[5] Delistraat ‘Ik heb mijn hart op Katendrecht verloren, het was een woning in de Delistraat, daar liet ik mij door vleierij bekoren…’ (Jaap Valkhoff). Tot circa 1900 was Katendrecht een idyllisch boerendorp met mooie landhuizen in het groen. Voor de aanleg van de Maashaven verdween het dorp en moesten de inwoners huis en haard verlaten. Op De Kaap, zoals het in de volksmond heet, kwamen havenarbeiders en zeelui wonen. Het werd een multiculturele volkswijk, een vrijstaat berucht om opiumgebruik, gokken en smokkel. In de meer dan 60 havenkroegen waren de meisjes zoals Zwarte Nan, Griekse Trees en Betsie de Bult een bekende verschijning. Maasnimfen oefenden ook het oudste beroep uit, maar dan op de aangemeerde schepen. Op dit plein bevond zich Chong Kok Low, één van de oudste Chinese restaurants van Katendrecht. Haaienvinnensoep en ‘loembia’ stonden natuurlijk op het menu. De handelsgeest van de Chinezen was in de crisisjaren ’30 al overduidelijk toen zij als pindakoekjesventers langs de deuren gingen met “pinda pinda lekka lekka”. Theater Walhalla aan de Sumatraweg, herkenbaar aan de opvallende gevel, was vroeger de beroemde dancing Walhalla. De muziekband speelde er hoog op het podium, zodat bij dronkenmansgevechten gewoon kon worden doorgespeeld. Tegenwoordig is dit plein op De Kaap opnieuw ‘the place to be’ met bruisende culturele activiteiten, trendy winkels en verrassende multiculturele restaurants. Het muziekfestival ‘De Nacht van de Kaap’ is een jaarlijkse happening met meezingers en sterke verhalen van vroeger.

[9] ketelbinkie Een zeemanshart. In de hand van deze bronzen ‘Ketelbinkie’ (1973) van Huib Noorlander zie je een keteltje voor de koffie aan boord. Een ketelbinkie was de jongste op het schip, het manusje-van-alles en sliep in het vooronder. Ketelbinkies kennen we nu niet meer. In 1874 kwam er in Nederland een einde aan de kinderarbeid. Voor het destijds zware beroep van roeier worden nog steeds mensen opgeleid. U passeerde net al het kunstwerk ‘De Roeiers’ (2000) van Yair Aschkenasy. Met ontzag werd opgekeken naar de gespierde roeiers, zoals Jan de Sok en Jan de Knar. Vroeger roeiden ze met houten boten naar de grote zeeschepen om de trossen op te halen en op de bolder te zetten. Nog steeds is het zwaar werk, maar de roeiers van de Koninklijke Roeiers Vereeniging Eendracht zijn nu gemotoriseerd. Wanneer er een schip aankwam in de haven was het, net als nu, een drukte van belang. Alleen als je aangesloten was bij het zakkendragersgilde mocht je goederen in een zak van de schepen lossen en laden. Er was niet altijd genoeg werk voor iedereen, dus werd het verdeeld door te gooien met een dobbelsteen. De zakkendrager is het op één na oudste beroep! Turf in tonnen scheppen, werd alleen door vrouwen gedaan. Turftonster werd je niet zomaar. Alleen de allerarmsten, zoals weduwen, deden dit werk. Door de bootwerkers werd natuurlijk wel eens wat suiker, koffie of noten voor eigen gebruik meegenomen. Dit heette een katje en ging stiekem mee in het klootzakkie, dat aan de broekriem hing.

[13] ss rotterdam Onder veel belangstelling en luid getoeter kwam op 4 augustus 2008 het stoomschip ‘Rotterdam V’ de Maashaven binnenvaren. Het schip werd permanent afgemeerd aan het 3e Katendrechtsehoofd. In 1958 werd ze door koningin Juliana ‘Rotterdam’ gedoopt en in 1959 in gebruik genomen voor de trans-Atlantische lijnvaart en als cruiseschip. De reclameslogan ‘Around the world in eighty days’ bleek succesvol. De ‘Grande Dame’ bood plaats aan 1456 passagiers en is het grootste passagiersschip ooit in Nederland gebouwd. Ongeveer 30 architecten en kunstenaars waren betrokken bij het interieur, dat samen met het sierlijk gevormde schip één geheel vormt! Tijdens de trans-Atlantische reizen had het schip een eerste en tweede klasse. Om ervoor te zorgen, dat passagiers van verschillende

klassen elkaar niet tegenkwamen, werd een uniek trappenhuis ontworpen. Hierin werden trappen scharend aangebracht; ze beginnen naast elkaar, maar klimmen tegengesteld. Door schuifwanden werden de vestibules gesplitst. Deze zes glazen scheidingswanden van kunstenaar Willem Akkermans hebben elk een thema, zoals waterflora en fauna. Loop gerust even vrijblijvend binnen om zelf dit unieke trappenhuis te bekijken. Op het schip is ook werk te vinden van de Katendrechtse kunstenaar Wally Elenbaas en te bezichtigen met een tour. Na een renovatie, waarbij 576 hutten tot 254 hotelkamers werden gerestyled, kreeg het schip in 2010 een multifunctionele bestemming. Hotel New York en Rotterdam V waren beide ooit eigendom van de Holland-Amerika Lijn en vormen nu een unieke maritieme belevenis op de Kop en de Kaap.

[3] hoofdkantoor hal Emigreer per schip !....u vaart er wel bij! stond op het affiche uit 1959 van de Holland-Amerika Lijn. De in 1873 opgerichte rederij vervoerde in het begin vooral vracht, maar werd groot door het toenemende aantal passagiers. Vanuit dit voormalige hoofdkantoor van de HAL (1901) werd voor emigranten en Oost-Europese landverhuizers de overtocht geregeld naar Noord-Amerika. Ze maakten de grote stap vanwege werkeloosheid, woningnood of (geloofs)vervolgingen. Vóór de reis moesten zij 10 dagen in quarantaine om gevaccineerd, ontluisd en ontsmet te worden. Dit was belangrijk, want voor ze werden toegelaten als Amerikaan, was er een strenge medische keuring op Ellis Island. De rederij moest de ongezonde passagiers kosteloos terugbrengen naar Nederland. Een deel van het hoofdkantoor van de HAL staat er nog en kreeg een nieuwe bestemming als hotel. Hotel New York opende in 1993 met 72 bijzondere hotelkamers en 7 kleurrijke zalen. Vanuit de hotelkamers in de twee torens met het groene dak is het uitzicht over rivier en stad spectaculair! De windvaan op de rechtertoren verwijst naar het schip ‘de Halve Maen’ van Henry Hudson, de ontdekker van Manhattan, het latere New York. Opvallend zijn de zakkendragers op de voorgevel en de vier reliëfs, met elk twee figuren uit verschillende werelddelen. Het monumentale gebouw is een blikvanger tussen de skyscrapers op de Wilhelminapier. Tegenwoordig zit het Europese hoofdkantoor van de HAL in Montevideo (2005) naast Hotel New York. Veel namen van nieuwe gebouwen op de pier, bijvoorbeeld Montevideo en New Orleans (2010), verwijzen naar oude pakhuizen en herkomst van de goederen.

Heen en weer tussen Hotel New York en stoomschip Rotterdam over de Wilhelminakade en Katendrecht.Wandeling duurt ca. 60 minuten en heeft 13 punten

met interessante informatie en leuke weetjes.

[2] Cruise terminal "Toen wij van Rotterdam vertrokken...". Vergelijk eens het 124 meter hoge moderne World Port Center (2001) met de circa 20 meter hoge Cruise Terminal. Dit gebouw (1949) met de zes halfronde schaaldaken heeft een aankomsthal voor passagiers van over de hele wereld. Grote cruiseschepen, zoals onder andere de Queen Mary II en de Rotterdam VI meren hier aan. Via een lange passagiersbrug komen de reizigers op de wal. Bij vertrek worden de schepen net als vroeger muzikaal uitgezwaaid door een Shantykoor. Eind 19de eeuw duurde de overtocht naar New York ongeveer 10 dagen. In de 3e klasse reisden vrouwen en mannen van elkaar gescheiden en tussendeks zonder daglicht. Tijdens de zware reis, die ongeveer 60 gulden kostte, werd alvast de Engelse taal geoefend. In de eerste 25 jaar na de oprichting van de HAL werden 90.000 kajuitpassagiers en 400.000 3e klasse passagiers vervoerd. Het glazen gebouw naast de Cruise Terminal is het Maritime Simulation Rotterdam. In dit hightech simulatie centrum worden trainingen gegeven om grote schepen te kunnen besturen. Op weg naar Hotel New York passeren we aan de Wilhelminakade het opvallende Las Palmas (1953). Dit was ooit het werkplaatsengebouw van de HAL met een smederij, zeilmakerij en polijstinrichting. Al het tafelzilver voor de cruiseschepen werd hier gepolijst. Na een renovatie (2008) heeft Las Palmas een andere bestemming gekregen met o.a. kantoorruimte, het Nederlands Fotomuseum en een restaurant. Kijk eens naar boven! De opvallende ovale opbouw staat op 23 ranke stalen kolommen en lijkt te zweven.

{ Heen en Weer }

Koninginnehoofd

Wilh

elminak

ade

Westerdam

Statendam

Edam

Otto Reu

chlin

weg

Antonie Plat

ekade

Landverhuizersplein

Hollan

d Amerika

kade

Veerlaan

Veerlaan

Atjehstraat

Atjehstraat

Tolhuisstraat

Rechthuislaan

Rechthuisstraat

Tolhuislaan

Brede Hilledijk Brede Hilledijk

Brede Hilledijk

Maashaven Noordzijde

Maashaven Noordzijde

Maashavenkade

Tolhuislaan

2e Kate

ndrechtse

hoofd

Kaappark

Buizenpark

3 e Katendrechtsehoofd

Katendrechtsestraat

Katendrechtsestr

aat

Ertsstraat

Staa

lstr

aat

Staa

lstr

aat

Maashavenkade

Ove

rzet

veer

Nieuwe M

aas

Rijnhaven

HOTEL NEW YORK

SS ROTTERDAM

Maashaven

Nieuwe M

aas

FENIXLOODSEN

LINKER VEERDAM

THEATER WALHALLABELVEDERE

DELIPLEIN

CRUISE TERMINAL

LAS PALMAS

WORLDPORT CENTER

Sumatrastraat

Walhallalaan

Maashaven Noordzijde

Fruitlaan

Ster

appe

lhof

BODY HOUSE

CHINESE KERK

Pontveer

Belle

fleur

hof

Stoo

mbo

otve

er

MONTEVIDEO

Bold

erpa

d

Duk

dalfp

ad

Parl

evin

kerp

ad

Roei

erpa

d

Duk

dalfp

ad

2e Kate

ndrechtse

haven

WOONTORENS NEPTUNUS EN POSEIDON

RIJNHAVENBRUG

Lombokstraat

Timorstraat

Maashavenstraat

Ambonpad

WodanstraatFreijapad

Frui

tlaan

' '

KETELBINKIEDE ROEIERS

Katendrech

ehof

ts

[1 ]

[2]

[3][4]

[1 ] Koninginnenhoofd / Holland AmerikakadeHier aan de kade met de wind in de haren ruik je de zee en ervaar je de dynamiek van de Kop van Zuid aan de Nieuwe Maas. Vanaf deze plek vertrokken duizenden emigranten en landverhuizers naar Amerika. Ze hoopten op een betere toekomst. Het kunstwerk ‘Lost Luggage Depot’ van Jeff Wall, met afgietsels van verloren voorwerpen, symboliseert het emotionele afscheid. In de havenge-bouwen van toen en de skyscrapers van nu wordt gewerkt en tegenwoordig ook gewoond!

[4] Rijnhavenbrug

Ga eens zitten op 1 van de bankjes op de Rijnhavenbrug (2012), in de volksmond ‘Vluggertje’ genoemd. De stoere brug over de Rijnhaven verbindt de pier met Katendrecht en werkt als een ‘bierpul met een deksel’. In deze haven werd los van de kade lading gelost en geladen in binnenvaartschepen. Aan de overkant van het Nieuwe Luxor Theater (2000) staan historische havengebouwen zoals het Rijksmonument pakhuis Santos (1903). Dit pakhuis en de Fenixloodsen hebben nu een woonbestemming.

[6 ] Belvedere

Swingen op de Kaap. In “Negro Palace Belvédère”, op de hoek van de Rechthuislaan, werd in de Tweede Wereldoorlog de door de Duitsers niet-toegestane jazzmuziek gespeeld. Katendrecht was voor de Duitse soldaten verboden gebied vanwege alle ‘verleidingen’. Voor onderduikers was De Kaap daardoor een veilige plek. Kunstenaar Wally Elenbaas en zijn joodse vrouw vonden op de bovenste etages van Belvédère een onderduikplek. Belvédère is nu een ontmoetingscentrum, waar verhalen van Rotterdammers centraal staan.

[7 ] Linker veerdam

Heen en Weer. Boeren, burgers en buitenlui ontmoetten elkaar bij deze belangrijke oversteekplaats over de Maas. Ook koning Lodewijk Napoleon, de eerste koning van Holland, reisde begin 1800 vanuit Parijs via Katendrecht naar Den Haag. Eerst voer er een zeilboot, later een stoomraderboot. Vanaf 1901 ging de veerboot de ‘Heen en Weer’ tot in 1968 de metro kwam. Stap eens op de watertaxi, het is nog altijd een beleving door het opspattende water en de vergezichten!

[1 0] Hoek uitzicht MaastunnelEven uitwaaien aan de Maas. Op beide oevers staan de ventilatiegebouwen van de Maastunnel met groenkoperen dak. Deze 1373 meter lange tunnel onder de Maas, was de eerste autotunnel van Nederland en ligt 20 meter onder N.A.P. Hij werd nooit officieel geopend. Het verhaal gaat dat een paar straatschoffies in 1942, midden in de Tweede Wereldoorlog, een kijkje namen bij de nieuwe tunnel. Ze stapten op de roltrap en namen de tunnel zo als eersten in gebruik.

[11 ] KaapparkOogje in het zeil… Vanuit de twee roodbruine woontorens Neptunus en Poseidon (2004) is er rondom een fantastisch uitzicht. De wandelkade langs de Nieuwe Maas loopt door naar het Kaappark. Dit park vormt de verbinding tussen de bestaande bebouwing op Katendrecht en de nieuwbouw. Neem ook eens een kijkje in de Walhallalaan met o.a. het ‘Body House’ op nummer 94. Sinds 2009 is er weer een Chinese kerk op Katendrecht, waardoor de Chinese kerkgemeente terugkeerde.

[12 ] Maashaven

Een graantje meepikken…De Maashaven (1905) ten zuiden van Katendrecht werd aangelegd voor overslag van massagoed, zoals granen. De Maashaven was tientallen jaren Rotterdams grootste en belangrijkste haven! Tot ontsteltenis van de zakkendragers werd in 1905 de eerste graanelevator in gebruik genomen voor het opzuigen en storten van graan. De Maassilo aan de overkant werd gebruikt voor graanopslag en heeft nu een herbestemming als o.a. ‘Creative Factory’. De architectuur aan de Maashavenkade is geïnspireerd op oud-Hollandse steden.

[8] EERSTE Katendrechtse Hoofd

Chocolade Henkie, Manke Frans en Ouwe Wolf waren bekende figuren op De Kaap. Iedereen had wel een bijnaam. Katendrecht werd rond 1900 een zeemanswijk met loodrecht op elkaar staande straten. Er waren zeemanshotels, straatventers, meer dan 60 kroegen en kleine winkeltjes. Afgelopen jaren is Katendrecht herontwikkeld tot een aantrekkelijke woonwijk. De havens die hier lagen zijn gedempt voor nieuwe woningen. Nog steeds herken je op veel straatnaambordjes het Kaapse havenverleden zoals het ‘Overzetveer’

en het ‘Dukdalfpad’.

[5][6]

[7][8]

[9]

[10]

[11]

[12][13]

Lange wandeling (ca. 60min)Punten 1 - 13

Snelste wandeling (ca. 20min)van Hotel New York naar SS Rotterdam

legenda

de locaties gemarkeerd met een ster(*) staan beschreven op de achterzijde

'

Aanlegpunt Watertaxi

Uitkijkpunt

Openstreetmap.org, mymap BV

NEWORLEANS

'