Embed Size (px)
Citation preview
รายงานเชงวชาการ การอานและพจารณาวรรณคดเรอง สามคคเภทคำาฉนท
โดย
นางสาว วชญธดา จนทวชญสทธ ชนมธยมศกษาปท 5/4 เลขท 1 นางสาว วรวรรณ จนทรวรวทย ชนมธยมศกษาปท 5/4 เลขท 2
เสนออ. พนมศกด มนญปรชญาภรณ
ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 โรงเรยนสาธตนานาชาตมหาวทยาลยมหดล
รายงานนเปนสวนหนงของกจกรรมการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project Based Learning) รายวชาภาษาไทยและวฒนธรรม ระดบชน
มธยมศกษาปท 5
รายงานเชงวชาการ การอานและพจารณาวรรณคดเรอง สามคคเภทคำาฉนท
โดย
นางสาว วชญธดา จนทวชญสทธ ชนมธยมศกษาปท 5/4 เลขท 1 นางสาว วรวรรณ จนทรวรวทย ชนมธยมศกษาปท 5/4 เลขท 2
เสนออ. พนมศกด มนญปรชญาภรณ
ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 โรงเรยนสาธตนานาชาตมหาวทยาลยมหดล
รายงานนเปนสวนหนงของกจกรรมการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project Based Learning) รายวชาภาษาไทยและวฒนธรรม ระดบชน
มธยมศกษาปท 5
คำานำา
รายงานเชงวชาการฉบบนเปนสวนหนงของวชาภาษาไทย ในระดบชน มธยมศกษาปท ๕ โดยมจดประสงค
เพอการศกษาหาความรจาก เรองสามคคเภทคำาฉนท การพจารณาเนอหา กลวธในการแตง การใชภาษา ตลอดจนถง ประโยชน และคณคาของบท
ประพนธ อนแสดงใหเหนถงความสามารถของนายชต บรทตในการแตง โดยใชฉนทชนดตาง ๆ จากหนงสอเรยน รายวชาพนฐาน ภาษาไทย วรรณคด
วจกษ ชนมธยมศกษาปท ๖
ผจดทำาไดเลอกหวขอน ในการทำารายงาน เนองจากเปนเรองทนาสนใจรวมถงเปนการสะทอนสงคมใน
สมยรชกาลท ๖ เพอใชในการปลกฝงจตใจใหเกดความรกชาต และความสำาคญของความสามคคทสามารถใช
รวมสมย ผจดทำาตองขอขอบคณ อ. พนมศกด มนญปรชญาภรณ ผใหความ ร และแนวทางการศกษา ทใหความชวยเหลอมาโดยตลอด ผจดทำาหวงวา
รายงานเชงวชาการฉบบนจะใหความร และเปนประโยชน แกผอานทก ๆ ทาน
นางสาว วชญธดา จนทวชญสทธ
นางสาว วรวรรณจนทรวรวทย
ผจดทำา
สารบญหนา
คำานำา คสารบญ
ง - จบทนำาการอานและพจารณาวรรณคดและวรรณกรรม
๑ บทท ๑ การพจารณาเนอหาและกลวธในวรรณคดและวรรณกรรม
๒๑. ๑ เนอเรอง
๒๑. ๒ โครงเรอง
๒๑. ๓ ตวละคร
๒ - ๓๑. ๔ ฉากทองเรอง
๔๑. ๕ บทเจรจาหรอรำาพงรำาพน
๔๑. ๖ แกนเรอง
๔ - ๕ บทท ๒ การอานและพจารณาการใชภาษาในวรรณคดและวรรณกรรม
๕๒. ๑ การสรรคำา
๕๒.๑. ๑ เลอกใชคำาใหถกตองตรงตามความหมายทตองการ
สละสลวย ๕ - ๖๒.๑. ๒ เลอกใชคำาใหเหมาะสมกบเรองและฐานะของบคคลใน
เรอง ๖๒.๑. ๓ เลอกใชคำาใหเหมาะสมแกลกษณะของคำาประพนธ
๖ แตงตรงตามฉนทลกษณ๒.๑. ๔ เลอกใชคำาโดยคำานงถงเสยง
๖
๒.๑.๔. ๑ คำาทเลนเสยงสมผส ๖ - ๗
๒.๑.๔. ๒ คำาทเลนเสยงหนกเบา๗
๒. ๒ การเรยบเรยงคำา๗๒.๒. ๑ เรยงขอความทบรรจสารสำาคญไวทายสด
๗ - ๘๒.๒. ๒ เรยงคำา วล หรอประโยคทมความสำาคญเทา ๆ กน
เคยงขนานกนไป ๘๒.๒. ๓ เรยบเรยงประโยคใหเนอหาเขมขนขนไปตามลำาดบดจขนบนได ๘ จนถงขนสดทายทสำาคญทสด๒.๒. ๔ เรยบเรยงประโยคใหเนอหาเขมขนขนไปตามลำาดบแตคลาย ๙ ความเขมขนลงในชวงหรอประโยค สดทายอยางฉบพลน๒.๒. ๕ เรยบเรยงถอยคำาใหเปนประโยคคำาถามเชงวาทศลป
๙๒. ๓ การใชโวหาร ๙
๒.๓. ๑ การเปรยบเทยบสงหนงเหมอนกบอกสงหนง(อปมา) ๙ - ๑๐
๒.๓. ๒ การเปรยบเทยบสงหนงเปนอกสงหนง (อปลกษณ)๑๐
๒.๓. ๓ การสมมตสงตางๆ ใหมกรยาอาการ มความรสก เหมอนมนษย ๑๐
(บคคลวต)๒.๓. ๔ การกลาวผดไปจากทเปนจรง (อตพจน)
๑๐ - ๑๑๒.๓. ๕ การใชชอสวนประกอบทเดนของสงหนงแทนสงนน ๆ ทงหมด ๑๑
(นามนย) บทท๓ การอานและพจารณาประโยชนหรอคณคาในวรรณคดและวรรณกรรม
๑๑
๓. ๑ คณคาดานอารมณ๑๑๓. ๒ คณคาดานคณธรรม ๑๑ - ๑๒๓. ๓ คณคาดานอนๆ
๑๒๓.๓. ๑ คณคาทางปญญา
๑๒๓.๓. ๒ คณคาทางวฒนธรรม๑๒๓.๓. ๓ คณคาทางประวตศาสตร
๑๒๓.๓. ๔ คณคาทางจตนาการ
๑๒ - ๑๓๓.๓. ๕ คณคาทางการใชภาษา๑๓๓.๓. ๖ คณคาทเปนแรงบนดาลใจใหเกดการสราง
วรรณกรรม และ ๑๓ ศลปกรรมดานตางๆ
๓.๓.๖. ๑ คณคาของวรรณกรรมตอปจเจกบคคล๑๓
๓.๓.๖. ๒ คณคาวรรณกรรมตอการสรางสรรคสงคม๑๓
รายการอางองสารสนเทศ (บรรณานกรม)๑๔
การอานและพจารณาวรรณคดและวรรณกรรม: บทนำา
สามคคเภทคำาฉนท เปนวรรณคดประพนธโดย นายชต บรทต นกแตงกวในสมยพระบาทสมเดจ
พระมงกฏเกลาเจาอยหว ( รชกาลท 6) ทงในประเทศไทยและประเทศตาง ๆทวโลกในชวงเวลานนตางกประสบกบ
วกฤตการณตาง ๆ เชน สงครามโลกครงท 1 ทไมไดสงผลกระทบโดนตรง กบแคประเทศคกรณ แตยงสงผลกระทบ
ทางออมตอประเทศอนอกดวย สวนในประเทศไทย มเหตการณทเดนชดคอ เหตการณกบฏ ร.ศ. 130 ( กบฎเหลง ศรจนทร) ทไดรบอทธพลทางความ
คดมาจากการปกครองของประเทศมหาอำานาจในยโรป การเปลยนแปลง การปกครองในประเทศจนและญปน ทำาใหมการตนตวทางความคดทแตกตาง
กนไป ซงสงผลกระทบตอความมงคง ของประเทศ วรรณคดเรองสามคคเภทคำาฉนทเปนเรองทมความเชอมโยงกบ
สถานการณของประเทศในสมยนน นายชต บรทตมจดประสงคในการแตง วรรณคดเรองนเพอเปนคตสอนใจใหกบประชาชน โดยการปลกฝงใหคนใน
ประเทศมความรกชาต และชใหเหนถงความสำาคญของความสามคคทงในการ ทำางาน อยรวมกน และความเปน
หนงเดยวของคนในประเทศ ในสามคคเภทคำาฉนท ผแตงไดมการอางองถง สถานทในพทธประวต ไดแก แควนมคธ และแควนวชช ซงปรากฏอยในนทาน
สภาษตเรองหนงในมหาปรนพพานสตรในพระสตนตปฎกหรอพระสตร หนง ในหมวดของพระไตรปฎก นายชต บรทตไดนำาเคาโครงทผานการแปลมาแตง
เปนคำาฉนทหลายประเภทเพอแสดงความสามารถในการประพนธ
การอานและพจารณาวรรณคดและวรรณกรรมเรองสามคคเภทคำาฉนท แบงการพจารณาออกเปน 3 ประเภทคอการพจารณาเนอหาและกลวธ การ
พจารณาการใชภาษา และการพจารณาประโยชนหรอคณคาใน วรรณคดและวรรณกรรม โดยการพจารณาเนอหาและกลวธในวรรณคดและ
วรรณกรรมประกอบดวยการพจารณา เนอเรอง โครงเรอง ตวละคร ฉากทองเรอง บทเจรจาหรอร ำาพงรำาพน และ แกนเรอง การพจารณาการใชภาษาใน
วรรณคดและวรรณกรรมประกอบดวย 3 หลกสำาคญ กลาวคอการสรรคำา การเรยบเรยงคำา และการใชโวหาร นอกจากน การพจารณาประโยชนหรอ
คณคาในวรรณคดและวรรณกรรมประกอบดวยการพจารณาไปดวยคณคา
1
ดานอารมณ คณคาดานคณธรรม และคณคาดานอนๆ
การพจารณาเนอหาและกลวธในวรรณคดและวรรณกรรม
1. เนอเรอง วสสการพราหมณเรมออกอบายในการทำาใหเหลากษตรยลจฉวแหง
แควนวชชแตกสามคคกน จงเรยก พระกมารของเหลากษตรยลจฉวมาสอบถามทละคน ทำาใหเกดความระแวงและ
สงสย หลงจากนนพระกมารจงไป กราบทลพระบดา ทำาใหเกดความบาดหมางและสนความสามคคในเหลา
กษตรยลจฉว ในทายทสดพระเจาอชาตศตรสามารถยกทพมาตแควนวชชไดสำาเรจ
2. โครงเรอง ความสามคคเปนคณธรรมทสำาคญอยางหนงในการปกครองบานเมอง
ถาหากบานเมองขาดความสามคคจะนำาพามาซงความหายนะและความวอดวายของบานเมอง
3. ตวละครเหลากษตรยลจฉวแหงแควนวชชเปนหนงในสองตวละครหลกของเรอง
สามคคเภทคำาฉนท โดยเหลากษตรยลจฉวเคยมลกษณะนสยทเปนตวอยางของเหลาทมความสามคคดงเชนบทประพนธดงตอไปน
2
“แมมากผกงไม ผวใครจะไครลองมดกำากระนนปอง ”พลหกกเตมทน
ถงกระนน เมอเนอ เรองสามคคเภทคำาฉนทดำาเนนตอไป ลกษณะนสย อน ๆ ของเหลากษตรยลจฉวก
ปรากฎใหเหนดงบทประพนธดงกลาว
“ไปเหลอเลยสกพระองคอน มละปยสหฉนทขาดสมครพนธ กอาดร
ตางองคนำาความมงามทล พระชนกอดศร แหง ธ โดยมล ปวตตความ
แตกราวกราวรายกปายปาม ลวรบดรลามทละนอยตาม ”ณ เหตผล
จากบทประพนธขางตนแสดงใหเหนถงลกษณะนสยของเหลากษตรยลจ ฉว กลาวคอเหลากษตรยลจฉว
ขาดวจารณญาณในการไตตรอง และตดสนใจไปโดยไมยดถอหาเหตผลเปน หลก นอกจากน เหลากษตรยลจฉวยงม
ลกษณะนสยระแวงเหลากษตรยดวยกนเอง และทระนงตน ซงนสยเหลานนำา มาสความแตกแยก ไรซงความสามคค
ในทสด และสามารถพบเหนไดจากบทประพนธดงตอไปน
“สามคคธรรมทำาลาย มตรภทนะกระจายสรรพเสอมหายน กเปนไป
ตางองคทรงแคลงระแวงใน พระหฤทยวสยผพโรธใจ ”ระวงกนฯ
วสสการพราหมณ พราหมณผมาจากแควนมคธ เปนอกหนงตวละครท สำาคญของเรองสามคคเภทคำาฉนท โดยวสสการพราหมณมลกษณะนสยม
ความฉลาดหลกแหลม มสตปญญาทด ดงปรากฎในคำาประพนธทวา
“ทชงคชาตฉลาดยล คะเนกลคะนงการกษตรยลจฉววาร ระวงเหอดระแวงหาย
3
เหมาะแกการณจะเสกสรร ปวตนวญจโนบายมลางเหตพเฉทสาย ”สมครสนธสโมสร
วสสการพราหมณยงมความสามารถทางวาทศลป ซงใชในการโนมนาวเปลยนแปลงความคดของเหลา
พระกมาร และเหลากษตรยลจฉวใหเปนไปตามแผนทวางไวไดสำาเรจกลาวคอวสสการพราหมณเปนผทม
เลหเหลยม รจกพลกแพลงสถานการณซงสามารถพบเหนไดจากบทประพนธดงน
“ตระบดวสสการมา สถานราชเรยนพลน ธ แกลงเชญกมารฉน สนทหนงพระองคไป
ลหองหบรโหฐาน กถามการณ ณ ทนใดมลลบอะไรใน กถาเชน ธ ปจฉา
จะถกผดกระไรอย มนษยผกระทำานาและคโคกจงมา ประเทยบไถมใชหรอ
กมารลจฉวขตตย กรบอรรถออออกสกเขากระทำาคอ ”ประดจคำาพระอาจารย
นอกจากทกลาวมาขางตน วสสการพรามหมณยงมความจงรกภกดตอ พระเจาอชาตศตร และบานเมอง
ซงกคอแควนมคธเปนอยางมาก โดยสามารถพบเหนไดจากการทวสสการพราหมณสงขาวไปใหพระเจาอชาตศตร
ใหยกทพเขามาตแควนวชชตามแผนทวางเอาไว โดยลกษณะนสยนปรากฎในบทประพนธดงกลาว
“เหนเชงพเคราะหชอง ชนะคลองประสบสมพราหมณเวทอดม ธ กลอบแถลงการณ
ใหวลลภชน คมดลประเทศฐานกราบทลนฤบาล ”อภเผามคธไกร
4. ฉากทองเรอง ฉากทองเรองของสามคคเภทคำาฉนทมเคาเรองจากพระไตรปฎกในสมย
พระเจาอชาตศตรแหงแควนมคธ
4
5. บทเจรจาหรอรำาพงรำาพน“พราหมณครรสงเกต ตระหนกเหตถนดครน
ราชาวชชสรร พจกสพนาศสมยนดบดนกจ จะสมฤทธมนารมณ
เรมมาดวยปรากรม และอตสาหแหงตนใหลองตกลองนด ประชมขตตยมณฑล
เชญซงสำาสากล ”กษตรยสสภาคาร
จากบทประพนธขางตน ผเขยนไดบรรยายใหผอานเหนถงลกษณะนสย ของวสสการพราหมณ โดยบรรยาย
ใหเหนถงความชางสงเกต ความมไหวพรบ และสตปญญาดของวสสการพรา หมณ ความชางสงเกตของ
วสสการพราหมณถกถายทอดผานเหตการณในบทแรกโดยตววสสการพราหมณสามารถตระหนกไดอยางรวดเรวถงความแตกแยกทตนทำาใหเกดขนได
สำาเรจ ตอมาในเวลาไลเลยกน วสสการพราหมณไดทดสอบความสามคคของ เหลากษตรยลจฉวดวยการตกลอง ในบทนแสดงใหเหนถงความมไหวพรบ
และสตปญญาอนเฉลยวฉลาดของวสสการพราหมณอนเปนผลใหพระเจาอชาตศตรสามารถยกทพมาตแควนวชชไดสำาเรจ
6. แกนเรอง“เหลาไหนผไมตร สละล ณ หมตน
กจใดจะขวายขวน บ มพรอมมเพรยงกนอยาปรารถนาหวง สขทงเจรญอน
มวลมาอบตบรร ลไฉน บ ไดมปวงทกขพบตสรร พภยนตรายกล
แมปราศนยมปร ตประสงคกคงสมควรชนประชมเชน คณะเปนสมาคม
สามคคปรารม ภนพทธรำาพงไปมกใหม ผวมกคำานง
เนองเพอภยโยจง จะประสบสขา”ลยฯ
5
จากคำาประพนธบทขางตน นายชต บรทตไดเขยนบทประพนธเรองสามคคเภทคำาฉนทเพอมงเนนใหเหนถงโทษของความแตกแยกความสามคคของเหลากษตรยลจฉวทมตอแควน
วชช เพอใหผอานรบรถงความสำาคญของ การรกษาความสามคคในหมคณะทงในการทำางาน และความเปนอนหนงอน
เดยวกนของคนในชาตในการรกษา บานเมองใหคงอยอยางสงบสข นอกจากนแกนเรองรองทสอดแทรกในเรอง
สามคคเภทคำาฉนทชวยสนบสนน แกนเรองหลกใหเดนชดยงขน อกทงยงแสดงใหผอานเหนถงความเสยหาย
ตอสวนรวมอนเกดมาจากการถอ ความคดของตนเปนใหญ และไมใชวจารณญาณในการวเคราะหสารทไดรบ
กอนทจะตดสนใจ ซงสามารถพบไดจากบทประพนธดงน
“นาครธา นวสาลเหนรปม พลมากมายขามตรชล กลพนหมายมงจะทลาย พระนครตน
ตางกตระหนก มนอกเตน ตน บ มเวน ตะละผคน
ทวบรคา มจลาจลเสยงอลวน อลเวงไป
สรรพสกล มขมนตรตรอมมนภ รกเภทภยบางคณะอา ทรปราศรยยงมกระไร ขณะนหนอ”
การอานและพจารณาการใชภาษาในวรรณคดและวรรณกรรม
1. การสรรคำา เลอกใชคำาใหถกตองตรงตามความหมายทตองการ สละสลวย
“และฝายกมารผ ทชครมเรยกหา
6
กแหนงประดารา ชกมารทชงคเชญพระราชบตรลจ ฉวมตรจตเมน
ณ กนและกนเหน คณะหางกตางถอทะนงชนกตน พลลนเถลงลอ
กหาญกระเหมฮอ ”มนฮก บ นกขาม ฯ
จากบทประพนธขางตน ผประพนธไดใชการเลอกสรรคำาทเหมาะสมกบ บรบทอกทงยงคงความงาม และความไพเราะของบทประพนธไว โดยนายชต
บรทตใชคำาไวพจน หรอคำาทมความหมายเหมอนกนเพอให บทประพนธดงกลาวมความหลากหลาย และไมปรากฎคำาซำากนหลายครงดง
เชนคำาทพมพตวเอน นายชต บรทต “ ” ไดกลาวถง ลกชาย ของกษตรยลจฉว โดยคำาวาลกชายนนมคำาไวพจนทม
ความหมายเฉกเชนเดยวกนมากมาย ตวอยางเช น บตร ปรตยา ตนช โอรส เอารส กน ในคำาประพนธดงกลาว ผประพนธไดเลอกใชคำาวา กมาร และ พระ
ราชบตร ซงมความหมายตองตามตองการ ตรงตามฐานะของตวละคร นนก คอลกชายของกษตรยวชช อกทงยงทำาใหบทประพนธบทนมความไพเราะนา
ฟงอกดวย นอกจากน ผประพนธใชคำาวา ทช และ ทชงค ซงเปนคำาไวพจน “ ” ของ พราหมณ เพอแทนตวละครวสสการพราหมณ และคงความหมาย
ของคำาวาพราหมณ ไวไดถกตอง อกทงนายชต บรทต ใชคำาวา ชนก เพอแทนความหมายของพอ
ผซงเปนกษตรย ทำาใหฉนทบทน ถกตองตามฉนทลกษณ และมความไพเราะเปนอยางมาก
เลอกใชคำาใหเหมาะสมกบเรองและฐานะของบคคลในเรอง
“ราชาลจฉว ไปมสกองคอนนกจำานง เพอจกเสดจไปตางองคดำารส เรยกนดทำาไมใครเปนใหญใคร ”กลาหาญเหนด
จากสามคคเภทคำาฉนทของนายชต บรทต คำาทพมพตวเอนแสดงวาผประพนธใชคำาไดเหมาะสมกบฐานะ
ของบคคลในเรองซงนนกคอเหลากษตรยลจฉว เพราะเปนคำาลกษณนามทถก ตองกบกษตรย และเปนคำาราชาศพท
7
ทใชกบกษตรยในการแสดงกรยาทาทางตางๆ
เลอกใชคำาใหเหมาะสมแกลกษณะของคำาประพนธ แตงตรงตามฉนทลกษณ
นายชต บรทตแตงเรองสามคคเภทคำาฉนทโดยเลอกสรรฉนทชนดตาง ๆ เชน ภชงคประยาต ฉนท ๑๒ มาณวก ฉนท ๘ และอเปนทรวเชยร ฉนท ๑๑
มาใชสลบกนอยางเหมาะสมกบเนอเรองแตละตอน เชน ใช จตรปทา ฉนท ๘ ซงมลลาคกคก เรงเรา กระชน ในการแสดงความตกใจของชาวเมองวชชเมอ
ศกมาประชด และใชมาณวก ฉนท๘ ซงมลลาเรงเราผาดโผน แตงตอนวสสกา รพราหมณยพระกมารใหเกดความระแวง สงสย จากตวอยางฉนท
ทกลาวมา ผประพนธแตงตรงตามฉนทลกษณของฉนทชนดดงกลาวอยาง ถกตอง นอกจากน นายชต บรทต ยงดดแปลงฉนท ๑๑ และ ฉนท ๑๒ เพอ
ทำาใหฉนทกลมดงกลาวมเสยงสมผสทไพเราะมากกขน โดยการเพมสมผสบงคบคำาสดทายของวรรคแรกกบคำาทสามของวรรคทสองดงตวอยางของอ
ปฏฐตา ฉนท ๑๑ บทน
“เหนเชงพเคราะหชอง ชนะคลองประสบสมพราหมณเวทอดม ”ธ กลอบแถลงการณ
เลอกใชคำาโดยคำานงถงเสยง1. คำาทเลนเสยงสมผส
“ทชงคชาตฉลาดยล คะเนกลคะนงการกษตรยลจฉววาร ระวงเหอดระแวงหาย”
“ทชงคเจาะจงเจตน กลหเหตยยงเสรมกระหนำาและซำาเตม ”นฤพทธกอการณ
“แตกราวกราวรายกปายปาม ลวรบดรลามทละนอยตาม ”ณ เหตผล
จากคำาประพนธขางตน นายชต บรทตใชคำาเพอเลนเสยงสมผสโดยมลกษณะคลายคำาคลองจองเพอแสดง
8
ความสามารถของผประพนธ และเพมความไพเราะของบทประพนธ ผแตงเลนเสยงสมผสโดยเนนไปทเสยง
“ ” “ ” สมผสในดงเชนคำาวา ราว ทสมผสกบคำาวา กราว ภายในวรรคเดยวกน นอกจากน ในการเลนเสยงสมผสของ
นายชต บรทต ผประพนธมงเนนการเลนเสยงสมผสพยญชนะเปนหลก “ควบคไปกบเสยงสมผสสระดงทปรากฏดงน คะเนกล-คะนงการ”, “ระวง
เหอด-ระแวงหาย”, “ทชงคเจาะจงเจตน” “และ แตกราวกราวรายกปายปาม”
2. คำาทเลนเสยงหนกเบาเนองจากเรองสามคคเภทคำาฉนทมลกษณะคำาประพนธเปนฉนททงหมด
และนายชต บรทตแตงฉนทตรง ตามฉนทลกษณอยางถกตอง จงทำาใหในทกบทประพนธมการเลนเสยงหนก
เบาสลบกน และจงหวะอนทำาใหเกด ความไพเราะทางดานเสยง โดยคำาทพมพตวเอนแทนเสยงเบา (ลห) เชนบท
ประพนธตอไปน
“แยกพรรคสมรรคภน ทน สน บ ปรองดอง
ขาดญาณพจารณตรอง ตรมลกประจกษ”เจอ
2. การเรยบเรยงคำาเรยงขอความทบรรจสารสำาคญไวทายสด
9
“ทชงคชาตฉลาดยล คะเนกลคะนงการกษตรยลจฉววาร ”ระวงเหอดระแวงหาย
จากฉนทบทนผแตงไดประพนธฉนทบทนใหมความหนกแนน และ กระชบของเนอหา นายชต บรทตลำาดบ
เรองใหจบดวยใจความสำาคญนนกคอ ความหวาดระแวงเปนเครองมอสำาคญทจะทำาใหเหลากษตรยลจฉว
แตกความสามคค และภาพรวมของทงบทคอเหตการณทวสสการพรามหณไตรตรองกลอบายทจะใชกบเหลากษตรยลจฉว
เรยงคำา วล หรอประโยคทมความสำาคญเทา ๆ กน เคยงขนานกนไป
“ตางทรงสำาแดง ความแขงอำานาจสามคคขาด แกงแยงโดยมานภมศลจฉว วชชรฐบาล บ ชมนมสมาน ”แมแตสกองค
ผประพนธแตงฉนทบทขางตนโดยบาทแรกและบาททสองมความวาเหลากษตรยลจฉวแตละพระองค
ตางคดวาตนมความเปนใหญในอำานาจ และเพราะความทระนงตนของแตละ พระองคจงทำาใหขาดความสามคค นายชต บรทตเรยบเรยงคำาทมความหนก
“ ” “ ” “ ” “แนนเชน สำาแดง และ ความแขงอำานาจ สามคคขาด และ แกงแยง” โดยมาน เคยงกนไปตามลำาดบ ทกคำาทกลาวมามความหมายไปในเชงลบและ
มความสำาคญเทาๆกน
เรยบเรยงประโยคใหเนอหาเขมขนขนไปตามลำาดบดจขนบนไดจนถงขนสดทายทสำาคญทสด
“เหยมนนเพราะผนแผก คณะแตกและตางมา
ถอทฐมานสา หสโทษพโรธจองแยกพรรคสมรรคภน ทนสน บ ปรองดอง
ขาดญาณพจารณตรอง ตรมหลกประจกษ
10
เจอเชออรรถยบลเอา รสเลากงายเหลอ
เหตหาก ธ มากเมอ คตโมหเปนมลจงดาลประการหา ยนภาวอาดร
เสยแดนไผทสญ ”ยศศกดเสอมนาม
นายชต บรทตแตงบทประพนธขางตนเพอลำาดบเหตการณทสำาคญ โดยกลาววา ความสามคคใน เหลากษตรยลจฉวไดขาดลง เพราะกษตรยแตละ
พระองคยงคงมทฐ และถอตว ไมมการพจารณา แตเชอในคำาท พระกมารวา กทำาใหฝายศตรสามารถออกอบายใหแตกสามคคงายขน จงนำาไปสการสญ
เสยแควนทตนครอง และความเสอมในอำานาจและฐานนดร ลำาดบเนอหาทผ ประพนธเรยงลำาดบโดยกลาวถงผลลพธปจจบน ตามมาดวยสาเหต และตอ
ดวยเหตการณในอนาคตทมความรายแรงทสดนนกคอการเสยบานเมองใหกบเมองอน
เรยบเรยงประโยคใหเนอหาเขมขนขนไปตามลำาดบแตคลายความเขมขน ลงในชวงหรอประโยค สดทายอยางฉบพลน
ในสามคคเภทคำาฉนท นายชต บรทตประพนธโดยใชการเรยบเรยง ประโยคไปตามลำาดบเพอใหผอาน ตดตามลำาดบของเหตการณ หรอการเลา
เรองไดเขาใจยงขน แตทวาผเขยนไดมการตดบทหรอคลายความเขมขน ของ เรองในตอนทายอยางฉบพลน ดงทปรากฏในบทประพนธน
“ควรชมนยมจด ครวสสการพราหมณเปนเอกอบายงาม กลงำากระทำามา
พทธาทบณฑต พเคราะหคดพนจปรารภสรรเสรญสา ธสมครภาพผล
วาอาจจะอวยผา สกภาวมาดล ดส ณ หมตน บ นราศนรนดร
หมใดผสามค คยพรรคสโมสรไปปราศนราศรอน ”คณไรไฉนดล
เรยบเรยงถอยคำาใหเปนประโยคคำาถามเชงวาทศลป นายชต บรทตประพนธเรองสามคคเภทคำาฉนท ตอนวสสการพราหมณ
เรมทำาอบายทำาลายสามคค โดย บทเจรจาทวสสการพราหมณมตอเหลากมาร ของกษตรยลจฉวนนเปนบทเจรจาทไมไดตองการคำาตอบแตอยางใด วสสา
11
การพราหมณใชความสามารถทางวาทศลปของตนเองในการเสนอแนวคดของเรองทวไปใหกบพระกมารซงเปนสวนหนงของอบายดงปรากฎในตวอยางดงน
“ลหองหบรโหฐาน กถามการณ ณ ทนใดมลลบอะไรใน กถาเชน ธ ปจฉาจะถกผดกระไรอย มนษยผกระทำานาและคโคกจงมา ”ประเทยบไถมใชหรอ
“อยาตและหล ครจะเฉลยเธอนะเสวย ภตกะอะไรในทนน ด ฤ ไฉนพอหฤทย ”ยงละกระมง
3. การใชโวหาร การเปรยบเทยบสงหนงเหมอนกบอกสงหนง (อปมา)
“ควรชนประชมเชน คณะเปนสมาคมสามคคปรารม ภนพทธรำาพง
ไปมกใหม ผวมกคำานงเนองเพอภยโยจง จะประสบสขาลย”ฯ
“ ” จากบทประพนธดงกลาวนายชต บรทตใชคำาวา เชน เพอเปรยบเทยบ วาควรเปลยนแปลงการประชม ของคณะใหเหมอนกบการประชมของสมาคม
เพอรกษาความสามคค และความสขของบานเมองใหคงอยตอไป
การเปรยบเทยบสงหนงเปนอกสงหนง (อปลกษณ)
“ตางทรงรบสงวา จะเรยกหาประชมไย
เราใชเปนใหญใจ กขลาดกลว บ กลาหาญ
12
ทานใดทเปนใหญ และกลาใครมเปรยบปาน
พอใจใครในการ ”ประชมชอบกเชญเขา
ฉนทบทขางตนเลาเนอหาหลงจากไดมการตกลองนดประชมกนแลว แต ไมมกษตรยสกองคเสดจไปประชม และไดทรงรบสงวาทำาไมถงเรยกใหไป
“ ” ประชมพรอมประชดบายเบยงหนาทของตน ผประพนธใชคำาวา เปนใหญ ในการเปรยบเทยบบคคลเปนพลงอำานาจในบทเจรจาของกษตรยลจวพระองค
หนงเพอแสดงใหเหนวากษตรย พระองคนนเปรยบตนเองวาเปนบคคลทม อำานาจนอย และใหผทมอำานาจมากกวาตนทำาหนาทนนแทน
การสมมตสงตางๆ ใหมกรยาอาการ มความรสกเหมอนมนษย (บคคลวต)
“วชชผมผอง สดบกลองกระหมขานทกไทไปเอาภาร ”ณ กจเพอเสดจไป
“ ” บทประพนธทกลาวมานน นายชต บรทตไดนำาคำากรยา ขาน ซงหมาย ถงการกลาว เรยก หรอพดตอบของมนษย มาใชกบกลองทเปนสงของ เพอ
สรางจนตภาพใหเหนวากลองเปนสงมชวต และแสดง ใหเหนวาเสยงของ กลองเปนสงทใชเรยกหรอพด ใหผฟงไดยนอยางชดเจน
การกลาวผดไปจากทเปนจรง (อตพจน)
“ตนตาหนาเผอด หมดเลอดสนกายหลบลหนตาย วนหวนพรนใจซกครอกซอกครว ซอนตวแตกภยเขาดงพงไพร ”ทงยานบานตน
บทประพนธดงกลาวมาจากตอน พรเจาอชาตศตรยกทพมาตแควนวชช โดยผประพนธไดใชการกลาวเกน ความจรงซงกคออาการตนตระหนกใจ โดย
“ ” ในสองวรรคแรก ตนตาหนาเผอด หมดเลอดสนกาย แสดงใหเหนวา ชาววชชตนตกใจกบการรกรานของพระเชาศตรเปนอยางมากจนหนาซดเหมอน
เลอดหมดตว ซงการใชโวหารนนอกจากจะทำาใหเหนถงภาพทชดเจนขนแลวยง
13
ทำาใหผอานเขาถงอารมณของเนอเรองมากขนดวย
การใชชอสวนประกอบทเดนของสงหนงแทนสงนน ๆ ทงหมด (นามนย)
“แมมากผกงไม ผวใครจะใครลองมดกำากระนนปอง พลหกกเตมทน
เหลาไหนผไมตร สละล ณ หมตนกจใดจะขวายขวน ”บ มพรอมมเพรยงกน
“ ในประโยคทวา แมมากผกงไม ผวใครจะใครลอง มดกำากระนนปอง พล” หกกเตมทน โดยธรรมชาตแลว กงไมกงเดยวสามารถหกไดดวยมอเปลา ใน
ทางกลบกนกงไมทถกมดเปนกำา ตอใหใชพลกำาลงมหาศาลกไมสามารถ หก มนได แสดงใหเหนวานายชต บรทตใชลกษณะเดนของกำาของกงไมซงกคอ
สามารถแตกหกไดยากเพอแทน ความสามคคและเปนหนงเดยวกนในหมคณะ และในภาพรวมนามนยนแปลไดความวา เมอผรวมมอกน จะกอเกดเปนความ
สามคคทปญหาหรอแรงภายนอกกไมสารถทจะทำาลายความสามคคนลงได
การอานและพจารณาประโยชนหรอคณคาในวรรณคดและวรรณกรรม
1. คณคาดานอารมณ สามคคเภทคำาฉนทเปนนทานสภาษตทนายชต บรทตผกเรองไดอยาง
นาสนใจ ผประพนธแตงเนอเรองดวย ฉนทชนดตางๆ ซงลกษณะคำาประพนธ ชวยสนบสนนใหผอานเขาถงเนอเรองมากขน สามคคเภทคำาฉนทมคณคา
ดานอารมณกบผอานโดยทำาใหผอานรสกตนเตนกบปมปญหาทกำาลงกอตว ขน และคลอยตามไปกบบทเจรจาของ วสสการพราหมณกบพระกมารในตอน
วสสการหราหมณเรมทำาอบายทำาลายความสามคค นอกจากนยงทำาให ผอานมอารมณโกรธเหลากษตรยลจฉวททระนงตนมากเกนไปและไมยอมมาชวยบานเมองใหพนจากขาศก
2. คณคาดานคณธรรมสามคคเภทคำาฉนทมคณคาดานคณธรรมทสำาคญคอคณธรรมทชาว
“แควนวชชยดมน ซงกคอ อปรหานยธรรม1” ผอานสามารถนำาคณธรรมนมา1 อปรหานยธรรม คอ ธรรมอนไมเปนทตงแหงความเสอมเปนไปดวยความเจรญสำาหรบหมชนหรอผบรหารบานเมอง ม 7 ประการคอ 1. มนประชมกน เนองนตย 2.พรอมเพรยงกนประชมและเลกประชม พรอมเพรยงกนทำา
14
เปนแบบอยางในการดแลบานเมองใหมความสงบสข นอกจากน สามคคธรรมยงเปนอกหนงคณธรรมทผอานไดรบจากการอานเรองสามคคเภทคำาฉนททผ
อานไดรบและ สามารถนำาไปปรบใชไดเพราะสามคคธรรมเปนคณธรรมท สำาคญ และเปนหนงองคประกอบของระบบการทำางาน ทกระบบ ไมวาจะเปน
โรงเรยนหรอบรษท
3. คณคาดานอนๆคณคาทางปญญา
การอานสามคคเภทคำาฉนทไดเปดมมมองของผอานใหกวางมากขน โดยการทราบถงนสยใจคอของผคน เนอเรองทงหมดทำาใหผอานมความรเทา
ทนคน ทราบถงกลอบายและเลหเลยมตางๆทมในสงคมจรงจากท วสสการพ ราหมณใชในการหลอกเหลากมาร และไดเรยนรวธการใชปญญาเพอใหบรรล
วตถประสงคโดยไมเสย เลอดเนอ นอกจากน สามคคเภทคำาฉนทขยาย ทรรศนะคตเรองความระแวงเปนเหตทำาใหเกดการแตกความสามคค และเนน
ยำาใหผอานใชสตปญญาและวจารณญาณในการไตรตรอง ตดสนใจ อยาหลง เชอในคำาพดของผอนงายๆโดย ไมไตรตรองใหถถวนเสยกอน
คณคาทางวฒนธรรมนทานสภาษตเรองสามคคเภทคำาฉนททำาใหผอานทราบถงวถชวตของ
คนสมยกอนทจะทำาการตกลองเมอมปญหาทตองการแกไขหรอรองทกขของ ตน อกทงยงสามารถเปนสญญาณในการเรยกนดตาง ๆ เชนการประชม ดง
ทเหนในเรอง เมอวสสการพราหมณออกอบายใหเหลากษตรยลจฉวออกมา ประชมกนโดยการตกลอง แตไมม สกพระองคทมา
คณคาทางประวตศาสตร สามคคเภทคำาฉนทเปนบทประพนธทอยในสมยรชกาลท 6 ซงในชวง
เวลานน ทงในประเทศไทย และ นานาประเทศทวโลกลวนประสบวกฤตการณ ตาง ๆ อยางเชน สงครามโลกครงท 1 และ กบฏ ร.ศ. 130 อกทงยง เปน
ชวงเวลาทประชาชนมความตนตวในความคดเนองจากโอกาสทางการศกษาท เพมขน ทมาเหลานทำาใหผอาน ไดทราบถงประวตศาสตรของไทยมากขน
กจทพงทำา 3. ไมบญญตสงทมไดบญญตเอาไว (ขดตอหลกการเดม) ไมลมลางสงทบญญตไว (ตามหลกการเดม) 4.ทานเหลาใดเปนผใหญในชนชาววชช เคารพนบถอทานเหลานน เหนถอยคำาของทานวาเปนสงอนควรรบฟง 5. บรรดากลสตรกลกมารทงหลาย ใหอยดมใหถกขมแหง 6.เคารพสกการะบชาเจดยของวชชทงหลายไมปลอยใหธรรมมกพลทเคยใหเคยทำาแกเจดยเหลานนเสอมทรามไป 7. จดการอารกขา คมครอง ปองกน อนชอบทำาแกเหลาพระอรหนตทงหลาย ตงใจวาขอพระอรหนตทงหลายทยงไมมาพงมาสแวนแควน ทมาแลวพงอยใน แวนแควนโดยผาสข
15
นอกจากนสามคคเภทคำาฉนทยงมเคาเรองมาจากมหาปรนพพานสตรใน พระ สตนตปฎกหรอพระสตร หนงในหมวดของพระไตรปฎก อกทง สถานทตง
ของแควนมคธและแควนวชชม ตนกำาเนดมาจากสถานทในพทธประวต ผอาน จงไดรบรเรองราวเกยวกบพทธประวตในการอานเรอง สามคคเภทคำาฉนท
คณคาทางจตนาการ นายชต บรทตใชคำางายๆ แตสละสลวยในการบรรยายเนอเรอง จงทำาให
เนอเรองสามารถดำาเนนไปได อยางรวดเรว สรางภาพไดชดเจน และผอาน สามารถเขาใจไดทนท ผอานไดรบคณคาทางจนตนาการโดยสามารถ สราง
มโนภาพและจนตนาการถงเหตการณทเกดขนไดโดยงายดงตวอยางน
“ราชาลจฉว ไปมสกองคอนนกจำานง เพอจกเสดจไปตางองคดำารส เรยกนดทำาไมใครเปนใหญใคร กลาหาญเหนด
เชญเทอญทานตอง ขดของขอไหนปรกษาปราศรย ตามเรองตามทสวนเราเลาใช เปนใหญยงมใจอยางผภ รกปราศอาจหาญ” คณคาทางการใชภาษา
นทานสภาษตเรองสามคคเภทคำาฉนทถกประพนธดวยภาษาทกระชบ เขาใจงาย นายชต บรทตเลอกสรร ฉนทหลากหลายรปแบบทมลลาตรงกบ
เนอเรองแตละตอน อกทงยงมการเพมสมผสใหกบฉนทบางชนด และใช โวหารมากมายทำาใหเนอเรองนาจดจำา และผอานไดเหนถงวธการใชภาษาให
สละสลวย และตรงตาม ความหมายทตองการจะสอไดชดเจนยงขน
คณคาทเปนแรงบนดาลใจใหเกดการสรางวรรณกรรมและศลปกรรมดานตางๆ
1. คณคาของวรรณกรรมตอปจเจกบคคล สามคคเภทคำาฉนทสงเสรมการเรยนรดานตาง ๆ ไมวาจะเปนดานภาษา
หรอคำาศพท และปลกฝงนสย รกการอานใหกบผอานซงมผลใหผอานไดใช เวลาวางใหเปนประโยชน นอกจากน การอานนทานสภาษตเรอง สามคคเภท
16
คำาฉนททำาใหผอานรสกตนเตน สนกสนาน และเพลดเพลนไปกบเนอเรอง อก ทงยงประเทองปญญา เพราะนายชต บรทตไดประพนธเนอเรองซงชใหเหน
ถงปญหาของสงคม ซงในทนคอปญหาเรอง การแตกความสามคค ทำาใหผอานมความระวงตนและคดไตรตรองมากขน
2. คณคาวรรณกรรมตอการสรางสรรคสงคม เนองจากมนษยเปนหนงในองคประกอบของสงคม และสามคคเภทคำา
ฉนทแสดงใหเหนถงวถชวตมนษยใน สงคมตงแตสมยกอนสะทอนมาจนถง ปจจบน สงเหลานทำาใหสามคคเภทคำาฉนทมผลตอการสรางสรรคสงคมโดยม
การกลาวถงผมกระทบตอสวนรวมของความทระนงตนและการยดถอตวเอง เปนใหญ อกทงยงเนนยำาใหผอานม ความรบผดชอบตอสงคม และสราง
ความเปลยนแปลงสงคมปจจบนใหมความสามคคมากขนในฐานะเปนสวนหนงของสงคมนนเพอพฒนาคณภาพสงคมดงกลาว
รายการอางองสารสนเทศ (บรรณานกรม)
1. สำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. “ ” สามคคเภทคำาฉนท ใน หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน
ภาษาไทย วรรณคดวจกษ ชนมธยมศกษาปท ๖ บทท ๔. หนา ๑๐๓ - ๑๒๕. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว, ๒๕๕๗. 2. โรเบรตโต เอคเซต. 2556 16( , ธนวาคม ). วเคราะหเรองสามคคเภทคำาฉนท. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :
http://samakkeepeatchant.blogspot.com/2013/12/blog-post_3427.html. (วนทคนขอมล : 25 พฤษภาคม 2559).
17
18
