Embed Size (px)
Citation preview
�
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
DLA STUDENTÓW I ROKUI WYDZIAŁU LEKARSKIEGO
KIERUNEK ZDROWIE PUbLICZNESpEcjALnOść ELEKtRORADIOLOGIA
Rok Akademicki 2010/2011
�
Opracowanie edytorskie i druk:Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu MedycznegoZam. 332 / 2010 nakład 50 egz. tel. (22) 5720 327
e-mail: [email protected]
�
Spis treści
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO ..............3PODZIAŁ ROKU AKADEMICKIEGO 2010 / 2011 ................................................4SKŁAD ZARZĄDU SAMORZĄDU STUDENTÓW WUM W KADENCJI 2010-2012 ........................................................................................5PLAN STUDIÓW NA ROK AKADEMICKI 2010/2011 ........................................6ANATOMIA ..............................................................................................................8BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY ...........................................................�3FIZJOLOGIA ............................................................................................................�4APARATURA MEDYCZNA ...................................................................................�5MATEMATYKA I STATYSTYKA.........................................................................�9FIZYKA ....................................................................................................................�0RENTGENODIAGNOSTYKA KLASYCZNA ......................................................�3RADIODIAGNOSTYKA OGÓLNA I KLINICZNA ............................................�5PATOMORFOLOGIA ...............................................................................................�6PATOFIZJOLOGIA ...................................................................................................�7MIĘDZYNARODOWE PROBLEMY ZDROWIA ................................................�8ZDROWIE ŚRODOWISKOWE ..............................................................................3�JĘZYKI OBCE (Do wyboru język angielski, francuski, niemiecki lub rosyjski) ...............3�
WYCHOWANIE FIZYCZNE ..................................................................................34ETYKA W MEDYCYNIE ......................................................................................35PRZYSPOSOBIENIE BIBLIOTECZNE ................................................................36
�.�.3.
4.5.6.7.8.9.�0.��.��.�3.�4.15.�6.17.�8.�9.�0.
�
RAMOWY pROGRAM pRAKtYKI WAKAcYjnEj po I rokuDLA StUDEntÓW I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO
KIERUnEK ELEKtRORADIOLOGIA
Po I roku studiów obowiązuje studentów 4 tygodniowa (20 dni roboczych, czyli 100 go-dzin) praktyka w ogólnodiagnostycznych zakładach radiologii.
Kierownik Zakładu ustala szczegółowy harmonogram praktyki oraz sprawuje nadzór nad pracą studenta.
Opiekunem praktyki powinien być pracownik zakładu radiologii o odpowiednim przygo-towaniu zawodowym i ogólnym.
Student pod nadzorem opiekuna powinien w miarę możliwości wykonywać wszystkie czynności zawodowe.
Odbycie praktyki potwierdza opiekun, a zalicza praktykę Kierownik Zakładu Radiologii.
Nieobecność studenta w pracy może być usprawiedliwiona formalnym zwolnieniem le-karskim. Choroba dłuższa niż 1 tydzień wymaga przedłużenia praktyki.
Celem praktyki jest pogłębienie wiedzy i rozszerzenie umiejętności wymaganych od elek-troradiologa w ogólnodiagnostycznym Zakładzie Radiologii, oraz ugruntowanie właści-wych postaw pracowniczych.
W szczególności są to:• znajomość organizacji Szpitala (Kliniki) i Zakładu Radiologii,• umiejętność doboru metody i techniki badania do problemu,• wykonanie badań (w tym ułożenie pacjenta, dobór ekspozycji i obróbka ciemniowa),• realizowanie procedur zapewnienia jakości,• przestrzeganie zasad bhp,• prowadzenie dokumentacji badań,• nawiązanie i utrzymanie kontaktu psychologicznego z pacjentem,• współpraca z zespołem diagnostycznym i innymi osobami związanymi z działaniem
Zakładu,• przestrzeganie dyscypliny pracy.
3
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UnIWERSYtEtU MEDYcZnEGO
REKTOR – prof. dr hab. MAREK KRAWCZYK
PROREKTOR ds. DYDAKTYCZNO–WYCHOWAWCZYCH – prof. dr hab. MAREK KULUS
PROREKTOR ds. NAUKI I WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ – prof. dr hab. SŁAWOMIR MAjEWSKI
PROREKTOR ds. KLINICZNYCH, INWESTYCJI I WSPÓŁPRACY Z REGIONEM – dr hab. SŁAWOMIR nAZAREWSKI
PROREKTOR ds. KADR – prof. dr hab. AnnA KAMIŃSKA
DZIEKAN I WYDZIAŁU LEKARSKIEGO – prof. dr hab. MIROSŁAW WIELGOśProdziekan ds. I / II r. – prof. dr hab. BARBARA GÓRnIcKAProdziekan ds. III / IV r. – prof. dr hab. KAZIMIERZ NIEMCZYKProdziekan ds. V / VI r. – prof. dr hab. KRZYSZTOF ZIENIEWICZProdziekan ds. przewodów doktorskich – prof. dr hab. CEZARY KOWALEWSKIProdziekan ds. studiów doktoranckich – prof. dr hab. PIOTR PRUSZCZYKProdziekan ds. Oddziału Stomatologicznego – prof. dr hab. REnAtA GÓRSKAPełnomocnik Dziekana ds. nauczania Elektroradiologii – dr hab. ANDRZEJ CIESZANOWSKIPełnomocnik Dziekana ds. nauczania Audiofonologii – dr hab. KRZYSZTOF MORAWSKIPełnomocnik Dziekana ds. nauczania Higieny Stomatologicznej – dr hab. SYLWIA SŁOtWIŃSKAPełnomocnik Dziekana ds. nauczania Technik Dentystycznych – prof. dr hab. LEOpOLD WAGnERPrzewodniczący Rady Pedagogicznej I r. – Prof. dr hab. med. MAREK GOŁęBIOWSKI
Kierownik dziekanatu – mgr Joanna Kwiatkowska, tel. (22) 57 20 208,fax (22) 57 20 266, pok. 208.
SEKREtARIAt I WYDZIAŁU LEKARSKIEGOSprawy studenckie I r. studiów p. Iwona Dybowska, pok. 213 c, przyjmuje w poniedziałek, wtorek, czwartek, piątek w godz. �030–1500, tel. (22) 5720 262, fax: (22) 5720 266.
SEKCJA SPRAW bYTOWYCH STUDENTÓW tel. (22) 57 20 814, 57 20 815.
WŁADZE UcZELnI urzędują na ul. Żwirki i Wigury 61.
przychodnia dla studentów WUM: Niepubliczny ZOZ Centrum Medyczne WUM ul. Banacha 1 a, tel. (22) 599 18 01,02-03.
4
pODZIAŁ ROKU AKADEMIcKIEGO 2010 / 2011
SEMESTR ZIMOWY
od dnia do dnia
27.09.2010 19.12.2010 zajęcia dydaktyczne 12 tygodni
20.12.2010 02.01.2011 wakacje zimowe
03.01.2011 23.01.2011 zajęcia dydaktyczne 3 tygodnie
24.01.2011 30.01.2011 sesja egzaminacyjna zimowa
31.01.2011 06.02.2011 przerwa semestralna
07.02.2011 13.02.2011 sesja poprawkowa
SEMESTR LETNI
od dnia do dnia
14.02.2011 23.04.2011 zajęcia dydaktyczne 10 tygodni
24.04.2011 01.05.2011 wakacje wiosenne
02.05.2011 05.06.2011 zajęcia dydaktyczne 5 tygodni
06.06.2011 30.06.2011 sesja egzaminacyjna letnia
29.08.2011 04.09.2011 sesja poprawkowa
5
SekretarzHonorata Stachelek,
IV rok, I WL kierunek lekarski,Tel. Kom.: 663-320-120
E-mail: [email protected]
PrzewodniczącyŁukasz Marczak,
III rok, I WL kierunek lekarsko-dentystyczny,
Tel. Kom.: 509-030-298E-mail: [email protected]
WiceprzewodniczącyMarcin Sanocki, IV rok, I WL kierunek lekarski,Tel. Kom.: 503-090-746E-mail: [email protected]
Wiceprzewodniczący,Przewodniczący Komisji DydaktykiFilip Dąbrowski, V rok, I WL kierunek lekarski,Tel. Kom.: 605-288-485E-mail: [email protected]
Przewodniczący Komisji Informacji i PromocjiWojciech Figura, III rok, II WL kierunek lekarski,Tel. Kom.: 609-344-009E-mail: [email protected]
Przewodniczący Komisji KulturyDominik Gałecki,
III rok, II WL kierunek lekarski,Tel. Kom.: 606-666-799
E-mail: [email protected]
Przewodnicząca Komisji Sportu i TurystykiNatalia Szyller,
IV rok, WF kierunek farmacja,Tel. Kom.: 606-107-833
E-mail: [email protected]
SkŁaD ZarZąDu SaMorZąDu StuDeNtóW WuM W kaDeNcji 2010-2012
Warszawski Uniwersytet MedycznySaMorZąD StuDeNtóW
ul. Oczki 5, pok. 30702-007 Warszawa
tel./faks: +48 22 62 88 306
6
Pla
n st
udió
w n
a ro
k ak
adem
icki
201
0/20
11 I
Rok
I Wyd
ział
Lek
arsk
i Ele
ktro
radi
olog
ia –
3 le
tnie
stu
dia
I sto
pnia
sta
cjon
arne
i ni
esta
cjon
arne
(d. w
iecz
orow
e)
LpNa
zwa p
rzedm
iotu
ECTS
Seme
str
(1 zi
mowy
,2 l
etni,
c ozn
acza
1 i
2)
Form
a za
licze
nia
Wym
iar go
dzin
obow
iązują
cych
stu
denta
(m
aksy
malny
)
w tym
:Ko
d jed
nostk
iJe
dnos
tka dy
dakty
czna
pr
owad
ząca
zajęc
ia
Minim
alna l
iczba
stu
dentó
w w
grup
ie na
zajęc
iach
wyk.
sem.
ćwicz
.wy
k.se
m.ćw
icz
12
34
56
78
913
1415
1617
1.An
atomi
a8
ceg
zami
n12
0,060
,060
,01 M
12Za
kład A
natom
ii Pra
widło
wej
i Klin
iczne
jc.
kurs
10
2.Ma
tematy
ka i s
tatys
tyka
41
egza
min
50,0
10,0
40,0
NZME
Zakła
d Biofi
zyki
i Fizj
ologii
Cz
łowiek
a20
10
3.Fiz
yka
7c
egza
min
120,0
60,0
60,0
X18
Zakła
d Fizy
ki Po
litech
niki
War
szaw
skiej
c. ku
rs20
10
4.Et
yka w
med
ycyn
ie1
2za
licze
nie30
,030
,02 M
CZa
kład H
istor
ii Med
ycyn
y i F
ilozo
fiic.
kurs
5.Pa
tomor
folog
ia2
1za
licze
nie30
,030
,01 M
11Ka
tedra
i Zak
ład A
natom
ii Pa
tolog
iczne
j20
6.Fiz
jolog
ia3
1za
licze
nie45
,045
,01 M
AKa
tedra
i Zak
ład F
izjolo
gii
Dośw
iadcz
alnej
i Klin
iczne
j20
7.Pa
tofizjo
logia
22
zalic
zenie
30,0
30,0
2 M2
Kated
ra i Z
akład
Pato
logii
Ogóln
ej i D
oświ
adcz
alnej
20
8.Ap
aratu
ra m
edyc
zna
7c
zalic
zenie
120,0
60,0
60,0
1W11
I Zak
ład R
adiol
ogii K
linicz
nej
2020
10.
Radio
diagn
ostyk
a ogó
lna
i klin
iczna
22
zalic
zenie
20,0
20,0
2 MD
Zakła
d Rad
iolog
ii i R
adiot
erap
ii Pe
diatry
czne
j20
11.
Radio
diagn
ostyk
a ogó
lna
i klin
iczna
22
zalic
zenie
10,0
10,0
1W11
I Zak
ład R
adiol
ogii K
linicz
nej
20
7
Pla
n st
udió
w n
a ro
k ak
adem
icki
201
0/20
11 I
Rok
I Wyd
ział
Lek
arsk
i Ele
ktro
radi
olog
ia –
3 le
tnie
stu
dia
I sto
pnia
sta
cjon
arne
i ni
esta
cjon
arne
(d. w
iecz
orow
e)
12.
Rentg
enod
iagno
styka
kla
sycz
na15
cza
licze
nie22
5,060
,016
5,01W
11I Z
akład
Rad
iolog
ii Klin
iczne
j20
10
13.
Przy
spos
obien
ie bib
liotec
zne
1za
licze
nie2,0
2,0BI
BGBi
bliote
ka G
łówna
20
15.
Bezp
iecze
ństw
o i hi
giena
prac
y1
zalic
zenie
2,02,0
ABDz
iał O
chro
ny P
racy
i Ś
rodo
wisk
ac.
kurs
16.
Bezp
iecze
ństw
o i hi
giena
prac
y1
zalic
zenie
2,02,0
1 M31
Zakła
d Med
ycyn
y Za
pobie
gawc
zej i
Higie
nyc.
kurs
17.
Międ
zyna
rodo
we pr
oblem
y zd
rowi
a1
1za
licze
nie15
,015
,0NZ
BZa
kład Z
drow
ia Pu
blicz
nego
c. ku
rs
18.
Zdro
wie ś
rodo
wisk
owe
12
zalic
zenie
15,0
15,0
1 M31
Zakła
d Med
ycyn
y Za
pobie
gawc
zej i
Higie
nyc.
kurs
10
19.
Wyc
howa
nie fiz
yczn
e2
cza
licze
nie60
,060
,0S3
Stud
ium W
ycho
wania
Fiz
yczn
ego i
Spo
rtu20
20.
Języ
k obc
yc
zalic
zenie
60,0
60,0
S1St
udium
Języ
ków
Obcy
ch20
956,0
184,0
265,0
507,0
8
ANATOMIA
ZAKŁAD AnAtOMII pRAWIDŁOWEj cEntRUM BIOStRUKtURYWarszawa, ul. Chałubińskiego 5, tel. (22) 628-10-41, bezp. tel. i fax 629-52-83e-mail: anatomy.ib.amwaw.edu.pl
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Bogdan ciszek Odpowiedzialny za dydaktykę: paweł Szaro – godziny przyjęć zostaną podane na tablicy inf. Zakładu na początku roku akademickiego.
Liczba godzinZajęcia obejmują 120 godzin zajęć wg poniższego podziału.Wykłady 60 godzin, ćwiczenia 60 godzin, odbywają się we czwartki w pracowni dydaktycznej Zakładu Anatomii wg grafiku podawanego do wiadomości przed rozpoczęciem zajęć.Wprowadzanie osób postronnych oraz wykonywanie zdjęć lub filmów jest niedozwolone.
Sposób zakończenia zajęć.Egzamin praktyczny i testowy.Zaliczenie ćwiczeń w formie 3 kolokwiów cząstkowych jest jednocześnie warunkiem dopuszczenia do egzaminu. Egzamin jest testowy i praktyczny, obejmuje tematy ćwiczeń i wykładów. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy odpowiedzieć prawidłowo na 65% z każdej części egzaminu.Egzamin odbywa się w sesji egzaminacyjnej letniej.W przypadku uzyskania na egzaminie oceny niedostatecznej egzamin poprawkowy odbywa się w sesji poprawkowej letniej.
CELE NAUCZANIACelem nauczania anatomii prawidłowej na kierunku Elektroradiologia jest: 1/ zapoznanie studentów z ogólną budową ciała ludzkiego,2/ umożliwienie posługiwania się prawidłową i jednoznaczną nomenklaturą medyczną przy opisie
części ciała człowieka, narządów i tkanek,3/ zapoznanie z zagadnieniami dotyczącymi anatomii opisowej, topograficznej i czynnościowej
dotyczącej narządów i ich układów u człowieka,4/ przygotowanie w drodze praktycznych ćwiczeń podstaw morfologicznych niezbędnych do
rozpoznawania struktur anatomicznych we współczesnych metodach obrazowania ciała ludzkiego takich jak badanie rentgenowskie, angiografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny,
5/ zwrócenie uwagi na niektóre aspekty przydatne w udzielaniu pierwszej pomocy przed lekarskiej.
REGULAMIn ZAjęć StUDEncKIcH1. Warunkiem zaliczenia semestru, i dopuszczenia do egzaminu z Anatomii jest czynny udział
w wykładach i ćwiczeniach oraz uzyskanie zaliczenia z każdego tematu ćwiczeń oraz kolokwiów. UWAGA! – na każdym ćwiczeniu obowiązuje znajomość materiału ze wszystkich poprzednio
odbytych ćwiczeń. 2. Materiał podzielony jest na 3 cykle tematyczne:
♦ Osteologia, kończyny.♦ Mózgowie, Głowa-szyja.♦ Jamy ciała.
Cykl tematyczny kończy się kolokwium testowym i praktycznym. Ewentualny drugi termin – poprawkowy – może mieć miejsce za tydzień. Pozytywną ocenę student uzyskuje po otrzymaniu 65% prawidłowych odpowiedzi z każdej części kollokwium. Termin trzeci (w przypadku nie zaliczenia dwóch poprzednich terminów) ma miejsce przed sesją egzaminacyjną pod koniec semestru po zakończeniu kursu anatomii. (forma tego zaliczenia może być ustna lub pisemna).
9
3. Dopuszczalna jest usprawiedliwiona nieobecność na nie więcej niż dwóch ćwiczeniach z każdego cyklu tematycznego. Większa liczba nieobecności uniemożliwia przystąpienie do kolokwium. Osoby te zdają kolokwium w trybie komisyjnym.
4. Usprawiedliwiona nieobecność na kolokwium pozwala na przesunięcie terminu zaliczenia na najbliższe ćwiczenia po ustaniu powodu nieobecności.
5. Egzamin z Anatomii odbywa się w sesji letniej. Jest to egzamin testowy i praktyczny. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy odpowiedzieć prawidłowo na 65% z każdej części egzaminu.
6. Termin poprawkowy jest wyznaczony w sesji poprawkowej. Jest to egzamin testowy i praktyczny.7. Ćwiczenia odbywają się na terenie Zakładu Anatomii Prawidłowej. Wprowadzanie osób
postronnych oraz wykonywanie zdjęć lub filmów jest niedozwolone.8. We wszystkich pomieszczeniach Zakładu obowiązuje bezwzględne przestrzeganie zasad higieny
(czystość!!) oraz zasad BHP.9. Przypomina się, że na terenie Zakładu i całego gmachu obowiązuje zakaz palenia tytoniu.10. Aby w pełni wykorzystać czas ćwiczeń student obowiązany jest przychodzić na zajęcia
przygotowany teoretycznie z aktualnego materiału.
LITERATURA ZALECANA1/ Anatomia Człowieka W. Woźniak Urban & Partner Wrocław 2001/2003.2/ Anatomia Człowieka W. Sylwanowicz (red. Sokołowska Pituchowa) PZWL.3/ Atlas Anatomii Radiologicznej B. Daniel PZWL.4/ Kieszonkowy anatomii radiologicznej w przekrojach tomografii komputerowej i rezonansu
magnetycznego tom I–III. Medipage, Warszawa 2007, wyd. 1.5/ Anatomia ośrodkowego układu nerwowego H. Dobaczewska, Wyd. AM w Warszawie (wybrane
rozdziały).6/ Anatomia kliniczna głowy i szyi R. Aleksandrowicz, B. Ciszek, PZWL wyd. 1 (wybrane
zagadnienia).7/ Strona Zakładu Anatomii Prawidłowej i Klinicznej, dostępne są tam atlasy radiologiczne http://
www.anatomia.wum.edu.pl/radiologia/index.htm8/ Atlas klasyczny do wyboru z listy:
a/ Bertollini Atlas Anatomii PZWL dowolne wydanie.b/ Frank H. Netter Atlas Anatomii Człowieka Urban &Partner 2003.c/ Kiss Atlas Anatomii PZWL dowolne wydanie.d/ Petra Kopf-Maier Atlas Anatomii Człowieka PZWL 2003.e/ Sinielnikow Atlas Anatomii dowolne wydanie.f/ Sobotta Atlas Anatomii Człowieka T I-II Urban & Partner lub inne dowolne wydanie.
Podane niżej programy wykładów i ćwiczeń zostały określone w ogólnym i krótkim brzmieniu.Szczegółowy program ćwiczeń zostanie podany na początku roku.
Wykłady i ćwiczenia
Osteologia, Kończyny Wykłady
Ogólna budowa ciała ludzkiego, budowa szkieletu, układy narządów.Szkielet osiowy: Klatka piersiowa i kręgosłup.Anatomia radiologiczna kręgosłupa.Budowa kończyny górnej.Anatomia radiologiczna kończyny górnej.Budowa kończyny dolnej.Anatomia radiologiczna kończyny dolnej.
ćwiczenia1. Ogólna budowa ciała ludzkiego, osie i płaszczyzny, budowa szkieletu: szkielet osiowy, szkielet
obręczy, szkielet kończyn, szkielet czaszki, rozpoznanie poszczególnych kości, Ogólne wiadomo-ści o połączeniach kości: połączenia nieruchome i ruchome. Typy stawów i ich mechanika.
�0
2. Klatka piersiowa i kręgosłup. Budowa typowego kręgu. Kręgi nietypowe. Zróżnicowanie budowy kręgów w poszczególnych odcinkach kręgosłupa. Krzywizny kręgosłupa. Połączenia kręgosłupa. Krążek międzykręgowy. Budowa żebra i mostka. Klatka piersiowa jako całość.
3. Anatomia radiologiczna kręgosłupa. Analiza RTG, kręgosłupa szyjnego w projekcji bocznej, przednio-tylnej, przez otwarte usta. Kręgosłupa piersiowego w projekcji przednio-tylnej, bocznej i skośnej. RTG kości krzyżowej i stawów krzyżowo-biodrowych. Ocena anatomiczna w/w odcin-ków w badaniu CT i MR Mięśnie grzbietu i klatki piersiowej widoczne w w/w badaniach.
4. Budowa kończyny górnej. Kości obręczy: obojczyk, łopatka, Kości kończyny wolnej: k. ramien-na, promieniowa, łokciowa, kości nadgarstka, kości palców. Staw ramienny, łokciowy, promie-niowo-nadgarstkowy, stawy ręki. Grupy topograficzne mięśni kończyny. Przebieg głównych pni nerwowych i naczyniowych.
5. Anatomia radiologiczna kończyny górnej. Ocena zdjęć RTG: stawy ramiennego AP i osiowe, łokciowego w pozycji wyprostu i zgięcia, promieniowo-nadgarstkowego zwykłe i czynnościowe, zdjęcia ręki. Obrazowanie stawów i grup mięśniowych w badaniach warstwowych. Stożek rotato-rów. Angiografia kończyny górnej.
6. Budowa kończyny dolnej. Kości obręczy: kość miedniczna: kość biodrowa, kulszowa i łonowa. Kości kończyny wolnej. Kość udowa, piszczel strzałka rzepka, stęp, stopa. Staw biodrowy, kola-nowy i skokowo-goleniowy. Grupy topograficzne mięśni kończyny. Przebieg głównych pni ner-wowych i naczyniowych.
7. Anatomia radiologiczna kończyny dolnej. Ocena zdjęć RTG: miednicy dorosłego i dziecka. Staw biodrowy: AP i osiowe. Staw kolanowy: projekcja AP i boczne oraz projekcje dodatkowe. Staw skokowo goleniowy. RTG stopy. Obrazowanie stawów i grup mięśniowych w badaniach war-stwowych. Angiografia kończyny dolnej.
Kolokwium Kolokwium składa się z części praktycznej („szpilki”) oraz testu teoretycznego.
Mózgowie, Głowa, szyja Wykłady
Czaszka.Anatomia radiologiczna czaszki.Podział układu nerwowego, mózgowie układ komorowy.Anatomia warstwowa czaszki i mózgu (CT).Anatomia warstwowa czaszki i mózgu (NMR).rdzeń kręgowy budowa kanału kręgowego, nerw rdzeniowy, unaczynienie rdzenia kręgowego.Unaczynienie mózgowia, topografia czaszkowo-mózgowa.Główne ośrodki czynnościowe i drogi i anatomiczne aspekty badań neurofizjologicznych.Topografia głowy i szyi, anatomia warsztatowa trzewioczaszki i szyi.Anatomiczne podstawy badań naczyniowych w zakresie głowy i szyi.
ćwiczeniaKości czaszki. Mózgoczaszka: Kość: czołowa, klinowa, potyliczna, ciemieniowa, skroniowa i sitowa, jarzmowa, szczęka, żuchwa. Podstawa (doły czaszki ) i sklepienie czaszki. Twarzoczaszka. Oczodół. Jama nosowa. Położenie zatok obocznych nosa i kościach czaszki. Dół skroniowy i podskroniowy. Anatomia radiologiczna czaszki (rtg projekcja przednio-tylna, boczna i tylno-jamowa). Uwidocznienie zatok obocznych nosa. Piramida kości skroniowej. Pantomografia i zdjęcia zębów. Korona, szyjka, korzeń zęba. Tomografia komputerowa głowy – okno kostne.Budowa ogólna układu nerwowego. Budowa neuronu: ciało komórki nerwowej, akson, dendryty. Pojęcie jądra w ośrodkowym układzie nerwowym. Pojęcie włókien istoty białej. Pojęcia: mózgu, mózgowia, pnia mózgu. Opony ośrodkowego ukladu nerwowego oraz przestrzenie oponowe. Kresomózgowie. Budowa półki mózgu: jądra podkorowe, istota biała (ciało modzelowate, spoidło przednie, torebka wewnętrzna). Szczelina podłużna mózgu, szczelina poprzeczna mózgu – położenie i zawartość. Kora mózgu – budowa zewnętrzna: bruzdy i zakręty powierzchni
�.�.3.4.5.6.7.8.9.�0.
1.
2.
3.
��
mózgu oraz czynności kory (ośrodki: pierwszorzędowa kora ruchowa, kora czuciowa, ośrodki mowy, ośrodek wzroku i słuchu). Odniesienie niektórych części kresomózgowia, do jam czaszki. Obrazy kresomózgowia w ct i MRI (przekroje strzałkowe, czołowe i przestrzenne).
Mózgowie, mózg, pień mózgu, rdzeń kręgowy. Opony ośrodkowego układu nerwowego. Budowa półkuli mózgu: płaty, jądra podstawy, układ komorowy. Części pnia mózgu. Budowa móżdżku.Zakresy unaczynienia mózgowia. Koło tętnicze mózgu. Tętnica środkowa, przednia i tylna mózgu. Układ kręgowo-podstawny. Wzajemne odniesienia topograficzne pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym, strukturami czaszki i powłokami głowy.Główne układy czynnościowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Drogi wstępujące i zstępujące. Czynność kory mózgowej i wybranych narządów zmysłów. Analiza przekrojów mózgowia na modelach i w badaniach CT. Porównanie z preparatami mózgowia. Rekonstrukcje przekrojów strzałkowych i czołowych. Anatomia naczyń mózgowych w obrazach angio-CT i perfuzyjnych. Anatomiczna analiza obrazów rezonansowych. Przekroje, osiowe, strzałkowe, i czołowe. Obrazy naczyń mózgowych w angiografii rezonansu magnetycznego.Przestrzenie topograficzne głowy i szyi. Oczodół, jama nosowa, jama ustna, dół podskroniowy, dół skrzydłowo-podniebienny. Przestrzenie szyi: Przestrzeń przednia szyi, środkowa (trzewna) oraz przedkręgowa. Zawartość przestrzeni.Główne pnie naczyniowe w obrębie głowy i szyji. Układ tętnic szyjnych i kręgowych. Anatomiczna analiza obrazów angiografi szyjnej i układu kręgowo podstawnego. Analiza przekrojów strzałkowych, poziomych oraz czołowych w zakresie trzewioczaszki i szyi w porównaniu z obrazami tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.
Kolokwium Kolokwium składa się z części praktycznej („szpilki”) oraz testu teoretycznego.
Jamy ciała Wykłady
Topografia klatki piersiowej (śródpiersie), płuca.Budowa serca i jego unaczynienie koronarografia.Anatomiczne podstawy rentgenodiagnostyki klatki piersiowej, echografii serca i badań elektrofizjologicznych.Anatomia warstwowa klatki piersiowej.Jama brzuszna jej podział, topografia jamy otrzewnej.Anatomiczne podstawy badań kontrastowych narządów jamy brzusznej.Anatomia warstwowa jamy brzusznej. Anatomiczne podstawy ultrasonografii jamy brzusznej.Przestrzeń zaotrzewnowa. Nerki. Układ moczowy. Narządy rozrodcze.Anatomia radiologiczna przestrzeni zaotrzewnowej i miednicy mniejszej.
ćwiczeniaŚciany klatki piersiowej. Topografia klatki piersiowej (śródpiersie). Podział śródpiersia.
Opłucna. Budowa tchawicy, drzewa oskrzelowego i płuc. Osierdzie. Budowa serca: przedsionki, komory, zastawki. Tętnice wieńcowe. Żyły serca.
Wizualizacja naczyń wieńcowych w koronarografii Rozpoznawanie struktur anatomicznych klatki piersiowej na rentgenogramach w projekcji przednio
tylnej, bocznej, skośnej. Badanie kontrastowe przełyku. Oglądanie badania echograficznego.Rozpoznawanie struktur anatomicznych w obrazach tomografii komputerowej, rezonansu
magnetycznego klatki piersiowej. Obrazy tętnić wieńcowych w badaniach CT i NMR.Ściany jamy brzusznej. Otrzewna. Układ narządów w jamie brzusznej. Żołądek dwunastnica,
trzustka, wątroba, śledziona, drogi żółciowe. Jelito cienkie i grube.Anatomiczne podstawy badań kontrastowych narządów jamy brzusznej. Fizjologiczne warunki
4.5.
6.
7.
8.
9.
�0.
��.
��.
�.�.3.
4.5.6.7.8.9.
��
pasażu środka kontrastowego. Obrazy kontrastowe żołądka, jelita cienkiego i grubego, enterokliza. Angigrafia naczyń jamy brzusznej
Rozpoznawanie struktur anatomicznych w obrazach tomografii komputerowej jamy brzusznej. Oglądanie badania ultrasonograficznego jamy brzusznej.
przestrzeń zaotrzewnowa. Ograniczenia przestrzeni zaotrzewnowej. Nadnercza. Nerki. Moczowody. Pęcherz moczowy. Cewka moczowa. Narządy rozrodcze męskie: jądro, nasieniowód, prostata, prącie. Narządy rozrodcze żeńskie: jajnik, jajowód, macica, pochwa.
Rozpoznawanie struktur anatomicznych w badaniach warstwowych przestrzeni zaotrzewnowej i miednicy mniejszej. Urografia. Angografia t. nerkowej.
KolokwiumKolokwium składa się z części praktycznej („szpilki”) oraz testu teoretycznego.Powtórzenie materiału Kolokwia komisyjne.
�3
BEZpIEcZEŃStWO I HIGIEnA pRAcY
ZAKŁAD MEDYcYnY ZApOBIEGAWcZEj I HIGIEnY (we współpracy z DZIAŁEM OcHROnY pRAcY I śRODOWISKA WUM)
Kierownika Zakładu: prof. dr hab. med. Longina Kłosiewicz-LatoszekOsoby odpowiedzialnej za dydaktykę: Dr inż. Irena Kosińska
Rok studiów, semestr: Rok I – semestr zimowy/letnitryb studiów: Studia I stopnia licencjackie, stacjonarny/niestacjonarnytyp przedmiotu: Obowiązkowy poziom przedmiotu: Podstawowy język wykładowy: polski
Rodzaj zajęć: WykładyLiczba godzin: wykłady: 4 ćwiczenia: – seminaria: – Liczba punktów ECTS -
Metody dydaktyczne Wykłady Wymagania wstępne Podstawowa wiedza z zakresu nauk przyrodniczych
Założenia i cele przedmiotuCelem nauczania jest zapoznanie studentów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpie-czeństwem pożarowym w trakcie studiów w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, ze szcze-gólnym uwzględnieniem zagrożeń związanych z odbywaniem zajęć praktycznych.Przedmiot realizowany jest w ramach Rozporządzenia MNiSzW z dnia 5 lipca 2007 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach (Dz.U. Nr 128, poz. 897).
tEMAtYKA WYKŁADÓW:1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy (prawa i obowiązki studentów w zakresie bezpie-
czeństwa i higieny pracy)2. Zagrożenia zdrowia studentów na stanowiskach pracy./nauki w trakcie studiów (fizyczne, che-
miczne i biologiczne) i ochrona przed zagrożeniami. Procedura poekspozycyjna w narażeniu na HIV, WZWB, WZWC.
3. Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagrożeń (pożar, awaria, zagrożenie terrorystycz-ne, powódź itp.), zasady ewakuacji z budynków.
4. Zasady udzielania pomocy przedlekarskiej5. Zasady ergonomii na stanowiskach pracy.
Metody oceny pracy studenta (forma i warunki zaliczenia przedmiotu) po zakończeniu wykładów – sprawdzian pisemny.Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na wykładach i zaliczenie testu.
Literatura obowiązkowa:1. Marcinkowski J. (Red.): Higiena, profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych, PZWL,
Warszawa 2004.2. Rączkowski B.: BHP w praktyce, poradnik. ODDK Gdańsk, 2006.
Literatura uzupełniająca:1. Kodeks pracy. Praca zbiorowa, Wydawnictwo LexisNxis 2009.
�4
FIZjOLOGIA
KAtEDRA I ZAKŁAD FIZjOLOGII DOśWIADcZALnEj I KLInIcZnEj WUM00-927 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, tel.: (22) 826 07 78, 824 45 86, 826 18 45Strona internetowa: http://www.fizjologia.amwaw.edu.pl, e-mail: [email protected]
Kierownik Katedry: prof. dr. hab. n. med. Ewa Szczepańska-SadowskaGodziny przyjęć w sprawach studenckich: pon., śr. w godz. 1030–1200
Odpowiedzialni za dydaktykę: dr n. med. Anna Waszczuk-Religa, dr n. med. Michał Biały
Forma prowadzenia zajęć: seminaria.Roczny wymiar seminariów: 45 godzin.Seminaria odbywają się w Katedrze i Zakładzie Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej ul. Krakowskie Przedmieście 26/28.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Zaliczenie
cel nauczaniaCelem nauczania fizjologii jest poznanie mechanizmów warunkujących prawidłowe funkcjono-wanie organizmu człowieka i zapobiegających powstawaniu stanów chorobowych. Nauczanie fi-zjologii ma również na celu poznanie możliwości adaptacyjnych organizmu człowieka zdrowego i chorego do naturalnych obciążeń życia codziennego. W programie dydaktycznym eksponowane jest wytwarzanie świadomości, że zdrowie polega na prawidłowym przebiegu procesów fizjolo-gicznych w poszczególnych narządach i w całym organizmie. Choroba zaś jest wyrazem zaburzenia tych procesów, a konieczność dostosowania trybu życia człowieka do indywidualnych możliwości fizjologicznych jego organizmu jest warunkiem dla właściwych zachowań prozdrowotnych i profi-laktycznych.
TEMATYKA SEMINARIÓWER – 1. Elektrofizjologia nerwów obwodowych, mięśni, synapsy.ER – 2. Neurofizjologia układów czuciowych. Ból. Peptydy opioidowe.ER – 3. Układ siatkowaty, układ limbiczny. Rytmika funkcji biologicznych.ER – 4. Układ ruchowy – mięśnie szkieletowe i gładkie. Miografia.ER – 5. Cykl hemodynamiczny, ciśnienie tętnicze, opór naczyniowy.ER – 6. Krew elementy morfotyczne, transport gazów, grupy krwi, krzepnięcie.ER – 7. Mikrokrążenie, krążenie miejscowe, układ autonomiczny.ER – 8. EKG i inne metody oceny pracy serca (USG, cewnikowanie).ER – 9. Mechanika oddychania, wymiana gazowa, podstawowe próby spirometryczne.ER – 10. Regulacja nerwowa krążenia i oddychania.EK – 11. Fizjologia nerek, gospodarka wodno-elektrolitowa.EK – 12. Fizjologia przewodu pokarmowego. Wydzielanie żołądkowe, jelitowe, procesy trawienne
i wchłanianie, funkcje wątroby i trzustki.EK – 13. Hormony, cykl miesiączkowy, ciąża.EK – 14. Próby wysiłkowe, deficyt i dług tlenowy.EK – 15. Zaliczenie pracowni.
piśmiennictwo zalecaneLiteratura obowiązkowa:1. Traczyk W., Trzebski A.: „Fizjologia człowieka” PZWL 2001.2. Szczepańska-Sadowska E., Koźniewska E.: Seminaria z fizjologii Wyd. AM, cz. I, 2000.
15
APARATURA MEDYCZNA
I ZAKŁAD RADIOLOGII KLInIcZnEj WUM02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5, tel. (22) 502-10-73, fax (22) 502-21-10e-mail: [email protected]
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Marek GołębiowskiOdpowiedzialny za dydaktykę: inż. jerzy plotaTel. kom. 0604-151-383, e-mail: [email protected]
Godziny przyjęć studentów: codziennie 900–1400.
Roczny wymiar zajęć: 120 godzin: w tym 60 godzin seminariów i 60 godzin ćwiczeń.Zajęcia odbywają się w I Zakładzie Radiologii Klinicznej, III piętro – biblioteka; w poniedziałki i piątki w godz. 1430–1930.
ZADAnIA DYDAKtYcZnO-WYcHOWAWcZEW wyniku realizacji programu nauczania student powinien uzyskać wiadomości z zakresu aparatury elektromedycznej, które pozwolą:– poznać główne typy i rodzaje aparatury elektromedycznej,– poznać budowę aparatury elektromedycznej,– poznać zasadę działania poszczególnych aparatów,– poznać zasady prawidłowej pracy i obsługi aparatury,– elementarne zasady eksploatacji i konserwacji aparatury,– poznać nowe rozwiązania aparatury elektromedycznej,– poznać ochronę przeciwporażeniową (OPP) stosowaną przy urządzeniach elektrycznych,– poznać zasadę działania poszczególnych typów zastosowanych ochron.
Umiejętności:Student powinien umieć:– przedstawić główne rodzaje aparatów elektromedycznych,– rozróżnić poszczególne typy aparatów,– omówić poszczególne czynności w obsłudze aparatów,– przedstawić zasady prawidłowej eksploatacji aparatury,– scharakteryzować sposób odbioru lub podania sygnału w aparacie,– uzasadnić celowość stosowania danego rodzaju aparatury,– rozróżnić aparaturę diagnostyczną od terapeutycznej,– rozróżnić poszczególne typy zastosowanej ochrony przeciwpożarowej,– zastosować procedury w sytuacjach nagłych i awaryjnych.
podstawy:Student powinien:– interesować się postępem techniki w medycynie,– interesować się nowoczesnymi rozwiązaniami aparatury elektromedycznej,– dostrzegać zależność między rozwojem techniki, elektroniki a postępem w medycynie we
wszystkich jego aspektach,– aktualizować swoją wiedzę techniczną na bieżąco,– rozumieć ścisłą zależność między prawidłową i właściwą eksploatacją aparatury a wynikiem
diagnozy, zabiegu i trwałości aparatury.
�6
MAtERIAŁ nAUcZAnIA1. Wstępne omówienie i klasyfikacja aparatury:– zastosowanie aparatury w poszczególnych działach medycyny,– znaczenie elektroniki i techniki mikroprocesorowej,– podział i klasyfikacja aparatury elektromedycznej.2. Rodzaje źródeł zasilania:– wielkości opisujące prąd/napięcie elektryczne-podział, główne parametry,– podstawowe prawa związane z elektrycznością,– podział źródeł zasilania główne parametry.3. Aparatura rentgenowska –budowa i zasady działania:– lampy rentgenowskie, prostowniki, głowice, kołpaki, urządzenia elektryczne stosowane
w aparatach rtg,– metody regulacji kV, mAs,– kompensacja napięcia,– stabilizacja prądu,– stoliki rozdzielcze-schemat aparatu rtg,– generatory wysokiego napięcia,– oprzyrządowanie-kable rtg,– automatyka.Ćwiczenia i pokazy:– budowa lampy z anodą stałą, wirującą,– budowa lampy prostowniczej, prostowników,– głowica/kołpak rtg – budowa,– budowa i działanie przełączników, wyłączników, bezpieczników, przekaźników,– budowa różnych typów stolików rozdzielczych,– rodzaje i budowa generatorów,– budowa kabli rtg,– budowa aparatu rentgenowskiego i współpraca wszystkich elementów,– określanie sprawności i wydajności aparatu oraz korzystanie z charakterystyk aparatu,– podstawy konserwacji aparatu.4. Diagnostyczna aparatura rentgenowska:– cechy charakterystyczne aparatów diagnostycznych,– parametry aparatury i rodzaje generatorów,– lampy z wirującą anodą,– typy i rodzaje aparatów diagnostycznych (fluororadiografy, seriografy, tory wizyjne),– symulatory,– tomografy, planigrafy.Ćwiczenia i pokazy:– regulacja i ustawienie parametrów w aparaturze diagnostycznej,– typowe stoliki rozdzielcze aparatury rtg diagnostycznej,– budowa lampy z wirującą anodą.5. terapeutyczna aparatura rentgenowska:– lampy terapeutyczne, chłodzenie lamp,– cechy charakterystyczne aparatury terapeutycznej,– typy i rodzaje aparatów terapeutycznych.Ćwiczenia i pokazy:– budowa lampy terapeutycznej,– lampy do terapii powierzchownej i wgłębnej,– regulacja i nastawienie parametrów w aparaturze terapeutycznej.6. Aparatura radioterapeutyczna i radiodiagnostyczna:– zastosowanie izotopów w medycynie,– przyspieszacze cząsteczek,– aparatura do telegammaterapii,
17
– aparatura o terapii aplikatorowej – selektory,– scyntygrafia izotopowa, aparatura scyntygraficzna,– badania izotopowe we krwi i układu krążenia-aparatura do badań krwi,– tomografia emisyjna.7. Aparatura ultradźwiękowa:– rodzaje i właściwości fal ultradźwiękowych,– podział/zastosowanie aparatów ultradźwiękowych,– terapia i charakterystyka w ultradźwiękach,– budowa/zasada działania aparatu USG,– budowa/rodzaje głowic/sond w apartach USG,– rodzaje prezentacji/trybów pracy USG,– pomiary/pakiety palikacyjne różnych kategorii badań.8. Aparatura małej i wielkiej częstotliwości:– zastosowanie aparatury małej i wielkiej częstotliwości w medycynie,– rodzaje prądów małej częstotliwości i typy zabiegów,– zastosowanie prądów małych częstotliwości,– stymulatory – budowa i typy,– działanie prądów wielkiej częstotliwości na organizm ludzki,– metody terapii- aplikacji,– diatermie – budowa i zastosowanie,– konserwacja aparatów.Ćwiczenia i pokazy:– działanie, budowa i obsługa stymulatora,– typowe zabiegi przy zastosowaniu prądów diadynamicznych,– działanie diatermii – obsługa, rodzaje elektrod.9. Aparatura audiologiczna:– rodzaje i właściwości fal akustycznych,– aparatura audiometryczna, przyrządy logopedyczne i dla słabosłyszących.Ćwiczenia i pokazy:– obsługa audiometru, budowa,– podstawy kalibracji.10. Aparatura do badania układu krążenia i intensywnego nadzoru. Budowa i zasada działania:– aparaty elektrokardiograficzne, fonokardiografy, kardiotachometry,– aparatura do pomiarów hemodynamicznych,– aparatura wchodząca w skład intensywnego nadzoru,– centrale intensywnego nadzoru,– defibrylatory, respiratory.Ćwiczenia i pokazy:– obsługa aparatu EKG,– obsługa aparatury intensywnego nadzoru – defibrylatory, monitory, respiratory,– przygotowanie aparatury do pracy,– podstawowe czynności konserwacyjne.11. Aparatura do pomiaru aktywności biologicznej. Budowa i zasada działania:– elektroencefalografy, głowice EEG, przystawki EEG,– elektromiografy (EMG), elektrogastrografy, elektrookulografy,– elektrody i oprzyrządowanie (kable) do badań aktywności biologicznej człowieka,– rejestratory do pomiarów prądów czynnościowych –techniki pomiarów.Ćwiczenia i pokazy: – obsługa aparatu EEG i EMG,– pokaz elektrod i kabli pacjenta,– obsługa rejestratora.– podstawowe czynności konwersacyjne.
�8
12. Aparatura do nowoczesnego obrazowania diagnostycznego:– termografia; podstawy i zastosowanie,– budowa termografów,– istota i zasady termografii komputerowej,– budowa tomografu komputerowego,– NMR – podstawy jądrowego rezonansu magnetycznego,– zasada działania aparatury NMR.Ćwiczenia i pokazy:– pokaz prospektów aparatury termograficznej,– pokaz prospektów.– analiza i przegląd wybranych wyników badań termograficznych13. Obsługa techniczna aparatury elektromedycznej:– ogólne zasady eksploatacji aparatury,– podstawowe zasady konwersacji aparatury elektromedycznej,– główne rodzaje uszkodzeń aparatury,– podstawowe zasady BHP przy aparaturze elektromedycznej.Ćwiczenia i pokazy – usuwanie drobnych usterek na przykładzie podstawowych typów aparatury (wymiany
bezpieczników) i osprzętu aparatów elektromedycznych.14. Ochrona przeciwporażeniowa:– działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki,– wielkości prądów i napięć bezpiecznych,– rodzaje/działanie stosowanych ochron: zerowanie, uziemienie ochronne, sieć ochronna,
wyłączniki różnicowoprądowe, separacja, izolacja ochronna, izolacja stanowiska,– podział odbiorników według sposobu ochrony do porażeń,– organizacja bezpiecznej pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA1. Student obowiązany jest przygotować się do każdego zajęcia w oparciu o podaną literaturę.2. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń podczas
seminariów sprawdzających na ocenę co najmniej dostateczną.3. Studenci, którzy nie uzyskają wymaganej do zaliczeń oceny mogą zostać opuszczeni do
egzaminu po zdaniu dodatkowego kolokwium zaliczeniowego z całości materiału nauczanego wciągu roku.
4. Egzamin końcowy z przedmiotu (I termin i termin poprawkowy) przeprowadzony jest w formie ustnej.
pIśMIEnnIctWO ZALEcAnE:1. BHP w służbie zdrowia. Praca zbiorowa. Wyd. Woj. Stacja SANEPID 1987.2. Medycyna Nuklearna. Toth. PZWL, Warszawa 1983.3. Termowizja i jej zastosowanie. G. Rudowski. WKiŁ. Warszawa 1978.4. Elektronika medyczna. J. Keller., tom I i II., PZWL, Warszawa 1984.5. Elektrodiagnostyka medyczna. M. Stopczyk., PZWL, Warszawa 1984.6. Podstawy elektroniki medycznej. R. Miller, R. Richwian, PZWL, Warszawa 1973.7. Promieniowanie „X” i zastosowanie w medycynie. St. Klevenhagen.8. Poradnik elektroenergetyka przemysłowego SEP. J. Laskowski.9. Biocybernetyka i Inżynieria Biomedyczna 2000. Fizyka Medyczna pod red. G. Pawlicki, T. Pałko,
N. Golnik, B. Gwiazdowski, L. Królicki, Wyd.: Akademicka Oficyna Wydawnicza Exit. 2002.
�9
MATEMATYKA I STATYSTYKA
ZAKŁAD BIOFIZYKI I FIZjOLOGII cZŁOWIEKA WYDZIAŁU nAUKI O ZDROWIUUl. Chałubińskiego 5, IV p. tel./fax: (22) 628-78-46, 628-63-34
Kierownik Zakładu: prof. nadzw. dr hab. n. med. jacek przybylski, godziny przyjęć w spra-wach studenckich: środa. w godz. 11–12.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Maria Sobol, godziny przyjęć i konsultacje do ustalenia podczas pierwszych zajęć.Roczny wymiar godzin 50 (10 h seminariów i 40 h ćwiczeń).
pROGRAM nAUcZAnIA Celem zajęć jest zapoznanie studentów z wybranymi elementami matematyki wyższej oraz uzy-
skanie pewnej biegłości rachunkowej w stopniu koniecznym do zrozumienia wykładów z fizyki oraz przedmiotów zawodowych.
tematyka ćwiczeń i seminariów1. Funkcje i ich własności:
a) sposoby przedstawiania funkcji,b) funkcje złożone i odwrotne,c) funkcje ograniczone i monotoniczne.
2. Granica i ciągłość funkcji:a) ciąg liczbowy i jego granica,b) granice funkcji,c) granice niewłaściwe i w nieskończoności,d) funkcje ciągłe i ich własności.
3. Pochodna funkcji:a) definicja pochodnej,b) ekstrema funkcji.
4. Pochodne funkcji złożonych. Pochodne wyższych rzędów.5. Badanie przebiegu zmienności wybranych funkcji6. Macierze, wyznaczniki, rozwiązywanie układu równań liniowych7. Rachunek wektorowy. Iloczyn skalarny i wektorowy, pola skalarne i wektorowe, gradient,
dywergencja, rotacja.8. Całka nieoznaczona. Całka oznaczona.9. Podstawowe pojęcia i prawa rachunku prawdopodobieństwa.10. Rozkłady podstawowych zmiennych losowych.11. Elementy statystyki.
Zasady i formy oceny wyników nauczaniaPodczas zajęć będzie premiowana aktywność studentów. Dodatkowo będą kartkówki.Punkty uzyskane za kartkówki podnoszą ocenę końcową. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest
obecność na zajęciach i uzyskanie przynajmniej 50% punktów z kartkówek. Zajęcia kończą się obowiązkowym egzaminem pisemnym, do którego mogą przystąpić osoby z za-liczonymi ćwiczeniami. Na egzaminie wymagana jest umiejętność rozwiązywania przerobionych na ćwiczeniach typów zadań.
LITERATURA1. A. Sobotka „Elementy matematyki wyższej” PZWL.2. W. Krysicki, L. Włodarski „Analiza matematyczna w zadaniach” PWN.
�0
FIZYKA
WYDZIAŁ FIZYKI pOLItEcHnIKI WARSZAWSKIEj00-662 Warszawa, ul. Koszykowa 75, tel. (22) 629 61 24e-mail: [email protected]
Odpowiedzialny na dydaktykę: prof. dr hab. jan pluta
Roczny wymiar zajęć w I i II semestrze – 120 godzin, w tym:60 godz. wykładów, 30 godz. ćwiczeń rachunkowych i 30 godzin ćwiczeń laboratoryjnych.
Nauczanie fizyki prowadzą pracownicy Wydziału Fizyki Politechniki Warszawskiej. Wykłady prowadzone przez prof. dr hab. jana plutę odbywają się w sali wykładowej Instytutu Biostruktu-ry WUM ul. Chałubińskiego 5, ćwiczenia rachunkowe prowadzone przez dr Krystynę Wosińską w I Zakładzie Radiologii Klinicznej WUM, ul. Chałubińskiego 5, zaś ćwiczenia laboratoryjne w pra-cowniach Wydziału Fizyki Politechniki Warszawskiej ul. Koszykowa 75.
pROGRAM nAUcZAnIAZajęcia prowadzone będą przez dwa semestry na I roku studiów w wymiarze tygodniowym:
– semestr zimowy: wykł.: 2 godz., ćwiczenia rachunkowe: 2 godz.– semestr letni: wykł.: 2 godz. ćwiczenia laboratoryjne: 3 godz. x 10 tygodni.
Taki układ zajęć ma na celu wyrobienie u studentów na pierwszym semestrze umiejętności posługiwania się metodami rachunkowymi fizyki stanowiąc też element ćwiczeń praktycznych z matematyki. W ramach ćwiczeń rachunkowych student powinien poznać nie tylko metody rozwiązywania problemów fizycznych, ale także praktyczne wykonywanie działań na jednostkach oraz metody opracowywania wyników pomiarów fizycznych. Wymaga to specyficznego doboru zagadnień do ćwiczeń rachunkowych.
W semestrze letnim student powinien móc zastosować zdobyte w pierwszym semestrze umiejęt-ności w realizacji konkretnych pomiarów fizycznych z wykorzystaniem typowej aparatury pomiaro-wej. Ćwiczenia stanowią ilustrację materiału wykładu.
tematyka wykładów; semestr zimowy:�. Metody pomiarowe fizyki: wielkości fizyczne i ich jednostki, pomiary wielkości fizycznych
i niepewności pomiarowe (systematyczne i przypadkowe), metody wyznaczania dokładności wyników pomiarów, metoda różniczki zupełnej i propagacji błędów, test chi˛, metoda najmniejszych kwadratów.
�. Ruch i ciepło: wektory: położenia, prędkości i przyspieszenia, zasady dynamiki i równania ruchu, zasady zachowania w mechanice, zjawiska relatywistyczne, ruchy harmoniczne i zjawisko rezonansu, zjawiska falowe, ultradźwięki, proste procesy termodynamiczne, statystyka ruchów cieplnych, przejścia fazowe.
3. Elektryczność i magnetyzm: prawo Coulomba, natężenia i potencjał pola elektrycznego, przewodniki w polu elektrycznym, pojemność elektryczna, pole elektryczne w dielektrykach, natężenie prądu, siła elektromotoryczna, prawa: Ohma, Kirchoffa, Joule’a–Lenza, wektor indukcji magnetycznej, prawa: Biota–Savarta, Ampere’a i Gaussa, siła Lorentza, ruch cząstki w polach: elektrycznym i magnetycznym, akceleratory i spektrometry magnetyczne, zasada działania cyklotronu, prowadzenie wiązek cząstek nadładownych, pole magnetyczne w ośrodku materialnym, prawo i siła elektromotoryczna indukcji, samoindukcja, obwód RL, indukcja wzajemna, drgania elektryczne: swobodne, tłumione, wymuszone, obwód RLC, rezonans, prąd zmienny, opór indukcyjny i pojemnościowy, skuteczna wartość napięcia, procesy wzbudzenia i jonizacji, wzmocnienie gazowe, komory jonizujące, liczniki Geigera – Müllera, fotojonizacja.
��
tematyka wykładów; semestr letni:�. Elementy fizyki kwantowej: postulaty Plancka, zjawisko fotoelektryczne i zjawisko Comptona,
widmo promieniowania rentgenowskiego, doświadczenie Rutherforda, model atomu Bohra, fale materii de Broglie’a, funkcja falowa i równanie Schrodingera, zasada nieokreśloności, zakaz Pauliego.
�. Elementy fizyki atomowej: atom wodoru i liczby kwantowe, orbitale, atomy wieloelektronowe, szerokość linii widmowych, struktura subtelna i spin elektronu, układ okresowy pierwiastków, wiązania cząsteczkowe, elektronowy rezonans paramagnetyczny, emisja wymuszona, lasery.
3. Elementy fizyki jądrowej: struktura i własność jąder atomowych, modele jądra, promieniotwórczość naturalna i sztuczna, reakcje jądrowe, energia wiązania, reakcje syntezy, cząstki elementarne, źródła i wiązki promieniowania jądrowego, przemiany jądrowe: alfa, beta, gamma (prawo rozpadu promieniotwórczego, czas połowicznego zaniku itd.), oddziaływanie promieniowania jądrowego (alfa, beta, gamma, neutrony, ciężkie jony) z materią, elementy dozymetrii, metody rejestracji promieniowania jądrowego i podstawowe typy detektorów, statystyczne aspekty emisji, propagacji i detekcji promieniowania jądrowego.
4. Elementy fizyki ciepła stałego: modele pasmowe metali, półprzewodników i dielektryków, poziomy akceptorowe i donorowe, rodzaje i mechanizmy generacji i rekombinacji nośników, emisja termoelektronowa i lampy elektronowe, zjawiska kontaktowe, zjawiska termoelektryczne (termopary) i fotoelektryczne (fotoelementy), złącze n-p i złącza n-p-n.
5. Fizyka radiacyjna i dozymetria: źródła i wiązki promieniowania jądrowego, oddziaływanie promieniowania jądrowego (alfa, beta, gama, neutrony, ciężkie jony) z materią, metody rejestracji promieniowania jądrowego i podstawowe typy detektorów: komory jonizujące, liczniki Geigera-Müllera, detektory scyntylacyjnei półprzewodnikowe, statystyczne aspekty emisji, propagacji i detekcji promieniowania jądrowego, elementy dozymetrii, kerma, obliczanie dawek, skutki biologiczne: dawka efektywna i czynniki wagowe, efekty stochastyczne i deterministyczne, hormeza radiacyjna.
tematyka ćwiczeń rachunkowych; semestr zimowy:1. Zasady dynamiki i równania ruchu.2. Zasady zachowania w mechanice.3. Zjawiska relatywistyczne.4. Ruchy harmoniczne.5. Fale.6. Procesy termodynamiczne.7. I kolokwium (tematy 1–6).8. Elektrostatyka.9. Prąd elektryczny.10. Pole magnetyczne.11. Ruch cząstki w polach elektrycznym i magnetycznym, siła elektromotoryczna indukcji.12. Drgania elektryczne, prąd zmienny.13. Metody pomiarowe fizyki.�4. II kolokwium (tematy 8–13).
tematyka ćwiczeń laboratoryjnych: semestr letni1. Wyznaczenie energii promieniowania gamma i 8 identytfikacji nuklidu za pomocą spektroskopu
scyntylacyjnego.2. Badanie osłabienia promieniowania gamma przy przejściu przez materię.3. Laminarny przepływ cieczy wyznaczana współczynnika lepkości.4. Badania własności magnetycznych ciał stałych, wyznaczania punktów Curie.5. Badanie efektu Halla.6. Drgania proste harmoniczne: wahadło rewersyjne i wahadło torsyjne.7. Badanie anharmoniczności drgań wahadła matematycznego. Wyznaczanie przyśpieszenia
ziemskiego za pomocą wahadła różnicowego.
��
8. Statystyczny charakter rozpadu promieniotwórczego.9. Pomiary prądowo napięciowe w układzie elektrycznym. Prawo Ohma.10. Pomiar długości fal elektromagnetycznych metodami interferencyjnymi.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIASemestr zimowy: zaliczenie ćwiczeń rachunkowych (dwa sprawdziany; w połowie i na końcu semestru oraz ocena aktywności na zajęciach).Semestr letni: zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych oraz egzamin (osiem ćwiczeń w czasie semestru plus sprawdzian z metod analizy wyników pomiarów oraz egzamin końcowy z materiału obejmującego tematykę wykładu i semestrów).
pIśMIEnnIctWO pOMOcnIcZE1. Resnick, D. Halliday: Fizyka 1 i Fizyka 2., PWN, Warszawa 2001.2. Cz. Borowski: Fizyka – krótki kurs., WNT, Warszawa 1998.3. K. Jezierski, B. Kołodka, K. Sierański.,: Fizyka (skrypt dla studentów wyższych uczelni).
Oficyna Wyd. Scripta, Wrocław 1995.4. W. Bogusz, J. Garbarczyk, F. Krok: Podstawy fizyki., Oficyna Wyd. PW., Warszawa 1999 r.5. I. W. Sawieliew: Wykłady z fizyki. PWN, Warszawa 1994.
�3
REntGEnODIAGnOStYKA KLASYcZnA
I ZAKŁAD RADIOLOGII KLInIcZnEj WUM02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5, tel. (22) 502-10-73, fax (22) 502-21-10, e-mail: [email protected], www.amwaw.edu.pl
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Marek GołębiowskiOdpowiedzialny za dydaktykę: prof. dr hab. med. Marek GołębiowskiGodziny przyjęć w sprawach studenckich: 900–1300.
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń – 225 godz., w tym ćwiczenia 165 godz., seminaria 60 godz.Nauczanie przedmiotu odbywać się będzie przez dwa lata, przy czym pierwszy rok obejmować
będzie nauka „rentgenografii”, zaś rok drugi tomografii komputerowej, angiografii i rentgenodia-gnostyki stomatologicznej i pediatrycznej.
Praktyka wakacyjna: 100 godz.I Zakład Radiologii Klinicznej WUM ul. Chałubińskiego 5.II Zakład Radiologii Klinicznej WUM, ul. Banacha 1 A.
pROGRAM nAUcZAnIAStudent w trakcie nauki rentgenografii powinien nauczyć się:– sprawować opiekę nad pacjentem i porozumiewać się z nim w sprawach związanych z badaniem,– wykonywać samodzielnie dokumentację zdjęciową badania rtg odpowiednio do problemu
klinicznego i treści skierowania, stanu i możliwości pacjenta, jego budowy anatomicznej oraz możliwości technicznych aparatu,
– współpracować z personelem medycznym i technicznym w trakcie badań prowadzonych zespołowo,– obsługiwać ciemnię i eksploatować materiały światłoczułe,– eksploatować aparaturę rtg oraz urządzenia pomocnicze; sterować jakością badań i postępować
zgodnie z zasadami ochrony radiologicznej,– prowadzić dokumentację i statystykę badań, oraz statystykę związaną z zarządzeniem jakością.
tEMAtY SEMInARIÓW I ćWIcZEŃ:Semestr 1.1. Fizyczne, techniczne i geometryczne podstawy rentgenografii.2. Metodyka ogólna badań rtg (w tym ochrona radiologiczna).3. Rentgenografia ortopedyczna.4. Materiały światłoczułe.5. Techniki specjalne rtg.6. Wprowadzenie do badań głowy.Semestr 2.7. Badania czaszki i jej struktur.8. Ciemnia automatyczna. Normalizacja obróbki.9. Dobór i przeliczanie ekspozycji. Kontrola jakości.10. Badania narządów klatki piersiowej. Fluorografia.11. Badania narządów jamy brzusznej.��. Badania o.u.n.13. Badania naczyniowe.
Organizacja zajęćTryb zajęć określony jest przez „Regulamin Studiów WUM”, „Regulaminem I Zakładu Ra-
diologii” oraz „Regulamin Pracowni Rentgenografii”. Sprawy bezpieczeństwa reguluje „Instrukcja BHP Pracowni Rentgenografii” łącznie z obowiązującą w Zakładzie „Instrukcją ramową w sprawie zasad ochrony przed promieniowaniem jonizującym”.
�4
Jednostki współpracujące.; Zakład prowadzi współpracę z innymi Zakładami i Klinikami WUM, Politechniką Warszawską, Instytutem Radioelektroniki Politechniki Warszawskiej i Instytu-tem Problemów Jądrowych w Świerku.
Regulamin pracowni rentgenografiiNa zajęciach z rentgenografii obowiązuje regulamin studiów WUM, regulamin I Zakładu Radiologii Klinicznej WUM oraz regulamin pracowni rentgenografii.
Student ma prawo:– oczekiwać od prowadzącego zajęcia wskazania źródeł informacji,– omówić się na dodatkowe konsultacje dotyczące przedmiotu nauczania,– zgłaszać uwagi odnośnie metodyki prowadzenia zajęć.Student jest zobowiązany:– przestrzegać zasad regulaminów i instrukcji BHP,– punktualnie uczęszczać na zajęcia w terminie przewidzianym dla jego grup,– przygotowywać się do zajęć i czynnie w nich uczestniczyć,– przystępować w wyznaczonych terminach do sprawdzianów i zaliczeń, – nosić na zajęciach ubranie ochronne.
Instrukcja BHp pracowni rentgenografii1. Wszystkich przebywających na terenie pracowni rentgenowskiej obowiązują ogólne przepisy
BHP, przepisy BHP I Zakładu Radiologii Klinicznej WUM oraz niniejsza instrukcja.2. Lekceważenie zasad lub przepisów BHP może narazić osoby przebywające w pracowni na
urazy mechaniczne, porażenie prądem, oparzenia, zakażenia lub zbyteczne napromieniowanie.3. Wszelkie zagrożenia lub uszkodzenia powinny być niezwłocznie zgłaszane osobie prowadzącej
zajęcia lub Kierownikowi Zakładu, a czynności obarczone ryzykiem – przerwane.4. Osoby nie posiadające uprawnień i zgody Kierownika Zakładu nie mogą wykonywać żadnych
napraw ani przeróbek.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIAWarunkiem zaliczenia części teoretycznej lub ćwiczeń jest zaliczenie kolokwiów cząstkowych
(2 terminy wyznaczone przez Zakład). W przypadku niepowodzenia trzeci termin dla wszystkich nie zaliczonych kolokwiów wyznaczany jest na koniec semestru.
Zajęcia praktyczne i praktyka wakacyjna oceniane i zaliczane są na podstawie analizy obec-ności postępów w nauce oraz końcowych umiejętności. Po praktyce wakacyjnej student otrzymuje ocenę do indeksu oraz pisemną opinię analogiczną do opinii pracowniczej.
pIśMIEnnIctWO ZALEcAnE1. Pruszyński B.: Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań. PZWL,
Warszawa 2000.2. B. Daniel: Atlas anatomii radiologicznej człowieka., PZWL, Warszawa 1998.3. Klewenhagen: Promienie X i ich zastosowanie w medycynie., PZWL.4. Eberhardt, Iliński: Zarys radiografii medycznej. PZWL.piśmiennictwo uzupełniające:1. B. Pruszyński: Radiologia. Diagnostyka Obrazowa, PZWL.2. St. Leszczyński: Radiologia., PZWL.3. S. L. Zgliczyński: Radiologia. Podręcznik dla studentów. PZWL.4. Borejko, Dziak: Badanie radiologiczne w ortopedii., PZWL.5. Gładysz: Tomografia, PZWL.6. Cybernetyka i Inżynieria Biomedyczna 2000. Fizyka Medyczna pod red. G. Pawlicki, T. Pałko,
N. Golnik, B. Gwiazdowski, L. Królicki. Wyd.: Akademicka Oficyna Wydawnicza Exit. 2002.7. Leksykon radiologii.8. Polski Przegląd Radiologii – roczniki.
25
RADIODIAGnOStYKA OGÓLnA I KLInIcZnA
ZAKŁAD RADIOLOGII pEDIAtRYcZnEj WUM00-628 Warszawa, ul. Marszałkowska 24, tel. (22) 628 52 19,e-mail: [email protected]
p.o. Kierownika Zakładu: Dr n. med. Michał BrzewskiOdpowiedzialny za dydaktykę: Dr n. med. Michał Brzewski, e-mail: [email protected] przyjęć w sprawach studenckich:
I Zakład Radiologii Klinicznej WUM,02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5, tel. (22) 502 10 73, fax (22) 502 21 10,e-mail: [email protected], www.amwaw.edu.pl
Kierownik Zakładu: prof. nadzw. dr hab. med. Marek GołębiowskiOdpowiedzialny za dydaktykę: prof. nadzw. dr hab. med. Marek GołębiowskiGodziny przyjęć w sprawach studenckich: 900–1300.
Roczny wymiar zajęć: 60 godzin, realizowanych w formie seminariów.Seminaria rozpoczynają się w II semestrze w Zakładzie Radiologii Pediatrycznej ul. Marszałkowska 24 i kontynuowane będą w roku przyszłym.
pROGRAM nAUcZAnIACelem seminariów jest zapoznanie studentów ze współczesnymi poglądami na miejsce i rolę
badań chorych w diagnostyce i terapii klinicznej. Na I roku studiów zostaną omówione podstawy anatomiczne i techniczne obrazowania narządów i tkanek człowieka.
tematyka seminariów:1. Podstawy techniczne i metodyka obrazowania.2. Anatomia rentgenowska układu kostnego.3. Diagnostyka radioizotopowa narządu ruchu.4. Anatomia układu mięśniowo–szkieletowego w USG.5. Podstawy anatomii przekrojowej mózgu i rdzenia kręgowego w TK i MR.6. Anatomia obrazowa narządu klatki piersiowej.7. Anatomia radiologiczna jamy brzusznej.8. Anatomia obrazowa miednicy małej.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIAPodstawą zaliczenia przedmiotu jest obowiązkowa obecność na seminariach i zaliczenie testu sprawdzającego na ostatnim seminarium.
pIśMIEnnIctWO1. Atlas anatomii radiologicznej człowieka. B. Daniel, PZWL, Warszawa 1988.2. Radiologia – Diagnostyka obrazowa Rtg, TK, USG, MR i medycyna nuklearna” pod red.
B. Pruszyńskiego, PZWL, Warszawa 2003.
�6
pAtOMORFOLOGIA
ZAKŁAD AnAtOMII pAtOLOGIcZnEj cEntRUM BIOStRUKtURY WUM02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5, tel./fax (22) 629 98 92.e-mail: [email protected]
Kierownik Zakładu – prof. dr hab. med. Aleksander WasiutyńskiOdpowiedzialny za dydaktykę: n. med. Dorota Biernacka-Wawrzonek, dr Maja Marczewska
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: środa 930–1100.Roczny wymiar zajęć: 30 godzin.Zajęcia odbywają się w formie seminariów w semestrze zimowym (I); 30 godzin (tj. 2 godz. tygodniowo).Seminaria będą odbywały się w środy w godz. 800–930 w sali im. prof. Józefa Hornowskiego w Collegium Anatomicum, ul. Chałubińskiego 5.
Celem nauczania patomorfologii (anatomii patologicznej) jest:– przekazanie studentom zasobu wiedzy, która pozwoli na zrozumienie mechanizmów
prowadzących do powstania procesu chorobowego i jego dynamik,– zintegrowanie wiadomości z patomorfologii z wiadomościami z dyscyplin podstawowych
i klinicznych,– zapoznanie studentów z mianownictwem medycznym polskim i łacińskim,– przygotowanie do współpracy z lekarzami różnej specjalizacji.
tematyka seminariów obejmuje:– patomorfologię ogólną,– patomorfologię szczegółową.
Patomorfologia ogólna obejmuje zagadnienia:– zaburzenia w krążeniu,– uszkodzenie komórek i adaptacje,– zapalenie i naprawa,– nowotwory.
Patomorfologia szczegółowa obejmuje wybrane zagadnienia z patomorfologii narządowej i wybranych jednostek chorobowych.
– patologia serca i naczyń,– patologia układu oddechowego,– patologia przewodu pokarmowego,– patologia układu moczowo-płciowego,– patologia układu nerwowego,– patologia układu krwiotwórczego,– patologia układu odpornościowego.
Zaliczenie: kolokwium z nabytych wiadomości jest przeprowadzane po zakończeniu zajęć zaliczenie w formie pisemnej na ocenę.
pIśMIEnnIctWO�. „Patomorfologia kliniczna” red. prof. S. Kruś, E. Skrzypek-Fakhoury. PZWL 1996.�. „Anatomia patologiczna” red. prof. S. Kruś, PZWL 2001.3. „Pathology”. Rubun E., Farber J. L., Lippincott Company Philadelphia 1994.4. „Pathology”. Stevens A., Lowe J., Mosby – Edinburg. London. New York 2000.
27
pAtOFIZjOLOGIA
KAtEDRA I ZAKŁAD pAtOLOGII OGÓLnEj I DOśWIADcZALnEj WUM00-927 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, tel./fax (22) 826 45 85, tel. (22) 826 81 41.
Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Sławomir Maślińskie-mail: [email protected] za dydaktykę: lek. Grzegorz SzewczykGodziny przyjęć dla studentów wt. – piąt. 10–1330
Forma prowadzenia zajęć: seminaria.Roczny wymiar seminariów 30 godzin.
Seminaria odbywają się w semestrze letnim w Katedrze i Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej WUM Warszawa ul. Krakowskie Przedmieście 26/28.
cel nauczania: Celem nauczania patofizjologii jest poznanie zmian czynnościowych w chorobie, zmian prowadzących do choroby i z niej wynikających. Patofizjologia jest gramatyką nauk lekar-skich jest dziedziną podstawową, która integruje nauki fizjologiczne z naukami klinicznymi i przy-gotowuje studenta do zrozumienia wiedzy klinicznej.
ORGAnIZAcjA I ZASADY ZALIcZEnIA ZAjęćZajęcia odbywają się w dniach i godzinach określonych planem ramowym, opracowanym przez
Dziekanat. Studenci powinni przygotowywać się do wszystkich seminariów, wykazywać dobrą zna-jomość anatomii i fizjologii. Obecność na seminariach jest obowiązkowa. Opuszczone usprawiedli-wione seminarium należy zaliczyć ustnie u osoby prowadzącej ten temat.Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie pozytywnej oceny z kolokwium końcowego.
TEMATYKA SEMINARIÓW1. Wpływ czynników środowiskowych na zdrowie człowieka.2. Patofizjologia układu krążenia.3. Patofizjologia wstrząsu.4. Patofizjologia układu oddechowego.5. Patofizjologia układu krwiotwórczego i krwi obwodowej.6. Zaburzenia regulacji hormonalnej.7. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej.8. Patofizjologia nerek.9. Patofizjologia układu trawiennego.10. Starzenie się ustroju.11. Immunopatofizjologia.12. Osteoporoza.13. Zaburzenia przemiany materii.
pODRęcZnIKI OBOWIąZKOWE1. „Patofizjologia” pod red. S. Maślińskiego i J. Ryżewskiego, PZWL 2007.2. Skrypt dla studentów Akademii Medycznych: „Wybrane zagadnienia z Patofizjologii” pod red.
S. Maślińskiego i D. Szukiewicza/ cz. I, II, III/. Wyd.: Oficyna Wydawnicza WUM, 2006/2007.podręcznik zalecany1. J. W. Guzek: „Patofizjologia człowieka w zarysie” , PZWL 2005.
Zaliczenie przedmiotu obejmuje w/w tematykę przerobioną na zajęciach oraz wg odpowiednich rozdziałów wskazanej literatury.
�8
MIęDZYnARODOWE pROBLEMY ZDROWIA
ZAKŁAD ZDROWIA pUBLIcZnEGO02-097 Warszawa, ul. Banacha 1 A, blok F, tel. (22) 599 21 80, fax (22) 599 21 81
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. janusz ślusarczykOdpowiedzialny za dydaktykę: mgr Grzegorz juszczyk
Godziny przyjęć studentów: wtorki w godz. 800–1000.Roczny wymiar zajęć: 15 godzin dydaktycznych.
Forma prowadzenia zajęć: wykłady w semestrze zimowym.
Wykłady odbywają się w sali seminaryjnej Centrum Dydaktycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Żwirki i Wigury 61.
pROGRAM nAUcZAnIAPrezentacja głównych zagadnień międzynarodowej polityki zdrowotnej – instytucji, organizacji
rządowych i pozarządowych oraz celów i metod ich działania. Omówienie głównych problemów zdrowotnych w poszczególnych regionach świata oraz strategii rozwiązywania ich poprzez współpracę międzynarodową, zwłaszcza w obliczu tendencji globalizacyjnych. Zarysowanie problematyki międzynarodowych porównań wskaźników zdrowotnych w działaniach systemowych i lokalnych w wybranych krajach.
ORGAnIZAcjA I ZASADY ZALIcZEnIA ZAjęćZajęcia odbywają się w dniach i godzinach określonych planem ramowym, opracowanym przez Dziekanat. Zaliczenie w formie ustnej odbywa się na ostatnich zajęciach.
tEMAtYKA WYKŁADÓW1. Międzynarodowa polityka zdrowotna – OnZ, WHO, współpraca europejska. cel wykładu: prezentacja najważniejszych celów, priorytetów i zadań głównych instytucji
rządowych działających w obszarze zdrowia publicznego. Omówienie aktualnych programów i podejmowanych działań. Wskazanie współzależności pomiędzy kompetencjami poszczególnych instytucji.
Zakres tematyczny: założenia międzynarodowej polityki zdrowotnej – współpraca międzynarodowa pomiędzy poszczególnymi instytucjami. ONZ i jej agendy – UNAIDS, UNDP, UNICEF, WHO jako szczególna agenda ONZ ds. zdrowia. Struktura WHO – regiony i zadania. Główne instytucje europejskie – Komisja Europejska, Dyrektorat V – DG SANCO, Rada Europy.
2. Rola organizacji pozarządowych w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych – Bank światowy, Lekarze Bez Granic, organizacje charytatywne.cel pracy: wskazanie historycznego udziału organizacji finansowych i pozarządowych we
wspieranie rozwoju zdrowia publicznego na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem krajów rozwijających się. Omówienie celów i roli poszczególnych organizacji w realizowaniu zadań zdrowia publicznego.
Zakres tematyczny: specyfika organizacji pozarządowych w systemie ochrony zdrowia w krajach rozwiniętych i rozwijających się. Koncepcje wspierania rozwoju i inwestycji w zdrowie Banku Światowego – raport „Investing in Health” (1993). Koncepcja tworzenia zintegrowanych funduszy pomocy zamiast finansowania odrębnych programów.
�9
3. Główne problemy zdrowotne państw wysokorozwiniętych i najnowsze zagrożenia zdrowotne.
cel pracy: prezentacja najistotniejszych zagrożeń zdrowotnych – rodzajów i skali. Omówienie metod rozwiązywania problemów zdrowotnych. Wskazanie najnowszych problemów zdrowotnych.
Zakres tematyczny: obciążenie chorobami – tzw. choroby z przesytu; choroby układu krążenia, nowotwory, choroby układu krążenia, cukrzyca. Czynniki ryzyka chorób związane ze stylem życia – hipercholesterolemia, otyłość. Międzynarodowe porównania stanu zdrowia – raport WHO z 2000 r. „Health system: improving performance” – wskaźniki oceny systemów ochrony Zdrowia. Najnowsze zagrożenia zdrowotne – choroby związane z niską aktywnością fizyczną oraz stosowaniem komputerów, zaburzenia zdrowia psychicznego.
4. Główne problemy zdrowotne regionu afrykańskiego (AFRO/WHO). cel pracy: omówienie charakterystyki geograficznej i kulturowej kontynentu afrykańskiego.
Prezentacja struktury problemów zdrowotnych – problemy z dostępem do żywności, choroby zakaźne. Wskazanie metod zapobiegania i leczenia wybranych chorób.
Zakres tematyczny: uwarunkowania geograficzne kontynentu afrykańskiego. Warunki klimatyczne w poszczególnych regionach kontynentu – Afryka Północna i Południowa. Region Nilu, Sahara, Afryka Subsaharyjska. Problemy w zaopatrzeniu w wodę i żywność. Umieralność noworodków i niedożywienie niemowląt. Choroby zakaźne – malaria, HIV/AIDS, choroby pasożytnicze. Metody zapobiegania chorobom – programy immunizacji, działania na poziomie lokalnym.
5. Wpływ globalizacji na zdrowie oraz różnice kulturowe w rozumieniu i rozwiązywaniu problemów zdrowotnych.
Cel pracy: omówienie głównych procesów globalizacyjnych – przepływ kapitału, idei, ludzi, chorób. Przedstawienie różnorodnych tradycyjnych podejść do rozumienia zdrowia w różnych obszarach kulturowych.
Zakres tematyczny: wpływ globalizacji na zdrowie – główne problemy. Przepływ kapitału i ludzi, zmiany na rynku pracy – bezrobocie i wymieranie wsi. „Drenaż mózgów” – przepływ profesjonalistów medycznych z krajów biedniejszych do krajów bogatszych. Zwiększenie wymiany handlowej i osobowej – transmisja czynników chorobotwórczych.
Różnorodne podejście do rozumienia zjawisk zdrowotnych i chorobowych – medycyna chińska, hinduska, homeopatia, tradycyjni uzdrowiciele, teorie wyjaśniające przyczyny chorób.
6. HIV/AIDS jAKO pRZYKŁAD EpIDEMII XXXI WIEKU. Cel pracy: omówienie epidemiologii i skali zagrożenia HIV/AIDS w skali świata. Wskazanie
przyczyny dystrybucji choroby. Zakres tematyczny: wirus HIV i AIDS jako choroba zakaźna przenoszona drogą płciową.
Drogi szerzenia wirusa. Dystrybucja choroby na poszczególnych kontynentach. Specyfika regionu afrykańskiego i Azji Centralnej.
Obciążenie umieralnością przedwczesną i oczekiwana długość życia w krajach, w których występuje epidemia AIDS. Zjawisko umieralności w wieku produkcyjnym w krajach rozwijających się.
Przyczyny epidemii – zwyczaje kulturowe (dziedziczenie żon), podległość ekonomiczna kobiet.
Metody zahamowania skali zjawiska – działania lokalne promujące bezpieczne współżycie przy użyciu prezerwatywy i opory kulturowe związane z tą metodą.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIAZaliczenie odbywa się w formie ustnej na ostatnich zajęciach. Każdy student odpowiada na
dwa pytania z tematyki wykładu i literatury obowiązkowej. Jeżeli student nie uzyska zaliczenia na ostatnich zajęciach istnieje możliwość ponownego podejścia do zaliczenia w czasie dyżuru dla studentów.
30
LItERAtURA OBOWIąZKOWAHolland W., Mossialos: ,,Polityka zdrowia publicznego”.Poździoch S.: „Międzynarodowa polityka zdrowotna”.Czupryna A., Poździoch S., Ryś. A. Włodarczyk C. (red.): ,,Zdrowie publiczne”, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne, Vesalius, Kraków 2000.
Literatura zalecana1. The world health repotr 2004 – changing history, WHO.2. The world health report 2003 – shaping the future, WHO.3. The world health report 2002 – reducing risks, promotoring healthy life, WHO.4. The world health 2000 – health systems; improving performance, WHO.
�.�.3.
3�
ZDROWIE śRODOWISKOWE
ZAKŁAD MEDYcYnY ZApOBIEGAWcZEj I HIGIEnY InStYtUtU MEDYcYnY SpOŁEcZnEj 02-097 Warszawa, ul. Oczki 3, tel. (22) 621 51 97
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Longina Kłosiewicz-LatoszekOdpowiedzialna za dydaktykę: dr inż. jan SobótkaGodziny przyjęć w sprawach studenckich: codzienne w godz. 1000–1300.
Program nauczania realizowany jest w wymiarze 15 godzin; w tym 5 godz. wykładów i 10 godz. ćwiczeń. Zajęcia odbywają się na terenie Instytutu Medycyny Społecznej WUM ul. Oczki 3 oraz na terenie innych placówek naukowych.
PRZEDMIOTPojęcie zdrowia. Środowisko naturalne człowieka – podstawowe zagadnienia. Skażenie śro-
dowiska naturalnego i środowiska bytowania – podstawowe zagadnienia. Metody oceny narażania człowieka na czynniki szkodliwe obecne w środowisku (środowisko bytowania, środowisko pracy). Skutki zdrowotne środowiskowych czynników ryzyka (fizycznych, chemicznych, biologicznych, psychospołecznych) oraz patomechanizmy ich działania. Profilaktyka na rzecz ochrony zdrowia. Choroby zawodowe i parazawodowe. Pojęcie ergonomii.
CEL NAUCZANIACelem nauczania jest przedstawienie czynników środowiska (środowisko bytowania, środowi-
sko pracy), które oddziałują w sposób istotny na zdrowie człowieka i powodować mogą u niego sze-reg schorzeń oraz zapoznanie z działaniami profilaktycznymi, które zapobiegać mogą negatywnym skutkom oddziaływań środowiska.
pROGRAM nAUcZAnIA1. Pojęcie zdrowia.2. Środowisko naturalne człowieka – podstawowe zagadnienia.3. Skażenie środowiska naturalnego i środowiska bytowania – podstawowe zagadnienia.4. Metody oceny narażenia człowieka na czynniki szkodliwe obecne w środowisku (środowisko
bytowania, środowisko pracy).5. Skutki zdrowotne środowiskowych czynników ryzyka (fizycznych, chemicznych, biologicz-
nych, psychospołecznych) oraz patomechanizmy ich działania.6. Profilaktyka na rzecz ochrony środowiska.7. Choroby zawodowe i parazawodowe.8. Pojęcie ergonomii.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIAPo zakończeniu zajęć – sprawdzian pisemny.Warunkiem dopuszczenia do sprawdzianu jest obecność na ćwiczeniach
LItERAtURA OBOWIąZKOWA1. „Zarysy medycyny środowiskowej” red. L. Kłosiewicz-Latoszek i H. Kirchner (skrypt).
Literatura zalecana�. ,,Podstawy higieny” red. T. Marcinkowski.�. „Aktualne problemy zdrowotne” red. H. Kirschner i J. Kopczyński.3. „Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa” red. Z. Jethon i A. Grzybowski.4. „Higiena, profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych” red. J. T. Marcinkowski.5. „Żywienia człowieka zdrowego i chorego” red. J. Hasik, J. Gawęcki.6. „Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu” red. H. Gertig i J. Przysławski.
3�
jęZYKI OBcE (Do wyboru język angielski, francuski, niemiecki lub rosyjski)
StUDIUM jęZYKÓW OBcYcH02-109 Warszawa ul. Księcia Trojdena 2 A (Centrum Dydaktyczne). Tel.: (+48 22) 5720 863.Fax: (+48 22) 5720 864, e-mail: [email protected]
Kierownik Studium: mgr joanna ciecierskaOdpowiedzialna za dydaktykę: mgr Urszula Swoboda-Rydz
Godziny przyjęć w sprawach studenckich oraz dyżury lektorów podane są do wiadomości zainteresowanych na tablicy ogłoszeń w SJO (Centrum Dydaktyczne).
pROGRAM nAUcZAnIALektorat wybranego języka obcego (angielskiego, francuskiego, niemieckiego lub rosyjskiego)
trwa dwa lata. Prowadzony jest na I oraz II roku studiów (po 30 h w semestrze) i kończy się egza-minem w sesji letniej II roku studiów. Jest to lektorat języka specjalistycznego prowadzony na po-ziomie średnio zaawansowanym oraz zaawansowanym i opiera się na znajomości języka ogólnego wyniesionej ze szkoły średniej.
Absolwent zna język obcy na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umie posługiwać się językiem specjalistycznym z zakresu elektro-radiologii.
Celem nauczania jest wprowadzenie słownictwa i funkcji językowych pozwalających na:● opis budowy anatomicznej i funkcji fizjologicznych,● omawianie podstawowych procesów fizycznych,● komunikowanie się z pacjentem,● zrozumienie tekstów medycznych o tematyce radiologicznej, w tym opisów wyników
różnych typów badań obrazowych.
Tematy zajęć:1. Wprowadzenie słownictwa z dziedziny anatomii (części ciała, narządy i ich układy).
Specjalistyczna terminologia pochodzenia łacińskiego i greckiego oraz nazewnictwo potoczne; słowotwórstwo ze szczególnym uwzględnieniem przedrostków i przyrostków.
2. Wprowadzenie do opisu anatomicznego. Słownictwo stosowane w opisie prawidłowego położenia, wzajemnych relacji pomiędzy narządami, ich kształtu i rozmiarów oraz zmian w stosunku do normy.
3. Opis procesów fizjologicznych. Opis roli poszczególnych układów w organizmie oraz czynności narządów.
4. Wprowadzenie pojęć związanych z biologią nowotworów.5. Opis organizacji szpitala i miejsca Zakładów Radiodiagnostyki i Radioterapii w jego
strukturze Omawianie poszczególnych podspecjalizacji radiologicznych. 6. Porozumiewanie się z pacjentem Przedstawianie się, udzielanie niezbędnych informacji
odnośnie przebiegu badania, wydawanie poleceń i instrukcji dotyczących przygotowania do badań i samego badania. Kierowania pacjenta do innych oddziałów.
7. Skrócony wywiad. Pytania nt. charakteru dolegliwości i zaburzeń, alergii, odpowiedniego przygotowania
pacjenta do badania. 8. Płaszczyzny badania pacjenta. Instrukcje podawane w celu odpowiedniego ustawienia i ułożenia pacjenta podczas badania.
33
9. Wprowadzenie do międzynarodowego układu jednostek miar SI oraz jednostek stosowanych w USA i Wielkiej Brytanii.
10. Czytanie ze zrozumieniem tekstów i artykułów o tematyce radiologicznej.11. Przygotowanie oraz przedstawienie plakatu naukowego/informacyjnego dla pacjentów
i prezentacji.
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIAPodstawę zaliczenia każdego semestru stanowi systematyczny, aktywny udział w zajęciach, po-
zytywne oceny ze sprawdzianów cząstkowych i pisemnego sprawdzianu końcowego oraz przedsta-wienie plakatu lub prezentacji w oparciu o samodzielną lekturę.
podręczniki: Język angielski1. J. Ciecierska, B. Jenike: English in Medicine. Podręcznik dla studentów medycyny,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.2. J. Ciecierska, B. Jenike, K. Tudruj: English for Medical Purposes – Self-Assessment Tests,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, PZWL, 1999.3. E. Glennding, B. Holmstrom: English in Medicine, Cambridge University Press 2005.4. A. Pohl: Test Your Professional English, Medical, Penguin English 2002.
Język francuski 1. F. Mourholn-Dallies, J. Tolas: Santé – médecine. com, CLE International, Paris 2004. 2. T. Fassier T., S. Talavera-Goy: Le Français des médecins, PUG 2008.
Język niemiecki1. U. Firnhaber-Sensen U, G. Schmidt: Deutsch im Krankenhaus, Langenscheidt, Berlin, 2005.2. M. Ganczar M.,. Rogowska: Medycyna. Ćwiczenia i słownictwo specjalistyczne Hueber, 2007.
Język rosyjski1. A. Gołubiewa, N. Kowalska: Russkij jazyk siegodnia, AGMEN – Wyd. Eduk. 1998.
34
WYCHOWANIE FIZYCZNE
StUDIUM WYcHOWAnIA FIZYcZnEGO I SpORtU WUM02-109 Warszawa ul. Księcia Trojdena 2, tel. (22) 572 05 28, 529
Kierownik Studium: mgr jerzy chrzanowskiPrzyjmuje: wtorek 1100–1230, środa 1030–1200.
Zastępca kierownika ds. dydaktycznych: mgr Bożena Glinkowska
Sekretariat Studium czynny codziennie w godz. 900–1500.Godziny przyjęć studentów oraz dyżury nauczycieli wychowania fizycznego podane są do wia-
domości na tablicy informacyjnej Studium oraz na stronie www.swfis.wum.edu.pl
pROGRAM ZAjęćZadaniem przedmiotu jest tworzenie warunków do doskonalenia sprawności fizycznej i umie-
jętności ruchowych studenta w nawiązaniu do jego możliwości fizycznych i zdrowotnych oraz wy-posażenie w wiedzę z zakresu kultury fizycznej i wybranych zagadnień z fizjologii wysiłku sporto-wego i rehabilitacji ruchowej.
Studenci mogą wybrać interesująca ich formę zajęć, aktualny plan, wykaz obiektów oraz system zapisów jest dostępny na stronie:
www.swfis.wum.edu.pl
ZASADY I FORMY OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA1. Podstawowym kryterium oceny studenta jest frekwencja na zajęciach, zaliczenie sprawdzianu.2. Studenci zwolnieni przez lekarza z prowadzonych zajęć ze względu na stan zdrowia są
obowiązani zgodnie z kwalifikacją lekarską uczestniczyć w zajęciach rehabilitacji ruchowej określonego rodzaju schorzenia.
3. Student obowiązany jest do przestrzegania regulaminu obiektu w którym odbywają się ćwi-czenia z wychowania fizycznego. Na salach sportowych studenci obowiązani są posiadać strój sportowy.
35
ETYKA W MEDYCYNIE
ZAKŁAD HIStORII MEDYcYnY I FILOZOFII00-019 Warszawa, ul. Złota 7, tel. (22) 827-03-07, e-mail: [email protected]
Kierownik Zakładu: prof. nadzw. dr hab. Marek Wichrowski, e-mail: [email protected] za dydaktykę: prof. nadzw. dr hab. Marek WichrowskiRoczny wymiar zajęć wnosi – 30 godzin wykładów i ćwiczeń (2 godz. tygodniowo). Przyjęcia w sprawach studenckich: godz. 1100–1300. Zajęcia odbywają się w Zakładzie Historii Medycyny i Filozofii ul. Złota 7.
CEL NAUCZANIACelem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawami współczesnej etyki medycznej (bioetyki) oraz elementami prawa medycznego.
program nauczaniaZadanie naczelnym zajęć: „Etyka w medycynie” jest wprowadzenie studentów z podstawami współczesnej,
głównie alglosaskiej i polskiej, filozoficznej etyki medycznej. Materiał podzielony został na dwie części: ogólnoetyczną, realizowaną podczas wykładów (główne systemy moralne) i szczegółową, realizowaną podczas ćwiczeń (właściwa etyka medyczna – bioetyka). Teorie bioetyczne uzupełniane są analizą kazusów – studenci mają okazję poznać kilka klasycznych przypadków (np. Quinlan, Baby Jane Doe, Texas Burn Case, eutanazja w Holandii, doświadczenia genetyczne) oraz dyskutować nad kazusami polskimi.
WYKŁADY1. Etyka: podstawowe dysfunkcje pojęciowe.2. Tradycja hipokratejska i współczesna bioetyka.3. Katolicka teoria prawa naturalnego a bioetyka.4. Utylitaryzm czynów i zasad – antagonista etyki katolickiej.5. Etyka Immanuela Kanta.6. Główne zasady etyki medycznej; primum non nocere, dobro pacjenta.7. Główne zasady etyki medycznej; sprawiedliwość i autonomia8. Rekapitulacja; czy i jak możliwe jest rozstrzyganie konfliktów moralnych w medycynie?
program ćwiczeń1. Spory wokół definicji śmierci.2. Eutanazja i hospicja.3. Status moralny embrionu: aborcja, in vitro, doświadczenia genetyczne etc.4. Eksperymenty na człowieku.5. Relacje pacjent –lekarz: paternalizm, libertarianizm, tajemnica lekarska, współczesne
rozwiązania prawne (np. The Patient Self Determination Act, ustawodawstwo polskie).6. Relacje pacjent-lekarz: analiza kazusów.7. Czy i jak jest możliwe rozstrzyganie konfliktów moralnych w medycynie?
ZASADY I FORMY ZALICZANIA PRZEDMIOTUZaliczenie w formie pisemnej odbywać się będzie na ostatnim wykładzie.
LItERAtURA OBOWIąZKOWA:Fragmenty następujących dzieł:1. T. L. Beauchampa i J, F. Childressa: „Zasady etyki medycznej” (przekład dr Witolda Jacórzyńskiego).2. P. Vardy, P. Grosh: ,,Etyka” (dowolne wydanie).3. M. Wichrowski: „Prawo dożycia”, Warszawa 2005.Piśmiennictwo zalecane: kopie źródeł historycznych dostarczane przez prowadzącego zajęcia i bioetyczne strony www.
36
PRZYSPOSObIENIE bIbLIOTECZNE
BIBLIOtEKA GŁÓWnA WARSZAWSKIEGO UnIWERSYtEtU MEDYcZnEGO02-007 Warszawa, ul. Oczki 1, tel./fax (22) 628 22 37, (22) 621 95 45http://www.bibl.amwaw.edu.pl
p.o. Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utratae-mail: [email protected]
Odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Irmina Utratagodziny przyjęć: 900–1200.
Jednorazowe zajęcia z przysposobienia bibliotecznego (2 godz.) odbywają się w Czytelni Ogólnej Biblioteki Głównej (parter), przy ul. Oczki 1, dla grup dziekańskich.
celem zajęć jest: przygotowanie do samodzielnego korzystania z systemu informacyjno-bibliotecznego uczelni, zapoznanie się z możliwościami oferowanymi przez Bibliotekę w zakresie dostępu do literatury medycznej.
Wykład poświęcony jest omówieniu struktury i zasad korzystania z systemu biblioteczno-informacyjnego WUM oraz najważniejszych bibliotek w Warszawie ze szczególnym uwzględnieniem bibliotek medycznych. Prezentowane są bazy danych, serwisy informacyjne i edukacyjne dostępne ze strony www.bibl.amwaw.edu.pl
Ćwiczenia polegają na wyszukiwaniu w katalogach wybranych pozycji z literatury i wypełnieniu rewersu.
