shkollim (dhe për rrjedhojë

klasifikohen si joaktivë). Shqetësim tjetër është se me kalimin e kohës mundësia që popullata

joaktive të rritet mbetet e lartë pasi çdo vit afërsisht 33,000-34,000 të rinj i shtohen popullsisë në

moshë pune), ndërkohë që vetëm rreth 10,000 do të hiqen nga popullsia në moshë pune (d.m.th.

64 vjeçarët bëhen 65 vjeçarë). Shqetësim në rritje mbetet fakti që sipas anketës së fuqisë

punëtore të vitit 2013, 124,500 persona të rinj (15-24 vjeç) nuk ndiqnin shkollimin, nuk ishin të

punësuar ose në trajnim (NEET) dhe ata përfaqësonin 35.3% të popullsisë së re (ASK, 2014).

Arsimi për punësim - Cilësia, shkalla e përfshirjes dhe numri i viteve të shkollimit jo vetëm që

kanë ndikim të pashmangshëm në përmirësimin e kapitalit njerëzor dhe krijimit të parakushteve

për zhvillim social dhe ekonomik, mirëpo paraqet edhe input esencial për të përmirësuar shanset

e punësimit. Anipse shkalla e papunësisë ende mbetet e lartë, të dhënat tregojnë së niveli i ulët i

edukimit dhe arritshmërisë zbeh shanset e punësimit. Shkalla e papunësisë tek të diplomuarit me

arsim të lartë është posaçërisht e ulët (15.5%) dhe tek ata me arsim profesional (27.6%). Shifrat

e papunësisë tek të arsimuarit me arsim të lartë të përgjithëshëm, të mesëm të ulët dhe fillor janë

mbi mesataren e papunësisë në nivel vendi (ASK, 2013). Të dhënat ritheksojnë nevojën e rritjes

së përfshirjes në arsim cilësor dhe ndërlidhjen e arsimit me tregun e punës.

7

Progres i ndjeshëm në përfshirje në të gjitha nivelet arsimore - Përfshirja në arsimin parauniversitar

(fillor, të mesëm të ulët dhe mesëm të lartë) në vitin 2014 është në shkallë të kënaqshme edhepse nuk

është arritur përfshirje universale në arsimin e detyrueshëm. Viteve të fundit është rritur ndjeshëm

përfshirja në arsimin e mesëm të lartë (shih tabelën1). Megjithëkëtë, ende mbetet për të trajtuar

pjesëmarrjen në arsim të gjitha rastet e kategorive të grupeve shoqërore, si dhe atyre me nevoja të

veçanta. Përfshirja në arsimin parafillor ka mbetur e qëndrueshme rreth shkallës 70%. Nuk

parashihet ndonjë përkeqësim i shkallës së përfshirjes me kapacitetet ekzistuese në saje të rënies së

shtimit natyror. Mirëpo, ende mbetet sfiduese arritja e cakut (50%) të përfshirjes së fëmijëve në

edukimin parashkollor. Nuk është regjistruar ndonjë rritje e ndjeshme e numrit të fëmijëve

parashkollor në shkollat/çerdhet publike. Në vitet në vazhdim kërkohet investim shtesë si në

infrastrukturë ashtu edhe në rritje të numrit të edukatorëve. Po ashtu, duhet shtuar përpjekjet për

regjistrim të të dhënave të fëmijëve të inkuadruar në edukimin parashkollor tek qendrat e bazuara në

komunitet dhe institucionet private.

59.90%

40.50% 38.90%

27.60%

15.50%

0.00%

20.00%

40.00%

60.00%

80.00%

Pa shkolle Fillor/Mesem ulet Mesem lartepergjitheshem

Mesem larteprofesional

Terciar

Grafiku 1: Papunësia sipas nivelit të shkollimit 2013. Burimi: ASK, 2013

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014

Grafiku 2: Shkalla bruto e regjistrimit sipas niveleve 2008-2014

Parashkollor (3,4,5) vjec)

Parafillor (5 vjec)

Fillor (6-

Mesem ulet

Mesem larte

8

TABELA 1: Pjesëmarrja në nivele të ndryshme të arsimit (SNKA)

2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014

Parashkollor (3,4,5) / / 26.10% 27% 27.20% 26.70%

Parafillor (5 vjec) 70.10% 68.60% 71.30% 74% 76.30% 74.50%

Fillor (6-) 103.90% 97.40% 98.10% 95.20% 97.15% 97.40%

Mesëm i ulët 114.70% 100% 96.40% 99.90% 94.10% 93.60%

Mesëm i lartë 81.80% 86.90% 91.80% 92.10% 97.80% 96.30%

Burimi: MEST SMIA. Të dhënat mbi shkallën bruto të përfshirjes nga 2008-2011 janë kalkuluar mbi bazën e

numrit të lindjeve të raportuara nga ASK. Nga viti 2010-2014 SHBR është kalkuluar mbi bazën e projeksioneve

të popullsisë dhe përshtatur për numrin e nxënësve K-serb (që nuk janë në SMIA).

Rritja e financimit dhe investimet nuk kanë prodhuar rezultate të pritshme në arritshmëri të

nxënësve - Në Kosovë, shkalla e regjistrimit në arsimin fillor është gati se universale, por kjo nuk

mund të thuhet edhe për regjistrimin në arsimin e mesëm të lartë, (rreth 90 për qind), posaçërisht për

vajzat dhe nxënësit nga familjet me të ardhura të ulëta. Sidoqoftë, nga paraqitja grafike më poshtë

shihet se përderisa kemi patur përmirësim të vazhdueshëm në inpute financiare, infrastrukturore dhe

atë të stafit, shkalla e arritshmërisë nuk ka ecur me hapat e pritur. Arritshmëria në testin e maturës

duket se më së tepërmi ka korrelacion pothuajse të drejtëpërdrejtë me rritjen e numrit të

mësimdhënësve. Rritja e financimit dhe shpenzimet infrastrukturore në shkolla nuk duket së kanë

ndikuar ndjeshëm në rritjen e arritshmërisë. Në grafikun e më poshtëm janë kalkuluar shkalla e

përmirësimit në krahasim me gjendjen e vitit 2011. Nga kjo rezulton që janë bërë përmirësime të

ndjeshme në financim të arsimit, rrogave dhe parametrave të cilësisë.

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

A 2008 B 2009 C 2010 D 2011 E 2012 F 2013 G 2014

GRAFIKU 3: Inputet dhe rezultatet ne arsimin parauniversitar 2008-2014

Shpenzimet ne arsim Arritshmeria Matura Proporcioni klase-nxenes

Proporcioni nxenes-mesues Rrogat mesatare

9

Prioritizimi i cilësisë, zbatimit të kurrikulës së re dhe arrtishmërisë - Gjatë vitit të kaluar por edhe

në periudhën paraprake është reformuar kurrikula përmes ofrimit të një kornize të bazuar në

kompetenca dhe zhvillimit të kurrikulës bërthamë, e cila konkretizon kornizën dhe oforn bazën për

programet mësimore me bazë në shkollë. Po ashtu, janë zbatuar teste të standardizuara për të gjitha

nevelet e arsimit parauniversitar. Sidoqoftë, arritshmëria e nxënësve në testet e jashtme dhe

administrimi i tyre mbeten sfida për t'u adresuar në vitet pasuese. Meqë, Kosova ka arritur përfshirje

të lartë në arsimin fillor dhe të mesëm të ulët, aktivitetet për vitin pasues duhet të përqendrohen në

përmirësim të cilësisë. Ka nevojë që investohet më tepër në forcimin e mekanizmave për sigurim të

cilësisë, zbatimin e kurrikulës së re dhe përfshirjen e teknologjisë informative në mësimdhënie.

Paralelisht me përpjekjet për ngritjen e kapaciteteve të inspektoratit të arsimit, duhet fokusuar edhe

në vetëdijësimin dhe trajnimin e drejtorëve të shkollave dhe mësimdhënësve mbi mekanizmat e

brendshëm të sigurimit të cilëisë. Rezultatet në testin e maturës janë larg arritjes së cakut të vendosur

në kuadër të nënprogramit parauniversitar. Krahas përpjekjeve për të përmirësuar arritshmërinë,

vëmendje e veçantë duhet kushtuar mekanizmave të administrimit të testit dhe formave të

implementimit të tij (elektronizimit). Gjatë vitit 2015 do të zbatohet testimi ndërkombëtar PISA.

Rezultatet e këtij testimi do të krijojnë mundësi për të analizuar dhe reflektuar për progresin dhe

arritshmërinë në baza komunale. Në aspektin e infrastrukturës shkollore, investimet duhet që

gradualisht të orientohen nga ndërtimi i objekteve shkollore në financim të mjeteve të konkretizimit,

pajisjeve dhe teksteve shkollore

Rritja e pagave të mësimdhënësve ka krijuar parakushte për tërheqjen e stafit të ri mësimdhënës dhe

të kualifikuar. Në të ardhmen duhet ripërqëndruar orientimin në përmirësim të mësimdhënies meqë

paraqet kushtin esencial për ngritje të arritshmërisë së nxënësve. Përmirësimi i mësimdhënies duhet

të bëhet përmes ngritjes së cilësisë së programeve të kualifikimit para shërbimit, krijimin e

mekanzimave kombëtar për testim të mësimdhënësve të rinj si parakusht për licencën e profesionit

dhe zhvillimi profesional përmes programeve të trajnimit për mësimdhënësit aktual. Përqindja e

mësimdhënësve të moshës mbi 50 vjeç është mbi mesataren e BE-së. Kjo e rangon Kosovën në

mesin e vendeve evropiane me kuadrin më të vjetër arsimor. Kuadri arsimor përfshin numër shumë

të lartë të kuadrit 50 vjeç dhe kjo mund të jetë sfiduese në zbatimin e metodave të reja të

mësimdhënies. Po ashtu edhe pjesëmarrja e kuadrit nën 30 vjeç është dukshëm më e lartë se

mesatarja e BE-së

TABELA 2: Kosova: Grup-moshat e mësimdhënësve 2014

< 30 30-39 40-49 50-59 >= 60 years

Nr. 3379 6148.0 5242.0 6718.0 3262.0

% 13.65 24.84 21.18 27.14 13.18

Burimi: MASHT/ Ministria e Administrimit Publik 2014 dhe EUROSTAT 2012

10

Arsimi profesional paraqet një nga prioritet esenciale për të ndihmuar tranzicionin e nxënësve nga

shkolla në tregun e punës. Anipse janë shënuar hapa pozitiv në arsimin profesional, ende ka

shqetësime sa i përket mospërputhjes së shkathtësive të ofruara për tregun e punës. Në vitet e fundit

më shumë nxënës ishin orientuar në arsimin profesional se sa në atë të përgjithshëm dhe kjo e rendit

Kosovën afërisht mesatares së vendeve të zhvilluara të BE-së. Sidoqoftë, vitin e fundit është

zvogëluar përqindja e arsimit profesional nga 56% në vitin 2013 në 54% në vitin 2014. Sfidë

kryesore në arsimin profesional paraqet ndërlidhja me tregun e punës - shkollat profesonale ende nuk

kanë bashkëpunim të kënaqshëm me industrinë. Nga të dhënat e paraqitura në kapitaullin respektiv,

rezulton rreth 30% e shkollave profesionale specializojnë në profile për të cilat nuk ka kërkesë në

treg. Është bërë progres në ofrimin e kornizës ligjore për arsimin profesional, mirëpo kemi ende

ngecje në zbatimin e praktikës profesionale.

Rritje e ndjeshme e përfshirjes në arsimin e lartë por ngecje në cilësi dhe kërkim shkencor -

Kosova ka tejkaluar cakun e ngritjes së përfshirjes në arsimin e lartë (35%) të grupmoshave 18-

14%

7%

8%

8%

7%

25%

18%

26%

26%

30%

21%

33%

28%

30%

34%

41%

42%

38%

36%

29%

Kosova

Austria

EU

Finlanda

Slovenia

GRAFIKU 4: Grup-moshat e mësimdhenësve 2014

-30 30-39 40-49 50 >

77% 70% 66%52% 50% 50% 54%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Austria Finlanda Sllovenia Bullgaria Gjermania EU 27 Kosova

GRAFIKU 5: Orientimi i nxënësve në arsimin e mesëm të lartë (profesional-përgjithshëm) 2014 - EUROSTAT dhe SMIA

Profesional Pergjithshem

11

25. Në vitin 2014 rezulton që shkalla e përfshirjes të ketë arritur në rreth 46%. Ngritja e

pjesëmarrjes është rritur në saje të investimeve për hapjen e institucioneve të reja publike në

arsimin e lartë dhe rritjes së numrit të studentëve në arsimin e lartë privat. Sidoqoftë, rritja e

numrit të studentëve ka ndikuar negativisht në trendin e rritjes së cilësisë. Të gjithë paramatrat e

proporcionit student-mësimdhënës, financimi për kokë studenti janë zbehur në dy vitet e fundit.

Nëse vitet e kaluara ishin përqendruar në rritjen e pjesëmarrjes, vitet në vazhdim duhet fokusuar

në ngritjen e cilësisë. Kjo përpjekje është e rëndësishme edhe në saje të anëtarësimit të plotë të

Kosovës në ENQA në vitin 2014.

Në anën tjetër, duhet siguruar një ndërlidhje më të ngushtë ndërmjet arsimit të lartë dhe tregut të

punës. Të dhënat japin indikacione se rritja e numrit të studentëve viteve të fundit është orientuar

më tepër në shkathtësi të buta se sa në të forta. Orientimi programor dhe i studentëve nuk

përputhet me planin e zhvillimit kombëtar të orientuar në sektorin e minierave, energjisë,

telekomunikacionit, teknologjisë informative dhe transportit, bujqësisë dhe zhvillimit rural.

Megjithëse është rritur shkalla e përfshirjes në arsimin e lartë në vitet e fundit, numri i të

diplomuarve ende mbetet shumë i vogël. Krahas sfidave për ndërlidhje të arsimit të lartë me

tregun e punës dhe shhkallës së ulët të të diplomuarve, shpenzimet kombëtare dhe universitare

në kërkim shkencor mbeten të vogla - 0.1% e BPV. Kërkimi shkencor dhe zhvillimi duhet të

vendoset si prioritet në nivel programi gjatë rishikimit të PSAK.

Ngecje në përhapje të teknologjisë informative - Zbatimi i strategjisë për inkoporim të

teknologjisë informative dhe të komunikimit në mësimdhënie nuk ka shkuar me hapat e

projektuar. Ngritja e cilësisë në të gjitha nivelet është e kushtëzuar nga aftësia e mësimdhënësve

dhe nxënësve për të përvetësuar mjetet bashkëkohore të mësimdhënies dhe teknologjisë. Pajisja

e shkollave me kompjuter dhe lidhje me internet ka përparuar, mirëpo ende mbetet mbrapa

shkallës së shtrirjes së tyre në nivel vendi. Përpjestimi kompjuter-nxënës në shkollat e Kosovës

është 1:46 që paraqet një ngecje në raport me vendet e Bashkimit Evropian ku një kompjuter u

43304 51153 5515065910 76028

8904618922

2295226982

3101334,685

36,709

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014

GRAFIKU 6: Numri i studentëve në arsimin e lartë 2008-2014

Publike Private dhe jo-publike

12

shërben 3 deri në 7 nxënësve (EC, 2013). Pajisja e shkollave me pajisje adekuate për teknologji

informative dhe kompjuter është ende larg cakut.

Përmirësim të kapaciteteve menaxhuese por mbetet nevoja për përmirësim të burimeve

njerëzore dhe të dhënave statistikore - Përparimet në të githa nivelet arsimore duhet të shkojnë

paralelisht me forcimin e politikë-bërjes dhe kapacitetit të implementimit. Matja e arritshmërisë

dhe monitorimi përmës SMIA është esencial për të ndihmuar orientimin strategjik të

politikëbërjes dhe investimeve. Kapaciteti i monitorimit dhe vlerësimit është përmirësuar

dukshëm viteve të fundit, mirëpo kërkohet që të investohet në përditësimin e treguesve dhe të

dhënave sipas udhëzimeve të grupit UNESCO-EUROSTAT-OECD. Procesi i rishikimit të

PSAK duhet të rezultoj me riorientim të objektivave dhe caqeve të arsimit për të përfshirë

konkluzionet e UOE dhe ndërlidhur me caqet e Strategjsë EJL/Europe 2020. Caqet aktuale

kryesisht të bazuara në standardet dhe caqet statistikore të UNESCO's, duhet të plotësohen me

caqe të BE-së. Ndërtimi i kapaciteteve për mbledhje dhe përpunim të dhënave duhet të jetë

prioritet në vazhdim.

TABELA 3: Kosova në raport me indikatorët e Evropës 2020

Burimi: ASK/EUROSTAT 2013 Kosova BE Europe 2020

Shkalla grup-moshës 15-24 jashte arsimit dhe punësimit 35.30% 12% 10%

Shkalla e të diplomuarve (30-34 vjeç) 10% 37% 40%

Përfshirja e fëmijëve (4-6) në arsim parashkollor 45% 93.90% 95%

Shkalla e punësimit të grup-moshës (20-34) 22.30% 75.50% 82%

Shpenzimet publike në arsim 4.7% 5.30% -

Pjesëmarrja në VET arsim profesional 54% 50.00% -

Shkalla e të diplomuarve (30-34) 10% 34.6% 40%

Komunat luajnë rol kyç në zbatimin e objektivave të PSAK. Vëmendja në vazhdim duhet

përqëndruar në udhëzimin e komunave për të përgatitur plane strategjike veprimi të ndërlidhura

me caqet e PSAK dhe në mbledhjen dhe përdorimin e të dhënave statistikore. Komunat duhet të

integrohen në procesin e planifikimit strategjik dhe të jenë në gjendje të prodhojnë plane veprimi

për arritjen e caqeve për nivelet që janë kompetencë e tyre. Po ashtu, duhet të vazhdoj përpjekja

për sigurimin, vetëdijësimin dhe inkorporimin e institucioneve publike dhe private në lidhje me

arritjen e caqeve të PSAK. Vëmendje e veçantë duhet kushtuar sigurimit të të dhënave për

arsimin e lartë dhe shkencën. Kërkohet më shumë përkushtim në ndërtimin e mekanizmave për

vlerësimin e arritshmërisë së studentëve në arsimin e lartë (OECD PIAAC) dhe matjen e

aktivitetit shkencor.

Ndryshimet demografike - arsimi është në proces të ndryshimeve të ndjeshme demografike.

Numri i nxënësve në nivelin parauniversitar në vitin 2014 ishte rreth 39,000 më i vogël (9 %) se

sa në vitin 2011. Kjo rënie ka qenë posaqërisht e ndjeshme në nivelin e arsimit fillor. Ky trend i

13

rënies së numrit të nxënësve parashihet të vazhdoj me rënie edhe më të mëdha në vitet në

vazhdim.

Ndërkohë që kemi patur rënie në nivele tjera, është vënë re një rritje e konsiderueshme e grup-

moshave të arsimit të lartë. Në arsimin e lartë, parashihet të ketë rreth 8% më shumë studentë në

vitin 2016 krahasur me pragun e vitit 2011 (shih Tabela 4).

TABELA 4: Projeksionet e popullsisë për grup-moshat e niveleve të SNKA sipas ASK

2011 2014 2016 2019

Parashkollor (1-5 ) 182646 173930 167417 164803

Fillor (6-11) 209065 185857 175040 167121

Mesëm i ulët (12-15) 138704 141773 133349 122305

Mesem i lartë (16-19) 142634 142383 142799 134708

Lartë (20-26) 224069 235400 241742 244942

Ndryshimet demografike dhe rritja e financimit (shiko Grafikun 5 lartë) ka rezultuar me ngritje të

shpenzimeve për kokë nxënësi - nga 368 Euro në vitin 2011 në 477 në vitin 2014.

Financimi në sektorin e arsimit është rritur në mënyrë të vazhdueshme që nga viti 2011.

Shpenzimet në arsim si në raport me bruto prodhimin vendor, ashtu edhe në raport me

shpenzimet e përgjithshme publike janë në shkallë të krahasueshme me vendet e rajonit dhe BE-

së. Vlerat e përgjithshme monetare për sektorin e arsimit dhe nënsektorët janë rritur për çdo vit.

Mirëpo, baza e vogël e GDP dhe numri i madh i nxënësve ka kushtëzuar shpenzime më të ulëta

për kokë nxënësi/studenti krahasuar me vendet e rajonit dhe ato të BE-së. Në anën tjetër, të

157429.4

163029.4 164612.1

185145.2427.5

418.4

408.1

388.4

360.0

370.0

380.0

390.0

400.0

410.0

420.0

430.0

440.0

140,000

145,000

150,000

155,000

160,000

165,000

170,000

175,000

180,000

185,000

190,000

2011 2012 2013 2014

Grafiku 6 : MASHT - Numri i nxënësve dhe shpenzimet në nivelinparuniversitar

Shpenzimet ('000 Euro) Numri i nxenesve (ne '000)

14

dhënat e shpenzimeve të vitit 2014 tregojnë se pjesa më e madhe e buxhetit në të gjitha nivelet ka

shkuar për paga dhe mëditje (71.4%). Financimi në të ardhmen duhet përqendruar në

përmirësimin e parametrave të cilësisë, infrastrukturën e brendshme, tekste dhe mjete të

konkretizimit.

TABELA 5: Shpenzimet (milion euro) në arsim sipas treguesve standard dhe nënsektorëve 2011-2014

2011 2012 2013 2014

GDP (BPV) 4,773 4,916 5,327 5,581

Shpenzimet në sektorin e arsimit

218.9 230.4 230.5 262.3

% GDP në arsim 4.60% 4.70% 4.30% 4.70%

Buxheti i Qeverisë në total 1,415 1,441 1,469 1,589

Buxheti (%) arsim 15.50% 16.00% 15.70% 16.50%

Financimi qendor 65.4 71.4 69.9 81

Financimi lokal (komuna) 153.5 159 160.5 181.3

Financimi i arsimit parauniversitar

183.95 192.57 188.80 210.99

Financimi në arsimin e lartë 34.63 37.62 41.02 50.76

Burimi: Ministria e Financave/MASHT Shenim (1) : Financimi lokal përfshin jo vetëm grantin specifik për arsim por edhe të hyrat vetanake

(vetëfinancimin),grantin e përgjithshëm. Shpenzimet në nivelin parauniversitar përfshijnë financimin lokal dhe shpenzimet e MASHT të dedikuara për nivelin e arsimit parauniversitar. Shpenzimet në arsimin e lartë përfshijnë shpenzimet e institucioneve publike arsimore, shpenzimet e MASHT për arsimin e lartë, UP, ASHAK, AKSP, BK.

15

KAPITULLI III

_____________________________________________________________________

EDUKIMI PARASHKOLLOR DHE PARAFILLOR

3.1 Përfshirja në edukimin parafillor dhe

parashkollor

Objektivi 1: Deri në vitin 2016, të gjithë fëmijët pa dallim

moshe, gjinie ose përkatësie etnike janë përfshirë në

edukimin parafillor

Objektivi 2: Deri në vitin 2016, 50 % e fëmijëve pa dallim

moshe, gjinie ose përkatësie etnike janë përfshirë në

edukimin parashkollor

Numri i nxënësve në arsimin parafillor është rritur në mënyrë të

konsiderueshme që nga viti 2009. Që nga viti 2011 kur ka filluar

zbatimi i PSAK, numri i nxënësve në arsimin parafillor është ngritur

ndërkohë që ka patur rënie të numrit të nxënsve për shkak të shtimit

më të ulët natyror. Deri në vitin 2011 përllogaritja e përfshirjes

është bërë duke u bazuar në numrin e lindjeve sipas ASK. Mirëpo,

pas regjistrimit është bërë kalkulimi me bazën e projeksioneve të

popullësisë ASK varianti i mesëm. Në përllogaritjen e SHBR në

arsimin parafillor baza e të dhënave SMIA nuk arrin të përfshij të

gjithë numrin e fëmijëve K-Serb, andaj kjo është reflektuar në

përllogaritje - pra numri total i nxënësve në SMIA nuk ka raportim

të përgjithshëm të këtyre grup-moshave të komunave veriore por në

ndërkohë referenca e regjistrimit të popullësisë e përfshin atë.

Përgjithësisht është arritur dhe tejkaluar caku për përfshirje të 60%

të fëmijëve në arsimin parashkollor. Në këtë viti shkalla e regjistrimit ka arritur në 69.3 %. Mirëpo,

përfshirja e nxënësve në arsimin parafillor është ende larg shkallës së përfshirjes në vendet e BE-se

(95%). Vlen të theksohet se shkalla e përfshirjes në këtë nivel do të rritej natyrshëm në vitet në

vazhdim edhe pa investime shtesë në infrastrukturë dhe staf për shkak të rënies së shtimit natyror në

vitet e fundit. Sidoqoftë, përpjekjet për rritje të përfshirjes duhet fokusuar në ngritje të vetëdijes tek

TREGUESIT E PËRfSHIRJES NË EPSH

dhe EPSH

Treguesi 1: Shkalla e regjistrimit të

fëmijëve në edukim parashkollor (3-5)

Gjendja 2013 18.50%

Caku 2014 30%

Realizimi 2014 18.50%

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Shkalla e regjistrimit të fëmijëve

në edukim parafillor

Gjendja 2013 70.3%

Caku 2014 70%

Realizimi 2014 74.5 %

Progresi 2011/2014

16

prindërit dhe rialokim të burimeve njerëzore nga niveli fillor - meqë ky nivel është duke kaluar në

procesin e impaktit të rënies së shtimit natyror.

TABELA 5: Baza e popullsisë 3,4,5 vjeç sipas projeksionit të popullsisë, ASK

2011/2012 2012/2013 2013/2014

Popullsia nga ASK (Parashikimi i popullsisë) 1,780,021 1,793,745 1,805,853

Popullsi 5-6 vjeç 29,621 29,436

Popullsi 5-6 vjeç- Komuna Serbe 669 665

Popullsi 5-6 vjeç pa K-serb 28,952 28,771

Total nxënës

Parashkollor-popullsi (3,4,5) 89,188 88,371

K-Serb Parashkollor-popullsi (3,4,5) 2,014 1,996

Parashkollor- popullsi (3,4,5) pa serbët 87,174 86,375

Total parashkollor dhe parafillor 24134 24268 23679

Në anën tjetër përfshirja në arsimin parashkollor (3-5) ende mbetet e vogël krahasur me cakun.

Shkalla e përfshirjes viteve të fundit është rritur në përqindje, në saje të uljes së shtimit natyror por jo

në numër (rreth 5800). Duhet potencuar që shkalla e përfshirjes në arsimin parashkollor mund të jetë

më e madhe se sa raportohet në SMIA. Vlerësohet se ekzistojnë edhe rreth 1560 fëmijë të përfshirë

në edukim parashkollor tek qendrat e bazuar në komunitet (MASHT, 2014), por që nuk janë

integruar ende në SMIA. Po ashtu, vlerësohet se ekziston numër më i madh i fëmijëve në edukimin

parashkollor privat, por ende i pa-inkorporuar në sistemin e të dhënave. Ky konkluzion vjen nga

numri në rritje i çerdheve të licencuara nga MASHT në vitet e fundit.

26.10% 27% 27.20% 26.70%

70.10% 68.60% 71.30% 74.00% 76.30% 74.50%

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014

GRAFIKU 7: SHBR Përfshirja në edukimin parashkollor dhe parafillor 2008-2014

Parashkollor (3,4,5) vjec) Parafillor (5 vjec)

17

3.2 Sistemi për aftësimin e edukatorëve

Objektivi 3: Deri në vitin 2016, është krijuar një sistem funksional për aftësimin e

akredituar të edukatorëve që ndikon në përmirësimin e cilësisë së edukimit.

Objektivi 7: Deri në vitin 2016, të gjithë edukatorët/ ekspertët e edukimit parashkollor

janë aftësuar duke pasur parasysh edhe baraspeshën gjinore dhe aftësimin me prioritet

për arsim gjithëpërfshirës.

Rreth 98% e edukatorëve që punojnë në kopshtet publike kanë marrë pjesë në trajnimet për

zbatimin e dokumentit të standardeve të Zhvillimit dhe të Mësuarit në Fëmijërinë e Hershme (0-6

vjec). Trajnimi i mbajtur gjatë këtij viti ka ofruar informacione bazë për stimulimin dhe

zhvillimin optimal të fëmijëve. Trajnimi ka përfshirë një seri prej 7 shtatë moduleve me gjithsej

121 orë trajnimi.

Gjatë vitit 2014, ka filluar së zbatuari programi i kualifikimit për fëmijërinë e hershme (0-3 vjeç)

në Fakultetin e Edukimit. Në fazën fillestare këtë vit janë regjistruar rreth 100 studentë në këtë

program. Sfidë por edhe rekomandim në të ardhmen është hapja e të njejtit program edhe në

Universitete tjera në lokalitete të ndryshme të Kosovës. Kjo do të lehtësonte zhvillimin e sistemit

të edukimit parashkollor dhe parafillor edhe në komunat tjera të Kosovës.

3.3 Kurrikulat e arsimit parashkollor dhe parafillor

Deri në vitin 2011, janë hartuar kurrikulat për moshën 0-3 vjeçare dhe 3-6 vjeçare, të

kontrolluara për çështje të ndërlidhura me gjinitë dhe të implementuara

Gjatë këtij viti janë formuar grupet punuese për hartimin e kurrikulës bërthamë për SNKA 0 dhe

që përfshin moshat 0-5 vjeç. Këto katër grupe punuese janë: grupi punues i koordinatorëve të

nivelit, grupi i koordinatorëve të fushave kurrikulare, grupi i ekspertëve universitar dhe grupi

punues i edukatorëve. Sfidë në këtë aspekt mbetet sigurimi i pjesëmarrjes dhe përkushtimit të

grupeve punuese për të vazhduar me zbatimin e prioritetit. Në anën tjetër, duhet rritur buxhetin

për hartimin e kurrikulës bërthame të SNKA 0 dhe të ofrohen mundësi për vizita studimore dhe

shkëmbim të përvojave me vendet e avancuara.

3.4 Menaxhimi i edukimit parashkollor

Deri në vitin 2016, është përmirësuar kapaciteti i të gjithë udhëheqësve për të

menaxhuar edukimin parashkollor

Gjatë vitit 2014 të gjithë drejtorët e institucioneve parashkollore publike kanë marrë pjesë në

trajnimin për edukimin gjithëpërfshirës dhe kanë ndjekur 7 shtatë module trajnuese të

Standardeve të Zhvillimit dhe Mësuarit në Fëmijërinë e Hershme. MASHT në bashkëpunim me

DKA dhe GIZ ka organizuar edhe trajnimin për të gjithë drejtorët e institucioneve parashkollore

18

për menaxhimin e institucioneve parashkollore. Në vitin tjetër duhet përqendruar tek trajnimi i

drejtorëve në decentralizimin dhe menaxhimin financiar të shkollave.

3.5 Vetëdijesimi rreth edukimit parashkollor

Deri në vitin 2016, është krijuar vetëdija në mesin e prindërve e të komunitetit për

rëndësinë e edukimit parashkollor

Vetëdijësimi i prindërve rreth rëndësisë së arsimit parashkollor dhe parafillor ka vazhduar

përmes debateve me prindër, drejtorëve të institucioneve publike edukatorëve dhe ekspertëve të

fëmijërisë së hershnme. Të dhënat në lidhje me përfshirjen në edukimin parafillor në rritje

tregojnë për shkallën e sensibilizimin e prindërve në lidhje me rëndësinë. Sidoqoftë, kërkohet në

të ardhmen një program për sensibilizim të mëtejshëm rreth edukimit parashkollor, mirëpo të

shtohen përpjekjet për zgjerim të infrastrukturës dhe sistemit për akomodim të kërkesave në

rritje.

3.6 Rekomandime

Raportimi i të dhënave - rekomandohet që në kalkulimin e përfshirjes në arsimin

parashkollor dhe parafillor të futen të dhënat e institucioneve private dhe qendrave me

bazë në komunitet. Aktualisht, raportimi është më tepër i orientuar kah të dhënat e

ofruara nga SMIA për sektorin publik.

Planifikimi i grantit specifik - rekomandohet që buxheti i planifikuar për grantin specifik

të arsimit të bëj referenca të qarta dhe kategorizim të qartë për investime edhe në

edukimin parashkollor (ndërtim kopshtesh, zgjerim, rekrutim dhe trajnim të stafit

edukator).

Licencimi i personave të aftësuar për përkujdesje të fëmijëve në arsimin parashkollor -

të draftohet një udhëzim administrativ për aftësimin dhe licencimin e dadove. Kjo do të

plotësonte dy nevoja kryesore - do të ofronte informacion në lidhje me të aftësuarit por në

anën tjeter edhe do të imponte një proces të filtrimit dhe licencimit të individeve në këtë

fushë me nevoja specifike.

Të fuqizohet qendrat me bazë në komunitet - të përcaktohet me udhëzim administrativ

funksionimi i qendrave me bazë në komunitet dhe institucionet para-shkollore me

partneritet publiko-privat.

19

KAPITULLI IV

_____________________________________________________________________

ARSIMI PARAUNIVERSITAR

4.1 Menaxhimi i arsimit parauniversitar

Objektivi 1: Deri në vitin 2016 janë ndërtuar kapacitetet për një menaxhim më efektiv në

nivel qendror dhe komunal, si dhe menaxhim efektiv të

shkollave duke përfshirë edhe mekanizmat për përfshirje të

grave në menaxhim.

Sistemi i menaxhimit të nënsektorit të arsimit parauniversitar

është i decentralizuar dhe komunat kanë përgjegjësinë kryesore të

zbatimit të politikave dhe veprimeve. Sidoqoftë, duke kuptuar

rëndësinë e sigurimit të një sistemi koherent dhe të bazuar në të

dhëna, prioriteti i MASHT ka qenë që të ndihmohet arsimi komunal

përmes politikave, udhëzimeve, sigurimit të të dhënave, granteve

dhe trajnimeve. Përmirësimi i menaxhimit konsiston si në ngirtjen e

kapaciteteve të MASHT ashtu edhe ato të komunave dhe shkollave.

Gjatë këtij ka vazhduar zbatimi i Planit të Komunikimit të Arsimit i

cili që draftuar me ndihmën e GIZ. Përpjekja e MASHT dhe

partnerëve zhvillimor gjatë këtij viti ishte që të ndërtohen një sistem

i qëndrueshëm i komunikimit dhe menaxhimit të sektorit të arsimit

para-universitar. Në kuadër të këtyre përpjekjeve ka vazhduar

zbatimi i skemës së trajnimeve TalkON për zyrtarë të MASHT,

DKA dhe drejtor të shkollave. Gjatë vitit 2014 janë mbajtuar

modulet e trajnimit në Komunikim, Menaxhim dhe Lidership. Po

ashtu, janë bërë plane për vazhdimsinë e trajnimeve për DKA me

ndihmen e Fondit të Bashkuar të Arsimit të Kosovës dhe Projektit të

Bashkimit Evropian për ngritje të cilëisë në arsim.

Në nivelin qendror, MASHT gjatë vitit 2014 ka konsoliduar

strukturën organizative sipas udhëzimeve të Ministrisë së

Administrimit Publik dhe divizioneve respektive për mbështetjen e politikbërjes në arsimin

parauniversitar, ngritjen e kapaciteteve për përgatitje të infrastrukturës ligjore dhe udhëzimeve

TREGUESIT E MENAXHIMIT TË

SISTEMIT

Treguesi 1: Numri i drejtuesve të

shkollave të aftësuar

Gjendja 2013 -

Caku 2014 -

Realizimi 2014 226

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Numri i komunave që

funksionojnë plotësisht sipas normave të

përcaktuara

Gjendja 2013 30

Caku 2014 30

Realizimi 2014 30

Progresi 2011/2014

20

administrative, draftimit të udhëzimeve profesionale rreth kurrikulës, krijimit të sistemit të sigurimit

të cilësisë dhe avancimin e procesit të trajnimit të mësimdhënësve dhe infrastrukturës.

Funksionalizimi dhe menaxhimi i të dhënave të arsimit parauniversitar ka qenë fushë prioritare

gjatë vitit 2014. Gjatë këtij viti ka vazhduar mbledhja, regjistrimi dhe mbrotja e të dhënave personale

në SMIA. Sistemi për menaxhim të dhënave që nga ky vit ka edhe ueb faqen e SMIA e cila ka qasje

publike në masht-smia.net. Po ashtu, gjatë këtij viti sistemit i janë shtuar edhe module të veçanta për

'regjistrimin e rasteve të dhunës në shkolla' dhe është avancuar moduli i raporteve që mundëson

gjenerimin e 5 lloje të ndryshme të grafikoneve. Duke u bazuar në të dhënat e sistemit, MASHT ka

publikuar edhe Shënimet Statistikore 2013/2014 për Arsimin Publik Parauniversitar, Statistikat e

Arsimit në Kosovë 2013/2014, të dhënat e braktisjes së shkollës për 2013/2014 si dhe suksesin e

nxënësve 2013/2014. Të dhënat nga komuna dhe institucionet arsimore janë tejet të rëndësishme për

mbarvajtjen e sistemit dhe për këtë arsye vëmendja e MASHT gjatë këtij viti ka qenë e orientuar

edhe në trajnimin e drejtorëve dhe përfaqësuesve të shkollave për futjen e të dhënave dhe përpunimin

e të dhënave të përgjithshme për grantin specifik komunal 2015.

Përpjekjet e MASHT gjatë vitit 2014 kanë qenë po ashtu të orientuara në rritjen e kontributit të

matshëm të Drejtorive Komunale për Arsim (DKA) në zbatimin e planeve strategjike dhe politikave

të nivelit qendror. Një mori e komunave kanë hartuar planet e tyre zhvillimore konform prioriteteve

të Planit Strategjik të Arsimit të Kosovës (PSAK). Plani i Arsimit i Kolegjiumit të Arsimit të

Asociacionit të Komunave të Kosovës ka vazhduar së zbatuari krahas përpjekjeve për të sforcuar

zërin e komunave në politikë-bërje. Po ashtu, me ndihmen e partnerëve zhvillimor janë ndihmuar

komunat që të hartojnë Planet e Zhvillimit të Mësimdhënësve. MASHT ka mbështetur USAID për të

ndihmuar rreth 100 shkolla për të kompletuar planet zhvillimore.

Sa i përket programit për trajnim të drejtorëve të shkollave, aktivitetet e këtij viti kanë qenë të

bazuara në programin trajnues të përgatitur në bashkëpunim me GIZ. Ky program është rishikuar

këtë vit me qëllim që të përshtatet rrethanave të reja të krijuara pas miratimit të Udhëzimit

administrativ i MASHT (UA - 04/2012) Standardet e Praktikës Profesionale për drejtorë të shkollave

dhe nevojave për zhvillim të drejtorëve të shkollave. Këtë vit është bashkëpunuar ngusht me

partnerët zhvillimor EU, GIZ dhe USAID. Në bashkëpunim me EU- GIZ është përgatitur programi

për trajnim të trajnerëve si vazhdimësi e programit paraprak dhe janë përfshirë në trajnim rreth 247

drejtorë shkollash (186 shqiptar, 21 turq dhe 19 serb). Në bashkëpunim me USAID BEP janë

aftësuar dhe certifikuar 13 master trajner dhe trajnuar rreth 256 drejtorë shkollash - në fazën e parë

132 drejtorë nga 8 komuna, kurse në fazën e dytë 124 pjesëmarrës tjerë. Rreth 26% e të trajnuarve

ishin femra dhe pjesëmarrës nga drejtorë të shkollave të komuniteteve serbe, turke, boshnjake dhe

gorane.

21

4.2 Legjislacioni për arsimin parauniversitar

Objektivi 2. Deri në vitin 2016, legjislacioni është

harmonizuar dhe kompletuar plotësisht për tërë sektorin e

arsimit parauniversitar.

Aktivitetet e vitit 2014 në sferën e zhvillimit dhe harmonizimit të

legjislacionit kanë qenë të orientuara drejt kompletimit të bazës

ligjore dhe udhëzimeve administrative të nevojshme për zbatim të

Ligjit për Arsimin Para-universitar. Nga gjithsej 38 udhëzime

administrative të miratuara, 22 ishin për të rregulluar dhe kompletuar

bazën ligjore në arsimin para-universitar. Gjatë këtij viti MASHT ka

miratuar:

Udhëzimin administrativ për rikategorizimin e arsimit të

mesëm të ulët dhe mesëm të lartë (UA 21/2014);

Udhëzimin administrativ për rregullim të aktiviteteve

jashtëshkollore (UA 18/2014);

Udhezimin administrativ për kodin të mirësjelljes për

nxënësit e shkollave të mesme të larta (UA 06/2014);

Udhëzimin administrativ për licencim të mësimdhënësve (

25/2014) i cili komplementarizon Udhëzimin administrativ

për Zhvillimin Profesional të Mësimdhënësve dhe shfyqizon

udhëzimin paraprak për licencim (5/2010);

Udhëzimin administrativ për shndërrimin e klasave të

bashkangjitura në qendra burimore (UA 24/2014);

Udhëzimin administrativ për shërbimet pedagogjike dhe psikologjike (UA 34/2014) ofrimi i

një kornizë rregullative për të avancuar shërbimet orientuese dhe ndihmuar nxënësit në

vështirësi.

Agjenda legjislative ka qenë e ngjeshur dhe ende mbetet sfidë të sigurohet ekspertizë teknike dhe

pjesëmarrje më aktive e hisedarëve në proces.

4.3 Decentralizimi financiar

Objektivi 3: Deri në vitin 2014 barten kompetencat për menaxhim financiar nga niveli

qendror në atë komunal dhe nga niveli komunal në nivel shkolle

Me miratimin e Ligjit për arsim parauniversitar, kompetencat për menaxhimin e nën-sektorit dhe

menaxhimin financiar i kanë kaluar komunave të Kosovës. Një nga caqet e PSAK ishte që deri në

vitin 2014 të realizohet decentralizimi financiar duke kaluar përgjegjësitë financiare për arsimin

parauniversitar nga (i) MASHT tek komunat dhe nga (ii) DKA tek shkollat. Në këtë vit rreth 30

komuna kanë menaxhuar financat e tyre konform Ligjit për Financat Publike të nivelit lokal. Granti

TREGUESIT E AKTIVITETIT

LEGJISLATIV

Treguesi 1: Numri i ligjeve të miratuara

dhe të implementuara

Gjendja 2013 3

Caku 2014 5

Realizimi 2014 5

Progresi 2016

Treguesi 2: Numri i akteve te miratuara

nenligjore

Gjendja 2013 22

Caku 2014 30

Realizimi 2014 32

Progresi 2016

22

specifik për arsimin komunal është realizuar sipas formulës dhe

softuerit për kalkulim të grantit arsimor.

Megjithatë progresin e arritur në bartjen e përgjegjësive financiare

nga DKA tek 778 shkolla, zbatimi tërëror i këtij nëncaku ka hasur në

disa sfida. Mungesa e njohurive teknike, mungesa e kapaciteteve të

shkollave për zbatim të menaxhimit financiar, mungesa e Këshillave

të Shkollave, mungesa e planeve zhvillimor dhe mosprioritizimi dhe

mungesa së kapaciteteve të DKA për monitorim dhe mentorim të

shkollave mbeten disa pengesat që duhet trajtuar për arritjen e plotë

të nën-caktut. Në vitin pasues, rekomandohet që të rishikohet

softueri për formulën e financimit. të rishikohet Udhëzimi

administrativ për formulën e financimit, të ngriten kapacitetet e

DKA-ve dhe shkollave për menaxhim financiar dhe të fuqizohen

mekanizmat e llogaridhënies dhe raportimit nga shkollat.

4.4 Sigurimi i cilësisë

Objektivi 4. Deri në vitin 2016, janë funksionalizuar

plotësisht mekanizmat për sigurimin e cilësisë në nivel

vendi, në nivel komunal dhe në nivel shkolle

Për të avancuar menaxhimin e cilësisë në arsimin parauniversitar

MASHT ka vënë theksin tek udhëzimet e ngritjes së cilësisë së

brendshme, zbatimin e mekanzimave për vlerësim të cilësisë së

jashtme dhe ngritjen e kapaciteve të Inspektoratit të Arsimit. Projekti

i Binjakëzimit, i financuar nga BE-ja, "Mbështetje për Zbatimin e

Planit Strategjik të Sektorit të Arsimit në Kosovë 2011-2016",

është duke mbështetur zhvillimin e një Strategjie gjithëpërfshirëse

të sigurimit të cilësisë për Arsimin Parauniversitar të Kosovës.

Gjatë vitit 2014 është hartuar drafti i parë i këtij dokumenti, i cili

pritet të zhvillohet më tutje gjatë vitit 2015.

Në aspektin e cilësisë së mbrendshme, MASHT ka realizuar

përshkrimin e kritereve të vlerësimit të nxenësve, realizuar draft

udhëzuesin për vlerësim në bazë të kurrikulës së re, përgatitur pako

me instrumente për vlerësimin e përformancës së mësimdhënësve në

procesin e mësimdhënies dhe mësimnxënies dhe trajnuar

mësimdhënësit për vlerësimin e mësimnxënies përmes metodologjive

të reja. Në këtë kuadër, drejtorët e shkollave pilot janë udhëzuar për

përgatitjen e portofolio për mësimdhënës.

TREGUESIIT E SIGURIMIT TE

CILESISE

Treguesi 1: Proporcioni nxenes-mesues

Gjendja 2013 17.5


Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Proporcioni nxenes-klase

Gjendja 2013 21.9

Realizimi 2014 21.5

Progresi 2011/2014

Treguesi 3: Arritshmeria ne testin e

matures

Gjendja 2013 74.50%


Progresi 2011/2014

TREGUESIT E DECENTRALIZIMIT

Treguesi 1: Numri i komunave që

udhëheqin në mënyrë efektive sistemet

menaxhuese dhe financat

Gjendja 2013 30

Realizimi 2014 30

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Numri i shkollave që

planifikojnë dhe menaxhojnë financat

në mënyrë të decentralizuar

Gjendja 2013 70

Realizimi 2014 779

Progresi 2011/2014

23

Në aspektin e fuqizimit të mekanizmave të jashtëm për matje të cilëisë, MASHT ka realizuar Testin e

Arritshmërisë për nxënësit e klasës së nëntë (29,000) dhe Testin e Maturës Shtetërore (42,000

nxënës). vlerësimin e nxënësve për avancim (të cilët kanë talent në ndonjë nga fushat mësimore),

përgatitjen e broshurës informative për maturantët, programin orientues dhe modele të pyetjeve për

Provimin e Maturës si dhe plotësimin e Ligjit të Maturës Shtetërore.Mirëpo, risi dhe e arritur

qenësore këtë vit është pilotimi dhe zbatimi i vlerësimit ndërkombëtar PISA. Në këtë pilot janë

përfshirë 1200 nxnës të moshave 15 vjeçare dhe publikimi i rezultateve pritet në vitin 2015. Pilotimit

të PISA i ka paraprirë edhe organizimi i konferencës 'Për vlerësimin ndërkombëtar PISA' me qëllim

të sensibilizimit të palëve me interes.

Avancimi i cilësisë në arsimin parauniversitar kushtëzohet edhe nga kapaciteti i inspektoratit të

arsimit. Procesi i tranzicionit të Departamentit të Inspeksionit në organ të pavarur inspektoratin e

arsimit është formalizuar konform Ligjit për Inspektoratin e Arsimit. MASHT është në proces të

elaborimit të nevojës për infrastrukturë fizike dhe njerëzore të inspektoratit. Me organogramin e ri të

MASHT, janë kompletuar procedurat formale për formimin e inspektoratit. Sa i përket punës së

inspektoratit, fokusi primar ka qenë në këshillimin e shkollave në arsimin para-universitar që

zbatojnë kurrikulën e re arsimore, inspektuar shkollat dhe mësimdhënësit dhe udhëzuar sektorët

arsimor në lidhje me procesin e vlerësimit dhe zbatimit të ligjeve dhe akteve nënligjore të arsimit.

Sidoqoftë, mbingarkesa e inspektorëve, numri i vogël i stafit dhe mungesa e mjeteve të

domoshdoshme logjistike për punë në terren dhe ndikimet e jashtme pamundësojnë realizim të

kënaqëshëm të funksionit të inspektimit të jashtëm. Në vitet pasuese, fokusi duhet përqëndruar tek

zbatimi praktik i organogramit të MASHT dhe funksionalizimi i plotë i inspektoratit të arsimit,

rishikimi dhe miratimi i Ligjit të ri të Inspektoratit të Arsimit, hartimi i të gjitha akteve nënligjore për

inspektoratin e arsimit dhe inicimi i projekteve mbështetëse teknike që mëtojnë të ndihmojnë

Inspektoratin për zbatimin e praktikave të mira ndërkombëtare ne procesin e vlerësimit të jashtëm të

cilësisë.

2008 2009

2010

2011

2012

2013

2014, 52.50%

40.00%

45.00%

50.00%

55.00%

60.00%

65.00%

70.00%

75.00%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafiku 8: MASHT, Arritshmëria në testin e Maturës 2008-2014

24

4.6 Kurrikula e arsimit parauniversitar

Objektivi 6 : Deri në vitin 2016 janë hartuar, pilotuar dhe

implementuar kurrikulat për të gjitha nivelet e arsimit

parauniversitar, të shoqëruara me përmirësimet e

nevojshme në metodologji të mësimdhënies, të të nxënit

dhe të vlerësimit të nxënësve

Zbatimi i kurikulës së re ishte një nga pikat kryesore të fokusit në

arsimin parauniversitar. Gjatë viti shkollor 2013/2014 është bërë

pilotimi i Kornizës së Kurrikulës së Kosovës dhe Kurrikulave

Bërthamë në 10 shkolla pilot në klasën parafillore dhe klasat 1 dhe 2

(shkalla e parë kurrikulare) dhe klasat 6 dhe 7 (shkalla e 3

kurrikulare) dhe klasat 10 dhe 11 (shkalla e 5 kurrikulare). Në vitin shkollor 2014/2015 është

zgjeruar pilotimi në 82 shkolla të reja për shkallën e parë kurrikulare dhe shkallën e tretë kurrikulare

duke rritur numrin e shkollave që zbatojnë kurrikulën e re në 92. Pilotimi i kurrikulës së re realizohet

në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar, si në zona rurale ashtu edhe në zona urbane dhe

përfshijnë mostra të të gjitha komuniteteve që jetojnë në Kosovë (më përjashtim të komunitetit serb).

Krahas zbatimit të kurrikulës dhe zgjerimit është bërë analiza e zbatimit të pilotëve në dhjetë (10)

shkollat fillestare. Në procesin e analizës së zbatimit janë mbajtur takime informuese me zyrtarë të

arsimit komunal, me inspektorët e arsimit, me drejtorët e shkollave, kordinatorët shkollor dhe

mësimdhënësit e shkollave pilot. Sidoqoftë, bashkëpunimi me nivelin komunal për zbatimin e

kurrikulës së re mbetet sfidë. Përgjithësisht, plani mësimor fleksibël është ende sfidues për shkollat

dhe kjo shenjon nevojën e vazhdimit të trajnimit të akterëve të përfshirë në nivel lokal. Komunat

duhet të shtojnë përpjekjet për të sforcuar mekanizmat për mentorim dhe monitorim të zbatimit. Në

anën tjetër, edhe inspektorët duhet të trajnohen dhe përditësohen për të monitoruar realizimin e

mësimdhënies dhe mësimnxënies në harmoni me dispozitat e kurrikulës së re.

Për të krijuar parakushte për zgjerim të shtrirjes së zbatimit të kurrikulës janë ndarrmarrë veprime të

unisuara në : (i) përkthim të materialeve të kurrikulës se re dhe kurrikulës bërthamë në gjuhën serbe,

turke, boshnjake, (ii) përgatitjen e dokumentacionit pedagogjik si ditarët për të gjitha nivelet e arsimit

parauniversitar, dëftesës së klasës së 10-të dhe shkollave profesionale, (iii) bashkëpunimi me

Republikën e Shqipërisë për unifikimin e strukturës së arsimit parauniversitar dhe parimeve të

kurrikulës së re, (iv) trajnuar mësimdhënësit dhe trajnerët e shkollave pilot para dhe pas zbatimit të

kurrikulës dhe (v) sforcuar mekanizmat e kordinimit nga ana e MASHT për të ofruara një qasje

gjithëpërfshirëse në mentorimin e komunave për zbatim të kurrikulës dhe (vi) draftuar udhëzues

didaktik për mësimdhënës në 7 shtatë fusha të kurrikulës së re. Si rezultat i pilotimit kanë dalë

nevoja të reja për të rishikuar dokumentacionin kurrikular (plani i mësimit) dhe nevoja e sforcimit

dhe krijimit të mekanizmave komunal për mbështetje në zbatim të kurrikulës së re.

4.7 Licencimi i mësimdhënësve

Treguesi 1: Numri i shkollave që zbatojnë

kurrikulën e re

Gjendja 2013 10

Realizimi 2014 92

Progresi 2016

25

Objektivi 7 Deri në vitin 2014, licencimi i mësimdhënësve është plotësisht funksional

dhe përkrah zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, duke qenë i përshtatur me Planin

për implementimin e KKK

Në procesin e Licencimit të mësimdhënësve dhe përcjelljen/operimin e aktiviteteve për Këshillin

Shtetëror të Licencimit të Mësimdhënësve.

Është realizuar licencimi i 4500 në vitin 2014, ku deri me tani janë licencuar 22.315

mësimdhënës nga rajonet e ndryshme.

Është menaxhuar programi i bazës së të dhënave për licencim me 7 rajonet në kuadër të

Sektorëve të Inspeksionit. Janë organizuar dhe menaxhuar takimet e KSHLM dhe janë

harmonizuar të gjitha dokumentet bazë që kanë dalë dhe aprovuar nga KSHLM-ë.

Koordinimin me UP, gjegjësisht Fakultetin e Edukimt në krijimin e grupeve për programin e

avancimit të kualifikimit të mësimdhënësve /programi i AKM-së. Është realizuar formimi i grupeve

për programin e AKM-së për kualifikimin e mësimdhënësve nga niveli 2 vjeçar i SHLP-së në nivelin

4 vjeçar Bachelor. Janë marrë të gjitha informatat e sakta nga DKA-të dhe sipas orarit dhe planit të

dërguar nga Fakulteti i Edukimit është bërë sistemimi i mësimdhënësve sipas grupeve mësimore. Në

këtë fazë janë përfshirë në programin e AKM-së 2000 mësimdhënës në 10 programe arsimore

4.8 Gjithpërfshirja në arsimin parauniversitar

Objektivi 8: Deri në vitin 2016 ndërtohet sistemi efektiv që bën të mundur

gjithëpërfshirjen e nxënësve në arsimin e aftësimin e obligueshëm dhe është i

ndjeshëm ndaj perspektivës gjinore dhe ndaj nevojave të nxënësve të varfër e të

pafavorizuar

Gjatë vitit 2014 janë zhvilluar shumë aktivitete edhe për përfshirjen dhe arsimimin e fëmijëve me

nevoja të veçanta arsimore, si: është miratuar UA 24/2014 “Shndërrimi i klasave të bashkangjitura në

dhoma të burimeve”, është hartuar programi sipas fushave të aktiviteteve (i cili u dedikohet fëmijëve

me nevoja të veçanta të rënda dhe të shumëfishta që përfshin këto fusha: gjuhë dhe komunikim dhe

shkathtësi), janë akredituar 20 programe të trajnimit nga Qendrat Burimore për aftësimin e

mësimdhënësve për punë me fëmijë me nevoja të veçanta arsimore, janë trajnuar 2500 mësimdhënës

dhe edukatore në programe të ndryshme (me qëllim të ngritjes se kapaciteteve të tyre në fushën e

arsimit gjithëpërfshirës),si dhe janë hartuar dhe botuar broshurat, fletëpalosjet dhe posterat me

informacione rreth rëndësisë së arsimit gjithëpërfshirës dhe shërbimeve që ofrojnë qendrat burimore.

Është realizuar programi 3- vjeçar 2013-2015 për aftësimin e 17 asistentëve dhe inspektorëve të

gjuhës së shenjave. Projekti “Mbështetja për reformën e arsimit gjithëpërfshirës”, i financuar nga

ambasada Finlandeze dhe i zbatuar nga organizata KAPIE është duke mbështetur 4 shkolla të

rregullta fillore në fushën e arsimit gjithëpërfshirës. Në projektin regjional 2013-2015 “Mbështetja

26

regjionale për arsim gjithëpërfshirës”, ku bëjnë pjesë Kosova,

Kroacia, Shqipëria, Mali i zi, Maqedonia, Serbia dhe Bosnja e

Hercegovina janë përfshirë 8 shkolla, prej tyre 4 shkolla fillore dhe

të mesme të ulëta, 2 gjimnaze dhe 2 shkolla profesionale dhe si

rezultat i këtij bashkëpunimi qendra burimore “Nënë Tereza” në

Prizren ka përfituar pajisje/aparate dëgjimi për nxënës në shumën

prej 100 mijë eurosh.

Për çështjen e braktisjes së shkollës organizata ECMI me financim

nga UNICEF ka filluar projektin për avancimin e qasjes dhe

vazhdimit të arsimit për fëmijët e cënuar dhe të margjinalizuar.

Projekti në fjalë ka të bëjë me ngritjen e kapaciteteve të komunave

dhe shkollave përmes ekipeve për parandalimin e braktisjes dhe

parandalimin e mosregjistrimit të fëmijëve në shkollë. MASHT ka

rithemeluar grupin e punës për bashkërendim të punëve për çështjen

e braktisjes së shkollës. MASHT-i ka krijuar sistem bashkëpunimi

me DKA-të dhe shkollat për riintegrimin e nxënësve të riatdhesuar

në arsimin e Kosovës, duke krijuar kushte dhe kritere të lehta për

regjistrim dhe vijimin e mësimeve. MASHT ka vazhduar me

mbajtjen e kurseve të gjuhës dhe mësimit plotësues, të cilat

zhvillohen në ato komuna ku kthimi i personave të riatdhesuar është

më i madh.

MASHT gjatë vitit 2014 ka realizuar shumë aktivitete lidhur me

arsimimin e komuniteteve. Kështu, MASHT gjatë këtij viti në

Prizren ka organizuar mësimin zgjedhor “Gjuha rome” për

nxënësit e komunitetit romë (për klasat 2, 3, 4), ka botuar tekstin

shkollor për gjuhën rome për kl.2-të, ka bërë recensione të dy

teksteve shkollore “Gjuha rome për kl. 3-të” dhe “Gjuha rome

për kl. 4-të”, ka shpallur konkurs për sigurimin e teksteve

shkollore“ Gjuha shqipe për komunitete joshqiptare kl. 4-të” dhe

“Gjuha shqipe kl. 5-të”, “Fletore pune - gjuha shqipe kl.4-të për

komunitete joshqiptare” dhe “ Fletore pune për kl. 5-të për komunitetet joshqiptare”, ku ka

aplikuar vetëm një autor me tekstin shkollor kl.4-të dhe fletore pune kl. 4-të. Janë botuar tekstet

shkollore: Muzika kl. 5-të dhe Fletore pune për kl.1-rë, kl.2-të dhe kl. 3-të në gjuhën boshnjake.

Është përgatitur për botim “Muzika kl.6-të”, mësimi në gjuhën boshnjake. Është siguruar teksti

shkollor për gjuhën amtare për nxënësit e komunitetit boshnjak në Zvicër prej kl. 1-rë deri kl. 9-

të.

Në përkrahje financiare të nxënësve dhe studentëve të komuniteteve, MASHT ka ndarë 50 bursa

për nxënësit dhe 35 bursa për studentët e komuniteteve RAE, nga buxheti i MASHT-it.

Gjithashtu, ka përkrahur financiarisht 5 qendra mësimore në 5 komuna për komunitetet RAE, të

Treguesi 1: Shkalla e pranimit të nxënësve

fillestar

Gjendja 2013 96.3%

Caku 2014 100%


Progresi 2016

Treguesi 2: Shkalla bruto e regjistrimit

Gjendja 2013 96.3%

Caku 2014 100%


Progresi 2016

Treguesi 3: Pariteti gjinor

Gjendja 2013 0.93%

Caku 2014 100%


Progresi 2016

27

formuara nga Komisioni Evropian. MASHT në bashkëpunim me REF, VORAE, Ambasadën

Britaneze, Ambasadën Norvegjeze kanë ndarë 500 bursa për nxënësit e shkollave të mesme të

ulëta të komuniteteve RAE.

4.9 Mjedisi dhe siguria në shkolla

Objektivi 9: Deri në vitin 2016 shkollat kanë krijuar mjedise jo të dhunshme dhe

miqësore për fëmijët në shkolla që janë përkrahëse, të kujdesshme dhe i kultivojnë

vlerat demokratike te fëmijët dhe ofron modele pozitive për të gjithë fëmijët

Gjatë vitit 2014, MASHT ka adresuar prioritetin e ofrimit të një mjedisi të sigurtë në shkolla dhe

parandalimin e akteve të dhunës në arsimin parauniversitar. Në lidhje me aspektet e sigurisë është

finalizuar Strategjia për Sigurinë në Institucionet e Arsimit Parauniversitar dhe Plani i Veprimit dhe

dërguar për aprovim në Qeveri. Krahas kësaj, është shtypur Rregullorja 21/2013 për Protokollin për

parandalimin dhe referimin e dhunës në institucionet e arsimit parauniversitar dhe hartuar manualet

didaktike për (i) parandalimin e dhunës në shkolla, (ii) manualin për parandalimin e dukurive

negative në shkolla të mesme të larta dhe (iii) manualin kurrikular për sigurinë në punë. Me

miratimin e Protokollit është bërë i mundur edhe krijimi i një moduli të vecantë të SMIA për

raportim dhe evidentim të rasteve të dhunës në shkolla.

MASHT ka kontribuar edhe në procesin e promovimit dhe përgatitjen e terrenit për zbatimin e

Protokollit 21/2013 për parandalim dhe referim të dhunës dhe janë ndërrmarrë një seri veprimesh

kordinuese me komunat, inspektoratin e arsimit, përgatitjen e udhëzuesve për zbatim të protokollit,

realizimin e tryezave informuese, përgatitja e programit të trajnimit për trajnerët, inicuar procedurat e

përkthimit të Pakos SCREAM për parandalim të punës së fëmijëve me asistencë të ILO dhe

ndarrmarrë veprime me qëllim të mbrojtjes së fëmijëve nga rreziqet online.

Vlen të theksohet se është punuar edhe në kuadër të Programit Vetëdijësues për Siguri në Bashkësi i

realizuar në kordinim me Policine dhe OSBE-në. Qëllimi i këtij programi është ngritja e nivelit të

vetëdijësimit të nxënësve në fushën e sigurisë në bashkësi përmes

organizimit të ligjeratave nga ana e zyrtarëve të Policisë dhe

zyrtarëve arsimor. Programi pilot parasheh katër kurse të trajnimit

në bashkëpunim me policine dhe është duke u zbatuar në komunën

e Fushë Kosovës.

Në kuadër të projektit “PROCON- Siguria e fëmijëve online” të

financuar nga Bashkimi Evropian e që zbatohet nga KEC janë

zhvilluar programe trajnimi për mbrojtjen e fëmijëve në Internet, si

dhe është hartuar Strategjia për mbrojtjen e fëmijëve. Procesi

koordinohet nga MASHT, ndërsa në të marrin pjesë edhe

përfaqësues të agjencive të tjera shtetërore kompetente për fushën e

Treguesi 1: Rastet e dhunës në shkolla

Gjendja 2013 -

Realizimi 2014 4

Progresi 2016

28

komunikimit, si dhe përfaqësues të kompanive të mëdha publike, sektorit të biznesit dhe shoqërisë

civile.

Promovimi i praktikave të mira shëndetësore në arsimin parauniversitar ishte prioritet i veprimeve të

vitit 2014. Gjatë kësaj periudhe janë inkuadruar 12 shkolla si promovuese të shëndetit gjithandej

Kosovës. Promovimi i shëndetit dhe mjedisit të pastër është kordinuar dhe realizuar në bashkëpunim

me Ministrinë e Shëndetësisë dhe OJQ-të. Me qëllim të krijimit të një mjedisi të shëndoshë për punë,

mësim dhe jetë, MASHT- ka vazhduar me aktivitete promovuese të shëndetit në shkolla, si:

përzgjedhja e tri shkollave të dalluara me mjedis të gjelbër dhe të pastër, dhe ecja “Dhëmbë të

shëndoshë, fëmijë të lumtur”, i realizuar nga OJQ KICKOMS, Komuna e Prishtinës dhe MASHT.

Gjithashtu, është botuar si doracak raporti për punën 5 vjeçare në realizim të Strategjisë

ndërministrore për shkollat promovuese të shëndetit, si dhe është hartuar doracaku didaktik për

parandalimin e dukurive negative në shkollat e mesme.

Sfidat kryesore në parandalimin e akteve të dhunës në arsimin parauniversitar është sigurimi i

bashkëpunimit ndër-institucional dhe ndër-ministror për parandalim, referim dhe trajtim adekuat,

mungesa e buxhetit për të përmirësuar infrastrukturën e

sigurisë në shkolla, mungesa e kamerave të sigurisë dhe

mungesa e daljeve emergjente. Poashtu, sfidë në vehte dhe

prioritet në vazhdim mbetet ofrimi i shërbimeve profesionale

në shkolla të cilat do të mund të parandalonin dhe krijonin

kushte paraprake për minimizim të fenomenit të dhunës në

shkolla.

4. 10 Infrastruktura shkollore

Objektivi 11: Deri në vitin 2016 të paktën një e treta

e shkollave të Kosovës do të funksionojnë me një

ndërrim të vetëm, ndërsa të tjerat me dy ndërrime,

duke ofruar mjedis cilësor dhe me numër optimal të

nxënësve në klasë

Është realizuar tërësisht caku për përmirësim të softuerit për

investime në infrastrukturë dhe është kryer rishikimi

afatmesëm i investimeve për ndërtime të reja të mbështetur

në sistemin softuerik. Po ashtu, janë krijuar kushte për

mjedis më cilësor dhe numër optimal të nxënësve për klasë.

Është shënuar progres në arritjen e cakut prej 20% të

shkollave që operojnë më një ndrrim të vetëm. Në vitin 2014

rreth 22% e shkollave operojnë më një ndrrim. Kjo ka

rezultuar në arritjen e cakaut të vitit 2014 (20%) dhe është drejt arritjes së cakut përfundimtar të vitit

2016 për 30% të shkollave me një ndrrim.

TREGUESIT E INFRASTRUKTURËS

Treguesi 1: Perqindja e shkollave qe operojne me

ne me nje ndrrim

Gjendja 2013 21%

Caku 2014 20%

Realizimi 2014 22%

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Shkollat e ndertuara

Gjendja 2013 8

Caku 2014 /

Realizimi 2014 12

Progresi 2011/2014

29

MASHT gjatë vitit 2014 ka arritur të përfundojë investimet në 9 objekte të reja shkollore, 3 objekte

në bashkëfinancim me komunat, prej të cilave 4 janë shkolla fillore të mesme të ulëta dhe 5 janë

shkolla të mesme të larta. Të gjitha këto objekte shkollore ofrojnë hapësirë të re me rreth 50.900 m²,

me vlerë investive prej 18,750,000.00 €. Gjithashtu, vazhdojnë punimet në ndërtimin e 19 objekteve

të reja shkollore. MASHT ka furnizuar me inventar shkollor 15 shkollat e reja të ndërtuara nga

MASHT-i, komunat dhe donatorët dhe 26 shkolla ekzistuese, si dhe ka pajisur 4 salla të edukatës

fizike. Gjatë këtij viti është kompletuar edhe Shkolla Model e Prishtines në bashkëfinancim me

Bankën Botërore dhe Komunën e Prishtinës. Kështu, vlera investive për inventarin shkollor gjatë vitit

2014 është 1,292,000.00€.

Sidoqoftë, në një kontekst ku komunat luajnë rol kyq edhe në zgjerim të infrastrukturës, është e

nevojshme që të përmirësohet mbledhja e informacionit dhe raportimi për gjendjen infrastrukturore

nga DKA dhe të ndërlidhjet sistemi softuerik 'School Mapping' me SMIA.

TABELA 7: Numri i shkollave në nivelin parauniversitar

2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014

1141 1151 1165 1161 1154

Burimi: SMIA, 2014

4.11 Rekomandimet

Prioritetet dhe veprimet në vitin pasues duhet të fokusohen në zgjerimin e zbatueshmërisë së

kurrikulës së re arsimore në komuna, nivele dhe shkolla. Duhet të vazhdoj trajnimi i rreth 3300

mësimdhënësve në kurrikulën bërthamë. Të vazhdoj trajnimi i mësimdhënëse në programe të

akredituara të trajnimit në shkollën ku vzhdon zbatimi i pilot programit të kurrikulës së re.

Krahas shtimit të përpjekjeve dhe mbështetjes për zhvillimin profesional dhe licencimin e

mësimdhënësve, të vazhdoj trajnimi i stafit profesional për menaxhimin e shkollave. Në këtë

kuadër duhet të zbatohet orientimi aktual për trajnim të 120 drejtorëve të shkollave dhe 400

pjesëtarëve tjerë të stafit profesional.

Të vazhdoj modernizimi i SMIA me qëllim të sigurimit të cilëisë në mbledhjen, interpretimin

dhe përfshirjen e të dhënave në procesin e politikëbërjes dhe monitorimit. Modernizimi i

SMIA do të krijoj parakushte më të mira për zbatim të formulës së financimit të arsimit

komunal. Sistemi për mbledhjen e të dhënave duhet të harmonizohet dhe ndërlidhet me

databazat e mësimdhënësve dhe infrastrukturës shkollore.

Të zbatohet strategjia për udhëzim dhe këshillim në karrierë dhe të avancohet shërbimi

pedagogjik në shkolla.

Të përpunohen dhe analizohen të dhënat e PISA 2015 dhe të reflektohet mbi nivelin e

arritshmërisë dhe veprimeve pasuese. Fokusi duhet përqëndruar tek zbatimi praktik i

organogramit të MASHT dhe funksionalizimi i plotë i Inspektoratit të Arsimit, rishikimi dhe

miratimi i Ligjit të ri të Inspektoratit të Arsimit, hartimi i të gjitha akteve nënligjore për

30

inspektoratin e arsimit dhe inicimi i projekteve mbështetëse teknike që mëtojnë të ndihmojnë

Inspektoratin për zbatimin e praktikave të mira ndërkombëtare ne procesin e vlerësimit të

jashtëm të cilësisë.

Të zbatohet strategjia për avancim të teknologjisë informative në mësimdhënie dhe

mësimnxënie.

Të investohet në përmirësimin e infrastrukturës së sigurisë në shkolla dhe të sigurohet një

qasje më e avancuar e koordinimit ndërsektorial dhe ndërinstitucional në parandalimin e

dhunës në shkolla dhe të vazhdoj promovimi i praktikave të mira shëndetësore. Keto masa

duhet të zbatohet paralelisht me investimet infrastrukturore në ndërtimin dhe renovimin e

objekteve shkollore.

Të mbështeten komunat për të ngritur kapacitetet për planifikim afatgjatë dhe të bazuar në të

dhëna

Të mbështeten komunat për të zbatuar përgjegjësitë që dalin nga procesi i decentralizimit

31

KAPITULLI V

______________________________________________________

ARSIMI PROFESIONAL

5.1 Ndërlidhja e arsimit profesional me tregun e punës

Objektivi 1: Deri në vitin 2014 praktika profesionale e nxënësve është e organizuar në

bashkëpunim të ngushtë me ndërmarrjet dhe sigurohet përkrahje

për të gjithë për vendosje në ndërmarrje, si dhe është krijuar një

sistem për këshillim dhe orientim në karrierë për të gjitha nivelet

Objektivi 4: Deri në vitin 2014 lidhjet në mes të profileve

profesionale që ofrohen nga institucionet AAP, tregu i punës dhe

zhvillimi i RNj-ve janë fuqizuar dhe janë bërë më relevante për

shkathtësitë që ndihmojnë punësimin

Në vitin 2014 MASHT ka miratuar Udhëzimin administrativ (UA

05/2014) që rregullon qëllimet, strukturën dhe përgjegjësitë e

Agjencisë të Arsimit dhe Aftësimit Profesional dhe Arsimit të të

Rriturve (AAAPARR). Këshilli për arsim dhe aftësim profesional ka

funkionuar bazuar në Ligjin për arsim dhe aftësim

profesional.Agjencia ka filluar së funksionuari dhe është në proces të

konsolidimit. Këshilli në anën tjetër formalizon pjesëmarrjen e

akterëve institucional, tregut të punës dhe partnerëve social në

politikë-bërjen e arsimit profesional dhe përcaktimin e prioriteteve

strategjike në kuadër të MASHT.Funksionalizimi i këtyre

mekanizmave parashihet të ndikoj pozitivisht në krijimin e një qasje

më koherente në arsimin profesional, të bashkoj të gjithë akterët

relevant si ofertuesit ashtu edhe kërkuesit e arsimit profesional dhe të

avancoj prioritetin e AAP, ndërlidhjen e arsimit profesional me

tregun e punës.

Me qëllim të përmirësimit të ndërlidhjes me tregun e punës,

MASHT po ashtu gjatë vitit 2014 është përqëndruar që të mbështes

shkollat profesionale në (i) rritjen e numrit të bashkpëunimeve dhe

marrëveshjeve me subjekte të tregut të punës dhe punësimit dhe (ii) të

mbështes dhe udhëzoj shkollat në zbatimin e Strategjisë për praktikën

profesionale. Rreth 60 % e nxënësve në shkollat profesionale kanë

Treguesi 1: Numri i nxënësve dhe i kohës

së aftësimit të kaluar në punë praktike në

ndërmarrje

Gjendja 2013 53%

Realizimi 2014 60%

Progresi 2016 100%

Treguesi 2: Numri i ndërmarrjeve të

angazhuara në ofrimin e punës praktike

Gjendja 2013 600

Realizimi 2014 1500

Progresi 2016 -

Treguesi 3: Nr I shkollave me udhezues

per karriere

Gjendja 2013 6

Realizimi 2014 59

Progresi 2016 100%

32

patur mundësinë që të angazhohen në praktikë profesionale dhe janë evidentuar rreth 700

marrëveshje të ndryshme me subjekte afariste, publike dhe shoqërore për praktikë profesionale.

Përmirësimi i mundësive për praktikë profesionale por edhe dizajnimi i skemave të stimulimit të saj

mbetet prioritet për MASHT dhe AAAPRr për vitin 2015 dhe ende nevojitet investim dhe resurse për

të arritur caktun e 2014 (100% e nxënsve në praktikë profesionale). Numrin prej 6 shkollave

profesionale që kishin shërbime për orientim në karrierë gjatë vitin 2013 i janë shtuar edhe 5 shkolla

tjera gjatë kësaj periudhe raportuse. Poashtu, është dyfishuar numri i stafit të trajnuar në kuadër të

shkollave për orientim në karrierë. Sidoqoftë, hartimin i strategjisë për edukim dhe orientom në

karrierë do të krijoj mundësim për të zbatuar këtë prioritet në mënyrë

më sistematike.

5.2 Menaxhimi dhe financat e arsimit profesional

Objektivi 2. Deri në vitin 2014 shkollat profesionale kanë arritur

autonomi financiare dhe operacionale

Me qëllim të rregullimit të autonomisë operacionale dhe financiare të

institucioneve të arsimit profesional, MASHT ka miratuar Udhëzimin

administrativ (UA 01/2014) për organizimin dhe planifikimin e arsimit

dhe aftësimit profesional në institucionet publike dhe Udhëzimin

administrativ (UA 07/2014) për rregullimin e veprimtarisë ekonomike

të institucioneve të arsimit dhe aftësimit profesional. Kjo paraqet një

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014

Grafiku 9: SMIA, Orientimi i nxënësve sipas shkollave 2008-2014

Qendra Kompetences

Mikse

Tregti

Teologji

Teknike

Muzike

Mjekesi

Ekonomike

Bujqesore

Arte

Treguesi 1: Numri i shkollave

profesionale që kanë arritur autonomi

financiare dhe operacionale

Gjendja 2013 58%

Realizimi 2014 100%

Progresi 2016 100%

33

hap tutje në rregullimin e kushteve dhe kritereve për veprimtarinë ekonomike për institucionet e

arsimit profesional. Udhëzimi u mundëson institucioneve që të zgjerojnë veprimtarinë shërbyese dhe

prodhuese, të menaxhojnë mjetet vetanake, të angazhojnë ekspertë të jashtëm në procesin mësimor

dhe për të rregullar angazhimin e stafit në aktivitete prodhuese dhe shërbyese.

Ndërsa sa i përket çështjes së financimit të publik të institucioneve të arsimit dhe aftësimit

profesional janë shqyrtuar mundësitë për (i) krijimin e një nën-sektori buxhetor në nivel qendor dhe

nivel komunal dhe MASHT po shqyrton mundësinë e ndryshimit të formulës së financimit sipas

sektorëve /profileve perkatëse. Në saje të këtij aktiviteti legjislativ por edhe veprimeve tjera për

trajnimin e udhëheqësve të shkollave dhe krijimit të kodeve të veçanta buxhetore, konsiderohet që

është arritur caku i PSAK për avancim të autonomisë së 61 shkollave të arsimit profesional.

Sidoqoftë, ende mbesin vështirësi teknike në kthimin e mjeteve vetanake nga buxheti arsimor

komunal.

Modeli i financimit të institucioneve të arsimit profesional është propozuar nga MASHT mirëpo

ende nuk është në proces të zhvillimit. Vështirësitë në këtë kuadër konsistojnë në krijimin e shkallëve

dhe profileve të ndryshme të financimit varësisht nga nevojat e veçanta infrastrukturore për arsim

profesional. Finalizimi i këtij procesi ishte një nga caqet e nënprogramit për arsim profesional në

kuadët të PSAK në vitin 2014, mirëpo për shkak të nevojës për diskutime dhe elaborime shtesë ky

aktivitet prioritar pritet të trajtohet gjatë vitit në vazhdim. Sektori i arsimit profesional ka përfituar

një përqindje të lartë të financimit nga partnerët zhvillimor që nga miratimi i PSAK, mirëpo vitin e

fundit janë vërejtur rënie të kontributeve. Andaj, si për të avancuar autonominë operacionale dhe

financiare por edhe për të krijuar plane për të kompenzuar zvoglimin e asistencës së jashtme, duhet

të trajtohet dhe zgjedhet çështja e formulës së financimit të arsimit

profesional. Po ashtu, duhet bërë një plan veprimi për të zgjerur

mundësinë e bashkëfinancimit nga punëmarrësit.

5.3 Qendrat e kompetencës

Objektivi 3: Deri në vitin 2014 Qendrat e Kompetencës janë

pjesë integrale e sistemit kombëtar AAP të bazuar në shkollën

MASHT gjatë kësaj periudhe raportuese përpos që ka mandatur

AAARRAP për të përkrahur zhvillimin e Qendrave Aktuale të

Kompetencës (QK), ka miratuar edhe Udhëzimin administrative

(UA 07/2014) që rregullon avancimin, autonominë dhe

funksionalizimin e institucioneve të arsimit profesional. Me këto

veprime krijohet një strukturë institucionale dhe rregulla

administrative për qeverisje dhe promovim të Qendrave të

Kompetencës konform prioritetit strategjik të nënprogramit të

arsimit profesional. Krahas angazhimit për të mbështetur tri

qendrat aktuale, MASHT ka bërë planet mbështetëse për avancimin

Treguesi 1: Numri QK-ve të integruara në

sistemin kombëtar shkollor të AAP

Gjendja 2013 50%

Realizimi 2014 75%

Progresi 2016 100%

Treguesi 2: Numri i QK-ve që funksionojnë si

qendra burimore (AAP)

Gjendja 2013 0%

Realizimi 2014 20%

Progresi 2016 100%

34

e dy qendrave të reja të kompetencës për shkollën e mesme të makineris (Prishtinë) dhe shkollën

teknike në (Prizren). Ministria, po ashtu ka shtuar përpjekjet që QK të shërbejnë edhe si qendra

burimore për shkollat tjera profesionale dhe të shkëmbjenë praktikat e mira me qëllim të lehtësimit të

procesit të zbatimit të kënaqshëm të kushteve dhe kritereve të arsimit profesional. Zbatimi i plotë i

cakut të nënprogramit për avancim të QK-ve tjera kushtëzohet nga kufizimet buxhetore.

5.4 Sigurimi i cilësisë në arsimin profesional

Objektivi 5: Deri në vitin 2016 është krijuar një sistem

gjithëpërfshirës dhe funksional për vlerësim dhe sigurim të

cilësisë në nënsektorin e AAP-së

Orientimi strategik për avancim të cilësisë në kuadër të PSAK

konsiston në krijimin e një sistemi gjithëpërfshirës dhe funksional

për vlerësim dhe sigurim të cilëisë në arsimin profesional. Në këtë

kuadër prioritizohet ndërtimi i strukturës së sigurimit të cilësisë dhe

njohja e të nxënit paraprak. Gjatë vitit 2014, MASHT ka miratuar

dy udhëzime administrative që sforcojnë përpjekjet për zbatim të

këtij prioriteti. Është aprovuar Udhëzimi administrativ (UA

32/2014) që përcakton kriteret dhe procedurat për sigurimin e cilëisë

në institucionet e arsimit dhe aftësimit profesional - proceset e

mbrendshme dhe miratuar Udhëzimi administrativ (UA 02/2014)

për numrin e nxënësve me module dhe kualifikime, resurset,

infrastruktura shkollore dhe siguria e nxenësve.

Ndërtimi i një sistemi të menaxhimit të cilësisë përfshin edhe

zhvillime tjera të ndërlidhura ligjor dhe institucionale. Këtu vlen të

nënvizohet (i) mekanizmat e brendshëm të sigurimit të cilësisë, (ii)

mekanizmat e jashtëm të sigurimit të cilëisë programore dhe

institucionale, (iii) mekanizmat tjerë relevant në procesin e

inspektimit të zbatueshmërisë së kornizës ligjore - Inspektorati i

Arsimit. Në kuadër të mekanizmave të mbrendshëm të sigurimit të

cilëisë MASHT ka draftuar udhëzimin që mandaton krijimin e

zyrave dhe zyrtarëve për sigurim të cilëisë dhe zbatimin e procesit të

vetë-vlerësimit vjetor. Gjatë këtij viti të gjitha shkollat profesionale

kanë kompletuar raportet e vetë-vlerësimit, anipse ende mbetet

hapësirë për të përmirësuar cilësinë e tyre. Parametrat e stafit, infrastrukturës, resurseve dhe

udhëzime tjera relevante do të mundësojnë krijimin e referencave të qarta të cilësisë. Po ashtu,

MASHT ka miratuar edhe Udhëzimin administrativ për Njohjen e të nxënit paraprak.

KKK është organ tjeter i themeluar nga MASHT për sigurim të i cilësisë në sistemin e AAP dhe

nëpërmjet saj AKK ushtron funksione të rëndësishme për sigurimin e cilësisë: validim (p.sh.

aprovim) i kualifikimeve, akreditimi i institucioneve, sigurim të cilësisë së vlerësimeve (verifikimit)

Treguesi 1: Numri i institucioneve të AAP të

vlerësuara nga KKK

Gjendja 2013 0%

Realizimi 2014 0%

Progresi 2016 100%

Treguesi 2: Mësimdhënësit e trajnuar për

profilet e reja

Gjendja 2013 120

Realizimi 2014 80%

Progresi 2016 100%

Treguesi 3: Shkollat me pajisje të duhura

Gjendja 2013 6%

Realizimi 2014 10%

Progresi 2011/2014 100%

35

dhe miratimi i certifikatave të lëshuara nga shkollat AAP. Kapacitetet e AKK janë ende të kufizuara

për të zbatuar procesin e paraparë të akreditimit institucional të shkollave profesionale mirëpo janë

bërë plane dhe diskutime parapërgatitore në këtë drejtim. Krahas progresit të zbatimit të Kurrikulës

së re, MASHT ka shtuar përpjekjet për vetëdijësimin e shkollave mbi rolin e cilësisë përmes

trajnimeve me partnerët zhvillimor. Për ti ndihmuar krahasueshmërinë ndërkombëtare të të nxënit,

MASHT në vitin 2014 ka implementuar projektin e vlerësimit ndërkombëtar të nxënësve PISA dhe

organizuar provimin e Maturës.

5.5 Standardet dhe profilet profesionale

Objektivi 6: Deri në vitin 2014 kurrikulumi i AAP-së është në

pajtim me nevojat e tregut të punës, standardet profesionale dhe

praktika e mirë evropiane si dhe kontrollohen për orientim gjinor

Me qëllim të krijimit të kornizës rregullative dhe avancimit të progresit

në vendosjen e standardeve të profesionit, MASHT ka aprovuar

Udhëzimin Administrativ (UA 28/2014) për kriteret dhe procedurat e

verifikimit të standardit të profesionit dhe ka miratuar Udhëzimin

Administrativ (UA 03/2014) për zbatimin e planit dhe programit të

arsimit profesional për fushat: administratë, ekonomi, shëndetësi,

hortikulturë, udhqim, makineri, elektro, hoteleri-turizem,

komunikacion, kimi-teknologji, ndërtimtari, grafikë, tekstil, muzikë,

art për klasat X, XI, XII. Në bashkëpunim me partnerët zhvillimor janë hartuar 27 planprograme dhe

standarde të profesionit për kualifikime profesionale në përputhje me kërkesat e tregut, janë hartuar

materialet mësimorë për 8 profile të reja si dhe draftuar udhëzues për mësimdhënës. Si rezultat i

mungesës së mjeteve dhe asistencës teknike, Ministria është ende larg nga arritja e caktut të hartimit

të 60% të standardeve të profesionit në vitin 2014.

5.6 Kurrikula e arsimit profesional

Objektivi 8: Deri në vitin 2016 ekziston Korniza funksionale Kombëtare e Kualifikimeve dhe

janë vendosur procedurat për akreditim dhe sigurim të cilësisë

Procesi i pilotimit të Kurrikulës së re dhe kurrikulës bërthmë në arsimin profesional ka filluar si

zbatuari në dy shkolla (Lipjan dhe Prishtinë) ndërsa për vitin pasues rrjeti i përfshirjes është zgjeruar

edhe ne tri shkolla në Gjilan, tri shkolla në Ferizaj, 6 shkolla në Prishtinë, 4 shkolla në Pejë, 5

shkolla në Mitrovicë, 2 shkolla në Prizren dhe 2 shkolla në Gjakovë. Aktualisht procesi i pilotimit

është zbatuar apo është në zbatim e sipër në 27 shkolla profesionale. Procesit të pilotimit i ka

paraprirë edhe trajnimi i mësimdhënësve në seminaret për zbatimin në praktikë të Kornizës ë

Kurrukulës, aspektet metodologjike dhe praktike të planifikimit të zbatimit të kurrikulës së re dhe

Treguesi 1: Numri i institucioneve te AAP te

vlersuara nga KKK

Gjendja 2013 28

Realizimi 2014 8

Progresi 2016 60%

36

Metodologjia e mësimdhënies, materialet mësimore dhe vlerësimi i arritjeve të nxënësve.

Mësimdhënësit kanë përfituar edhe nga udhëzuesit praktik për secilën fushë të kurrikulës së re.

Poashtu, MASHT ka aprovuar edhe dy udhëzime administrative : Udhëzimi administrativ (UA

35/2014) që përcakton kriteret dhe procedurat për validimin dhe aprovimin e kualifikimeve dhe

akreditimin e institucioneve që ofrojnë kualifikime në Kosovë dhe Udhëzimi administrativ (UA

16/2014) që përcakton kaulifikimet dhe modulet e arsimit postsekondar, emërtimin dhe funksionimin

e tyre. Po ashtu, është miratuar Udhëzimi administrativ (UA 31/2014) për njohjen e mësimit

paraprak.

5.7 Rekomandimet

Rekomandohet të rritet përqëndrimi në disa prioritete si përmirësimi i kapaciteteve për zbatim të

arsimit dhe aftësimit profesional, përmirësimi dhe zhvillimi i sistemit për analizë të nevojave për

shkathtësi, përmirësim të cilësisë në arsimin profesional, zbatohet sistemi për njohje dhe validim të

mësimit paraprak joformal, trajnimi i mësimdhënësve të arsimit profesional, promovimin dhe

zhvillimin e praktikës profesional, zhvillimin e kapaciteteve dhe mekanizmave për orienm në karrierë

dhe zhvillimin e skemave për financim të ndërrmarrësisë dhe vetë-punësimit në arsim profesional.

Zhvillimi i kapaciteteve të institucioneve për arsim profesional dhe të rriturve: Në

adresimin e prioritetit të përmirësimit dhe zhvillimit të institucioneve për zbatimin e arsimit

profesional dhe të rriturve kërkohet që të ngritet përkushtimi për të funksionalizuar Këshillin

e Arsimit dhe Aftësimit Profesional. Ky mekanizëm do të përmirësonte kordinimin ndër-

institucional në arsimin dhe trajnimin profesional dhe do të ofrontë një mekanizëm për

përfshirjen e asociacioneve industriale, të punëtorëve dhe institucioneve qeveritare.

Agjencia për arsim profesional dhe aftësim të të rriturve kërkon asistencë për zhvillim të

kapaciteteve. Duhet të rishikohet skema e financimit të shkollave të arsimit profesional me

qëllim që të ndryshohet formula e financimit - duke njohur dallimet në kërkesa për të

financuar shkollimin e profileve të ndryshme.

Zbatimi i procesit të Torinos: Çështja e kornizës së vlerësimit të përformancës së arsimit

profesional dhe aftësimit të të rriturve duhet të trajtohet në kuadër të zbatimit të Procesit të

Torinoës. Gjithashtu, konform rekomandimeve të studimit Vizioni për Skathtësi në Kosove

2020, duhet të shqyrtohet mundësia që arsimi profesional, trajtimi profesional dhe aftësimi

profesional të realizohet në kuadër të një kornize kombëtare të harmonizuar për avancimin e

shkathtësive. Së fundmi, do të duhej shtuar përpjekjet për mbështetjen nga Agjencia e

arsimit dhe aftësimit profesiona dhe të rritur të dy Qendrave të reja të Kompetencës të dy

shkollave aktuale profesionale në Prizren dhe Prishtinë.

Zhvillimi i sistemit për analizë të kërkesave në treg: Në këtë kuadër, kërkohet zbatimi i

mekanzimave për parashikim të kërkesave në treg duke u bazuar në anketimin e

punëmarrësve dhe punëdhënësve. Një kontribut shtesë në zbatimin e këtij prioriteti do të

ishte edhe rritja e vëmendjes ndaj nevojës për kordinim ndërmjet shkollave profesionale dhe

37

bizneseve duke themeluar këshilla dhe nën-këshilla industrial si në nivel kombëtar ashtu edhe

në nivel lokal. Një analizë e situatës aktuale në terren do të kontribonte në gjetjen e

praktikave të mira lokale.

Përmirësimi i sistemit të menaxhimit të cilësisë: Përkitazi me rritjen e përfshirjes dhe

përmirësimit të kushteve për arsim profesional, kërkohet edhe përmirësim i sistemit të

menaxhimit të cilësisë në arsimin profesional. Veprimet që do të avanconin këtë prioritet

konsistojnë në mbështetjen e Autoritetit Kombëtar të Kualifikimeve për të zhvilluar

kapacitetet për shtrirje dhe zgjerim të skopit të zbatimit të sistemit edhe në institucione të

arsimit profesional. Paralelisht duhet të shtohen përpjekjet për vetedijësim të institucioneve,

studentëve dhe mësimdhënësve në lidhje me Kornizën Kombëtare të Kualifikimeve.

Gjithashtu, duhet avancohet zhvillimi i udhëzimeve për zbatim të kornizës dhe harmonizim të

saj me Kornizën Evropiane të Kualifikimeve. Në të njejtën kohë duhet të shtohen përpjekjet

për të mbështetur shkollat që të funksionalizojne zyrat dhe proceset e mbrendshme të

sigurimit të cilësisë. .

Aftësimi dhe trajnimi i mësimdhënësve: Adresimi i prioritetit për avancim të cilësisë në

arsim profesional duhet fuqizohet edhe përmës rritjes së vëmendjes ndaj nevojës për aftësim

dhe trajnim të mësimdhënësve. Veprimet kryesore duhet të përqendrohen në avancim të

kualifikimeve përmes zhvillimit të një programi të vecantë master në arsim profesional në

Fakultetin e Edukimit/Universiteti i Prishtinës. Gjithashtu, duhet draftuar një kalendar të ri të

trajnimeve dhe alokuar resurse shtesë për aftësimin dhe ritrajnimin e mësimdhënsve të rinj

dhe ata aktual në mjeshtri pedagogjike dhe mjete të mësimdhënies.

Promovimi dhe zhvillimi i praktikes profesionale: Rekomandohet që të ndërrmerren

veprime të menjëhershme për të promovuar dhe zhvilluar praktikën profesionale.

Funksionalizimi i Këshillit për Arsim dhe Aftësim Profesional do të ishte hap vendimtar për

të avancuar këtë prioritet. Pjesëmarrja e hisedarëve nga tregu i punës dhe formimi i

këshillave dhe nënkëshillave lokal jo vetëm që do të ishte hap pozitiv për të dhënë sinjalet e

duhura për zhvillim të kurrikulës por në të njëjtën kohë do të stimulonte përkushtimin e

industrisë për të lidhur partneritete me shkolla për zbatim të praktikës profesionale. Duhet të

inkurajohet edhe modeli i kordinimit lokal ndërmjet shkollave dhe industrisë. Përpos që ka

nevoje që të rritet numri i organizatave dhe bizneseve që ofrojnë mundësi për punë praktike,

duhet rritet mbështetja për zhvillim të kapaciteteve të brendshme për punë praktike, të ofrohet

mirëmbajtje për laboratore dhe të sigurohet që kemi zbatim të praktikës profesionale në

kuadër të kurrikulës.

Përmirësimi dhe zhvillimi i sistemit të orientimit dhe këshilldhënies në karrierë: është

esencial për ngritjen e shkallës së punësimit dhe vetë-punësimit të të diplomuarve në

shkollimin profesional. Vëmendja duhet të përqëndrohet në zhvillimin e një modeli të

integruar për orientim në karrierë dhe të përgatiten programe dhe standarde të qarta. Një

numër i vogël i shkollave profesionale kanë zyra të tilla mirëpo duhet të shtohet mbështeja

38

dhe përpjekjet për të arritur caqet vjetore. Në këtë aspekt, është po ashtu i rëndësishëm që të

aftësohet dhe trajnohet stafi arsimor i angazhuar në orientim në karrierë - nga 6 % sa është

aktualisht në 8%.

Ndërrmarrësia dhe vetëpunësimi: Përpos përpjekjeve për të ndihmuar tranzicionin e të

diplomuarve të shkollave profesionale në treg të punës, vëmendje e vecantë duhet

përkushtuar nevojës së ngritjes së kompetencave për ndërrmarrësi dhe themelimit të skemave

që stimulojnë vetë-punësimin në shkollat profesionale. Një përpjekjeje të tillë do ti

ndihmonte një studim për të udhëzuar format e kordinimit dhe decentralizimit të skemave

aktuale të donatorëve dhe ndërlidhjes së tyre me shkollat profesionale por në të njejtën kohë

edhe të funksionalizohet një skemë e veçantë për ndërrmarrësi dhe start-up në kuadër të

Divizioni për Arsim Profesional dhe për të Rritur.

39

KAPITULLI VI

_____________________________________________________________________

ZHVILLIMI PROFESIONAL I MËSIMDHËNËSVE

6.1 Legjislacioni për zhvillim profesional të mësimdhënësve

Objektivi 1: Deri në fund të vitit 2016 të gjitha udhëzimet administrative për ZHM janë

harmonizuar me rregullativën ligjore në fuqi dhe janë duke u zbatuar

Në vitin 2014 MASHT ka miratuar Udhëzimin Administrativ (UA 09/2014) për normativ mbi

kuadrin profesional të arsimit të përgjithshëm. Qëllimi i këtij udhëzimi administrativ ishte përcaktimi

i normativit mbi kuadrin profesional të arsimit të përgjithshëm në edukikim parashkollor, parfillor,

fillor dhe të mesëm. Përmes këtij instrumenti ligjor, institucionet shkollore dhe mësimdhënësit që

nuk plotësojnë parakushtet e kualifikimeve të përcaktuara dhe që janë më të rinj se 51 vjec,

obligohen që të vazhdojnë avancimin profesional pa shkëputje nga puna. Zhvillimi profesional

realizohet në programet dhe profilet e përcaktuara nga MASHT si dhe programet e akredituara të

zhvillimit profesional. Gjatë këtij viti është miratuar edhe Udhëzimi Administrativ (UA 25/2014) për

licencimin e mësimdhënësve. Përmes këtij udhëzimi administrativ MASHT krijon një sistem

koherent të licencimit të bazuar në kualifikime, përvojës, zhvillimit profesional dhe përformancës.

Udhëzimi i ri administrativ definon llojet e licencave dhe kriteret e licencimit. MASHT në anën tjetër

përkushtohet që të ndërtoj një sistem që përkrah këtë prioritet duke zbatuar sistemin e pagesës së

bazuar në kualifikim dhe rezultatet në punë, të përkrahë materialisht institucionet që merren me

zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe të siguroj që institucionet e arsimit që ofrojnë programe

për kualifikim të mësimdhënsve ti plotësojnë të gjitha standardet e cilësisë.

Aktiviteti rregullativ gjatë vitit 2014 plotëson udhëzimet administrativ të nxjerrura në vitin paraprak

mbi vlerësimin e përformancës së mësimdhënësve, financimin e zhvilllimit profesional të

mësimdhënësve dhe zbatimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Udhëzimi Administrativ

(UA 14/2013) mbi vlerësimin e përformancës përcakton standardet e përformancës, bartësit e

procesit të vlerësimit dhe instrumentet e vlerësimit të përformancës. Udhëzimi administrativ (UA

16/2013) përcakton modalitet e zbatimit të zhvillimit profesional të mësimdhënsve dhe rregullon

rolin e MASHT dhe komunave në proces. Ndërsa Udhëzimi Administrativ (UA 15/2013) rregullon

financimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Përmes këtij instrumenti MASHT ruan një

pjesë të buxhetit për zhvilllim profesional të mësimdhënësve por edhe përkushtohet që të delogoj atë

tek komunat në rastet kur ato kanë planet dhe projektet e zhvillimit profesional dhe të bazuara në

institucione të akredituara.

6.2 Zhvillimi i kapaciteteve për menaxhim dhe barazia gjinore

40

Objektivi 2: Deri në fund të vitit 2016, të paktën 80% e përfaqësuesve të MASHT (NJAM

dhe inspektorët), tëDKA-ve dhe drejtorëve të shkollave janë trajnuar në programe të

akredituara për udhëheqje dhe menaxhim dhe është përmirësuar barazia gjinore.

Gjatë këtij ka vazhduar zbatimi i Planit të Komunikimit të Arsimit i cili që draftuar me ndihmën e

GIZ. Ka vazhduar zbatimi i skemës së trajnimeve TalkON për zyrtarë të MASHT, DKA dhe drejtor

të shkollave. Gjatë vitit 2014 janë mbajtuar modulet e trajnimit në Komunikim, Menaxhim dhe

Lidership. Po ashtu, janë bërë plane për vazhdimsinë e trajnimeve për DKA me ndihmen e Fondit të

Bashkuar të Arsimit të Kosovës dhe Projektit të Bashkimit Evropian për ngritje të cilëisë në arsim.

Sa i përket programit për trajnim të drejtorëve të shkollave, aktivitetet e këtij viti kanë qenë të

bazuara në programin trajnues të përgatitur në bashkëpunim me GIZ. Ky program është rishikuar

këtë vit me qëllim që të përshtatet rrethanave të reja të krijuara pas miratimit të Udhëzimit

administrativ i MASHT (UA - 04/2012) Standardet e Praktikës Profesionale për drejtorë të shkollave

dhe nevojave për zhvillim të drejtorëve të shkollave. Këtë vit është bashkëpunuar ngusht me

partnerët zhvillimor EU, GIZ dhe USAID. Në bashkëpunim me EU- GIZ është përgatitur programi

për trajnim të trajnerëve si vazhdimësi e programit paraprak dhe janë përfshirë në trajnim rreth 247

drejtorë shkollash (186 shqiptar, 21 turq dhe 19 serb). Në bashkëpunim me USAID BEP janë

aftësuar dhe certifikuar 13 master trajner dhe trajnuar rreth 256 drejtorë shkollash - në fazën e parë

132 drejtorë nga 8 komuna, kurse në fazën e dytë 124 pjesëmarrës tjerë. Rreth 26% e të trajnuarve

ishin femra dhe pjesëmarrës nga drejtorë të shkollave të komuniteteve serbe, turke, boshnjake dhe

gorane.

Sa i përket aspektit gjinor, në vitin 2014 sipas të dhënave të SMIA ëhtë arritur pariteti gjinor tek

kuadri mësimdhënës. Numri i mësimdhënësve femra këtë vit është 11746 krahasuar me 10905 në

vitin 2011.

0

5000

10000

15000

20000

25000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

MASHT SMIA 2014: Mësimdhënësit - barazia gjinore

Total

Femra

Meshkuj

41

6.3 Zhvllimi profesional dhe trajnimi

Objektivi 3: Deri në fund të vitit 2014 janë ndërtuar kapacitetet

për vlerësimin e nevojave për ZHPM.

Objektivi 5: Deri në fund të vitit 2012 është ndërtuar sistemi për

futjen e të dhënave për trajnime.

Objektivi 6: Deri në fund të vitit 2016, MASHT akrediton të

paktën 40 programe për ZHPM të bazuara në nevojat e

mësimdhënësve

Objektivi 7: Deri në fund të vitit 2016, MASHT në bashkëpunim

me AKK certifikon dhe licencon trajnerët e programeve për

ZHPM (zgjedhja e mësimdhënësve duhet të jetë e baraspeshuar

nga aspekti gjinor).

Gjatë vitit 2014 është bërë vlerësimi i programeve për trajnim të

mësimdhënësve në katalog. Instituti Pedagogjik i Kosovës ka

monitoruar programet për zbatim të kurrikulës së re. Programet e

trajnimit për matematikë dhe shkenca janë vlerësuar dhe monitoruar

nga GIZ. Mirëpo monitorimi dhe vlerësmi i ndikimit të trajnimeve

ende mbetet sfidë. MASHT ka instaluar një databazë funksionale

për regjistrimin e trajnimeve të mësimdhënësve. Gjatë vitit 2014

janë aftësuar 7 inspektor të arsimit në zyrat rajonale të Inspeksionit

të Arsimit për bartjen e të dhënave në sistemin softuerik. Sa i

përket hartimit dhe akreditimit të programeve të zhvillimit

profesional të mësimdhënësve, MASHT gjatë këtij viti ka

akredituar 17 programe të reja të trajnimit të bazuara në qasjen e

kurrikulës së re. Poashtu janë riakredituar 10 programe të trajnimit

në kuadër të programit USAID/BEP. Deri më tani MASHT ka

hartuar/akredituar 31 programe trajnimi në bashkëpunim me

partnerë zhvillimor dhe është afër arritjes së cakut. Këtë vit janë trajnuar dhe përgatitut 130

trajner për zbatim të kurrikulës së re, fasilitator si dhe kryetrajner për trajnime lëndore dhe

udhëheqje arsimore.

Sa i përket aktiviteteve të përgjithshme të zhvillimit profesional të mësimdhënësve, gjatë këtij

viti rreh 10,000 mësimdhënës kanë qenë pjesë e programeve të ndryshme të trajnimit:

Nga muaji janar deri në dhjetor të këtij viti janë realizuar trajnime të mësimdhënësve me

disa organizata dhe partnere tjerë zhvillimorë. Në bashkëpunim me Komisionin Evropian

Treguesi 1: Numri i shkollave me plane te

zhvilimit profesional te mesimdhenesve

Gjendja 2013 12

Caku 2014 12

Realizimi 2014 23

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Numri i programeve te

akredituara per ZHPM

Gjendja 2013 21

Caku 2014 10

Realizimi 2014 31

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Numri i trajnereve te

certifikuar/trajnuar

Gjendja 2013 593

Caku 2014 723

Realizimi 2014 130

Progresi 2011/2014

42

në kuadër të projektit IPA 2009 është realizuar trajnimi dhe certifikimi i 1300

mësimdhënësve të komunave të Drenasit dhe të Pejës. Në kuadër të Projektit të

Binjakëzimit është realizuar trajnimi i mësimdhënësve për zbatimin e KKK-së, si dhe

janë mbajtur 9 punëtori me zyrtarë të DKA-ve, inspektorë, koordinatorë të fushave

kurrikulare dhe mësimdhënës.

Në programin “Qasja Fillestare në Eksperiment – QFE” janë realizuar dy faza të trajnimit

të 264 mësimdhënësve të shkencave natyrore në komunat: Malishevë, Deçan, Podujevë,

Ferizaj dhe Skenderaj.

Në programin “Mendimi Kritik në Lexim dhe Shkrim - MKLSH”, është realizuar

trajnimi i 230 mësimdhënësve në 7 rajone, me ç’rast të gjithë mësimdhëdhënësit

pjesëmarrës janë certifikuar me nga 120 orë trajnimi. Në programin e pilotimit dhe

zbatimit të Kurikulit të Ri janë publikuar 8 module për trajnimin e 3100 mësimdhënësve.

Gjithashtu, janë trajnuar mbi 30 trajnerë dhe 3200 mësimdhënës sipas fushave kurrikulare

në pilotimin e Kurikulit të Ri për 92 shkollat pilote, në të tri gjuhët mësimore (trajnim ky

i realizuar në bashkëpunim me IPK-në).

Janë aprovuar marrëveshjet me AUK-un për trajnimin e 700 mësimdhënësve në

programin ECDL nga komunat e Skenderajit dhe Malishevës për modulin e parë, të dytë

dhe tretë. Po ashtu, në këtë trajnim janë përfshirë edhe 150 mësimdhënës të komunës së

Prishtinës, në modulin e parë.

Është kryer trajnimi i 150 mësimdhënësve për zbatimin e Paketës së Gjelbër në komunat:

Prishtinë, Prizren, Fushë Kosovë dhe Obiliq. Po ashtu është realizuar hartimi i Paketës së

Gjelbër Junior dhe ky material është publikuar nga zyra e REC-ut dhe pritet që në vitin

2015 të realizohet trajnimi mësimdhënësve. Janë organizuar trajnime për drejtorë

shkollash dhe kandidatë potencial për drejtorë në të ardhmen sipas programeve të

akredituara. Kështu, në kuadër të Programit BEP-USAID janë mbajtur dy punëtori për

diskutimin e pakos trajnuese për përzgjedhjen e drejtorëve dhe zëvendësdrejtorëve të

shkollave.

Partnerët tjerë që ndihmojnë realizimin e trajnimit të mësimdhënësve janë: Komisioni

Evropian, Këshilli i Evropës , GIZ, USAID, Kulturë kontakti Austriak, Delux, Programi

Finlandez, Save the Children, Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq etj. Nga raportet që

dalin nga këto organizata janë mbi 8000 mësimdhënës të trajnuar.

Marrëveshja me KETNET për trajnimin e 300 mësimdhënësve të gjuhës angleze

Janë akredituar 7 OJQ dhe 13 programe për trajnimin e mësimdhënësve

43

6.4 Licencimi i mësimdhënësve

Objektivi 7: Deri në fund të 2016, 90% e mësimdhënësve kanë ripërtërirë licencën, ndërsa 5-

10% janë promovuar në një nivel më të lartë duke respektuar barazinë gjinore.

Deri në fund të vitit 2014 MASHT ka dhënë 22700 licenca për mësimdhënës. Mirëpo për shkak të

rritjes lineare të pagesa është zvogluar mundësia për zbatim të licencave për të të gjitha kategoritë e

licencave. Poashtu mbetet sfidë përfshirja në licencim edhe të kategorive tjera të pakualifikuar sic

janë pedagogët mësimdhënës të nivelit fillor.

Në procesin e licencimit të mësimdhënësve dhe përcjelljen/operimin e aktiviteteve për Këshillin

Shtetëror të Licencimit të Mësimdhënësve.

Është realizuar licencimi i 4500 ne vitin 2014, por deri më tani janë licencuar 22.315

mësimdhënësve nga rajonet e ndryshme.

Është menaxhuar programi i bazës së të dhënave për licencim me 7 rajonet në kuadër të

Sektorëve të Inspeksionit.Janë organizuar dhe menaxhuar takimet e Këshillit Shtetëror për

Licencim të Mësimdhënësve.(KSHLM) dhe janë harmonizuar të gjitha dokumentet bazë të

miratuara nga ky organ.

6.5 Involvimi i shkollave në zhvillim profesional

Objektivi 8: Deri në fund të vitit 2016 janë krijuar mekanizmat për zhvillimin me bazë në

shkollë për të siguruar qëndrueshmëri të trajnimeve brenda shkollave

Për të avancuar procesin e zhvillimit profesional janë themeluar ekipet për zhvillim profesional të

mësimdhënësve në 23 shkolla. Prej secilës shkollë, janë ftuar nga dy anëtarë të ekipeve të ZhPM për

të vijuar kursin, ndërsa në vazhdimësi shkollat po përkrahen në procesin e hartimit të planeve për

zhvillim profesional. Prej këtyre 23 shkollave, 11 janë të komunës së Istogut. Mirëpo ende mbetet

sfidë hartimi i planeve zhvillimore për zhvillim profesional të mësimdhënësve në të gjitha shkollat e

Kosovës dhe funksionalizimi i mekanizmave për zbatimin e këtyre planeve. Deri me tani vetëm një

përqindje shumë e ulët e shkollave kanë plane për zhvillim profesional të mësimdhënësve.

Sidoqoftë, me qëllim të themelimit të mëkanizmave të bazuara në shkollë për zhvillim

profesional, MASHT ka mbështetur krijimin e 1150 aktivave profesional. Në këtë kuadër janë

pëfshirë në trajnim dhe aftësuar 720 fasilitator, trajner, mentor dhe vlerësues shkollor. Poashtu

është bërë trajnimi i Këshillave Drejtues të Shkollave që përfshijnë mësimdhënës, prindër dhe

drejtor shkollash.

6.5 Programet e kualifikimit për mësimdhënës dhe kërkimi shkencor

Objektivi 11: Deri në fund të vitit 2013, të nxënit nga arsimi joformal dhe aftësimi në

shërbim njihen nga fakultetet arsimore me rastin e kualifikimit/ rikualifikimit të

mësimdhënësve.

44

Objektivi 12: Deri në fund të vitit 2016, të gjitha programet e fakulteteve asrsimore janë

të harmonizuara me politikat arsimore të MASHT, si dhe 80% e personelit të këtyre

fakulteteve janë aftësuar në programe të ZHPM-së.

Gjatë vitit 2014, MASHT ka mbështetur përfshirjen e 2000 mësimdhënësve në 10 programe

akademike për avancim të kualifikimeve. Kjo iniciativë mbështetëse është ndërrmarrë me qëllim të

përmirësimit të cilësisë së mësimdhënies. Në kuadër të këtij projekti ti kualifikimit janë përfshire

mësimdhënësit me kualifikim të shkollave të larta pedagogjike (SHLP) në programe bacelor 4

vjecare. Gjatë këtij viti MASHT ka mbështetur reformimin e kurrikulave të Fakultetit të Edukimit

të Universitetit të Prishtinës dhe institucioneve tjera publike sipas Kornizës së Kurrikulës së re.

Poashtu janë hartuar kurrikulat për programet master të kualifikimit të mësimdhënësve. Për të

mbështetur kërkimin shkencor në zhvillim të mësimdhënësve është mbështetur themelimi Instituti

për Hulumtim dhe Zhvillim Profesional të Mësimdhënësve (IHZHPM). Sidoqoftë, kërkohet

mbështetje e mëtutjeshme për funksionalizimin e IHZHPM dhe operimin e tij sipas standardeve

ndërkombëtare. Në kuadër të përpjekjeve për shkëmbim të përvojave dhe bashkëpunimit

ndërkombëtar në zhvillim të mësimdhënies, MASHT dhe mësimdhënës të Kosovës kanë marrë pjesë

në takimet rajonale të organizuara nga Këshilli i Evropës dhe Komisioni Evropian. Qëllimi i këtyre

aktiviteteve ka qenë zhvillimi i platformës së Ballkanit Perëndimor për Aftësimin dhe Zhvillimin e

Mësimdhënësve dhe kjo ka ndikuar në harmonizimin e politikave arsimore sipas standardeve të BE-

së.

6.5 Rekomandimet

Ndërtimi i mëtutjeshëm i kapaciteteve të mekanizmave për zhvillim profesional të

mësimdhënësve dhe hartimi i planeve shkollore për zhvillim profesional të mësimdhënësve

Të filloj zbatimi i vlerësimit të përformancës së mësimdhënësve duke shfrytëzuar përvojat e

vendeve të zhvilluara

Të mbështetet programi për kualifikim dhe rikualifikim të 2000 mësimdhënësve të

pakualifikuar dhë aftësimi i mësimdhënësve për AAP.

Të mbështetet zhvillimi i kapaciteteve të Fakulteteve të Edukimit për kurrikula, staf

mësimdhënës dhe hulumtim shkencor përmës Institutit për Hulumtim dhe Zhvillim

Profesional të Mësimdhënësve.

Të vazhdoj trajnimi i mësimdhënësve për kurrikulën e re dhe në programe të sigurimit të

cilëisë

Të gjendjet modaliteti për të mbështetur komunat për të zbatuar gradimin e mësimdhënësve

sipas niveleve të licencimit.

45

KAPITULLI VII

_____________________________________________________________________

ARSIMI I LARTË DHE SHKENCA

7.1 Legjislacioni dhe aktet nënligjore në arsimin e lartë

Objektivi 1: Deri në vitin 2012 bëhet hartimi i akteve nënligjore dhe harmonizimi i

statuteve të IAL-ve në përputhje me Ligjin e rishikuar.

Hartimi i akteve nënligjore dhe harmonizimi i statuteve të institucioneve të arsimit të lartë në

përputhje me ligjin e rishikuar të arsimit të lartë-Organizimi i

arsimit të lartë bazohet në Ligjin për Arsimin e Lartë në Republikën

e Kosovës (Nr. 04/L-018) i cili është miratuar në gusht 2011. I njejti

ligj është rishikuar në një proces konsultativ gjatë vitit 2014 dhe

është dorëzuar për miratim në Kuvendin e Kosovës. Sidoqoftë,

Ligji nuk është miratuar ende dhe është në proces të rishikimit.

MASHT po ashtu ka draftuar tetë 8 udhëzime administrative që

përkojnë me dispozitat e ligjit për arsim të lartë. Gjatë këtij viti janë

miratuar udhëzimet administrative për rregullimin e procesit

zgjedhor në Universitetin e Gjakovës, Universitetin e Mitrovicës

dhe Universitetit të Gjilanit. Po ashtu, MASHT ka miratuar

udhëzimin administrativ për pagesat studentore në institucionet e

arsimit të lartë dhe udhëzimin administrativ për librat amzë me

qëllim të rregullimit të funksionimit dhe regjistrave.

Rishikimi i Ligjit bazë të arsimit të lartë ka si qëllim që të ofrojnë

Kosovën me praktikat e zbatueshme në Zonën Evropiane të Arsimit të Lartë (EAHE) në kuadër të

Procesit të Bolonjës. Kosova aktualisht është vëzhguese në punimet e Grupit të Bolonjës. Sidoqoftë

aplikimi për pranim formal është dorëzuar gjatë këtij viti. Baza ligjore harmonizon praktikat aktuale

arsimore me prioritetet e deklaratave të Grupit të Bolonjës, sidomos në lidhje me harmonizimin e

dispozitave të caktuara të ligjit me Ligjin dhe Kornizën Kombëtare për Kualifikime (No. 03/L-060)

dhe lehtësimit të njohjes së mësimit paraprak dhe kualifikimeve të fituara në vendet tjera

përmes qendrës NARIC.

Treguesi 1: Numri i rregulloreve ne

arsimin e larte

Gjendja 2013 0

Caku 2014 5

Realizimi 2014 4

Progresi 2011/2014

46

7.2 Përfshirja në arsimin e lartë

Objektivi 2: Deri në vitin 2016 pjesëmarrja në AL e grup-

moshës 18-25, arrin në 35% dhe është respektuar barazia

gjinore.

Objektivi 3: Deri në vitin 2014 sigurohet mbështetje e

vazhdueshme dhe mundësi e barabartë për përfshirje në AL për

të gjitha grupet: etnike, gjinore, moshës, religjioze, grupeve me

nevoja të veçanta arsimore dhe grupeve të tjera sociale

Përfshirja në arsimin e lartë është rritur ndjeshëm viteve të fundit

përmes zgjerimit të kapaciteteve për arsimim në arsimin publik dhe

atë privat. Në vitin 2014 është rritur numri i studentëve në

Universitetin e Prishtinës, Universitetin e Prizrenit dhe Universitetin

e Pejes. MASHT ka ndihmuar funksionalizimin e tri Universiteteve

të reja publike në Mitrovicë, Gjilan dhe Gjakovë. Përfshirja e

studentëve në arsimin e lartë është rritur ndjeshëm që nga viti 2011

duke arritur mesataren rajonale dhe përafruar me vendet e OECD.

Sipas të dhënave shkalla e regjistrimit në arsimin e lartë është rreth

46% e popullësisë së moshave 18-25 (226,847) dhe kjo ka ndikuar

në arritjen dhe tejkalimin e caqeve të vendosura në KESP për rreth

10%. Kosova është ndër vendet me numrin më të madh të studentëve në rajon në raport me numrin e

popullësisë.

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

Grafiku 8: Numri i studentëve në AL 2008-2014Arsimi I larte privat

Universiteti I Mitrovies Veriore

Fakulteti Studime Islame

Universiteti I Mitrovices

Universiteti I Gjilanit

Universiteti I Gjakoves

Universiteti I Pejes

Universiteti I Prizrenit

Universiteti I Prishtines

Treguesi 1: Pjesëmarrja në AL e grup-

moshës 18-25

Gjendja 2013 -

Caku 2014 30%

Realizimi 2014 46%

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Numri i studentëve për

100,000 banorë

Gjendja 2013 4165

Caku 2014 N/A

Realizimi 2014 6644

Progresi 2011/2014

47

TABELA 8: Numri i studënteve në arsimin e lartë

2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014

Universiteti i Prishtinës

33984 41833 44130 52564 52,896 57,750

Universiteti i Prizrenit / / 1700 2784 5,875 7775

Universiteti i Pejës / / / / 4,471 5575

Universiteti i Gjakoves / / / / 182 789

Universiteti i Gjilanit / / / / 486 2106

Universiteti i Mitrovicës

/ / / / 0 2300

Fakulteti Studime Islame

/ / / / 262 262

Universiteti i Mitrovicës Veriore

9320 9320 9320 10562 10681 10264

Arsimi i lartë privat 18922 22952 26982 31013 34,685 36,709

Total 47973 62226 74150 82132 109,538 123,530

Burimi: Të dhënat janë përpiluar duke u bazuar në burime të ndryshme nga MASHT, Agjencia e Akreditimit, Ministria e Financave dhe të dhënat e vetëraportuara nga institucionet (Universiteti i Mitrovicës Veriore).

Mbledhja e të dhënave në arsimin e lartë ka qenë sfiduese për shkak të përgjegjësive të ndara.

Sidoqoftë, gjatë këtij viti ka filluar zbatimi i projektit për ndërtimin e Sistemit për Menaxhim të

Informatave në Arsimin e Lartë (SMIAL) i cili ka për qëllim mbledhjen në mënyrë sistematike të

informacioneve për institucionet, stafin dhe studentët në arsimin e lartë. Sistemi në fjalë do të bëj të

mundur monitorimin e shkallës së përfshirjes së studentëve në arsimin e lartë dhe asistimin e

MASHT për të përmirësuar qeverisjen e sektorit.

Megjithë rritjen e ndjeshme dhe progresin e arritur në përfshirjen në arsimin e lartë në vitin e fundit,

numri i të diplomuarve ka mbetur i vogël në tri vitet e fundit. Në bazë të të dhënave të ASK (2014),

numri i të diplomuarve në Universitetin e Prishtinës ishte 4008. Numri i të diplomuarve jo vetëm që

nuk është rritur por madje përkeqësuar në krahasim me rreth 5000 të diplomuar në vitin 2008 (ASK,

2009). Kjo reflektohet edhe në shkallën relativisht të vogël të të diplomuarve të grupmoshave 30-34

(indikatori i Europe 2020). Të dhënat tregojnë që në bazë të regjistrimit të fundit të popullsisë shkalla

e të diplomuarve në arsimin e lartë tek kjo grup moshë është rreth 10% (nëse kalkulohet edhe shkolla

e lartë ISCED 4b). Kjo përqindje është dukshëm më e ulët se mesatarja e rajonit, BE-se dhe OECD.

48

7.3 Ndërlidhja e arsimit të lartë me tregun e punës

Deri në vitin 2014, programet studimore u përshtaten nevojave të tregut të punës

(numri i programeve të akredituara dhe ato në bashkëpunim me industrinë)

Ndërtimi i një sistemi që ofron orientim të qartë rreth profileve të kërkuara në arsimin e lartë në

ndërlidhje me kërkesat e tregut të punës ende nuk është konkluduar sistematikisht. Në kuadër të

strategjive dhe dokumenteve qeveritare prioritizohen sferat e zhvillimit ekonomik në sektorët e

energjisë, mineraleve, transportit, teknologjisë informative, bujqësisë dhe zhvillimit rural. Si prioritet

tjetër ndërsektorial është edhe fuqizimi i kapaciteteve institucionale për funksionimin e administratës

publike, ekonomisë së tregut dhe integrimit evropian.

Në bazë të dhënavë të Agjencisë së Akreditimit të Kosovës (AAK), rezulton që si programet ashtu

edhe orientimi i studentëve aktualisht nuk janë në përputhje me kërkesat e tregut të punës. Në

sektorin e arsimit publik programet akredituara reflektojnë përafërsisht kërkesat e tregut të punës,

mirëpo të dhënat e regjistrimit tregojnë që kemi orientim më të madh të studentëve në sektorët e

'shkathtësive të buta' si në shkenca shoqëore-ekonomike e më pak në programet e 'shkathtësive të

forta' si minera, bujqësi, transport. Programet e bartësve privat të arsimit të lartë janë pothuajse

tërësisht të orientuara në sektorët që kërkojnë 'shkathtësi të buta'. Aktualisht informacionet në lidhje

me cakun është e vështirë të prezentohen në mungesë të të dhënave sistematike dhe studimeve që

projekojnë nevojat për shkathtësi në të ardhmen.

37.934.6

24.5

17

10

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Slovenia EU 28 Kroacia Maqedonia Kosova

Grafiku 10: ASK/Eurostat 2013 - Shkalla e të diplomuarve të grup-moshës 30-34. Të dhënat e Kosovës përfshijnë ISCED 4b,5,6

49

7.4 Buxheti dhe menaxhimi financiar në arsimin e lartë

Objektivi 5: Rritet buxheti dhe ngritet efikasiteti në realizimin e atij buxheti sipas ligjit të

rishikuar

Buxheti në arsimin e lartë është rritur në mënyrë të vazhdueshme

që nga viti 2011 - nga 34,63 milion euro në 50,76 milion Euro në

vitin 2014. Në kuadër të këtij buxheti përfshihen edhe financimi i

themelimit të institucioneve të reja arsimore, infrastruktura dhe

shpenzimet e mbarëvajtjes së sistemit të arsimit të lartë në

Kosovë. Megjithëse vlera nominale e shpenzimeve për arsimin e

lartë në Kosovë është rritur për 32% në krahasim me vitin 2011,

duhet theksuar që shpenzimet për kokë studenti kanë rënë për

17%. Kjo shpjegohet nga rritja e numrit të përfshirjes së

studentëve në arsimin e lartë dhe duhet jetë prioritet në vitet

pasuese që të përmirësohen parametrat e financimit.

16

11

34

10

27

17

15

17

2

10

12

9

4

3

7

45

28

4

23

6

12

12

0

11

2

0

0

5

5

0

0 10 20 30 40 50 60 70

Business dhe Ekonomiks

Juridik

Inxhiniering dhe Teknologji

Shkenca shoqerore

Arte dhe Dizajn

Matematike/Informatike

Shkenca Mjeksore

Shkenca Natyrore

Arkitekture

Linguistike dhe Filologji

Shkenca bujqesore

Humanitete

Fusha tjera

Komunikim dhe Media

Education and Training

Grafiku 11: KAA 2014 - Numri i programeve të akredituara sipas fushave (IAL publike/private)

Publike Private

Treguesi 1: Shpenzimet per koke studenti

Gjendja 2013 641 Euro

Caku 2014 N/A

Realizimi 2014 665 Euro

Progresi 2011/2014

50

TABELA 11: Shpenzimet për capita për student

2011 2012 2013 2014

Shpenzimi për studentë 755 679 641 665

Shpenzimet në milionë euro 34,63 37,62 41,02 50,76

Numri i studentëve 45830 55348 63910 76220

Burimi: SIMFK/Ministria e Financave, MASHT Shenim (1): Në përllogaritje janë përfshirë vetëm studentët e universiteteve publike Shenim (2): Në përllogaritje të studentëve të universiteteve publike nuk përfshihen studentët e Universitetit të Mitrovicës Veriore. Shenim (3): Në buxhetin e AL përfshihen shpenzimet e universiteteve publike, shpenzimet e MASHT, Bibliotekës Kombëtare, Akademinë e Kosovës për Siguri Publike dhe ASHAK.

MASHT në bashkëpunim më zyrën e Tempus ka filluar projektin për Autonominë dhe

Llogaridhënien Financiare për Universitet Publike. Qëllimi i këtij projekti është që të draftohet

formulë e unisuar e financimit dhe të ngriten kapacitetet për llogaridhënie në menaxhimin e

parasë publike nga institucionet publike të arsimit të lartë.

7.5 Kërkimi shkencor, inovacioni dhe transferi i

teknologjisë

Objektivi 6: Deri në vitin 2014 ngriten kapacitete për

krijimin e mjeteve plotësuese vetanake nëpërmjet të

projekteve kërkimore, shërbimeve konsulente,

infrastrukturës etj.

Objektivi 8: Përkrahje institucionale për promovim të

kërkimit shkencor, inovacionit dhe transferit të

teknologjisë

Institucionet a arsimit kryesisht angazhohen në mësimdhënie dhe

kapaciteti i tyre kërkimor është i kufizuar, numri i të diplomuarve në shkencë dhe teknologji është i

ulët dhe ka shumë pak studiues që punojnë në fushat kryesore prioritare të zhvillimit industrial. Në

qendrat kërkimore dhe universitete ekziston një infrastrukturë e pamjaftueshme dhe e vjetruar.

Financimi i kufizuar ka qenë ndër pengesat kryesore për implementimin e PKK-së. Në vitin 2014,

Qeveria e Kosovës, për shkak të kufizimeve fiskale, ka mundur të ndajë vetëm 0,1% të BPV-së në

këtë fushë, ndërsa Ligji për Veprimtarinë Kërkimore-Shkencore parasheh që niveli i shpenzimeve të

jetë 0,7% e nivelit të shpenzimeve vjetore publike. Arsyet e tjera për zhvillimin e ngadaltë të

kapaciteteve kërkimore gjenden në kornizat ekzistuese stimuluese për institucionet e arsimit të lartë.

Treguesi 1: Shpenzimet publike vjetore ne

kerkim dhe zhvillim

Gjendja 2013 0.1

Caku 2014 0.7%

Realizimi 2014

Progresi 2011/2014

51

Bashkëpunimi ndërmjet institucioneve kërkimore dhe sektorit privat është i ulët, ndërsa të dy këto

janë të kufizuara në shërbimet e aftësimit dhe konsulencës, si dhe në përdorimin e pajisjeve teknike.

Bashkëpunimi ndërmjet institucioneve kërkimore dhe sektorit privat është i ulët, ndërsa të dy këto

janë të kufizuara në shërbimet e aftësimit dhe konsulencës, si dhe në përdorimin e pajisjeve teknike.

Arsyet për mungesën e bashkëpunimit me sektorin privat janë kryesisht mungesa e interesit nga

kompanitë private dhe mungesa e stimulimeve. Po ashtu, ekziston edhe një zhvillim i pamjaftueshëm

i lidhjeve me rrjetet globale të kërkimit dhe inovacionit, përfshirë lidhjen me diasporën shkencore,

edhe pse kohëve të fundit janë bërë përparime, siç edhe është cekur në Raportin e Progresit 2014 të

BE-së.

Gjatë vitit 2014 janë shënuar këto arritje kryesore:

Ka vazhduar zbatimi i Programit Kornizë për Kërkim Shkencor dhe Inovacion 'Horizon 2020'

të Bashkimit Evropian. Programi ofron mbështetje për aktivitete të kërkimit shkencor dhe

inovacionit. Në Kosovë janë mbajtur disa aktivitete me qëllim të sensibilizimin të

institucioneve të arsimit të lartë në lidhje me këtë mundësi..

Është mbajtur konferenca vjetore "Java e shkencës 2014", me ç'rast janë prezentuar rreth 450

kumtesa nga fusha të ndryshme, si dhe janë publikuar abstraktet e këtyre kumtesave, të cilat u

janë shpërndarë pjesëmarrësve në konferencë. Janë mbledhur të gjitha punimet e prezentuara

në konferencën "Java e Shkencës 2014" dhe janë duke u përgatitur për botim. U është

dërguar ftesa institucioneve dhe individëve për pjesëmarrje me kumtesa në konferencën

vjetore "Java e Shkencës 2015" dhe ka filluar grumbullimi i abstrakteve të punimeve. Janë

hapur konkurset për të gjitha kategoritë e aplikimeve në fondet e shkencës (grante, mobilitete

afatshkurtëra, moblitete afatgjata etj.).

Është në proces vlerësimi i voucherëve inovativë. Janë kryer vlerësimet e aplikacioneve

dhe janë ndarë mjetet për: 80 mobilitete afatshkurtëra, 40 bursa doktorale, 14 publikime

të punimeve shkencore ( 6 publikime shkencore nga Fusha e studimeve gjuhësore )3 nga

fusha e Studimeve historike, 2 nga fusha e ekonomisë, 2 nga fusha e drejtësisë dhe 1 nga fusha

e Mjedisit. 12 projekte shkencore. ( 5 mjekësi, 1 teknologji, 2 nga fusha e ekonomisë, 2 nga

fusha e drejtësisë dhe 1 nga fusha e mjedisit.

Gjithashtu, janë ndarë çmimet: 2” Shkencëtar të vitit 2014” dhe 1” Shkencëtar i Ri i vitit 2014”.

Departamenti i Shkencës ka marrë pjesë në hartimin e dokumenteve shtesë që dalin në Strategjia

Evropiane dhe Strategjia Ballkanike për inovacion, hulumtim, zhvillim (përfshirë edhe Kosova).

Strategjia Evropiane për Inovacion dhe Strategjia Ballkanike për Inovacion ende janë në Qeveri

në proces të miratimit.

Pjesëmarrje në tri konferenca ndërkombëtare në Mal të Zi, Slloveni dhe Kroaci, për promovimin

e veprimtarisë kërkimore-shkencore.

Janë ndarë nga DSHT 5 përfitues nga institucionet në konkursin për “Pajisje dhe furnizim me

mjete logjistike dhe laboratorë” në vlerë nga 10.000 euro.

52

7.6 Cilësia në arsimin e lartë

Objektivi 7: Deri në vitin 2014 është bërë ngritje e vazhdueshme e cilësisë në

mësimdhënie dhe kërkime shkencore

Sa i përket mekanizmave të jashtëm për sigurim të cilësisë, në vitin 2014 është konfirmuar

anëtarësimi i plotë i Kosovës në ENQA (Rrjetin Evropian të Agjencive të Sigurimit të Cilësisë).

Vendimit i ka parparirë një vlerësim i jashtëm nga paneli i ekspertëve të ENQA gjatë janar-prill

2014. Ekspertët e institucionit që rregullon standardet e cilësisë në arsimin e lartë konkluduan që

Kosova zbaton në mënyrë substanciale, Udhëzimet Standarde të Cilësisë dhe ka adoptuar praktikat e

zbatueshme në Zonën Evropianë të Arsimit të Lartë. Ky vendim që i ofron AAK anëtarësim 5 vjeçar

po ashtu rekomandon rishikim të strukturës legjislative dhe institucionale për të sforcuar pavarësinë e

Agjencisë së Akreditimit të Kosovës, inkuadrim të studentëve në vlerësim të jashtëm, mbështetje për

zhvillim të kapaciteteve dhe rishikim të procedurave dhe mekanizmave të ankimimit ndaj vendimeve

të akreditimit. Në të njëjtin vit Kosova ishte edhe nikoqire e Kuvendit të Përgjithshëm të Rrjetit të

Agjencive për Sigurim të Cilësisë të Evropës Qendore dhe Lindore.

AAK gjatë vitit 2014 ka realizuar raundin e gjashtë të vlerësimit të jashtëm të institucioneve dhe

programeve. Gjatë këtij viti, institucioni ka vlerësuar dhe akredituar 8 institucione publike të arsimit

të lartë , 25 institucione private të arsimit të lartë dhe tri institucione tjera (Universitetin e Lublanës,

Kolegjin Ndërkombëtar të Biznesit në Mitrovicë dhe një program të EADS Business Spanjë). Në

vitin 2014 numri i përgjigjëshëm i programeve të akredituara ka arritur në 573. Shumica e

programeve janë të nivelit baqelor dhe master dhe 29 programe të doktratës të Universitetit të

Prishtinës. Poashtu, të gjitha institucionet publike dhe private të arsimit të lartë kanë Zyra të

brendshme për sigurim të cilësisë dhe zyrtar për sigurim të cilëisë së mbrendshme.

7.7 Ndërkombëtarizimi i arsimit të lartë

Objektivi 9: Deri në vitin 2014 është krijuar një sistem për ndërkombëtarizimin e

shtuar të arsimit të lartë dhe punës kërkimore.

Ndërkombëtarizimi i arsimit të lartë gjatë vitit 2014 është drejtuar në disa dimensione: anëtarësim në

organizata ndërkombëtare, promovim të projekteve të përbashkëta ndërkufitare, programe

ndërkombëtare dhe mobilitet të studentëve. Gjatë vitit 2014, Kosova është bërë anëtare e plotë e

ENQA. Në të njejtin vit është dorëzuar aplikacioni formal për anëtarësim të plotë në Procesin e

Bolonjës - meqë deri tani Kosova ishte vetëm vëzhguese.

Gjatë këtij viti ka vazhduar zbatimi i disa projekteve ndërkombëtare që stimulojnë bashkëpunimit

ndërmjet institucioneve të arsimit të lartë, zhvillimit të programeve të përbashkëta dhe kërkimit

shkencor. Vlen të përmenden zbatimi e këtyre projekteve:

53

CONSUS - Ndërlidhja ndërmjet shkencës dhe shoqërisë për inovacione të qëndrueshme. Ky

projekt financohet nga Tempus dhe ka qëllim stimulimin e bashkëpunimit ndërmjet

institucioneve të arsimit të lartë të Kosovës dhe Shqipërisë.

Zhvillimi dhe Adaptimi i programeve për Efiqencë të Energjisë - projekti i financuar nga

Tempus ka për qëllim modernizimin e programeve të Efiqencë së Energjisë dhe zbatimin e

standardeve evropiane të cilësisë në Kosovë, Shqipëri dhe Maqedoni.

Zhvillimi dhe mbështetja e Universitetit të Pejës për ngritje të sistemit të bashkëpunimit

ndërkombëtar dhe cilësisë

MEDUP - Modërnizimi i mësimdhënies në Fakultetin e Edukimit të Universitetit të

Prishtinës - programi i financuar nga Bashkimi Evropian ka për qëillim mbështetjen e

Universitetit të Prishtinës për zhvillim të programeve Master në mësimdhënie e të cilat janë

të unisuara me praktikat evropiane

Zhvillimi i Programit të Gjeodezisë në Universitetin e Prishtinës - projekti i financuar nga

Bashkimi Evropian për zhvillim të kurrikulës dhe trajnim të stafit sipas praktikave të Zonës

Evropiane të Arsimit të Lartë

FAITH - Zhvillimi dhe modernizimi i kapaciteteve për menaxhim financiar në institucionet

publike të arsimit të lartë sipas praktikave të Procesit të Bolonjes

ONE Health - mbështetja e stafit për rritje të bashkëpunimit me institucione evropiane të

arsimit të lartë në sferën mjeksore

ModPHD - projekti i financuar nga Tempus për modernizimin e programeve të ciklit të tretë

të nivelit të arsimit të lartë dhe zhvillimi një programi të ri të doktoratës në Ekonomiks në

Universitetin e Prishtinës.

Siheksu - Mbështetja e ndërkombëtarizimit të arsimit të lartë të Kosovës përmes asistencës

për themelimin e Unionit të Studentëve të Kosovës dhe anëtarësimi në Unionit e Studentëve

Evropian.

Sa i përket mobilitetit të studentëve, MASHT në bashkëpunim me partnerët zhvillimor ka filluar

zbatimin e:

Projektit Lidershipi Transformues në bashkëpunim me USAID - mbështetje për studentët e

Kosovës për studime master dhe studime profesionale në SHBA

Ndërsa Programi CEEPUS këtë vit ka pasur progres, duke krahasuar me vitet e mëhershme.

Në program janë regjistruar të gjitha institucionet private të arsimit të lartë si dhe është rritur

interesimi i fakulteteve për të krijuar rrjete të reja. Gjithsej në vitin 2014 kemi pasur 16

mobilitete Incoming ( që kanë ardhur në Kosovë nga vendet e tjera), kryesisht nga

Austria, Bullgaria,Polonia, Shqipëria, Sllovenia dhe 32 mobilitete Outgoing ( nga Kosova

në vendet e tjera) kryesisht në Slloveni, Bullgaria, Austri, Bullgaria, Poloni, Shqipëri.

MASHT ka mbuluar shpenzimet për profesorët dhe studentët, duke i siguruar grantet

mujore dhe shpenzimet e udhëtimit. Për më tepër rreth programit CEEPUS, mund të

merren informacione në ueb faqe: ëëë.ceepus.info.

54

Bashkëpunimi me Universitetin e Shefield dhe ndarja e 42 bursave të plota dhe 16 bursave të

pjesëshme për studim në City College/Universiteti i Shefiled ne të gjitha nivelet.

Ndarja e dy bursave të studimit në Kroaci në bashkëpunim me Ambasadën Kroate

Ndarja e tri bursave për studim në Sllovaki në bashkëpunim me Ambasadën Sllovake

7.8 Infrastruktura në arsimin e lartë

Objektivi 10: Deri në vitin 2016 është bërë zgjerimi dhe modernizimi i ambientit për

studime dhe punë kërkimore shkencore.

Për të akomoduar numrin në rritje të studentëve dhe për të siguruar parakushte për një arsim më

cilësor, Ministria ka investuar edhe në infrastrukturën fizike të institucioneve të arsimit të lartë:

Renovimi i Objektit të Universitetit të Gjilanit (27, 018 €)

Renovimi i Objekteve të Universitetit të Gjakovës (123,517 €)

Renovimi i Objektit të Universitetit të Pejes (33, 337 €)

Renovimi i Objektit të Universitetit të Mitrovicës (161,577.00€),

Renovimi i Objektit të Universistetit të Prizrenit dhe Biblotektës Universitare (358,769.95.

€)

7.9 Rekomandimet

Rekomandimet për prioritetet dhe veprimet në vazhdim në lidhje me arsimin e lartë do të duhej

përqendruar në përmirësimin e shkallës së përfshirjes në arsimin e lartë, modernizimin e menaxhimit

të arsimit të lartë, avancimin e cilësisë në arsimin e lartë, fuqizimin e bashkëpunimit me tregun e

punës dhe punësimit të të diplomuarve dhe ndërkombëtarizim të arsimit të lartë.

Përmirësimi i përfshirjes në arsim të lartë : veprimet në vazhdim duhet të përqëndrohen në

rritjen e numrit të studentëve në arsim si shtytës të konkurrueshmërisë ekonomike dhe

progresit social. Më shumë studentë duhet të inkurajohen të përfshihen në arsimin e lartë për

të arritur caqet e Strategjisë Evropa 2020. Veprimet që duhet të ndërrmiren në këtë aspekt

duhet të konsistojnë në promovimin dhe ngritjen e vetëdijes rreth rëndësisë së arsimit të lartë

sidomos tek grupmoshat mbi 25 vjeq, të rishikohen barrierat administrative dhe kulturore që

kufizojnë ofrimin e mundësive të barabarta në arsimin e lartë. Një vëmëndje të posaqme

duhet përkushtuar grupeve të gjendjes të ndjeshme shoqërore dhe ekonomike si gratë, ata me

asistencë sociale dhe komuniteteve.

55

Rekomandohet që të investohet në zgjerimin e infrastrukturës së institucioneve të posa-

formuara publike të arsimit të lartë: Universiteti i Prizrenit, Universiteti i Mitrovicës,

Universiteti i Gjakovës, Universiteti i Pejës. Në kuadër të këtij prioriteti, rekomandohet që të

elaborohen dhe zbatohen masa që institucionalizojnë rolin e studentëve në menaxhimin e

institucioneve të arsimit të lartë përmes formimit të Unionit Kosovar të Studentëve dhe të

themelohet Registari Kombëtar i Studentëve. Po ashtu, konform rekomandimeve të

Deklaratës së Bukureshtit, të rishikohen dhe përmirësohen masat administrative për të

mundësuar rrugë alternative për përfshirje në arsimin e lartë dhe ato të kompletimit të

studimeve.

Ngritja e numrit te diplomuarve dhe te zvoglohet braktisja e studimit -

Formula e re financimit - koncept dokumenti

Modernizimi i qeverisjes në arsim të lartë: rekomandohet që të diskutohen forma

rregullative në lidhje me qeverisjen dhe financimin e arsimit publik. Veprimet duhet të

përqëndrohen në miratimin e Ligjit për Arsimin e Lartë, të elaborohen opcionet dhe

alternativat për të siguruar autonomi financiare, por edhe siguruar llogaridhënie përmes

zbatimit të sistemeve moderne të kontabilitetit. Legjislacioni primar dhe sekondar duhet të

reflektoj edhe konkluzionet e Zonës Evropiane për Arsim të Lartë në Komunikatën e

Bukureshtit (2012) rreth çështjes së menaxhimin dhe financimit të arsimit të lartë. Në

vazhdim duhet mbështetur dhe përkrahur themelimi i Konferencës së Rektorëve të Kosovës -

si organizatë joqeveritare që ofron një platformë të unisuar për të përfaqësuar interesat e

institucioneve të arsimit të lartë.

Avancim të cilësisë në arsim të lartë: Krahas rritjes së numrit të studentëve dhe rritjes së

numrit të institucioneve të arsimit të lartë, vëmëndje e posacme duhet përkushtuar avancimit

të cilësisë në arsimin e lartë. Sistemi i sigurimit të cilësisë duhet të zbatohet në tërësi dhe të

jetë i bazuar në Udhëzimet Standarde Evropiane (ESG) dhe rekomandimet e ENQA. Duhet

përkrahur Këshilli Kombëtar i Cilësisë dhe Agjencia e Akredimit e Kosovës që të zbatohet

konkluzionet e fundit të panelit të vlerësimit të jashtëm të ENQA. Rekomandohet që të

rishikohen udhëzimet administrative dhe rregulloret e mbrendshme për të harmonizuar në

plotëni praktikën e vlerësimit të jashtëm të institucioneve dhe mekanizmave të ankimimit.

Krahas fuqizimit të mekanizmave të jashtëm të sigurimit të cilësisë, vëmendja duhet

përqëndruar edhe në fuqizimin e mëtejme dhe funksionalizimin e mekanizmave të brendshëm

të sigurimit të cilëisë në institucionet e reja publike dhe bartësve privat të arsimit.

Rekomandohet që të ruhet përkrahja për të siguruar anëtarësim të vazhdueshëm në ENQA

dhe EQAR. Po ashtu, krahas zhvillimeve të institucioneve të arsimit të lartë dhe zhvillimeve

në zonën evropiane të arsimit të lartë, rekomandohet që të inicohet një projekt studimor për

56

zhvillimin e një metodologjie për rankimin e institucioneve arsimore. Kjo qasje mund të

modelohet në metodologjinë multi-diciplinare Evropiane.

Ndërlidhja me tregun e punës dhe punësimi: Në vitin pasues rekomandohet vëmendje e

shtuar ndaj rëndësisë së ndërlidhjes së institucioneve dhe programeve të studimit me kërkesat

e tregut të punës dhe ekonomisë. Kjo do të mundësonte përmirësim të ofertës dhe krijonte

parakushte për rritje të shkallës së punësimit të të diplomuarve. Veprimet të cilat duhet të

ndërrmerren për të zbatuar këtë rekomandim duhet të përqëndrohen në formalizimin e një

mekanizmi për përafrim ndërmjet industrisë dhe institucioneve të arsimit të lartë (Forumi

Kosovar për Bashkëpunim ndërmjet industrisë dhe institucioneve të arsimit të lartë). MASHT

duhet të shqyrtoj mundësinë e institucionalizimit të kësaj nevoje përmes një Udhëzimi

administrativ. Po ashtu, konform rekomandimeve të studimit Vizioni për Shkathtësi 2020,

duhet të promovohet inkuadrimi i ndërrmarrësisë dhe trajnimit biznesor si pjesë e të gjitha

kurrikulave të arsimit të lartë.

Zhvillimi dhe akreditimi i programeve të reja për arsim të lartë duhet të ndërlidhet me

informacione të drejtëpërdrejta që sinjalizojnë kërkesat në treg. Analiza që parashikon

trendet dhe kërkesat në vitet e ardhshme duhet të bazohet në një studim gjithpërfshirës dhe e

njejta ti prezentohet MASHT dhe Këshillit Kombëtar të Cilësisë. Krahas rritjes së shkallës së

përfshirjes së studentëve në arsimit të lartë, vëmendje më e posaçme duhet ti kushtohet edhe

kompetencave dhe shkathtësive që përfitohen në arsimin e lartë. Për të siguruar këtë

inormacion duhet të shqyrtohet mundësi e realizimit të një Ankete/Hulumtimi për

kompetencat e të rriturve të modeluar sipas praktikave të OECD. MASHT duhet të rris

mbështetjen dhe promovoj edhe themelimin e qendrave për transfer të njohurisë dhe

qendrave të karrierës në institucione të arsimit të lartë.

Ndërkombëtarizimi i arsimit të lartë: Rekomandohet që të fuqizohet përpjekja për

ndërkombëtarizim të mëtejm të arsimit të lartë në Kosovë. Kjo konsiston në rritje të

pjesëmarrjes në organizma ndërkombëtar, shkëmbimeve dhe mundësive të mobilitetit.

Veprimet kryesore që konsistojnë më këtë prioritet duhet të përqendrohen në formalizimin e

pjesëmarrjes së Kosovës në punimet e Bologna Folloë-Up Group dhe zbatim të standardeve

dhe praktikave të Zonës Evropiane të Arsimit të Lartë. Në linjë me këtë prioritet duhet

inicuar një studim fillestar për të analizuar shkallën e zbatimit të Procesit të Bolonjës në

Kosovë. Duhet të shtohen përpjekjet për zbatim të plotë të Konventës së Lisbonës për Njohje

të Kualifikimeve si brenda rrjetit ENIC-NARIC ashtu edhe përmes marrëveshjeve bilaterale.

Në aspektin e cilësisë së arsimit, duhet të vazhdoj përkrahja për anëtarësim të vazhdueshëm

në ENQA/EQAR.

Një vëmendje të veçantë duhet të përqendrohet edhe në fuqizimin e iniciativave për programe

të përbashkëta ndërmjet institucioneve akademike të Kosovës dhe atyre në Evropë. Për këtë

kërkohet vetëdijësimi i institucioneve për mundësitë e ofruara në kuadër të Programeve të

Tempus. Po ashtu, institucionet e arsimit të lartë duhet të inkurajohen për anëtarësim në

57

Asociacionin e Universiteteve Evropiane. Mobiliteti i stafit dhe studentëve është një

mekanizëm esencial për të sforcuar këtë prioritet dhe për këtë rekomandohet që të punohet në

vetëdijësimin për mundësitë e programeve Erasmus dhe skemave bilaterale të shkëmbimit.

Së fundmi, të priritizohet zbatimi i masave për mbështetjen dhe rritjen e vetëdijes për

pjesëmarrje të institucioneve të arsimit të lartë në programeve të kërkimit shkencor si

Horizon 2020.

Përmirësimi i qeverisjes dhe kornizës ligjore: Prioritetet dhe rekomandimet që dalin si

rezultatin i rishikimit vjetor të komponenntes fokusohen në avancim dhe rishikim të

qeverisjes së kërkimit shkencor dhe inovacionit, përmirësim të cilësisë dhe produktivitetit në

kërkim shkencor, promovim të inovacionit të bazuar në kërkim shkencor dhe të mbështetet

ndërkombëtarizimi i kërkimit shkencor. Në cështjen e përmirësimit të qeverisjes dhe

kornizës ligjore, rekomandohet që iniciativa reformuese të përqëndrohet në finalizimin dhe

adoptimin e Strategjisë Kombëtare të Inovacionit, rishikim të Strategjisë Kombëtare për

Kërkim Shkencor, të zhvillohet Sistemi i Informacionit dhe statistikat në matjen e kërkimit

shkencor dhe të përpilohet një koncpet dokument për sigurimin e cilësisë në kërkim

shkencor. Në aspektin e kornizës ligjore, kërkohet që të miratohet Ligji për Financimin e

Kërkimit Shkencor, të miratohet Ligji mbi Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Kosovës

dhe të rritet bashkëpunimi ndërinstitucional me Agjencinë për Pronën Industriale.

Përmirësim të cilësisë në kërkim shkencor: Për të sforcuar përpjekjet për përmirësim të

cilësisë në kërkim shkencor dhe rritje të poduktivitetit, rekomandohet që të ndërrmerren masa

reformuese për të rishikuar dhe zgjeruar skemat e financimit të kërkimit shkencor, të

themelohet një Fond Kombëtar për Kërkim dhe Zhillim - për financim të hulumtimeve bazike

dhe pjesëmarrjes së ndërrmarrjeve. Në këtë aspekt duhet përshpejtuar zbatimit i Programit

Kombëtar për Kërkim dhe Shkencë dhe themelim të rrjetit të qendrave të ekselencës në

hulumtim dhe të rritet mbështetja financiare për skemen e studentët në studimet e doktoratës

dhe post-dokotoratës. Gjithashtu, duhet promovuar dhe rritur vetëdija rreth profesionit të

hulumtuesit në harmoni me Kodin e Praktikave të Mira të Kartës Evropiane për Hulumtuesit.

Rekomandohet që sforcohet ndërlidhja dhe përfshirja e sektorit privat të fushave prioritare

ekonomike përmes qasjes së 'trekendëshit të dijes'. Së fundmi, duhet të zhvillohet një proces

gjithpërfshirës për vlerësimin e hulumtimit dhe zhvillimit.

Inovacion të bazuar në hulumtim dhe transfer të njohurisë: Hulumtimi dhe zhvillimi

shihen si fusha prioritare në strategjinë zhvillimore ekonomike. Në Strategjinë SEE2020

rekomandohet që të promovohet inovacioni i bazuar në hulimtim dhe transferi i

njohurisë. Në linjë me këtë prioritet, rekomandohet që të shtohen përpjekjet për sforcim

të kapaciteteve të Qendrës për Inovacion dhe Transfer të Teknologjisë, të mbështeten

iniciativat 'triple-helix' për bashkëpunim ndërmjet hulumtimit, industrisë dhe

institucioneve të arsimit të lartë në kuadër të kllasterëve industrial, të mbështetën

institucionet e arsimit të lartë dhe ato të arsimit profesional në krijimin e qendrave të

58

transferit të njohurive, themelimit të inkubatorëve për trajnim në ndërrmarrësi dhe start-

ups dhe të inkurajohen programet akademike dhe profesional përmes partneritetit të

përbashkët institucione arsimore dhe industri.

Ndërkombëtarizimi i hulumtimit dhe kërkimit shkencor: Një prioritet dhe

rekomandim për vitin pasues është që të shtohet përpjekja për ndërkombëtarizim të

hulumtimit dhe kërkimit shkencor. Në këtë kuadër rekomandohet që veprimet të

përqëndrohen në promovimin dhe mbështetjen e institucioneve dhe organizatave vendore

për anëtarësim në EIRMA (Asociacioni Evropian për Hulumtime Industriale dhe

Menaxhment), Asociacionin Evropian të Organizatave të Hulumtimit dhe Teknologjisë

(EARTO), Iniciativën BusinessEurope, Asosciacionin e Universiteteve Evropiane (EUA)

dhe Tryzën Evropiane. Gjithashtu, duhet të avancohet kapaciteti për të mbështetur dhe

promovuar bashkëpunimin ndërkufitar në hulumtime dhe kërkim shkencor në kuadër të

kornizës së Horizon 2020, të shtohen aktivitetet dhe kontributet në kuadër të Iniciativës

së Ballkanit Perëndimor dhe Inovacion (ËISE). Së fundmi, për të kompensuar mungesën

e informacioneve rreth aktivitetit inovues, duhet të përgatitet një konceptdokument për të

zbatuar Metodologjinë e BE-së për matjen e inovacionit.

59

KAPITULLI VIII

_________________________________________________

ARSIMI DHE AFTËSIMI I TË RRITURVE

8.1 Legjislacioni për arsimin dhe aftësimin e të rriturve

Objektivi 1: Deri në vitin 2016 të gjitha ligjet dhe rregulloret mbi arsimin e të rriturve

janë rishikuar, miratuar dhe zbatuar

Aktivitetet e MASHT gjatë vitit 2014 kanë qenë të orientuara në draftimin dhe miratimin e

Udhëzimeve administrative që dalin nga Ligji për Arsim dhe Aftësim të rriturve (04/L-143). Si

rezultat është draftuar dhe miratuar Udhëzimi administrativ (UA 11/2014) që rregullon përmbajtjen e

kontratës për organizimin e AAR për kandidatë dhe punëdhënës. Me qëllim të inkurajimit të mësimit

gjatë gjithë jetës, MASHT ka draftuar dhe miratuar Udhëzimin administrativ (UA 12/2014) për

përjashtimet në moshë më rastin e regjistrimit për të rritur. Po ashtu, është draftuar dhe miratuar

Udhëzimi administrativ (UA 13/2014) për planin vjetor të punës dhe planin zhvillimor të ofruesve të

arsimit formal për të rritur. Në anën tjetër, një arritje e veçantë që ka relevancë edhe për këtë

nënprogram është miratimi i Udhëzimeve administrative për njohjen e mësimit paraprak dhe ngritja e

kapaciteteve të Autoritetit Kombëtar të Kualifikimeve. Sfidë primare në aspektin legjislativ janë

dispozitat kalimtare të Ligjit për arsim dhe aftësim për të Rritur dhe që ndërlidhen me financimin.

Andaj, rekomandohet që AAR të futet si politikë e re në formulën e financimit për vitin pasues.

8.2 Menaxhimi i sistemit dhe kordinimi i palëve të interesit

Objektivi 2: Deri në vitin 2016 është zhvilluar një sistem funksional i ARR-së dhe AJF

Objektivi 3: Deri në vitin 2014 janë ndërtuar kapacitete të mjaftueshme administrative,

profesionale dhe hulumtuese për ARR dhe AJF

Objektivi 5: Deri në vitin 2014 janë realizuar veprime të koordinuara në mes të MASHT-

it dhe MPMS-së, MTI-së dhe MKRS-së, partnerëve socialë dhe komunave (me prani

substanciale të komuniteteve minoritare dhe të grupeve të rrezikuara) në fushën e AARR

–së

60

Pikësynimet kryesore afatmesme në kuadër të këtij objektivi ka qenë ngritja e kapaciteteve

institucionale, promovimi i arsimit profesional dhe ndërlidhja me ofertuesit jo-qeveritar në avancimin

e arsimit dhe aftësimit për të rritur. Në vitin 2014 MASHT ka miratuar Udhëzimin administrativ (UA

05/2014) që rregullon qëllimet, strukturën dhe përgjegjësitë e Agjencionit të Arsimit dhe Aftësimit

Profesional dhe Arsimit të të Rriturve (AAAPARR). Agjencia ka filluar së funksionuari dhe është

në proces të konsolidimit. Këshilli i Agjencisë në anën tjetër formalizon pjesëmarrjen e akterëve

institucional, tregut të punës dhe partnerëve social në politikëbërjen e arsimit profesional dhe

përcaktimin e prioriteteve strategjike në kuadër të MASHT. Funksionalizimi i këtyre mekanizmave

parashihet të ndikoj pozitivisht në krijimin e një qasje më koherente në arsimin profesional, të

bashkoj të gjithë akterët relevant si ofertuesit ashtu edhe kërkuesit e arsimit dhe aftësimit të të

rriturve.

Gjatë vitit 2014 kanë vazhduar zbatimi i projekteve për arsim dhe

aftësim të të rriturve. Në bashkëpunim me organizatën Vo-RAE

është zbatuar projekti 'Shkrim Lexim për Gra dhe Vajza' i nivelit të

parë (klasa 1-5) në gjashtë komuna të Kosovës: Fushë Kosovë,

Graçanicë, Gjilan, Podujevë, Ferizaj, Prizren. Gjatë kësaj periudhe

ka vazhduar zbatimi i projektit për shkrim-lexim për të verbërit

(Braille) në bashkëpunim me Shoqatën e të Verbërve të Kosovës.

Si rezultat janë trajnuar 7 trajnerë të cilët do të punojnë në vazhdim

dhe inicuar programi për orientim, lëvizje dhe shkathtësi të të

verbërve me 40 pjesëmarrës nga Mitrovica, Peja, Ferizaj dhe

Gjilani.

Orientim tjetër i aktiviteteve të MASHT ka qenë zhvillimi i

programeve mësimore për arsim kompenziv (klasa 6-9) për të

rriturit. Arsimi kompenziv është zhvilluar në Prishtinë dhe Fushë

Kosovë, ndërsa arsimi profesional është zhvilluar në të gjitha shkollat profesionale (teknike,

ekonomike, bujqësore) në Kosovë.Në gjashtëmujorin e parë ka përfunduar faza e parë e projektit

(viti shkollor) për arsimin kompenziv, që zhvillohet në kuadër të arsimit profesional në të gjitha

shkollat profesionale (teknike, ekonomike, bujqësore) në Kosovë, ndërsa faza tjetër ka vazhduar

nga muaji shtator. Po ashtu, është shpallë konkursi për regjistrimin e nxënësve në arsimin

joformal, janë pranuar kandidatët dhe ka filluar mësimi në të gjitha shkollat profesionale të

Kosoves. Janë trajnuar trajnerët për mësim kompenziv në komunën e Obiliqit të cilët punojnë me

nxënësit që e ndjekin mësimin kompenziv.

Trajnimi i mësimdhënësve dhe stafit administrativ që punojnë me institucionet ofruese të

arsimit për të rritur është aspekt i rëndësishëm në trajtimin e këtij prioriteti. Konform këtij synimi

është themeluar grupi për hartimin e Programit për Trajnimit e mësimdhënësve që punojnë me të

rritur ne shkollat profesionale. Në bashkëpunim me DVV International janë zhvilluar programe

adekuate për trajnimin e këtyre mësimdhënsve. Po ashtu, në bashkëpunim me DVV

International, Ministrinë e Punës dhe Universitetin e Prishtinës jaën organizuar trajnime për

Treguesi 1: Numri i pjesëmarrësve në arsim

për të rritur

Gjendja 2013 -

Caku 2014 2400

Realizimi 2014 2400

Progresi 2011/2014

61

trajner për Qendra Rajonale të Trajnimit për 57 pjesëmarrës. Si element i rëndësishëm në këtë

aspekt është kurrikulumi për mësimin dhe arsimin global për të rritur (Curriculum globALE) i

cili është përkthyer në gjuhën shqipe dhe i'u është ofruar të gjithë ofruesve të arsimit për të rritur.

Si pjesë e këtyre aktiviteteve është edhe përkthimi, shtypja dhe shpërndarja e doracakut

andragogjik për edukatorët e realizuar në bashkëpunim me DVV International dhe me mbështetje

të GIZ dhe SDC.

Gjatë të njejtës periudhë ka vazhduar promovimi i arsimit gjatë gjithë jetës. Në vitin 2014 është

organizuar konferenca rajonale për arsimin gjatë gjithë jetës, është organizuar festivali i arsimit

dhe aftësimit të të rriturve dhe është publikuar një broshurë kushtuar arsimit të rriturve dhe

mësimit gjatë gjithë jetës. Në kuadër të javës së Arsimit për të rritur dhe mësimit gjatë gjithë

jetës, është organizuar konferenca me 77 pjesëmarrës nga MASHT, Ministria e Punës, DKA dhe

partnerët zhvillikor. Qëllimi i kësaj konference ishte përmirësimi i kordinimit ndërinstitucional

për arsimin dhe aftësimin e të rriturve. Gjatë panairit 'EduKos' janë promovuar dhe prezentuar

aktivitetet e të rriturve në shkollat profesionale, qendrat rajonale të trajnimit dhe oferuesve të

arsimit formal dhe joformal për të rritur. Panairi është ndjekur nga 1200 vizitorë.

Me qëllim të avancimit të kordinimit ndërmjet palëve të interesit, MASHT në konsultim me

Ministritë e linjës, AKK, organizatat donatore dhe partnerët social janë pajtuar për të themeluar

katër nëngrupe pune të cilat do të ndjekin proceset e zhvillimit të kapaciteteve të arsimit dhe

aftësimit profesional dhe për të rritur. Këto nëngrupe punuese do të trajtojnë ceshtjet e tregut të

punës dhe këshillimit në karrierë, kualifikimet dhe kurrikulat, sigurimin e cilësisë dhe arsimin e

të rriturve. MASHT mbështet programet e DVV International për avancim të mësimit për të

rritur dhe ndërrmarrësinë në kuadër të projektit rajonal SEECEL.

8.3 Sigurimi i cilësisë në arsimin dhe aftësimin për të rritur

Objektivi 4: Deri në vitin 2016 ekziston sigurim i plotë i shërbimeve cilësore dhe

efektive në ARR dhe AJF

Një iniciativë kyçe ka qenë zhvillimi i Kornizës Kombëtare të Kualifikimeve (KKK). KKK lejon

njohjen e mësimit paraprak, dhe potencialisht ofron një sistem kombëtar të njohjes së mësimit

paraprak (RPL, e njohur edhe si validimi i të mësuarit jo-formal), të përfitimit të veçantë për

nxënësit e rritur që mund të kërkojnë ti kenë aftësitë e tyre të njohura, të legalizuara dhe certifikuara

pa pasur nevojë për të përsëritur të mësuarit. Autoriteti Kombëtar i Kualifikimeve, i cili menaxhon

KKK, ka zhvilluar udhëzime kombëtare për njohjen e mësimit paraprak që mund të përdoret nga

ofruesit e programeve të AAP, partnerët socialë, punëdhënësit, organizatat e punëdhënësve,

punonjësit në sindikata, dhe organizatat që mbështesin punëkërkuesit. AKK ka zhvilluar Udhëzimin

administrativ për Njohjen e Mësimit Paraprak dhe ka zhvilluar punëtori për zhvillimin e kornizës dhe

infrastrukturës ligjore me specifike për akreditimin e ofruesve të AAP, me standardet kombëtare dhe

me sistemet e monitorimit dhe rishikimit për zbatimin e NJMP - Njohjes së mësimit paraprak, në

ndërlidhjet me udhëzimet evropiane. Gjatë vitit 2014, AKK ka organizuar 5 raunde të procesit të

62

validimit të kualifikimeve dhe akreditimit të institucioneve ofruese dhe vlerësuese për kualifikime të

zhvilluara sipas standardeve të verifikuara kombëtare dhe ndërkombëtare.

8.4 Financimi i arsimit të të rriturve

Objektivi 6: Deri në vitin 2014 sigurohet përkrahje substanciale financiare për ARR

dhe AJF

Financimi i arsimit të të rriturve është bërë kryesisht në bashkëpunim me partnerët zhvillimor. Ende

nuk ka një përfshirje të arsimit dhe aftësimit profesional në formulën e financimit për arsim.

Sidoqoftë, në vitet në vazhdim duhet të prioritizohet gjetja e skemave kreative për bashkëfinancim të

arsimit dhe aftësimit të të rriturve në bashkëpunim me Ministrinë e Punës, Ministrinë e Tregitsë,

Oden Ekonomike dhe partnerëve social. Pikësynimi në vazhdim duhet po ashtu të orientohet në

stimulimin e kontributeve të industrisë në aftësim dhe arsim të të rriturve.

8.5 Rekomandimet

Financimi i arsimit për të rritur - duhet të zhvillohet një formulë e financimit dhe përfshirje

e këtij prioriteti në buxhetin e MASHT 2015/2016.

Kordinimi i aktiviteteve në arsimin dhe aftësimin e të rriturve - duhet përqendruar në

përmirësimin e mekanizmave për kordinim të aktiviteteve në kuadër të këtij prioriteti.

Kordinimi ndërmjet akterëve duhet të përqëndrohet në kornizën e Këshilit për Arsim dhe

Aftësim Profesional dhe të Rriturve në kuadër të nëngrupeve të punës. Mekanizmat e

kordinimit duhet po ashtu të përfshijnë edhe përpjekjet për draftimin dhe zbatimin e një

kornize të unisuar të përformancës dhe planifikimit buxhetor.

Përmirësimi i sistemit të menaxhimit të cilësisë: Përkitazi me rritjen e përfshirjes dhe

përmirësimit të kushteve për arsim profesional, kërkohet edhe përmirësim i sistemit të

menaxhimit të cilësisë në arsimin profesional. Veprimet që do të avanconin këtë prioritet

konsistojnë në mbështetjen e Autoritetit Kombëtar të Kualifikimeve për të zhvilluar

kapacitetet për shtrirje dhe zgjerim të skopit të akreditimit të ofruesve të arsimit për të rritur.

Avancim të zbatimit të sistemit për njohje dhe validim të mësimit paraprak:

Rekomandohet që të avancohet zbatimi i sistemit për njohje formale dhe validim të mësimit

paraprak. Në kuadër të zbatimit të këtij prioritetit duhet të shtohen përpjekjet për ngritje të

vetëdijes tek të rriturit dhe institucionet ofruese të arsimit për të rritur.

63

KAPITULLI IX

_________________________________________________

9. TEKNOLOGJIA E INFORMIMIT DHE KOMUNIKIMIT

Teknologjia e Informimit dhe Komunikimit (TIK) është një fushë ndërsektoriale, e cila si synim

kryesor ka integrimin e kësaj teknologjie në arsimin e Kosovës. Kështu synohet që përmes aplikimit

të kësaj teknologjie të arrihet ngritja e përgjithshme e cilësisë së arsimit. MASHT-i, në kuadër të

strukturës së vet organizative, ka pasur në plan themelimin e një departamenti të TIK-ut, që do të

merrej me integrimin e kësaj teknologjie në sistemin e arsimit të

Kosovës. Gjatë vitit 2013 nuk është arritur që të merret miratimi nga

Ministria e Administratës Publike. MASHT-i ka kapacitete të

kufizuara në udhëheqjen e proceseve në fushën e objektivit primar

të këtij nënprogrami është që TIK-ut që deri në fund të vitit 2014

kanë qenë të mbuluara nga përkrahja e ofruar nga donatorët. Qasje e

barabartë në TIK cilësor të udhëhequr nga kërkesa e që plotëson

nevojat individuale, shoqërore e ekonomike dhe i avancon qëllimet

e gjithëpërfshirjes dhe të krijimit të barazisë.

9.1 Qasja në teknologji të informimit dhe

komunikimit

Objektivi 2: Deri ne vitin 2016 eshte siguruar

infrastruktura e duhur per TIK

Objektivi 3: Deri në vitin 2016 zhvillohen burimet

njerëzore të afta për aplikimin e TIK-ut

Shkalla e përhapjes dhe shpërndarjes së TIK me qëllim të lehtësimit

të gjithëpërfshirjes ka shënuar progres gjatë vitit 2014 në krahasim

me vitin paraprak. Numri i shkollave me pajisje adekuate për TIK

është rritur nga 467 sa ishte në vitin 2013 në 523 në vitin 2014. Kjo

ngritje përmirëson përqindjen e shkollave me pajisje adekuate për

Treguesi 1: Numri i nxënësve për

kompjuter

Gjendja 2013 51

Caku 2014 N.A

Realizimi 2014 46

Progresi 2011/2014

Treguesi 2: Perqindja e stafit te aftesuar

per TIK

Gjendja 2013 54.2%

Caku 2014 70%

Realizimi 2014 57%

Progresi 2011/2014

64

teknologji të informimit dhe komunikimit në 44.4%. Në anën tjetër, përmirësimi i pajisjeve dhe

shpërndarja e TIK ka rezultuar me përmirësim të proporcionit të kompjuterve për nxënës nga 1:51.4

sa ishte në vitin 2013 në 1:46.1 kompjuter për nxënës. Numri i kompjuterëve në shkolla është ngritur

nga 7657 në 8693. Po ashtu, listës prej 12913 staf të aftësuar për ECDL sa ishte në vitin 2013 i janë

shtuar edhe 850 të tjerë ne vitin 2014. Nga këto shifra rezulton që rreth 57% e stafit mësimdhënës

është i trajnuar për përdorim të TIK.

2012 2013 2014

Numri i shkollave me pajisje adekuate për TIK 467 523 523

Numri I kompjutereve ne shkolla 7657 7657 8693

Numri i shkollave me qasje në internet 415

8.3 Strategjia për teknologji të informimit dhe komunikimit

Objektivi 1: Deri në vitin 2011 është hartuar dhe miratuar strategjia e MASHT-it për

TI

Në kuadër të zbatimit të Strategjisë së MASHT për e-Mësimin, ka vazhduar zbatimi i platformës

edu.net dhe është funksionalizuar platforma Moodle për mësimdhënie. Me mbështetje nga Komisioni

Evropian është hapur tenderi për pajisjen e shkollave për mjete mësimore dhe është punuar në

instalimin dhe funksionalizimin e kabineteve të TIK. Microsoft ka mbështetur MASHT në sigurimin

0 10 20 30 40 50 60

Shkollat me TIK

Nxenes per kompjuter

Stafi I trajnuar per TIK

Shkollat me TIK Nxenes per kompjuter Stafi I trajnuar per TIK

2014 44.4 46.1 56.8

2013 40 51.4 54.2

Grafiku 12: SMIA, Shpërndarja e TIK 2013-2014

65

e licencave për softuer adekuat për përdorim në pajisjet e TIK në shkolla. Në aspektin e

mirëmbajtjes, gjatë këtij viti janë themeluar Klubet Teknike të nxënësve në 25 shkolla.

8.4 Integrimi i teknologjise së informimit në mësimdhënie

Objektivi 3: Deri në vitin 2016 hartimi i kurrikulave që integrojnë përdorimin e TIK-ut

dhe mësimit elektronik në harmoni me standardet ndërkombëtare

Është funksionalizuar platforma elektronike MODDLE dhe ka filluar publikimi i përmbajtjeve

pedagogjike elektronike (projekt i financuar nga EU). Është krijuar platforma elektronike "Rrjeti i

Arsimit të Kosovës" (ku është inkuadruar edhe MOODLE). Vazhdon projekti : “Modernizimi i

sistemit arsimor në Kosovë permes mesimit elektronik dhe digjitalizimit të provimit të maturës”, ku

është duke u punuar në digjitalizimin e Maturës Shtetërore dhe krijimin e nje portali, ne kuader të të

cilit përfshihen edhe softueret e mësimit elektronik për lëndën e TIK-ut dhe Ndërmarrësisë . Në

kuadër të Projektit të Binjakëzimit - Tëinning Project (i cili momentalisht mbështetet nga Finlanda

dhe Austria) është bërë analiza e gjendjes në shkollat pilote për zbatimin e Kurrikulit të Ri lidhur me

infrastrukturën e teknologjisë informative dhe mjetet mësimore, dhe në bazë të rezultateve të dala

nga kjo analizë do të investohet në këto shkolla. Gjithashtu, projekti JAICA- përkrah MASHT-in në

krijimin e një qendre të kompetencave duke ngritur kapacitetet njerëzore përmes trajnimeve të

mësimdhënësve ne Japoni.

66

. KAPITULLI X

_____________________________________________________________________

10. NDËRTIMI I KAPACITETEVE

Koncepti i mbështetjes së menaxhimit të FBSA-së është ngritje e përditshme e kapaciteteve në

menaxhim dhe drejtim në mënyrë që t’i mundësojë MASHT-it të menaxhojë vetvetiu sipas

marrëveshjes me donatorët. Prandaj, numri i intervenimeve, trajnimeve, punëtorive, kurseve, etj.,

nuk është i rëndësishëm, sepse i rëndësishëm është ndikimi cilësinë e sektorit të arsimit. Me këtë

tregues kjo nuk mund të matet. Arritja e përgjithshme gjatë 2013/2014 është pronësia në ngritje

ndaj FBSA-së në MASHT, e që po njihet shumë e më shumë si një mjet efikas dhe efektiv për

koordinimin e donatorëve dhe vërehet progres në integrimin e mekanizimit të FBSA-së në punën

e përditshme të MASHT-it.Synimi për 2014 ishte zbatimi i planit të punës së FBSA-së, zhvillimi

i Planit NK dhe buxhetit përkatës, miratimi i këtyre dy dokumenteve nga ana e Komitetit

Drejtues të FBSA-së dhe fillimi i zbatimit të procedurës në aktivitetet e përditshme të MASHT-

it. Ky synim është arritur.

Caku i parë për 2014 ishte Raporti mbi Vlerësimin e Nevojave të DKA-ve dhe shkollave

dhe Planet për Ngritjen e Kapaciteteve (Planet NK) për të gjitha DKA-të dhe shkollat.

Kjo është arritur vetëm pjesërisht, sepse është prodhuar vetëm një Plan NK e jo planet

individuale të DKA-ve dhe shkollave veç e veç në bazë të nevojave të tyre.

Caku i dytë për 2014 ishte tenderi ndërkombëtar i konsulencës për NK në MASHT dhe

fillimi i zbatimit të aktiviteteve për NK në prill. Për shkak të shumë vonesave gjatë

procesit të tenderimit, angazhimi i konsulentëve filloi në shtator, prandaj deri më tani u

realizuan vetëm një numër i vogël i aktiviteteve. Efekti i kësaj është se për herë të parë në

Kosovë është realizuar një tender ndërkombëtar për shërbime konsulentë dhe se ky

proces intensiv i përvojës së fituar ka qenë pozitiv për të gjitha palët e interesuara.

Caku i tretë për 2014 ishte realizimi i kurseve të gjuhës angleze për tërë stafin e MASHT-

it. Është zbatuar faza e parë e këtij projekti përmes Këshillit Britanik. Projekti është duke

analizuar rrjedhën për të përmirësuar përvojën dhe pjesëmarrjen e stafit të MASHT (shih

raportin e kurseve të gjuhës angleze të datës 25.07.2014.).

67

Sfida kryesore është ngarkesa e punës e stafit prandaj kapacitetet absorbuese për masat e

ngritjes së kapaciteteve, qofshin ato trajnime, trajnime në vendin e punës, kolegu me

kolegun, mbështesin aplikimin e shkathtësive të mësuara në punët e përditshme

KAPITULLI XI

_____________________________________________________________________

11. ÇËSHTJET E NDËRLIDHURA

.

Diaspora ka qenë një ndër prioritetet e MASHT-it, duke organizuar mësimin plotësues për

nxënësit e riatdhesuar në bashkëpunim MASHT, MPB dhe Këshilli i Evropës. Projekti ka filluar

monitorimin më 15 mars 2014 dhe ka përfunduar më 21 qershor 2014, si dhe është bërë

monitorimi i mësimit plotësues në 10 komunat ku po mbahet ky lloj mësimi plotësues për fëmijët

e riatdhesuar. Janë realizuar 1168 kërkesa për barasvlerë dhe njohje të dokumenteve të arsimit

parauniversitar, janë mbajtur 33 takime me Komisionin për barasvlerë dhe njohje të

dokumenteve të arsimit parauniversitar, si dhe janë realizuar vizita zyrtare jashtë vendit nga

Komisioni për barasvlerë dhe njohje të dokumenteve të arsimit parauniversitare në: Shqipëri,

Malin të Zi dhe Maqedoni.

Gjatë vitit 2014 janë zhvilluar shumë aktivitete edhe për arsimimin e fëmijëve me nevoja të

veçanta arsimore, si: Është miratuar UA 24/2014 Shndërrimi i klasave të bashkangjitura në

dhoma të burimeve, është hartuar programi sipas fushave të aktiviteteve (i cili ju dedikohet

fëmijëve me nevoja të veçanta të rënda dhe të shumëfishta që përfshin këto fusha: gjuhë dhe

komunikim dhe shkathtësi), janë akredituar 20 programe të trajnimit nga Qendrat Burimore për

aftësimin e mësimdhënësve për punë me fëmijë me nevoja të veçanta arsimore, janë trajnuar

2500 mësimdhënës dhe edukatore në programe të ndryshme (me qëllim të ngritjes se

kapaciteteve të tyre në fushën e arsimit gjithëpërfshirës),si dhe janë hartuar dhe botuar

broshurat, fletëpalosjet dhe posterat me informacione rreth rëndësisë së arsimit gjithëpërfshirës

dhe shërbimeve që ofrojnë qendrat burimore.

Është realizuar programi 3 vjeçar 2013-2015 për aftësimin e 17 asistentëve dhe inspektorëve të

gjuhës së shenjave. Projekti “Mbështetja për Reformën e Arsimit Gjithëpërfshirës”, i financuar

nga Ambasada Finlandeze dhe i zbatuar nga organizata KAPIE është duke mbështetur 4 shkolla

68

të rregullta fillore në fushën e arsimit gjithëpërfshirës. Në projektin regjional 2013-2015

“Mbështetja regjionale për arsim gjithëpërfshirës”, ku bëjnë pjesë Kosova, Kroacia, Shqipëria,

Mali i zi, Maqedonia, Serbia dhe Bosnja e Hercegovina janë përfshirë 8 shkolla, prej tyre 4

shkolla fillore dhe të mesme të ulëta, 2 gjimnaze dhe 2 shkolla profesionale dhe si rezultat i këtij

bashkëpunimi qendra burimore “Nënë Tereza” në Prizren ka përfituar pajisje/aparate dëgjimi për

nxënës në shumën prej 100 mijë eurosh.

MASHT edhe gjatë vitit 2014 ia ka përshtatur axhendën e tij procesit shumë të rëndësishëm për

Kosovën, integrimit evropian. Kështu, në kuadër të Dialogut të Procesit të Stabilizim Asociimit

(DPSA) janë zhvilluar takimet sektoriale të DPSA-së dy herë në vit, në grupet sektoriale

“Inovacioni dhe Kohezioni Social” dhe “Drejtësi, Liri dhe Siguri”. Në kuadër të Planit të

Veprimit për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit 2014 (PVMSA), është bërë përcaktimi i

veprimeve të nevojshme për zbatimin e agjendës evropiane dhe progresin në procesin e

integrimit të Kosovës në BE, në pajtim me prioritetet e identifikuara nga Partneriteti Evropian.

Deri më tani është raportuar rregullisht sipas afateve kohore të përcaktuara, si dhe në takimet e

rregullta të Komitetit Drejtues për liberalizim të vizave është raportuar për progresin e arritur për

çështjet e mbuluara nga dialogu për liberalizimin e vizave në kuadër të DPSA-së.

69

KAPITULLI XII

_____________________________________________________________________

12. FINANCIMI I SEKTORIT TE ARSIMIT

Financimi në sektorin e arsimit është rritur në mënyrë të vazhdueshme që nga viti 2011.

Shpenzimet në arsim si në raport me bruto prodhimin vendor, ashtu edhe në raport me

shpenzimet e përgjithshme publike janë në shkallë të krahasueshme me vendet e rajonit dhe BE-

së. Vlerat e përgjithshme monetare për sektorin e arsimit dhe nënsektorët janë rritur për çdo vit.

Mirëpo, baza e vogël e GDP dhe numri i madh i nxënësve ka kushtëzuar shpenzime më të ulëta

për kokë nxënësi/studenti krahasuar me vendet e rajonit dhe ato të BE-së. Në anën tjetër, të

dhënat e shpenzimeve të vitit 2014 tregojnë se pjesa më e madhe e buxhetit në të gjitha nivelet ka

shkuar për paga dhe mëditje (71.4%). Financimi në të ardhmen duhet përqendruar në

përmirësimin e parametrave të cilësisë, infrastrukturën e brendshme, tekste dhe mjete të

konkretizimit.

153.50 159.00 160.50181.30

65.40 71.40 69.90

81.008.2012.70 16.00

12.00

0.00

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

300.00

2011 2012 2013 2014

Financimi i sektorit të arsimit 2011-2014

Financimi lokal Financimi qendror Partneret zhvillimor

70

TABELA 4: Shpenzimet (milion euro) në arsim sipas treguesve standard dhe nënsektorëve 2011-2014

2011 2012 2013 2014

GDP (BPV) 4,773 4,916 5,327 5,581

Shpenzimet në sektorin e arsimit

218.9 230.4 230.5 262.3

% GDP në arsim 4.60% 4.70% 4.30% 4.70%

Buxheti i Qeverisë në total 1,415 1,441 1,469 1,589

Buxheti (%) arsim 15.50% 16.00% 15.70% 16.50%

Financimi qendor 65.4 71.4 69.9 81

Financimi lokal (komuna) 153.5 159 160.5 181.3

Financimi i arsimit parauniversitar

183.95 192.57 188.80 210.99

Financimi në arsimin e lartë 34.63 37.62 41.02 50.76

Burimi: Ministria e Financave/MASHT Shenim (1) : Financimi lokal përfshin jo vetëm grantin specifik për arsim por edhe të hyrat vetanake

(vetëfinancimin),grantin e përgjithshëm. Shpenzimet në nivelin parauniversitar përfshijnë financimin lokal dhe shpenzimet e MASHT të dedikuara për nivelin e arsimit parauniversitar. Shpenzimet në arsimin e lartë përfshijnë shpenzimet e institucioneve publike arsimore, shpenzimet e MASHT për arsimin e lartë, UP, ASHAK, AKSP, BK.

12.1 Financimi qeveritar në arsim

Gjatë vitit 2014 projektet kyqe në financim janë orientuar në këto aktivitete:

Edhe në vitin 2014 sektori i arsimit në Republikën e Kosovës u karakterizua nga përpjekjet

reformuese në të gjithë nënsektorët. Qëllimi i këtyre përpjekjeve është të trajtojnë sfidat

kryesore të procesit të rritjes së pjesëmarrjes dhe të përmirësimit të barazisë dhe cilësisë së

arsimit, në kushte të burimeve të kufizuara në dispozicion;

Kanë vazhduar përpjekjet në ngritjen e infrastrukturës së re në arsim, si dhe në përmirësimin

e cilësisë në objektet ekzistuese;

Ka vazhduar procesi i zhvillimit profesional të mësimdhënësve në fushat, si: Avancimi i

Kualifikimit të Mësimdhënësve (AKM), ECDL (European Computer Driving License),

licencimi i mësimdhënësve etj;

Ka vazhduar pilotimi i kurrikulës së re edhe në 82 shkolla pilot (gjithsej 92 shkolla);

Ka vazhduar konsolidimi i decentralizimit të arsimit në nivel të komunave;

Janë shpërndarë falas tekstet shkollore për arsimin e obligueshëm (klasat 1-9);

Edhe këtë vit MASHT-i ka mbështetur realizimin e projekti “ATOMI”,që ka të bëjë me

ofrimin e shërbimeve nxënësve të shkollimit parauniversitar në të gjitha komunat e

Republikës së Kosovës, të cilët janë përzgjedhur me intelegjencë të jashtëzakonshme;

MASHT ka realizuar vlerësimet e jashtme përmes organizimit të Testit të Maturës, testit të

arritshmërisë për klasat e 9-ta dhe pilot testit për klasat e 5-ta;

Ka filluar projekti “Modernizimi i sistemit arsimor të Kosovës përmes e-Edukimit”, që ka të

bëjë me digjitalizimin e provimit të maturës;

Janë organizuar aktivitete të ndryshme për përmirësimin e mësimit plotësues në diasporë në

gjuhën shqipe.

71

MASHT ka vazhduar përpjekjet që të zhvillojë dhe të implementojë politika gjithëpërfshirëse

në krijimin e një ambienti të përshtatshëm, i cili afirmon qasje të barabartë për të gjithë në

arsimin parauniversitar dhe arsimin e lartë.Në këtë sistem synohet të përfshihenedhe

komunitetet minoritar, nxënësit dhe studentët me aftësi të kufizuara (ushqim dhe transport

falas), si dhe ata nga grupet e margjinalizuara. Edhe këtë vit mbështetje e konsiderueshme iu

është ofruar edhe personave të riatdhesuar.

Në kuadër të Programit Kombëtar të Shkencës janë realizuar këto projekte: konferenca

vjetore “Java e shkencës”, mbështetja e projekteve shkencore, publikimi i punimeve

shkencore, mbështetja e projekteve- mobilitete, qasja në biblioteka elektronike

ndërkombëtare. NëArsimin e lartë, vazhdonprojekti pesëvjeçar “LidershipiTransformues” në bashkëpunim

me USAID - projekti ofron mbështetje për studentët e Kosovës për studime master dhe

studimeprofesionale në SHBA;

Janë siguruar 22 tituj të librave shkencor për Fakultetin e Mjekësisë;

Të gjitha universitetet publike kanë ofruar bursa për studentët e dalluar të nivelit bachelor dhe

master;

Në bashkëpunim me Universitetin e Shefield janë ndarë bursa për studim në City

College/Universiteti i Shefiled në të gjitha nivelet.

Synimi i Ministrisë së Arsimit ka qenë dhe mbetet zhvillimi i arsimit dhe aftësimit

profesional. Ky synim është parakusht për përmirësim të qëndrueshëm të cilësisë së

shërbimeve të ofruara në profilet dhe drejtimet përkatëse, gjithnjë të bazuara në nevojat e

tregut të punës në nivelin nacional dhe ndërkombëtar.

Politikë e MASHT ka qenë dhe mbetet ofrimi i mundësive për personat e rritur, të cilët nuk

kanë pasur rastin të përfitojnë nga shkollimi i rregullt.

Në tabelën më poshtë janë paraqitur të dhënat që pasqyrojnë ndarjen e mjeteve nga buxheti i qeverisë

për sektorin e arsimit dhe të realizuar për vitet 2011-2014 dhe buxhetin e aprovuar për vitin 2015.

Poashtu është paraqitur pjesa e buxhetit për investime kapitale për vitin 2015.

12.2 Donacionet e partnerëve zhvillimor

Donacionet nga partnerët zhvillimor për zbatimin e PSAK në vitin 2011 ishin kryesisht të orientuar

në arsimin parauniversitar dhe aftëimin e të rriturve. Sidoqoftë, orientimi i ndihmes nga partnerët

zhvillimor në vitin 2014 ka ndryshuar dukshëm në strukture duke qenë kryesisht të fokusuar në

arsimin e lartë, zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe aftësim dhe arsim profesional. Tabela

pasqyron donacionet e zotuara dhe realizuara për zbatimin e PSAK për vitin 2011-2014.

72

14%

6%

16%

26%

41%

68%

0%35%

32%

31%

31%19% 24%

14%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

2011 2012 2013 2014

Donacionet për nënsektor të PSAK 2011-2014

AAP

Zhvillimi profesional imësimëdhënësve

Arsimi parauniversitar

Edukimi Parashkollor dhe parafillor

TIK

Arsimi i lartë

Ndërtimi i kapaciteteve -AgjencitQendrore

73

1

Kodi i

ProgNën-programet

Numri i

stafit

2015

Realizimi i

buxhetit

2011

Realizimi i

buxhetit

2012

Realizimi i

buxhetit

2013

Realizimi i

buxhetit

2014

Buxheti i

aprovuar

2015

Investimet

kapitale-

2015

3,491 31,361,031 32,956,147 37,381,367 46,009,567 56,456,268 6,525,462

231Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës

55 437,151 774,173 1,040,700 1,142,096 1,209,375 -

915 Akademia e Kosovës për Siguri Publike 197 - - - 2,597,233 2,894,008 480,000

909 Biblioteka Kombëtare (MKRS) 85 - - - 575,105 665,265 -

242 Universiteti i Prishtinës 2230 24,129,366 24,641,245 25,516,720 28,209,600 31,878,494 3,449,462

2230 14,964,725 15,234,468 16,138,418 21,462,383 26,238,671 3,449,462

9,164,641 9,406,776 9,378,302 6,747,217 5,639,823 -

208 MASHT - Totali 1,886 40,860,974 46,010,805 43,387,774 48,431,616 48,672,715 19,085,000

1,886 38,624,293 43,508,256 40,851,773 44,199,147 43,467,314 16,154,000

- 2,236,681 2,502,548 2,536,001 2,232,469 1,674,401 -

- - - - 2,000,000 3,531,000 2,931,000

924 6,794,513 7,540,729 10,823,947 13,485,534 19,809,126 2,596,000

924 5,123,698 5,239,381 8,515,677 11,536,813 18,388,398 2,596,000

- 1,670,816 2,301,349 2,308,270 1,948,721 1,420,728 -

905 Qendra e Studentëve 249 3,144,403 3,705,930 4,016,509 4,333,074 4,129,056 100,000

917 Marrëveshjet Bilaterale - 178,478 328,478 176,905 178,478 2,178,478

909 Biblioteka Kombëtare Universitare e Kosovës - 581,607 681,843 663,510 - - -

906 Institutet - 817,271 - - - - -

970 Instituti Albanologjik i Prishtinës 51 - 576,447 589,429 637,842 740,888 -

971 Instituti i Historisë 31 - 308,954 296,864 321,554 375,847 -

972 Instituti i Leposaviqit 14 - 3,458 6,748 10,923 77,788 -

973 Agjencia Kosovare e Akreditimit 9 - 399,590 546,147 645,698 536,539 -

919 Universiteti i Prizrenit 130 2,072,755 1,536,030 2,480,058 2,419,321 3,146,267 450,000

974 Universiteti i Pejës 155 - - 1,642,634 2,508,749 2,717,541 500,000

977 Universiteti i Gji lanit 95 - - 125,921 691,903 1,823,574 370,000

978 Universiteti i Gjakovës 95 - - 156,580 685,341 1,923,574 470,000

979 Universiteti i Mitrovicës 95 - - 122,643 1,052,650 1,923,574 470,000

982

Investimet kapitale tjera në Arsimin e Lartë dhe

Shkencë - - - - - 236,000 236,000

730 3,917,160 4,068,482 4,102,318 3,846,630 19,687,083 12,489,000

730 3,917,160 4,068,482 4,102,318 3,846,630 16,756,083 9,558,000

- - - - - 2,931,000 2,931,000

900 Autoriteti Kombëtar i Kualifikimeve 6 - 248,209 247,240 212,638 257,189 -

908 Arsimi për fëmijër me nevoja të veçanta 208 1,609,645 1,570,667 1,629,798 1,418,561 1,631,707 -

910 Trainimi i Mësuesve - 970,271 847,337 704,062 690,612 728,383 -

911 Zhvill imi i Planprogramit - 208,265 238,258 243,565 205,935 213,434 -

918 Instituti Pedagogjik i Kosovës 21 128,979 164,011 277,654 268,449 304,523 -

925 Programi i Arsimit Bazik - 1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 -

975

Agjencia e Arsimit dhe Aftësimit Profesional

dhe Arsimit për të Rritur 495 - - - 50,434 3,062,847 -

981 Investimet kapitale në Arsimin Parauniversitar - - - - - 10,489,000 10,489,000

495

Bashkëfinancim me Kuvendin Komunal të

Mitrovicës së Veriut, Zveçanit, Zubin Potokut

dhe Leposaviqit - - - - - 2,000,000 2,000,000

232 30,149,301 34,401,593 28,461,508 31,099,452 9,176,506 4,000,000

232 29,583,435 34,200,393 28,233,777 28,815,704 8,322,833 4,000,000

- 565,866 201,200 227,731 283,748 253,673 -

- - - - 2,000,000 600,000 -

113 Administrata Qendrore 160 29,997,306 34,200,907 28,254,429 30,909,249 8,442,426 4,000,000

114 Zyra e Ministrit 9 151,995 200,686 207,079 190,203 208,411 -

980 Inspektoriati i Arsimit të Kosovës 63 - - - - 525,669 -

- 153,512,228 158,960,941 160,509,770 181,298,544 184,969,789 10,899,578

920 Grandi specifik i arsimit& granti qeveritar 145,075,027 148,865,519 150,347,982 172,116,457 173,178,155 5,807,093

Të hyrat vetanake (21-22) 8,437,201 10,095,422 10,161,788 9,182,086 11,791,634 5,092,485

218,939,720 230,387,163 230,454,964 262,254,192 270,289,646 33,914,040

Financimi i sektorit të arsimit në Kosovë (nga granti qeveritar, të hyrat vetanake dhe huamarrja)

Financimi i arsimit në nivel komunal

Financimi i arsimi në total:

Granti i përgjithshëm-10

Të hyrat vetanake (21-22)



Financimi nga huamarrja

Granti i përgjithshëm -10

Finacimi nga huamarrja

Arsimi i Lartë dhe Shkenca Totali

Arsimi Parauniversitar -Totali

Shërbimet e Administratës Qendrore-Total

Gjithsej: MASHT/Arsimi i Lartë, UP, ASHAK , BK, AKSP

MASHT (Granti i përgjithshëm)

MASHT (Të hyrat vetanake 21-22)

MASHT (Financimi nga Huamarrja)



Tabela Nr.. Kostoja implementuese e Planit Strategjik të Arsimit në Kosovë për vitin 2014

Nënsektori Kostoja e

gjithëmbarshme e vitit 2014

Investimet e gjithëmbarshme të

vitit 2014

Kostoja e planifikuar minus

investimet e realizuara për vitin

2014

Përqindja e realizimit të PSAK-ut

për vitin 2014

1. Arsimi Parauniversitar

44,182,229 34,083,191

(10,099,038) 77.1%

2. Edukimi Parashkollor 3,216,720 681,315

(2,535,405) 21.2%

3. Aftësimi dhe Aftësimi profesional

8,648,740 3,051,326

(5,597,414) 35.3%

4. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve

2,064,930 9,813,283 7,748,353 475.2%

5. Arsimi i lartë 19,118,860 17,661,126

(1,457,734) 92.4%

6. Arsimi i të rriturve 1,136,010 48,590

(1,087,420) -4.3%

7. TIK 15,356,800 2,613,512

(12,743,288) 17.0%

8. Ndërtimi i kapaciteteve për MASHT-in dhe agjencitë qendrore

300,250 1,154,330 854,080 384.5%

Gjithsej 94,024,539 69,106,674

(24,917,865) 73.5%

76

TABELA: Donacionet nga partnerët zhvillimor - shumat e zotuara dhe realizuara për 2011-2015

Nënsektorët e PSAK

Shuma e projekteve të zotuara 2011

Shuma e projekteve të

realizuara 2011



realizuara 2012


zotuara 2013


realizuara 2013



realizuara 2014


zotuara 2015

Shuma e projekteve të zotuara

2016

Arsimi i të rriturve

309,012

-

810,909.90 676,834

-

-

-

-

-

Ndërtimi i kapaciteteve -Agjencit Qendrore

192,756

35,000

1,686,301

1,693,733

421,282

-

3,134,728

1,099,064

1,658,160

-

Arsimi i lartë 4,375,535

5,000

3,521,227

2,054,660

13,385,777

4,172,652

11,004,164

7,477,269

2,744,504

2,000,000

TIK 1,834,672

18,000

36,040

36,040

-

-

-

-

359,476

-

Edukimi Parashkollor dhe parafillor

150,000

82,000

1,508,142

971,475

320,000

185,000

399,460

382,460

302,000

-

Arsimi parauniversitar

8,263,409

5,597,149

335,063

359,044

3,805,952

2,659,545

1,356,855

1,126,012

992,365

578,255

Zhvillimi profesional i mësimëdhënësve

2,228,384

50

2,059,996

4,405,912

3,488,718

5,197,956

4,179,741

5,750,061

1,749,000

-

AAP 9,168,176

2,454,916

1,683,187

2,470,094

4,445,302

3,792,052

5,104,454

2,575,179

1,158,068

-

Total 26,521,944

8,192,115

11,640,866

12,667,791

25,867,031

16,007,206

25,179,401

18,410,045

8,963,573

2,578,255

Documents

VLADA KOSOVA - masht.rks-gov.net · 2014 Rishikimi i Përbashkët Vjetor - Plani Strategjik i Arsimit të ... E veçanta e PSAK këtë vit është se përveç procesit të rishikimit