Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11

8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11

http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 1/34

Wojciszke B. (2002) „Człowiek wśród ludzi. Zarys psycholoii

społecz!ej." # $%Z&Z' 2

Elementy wiedzy o świecie:

1 sche*a+y poz!awcze – organizacje naszych uprzednichdoświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy obiektów

(wiedza uogólniona, wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń

o prototypowoś!o – jest uniwersaln" zasad" budowy

schematów, zgodnie z któr" rdzeniem znaczeniowym

schematu jest pro+o+yp, czyli egzemplarz najbardziej typowy,

najlepiej spe#niaj"cy schemat i w tym sensie najbardziej

idealny

o rodzaje schematów:§ sche*a+y osó, (s+ereo+ypy – schematy reprezentuj"ce

grup$ lub rodzaj osób wyodr$bnionych z uwagi na jak"ś

#atwo zauwa%aln" cech$ określaj"c" ich spo#eczn"

to%samoś!§ (jak p#e!§ , rasa, narodowoś!§ ,

religia, pochodzenie spo#eczne, zawód& 'chematy takie

s" zwykle:

2 nadmiernie uproszczone, nadogólne (wszyscy

cz#onkowie grupy s") tacy sami2 niepodatne na zmiany w wyniku nowych

in*ormacji

3 spo#ecznie podzielane, stanowi"c element

kultury jakiejś spo#eczności

§ skryp+y – umys#owe reprezentacje zdarzeń, dzia#ań lub

ich ci"gów (reprezentuje typowe elementy i

okoliczności charakterystyczne dla danego zdarzenia i

powtarzaj"ce si$ w wi$kszości jego wykonań

4 + warunki, które s" potrzebne do skorzystania

ze skryptu:

wykszta#cenie skryptu w umyśle, jako

trwa#ego elementu wiedzy o świecie

- zaktywizowanie skryptu w danej sytuacji

+ wejście w skrypt w roli jednego z jego



aktorów

5 aktywizacja skryptu jest zjawiskiem szybko

zanikaj"cym, je%eli nie jest ona niczym

podtrzymywana (np& naszymi wyobra%eniami

czy myślami§ sche*a+y cech – nie odzwierciedlaj" ani ca#ych)

ludzi, ani ca#ych zdarzeń, lecz jedynie pewne rodzaje

ich zmienności (np& inteligencja, uczciwoś!§ czy

towarzyskoś!§

4 +eorie po+ocz!e – mog" to by! ogólne teorie cz#owieka, lecz i

teorie ró%nych jego w#asności, np& inteligencji czy charakteru

moralnego

.unkcjonowanie wiedzy:

1 schematy:

o u#atwiaj" przetwarzanie dochodz"cych do nas z zewn"trz

danych, a wi$c u#atwianie zrozumienia i pami$ci zdarzeń

o ukierunkowuj" nasz" uwag$ i spostrzeganie na te cechy, na

podstawie których mo%emy zorientowa!o si$, czy dany

obiekt jest czy te% nie jest egzemplarzem schematu

o wp#ywaj" na rozumienie zdarzeń i *ormu#owanie s"dów –



przybiera to z regu#y posta!o asymilacji: wieloznaczne

dane zostaj" podci"gni$te) pod schemat, a w konsekwencji

ta sama in*ormacja mo%e zosta!o ró%nie zrozumiana w

zale%ności od tego, przez który jest interpretowana

o s" tak%e odpowiedzialne za selektywnoś!o pami$ci – lepszezapami$tywanie in*ormacji zwi"zanych ni% niezwi"zanych ze

schematem (równie% sprzecznoś!o danych ze schematem

podnosi poziom ich zapami$tywania

o ,ł-dy !aduycia sche*a+u – przypominanie) sobie takich

danych, z którymi cz#owiek *aktycznie si$ nie zetkn"#, które

jedynie wywnioskowa#, zaś oba te rodzaje danych s"

subiektywnie nierozdzielne i wydaj" si$ nam jednako

dotyczy!o *aktów2 stereotypy:

o wraz z uprzedzeniami s" przede wszystkim przejmowane od

innych, a ich wyznawanie w du%ym stopniu jest przejawem

kon*ormizmu i dostosowywania si$ do norm w#asnej grupy

o wraz z uprzedzeniami dotycz" w szczególności grup, na które

w#asna grupa przenosi agresj$, lub z którymi pozostaje w

kon*likcie

o s" przejawem i konsekwencj" procesów kategoryzacji(dzielenia ludzi na grupy czy rodzaje

o wa%n" ich *unkcj" jest gromadzenie i przekazywanie wiedzy

spo#eczności o ró%nych grupach, uproszczenie procesu

przetwarzania in*ormacji o nowo napotkanych osobach oraz

obrona i/lub podwy%szenie samooceny dzi$ki spostrzeganiu

grupy w#asnej jako bardzie pozytywnej od innych grup

o umo%liwiaj" tak%e zaoszcz$dzenie) operacyjnych zasobów

umys#u, a dzi$ki temu lepsze wykonanie innych, równoleglerozwi"zywanych zadań

o sk#onnoś!o do nich nasila ograniczenie zasobów,

poniewa% pos#ugiwanie si$ nimi jest mo%liwe nawet przy

zasobach ograniczonych wskutek pośpiechu, zm$czenia czy

równoleg#ego wykonywania innych zadań



o wraz z uprzedzeniami cz$sto bywaj" dys*unkcjonalne,

poniewa% przyczyniaj" si$ do zaostrzenia kon*liktów

spo#ecznych, niesprawiedliwego traktowania jednostek czy

marnowania talentów, je%eli s" posiadane przez osob$

pochodz"c" z grupy, której stereotyp wyklucza ten talent3 ko!s+ruuj/ce prze+warza!ie i!or*acji – wkroczenia)

in*ormacji schematopodobnych we wspomnienia konkretnych

zdarzeń czy osób i stanowi" podstawowy przejaw generatywnego

charakteru pami$ci

o generatywny charakter pami$ci – prototypy schematów s" nie

tylko identy*ikatorami obiektów i zdarzeń, ale pe#ni" równie%

*unkcj$ zbioru standardowych, zapasowych) cech

egzemplarzy schematów, który s#u%y uzupe#nianiureprezentacji napotkanego, konkretnego egzemplarza o cechy

typowe, ale brakuj"ce, b"d0 niezauwa%one przez

spostrzegaj"cego cz#owieka

2 ałszywe alar*y – polegaj" na nietra*nym rozpoznaniu in*ormacji

*aktycznie nowej jako ju% prezentowanej i starej (znanej

3 +raie!ia – poprawne rozpoznania in*ormacji *aktycznie ju%

prezentowanej jako starej)

5 eek+ sprzecz!ości – lepiej pami$tane s" dane nietypowe,niezgodne ze schematem (w przypadku je%eli przez pami$!

rozumie! procesy czystej reprodukcji danych (oddzielone od

wnioskowania, czyli generowania danych ze schematów

8 eek+ zod!ości – lepiej pami$tane s" dane zgodne ze schematem

(w przypadku je%eli przez pami$! rozumie! sum$ subiektywnych

wspomnień czy wypowiedzi nt& przypominanego obiektu lub

zdarzenia

1rogi aktywizacji struktury:

1) o charak+erze percepcyj!y* czy +e „od,od1cowy*" czyli

b$d"ca skutkiem zaobserwowania jakiegoś obiektu zwi"zanego z t"

struktur"

3) o charak+erze „przedpercepcyj!y*", oznaczaj"cym

podwy%szon" dost$pnoś! pami$ciow" jakiejś struktury wiedzy ju%



w momencie wejścia cz#owieka w dan" sytuacj$, a wi$c przed

rozpocz$ciem przetwarzania danych dochodz"cych z zewn"trz

o ta droga jest tym bardziej prawdopodobna:

§ im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia

si$ w otoczeniu egzemplarzy tego schematu(oczekuj"c z#ośliwości egzaminatora, sk#onni jesteśmy

interpretowa!§ jako jej przejaw nawet ca#kiem

niewinny jego uśmiech

§ im silniej egzemplarze tego schematu powi"zane s" z

realizacj" celów i motywów podmiotu (g#odny

cz#owiek zobaczy pomidora tam, gdzie najedzony

widzi tylko niewyra0n" czerwon" plam$

§ im krótszy czas up#yn"# od poprzedniegozaktywizowania schematu (po wyjściu z wieczornego

seansu w kinie wi$cej dostrzegamy potencjalnych

rabusiów, je%eli wyświetlano krymina#

§ im cz$ściej dany schemat by# aktywizowany w

przesz#ości (policjanci widz" wi$cej przest$pców, a

psychiatrzy wi$cej paranoików ni% inni

2przedzenie – negatywny lub (rzadziej pozytywny stosunek docz#onków jakiejś grupy utrzymywany z tego powodu, %e s" jej

cz#onkami& 3ajcz$stsze postaci uprzedzeń to:

1 e+!oce!+ryz* – odrzucanie osób nale%"cych do stereotypizowanej

grupy – na podstawie samej przynale%ności do grup kulturowo

i/lub rasowo odmiennych, a akceptowanie osób kulturowo

podobnych

2 rasiz* (np& antysemityzm

3 !acjo!aliz*

4 szowi!iz*

5 seksiz*

1yskryminacja – wrogie lub niesprawiedliwe zachowanie wobec osób

nale%"cych do stereotypizowanej grupy – na podstawie samej

przynale%ności do grupy, a nie indywidualnych w#aściwości danego



cz#owieka

'tereotyp spiskowy – jego istot" jest przeświadczenie, %e określona

grupa obca d"%y do zapanowania nad nasz" grup" przez niejawne i

podst$pne dzia#ania& 4rupa ta widziana jest wi$c jako d"%"ca do w#adzy i panowania nad światem za pomoc" skrytych, cho! dobrze

skoordynowanych dzia#ań, zaś jej cz#onkowie widziani s" jako

egoistyczni, popieraj"cy siebie nawzajem i bezwolni wykonawcy celów

grupy&

5i$dzygrupowa asymetria j$zykowa – polega na abstrakcyjnym opisie

zachowań i zdarzeń stawiaj"cych w dobrym świetle cz#onków grupy

w#asnej, a pozytywne – cz#onków grup obcych1 opis a,s+rakcyj!y – opis w kategoriach trwa#ych cech (oni byli

agresywni)

2 opis ko!kre+!y – opis w kategoriach specy*icznych zachowań i

epizodów (krzyczeli i wygra%ali)

6warzyzm) – przedstawianie wizerunku m$%czyzny jako

zdominowanego przez twarz, zaś wizerunku kobiety jako

zdominowanego przez cia#o

6eoria rzeczywistego kon*liktu interesów – zak#ada, %e uprzedzenia

powstaj" wtedy, kiedy ró%ne grupy spo#eczne wspó#zawodnicz" o trudno

dost$pne lub sk"pe dobra i staj" si$ wrogami rozgrywaj"cymi gr$ o

sumie zerowej, tj& tak", gdzie wygrana jednej ze stron to przegrana

drugiej strony

6eoria przeniesienia agresji – zak#ada ona, %e uprzedzenia powstaj"

wtedy, kiedy ludzie przenosz" na grupy mniejszościowe agresj$wywo#an" *rustracj", której sprawca nie mo%e by! zaatakowany, gdy%

jest abstrakcyjny, nieznany lub zbyt silny

6eoria kategoryzacji spo#ecznych – wyjaśnia genez$ stereotypów

zak#adaj"c, i% s" one ubocznym skutkiem sk"din"d normalnego



*unkcjonowania ludzkiego umys#u – dzielenia napotykanych osób na

kategorie i gromadzeniu o nich wiedzy

3a#o%enie si$ kategoryzacji obiektów na ich zmiennoś! pod wzgl$dem

jakiejś cechy ci"g#ej prowadzi do dwóch konsekwencji:1) wzrostu spostrzeganych ró%nic mi$dzykategorialnych

2) spadku spostrzeganych ró%nic wewn"trzkategorialnych

E*ekt jednorodności grupy obcej – spostrzegana jednorodnoś!

przedstawicieli grupy obcej (w niewielkim stopniu dotyczy grupy

w#asnej, np& oni (7hińczycy, 8osjanie itd& s" wszyscy tacy sami)

5inimalna sytuacja grupowa – zjawisko jednorodności grupy obcejzachodz"ce wtedy, kiedy podzia# na grupy ma charakter sytuacyjny i

opiera si$ na zupe#nie nieistotnych przes#ankach

.aworyzacja grupy w#asnej – bardziej pozytywne oceny i zachowania

kierowane na cz#onków grupy w#asnej

6eoria to%samości spo#ecznej – zak#ada ona, %e:

2

ludzie maj" sk#onnoś! do dzielenia napotykanych osób nakategorie

3 w przypadku spo#ecznych kategoryzacji jedna osoba identy*ikuje

zawsze w#asn" kategori$ podmiotu (my, zaś pozosta#e osoby

identy*ikuj" grupy obce

5 wa%nym 0ród#em pozytywnej samooceny jest dla ludzi

przynale%noś! do cenionych grup spo#ecznych

5otyw autowaloryzacji – sk#onnoś! do przekonania, %e w#asna grupa

jest lepsza od pozosta#ych grup spo#ecznych

9ipoteza kontaktu – koncepcja mody*ikacji stereotypów i uprzedzeń

zak#adaj"ca, %e ich 0ród#em jest niewiedza i brak kontaktu z grupami

obcymi

'posoby likwidowania uprzedzeń i stereotypów:



2 wzaje*!e ko!+ak+y i poz!awa!ie si- przez czło!ków ró!ych

rup: musz" by! spe#nione dwa warunki:

1) kontakt osób równych sobie statusem spo#ecznym

2) kontakt w warunkach wspó#pracy i wspó#zale%ności

o kontakt powinien by!o wielokrotny i g#$boki, tak byzawiera# w sobie mo%liwości bli%szego poznania i

zaprzyja0nienia si$

o np& klasa uk#adanka) Elliota ronsona i wspó#pracowników

polegaj"ca na dzieleniu uczniów w klasie na zespo#y w taki

sposób, by w ka%dym znalaz#y si$ dzieci o ró%nym

pochodzeniu etnicznym& ;espó# otrzymuje wspólne zadanie,

które mo%e rozwi"za!o tylko pod wp#ywem wniesienia

pewnego wk#adu przez ka%dego cz#onka zespo#u& <yniki:wyra0ny spadek uprzedzeń etnicznych wśród uczniów&

5etoda ta dzia#a g#ównie wtedy, gdy wspó#praca kończy si$

sukcesem&

o kontakty mi$dzygrupowe bardziej owocuj" redukcj"

uprzedzeń, gdy ciesz" si$ pewnym wsparciem

instytucjonalnym

3 reka+eoryzacja – inspirowanie ludzi, by spostrzegali innych nie

jako przedstawicieli grupy obcej, lecz jako egzemplarze)szerszych kategorii, do których nale%y te% i spostrzegaj"cy

podmiot, albo przedstawicieli kategorii niewywo#uj"cych

negatywnych uprzedzeń

4 świado*a ko!+rola uprzedze3 i s+ereo+ypów – powstrzymywanie

si$ od tego, aby wp#yn$#y na nasze s"dy i zachowania

o e*ekt spr$%yny – wzrost wp#ywu stereotypu na spostrzeganie i

zachowanie, gdy cz#owiek ju% przestaje si$ kontrolowa!o

(e*ekt ten nie jest nieuchronny

=#"d *a#szywej powszechności – polega na przecenianiu stopnia

rozpowszechnienia naszych w#asnych pogl"dów i zachowań



9eurystyki – uproszczone regu#y myślenia pozwalaj"ce na *ormu#owanies"dów bez analizy wi$kszości in*ormacji, na których s"d powinien si$

opiera!

lgorytm – niezawodna, cho! cz$sto z#o%ona metoda rozwi"zywania

problemu

9eurystyki *ormu#owania s"dów:

2 heurys+yka dos+-p!ości – to ocena cz$stości lub

prawdopodobieństwa zdarzeń w oparciu o #atwoś!, z jak"

przychodz" nam na myśl ich przyk#ady, czyli egzemplarze

o prowadzi do *ormu#owania tra*nych ocen, poniewa%

zdarzenia cz$ste s" #atwo dost$pne pami$ciowo

o prowadzi do wzrostu wp#ywu wywieranego na nasze s"dy



przez zdarzenia #atwo przypominane (cho!o

niekoniecznie cz$ste, a wi$c: dramatyczne, konkretne i

wyraziste, niedawne, wielokrotnie omawiane w mass

mediach i lokalnie dominuj"ce

o u jej podstaw le%y subiektywne uczucie #atwości wydobycia jakiejś in*ormacji z pami$ci, a uczucie to mo%e silniej

wp#ywa!o na nasze s"dy ni% treś!o owej in*ormacji

o cz$sto prowadzi do myślenia kontr*aktycznego – myślenia o

tym, co mog#oby si$ zdarzy!o , cho!o si$ nie zdarzy#o,

to zaś wp#ywa na nasze oceny i emocje& >udzie anga%uj" si$

w nie z dwóch powodów:

2) poniewa% w pewnych warunkach myślenie o jeszcze

gorszym biegu wydarzeń ni% ten, który nas dotkn"#,mo%e nam pomóc w znoszeniu nieszcz$ś!

4) poniewa% mo%e ono przygotowywa! ludzi do

unikni$cia niepomyślnego biegu wydarzeń w

przysz#ości

5 heurys+yka zako+wicze!ia4dos+osowa!ia – polega na tym, %e

oceniaj"c jak"ś wartoś! liczbow" (liczb$ przypadków, cz$stoś!,

prawdopodobieństwo bierzemy za punkt wyjścia jak"ś #atwo

dost$pn" (np& podawan" przez innych, liczb$ a nast$pniemody*ikujemy j" stosownie do kontekstu i swej wiedzy

o jest przejawem ogólnej prawid#owości co heurystyka

dost$pności – prawid#owości, %e przetwarzanie in*ormacji i

zachowanie s" zdominowane przez wiedz$ zaktywizowan"

6 heurys+yka sy*ulacji – to wydawanie s"du w oparciu o umys#ow"

symulacj$ (wyobra%enie przebiegu zdarzeń

o e*ekt wyjaśniania – ludzie oceniaj" jakieś zdarzenie jako

bardziej prawdopodobne, je%eli zaanga%owali si$ w dog#$bne przemyślenie jego przyczyn

o z#udzenie m"drości po *akcie – poczucie z góry to

wiedzia#em) – pojawiaj"ce si$ po jakimś zdarzeniu

przekonanie, %e jeszcze przed zdarzeniem wiedzia#o si$ o

jego nieuchronności



7 heurys+yka repreze!+a+yw!ości – to ocena przynale%ności

obiektu do kategorii (klasy, rodzaju na podstawie jego

podobieństwa do typowych egzemplarzy tej kategorii

o jest sensownym sposobem szybkiego odpowiadania na wa%ne

pytanie – kto jest kim, czyli kto do jakiej grupy czy typu ludzinale%y

o prowadzi do poszukiwania przyczyn zdarzeń w zdarzeniach

do nich podobnych

1 heurys+yka „jak +o czuj-" – brak przywo#ywania do świadomości

wszystkich istotnych in*ormacji i wybieranie drogi na skróty i

wykorzystywanie bie%"cego nastroju jako podstaw$ s"du

?biekty wyraziste – to takie, które stanowi" *igur$ na tle innych,

wskutek tego, %e s" bardzo intensywne albo odró%niaj"ce si$ od innych,wspó#obecnych obiektów, w szczególności z powodu statusu solisty

<yrazistoś! – jest zjawiskiem powszechnym i ma wiele konsekwencji

dla przetwarzania in*ormacji:

1) osoby (i inne obiekty wyraziste przyci"gaj" wi$cej uwagi, wskutek

czego s" np& lepiej pami$tane

2) osoby s" spostrzegane jak wywieraj"ce wi$kszy wp#yw spo#eczny i

bardziej przyczyniaj"ce si$ do osi"ganych przez grup$ wyników3) osoby wyraziste s" oceniane w bardziej krańcowy sposób

5) wyrazistoś! – g#ównie wywo#ana statusem solisty – decyduje o

kategoryzacji spostrzeganego cz#owieka, a wi$c o tym, przez

pryzmat jakiej struktury wiedzy in*ormacja nt& tego cz#owieka jest

przetwarzana

E*ekt asymilacji – polega na przesuni$ciu oceny w kierunku in*ormacji

kontekstowej, tzn& dodatni kontekst podwy%sza ocen$, albo ujemny

kontekst obni%a ocen$

E*ekt kontrastu – polega na odsuni$ciu oceny od in*ormacji

kontekstowej, tzn& dodatni kontekst obni%a ocen$, albo ujemny kontekst

podwy%sza ocen$

1 warunkiem koniecznym oby e*ektów jest jakiś stopień

wieloznaczności ocenianego obiektu



2 o tym, czy kontekst doprowadzi do asymilacji, czy te% do

kontrastu, decyduje w#"czanie@wy#"czanie in*ormacji kontekstowej

w umys#ow" reprezentacj$ ocenianego obiektu

§ najwa%niejszym wyznacznikiem w#"czania@wy#"czania jest

wielkoś!§ ró%nicy mi$dzy obiektem ocenianym a obiektamistanowi"cymi kontekst

§ je%eli ró%nica mi$dzy kontekstem a obiektem ocenianym jest

ma#a, to wyst$puje asymilacja, je%eli ró%nica jest du%a –

pojawia si$ kontrast

;godnoś! pami$ci z nastrojem – polega na tym, %e w dobrym nastroju

#atwiej jest zapami$ta!, a tak%e przypomnie! sobie in*ormacje o

charakterze dodatnim ni% ujemnym, zaś w nastroju z#ym – odwrotnie

;ale%noś! pami$ci od stanu organizmu – polega na tym, %e #atwiej sobie

przypomnie! zdarzenia w stanie podobnym do tego, w jakim byliśmy w

momencie zapami$tywania tych zdarzeń

<p#yw nastroju na wydawanie s"dów:

2 nastrój jest czynnikiem decyduj"cym o tym, czy przetwarzanie

in*ormacji ma charakter pobie%ny i heurystyczny, czy te% g#$boki,dok#adny i przemyślany

3 ludzie w dobrym nastroju bardziej pobie%nie przetwarzaj" in*ormacje

– silniej ulegaj" heurystyce dost$pności, #atwiej popadaj" w skrypty,

stereotypy i uprzedzenia, zaś w trakcie perswazji s#abo rozró%niaj"

mi$dzy argumentami silnymi i s#abymi

4 ludzie w nastroju negatywnym staj" si$ bardziej uwa%ni – mniej

ulegaj" heurystykom i stereotypom, uwzgl$dniaj"c

zindywidualizowan" in*ormacj$ nt& spostrzeganych osób, a w trakcie

perswazji bardziej ulegaj" argumentom silnym ni% s#abym

Wojciszke B. (2002) „Człowiek wśród ludzi. Zarys psycholoii



społecz!ej." # $%Z&Z' 55 (s+r. 6789:57)

4rupa spo#eczna – to dwie lub wi$cej osób, które:

a) komunikuj" si$ ze sob" i wzajemnie na siebie wp#ywaj",

szczególnie w bezpośrednich kontaktach twarz" w twarz)b) maj" poczucie przynale%enia nawzajem do siebie (myśl" o grupie

5y)

c) maj" wspólny cel

3 zwykle grupa wykszta#ca pewn" struktur$ (organizacj$

wewn$trzn", któr" mo%na rozwa%a! z punktu widzenia jej

elementów (konkretnych osób lub ról do spe#nienia oraz

mechanizmów integracyjnych, którymi s" komunikacja i

ró%nicowanie si$ statusu oraz normy i spójnoś! grupowa→ krótko mówi"c, grupa spo#eczna sk#ada si$ z A czynników, s" to:

1 ko*u!ikacja # współpraca

3 +osa*oś;

4 cel

5 s+ruk+ura

--------------------------------------------------------------

'truktura:1 pozycja spo#eczna

2 status – presti%

3 normy grupowe

4 interakcje

'pójnoś! (atrakcyjnoś!:

1 innych cz#onków

2 wykonywanie zadania

3 ca#ej grupy

;achowania:

1 typowe/nietypowe

2 klimat emocjonalny



<p#yw:

3 wi$kszoś! mniejszoś!

--------------------------------------------------------------

<sparcie spo#eczne – interakcje, dzi$ki którym ludzie nawzajem sobie pomagaj" oraz tworz" sie! kontaktów i zwi"zków spostrzeganych jako

0ród#o akceptacji, troski i ewentualnej pomocy w razie potrzeby

Bozycje spo#eczne – miejsce w grupie zwi"zane z *unkcj", jak" osoba je

zajmuj"ca spe#nia wobec ca#ej grupy

8ola spo#eczna – to pewne zachowania, których grupa oczekuje od osób

zajmuj"cych określon" pozycj$ w grupie& 8ole s" zró%nicowane z uwagina specjalizacj$ zaj$! i status (presti%, jakim obdarzone s" osoby w

grupie i poza ni"&

? trwa#ym charakterze grupy decyduje:

4 zró%nicowanie ról i statusu

5 !or*y rupowe – czyli podzielane przez grup$ nakazy i zakazy co

do sposobu post$powania, myślenia i odczuwania

o

cechuj" si$ du%" trwa#ości", co wynika z ich licznych *unkcji

.unkcje norm grupowych:

a) przyczyniaj" si$ do osi"gania przez grup$ za#o%onych celów

b) decyduj" o trwaniu grupy

c) s" tworzywem rzeczywistości spo#ecznej

5echanizmy ró%nicowania statusu w grupie:

1 i!+erakcje (wzajemne oddzia#ywania

2 ko*u!ikacja *iedzy jej czło!ka*i

↓

Clasyczne badania =alesa (DF nad procesem realizacji zadań przez

ma#e grupy z#o%one z kilku nieznaj"cych si$ uprzednio osób& E*ekt –

rozwini$cie systemu klasy*ikacji obejmuj"cy niemal wszystkie rodzaje

interakcji pojawiaj"cych si$ w grupie& 3a system ten sk#adaj" si$ A



ogólne klasy interakcji:

1 pozytywne dzia#ania spo#eczno@emocjonalne

2 dzia#ania zadaniowe

2 wymiana in*ormacji

3 negatywne dzia#ania spo#eczno@emocjonalne

8odzaje specjalistów wykszta#caj"cych si$ w spontanicznym przebiegu

interakcji w ma#ej grupie:

1 specjaliści społecz!o9e*ocjo!al!i:

3 mened%erowie relacji spo#ecznych, którzy inicjuj" wi$kszoś!

pozytywnych zachowań spo#eczno@emocjonalnych (np&

okazywania solidarności, redukowanie napi$! i wyra%anie

zgody5 rozpoczynaj" wymian$ in*ormacji, a cho! sami nie inicjuj"

dzia#ań zadaniowych, cz$sto bywaj" one do nich adresowane

6 s" najbardziej przez grup$ lubiani

2 specjaliści zada!iowi:

o mened%erowie dzia#ań zbli%aj"cych grup$ do osi"gni$cia celu

o inicjuj" dzia#ania zadaniowe i s" g#ównymi adresatami próśb

o in*ormacje i sugestie rozwi"zań, a tak%e adresatami

negatywnych dzia#ań spo#eczno@emocjonalnych (np& sprzeciwczy okazywanie napi$cia

o s" zwykle uwa%ani za osoby najbardziej przyczyniaj"ce si$ do

osi"gni$cia celów grupy

• wy#anianie si$ w/w specjalistów jest wyrazem ró%nicowania si$

statusu



6endencyjna komunikacja in*ormacji podzielanych – polega na tym, %e

przeci$tny cz#onek grupy cz$ściej porusza w dyskusji i przekazuje innym

te in*ormacje, które oni ju% znaj" (a wi$c in*ormacje podzielane, ni%

in*ormacje, które posiada tylko on, a wi$c niepodzielane przez grup$

('tasser, DD-1 jest ponadto sposobem na podwy%szanie w#asnego statusu w

grupie:

o potwierdza kompetencje zadaniowe jednostki w oczach

partnerów (i w#asnych

o spotyka si$ z aprobat" i uznaniem cz#onków grupy, którzy

wzajemnie siebie wzmacniaj" w komunikowaniu tych

w#aśnie in*ormacji

7z$stoś! dyskutowania in*ormacji podzielanej i niepodzielanej przez

innych w dyskusji grupowej:

2 sk#onnoś! do cz$stszego poruszania in*ormacji znanej wszystkim

ni% znanej tylko jednej osobie rośnie wraz ze wzrostem liczby osób

w grupie oraz jest wi$ksza przy instrukcji nakazuj"cej

ustrukturowanie dyskusji ni% przy braku takiej instrukcji ('tasser,

6aylor, 9anna (DGD

'pójnoś! – suma si# sk#aniaj"cych jednostki do pozostania w grupie

(.estinger, DF& 6rzy g#ówne si#y:

4 atrakcyjnoś! innych cz#onków grupy

6 atrakcyjnoś! wykonywanego wspólnie zadania (zaanga%owanie w

zadanie

8 atrakcyjnoś! ca#ej grupy, czyli jej presti%u (duma grupowa

'pójnoś! grupy:

2 grupa jest tym bardziej spójna, im trudniej do niej wejś!

o ry+uały przejścia – obrz$dy inicjacyjne i okresy wst$pne

wymagaj"ce od aspirantów du%ych wysi#ków *inansowych

(wkupienie si$, *izycznych (zamiatanie korytarza

szczoteczk" do z$bów lub psychicznych (strach,

upokorzenie

3 im bardziej spójna jest grupa, tym skuteczniejsze s" jej dzia#ania



5 samo zaanga%owanie cz#onków we wspólne dzia#ania bardzo

znacznie nasila spójnoś! grupy

8 wa%nym mechanizmem utrzymania grupy i jej spójności s"

wzajemne wp#ywy wywierane na siebie przez cz#onków grupy, w

szczególności przez wi$kszoś! na mniejszoś!

8ealnoś! grupy – stopień, w jakim jej cz#onkowie rzeczywiście stanowi"

grup$ – uto%samiaj" si$ z grup", która ma swoj" histori$, symbole,

normy i wp#yw na to%samoś! i samoocen$ cz#onków

2leganie – kon*ormizm zewn$trzny, czyli publiczne powtarzanie opinii

wi$kszości przy niekoniecznej prywatnej ich akceptacji

5iary uleg#ości:

1 *iary ,ezpośred!ie – odnosz" si$ wprost do kwestii, której

wp#yw dotyczy

2 *iary pośred!ie – odnosz" si$ do kwestii treściowo powi"zanych,

ale nie identycznych z t", której dotyczy# wp#yw

Conwersja (nawrócenie – rzeczywista zmiana pogl"dów, niekoniecznie

jednak ujawniana w opiniach publicznie g#oszonych przez jednostk$

<p#yw mniejszości na wi$kszoś! mo%e by! skuteczny dzi$ki dwóm

strategiom:

6) ko!sekwe!+!e ods+-ps+wo – mniejszoś! wywiera skuteczny

wp#yw, je%eli jest silnie zaanga%owana w swoje pogl"dy, je%eli jest

konsekwentna (nie zmienia swoich pogl"dów i prezentuje

jednomyślnoś!, je%eli pozostaje otwarta na argumenty wi$kszości,

cho! potra*i publicznie i dobrowolnie stan"! w obronie w#asnych pogl"dów i nie ugi"! si$ pod presj" ('& 5oscoHici (DGFI DG

8) dwuazowa s+ra+eia dzia#ania mniejszości – w *azie odst$pcy

zachowuj" swoje pogl"dy dla siebie, a na zewn"trz ulegaj"

wi$kszości, w celu zyskania jej zau*ania i akceptacji& 1opiero

pó0niej, gdy nadejdzie w#aściwa chwila, ujawniaj" swoje pogl"dy



sprzeczne z opiniami wi$kszości, któr" #atwiej b$d" mogli

przekona! dzi$ki uprzednio uzyskanemu zau*aniu&

• hipoteza 5oscoHiciego (DGF – podczas gdy wp#ywy wi$kszości

wywo#uj" uleganie, wp#ywy mniejszości wywo#uj" konwersj$

<p#yw mniejszości na wi$kszoś! cd&:

3 jednostki poddane wp#ywowi mniejszości zaczynaj" myśle! w

bardziej twórczy, oryginalny sposób o przedmiocie sporu i

kwestiach pokrewnych oraz potra*i" samodzielnie znale0! wi$cej

poprawnych rozwi"zań sporu

4 krótko mówi"c, znalezienie si$ w niezgodzie z mniejszości"

wywo#uje bardziej kontrolowalne procesy przetwarzania

in*ormacji, podczas gdy znalezienie si$ w niezgodzie z opiniamiwi$kszości wywo#uje przetwarzanie bardziej automatyczne,

cz$ściej pos#uguj"ce si$ heurystykami

6rzy ró%nice mi$dzy mniejszości" i wi$kszości" (5aass, <est, 7ialdini,

DGJ:

5niejszoś!- jest z natury rzeczy bardziej wyrazista i jawi si$

jako *igura na tle wi$kszości& < wi$kszym stopniu przyci"ga

uwag$, dzi$ki czemu jednostka bardziej świadomie przetwarza jejkomunikaty, lepiej je pami$ta, a e*ekty tych komunikatów s"

bardziej d#ugotrwa#e&

+ 5niejszoś!A – przy porównaniu wszystkich innych czynników,

takich jak status czy *achowoś! – jest mniej wiarygodna od

wi$kszości: na ogó# jakaś opinia wydaje si$ nam tym prawdziwsza,

im wi$cej osób w ni" wierzy&

Ø =adania nad perswazj" przekonuj" natomiast, %e ludzie w

bardziej świadomy i zró%nicowany sposób przetwarzaj"

komunikaty pochodz"ce z ma#o wiarygodnego 0ród#a ( z

wyj"tkiem bardzo wa%nych kwestii, które zawsze

przetwarzane s" z wi$ksz" grup"& 3atomiast przekazy z

wiarygodnego 0ród#a s" cz$ściej przetwarzane nieuwa%nie i

za pomoc" heurystyk, takich jak im wi$cej argumentów,

tym lepiej), albo im wi$kszy *achowiec, tym s#uszniejsza



opinia)& ;nalezienie si$ w opozycji do wi$kszości wywo#uje

ponadto silniejsze pobudzenie emocjonalne (stres, ni%

znalezienie si$ w opozycji do mniejszości& 'tres taki mo%e

by!Ø na tyle silny, %e b$dzie obni%a# sprawnoś!Ø

procesów umys#owych (zgodnie z prawem Kerkesa@1odsona& ; kolei mniejsze pobudzenie wywo#ane

znalezieniem si$ w opozycji do mniejszości mo%e

sprawnoś!Ø t$ poprawia!Ø (równie% zgodnie z tym

prawem&

L 3iez#omnoś!J mniejszości jest bardziej jednoznaczna, ni%

niez#omnoś!G wi$kszości& Ciedy mniejszoś!D konsekwentnie

g#osi jakieś opinie, robi to wbrew presji wi$kszości – wbrew

niebezpieczeństwu wyśmiania, odrzucenia czy agresji& zatemg#osi swoje pogl"dy, bo w nie wierzy& Ciedy tak samo

konsekwentni s" cz#onkowie wi$kszości, nie jest ju% tak jasne, czy

robi" to dlatego, %e w swoje pogl"dy wierz", czy dlatego, %e chc"

unikn"!F mo%liwych represji ze strony wi$kszości&

1ynamiczna teoria wp#ywu spo#ecznego – zak#ada, %e mniejszoś! mo%e

przetrwa!, je%eli jest przestrzennie skupiona w gronach wzajemnie

wspieraj"cych si$ elementów

4ronowy model zmian spo#ecznych – pokazuje, w jaki sposób

mniejszoś! mo%e zwyci$%y! wi$kszoś! (3owak, >ewenstein, 'zamrej,

DD+&

3 wyst"pienie tego e*ektu jest mo%liwe poprzez wprowadzenie

czynnika zewn$trznego w stosunku do systemu, jaki stanowi

mniejszoś!, wi$kszoś! i zachodz"ce mi$dzy nimi wp#ywy

o w stylistyce zmiany opinii czy postaw, czynnikiem

tym jest zró%nicowanie pre*erencji wykluczaj"cych si$

pogl"dów (Me%eli pogl"d mniejszościowy stanie si$ z

jakichś wzgl$dów bardziej pre*erowany, dot"d

mniejszościowe grona nowego) rozrastaj" si$

wskutek powtarzaj"cych si$ wp#ywów spo#ecznych&

4rona nowego #"cz" si$ w pasma i stopniowo zyskuj"



dominacj$ nad starym), niegdyś dominuj"cym

pogl"dem, którego zwolennicy jednakowo% nie

zanikaj" ca#kowicie, lecz okopuj" si$) w

przestrzennie skupionych gronach

• 'ymulacje procesu odwracania nowo wprowadzonej zmianyspo#ecznej wskutek ponownego odwrócenia atrakcyjności starych i

nowych pogl"dów dowodz" ogromnej asymetryczności wielkości

wp#ywu koniecznego do wprowadzenia nowego i przywrócenia

starego& Bodczas gdy wprowadzenie nowego wymaga

kilkudziesi$ciu aktów wp#ywu) (kroków symulacji, powrót do

starego wymaga (przy ponownym odwróceniu atrakcyjności

pogl"dów jedynie kilku takich aktów&

Bowody skuteczniejszego dzia#ania w grupach ni% dzia#ania w

pojedynk$:

2 dzia#anie w grupie mo%e zagrzewa! uczestników do szczególnych

wysi#ków i wytrwa#ości, zarówno dzi$ki wzajemnemu

naśladownictwu, jak i dzi$ki duchowi grupy) podwy%szaj"cemu

jej morale

3 dzia#anie w grupie pozwala na wykorzystanie rzadko spotykanych

umiej$tności wa%nych dla rozwi"zania zadania, im wi$ksza grupatym wi$ksza szansa, %e znajdzie si$ w niej osoba obdarzona takimi

umiej$tnościami

5 bardziej sprawni cz#onkowie grupy mog" kompensowa!

niedostatki gorszych cz#onków grupy

6 co dwie g#owy to nie jedna) – na wiedz$ grupy sk#ada si$ suma

wiedzy jej cz#onków, a poniewa% ci cz$sto dysponuj" ró%nymi

in*ormacjami nieznanymi pozosta#ym, grupa jest m"drzejsza od

uśrednionej) jednostki

10 cz#onkowie grupy mog" wzajemnie stymulowa! si$ intelektualnie i

korygowa! swoje b#$dne decyzje, tak wi$c wiedza grupy tworzy

now", lepsz" jakoś!

↓

7o zdumiewaj"ce, znaczna cz$ś! teorii i badań nad zadaniowym



*unkcjonowaniem grup dowodzi jednak czegoś wr$cz przeciwnego – %e

dzia#anie w grupie cz$sto prowadzi do pogorszenia wyników w

porównaniu z dzia#aniem w pojedynk$&

↓

8ozwa%ania na podstawie trzech najlepiej zbadanych zjawiskdotycz"cych dzia#ań grupowych&

6rzy najlepiej zbadane zjawiska dotycz"ce dzia#ań grupowych:

*acylitacja i hamowanie spo#eczne:• eek+ acyli+acji społecz!ej (czyli u#atwienia spo#ecznego –

wzrost poziomu wykonania zadań pod wp#ywem obecności

innych osób

• eek+ ha*owa!ia społecz!eo – spadek poziomu wykonania

zadań pod wp#ywem obecności innych osób

;ajonc rozumowa#, %e istot" zadań #atwych jest ich dobre

wyuczenie, cooznacza, %e dominuj"ca reakcja w ich przypadku jest reakcj"

poprawn"&

3atomiast istot" zadań trudnych jest to, %e wymagaj" one

dopiero uczenia si$, a dominuj"ca reakcja ma charakter

(jeszcze niepoprawny& ?becnoś! innych nasila wi$c w

przypadku zadań trudnych reakcje niepoprawne i w rezultacie

obni%a poziom wykonania&

o,ec!oś;• i!!ych pod!osi pozio* po,udze!ia (czyliogólnej mobilizacji organizmu po!iewa:

a) wzrost ten jest wyrazem czujności i przygotowania do

reakcji na potencjalne dzia#ania innych, pojawiaj"cych

si$ w otoczeniu osób, nawet kiedy jednostka z nimi nie

rywalizuje, ani nie spodziewa si$ po nich %adnych



zysków lub strat (;ajonc, DL

d) pojawiaj"cy si$ inni wzbudzaj" w jednostce lęk przedoceną – ich obecnoś! sygnalizuje perspektyw$ bycia

ocenianym i mo%liwoś! oceny negatywnej

f) pojawienie si$ innych osób (czy osobników w#asnegogatunku przyci"ga uwag$, szczególnie wtedy, kiedy

jednostka pragnie porównywa! swoje wyniki z ich

wynikami – powoduje to kon*likt mi$dzy

konieczności" poświ$cenia uwagi zadaniu, a

poświ$cania jej innym obecnym osobom

- pró%niactwo spo#eczne:• eek+ pró!iac+wa społecz!eo (e*ekt 8ingelmanna – im

wi$cej ludzi równocześnie wykonuje jak"ś prac$, tym gorszy

rezultat uzyskuj" w porównaniu z tym, co wynika#oby z

dodawania ich rezultatów uzyskiwanych indywidualnie& E*ekt

ten wynika:

o ze spadku indywidualnej motywacji

o niejako z twierdzenia teorii wp#ywu spo#ecznego, %e

wp#yw jest tym s#abszy, im wi$ksza jest liczba osób,na które on si$ rozk#ada

o z modelu kolektywnego wysiłku ('& Carau N C&

<illiams (DD+ – wed#ug tego modelu, wielkoś!o

motywacji do podejmowania wysi#ków przez

sk#adaj"ce si$ na kolektyw jednostki zale%y od trzech

czynników:

a) przekonania, %e wzrost w#asnego wysi#ku

poci"ga za sob" wzrost poziomu wykonaniaca#ej grupy

b) przekonania o instrumentalności poziomu

wykonania, czyli o tym, %e wzrost poziomu

wykonania grupy jest instrumentem

powi$kszania jej zysków



c) przekonania o wielkości w#asnych korzyści, w

tym oczekiwania jednostek, %e zyski ca#ej

grupy przek#adaj" si$ na ich w#asne zyski

2 pod#o%a modelu le%y za#o%enie, %e jednostka d"%y do

maksymalizacji w#asnych oczekiwanych zysków, zaśdzia#anie w grupie stwarza co prawda okazj$

pojawienia si$ nowych dóbr (aprobata spo#eczna, ale

mo%e te% na ró%ne sposoby obni%a! wymienione trzy

przekonania&

• eek+ ko*pe!sacji społecz!ej – w pewnych warunkach e*ekt

pró%niactwa spo#ecznego ulega odwróceniu – podczas

dzia#ania razem z innymi s" osi"gane wy%sze wyniki ni% w

pojedynk$& E*ekt kompensacji spo#ecznej wyst$puje, kiedydzia#aj"ca razem grupa jest spójna, a jej cz#onkowie

spodziewaj" si$ po partnerach niskiego poziomu wykonania&

• rodzaje porów!a3:

1 porów!a!ia i!+eri!dywidual!e – kiedy ró%ne grupy

osób dzia#aj" w pojedynk$ lub razem z innymi

2 porów!a!ia i!+rai!dywidual!e – kiedy te same

osoby raz dzia#aj" w pojedynk$, a raz wspólnie z

innymi !ajwa!iejsze czy!!iki *odyikuj/ce eek+ pró!iac+wa

społecz!eo (<=>)?



6a sama metaanaliza wykaza#a, %e na wielkoś! EB' nie

wp#ywa#:

a) rodzaj wysi#ku wymaganego od badanych (*izyczny,

percepcyjny, umys#owyb) optymalizuj"cy – maksymalizuj"cy charakter zadania

c) addytywny – kompensacyjny rodzaj zadania

d) intra – b"d0 interindywidualny charakter planu

eksperymentalnego

,urza *ózów – procedura generowania pomys#ów razem z

innymi

o warunkiem jej skuteczności jest rozdzia# tworzenia

pomys#ów od oceny ich jakości – zawieszenie krytykicudzych i w#asnych pomys#ów, nastawienie na

tworzenie pomys#ów licznych i nawet

nieprawdopodobnych, zach$canie do kombinowania i

polepszania pomys#ów

o jest zalecana jako technika nasilaj"ca twórczoś!o,

cho!o w rzeczywistości zmniejsza ona liczb$

twórczych pomys#ów, dlaczegoO ?dpowied0 tkwi w

licznych czynnikach, które w normalnej sytuacjigrupowej hamuj" produktywnoś!o jednostek& 6akim

czynnikiem jest:

§ wyst$puj"cy mimo instrukcji l$k przed cudz"

ocen" w#asnych pomys#ów oraz spadek

indywidualnej motywacji przy

nieidenty*ikowalnym wk#adzie jednostki we

wspólny wynik (czyli podstawowy mechanizm

pró%niactwa spo#ecznego§ zapominanie lub odrzucanie w#asnych pomys#ów

wskutek tego, %e ró%ni cz#onkowie grupy nie

mog" mówi!§ równocześnie (oczekiwanie na

w#asn" wypowied0

§ równoczesne przetwarzanie danych o cudzych



pomys#ach i generowanie w#asnych – taka

koniecznoś!§ hamuje tworzenie pomys#ów

§ koniecznoś!§ myślenia o w#asnych pomys#ach

hamuje wys#uchiwanie cudzych i uleganie ich

dobroczynnemu wp#ywowi (efekt następnegow kolejce, czyli spadek uwagi przyk#adanej do

cudzej wypowiedzi i gorsze zapami$tanie jej

treści przez osoby, które same bezpośrednio po

niej maj" si$ wypowiada!§ (=ond, DG

o dopiero skupienie uwagi na cudzych wypowiedziach

(przez instrukcj$ zapowiadaj"c" sprawdzenie stopnia

ich zapami$tania daje przyrost liczby grupowo

produkowanych pomys#ów i to tym bardziej, im wi$cejcudzych pomys#ów jednostki wys#uchuj" podczas sesji

(1ugosh i in&, -FFF

o dlaczego mimo tego tak powszechne jest przekonanie o

skuteczności burzy mózgówO

c) po pierwsze, sami uczestnicy takich sesji ulegaj"

z#udzeniu wzrostu produktywności – cho! grupy

produkuj" mniej pomys#ów ni% osoby dzia#aj"ce

w pojedynk$, uczestnicy tych pierwszych bardziej s" przekonani o w#asnej produktywności

e) ponadto, posiadanie z#ej techniki (nasilania

twórczości jest lepsze od nieposiadania %adnej,

a grupowe doświadczanie prze%y! jest dla ludzi

po prostu cenniejsze i subiektywnie bardziej

znacz"ce od wielu doświadczeń indywidualnych

f) uczestnicy burzy mózgów s" z regu#y przekonani

o jej dobroczynnych skutkach, cho!

obiektywnych dowodów na rzeczywisty przyrost

umiej$tności zwykle brak

+ polaryzacja grupowa i syndrom myślenia grupowego:

• ryzykow!e przesu!i-cie – grupy podejmuj" decyzje bardziej

ryzykowne od pojedynczych osób (M& 'toner (DLG



• zjawisko polaryzacji rupowej – polega na zajmowaniu

przez grup$ stanowiska bardziej skrajnego od stanowiska

jednostek, co przejawia si$ na trzy sposoby:

b) grupy podejmuj" bardziej krańcowe decyzje ni% ich

indywidualni cz#onkowie dzia#aj"cy w samotnościd) pogl"dy indywidualnych cz#onków grupy staj" si$

bardziej krańcowe po dyskusji z innymi (pod

warunkiem, %e opinie wszystkich ju% na wst$pie s"

podobne

d) rywalizacja grupowa jest silniejsza ni% rywalizacja

indywidualna, np& wojny gangów prowadz" do wi$kszej

liczby zabójstw ni% indywidualne porachunki

gangsterów• wspó#cześnie zjawisko polaryzacji grupowej znajduje dwa

wyjaśnienia:

o koncepcja argumentacji perswazyjnej – upatruje

powody polaryzacji w uzyskiwaniu przez jednostki od

innych sta#ego wsparcia dla pogl"du pocz"tkowo i

nowych, przekonuj"cych argumentów na jego rzecz

(=urnstein, DG-

o koncepcja porównań społecznych – upatruje powody polaryzacji w porównaniach, jakich mi$dzy

sob" dokonuj" cz#onkowie grupy ('anders, =aron,

DJJ

• sy!dro* *yśle!ia rupoweo – jego istot" jest

podejmowanie b#$dnych decyzji przez zespó# wskutek tego,

%e wewn$trzna dynamika grupowa (g#ównie motywacja

utrzymania spójności przewa%a nad motywacj" do podj$cia

decyzji merytorycznie zasadnych1 warunki sprzyjaj"ce pojawieniu si$ tego syndromu:

§ silna spójnoś!§ grupy

§ izolacja grupy od szerszego otoczenia

§ brak systematycznie stosowanych procedur

poszukiwania i oceny rozwi"zań



§ dyrektywny przywódca (silny i szanowany przez

grup$

§ silny stres w po#"czeniu z brakiem nadziei na inne

rozwi"zanie, lepsze od rozwa%anego

2 g#ówne symptomy (objawy syndromu myśleniagrupowego:

1 z#udzenie bezpieczeństwa w#asnej grupy i

nadmierny optymizm (nic si$ nie wyda)

3 przekonanie o moralnej wy%szości w#asnej grupy

(tamci s" dzikusami, albo twórcami imperium

z#a)

3 anga%owanie si$ grupy w kolektywne

racjonalizacje (wyjaśnienia i usprawiedliwienia

podejmowanych dzia#ań oraz w stereotypizacj$

oponentów (tamci s" wszyscy tacy sami,

jednoznacznie 0li itd&

4 silny nacisk na dysydentów, aby do#"czyli w

swych opiniach do reszty i nie zachowywali si$

jak zdrajcy, co prowadzi do autocenzury i



z#udzenia jednomyślności

konsekwencje:

5 niekompletny przegl"d alternatywnych rozwi"zań

6 niekompletny przegl"d w#asnych celów

7 brak rozwa%ań nad ryzykiem, jakie niesie pre*erowane rozwi"zanie

8 tendencyjne poszukiwanie i ocena in*ormacji

9 zaniechanie *ormu#owania alternatywnych planów

awaryjnych

'k#ad grupy i struktura zadania:

skład rupy a sku+ecz!oś; działa3 rupowych?

c) ważna jest sama liczebność grupy – im liczniejsza grupatym s#absza jej spójnoś! i przestrzeganie norm grupowych,

a tym wi$ksza szansa pró%niactwa spo#ecznego

d) liczy się rodzaj osób wchodzących w skład grupy – wysoki

lub niski poziom wykonania zadania zale%y od

umiej$tności poszczególnych jednostek w grupie, które to

cz$sto si$ dodaj" do siebie

f) e*ekt addytywności – skutecznoś!, np& za#ogi czo#gu jest

tym wy%sza, im wi$cej zawiera ona uzdolnionychcz#onków

h) e*ekt interakcji – skutecznoś!, np& za#ogi czo#gu wypada

poni%ej oczekiwań wskutek sk#adu z nieuzdolnionych

cz#onków

6eoria 9ulla@'pencePa – zak#ada, %e nasilenie pop$du podnosi tendencjedo wykonania reakcji dominuj"cej w hierarchii reakcji wzbudzanych

przez dowolny bodziec

E*ekt inter*erencji 'troopa – pokazuje sposób, w jaki zautomatyzowane i

nieintencjonalne procesy poznawcze (czytanie s#ów i przetwarzanie ich



treści mog" utrudnia! procesy intencjonalne i kontrolowalne

(nazywanie kolorów

'trategie wyboru celu ( badania @ray!y Wieczorkowskiej (DDG:

• s+ra+eia pu!k+owa – polega na tym, %e ju% na wst$pieodrzucamy liczne mo%liwości i budujemy w"sk" kategori$ celów&

Mej istot" jest:

1 dok#adne precyzowanie celu

3 niech$! do zast$powania wybranego celu innym (chyba, %e

jest bardzo podobny

4 silna *rustracja w przypadku zablokowania realizacji

wybranego celu

5 dok#adne planowanie i przywi"zywanie uwagi doszczegó#ów traktowanych jako wa%ne

§ cele realizowane s" sekwencyjnie (po kolei, a

przyjemnoś!§ sprawia poczucie dokończenia

konkretnego zadania

§ strategie punktowe s" szczególnie skuteczne w

środowiskach ob*itych w zasoby umieszczone w dobrze

znanych miejscach (gdzie mo%emy sobie pozwoli!§ na

poszukiwanie dok#adnie tego, o co nam chodzi• s+ra+eia przedziałowa – polega na tym, %e na wst$pie

akceptujemy szeroki zakres mo%liwości, spośród których

ostatecznie wybieramy cel

§ cel jest zde*iniowany szeroko, w zwi"zku z czym zb$dne

jest dok#adne planowanie i zwracanie uwagi na szczegó#y

(które s" wa%ne z punktu widzenia jednej mo%liwości, ale

niewa%ne z punktu widzenia innych równie% mo%liwych do

zaakceptowania§ w przypadku zablokowania jednego celu cz#owiek

przerzuca si$ na realizacj$ innego, równowa%nego

§ ró%ne cele realizowane s" równolegle, zaś przyjemnoś!§

czerpana jest z poczucia, %e posuwamy si$ w ogólnie

po%"danym kierunku



§ strategie przedzia#owe s" szczególnie skuteczne w

środowiskach ubogich w trudne do znalezienia zasoby

(gdzie musimy zadowoli!§ si$ czymkolwiek, co

przypomina cel

<#adza jednostki – to jej zdolnoś! do wywierania wp#ywu na innychminus zdolnoś! owych innych do wywierania wp#ywu na jednostk$&

1e*inicyjn" cech" w#adzy jest wi$c asy*e+ria wpływu – w#adza

cz#owieka jest tym wi$ksza, im bardziej jego potencjalna mo%liwoś!

wywierania wp#ywu na pozosta#ych cz#onków grupy przekracza ich

mo%liwoś! wywierania wp#ywu na niego&

Brzywódca – osoba o najwi$kszej w#adzy w grupie& Bozycj$ przywódcy

osi"gaj" osoby:

• o szczególnych cechach (urodzeni przywódcy) – teoria

wielkiego cz#owieka

• zachowuj"ce si$ w pewien potrzebny grupie sposób (teoria

behawioralna

1 +eoria s+a!ów oczekiwa!ych (por& <ilke, Han



Cnippenberg, DDL – przyjmuje, %e u podstaw wykrytego

przez =alesa i 'latera (D wy#aniania si$ ró%nic statusu

w kooperacyjnej grupie zadaniowej le%" oczekiwania jej

cz#onków& Concepcja ta zak#ada, %e dzia#aj"ca grupa:

1) ma nadziej$ na osi"gni$cie celu2) oczekuje, %e niektórzy z jej uczestników bardziej si$

do tego przyczyni" ni% inni

3) identy*ikuje tych uczestników

4) cz$ściej do nich si$ zwraca i zach$ca do

podejmowania inicjatywy

5) cz$ściej podporz"dkowuje si$ ich inicjatywom

; obejmowaniem przywództwa koreluje:

1 i!+elie!cja5 *-skoś; (aktywnoś!, sprawczoś! i inne cechy wi"zane ze

stereotypem m$skości

6 eks+rawersja

7 do,re przys+osowa!ie (brak objawów zaburzeń zachowania

8 do*i!acja

Brzywódcy:

1 maj" te% tendencj$ do wi$kszej towarzyskości, empatii i

zrównowa%enia emocjonalnego

2 s" bardziej ambitni i sk#onni do przejmowania odpowiedzialności

za bieg wydarzeń

'zansa wy#onienia lidera rośnie gdy:

2) rośnie wielkoś! grupy

3) warunki zmieniaj" si$ w taki sposób, %e osi"gni$cie celu grupy

wymaga kooperacji i koordynacji, wskutek samego wzrostu

rozmiaru zadania lub konieczności specjalizacji

5) pojawia si$ wspó#zale%noś! spo#eczna, czyli indywidualne zyskicz#onków grupy zale%" od zachowania grupy i od pozosta#ych jej

cz#onków

8) pojawia si$ nierównomiernoś! zysków poszczególnych cz#onków

grupy, a wi$c koniecznoś! ustalania i egzekwowania zasad

podzia#u zysków



9) pojawia si$ zewn$trzne zagro%enie dla realizacji celów grupy lub

jej istnienia

10)grupa ma dost$p do jednostki dysponuj"cej doświadczeniem w

roli przywódcy

'tyle kierowania:

• de*okra+ycz!y – uwa%aj"cy na innych) styl kierowania, czyli

ugodowoś!• , orientacja na relacje spo#eczne, i sk#onnoś!•

do zasi$gania opinii podw#adnych

2 styl zorientowany na relacje spo#eczne, jest skuteczny w

warunkach umiarkowanie sprzyjaj"cych lub umiarkowanie

niesprzyjaj"cych liderowi

• au+okra+ycz!y – koncentracja na zadaniu i produktywności w po#"czeniu z dyrektywności", czyli tendencj" do narzucania

podw#adnym w#asnej opinii

4 styl zorientowany na zadanie, jest skuteczny w warunkach

bardzo sprzyjaj"cych (lider mo%e sobie na wiele pozwoli!

z oparciem w akceptuj"cej go grupie i wysokiej pozycji w

hierarchii w#adzy, w zadaniach o jasnej strukturze oraz w

warunkach bardzo niesprzyjaj"cych (inaczej nast"pi#by

rozpad grupy

;ale%nościowy model przywództwa – zak#ada, %e skutecznoś!

demokratycznego lub autorytarnego stylu przywództwa zale%y od tego,

jak dalece sytuacja sprzyja liderowi, od stopnia w jakim kontroluje on

sytuacj$



o stopień kontroli lidera nad sytuacj" zale%y:

§ przede wszystkim od relacji lidera z podw#adnymi, a

wi$c od stopnia, w jakim grupa akceptuje lidera, lubi go,

szanuje i pozostaje lojalna

§ od struktury zadania – kontrola lidera rośnie gdy celegrupy s" jasno określone, prowadzi do nich wiele dróg i

istnieje niewiele akceptowalnych rozwi"zań, a

poprawnoś!§ decyzji mo%na #atwo sprawdzi!§

§ od w#adzy lidera wyznaczanej wielkości" nagród i

sankcji, którymi on dysponuje oraz jego pozycj" w

zewn$trznej hierarchii w#adzy

>ider charyzmatyczny (trans*ormacyjny – lider który:• g#osi przes#anie wskazuj"ce na potrzeb$ zmian (organizacji,

spo#eczeństwa, przedstawia dalekosi$%n", zwykle emocjonuj"c"

wizj$ nowego, lepszego porz"dku, budzi nadzieje na jej realizacj$

i wielkie zau*anie w ludziach, którym przewodzi

• ma przyci"gaj"cy uwag$ styl i osobowoś!• , cechuje si$

du%ymi umiej$tnościami spo#ecznymi, jak zindywidualizowane

traktowanie ludzi, tra*ne odczytywanie znaczenia cudzych reakcji

i sprawne manipulowanie wra%eniem wywieranym na innych



Bi$! g#ównych podstaw w#adzy:

przy*us – zdolnoś!- do wywo#ywania niepo%"danych przez podw#adnych stanów rzeczy lub pozbawiania ich stanów

po%"danych (mierzona przekonaniami podw#adnych, %e

prze#o%ony jest w stanie utrudni!+ im prac$, przydziela!A

gorsze zaj$cia czy obrzydzi! %ycie w miejscu pracy

L !aradza!ie – zdolnoś!J do wywo#ywania stanów

po%"danych przez podw#adnych lub uwolnienia ich od stanów

niepo%"danych (mierzona przekonaniami podw#adnych, %e

prze#o%ony jest w stanie wp#ywa!G na wysokoś!D ichzarobków, dodatków i awanse

50) prawo*oc!oś; – zdolnoś!- do wywo#ywania u

podw#adnego poczucia obligacji i odpowiedzialności, opiera si$

na normach wyznawanych przez podw#adnego (mierzona

przekonaniami podw#adnych, %e prze#o%ony jest w stanie

wzbudzi!+ w nich poczucie obowi"zku i sk#oni!A do

uznania s#uszności stawianych im wymagań

5A) achowoś;L – zdolnoś!J do wywo#ywania w podw#adnych przekonania, %e prze#o%ony jest ekspertem, wie

lepiej, posiada wiedz$ i umiej$tności im niedost$pne (mierzona

przekonaniami podw#adnych, %e prze#o%ony jest w stanie

merytorycznie im pomóc w wykonywaniu zadań

G akcep+owa!ie – zdolnoś!D do wywo#ywania w

podw#adnych poczucia, %e s" akceptowani i doceniani przez

prze#o%onego (mierzona przekonaniami podw#adnych, %e

prze#o%ony jest w stanie sprawi!-F , by mogli si$ poczu!- ,

%e si$ licz", s" doceniani, akceptowani, lubiani i chwaleni za sw" prac$

Documents

Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11