Vukova reforma

Vukova reforma

Vuk Stefanovi Karadi (1787-1864) znaajan je u istoriji srpskog jezika zbog reforme jezika, zalaganju da narodni jezik bude knjievni, kao i zbog pisanja prvih srpskih gramatika i renika. Rad Vuka Karadia znaajan je i u istoriji knjievnosti jer nam je upravo njegov saklupljaki rad sauvao brojne srpske narodne pesme, prie, zagonetke i obiaje.

Godine1813. Vuk Karadi odlazi u Be gde upoznaje Jerneja Kopitara.Godine1814. u Beu objavljuje dve knjige:

1)Pismenica serbskoga jezika po govoru prostoga naroda pisana(prva srpska gramatika, Vuk ju je napisao po ugleda naSlovensku gramatikuAvrama Mrazovia)

2)Mala prostonarodna slavenoserbskapjesnarica(u njoj se Vuk slui reformisanom irilicom Save Mrkalja; delo Mrkaljevo se zoveSalo debeloga jera libo Azbukoprotres)Vuk Karadi uvodi nova slova u azbuku:lj, nj, , d, , j.Glasoveidpreuzima iz starih rukopisa, ideju za glasmu daje Lukijan Muicki, a glasjpreuzima iz latinice.

Godine1818.objavljeno je prvo izdanjeSrpskog rjenikasaSrpskom gramatikomu Beu. Renik se sastojao od 26000 rei koje su bile akcentovane, a prevod rei na nemaki i latinski uradio je Jernej Kopitar.U ovom delu Vuk Karadi prvi put koristi svoju reformisanu azbuku.Savremenici su imali odreene zamerke na njegov rad, a to su:1) rad renika narodnog jezika koji su smatrali primitivnim,2) zbog slovajkoje je koristio iz latinice ime su mislili da on eli da pokatolii narod,3) zbog nepristojnih rei.

Godine1836.Vuk Karadi poinje da pie glashu izdanjuSrpskih narodnih poslovica.Smatrao je da je tako bolje i ispravnije jer je glashposotojao ve u dubrovakoj knjievnosti i u govoru Crne Gore i kod muslimana.

Godine1839.Vuk odustaje od jekavskog jotovanja suglasnikadit,pa umestoevojka,eratipiedjevojkaitjerati. Ovim je Vuk zavrio svoju reformu pravopisa i jezika.

Godina1847.bila je godina trijumfa Vukovih ideja i te godine su objavljena etiri vrlo znaajna dela:1)Pesme, Branko Radievi,2)Gorski vijenac, Petar II Petrovi Njego,3) Vukov prevodNovog zavjeta,4)Rat za srpski jezik i pravopis, ura Danii.Sva etiri dela pisana su narodnim jezikom i tampana su Vukovim pravopisom, osimGorskog vijencakoji je tampan starim pravopisom.

Godine1850.bio je Knjievni dogovor u Beu izmeu Srba i Hrvata o zajednikom knjievnom jeziku. Kao osnovica uzeto je tokavsko nareje i ijekavski izgovor.

Godine1852.objavljeno je drugo izdanjeSrpskog rjenika sa oko 47000 rei, koje su bile akcentovane. Vukov saradnik na drugom izdanju bio je ura Danii.

Godine1864.Vuk Karadi umire u Beu i biva sahranjen u Beogradu u Sabornoj crkvi.

Zvanina pobeda Vukove reforme jezika i pravopisa bila je1868.godine.

Vukovim reformama u srpski jezik je uveden fonetski pravopis, a srpski jezik je potisnuo slavenosrpski jezik koji je u to vreme bio jezik obrazovanih ljudi.Borba je poela Vukovom kritikom romana Usamljeni junoa 1815. i Ljubomir u Elisijumu 1817. Milovana Vidakovia. Kritika je bila usmerena na loe pievo poznavanje jezika, koji je predstavljao nesreenu meavinu imenskih i glagolskih oblika starog, slovenskog i narodnog jezika. Kako je Vidakovi u to vreme bio najpopularniji srpski pisac, pa je ovakav Vukov napad izazvao buru u knjievnoj javnostiCrkva i njeni najvii predstavnici su prednjaili meu Vukovim protivnicima. Karlovaki mitropolit Stefan Stratimirovi, je ve posle prvih Vukovih knjiga, dejstvovao preko budimskih vlasti da se onemogui tampanje knjiga. Stratimirovi se posebno nije mirio sa Vukovom azbukom, zbog izbacivanja starih irilinih slova i uvoenja slova J, smatrajui to naputanje pravoslavlja i pokatoliavanjem.

Pored srpske crkve, najvei Vukov protivnik je bio Jovan Hadi (pseudonim Milo Sveti), osniva i predsednik Matice srpske i jedan od najobrazovanijih Srba tog vremena. Hadi, koji je u poetku bio Vukov saradnik, ali su se kasnije razili po pitanjima jezika, je 1837. poeo polemiku sa Vukom Karadiem. U spisu Sitnice jezikoslovne, Hadi je dao upustva za rad buduim gramatiarima. Vuk je potom napisao svoj Odgovor na sitnice jezikoslovne, u kom je zamerio Hadiu na slabom poznavanju narodnog jezika i neprincipijalnosti u pisanju. Vukov odgovor je bio otar, pa je Hadi nastavio polemiku napisavi nekoliko lanaka i broura (Utuk I, Utuk II, Utuk III...).

Polemika izmeu Karadia i Hadia je trajala skoro deceniju, a Karadi je odneo pobedu tek 1847.

Sakupljanje narodnih obiaja

Specifian ivot srpskog naroda za vreme vladavine Turaka, izolovan do savremenosti, uinio je da se arhaina patrijarhalna verovanja i obiaji u njemu dugo ouvali. Stoga je Vuk Karadi predano radio na opisivanju narodnog folklora. Srpski rjenik je pruio prve bogate opise obiaja i verovanja naroda. Tumaei pojedine rei, Vuk je unosio i opise.

Jakob Grim - Bio je prijatelj Vuka Stefanovia Karadia; nemakoj publici prikazivao je Vukove zbirke, prevodio srpske narodne pesme, a preveo je i Vukovu Srpsku gramatiku. . , , , , , , .