Vreme i kVreme i klimalima

Klima Klima (podneblje) – skup vremenskih pojava (tj. atmosferskih (podneblje) – skup vremenskih pojava (tj. atmosferskih procesa) koji karakterišu srednje fizičko stanje atmosfere bilo procesa) koji karakterišu srednje fizičko stanje atmosfere bilo iznad nekog mesta bilo iznad veće ili manje teritorije.iznad nekog mesta bilo iznad veće ili manje teritorije.

Srednje stanje se dobija na osnovu dugogodišnjih osmatranja Srednje stanje se dobija na osnovu dugogodišnjih osmatranja izračunavanjem srednjih vrednosti, ekstrema, odstupanja i izračunavanjem srednjih vrednosti, ekstrema, odstupanja i frekvencije pojave pojedinih elemenatafrekvencije pojave pojedinih elemenata

Najvažniji faktori: intenzitet sunčevog zračenja, cirkulacija Najvažniji faktori: intenzitet sunčevog zračenja, cirkulacija vazduha u atmosferi i karakter podloge tokom dugogodišnjeg vazduha u atmosferi i karakter podloge tokom dugogodišnjeg perioda.perioda.

Vreme i klimaVreme i klima

Biološka definicija: klima je kompleks klimatskih uslova koji sa drugim činiocima neke određene sredine određuju postojanje, razvitak, razmnožavanje i premeštanje živih organizama

Po geografskoj definiciji, klima je skup atmosferskih stanja koja vladaju na određenom delu površine Zemlje.

VremeVreme – utiče na kvantitet i kvalitet prinosa u toku – utiče na kvantitet i kvalitet prinosa u toku jedne godinejedne godine

KlimaKlima – služi za reonizaciju kulturnih biljaka i životinja – služi za reonizaciju kulturnih biljaka i životinja

Vreme i klima poljoprivredna proizvodnja Vreme i klima poljoprivredna proizvodnja

Klima atmosfere i klima zemljišta

Klima atmosfere (sloj debljine 10 – 12 km)

Makroklima – obuhvata veliki prostor (100 – 10 000 km) nekog regiona Makroklima – obuhvata veliki prostor (100 – 10 000 km) nekog regiona ili subregiona u granicama sličnih klimatskih struktura i istih ili subregiona u granicama sličnih klimatskih struktura i istih klimatskih tipova (klima ravnica, stepa); osmatranja sa standardne klimatskih tipova (klima ravnica, stepa); osmatranja sa standardne meteorološke stanicemeteorološke stanice

Mezoklima – ograničena na manju oblast (1 - 100 km). To je oblast koja Mezoklima – ograničena na manju oblast (1 - 100 km). To je oblast koja je pod istim klimatskim uticajem, ali je ograničena na izdvojene je pod istim klimatskim uticajem, ali je ograničena na izdvojene geografske jedinice (klima rečne doline, jezera, šume) ; osmatranja sa geografske jedinice (klima rečne doline, jezera, šume) ; osmatranja sa standardne meteorološke stanice sa specifičnom lokacijomstandardne meteorološke stanice sa specifičnom lokacijom

Topoklima – klima malog prostora (1 – 100 km) koji se u topografij može Topoklima – klima malog prostora (1 – 100 km) koji se u topografij može

izdvojiti kao posebna celina (dolina, vrh planine); standardna + dodatna izdvojiti kao posebna celina (dolina, vrh planine); standardna + dodatna merenja merenja

Mikroklima – klima malog prostora ageografske veličine (0,1–100 km); Mikroklima – klima malog prostora ageografske veličine (0,1–100 km); merenja se obavljaju po specijalnim metodamamerenja se obavljaju po specijalnim metodama

Podela klime Podela klime

NAZIV Prostorni razmer (km)

Visina (km) Primer

MAKROKLIMA 102-104 10-12 Panonska nizija

MEZOKLIMA 100-102 10-12 Novi Sad

TOPOKLIMA 10-1-100 1 Petrovaradinska tvrđava

MIKROKLIMA 10-4-10-1 0.1 Sahat-kula

KosmičkiKosmički

Zračenje Sunca i nebaZračenje Sunca i neba

TelurskiTelurski

zemljino izračivanje i protivzračenje atmosferezemljino izračivanje i protivzračenje atmosfere radioaktivnostradioaktivnost sadržaj prašine i drugih čestica u vazduhusadržaj prašine i drugih čestica u vazduhu

Geološki Geološki

propustljivost zemljišta za sunčevo i nebesko zračenjepropustljivost zemljišta za sunčevo i nebesko zračenje provodljivost zemlje za temperaturu i toplotuprovodljivost zemlje za temperaturu i toplotu

Klimatski elementi Klimatski elementi

Meteorološki Meteorološki

temperatura zemljišta i vazduhatemperatura zemljišta i vazduha vazdušni pritisakvazdušni pritisak vlažnost vazduha i zemljištavlažnost vazduha i zemljišta intenzitet isparavanjaintenzitet isparavanja oblačnost i trajanje sunčevog sjajaoblačnost i trajanje sunčevog sjaja padavine i prisustvo snežnog pokrivačapadavine i prisustvo snežnog pokrivača pravac i brzina vetrapravac i brzina vetra elektricitet u vazduhuelektricitet u vazduhu

Klimatski elementi Klimatski elementi

Astronomski

Zemljina rotacija i revolucija

Geografski

geografska širina i dužina opšti raspored kopna i mora nadmorska visina reljef zemljišta vrsta podloge vegetacioni pokrivač delatnost čoveka

Meteorološki

osobine atmosferske cirkulacije, smena i transformacija vazdušnih masa

osobine atmosfere oblačnost i padavine

Klimatski činioci (faktori) Klimatski činioci (faktori)

Klimatski modifikatori

Klimatski modifikatori prvog reda su: nehomogenost Zemljine površine (podela na kopno i more), raspored kopna i mora na površini s obzirom na oblik obale, kao i susedstvo hladnih i toplih vodenih struja u okeanima i morima. Ovi modifikatori izazivaju velike promene u solarnoj klimi i važe za najjače modifikatore

Klimatski modifikatori drugog reda su visina i pravac pružanja planinskih lanaca i reljef zemljišta, u šta spada i ekspozicija mesta. Pod ekspozicijom mesta se misli na izloženost mesta Sunčevim zracima.

Klimatski modifikatori trećeg reda su vegetacija (šume, džungle, poljoprivredne kulture, pašnjaci itd.), jezera, snežni pokrivač, i mnogi drugi modifikatori. Zanimljivo je istaći da često modifikatori trećeg reda modifikuju solarnu klimu više nego oni drugog reda

Primeri

Uticaj Zemljine rotacije na klimu Uticaj kopna i mora na klimu Uticaj planina na klimu Uticaj prirodnih pokrivača na klimu

Klimadijagram po Walteru

Predstavlja klimatske karakteristike nekog podrucija i njegove pogodnosti za biljnu proizvodnju.

Tipovi klima po Köppenovoj klasifikaciji

Klime AEkvatorska (Af) · Monsunska (Am) · Savanska (Aw, As)

Klime BPustinjska (BWh, BWk) · Polupustinjska (BSh, BSk)

Klime C

Vlažna subtropska (Cfa, Cwa) · Oceanska (Cfb, Cwb, Cfc) · Mediteranska (Csa, Csb)

Klime D

Vlažna kontinentalna (Dfa, Dwa, Dfb, Dwb) · Subarktička (Dfc, Dwc, Dfd, Dwd) · Kontinentalna (Dsa, Dsb) · Ostale kontinentalne (Dsc, Dsd)

Klime EPolarna (ET, EF) · Alpska (ET/H)

Prema Köppenu postoji pet klimatskih razreda:A - klime = tropske kišne klime; srednja temperatura svih mjeseci je jednaka ili viša od 18 °CB - klime = suhe klime; temperaturne granice nisu određene, nego se određuju kombinacijom temperature i padalinaC - klime = umjereno tople kišne klime; srednja temperatura najhladnijeg mjeseca nije niža od -3 °C, a najmanje jedan mjesec ima srednju temperaturu višu od 10 °CD - klime = borealne ili snježno – šumske klime; srednja temperautra najhladnijeg mjeseca niža je od -3 °C, a srednja temperatura najtoplijeg mjeseca je iznad 10 °CE - klime = snježne klime; srednja temperatura najtoplijeg mjeseca je jednaka ili manja od 10 °CSvaki od navedenih klimatskih razreda , osim razreda E, dijeli se u podskupine dodavanjem drugog slova kojim se označuje stupanj vlažnosti.

Klima svakog mesta na Zemlji zavisi od njegove geografske sirine, odnosno od intenziteta sunceve svetlosti koja pada pod opdredjenim uglom na Zemljinu povrsinu. Na gornjoj slici mozete videti Zemljin polozaj u odnosu na Sunce u 4 karakteristicne tacke na njenoj orbiti. Zbog ovih faktora razlikujemo 3 tipa klimatskih pojaseva: zarki, umereni i hladni

Hladni pojas

Hladni pojasevi leze izmedju polova igodisnje izoterme od 10 C. U ovim pojasevima duvaju suvi i hladni vetrovi. Ovaj pojas se prostire izmedju polarnica i polova (severnog i juznog). Razlikuju se 2 tipa: hladni i polarni pojas.

Hladni pojas, zastupljen je u Sibiru, Kanadi i Grenlandu.

Polarni tip se odlikuje ekstremno niskim temperaturama tokom cele godine. Ovom tip pripadaju Arktik i Antarktik

Umereni pojas

Umereni pojasevi leze izmedju srednjih godisnjih izotermi od 20 i 10 stepeni po Celzijusu.Imaju po cetiri godisnja doba:leto,jesen,zimu, proleće.

3 kontinenta koji svojim najvecim delom pripadaju ovom pojasu: Evropa, Azija i Severna Amerika. Razlikuju se 5 klimatskih tipova : suptropski,kontinentalni, ostri kontinentalni, atlantski i planinski tip.

Prvi tip se odlikuje toplim i suvim letima i blagim kisnim zimama. Ovom tip pripadaju oblasti na granici zarkog i umerenog pojas.Odlike drugog tipa su hladne vlazne zime vrlo topla leta.Ovom klimatskom tipu pripada i klima nase zemlje.3.tip se odlikuje toplim letom i ekstremno hladnim zimama, jer ovom tipu pripadaju oblasti na granici sa hladnim pojasom. Atlantski tip je najizrazitiji u zapadnoj Evropi i istocnoj obali SAD. Planinski tip je karakteristican za oblasti sa nadmorskom visinom iznad 800 m. Najizrazitiji je u Alpima i Stenovitim planinama u Severnoj Americi

Zarki pojas

Zarki pojas se odlikuje visokim temperaturama vazduha. Za klimu ovog pojasa veliki znacaj imaju stalni vetrovi: pasati i antipasati.Ova oblast se prostire oko Ekvatora.Afrika i Juzna Amerika koje najvecim delom zahvataju tu oblast.Ipak u ovom klimatskom pojasu razlikujemo 4 klimatska tipa: topli i vlazni tip, topli i periodicno vlazni tip,stepski tip i pustinjski tip.

Prvi tip se odlikuje visokim i ujednacenim temperaturama,odsustvom vetrova i obiljem svakodnevnih popodnevnih padavina.Primer:oblast oko Amazona i Konga.Drugi tip se odlikuje vlaznim letom i suvom zimom.Ovaj tip je rasprostranjen u Indiji,na Dekanu i Indokini.Stepski tip ima visoke temperature i malo padavina ( ispod 500 mm ),a zastupljen je u juznoj Africi, Iraku, Iranu, Meksiku i delu Austaralije.Pustinjski tip ima visoke srednje godisnje temperature (i velike dnevne amplitude) i veoma malo padavina,a ponekad ih nema godinama.Ovaj tip je zastupljen u zapadnoj Africi,Meksiku, na zapadu Argentine ...

Klima Evrope

Najveći deo evropskog kontinenta lezi u severnom umerenom pojasu gde dominira umerena klima. Zapadni deo Evrope otvoren je ka Atlanskom okeanu i na njega utiče topla Golfska struja i zapadni vetrovi, što uslovljava okeanski tip umerene klime na znatnom delu zapadnoevropske teritorije. U Evropi se moze izdvojiti nekoliko tipova klime:

okeanska klima se javlja u nižim predelima i uz obalu Atlantika. Okeansku odlikuju blage zime, sveža leta i umerena količina padavina koja je ravnomerno rasporedjena tokom godine.

kontinentalna klima je zastupljena na istoku i severoistoku Evrope kao i u nizijama i dolini reke Dunav. Karakterišu je vruća leta, oštre zime i mala količina padavina.

umereno kontinentalna klima je prelazni oblik klime koji se javlja u delovima Evrope između pojaseva okeanske i kontinentalne klime. Idući ka istoku ona poprima sve izrazenija kontinentalna obiljezja.

klima tundre je klima koju odlikuju duge i hladne zime. Vlada na krajnjem severu Evrope.

planinska klima ima takođe duge i hladne zime a vlada na najvišim planinama.

sredozemna klima se javlja na sredozemnom obodu Evrope i odlikuju je vruća, sušna leta i duge, kišovite zime.

Srednja temperatura se kreće od 24C u julu i 3C u januaru. Na Atlantskim ostrvima do 12C u januaru i 29C u junu. Sušnost klima se povećava od severozapada ka jugoistoku.

Srednja godišnja visina padavina krece se od 1500-2000 mm (ponegdje i vise)na planinama, do 200 mm uz obale Kaspiskog jezera. Sa izuzetkom Sredozemlja, na većini teritorije padavine su obilne pretežno u letnjoj polovini godine.