WOJOWIE i rYCERZE€¦ · u jego schyłku pojawia się też nowe, rewolucyjne narzędzie wojenne broń palna. Niniejszy katalog, „Wojowie i rycerze. Uzbrojenie średniowieczne na

katalog wystawy

WOJOWIE

i rYCERZE

WOJOWIE

I RYCERZE

WOJOWIE

I RYCERZE

Piotr N. Kotowicz

Muzeum Historyczne w Sanoku 2004

UZBROJENIE ŚREDNIOWIECZNENA POGRANICZU

POLSKO-RUSKO-SŁOWACKIM

Redakcja:Ewa KasprzakWiesław Banach

Wstęp:Piotr N. Kotowicz

Opracowanie katalogu:

Konsultacja:Marcin Glinianowicz

Korekta:

© Muzeum Historyczne w Sanoku

Wydało Muzeum Historyczne w Sanoku

e-mail

Piotr N. Kotowicz

Tłumaczenie :Ewa Kasprzak

Opracowanie graficzne:Artur Olechniewicz

Ewa Kasprzak

Fotografie:Dariusz Szuwalski (okładka: strony 1 i 4 oraz zdjęcia czarno-białe w tekście)Dariusz Skowroński (okładka: strony 2 i 3 oraz zdjęcia kolorowe na stronach 5, 15, 19)

2004 r.http://www.muzeum.sanok.pl

: [email protected]

Druk:Zakład Usług Poligraficznych w Krośnie38-400 Krosno, ul. Grodzka 10tel. (0-13) 43 239 09, 43 688 18e-mail: [email protected]

Katalog wydano przy wsparciu finansowym

Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie

oraz Ministerstwa Kultury

Résumé

ISBN 83-919305-4-8

Sponsor strony internetowej muzeum:

s.c. USŁUGI INTERNETOWE

Sanok, ul. Jagiellońska 58

tel. (0-13) 46 439 53

http://www.interq.pl

e-mail: [email protected]

Na okładce rekonstrukcje uzbrojenia prezentowane przez Bractwo Rycerzy Ziemi Sanockiej:

strona 1. Wojownicy ruscy z XII-XIII wieku.

strona 2. Wojownik lędzański z IX-X wieku.

strona 3. Wojownik ruski z XII-XIII wieku.

strona 4. Wojownicy lędzańscy z IX-X wieku.

Wstęp

Banalne byłoby stwierdzenie, że konflikty zbrojne towarzyszyły człowiekowi od zawsze.

Banalne, ale prawdziwe. Już wśród zabytków z epoki kamienia, pozyskiwanych przez archeologów

podczas prac wykopaliskowych, dużą grupę stanowią przedmioty interpretowane jako elementy

uzbrojenia. Kościane i krzemienne groty strzał, oszczepów i włóczni, kamienne i krzemienne topory oraz

siekiery jednoznacznie przekonują nas, że już wtedy życie społeczności ludzkich dalekie było od

przyjaznej koegzystencji. W kolejnych epokach – brązu i żelaza w związku z wykorzystaniem no-

wych, doskonalszych surowców, wzrosła jakość broni, pojawiły się też jej nowe formy (miecze, pan-

cerze, hełmy) przystosowane do nowoczesnych sposobów prowadzenia wojny. Apogeum wykorzys-

tania różnorodnych form uzbrojenia zaczepnego i ochronnego przynosi jednak dopiero średniowiecze;

u jego schyłku pojawia się też nowe, rewolucyjne narzędzie wojenne broń palna.

Niniejszy katalog, „Wojowie i rycerze. Uzbrojenie średniowieczne na pograniczu polsko-rusko-

słowackim”, towarzyszący wystawie o tym samym tytule, ilustruje właśnie ten niewielki, lecz niezwy-

kle interesujący wycinek historii konfliktów międzyludzkich. Zaprezentowano w nim eksponaty,

pochodzące ze zbiorów najważniejszych placówek muzealnych Polski południowej i wschodniej, które

związane są z wyposażeniem pieszego i konnego wojownika. W większości nie są to jednak przedmioty

standardowe. Funkcjonowały one w specyficznym obszarze kulturowym, który wycisnął również swe

piętno na rodzaju używanego tutaj uzbrojenia. Chodzi mianowicie o szeroki pas pogranicza polsko-

rusko-słowackiego oddzielający w średniowieczu trzy główne mocarstwa Europy Środkowej Polskę,

Ruś i Węgry. Obszar ten, podobnie jak inne tereny przygraniczne, nie należał nigdy do najspokoj-

niejszych. Ziemie te wzbudzały tak duże emocje, że co rusz podejmowano wyprawy mające na celu

przyłączenie ich do któregoś z wymienionych wyżej mocarstw. Już pierwsza, pochodząca z 981 roku,

konkretna wzmianka źródłowa dotycząca wschodniej części dzisiejszych ziem polskich, obszaru tzw.

Grodów Czerwieńskich, mówi nam o konflikcie między państwem ruskim, a zamieszkującymi te ziemie

Lędzanami. Powieść minionych lat” tak wspomina to wydarzenie: [= 981]

[książę kijowski] [Lędzanom]

Możemy sobie tylko wyobrażać ogrom zniszczeń i nieszczęść, który dotknął nie

tylko same grody, ale i ich mieszkańców. Podobna w swojej wymowie jest o przeszło stulecie

wcześniejsza wzmianka dotycząca kontaktów między terenami położonymi na południe od Karpat,

należącymi wówczas do Państwa Wielkomorawskiego, a aktualnymi obszarami południowej Polski.

Wzmianka, zapisana w „Żywocie św. Metodego”, dotyczy wydarzeń z lat 874-878, kiedy to

[kazał mu] [Metody]: [będzie]

Na podstawie tego przekazu zbudowano potężną budowlę hipotez

i domysłów dotyczących potężnego państwa Wiślan i jego podboju przez księcia morawskiego

Świętopełka. Nie wnikając w ich treść, wystarczy zauważyć, że również ten konflikt miał być

rozwiązany militarnie. Następne stulecia przynoszą dziesiątki kolejnych wzmianek, z których wię-

kszość związana jest z wydarzeniami wojennymi. I tak np. pierwsza wzmianka o Sanoku z 1150 roku,

zapisana w Latopisie Hipackim, wspomina o wyprawie króla węgierskiego Geyzy II na Ruś Halicką,

–

–

–

„ roku 6489 idzie Włodzimierz

ku Lachom i zajął grody ich Przemyśl, Czerwień inne grody, które po dziś

dzień są pod Rusią.

Książę

pogański, silny bardzo, siedzący na Wiśle, urągał wiele chrześcijanom i krzywdy im wyrządzał. Posławszy

zaś do niego powiedzieć Dobrze dla ciebie, synu, ochrzcić się z własnej

woli na swojej ziemi, abyś nie był przymusem ochrzczony w niewoli na ziemi cudzej; i będziesz mnie

wspominał. Tak też się stało.

1

2

3

1

2

3

G. Labuda, [w:]

red. M. Parczewski, S. Czopek, Rzeszów 1996, s. 9-10.

L. Moszyński, Dzieje Podkarpacia, t. 5:

, red. J. Gancarski, Krosno 2001, s. 25.

G. Labuda, dz. cyt., s. 10.

Narodziny polsko-ukraińskiej granicy etnicznej – w polskiej historiografii, Początki sąsiedztwa. Pogranicze

polsko-rusko-słowackie w średniowieczu,

Czy misja cyrylometodejska dotarła do Małopolski, Początki chrześcijaństwa

w Małopolsce

7

w trakcie której władca ten miał zająć Sanok, wziąć do niewoli jego posadnika, a także złupić wiele

wsi pod Przemyślem. Nie dziwi więc fakt dużego nagromadzenia pozostałości tych i innych wyda-

rzeń militarnych w postaci elementów uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego należącego, ze wzglę-

du na wspomniane wyżej pograniczne usytuowanie interesującego nas obszaru, do trzech głównych

kręgów kulturowych: zachodnio- i wschodnioeuropejskiego oraz koczowniczego.

Na wystawie zgromadzono niemal wszystkie rodzaje uzbrojenia rozpowszechnionego w śred-

niowieczu. Główne miejsce zajmuje tutaj broń zaczepna, z której największe znaczenie miał miecz. Był

on ceniony nie tylko ze względu na swe niezaprzeczalne walory bojowe, ale również na prestiżową

funkcję jako symbolu władzy. Miecz należy do długiej broni białej i charakteryzuje się prostą, obosiecz-

ną głownią, która powodowała, że mieczem można było ciąć, ale także zadawać pchnięcia. Roz-

powszechniony był głównie w kręgu rycerstwa europejskiego. W naszym zbiorze znalazło się 9

zabytków tego typu reprezentujących formy tak wczesnośredniowieczne, jak i późniejsze (np. nr kat.

73-77). Najstarszy z prezentowanych mieczy, egzemplarz z Radymna koło Przemyśla, znaleziony

przypadkowo na starej przeprawie przez San, datowany jest na XI-XII wiek (nr kat. 125). Dopełnie-

niem miecza była skórzana bądź drewniana pochwa, z której z reguły zachowują się metalowe oku-

cia. Jedyny egzemplarz tego typu zabytku pochodzi z Czchowa w powiecie brzeskim (nr kat. 17).

Podobne przeznaczenie jak miecz posiadała szabla, reprezentowana tutaj przez okaz ze wspomniane-

go wyżej Radymna, datowana na X wiek (nr kat. 128). W przeciwieństwie do okresu staropolskiego

szabla wczesnośredniowieczna i średniowieczna jest na obszarze ziem polskich dużą rzadkością.

Posługiwali się nią z reguły koczownicy z obszaru Wielkiego Stepu, skąd przeniknęła również na

Ruś. Szabla, podobnie jak miecz, jest bronią białą, długą, przy czym jej głownia jest mniej lub bar-

dziej zakrzywiona i jednosieczna, co powodowało, że nie nadawała się do zadawania sztychów.

Broń białą reprezentuje również okaz tasaka w pochwie z badań na zamku w Czchowie koło Brzeska

(nr kat. 16), fragment kordu (?) z zamczyska w Mymoniu pod Sanokiem (nr kat. 109) oraz nóż bojowy

z Jurowa w powiecie tomaszowskim (nr kat. 63). Wszystkie trzy zabytki, choć różniące się od siebie

formą, kształtem i chronologią, cechuje generalnie mniejsza długość, która powodowała, że bronią tą

można było władać jedynie na niewielkim dystansie. Kolejnym rodzajem uzbrojenia zaczepnego

jest broń obuchowa reprezentowana na wystawie przez żeleźca czekanów oraz toporów i siekier, gło-

wice buław oraz ciężarki kiścieni. Geneza czekanów, stanowiących specyficzny rodzaj topora z obuchem

wyodrębnionym w kształt młotka, wiązana jest przez bronioznawców z ludami stepowymi. Nie sposób

jednak twierdzić, że wszelkie tego typu zabytki były na terenie Europy Środkowej importami. Przeko-

nuje nas o tym dowodnie powszechność występowania tej formy zabytków na obszarze Państwa

Wielkomorawskiego (IX w.), gdzie dziesiątki ich egzemplarzy odkryto na cmentarzyskach słowiań-

skich. Dwa takie czekany, datowane generalnie na IX stulecie, pochodzą z grodziska „Horodyszcze”

w Trepczy koło Sanoka (nr kat. 191) oraz miejscowości Łąki-Byki pod Biłgorajem (nr kat. 85). Później-

szą formę reprezentuje natomiast okaz z Radymna (nr kat. 129). Jednymi z najbardziej powszechnych

form zaczepnego uzbrojenia średniowiecznego były jednak topory i siekiery. Różniły się one od siebie

szczegółami, jednak ich funkcja, podobnie jak i czekanów, była zasadniczo ta sama, tzn. miały za za-

danie samym swym ciężarem uniemożliwić przeciwnikowi dalszą walkę. O ich powszechności świad-

czy również ilość egzemplarzy zgromadzonych na wystawie – 35. Wśród nich aż 14 sztuk pochodzi

z odkrycia na miejscu przeprawy na Sanie w Radymnie (nr kat. 130-143). W przeciwieństwie do

4

5

6

7

8

9

10

4

5

6

7

8

9

10

Latopis kijowski 1118-1158,Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku,

Analiza archeologiczna militariów z Radymna,

Puginały średniowieczne z ziem polskich,Mediaevalia Archaeologica,

Slovanská pohřebiště ze středni doby hradištni na Moravě,

Slavica Wratislaviensia, t. 86, przeł. E. Goranin, Wrocław 1995, s. 93.

A. Nadolski, ActaArchaeologica Universitatis Lodziensis, nr 3, Łódź 1954,

s. 20-21.

P.A. Nowakowski, Przemyskie Zapiski Historyczne, t. 11, Przemyśl 1998, s. 11.

Jak wyżej, s. 68.

A. Nadolski, dz. cyt., s. 68-69; M. Lewandowski, Acta Archaeologica Lodziensia,

nr 31: red.A. Nadolski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 101-120.

B. Dostal, Praha 1966.

P. A. Nowakowski, dz. cyt., s. 17-21.

8

czekanów, które uważa się za przedmioty typowo bojowe, topory i siekiery mogły mieć dwojaką funk-

cję. Służyły nie tylko jako broń, ale również jako narzędzie codziennej pracy. Podobnie jak i miecze

przedstawiane topory reprezentują przekrój form użytkowanych od X do XV wieku. Znacznie rzadszym

elementem uzbrojenia są buławy, z których do naszych czasów zachowują się przeważnie metalowe

głowice. Na wystawie prezentowanych jest 6 głowic buław, z których aż trzy odkryto na terenie grodzi-

ska w Czermnie, pow. Tomaszów Lubelski (nr kat. 38-40). Buława, podobnie jak miecz, oprócz

walorów militarnych posiada jeszcze znaczenie symboliczne jest oznaką władzy i to nie tylko

wojskowej, co szczególnie widać w przypadku późniejszych buław hetmańskich. Wszystkie egzem-

plarze posiadają liczne analogie na terenie wczesnośredniowiecznej i średniowiecznej Rusi i jej

oddziaływaniom zawdzięczamy ich obecność na obszarze ziem polskich. Okazy te datowane są

w przewadze na XII-XIII wiek. Ostatnią z prezentowanych form broni obuchowej jest kiścień. Na

wystawie jest on reprezentowany jedynie przez dwa fragmentarycznie zachowane okazy z grodziska

„Horodyszcze” w Trepczy, datowane generalnie na XII-XIII wiek (nr kat. 197-198), które, podobnie

jak buławy, uważane są za element wyposażenia wojownika ruskiego. Ta rzadka na naszych ziemiach

forma uzbrojenia składała się pierwotnie z drewnianej rękojeści i przymocowanego do niej – za po-

mocą skórzanego rzemienia lub sznura kościanego lub metalowego ciężarka. Walka kiścieniem

polegała na wprawianiu ciężarka w ruch obrotowy i uderzaniu. O skuteczności i walorach bojowych

tej broni nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Ciężarki kiścieni, niejednokrotnie bogato zdobione

znakami książęcymi lub ornamentem roślinnym i zoomorficznym, uważane są za przejaw najwyższe-

go kunsztu rzemieślników ruskich, a ich obecność na terenie przygranicznym świadczy o obecności

tutaj staroruskich elit możnowładczych. Kolejnym niezwykle popularnym w średniowieczu i częs-

to odkrywanym elementem broni zaczepnej jest broń drzewcowa, która, jak wskazuje sama nazwa,

składała się z długiego drzewca (długości ok. 2 m) zakończonego żelaznym ostrzem. Tym ostrzem

były z reguły groty włóczni oraz oszczepów, przy czym te drugie służyły również do miotania. Nie-

stety, uniwersalność tej formy uzbrojenia powoduje, że niezwykle trudno jest ustalić dokładne jej

datowanie, zwłaszcza że większość tego typu zabytków to znaleziska przypadkowe. Na wystawie

zaprezentowano w sumie 7 grotów włóczni i oszczepów (m.in. nr kat. 61-62, 113-114, 241). Wśród

nich wyróżnia się monstrualnych rozmiarów (długości ponad 57 cm) grot włóczni-rohatyny z grodziska

w Jurowie (nr kat. 64), uznawany za broń myśliwską lub paradną i wiązany z Rusią. Dodatkowym

elementem zabezpieczającym drzewca włóczni od dolnej strony są stożkowate toki włóczni (nr kat. 20

i 199). Służyły one nie tylko jako element pomagający w osadzeniu włóczni w ziemi podczas ataku

przeciwnika, ale również stabilizowały oparcie włóczni na strzemieniu podczas przemieszczania się

konnicy. Zbliżonym typologicznie do grotów włóczni elementem uzbrojenia jest grot kopii rycer-

skiej, znaleziony podczas badań zamczyska „Sobień” w Manastercu koło Leska (nr kat. 86). Uważa się,

że grotów takich używano do walk turniejowych „na ostre” u progu XV wieku.

Ogromną przewagę ilościową w odkrywanych przez archeologów militariach posiada broń

strzelecka w postaci grotów strzał do łuku i bełtów do kuszy. Wiąże się to przede wszystkim z łatwością

11

12

13

14

15

16

17

18

–

–

11

12

13

14

15

16

17

18

J. Kuśnierz, [w:] , Ternopěl´

2003, s. 219, tabl. IV:31-33.

M. Głosek, dz. cyt., s. 54-55.

B. Rokitowska, M. Wołoszyn,

Rocznik Przemyski, t. 37, z. 1: Archeologia, Przemyśl 2001, s. 45-50; P. N. Kotowicz,

, FasciculiArcheologiae Historicae, Łódź, w druku.

A. Nadolski, dz. cyt., s. 50-53.

E. Banasiewicz, Archeologia Polski

Środkowowschodniej, t. 4, s. 166, ryc. 4.

J. Ginalski, P. N. Kotowicz,

, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, t. 25,

w druku.

P. N. Kotowicz, Sanok 2002, s. 6.

M. Głosek, Warszawa-Łódź 1996, s. 10.Późnośredniowieczna broń obuchowa w zbiorach polskich,Militaria z badań archeologicznych latopisowego grodu Czerwienia, Archeologěja Ternopěl´šcini

Wczesnośredniowieczne zabytki pochodzenia wschodniego z wykopalisk w Pełnatyczach, pow.Przeworsk, Kiścienie wczesnośred-niowieczne z ziem polskich

Czwarty sezon badań grodziska w Jurowie, pow. Tomaszów Lubelski, woj. lubelskie,

Elementy uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego z grodziska wczesnośredniowiecznegoHorodyszcze” w Trepczy, pow. Sanok, stan. 2

Militaria średniowieczne w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku,

„

9

ich zagubienia podczas zbrojnych utarczek. Groty strzał reprezentowane są tutaj aż przez 54 egzem-

plarze. Różnią się one nie tylko kształtem, ale i sposobem osadzenia na promieniu. Istnieją dwa takie

sposoby: za pomocą tulejki oraz trzpienia. Groty strzał z tulejką posiadają największe rozprzestrze-

nienie na obszarze Europy Środkowej. Wśród nich najbardziej charakterystyczne dla obszaru wscho-

dniej Polski są groty strzał z dwoma zadziorami, chociażby takie jak prezentowane na wystawie okazy

z Jurowa (nr kat. 65-70). Ich chronologia jest niestety bardzo szeroka; występują na stanowiskach

datowanych od VII do XIV wieku. Znacznie bardziej interesujące są groty strzał z trzpieniem – dzie-

lące się na wiele odmian, w zależności od ukształtowania liścia. Groty te uznawane są w literaturze

głównie za wyposażenie wschodnioeuropejskiego i stepowego wojownika. I rzeczywiście, wię-

kszość odkrywanych na terenie Polski grotów strzał z trzpieniem grupuje się na jej wschodniej ru-

bieży, wchodzącej w średniowieczu w skład państwa ruskiego. Wśród grotów tych baczniejszą uwagę

zwrócić należy na unikalny na ziemiach polskich trójlistny grot z „Horodyszcza” w Trepczy, dato-

wany na VIII-X wiek i wiązany z koczownikami (nr kat. 210), a także na deltoidalne groty strzał

z Chełma (nr kat. 9), Czermna (nr kat. 44-47) i Trepczy (nr kat. 219-220), identyfikowane ze śladami

XIII-wiecznych najazdów tatarskich . Nieco mniejszą liczbę zabytków stanowią groty bełtów, któ-

rych zaprezentowano 40 egzemplarzy bez wyjątku są to okazy z tulejką. Groty bełtów odróżnia od

grotów strzał przede wszystkim kształt ostrza, większy ciężar oraz większa średnica tulejki. Wzrost

masy całkowitej takiego grotu spowodowany był głównie rozwojem uzbrojenia ochronnego, wpro-

wadzenia na szerszą skalę elementów zbroi płytowej. Uważa się, że pierwsze groty bełtów pojawiają

się na naszym terenie w XII wieku i początkowo są to dość smukłe okazy, jak choćby te z grodziska

w Sanoku-Białej Górze (nr kat. 167-173). W późnym średniowieczu ich masa i rozmiary znacznie się

powiększają, przybierając wygląd okazów z zamczyska „Sobień” w Manastercu (nr kat. 87-102).

Jedynym zachowanym elementem samej kuszy jest jej przyrząd spustowy w postaci tzw. „orzecha”

pochodzący z badań zamku w Szaflarach koło Nowego Targu (nr kat. 188). Jak wspomniano wyżej,

rewolucyjnym rozwiązaniem w sposobie prowadzenia wojen było wynalezienie broni palnej. Pierw-

sza wzmianka o jej wykorzystaniu w Polsce pochodzi z kroniki Janka z Czarnkowa i odnosi się do

oblężenia zamku w Pyzdrach w Wielkopolsce w 1383 roku. W późniejszym czasie następuje jej bar-

dzo szybki rozwój. Ten element broni strzeleckiej reprezentują 4 kamienne kule do bombardy

(nr kat. 104-107).

W porównaniu do broni zaczepnej znaleziska uzbrojenia ochronnego należą do ogromnej

rzadkości. Także szeroki pas pogranicza polsko-rusko-słowackiego dostarczył jedynie pojedynczych

ich egzemplarzy. Niestety jedynie szczątkowo zachował się hełm typu łebka z Wielkiej Wsi koło Tar-

nowa (nr kat. 239), datowany na 2. połowę XIV i początek XV wieku. Z całego okazu do naszych czasów

przetrwał jedynie fragment jego dolnej części z otworami do zamocowania wewnętrznego wyściele-

nia. Nieco więcej elementów uzbrojenia ochronnego z tego samego okresu zarejestrowano podczas

badań na zamku w Czchowie. Na pierwszy plan wysuwa się unikalne na ziemiach polskich znalezis-

ko rękawicy płytowej z mankietem (nr kat. 26), znanej z licznych przedstawień ikonograficznych

w Europie Zachodniej. Nie mniejsze znaczenie ma odkrycie kilkunastu zbrojników do pancerza typu

płaty (tzw. ), datowanych generalnie na XIV – początek XV stulecia, z których prezentu-

jemy 5 niemal identycznych okazów (nr kat. 21-25). Płaty ochraniały korpus wojownika i składały się

ze skórzanej lub płóciennej kamizelki, do której od spodu przynitowywano zbrojniki. Dość szeroko

19

20

21

22

23 24

25

26

–

coat of plates

19

20

21

22

23

24

25

26

J. Ginalski, P. N. Kotowicz, dz. cyt.

A. Nadolski, dz. cyt., s. 64.


W. Świętosławski, Łódź 1997, s. 75-77.

J. Szymczak, , Łódź 2004.

P. N. Kotowicz, …, dz. cyt., s. 15.

A. Szpunar, [w:] red. Z. Woźniak, J. Gancarski,

Kraków-Krosno 2003, ryc. 11.

P. N. Kotowicz, …, dz. cyt., s. 11.

Archeologiczne ślady najazdów tatarskich na Europę Środkową w XIII w.,Początki broni palnej w Polsce (1383-1533)

Militaria średniowieczneZamek w Czchowie, pow. brzeski, woj. małopolskie, Polonia Minor Medii Aevi,

Militaria średniowieczne

10

rozpowszechnionym, ale na obszarze ziem polskich znanym jedynie z nielicznych egzemplarzy, jest

pancerz kolczy kolczuga. Na nikłe jego resztki natrafiono podczas badań grodziska „Horodyszcze”

w Trepczy (nr kat. 200-201) i datowano na XII-XIII wiek. Pancerz kolczy wykonany był z tysięcy

misternie zaplecionych kółeczek, co powodowało, że był on najbardziej wytrzymałą i wygodną formą

uzbrojenia ochronnego. Znacznie rzadszymi elementami uzbrojenia ochronnego na terenie ziem

polskich są zbrojniki pancerza lamelkowego, odkryte w Sanoku-Białej Górze (nr kat. 161-165). Dato-

wanie 5 odkrytych tutaj okazów określa się na XII-XIII wiek. Pancerz lamelkowy, podobnie jak

płaty, służył głównie do ochrony korpusu wojownika inny był jednak sposób łączenia zbrojników

między sobą. Każdy z nich posiada kilka otworów, przez które przeciągano rzemienie wiążące pan-

cerz w całość, bez podkładu skórzanego. Pancerz lamelkowy, praktycznie nieznany w Europie Za-

chodniej, rozpowszechniony był głównie na wschodzie – wśród koczowników i Rusinów. Wschod-

nią proweniencję ma również fragment karwasza z Czermna, datowany na XIII stulecie (nr kat. 41).

Karwasz jest płytową ochroną przedramienia, składającą się z dwóch, połączonych zawiasami, części,

które mocowano na ręce za pomocą skórzanych pasków ze sprzączkami. Jego pojawienie się w Euro-

pie Środkowej badacze wiążą z ekspansją Mongołów.

Nie wspomniano wyżej, że podstawowym rodzajem wojsk wczesnośredniowiecznej i średnio-

wiecznej Europy była konnica. To jej szarże niejednokrotnie przechylały szale bitwy na korzyść jednej

lub drugiej strony. Nie dziwi więc fakt powszechnego występowania w materiale archeologicznym

elementów oporządzenia jeździeckiego, które reprezentują na wystawie ostrogi, przewleczka do ostrogi,

strzemiona, wędzidła oraz podkowy. Ostrogi (11 sztuk) reprezentują cały przekrój form używanych

na ziemiach południowo-wschodniej Polski we wczesnym i późnym średniowieczu. Ostrogi, służące

do skuteczniejszego manewrowania koniem, należą do klasycznego wyposażenia jeźdźca europejskie-

go, nie były natomiast nigdy używane przez koczowników. Poza swoją funkcją użytkową ostrogi po-

siadały również znaczenie prestiżowe. Obok miecza i pasa stają się w średniowieczu nieodzownym

elementem pasowania na rycerza, podkreślając wysoką rangę ich użytkownika. Najstarszym i zde-

cydowanie najrzadszym egzemplarzem jest okaz ostrogi oczkowatej z grodziska „Horodyszcze”

w Trepczy (nr kat. 232). Ostroga ta, o prostym kabłąku i zaczepach zawiniętych w zamknięte oczko,

wiązana jest z wpływami kulturowymi państwa Karolingów i datowana na 2. połowę VIII i początek

IX wieku. Podobną chronologię posiada pochodząca z tego samego miejsca tzw. ostroga haczyko-

wata, charakteryzująca się zaczepami zagiętymi do wewnątrz, właśnie na kształt haczyka (nr kat. 233).

Rozwój ostróg polegał przede wszystkim na stopniowym wyginaniu kabłąka oraz ewolucji kolczyste-

go bodźca. Interesującym okazem jest w tym kontekście brązowa ostroga z grodziska na „wzgórzu

zamkowym” w Sanoku (nr. kat. 160), pierwotnie prawdopodobnie złocona. Jej chronologię określono

na wiek XII i reprezentuje typ przejściowy między ostrogami o prostym kabłąku, a egzemplarzami,

gdzie wygięcie jest już dobrze widoczne. Rozwiniętym okazem tej grupy jest natomiast ostroga

z „Horodyszcza” w Trepczy (nr kat. 234) z 2. połowy XII – 1. połowy XIII wieku. W pierwszych

dziesięcioleciach XIII wieku wynaleziono nowy rodzaj ostrogi, który przetrwał aż do czasów nowo-

żytnych – z bodźcem w kształcie kółka gwiaździstego. Innowacja taka miała na celu zmniejszenie

bólu zadawanego rumakowi; siła nacisku lepiej rozkładała się na bodziec gwiaździsty niż kolczysty.

Piękny okaz takiej ostrogi z zachowanymi okuciami i sprzączką znaleziono podczas badań zamczyska

–

–

27

28

29

30

31

32

33

34

27

28

29

30

31

32

33

34


P. N. Kotowicz, dz. cyt., s. 11.

P. N. Kotowicz, dz. cyt., s. 10.

W. Świętosławski, dz. cyt., s. 90-91; J. Kuśnierz, dz. cyt., s. 219, tabl. V:34.

Z. Hilczerówna, Poznań 1956; S. Kołodziejski,

[w:] red. A. Kokowski, Lublin 1985, s. 161-179; J. Żak, L. Maćkowiak-

Kotkowska, Poznań 1988.



S. Kołodziejski, dz. cyt.

Militaria średniowieczne…,

Ostrogi polskie z X-XIII wieku, Les éperons ŕ molette du territoire de la PetitePologne au Moyen Âge, Mémoires Archéologiques,

Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim VI-X wieku,


11

w Wielkiej Wsi (nr kat. 240). Przedmiotem związanym najprawdopodobniej z wczesnym typem ostróg

jest żelazna przewleczka z grodziska „Horodna” w Trepczy (nr kat. 189), posiadająca liczne IX-wiecz-

ne analogie na obszarze Czech i Słowacji, natomiast na obszarze ziem polskich znana z nielicznych

egzemplarzy. Kolejnym elementem wyposażenia jeźdźca są strzemiona, ułatwiające utrzymanie się

wojownika na koniu. W niniejszym zbiorze reprezentowane są przez 6 okazów, z których najbardziej

interesująco prezentują się dwa owalne okazy z wyodrębnioną zawieszką, znalezione w grobie kon-

nego Węgra, na cmentarzysku staromadziarskim w Przemyślu, którym towarzyszyły m.in. również trzy

groty strzał, wędzidło, dwie sprzączki oraz fragment kamiennej osełki i skałka do krzesiwa. Całe

cmentarzysko datowane jest na koniec IX-X wiek (nr kat. 115-124). Elementem niezbędnym do

powodzenia koniem jest również wędzidło. Z 8 prezentowanych na wystawie okazów, oprócz wspo-

mnianego wyżej egzemplarza z Przemyśla, uwagę zwraca jednokabłąkowe wędzidło z Jurowa (nr kat.

72), datowane na XII i 1. połowę XIII wieku. Wędzidła o tak ukształtowanym kabłąku charakterystycz-

ne są przede wszystkim dla kultury materialnej koczowników ; z nimi zapewne wiąże się i ten

egzemplarz. Bardzo pięknym okazem wędzidła jest brązowy egzemplarz z pobocznicami pochodzący

z Mymonia (nr. kat. 110). Dawniejsze hipotezy, uznające go za wędzidło huńskie, w świetle ostatnich

ustaleń musiały ulec weryfikacji. Okaz ten można datować dopiero na XIV-XV wiek. Ostatnią kategorią

zabytków, którą jednak trudno jest zaliczyć jednoznacznie do wyposażenia zbrojnego jeźdź-

ca, są podkowy , reprezentowane na wystawie przez 7 egzemplarzy. Podkowy z trudem poddają się

próbom szczegółowego datowania. Przekrój form od X do XIV wieku prezentują okazy z Radymna

(nr kat. 149-152).

Obszar średniowiecznego pogranicza polsko-rusko-słowackiego należy z pewnością do stref

nietuzinkowych. Było to miejsce, gdzie przenikały się główne koncepcje rozwoju uzbrojenia: zachodnio-

i wschodnioeuropejska oraz koczownicza. Materiały z wystawy zaprezentowane w niniejszym katalogu

znakomicie potwierdzają ten fakt. Kolejne lata przyniosą z pewnością wzrost liczby militariów i ele-

mentów oporządzenia jeździeckiego, pozyskanych podczas badań średniowiecznych osad, grodzisk

i zamczysk, jednak już teraz możemy stwierdzić, że obszary te, ze względu na duże nagromadzenie

tego typu zabytków, nie należały do najspokojniejszych.

Piotr N. Kotowicz

35

36

37

38

39

40

35

36

37

38

39

40

„

„

P. N. Kotowicz,

Rocznik Przemyski, w druku.

Żelazna przewleczka z grodziska wczesnośredniowiecznego Horodna”, stan. 1, pow. Sanok, woj. pod-karpackie,

A. Koperski, G [w:]

red. M. Dulinicz, Lublin-Warszawa 2003, s. 365-374.

A. Brożyniak, Galicja, t. 1-2, Przemyśl

2001, s. 23.

P. N. Kotowicz, dz. cyt., s. 13-14.


Z tego miejsca autor składa serdeczne podziękowania wszystkim tym, dzięki którym powstanie katalogu było możliwe.

Przede wszystkim pragnę podziękować moim Koleżankom i Kolegom z Muzeum Historycznego w Sanoku, a także Państwu:

mgr mgr Urszuli Ruszkowskiej i Andrzejowi Bronickiemu z Muzeum Ziemi Chełmskiej w Chełmie, mgr Jerzemu Kuśnierzowi

z Muzeum Zamojskiego w Zamościu, mgr Jolancie Bagińskiej z Muzeum Regionalnego w Tomaszowie Lubelskim, mgr

Andrzejowi Koperskiemu z Muzeum Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, mgr mgr Joannie Podgórskiej-Czopek i Joannie Ligodzie

z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, mgr mgr Barbarze i Andrzejowi Szpunarom i Agnieszce Kukułce z Muzeum

Okręgowego w Tarnowie, mgr mgr Elżbiecie Chochorowskiej i Radosławowi Liwochowi z Muzeum Archeologicznego

w Krakowie, mgr Marcie Bartuś z Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu oraz Panu Marcinowi Glinianowiczowi i moim

przyjaciołom z Bractwa Rycerzy Ziemi Sanockiej.

roby wojowników z koniem na cmentarzysku staromadziarskim” w Przemyślu, Słowianie i ich sąsiedziwe wczesnym średniowieczu,

Tureccy koczownicy we wczesnym średniowieczu nad Sanem i górnym Dniestrem,


12

Résumé

13

Le présent catalogue accompagne l'exposition: “Guerriers et chevaliers. Armement moyenâgeuxaux confins polono-russo-slovaques”. Cette exposition groupe différents objets qui constituentl'équipement des guerriers moyenâgeux et illustre d'exemples cette courte partie de l'histoire des conflitshumains.Tous les objets (243 exemplaires) proviennent des musées du Sud-Est de la Pologne et témoignent de l'artmilitaire aux confins polono-russo-slovaques. Comme toutes les zones frontičres, ce territoire – qui,au Moyen Âge, sépare trois grandes puissances de l'Europe Centrale: Pologne, Russie et Hongrie n'estjamais paisible. Il est tellement convoité que ce qui est mentionné par des chroniqueurs tous ces paysorganisent, ŕ plusieurs reprises, des expéditions militaires en vue d'annexer ses terres. C'est pourquoile nombre considérable de vestiges militaires de différents cercles culturels: occidental, orientalet nomade.

L'exposition groupe différents types d'armements moyenâgeux. L'arme offensive arme blanche,armes de choc, armes d'hast, arme ŕ feu est la plus représentative.Quant ŕ l'arme blanche, elle est représentée par l'épée (9 exemplaires datant du haut et du bas Moyen Âge)

le symbole du pouvoir et le déterminant du statut social et le sabre arme typique des nomades;un sabre, de Radymno, aux alentours de Przemyśl ( 128) datant du 10 sičcle constitue un exemplaireunique sur le territoire de la Pologne.Les armes de choc sont représentées par: haches, massues et fouets dont la laničre est garnie de plomb.Pendant la période mentionnée, la hache (37 exemplaires) fait partie de l'armement ordinaire de chaqueguerrier sur ce territoire. 2 ex Łąki-Byki,aux alentours de Biłgoraj ( 85) reflčtent l'influence qui exerce, sur ce territoire au 9 sičcle, le royaumede Grande-Moravie. La massue (6 exemplaires) est une arme des guerriers de l'Est. 3 exemplaires, datantdu 12 -13 sičcle, proviennent de Czermno, aux alentours de Tomaszów Lubelski ( 38-40). Aussiles plombs des fouets, datant du 12 -13 sičcle, constituent-ils des exemplaires uniques sur le territoirede la Pologne. 2 obj és, ils appartenaientprobablement ŕ une élite. Quant ŕ l'arme d'hast, nous disposons de 7 exemplaires de pointes de lanceet de javelot. Une pointe de lance, de Jurów, aux alentours de Tomaszów Lube

-15 sičcle.Les armes ŕ feu pointes de flčche et flčches d'arbalčte constituent le nombre considérablede découvertes archéologiques. Nous disposons de 54 exemplaires de pointes de flčche; ils gardentleurs manchons et leurs tiges. Quelques-uns de ces exemplaires, deltoďdiens, datant du 13 sičcle,remontent aux invasions tartares ( 9, 44-47, 219-220).Nous disposons aussi de 40 exemplaires de flčche d'arbalčte dont les plus anciennes datent du 12 -13sičcle. Les boulets de bombardes de Manasterzec ( 104-107) datent du bas Moyen Âge.

Les découvertes de l'armement de protection sont moins fréquentes que celles de l'arme offensive.Malheureusement, nous disposons seulement d'un heaume (conservé en partie) enveloppant toute la tęteet le visage de Wielka Wieś, aux alentours de Tarnów ( 239) datant du 2 moitié du 14 début du 15sičcle. De cette période datent aussi un gantelet ( 26) et un élément d'une cuirasse du typede Czchów, aux alentours de Brzesko. Des fragments d'une cotte de maille, de Trepcza ( 200-201),datant du 12 -13 sičcle, des éléments d'une cuirasse, de Sanok-Biala Góra ( 161-165), datant du 12 -13sičcle, et un fra

sičcle, appartiennent aussi ŕ l'armement de protection.Quant ŕ l'équipement du cavalier, il est représenté par éperons, étriers, mors, fers ŕ cheval.

Les éperons (11 exemplaires) présentent l'éventail complet de formes du Sud-Est de la Pologne datant

–

– –

–

–

– – –

– –

–

–

– –

–

– –

№

№

№

№

№

№№

№№

e

čme

emplaires de Trepcza, aux alentours de Sanok (№ 191), et de

ets proviennent de Trepcza (№ 197-198). Soigneusement orn

lski (№ 64) et une pointede pique, de Manasterzec, aux alentours de Lesko (№ 86) datent du 14

gment d'un brassard, de Czermno (№ 41), remontant aux invasions tartares et datantdu 13

e

e e

e e

e e

e

e e

e e

e e e e

e

coat of plates

du haut et du bas Moyen Âge. Un éperon, de Trepcza ( 232), datant du 2 moitié du 8 – début du 9sičcle, a une valeur toute particuličre reflčte l'influence culturelle du royaume des Carolingiens. Nousdisposons aussi de 6 étriers. 2 exemplaires ont été retrouvés dans un sépulcre d'un guerrier ŕ chevalhongrois ŕ Przemyś čre oů reposait le guerrier date de la fin du 9 -10 sičcle. Nousprésentons aussi 8 exemplaires de mors. On distingue parmi eux un mors de nomades, ŕ un arçon, de Jurów( 72), datant du 12 1 moitié du 13 sičcle, et un mors, de Mymoń, aux alentours de Sanok, de bronze,couvert d'ornements, datant du 14 -15 sičcle.

Les confins polono-russo-slovaques au Moyen Âge constituent une zone toute particuličre3 conceptions de l'armement: occidentale, orientale et nomade s'y fondent. Les matériaux présentésle confirment. Les années ŕ venir, grâce aux examins de bourgades, de places fortes et de châteaux fortsmédiévales, multiplierons le nombre d'articles d'équipement militaire découverts dans des fouilles.L'enrichissement du registre ci-dessous, l'élimination des erreurs et des lacunes constituent une tâcheimportante ŕ l'avenir.

№

№

čme e e

e e

e e

e e

–

–

–

l (№ 118-119). Le cimeti

čre

14

Bibliografia

Banasiewicz E.

Cabalska M.

Ginalski J.

Ginalski J., Kotowicz P. N.

Głosek M.

Gołub S., Dzieńkowski T.

Gruszczyńska A.

Gurba J.

Janowski J.

Koperski A.

Koperski A., Parczewski M.

Kotowicz P. N.

Kubica A.

Kunysz A.

1997 Archeologia PolskiŚrodkowowschodniej, t. 2, s. 290-297.

1998 Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. 3, s. 171-174.1999 Archeologia Polski

Środkowowschodniej, t. 4, s. 165-170.

1966 Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznegoza 1965 r., s. 59-61.

1970 Wiadomości Archeologiczne,t. 35, s. 14-21.

1997 Sprawoz-daniaArcheologiczne, t. 49, s. 221-241.

2004Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, t. 25, w druku.

1984 Warszawa.1996 Warszawa-Łódź.

2000 ArcheologiaPolski Środkowowschodniej, t. 5, s. 116-125.

1979 Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego OśrodkaArcheologicznego za lata 1973-1975, s. 147-148.

1997 [w:]Łódź, s. 65-70.

1971 Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego OśrodkaArcheologicznego za 1967 r., s. 195-198.

1975 WiadomościArcheologiczne, t. 40, z. 3, s. 427-428.1980 , Materiały i Studia

Muzealne, t. 3, s. 95-117.

1978 ActaArchaeologica Carpathica, t. 18, s. 152-199.

2002 Sanok.2004

[w:] Materiały z Konferencji pt. w druku.2005

Rocznik Przemyski, w druku.2005a FasciculiArchaeologiae Historicae, w druku.

1996Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego OśrodkaArcheologicznego, t. 17, s. 131-189.

1963Rocznik Województwa Rzeszowskiego, t. 3, s. 55-104.

1963a [w:] , red. R. Kaleta,Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 64-81.

Materiały z badań sondażowych grodziska wczesnośredniowiecznego w Jurowie, woj. zamojskie,

Badania wykopaliskowe na grodzisku w Jurowie,Czwarty sezon badań grodziska w Jurowie, pow. Tomaszów Lubelski, woj. lubelskie,

Wędzidło typu huńskiego z Mymonia, pow. Sanok,

Wędzidła z pobocznicami z wielowarstwowych stanowisk wczesnośredniowiecznych,

Wczesnośredniowieczne depozyty przedmiotów żelaznych z grodziska „Fajka” w Trepczy koło Sanoka,

Elementy uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego z grodziska wczesnośredniowiecznego „Horodyszcze” w Trep-czy, pow. Sanok, stan. 2,

Miecze środkowoeuropejskie z X-XV w.,Późnośredniowieczna broń obuchowa w zbiorach polskich,

Piąty sezon badań wykopaliskowych na wczesnośredniowiecznej osadzie w Chełmie na stanowisku 144,

Wczesnośredniowieczny miecz z Radymna, woj. Przemyśl,

Dwa zabytki brązowe z Czermna-Czerwienia, Archeologia i starożytnicy. Studia dedykowane ProfesorowiAndrzejowi Abramowiczowi w 70. rocznicę urodzin,

Nowe nabytki Muzeum w Krośnie,

Miecz średniowieczny z Radymna powiat Jarosław,Zespół zabytków archeologicznych z Radymna w zbiorach Muzeum Okręgowego w Przemyślu

Wczesnośredniowieczny grób Węgra-koczownika z Przemyśla,

Militaria średniowieczne w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku,Zabytki archeologiczne z okresu lateńskiego i wpływów rzymskich w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku,

Żelazna przewleczka z grodziska wczesnośredniowiecznego „Horodna” w Trepczy stan. 1, pow. Sanok, woj. pod-karpackie,Kiścienie wczesnośredniowieczne z ziem polskich,

Katalog zabytków wczesnośredniowiecznej architektury monumentalnej Małopolski, Rusi Halickiej i Wołynia,

Osadnictwo wczesnośredniowieczne w granicach dawnej Ziemi Sanockiej, ze szczególnym uwzględnieniem Sanoka,w świetle źródeł archeologicznych,Przyczynki archeologiczne do najdawniejszych dziejów Biecza, Biecz. Studia historyczne

Brożyniak A.

Dostal B.

Głosek M., Nadolski A.

Hilczerówna Z.

Kołodziejski S.

2001 Galicja, t. 1-2, Przemyśl, s. 21-30.

1966 Praha.

1970 Łódź.

1956 Poznań.

1985 [w:] red.A. Kokowski, Lublin , s. 161-179

2003 [w:]red. M. Dulinicz, Warszawa-Lublin, s. 365-374.

„Okres lateński i rzymski w Karpatach”, Krosno,

Tureccy koczownicy we wczesnym średniowieczu nad Sanem i górnym Dniestrem,

Slovanská pohřebiště ze středni doby hradištni na Moravě,

Miecze średniowieczne z ziem polskich,

Ostrogi polskie z X-XIII wieku,

Les éperons ŕ molette du territoire de la Petite Pologne au Moyen Âge, Mémoires Archéologiques,

Groby wojowników z koniem na cmentarzysku „staromadziarskim” w Przemyślu, Słowianie i ich sąsiedziwe wczesnym średniowieczu,

17

Kuśnierz J.

Kwolek A

Mirek-Kukułka A.

Nowakowski P. A.

Parczewski M.

Rejniewicz Ł.

Ruszkowska U.

Szope M.

Szpunar A.

Szpunar B., Szpunar A.

Świętosławski W.

Wałowy A.

Zaitz E.

Zbierski A.

Zielińska M.

Żaki A.

2003 [w:] , Ternopěl´,s. 215-229..

1964 Sprawozdanie Rzeszowskiego Ośrodka Archeolo-gicznego za rok 1964, s. 42-46.

1994 Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego OśrodkaArcheologicznego za 1993 r., s. 281-293.

1998 Przemyskie Zapiski Historyczne, r. 11, s. 7-59.

1986 Acta ArchaeologicaCarpathica, t. 25, s. 179-203.

2002 [w:], Lublin, s. 105-118.

2002 [w:] , Lublin, s. 36-55.

2003 [w:] red. Z. Woźniak, Jan Gancarski,Kraków-Krosno, s. 497-514.

1995 Badania archeologicznew województwie tarnowskim w 1990 r., Tarnów, s. 28-35.

1996 Studia i Materiały do HistoriiWojskowości, t. 38, s. 3-17.

1997 Łódź.

1960 MateriałyArcheologiczne, t. 2, s. 295-332.

2001 MateriałyArcheologiczne, t. 32, s. 91-102.

1959 Archeologia Polski, t. 1, s. 105-148.

1991 Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeolo-gicznego za l. 1980-1984, s. 189-195.

1992 Materiały i Sprawozdania Rze-szowskiego OśrodkaArcheologicznego za l. 1985-1990, s. 245-248.

1996 Mówią Zbiory, nr 1, Sanok, s. 5-20.

1974 Wrocław.

Militaria z badań archeologicznych latopisowego grodu Czerwienia, Archeologěja Ternopěl´šcini

Badania archeologiczne na terenie miasta Biecza w roku 1964,

Przedmioty metalowe z badań na zamku w Czchowie w 1993 roku,

Analiza archeologiczna militariów z Radymna woj. przemyskie,

Stan badań nad grodziskami wczesnośredniowiecznymi we wschodniej części polskich Karpat,

Chełm – Plac Wł. Łuczkowskiego. Badania archeologiczne Ratusza i Kamienicy W. Węglińskiego, Badaniaarcheologiczne o początkach i historii Chełma

Chełm-Bieławin. U źródeł miasta, Badania archeologiczne o początkach i historii Chełma

Zamek w Czchowie, pow. brzeski, woj. małopolskie, Polonia Minor Medii Aevi,

Badania archeologiczne zamczyska w Wielkiej Wsi, gm. Wojnicz (materiały archiwalne),

Elementy wschodnie wśród militariów z XIII w. znalezionych na terenie Polski,

Archeologiczne ślady najazdów tatarskich na Europę Środkową w XIII w.,

Materiały z badań archeologicznych na średniowiecznym zameczku w Szaflarach, pow. Nowy Targ,

Początki badań archeologicznych na terenie Krakowa,

Wczesnośredniowieczne materiały archeologiczne z Czermna nad Huczwą,

Badania na zamku w Sanoku w latach 1981-1984,

Luźne znaleziska archeologiczne w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku,

Badania archeologiczne na wzgórzu zamkowym w Sanoku,

Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej,

Labuda G.

Lewandowski M.

Moszyński L.

Nadolski A.

Rokitowska B., Wołoszyn M.

Szymczak J.

Żak J., Maćkowiak-Kotkowska L.

1996 [w:]red. M. Parczewski, S. Czopek, Rzeszów, s. 9-17.

1995 Slavica Wratislaviensia, t. 86, przeł. E. Goranin, Wrocław.

1986 Acta Archaeologica Lodziensia, nr 31:red.A. Nadolski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź , s. 101-120.

2001 Dzieje Podkarpacia, t. 5:, red. J. Gancarski, Krosno , s. 23-33.

1954 ActaArchaeologica Universitatis Lodziensis, nr 3, Łódź.

2001 RocznikPrzemyski, t. 37, z. 1:Archeologia, Przemyśl, s. 43-59.

1985 Tarnovia, s. 205-218.

2004 , Łódź .

1988 Poznań.

Narodziny polsko-ukraińskiej granicy etnicznej – w polskiej historiografii, Początki sąsiedztwa. Pograniczepolsko-rusko-słowackie w średniowieczu,

Latopis kijowski 1118-1158,

Puginały średniowieczne z ziem polskich, Mediaevalia Archaeologica,

Czy misja cyrylometodejska dotarła do Małopolski, Początki chrześcijaństwa w Mało-polsce

Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku,

Wczesnośredniowieczne zabytki pochodzenia wschodniego z wykopalisk w Pełnatyczach, pow. Przeworsk,

Miecze ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Tarnowie,

Początki broni palnej w Polsce (1383-1533)

Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim VI-X wieku,

Latopis...

18

Katalog

1. „Góra Zamkowa”, pow. Biecz,woj. małopolskieGrodzisko i zamczyskoTopór żelazny (fot. 1)Dł. 18,0 cmChronologia: XIII-XIV w.Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu,nr inw. MB/A 101Bibliografia: A. Kunysz 1963a, ryc. 31; M. Głosek1996, s. 84: poz. 7, tabl. XII:D.

2. „Góra Zamkowa”, pow. Biecz,woj. małopolskieGrodzisko i zamczyskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadzioramiZach. dł. 7,4 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu,nr inw. MB/A 18Bibliografia: niepublikowany.3. , pow. Biecz,woj. małopolskieGrodzisko i zamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 9,1 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu,nr inw. MB/A 19Bibliografia: niepublikowany.4. , pow. Biecz,woj. małopolskieGrodzisko i zamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąZach. dł. 7,7 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu,nr inw. MB/A 20Bibliografia: A. Kwolek 1964, s. 45, ryc. 9.

5. , stan. 1, pow. Krasnystaw,woj. lubelskieZnal. luźneŻelazny toporek (fot. 2)Dł. 10,5 cmChronologia: wczesne średniowiecze (?)Muzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A/8622Bibliografia: niepublikowany.6. , ul. Czarnieckiego, pow. Chełm,woj. lubelskieOsada podgrodowaKościany grot strzałyDł. 7,5 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. CH/144/128w/99Bibliografia: S. Gołub,T. Dzieńkowski 2000, s. 124,ryc. 5:2.7. , ul. Krzywa 37, pow. Chełm,woj. lubelskieOsada podgrodowaŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 7,2 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. CH/160/w-190/98Bibliografia: niepublikowany.

8. , ul. Krzywa 37, pow. Chełm,woj. lubelskieOsada podgrodowaŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 6,5 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. CH/160/w-213/98Bibliografia: niepublikowany.

Biecz

Biecz

Biecz

Biecz

Borowica

Chełm

Chełm

Chełm

„Góra Zamkowa”

Góra Zamkowa”

–

„

21

Fot. 1. Biecz, nr kat. 1.

Fot. 2. Borowica, nr kat. 5.

9. , Pl. Łuczkowskiego, pow. Chełm,woj. lubelskieOsada podgrodowaŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 5,9 cmChronologia: XIII w.Muzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A/8441/83Bibliografia: Ł. Rejniewicz 2003, s. 107, ryc. 3.10. , Pl. Łuczkowskiego, pow. Chełm,woj. lubelskieOsada podgrodowaŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,1 cmChronologia: XIII w.Muzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A/8441/140Bibliografia: Ł. Rejniewicz 2003, s. 107, ryc. 3.11. , ul. Św. Mikołaja, pow. Chełm,woj. lubelskieZnal. luźneŻelazny topór (fot. 3)Dł. 12,5 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A/9140Bibliografia: niepublikowany.

12. , pow. Chełm,woj. lubelskieRelikty wieży kamiennejŻelazny grot strzały z trzpieniem (?) i zadzioramiZach. dł. 3,8 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A 25-71Bibliografia: U. Ruszkowska 2002, s. 43, fot. 2.13. , pow. Chełm,woj. lubelskieRelikty wieży kamiennejŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 7,0 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A 25-70

Bibliografia: U. Ruszkowska 2002, s. 43, fot. 2.14. , pow. Chełm,woj. lubelskieRelikty wieży kamiennejŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. ok. 8,7 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A 25-69Bibliografia: U. Ruszkowska 2002, s. 43, fot. 2.15. , pow. Chełm,woj. lubelskieRelikty wieży kamiennejŻelazny grot bełtu z tulejkąZach. dł. 8,6 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. MCH/A 25-67Bibliografia: U. Ruszkowska 2002, s. 43, fot. 2.16. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny tasak w metalowej pochwieZach. dł. 38,5 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 15/98Bibliografia: A. Szpunar 2003, ryc. 10:e.17. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazne okucie pochwy mieczaZach. dł. 20 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 107/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 284, tab.II:b.18. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny topórDł. 19,0 cmChronologia: XIII/XIV-XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 2/99Bibliografia: A. Szpunar 2003, ryc. 10:b.19. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny topórDł. 16,4 cmChronologia: XIII/XIV-XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 4/99Bibliografia: A. Szpunar 2003, ryc. 10:a.20. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamek

Chełm

Chełm

Chełm

Chełm-Bieławin

Chełm-Bieławin

Chełm-Bieławin

Chełm-Bieławin

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

22

Fot. 3. Chełm, nr kat. 11.

Żelazny tok włóczni (fot. 4)Dł. 7,2 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 95/99Bibliografia: niepublikowany.

21. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny zbrojnik pancerza typu płaty (fot. 5)Dł. 11,3 cmChronologia: XIV – pocz. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 32/94Bibliografia: niepublikowany.22. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny zbrojnik pancerza typu płaty (fot. 5)Dł. 11,2 cmChronologia: XIV pocz. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 32/94Bibliografia: niepublikowany.

23. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny zbrojnik pancerza typu płaty (fot. 5)Zach. dł. 9,4 cmChronologia: XIV pocz. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 32/94Bibliografia: niepublikowany.24. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny zbrojnik pancerza typu płaty (fot. 5)Dł. 11,2 cmChronologia: XIV pocz. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 32/94Bibliografia: niepublikowany.25. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamek

Zach. dł. 9,5 cmChronologia: XIV pocz. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 32/94Bibliografia: niepublikowany.26. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazna rękawica płytowaChronologia: 2. poł. XIVMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 14/01, 20/01Bibliografia: A. Szpunar 2003, ryc. 11.27. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny grot oszczepu (fot. 6)Dł. 12,1 cmChronologia: XIV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 114/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 289, 290,tab. II:a.

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

–

–

–

Żelazny zbrojnik pancerza typu płaty (fot. 5)

–

– pocz. XV w.

23

Fot. 4. Czchów, nr kat. 20.

Fot. 5. Czchów, nr kat. 21-25.

28. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny grot oszczepu (fot. 6)Dł. 11,1 cmChronologia: XIV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 66/99Bibliografia: niepublikowany.

29. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 7,3 cmChronologia: XIII w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 95/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 284, 290-291, tab. I:i; W. Świętosławski 1997, s. 38, 83-84,ryc. 11:c.30. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 6,7 cmChronologia: XIII w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 95/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 284, 290-291, tab. I:j; W. Świętosławski 1997, s. 38, 86-87,ryc. 11:a.31. , pow. Brzesko,woj. małopolskie

ZamekŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 8,5 cmChronologia: XIII w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 122/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 284, 290-291, tab. I:k; W. Świętosławski 1997, s. 38, 82-83,ryc. 11:b.32. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazna ostrogaZach. dł. 13,8 cmChronologia: XIV-XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 84/99Bibliografia: niepublikowany.33. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekKółko żelazne od ostrogi z bodźcemgwiaździstym, posrebrzaneŚredn. 6 cmChronologia: 4. ćw. XIII 1. poł. XIV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 191/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 289,tab. III:d.34. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazne strzemięWys. 14,7 cmChronologia: 2. poł. XIV 1. poł. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. 89/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 281, 291,tab. III:e.35. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazne wędzidłoDł. 28, 3 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 1/99Bibliografia: niepublikowany.36. , pow. Brzesko,woj. małopolskieZamekŻelazne wędzidło-pobocznicaDł. 15,8 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 5/95Bibliografia: niepublikowany.37. , pow. Brzesko,woj. małopolskie

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

Czchów

–

–

24

Fot. 6. Czchów, nr kat. 27-28.

ZamekŻelazna podkowa (fot. 7)Wys. 10,0 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 14/93Bibliografia: A. Mirek-Kukułka 1994, s. 281, 291,tab. IV:a.

38. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazna głowica buławy (fot. 8)Wys. 2,5 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 156/52Bibliografia: J. Kuśnierz 2003, s. 219, tabl. IV:3.39. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodzisko

Ołowiana głowica buławy (fot. 8)Wys. 3,3 cmChronologia: XI-XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. NE51CBibliografia: J. Kuśnierz 2003, s. 219, tabl. IV:32.40. „Podgrodzie”, pow. TomaszówLubelski,woj. lubelskieGrodziskoBrązowa głowica buławy (fot. 8)Wys. 6,2 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,brak nr inw.Bibliografia: J. Gurba 1997, s. 65-67, ryc. 1; J. Kuś-nierz2003, s. 219, tabl. IV:33.41. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny karwaszZach. dł. 20,0 cmChronologia: 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 588/52Bibliografia:A. Zbierski 1959, s. 124, tabl. XVI:65;W. Świętosławski 1996, s. 4, 15-16, ryc. 4; 1997,s. 40, 90-91, ryc. 12:e; J. Kuśnierz 2003, s. 219,tabl. V:34.42. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejkąDł. 12,6 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 223/52Bibliografia: A. Zbierski 1959, s. 126, tabl.XVII:72; J. Kuśnierz 2003, s. 218, tabl. III:29.43. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodzisko

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

––

25

Fot. 7. Czchów, nr kat. 37.

Fot. 8. Czermno, nr kat. 38-40.

Żelazny grot strzały z trzpieniemDł. 9,6 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. NE51BBibliografia: J. Kuśnierz 2003, s. 218, tabl. II:11.44. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 9)Dł. 8,3 cmChronologia: 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 133/52Bibliografia: A. Zbierski 1959, s. 125, tabl. XVII:67;W. Świętosławski 1997, s. 40, 75-77, ryc. 12:a;J. Kuśnierz 2003, s. 217, tabl. I:2.

45. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 9)Dł. 8,9 cmChronologia: 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 520/52Bibliografia: A. Zbierski 1959, s. 125, tabl. XVII:69;W. Świętosławski 1997, s. 40, 75-77, ryc. 12:c;J. Kuśnierz 2003, s. 217, tabl. I:1.46. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 9)Zach. dł. 8,3 cmChronologia: 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 139/NE41CBibliografia: J. Kuśnierz 2003, s. 217, tabl. I:6.47. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskie

GrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 9,1 cmChronologia: 1. poł. XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 161/NE41DBibliografia: J. Kuśnierz 2003, s. 217, tabl. I:7.48. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 8,2 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 117/52Bibliografia: A. Zbierski 1959, s. 125, tabl. XVII:70; W. Świętosławski 1997, s. 40, 88-89, ryc. 12:d;J. Kuśnierz 2003, s. 218, tabl. II:21.49. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 7,6 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 112/NE51CBibliografia: J. Kuśnierz 2003, s. 218, tabl.III:26.50. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 5,4 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. NE51BBibliografia: J. Kuśnierz 2003, s. 218, tabl.III:25.51. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 4,8 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 428/78Bibliografia: niepublikowany.52. , stan. 1A, pow. Tomaszów Lubelski,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąZach. dł. 5,5 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 623/79Bibliografia: niepublikowany.53. , pow. Rzeszów,woj. podkarpackieZnal. luźne z Sanu

–(fot. 9)

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Czermno

Dynów

26

Fot. 9. Czermno, nr kat. 44-47.

Żelazny topór (fot. 10)Dł.Chronologia: XIII-XV w.Muzeum Okręgowe w Rzeszowie,nr inw. 2849/MRPBibliografia: niepublikowany.

54. , stan. 1A, pow. Hrubieszów,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadzioramiDł. 7,5 cmChronologia: XI-XIII w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 76/52Bibliografia: niepublikowany.55. , stan. 1A, pow. Hrubieszów,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 11)Dł. 7,2 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 373/52Bibliografia: niepublikowany.

56. , stan. 1A, pow. Hrubieszów,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 11)Dł. 7,8 cmChronologia: VIII-IX w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 626/52Bibliografia: niepublikowany.57. , stan. 1A, pow. Hrubieszów,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 11)Dł. 7,2 cmChronologia:Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 73/54Bibliografia: niepublikowany.58. , stan. 1A, pow. Hrubieszów,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 11)Dł. 7,2 cmChronologia:Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 81/54Bibliografia: niepublikowany.59. , stan. 1A, pow. Hrubieszów,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 11)Dł. 6,5 cmChronologia: XI w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 159/54Bibliografia: niepublikowany.60. , stan. 1A, pow. Hrubieszów,woj. lubelskieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 4,8 cmChronologia: IX-X w.Muzeum Zamojskie w Zamościu,nr inw. 211/52Bibliografia: niepublikowany.61. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny grot włóczni z tulejką (fot. 12)Dł. 40,5 cmChronologia: X-XI wieknr inw. MHS/566Bibliografia: M. Zielińska 1992, s. 245-246, ryc.1:a;P. N. Kotowicz 2002, s. 5, nr kat. 1; tabl. I:1.62. , pow. Tomaszów Lubelski,

Znal. luźneŻelazny grot oszczepu z tulejkąDł. 21,4 cm

20,5 cm

VIII-IX w.

VIII-IX w.

woj. lubelskie

Gródek

Gródek

Gródek

Gródek

Gródek

Gródek

Gródek

Hłomcza

Jeziernia

27

Fot. 10. Dynów, nr kat. 53.

Fot. 11. Gródek, nr kat. 55-59.

Chronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/991/ABibliografia: niepublikowany.63. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny nóż bojowy (?)Dł. 26,5 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1068/32/ABibliografia: E. Banasiewicz 1999, s. 166, ryc.1:1.64. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot włóczni z tulejkąDł. 57,3 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Regionalne im. Dr. Janusza Petera

w Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1068/44/ABibliografia: E. Banasiewicz 1999, s. 166, ryc. 4.65. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadziorami (fot. 13)Dł. 6,4 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1006/12/ABibliografia: E. Banasiewicz 1997, s. 291-292,ryc. 2:g.66. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadziorami (fot. 13)Dł. 7,0 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1006/13/ABibliografia: E. Banasiewicz 1997, s. 291-292,ryc. 2:f.67. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadziorami (fot. 13)Dł. 6,5 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1006/14/ABibliografia: E. Banasiewicz 1997, s. 291-292,ryc. 2:e.

68. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadziorami (fot. 13)Dł. 5,4 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Petera

Jurów

Jurów

Jurów

Jurów

Jurów

Jurów

woj. lubelskie

–

woj. lubelskie

woj. lubelskie

–

woj. lubelskie

–

woj. lubelskie

–

woj. lubelskie

–

28

Fot. 12. Hłomcza, nr kat. 61.

Fot. 13. Jurów, nr kat. 65-70.

w Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1054/17/ABibliografia: E. Banasiewicz 1998, s. 174.69. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadziorami (fot. 13)Dł. 6,5 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1068/39/ABibliografia: E. Banasiewicz 1999, s. 166, ryc. 1:2.70. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadziorami (fot. 13)Dł. ok. 8,5 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1068/43/ABibliografia: E. Banasiewicz 1999, s. 166.71. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazny grot strzały z tulejkąDł. 5,3 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1054/18Bibliografia: E. Banasiewicz 1998, s. 174.72. , stan. 1, pow. Tomaszów Lubelski,

GrodziskoŻelazne wędzidło (fot. 14)Dł. 19,3 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1054/16/ABibliografia: E. Banasiewicz 1998, s. 171.

73. , pow. Zamość,woj. lubelskieZnal. luźneŻelazny miecz (fot. 15)

Zach. dł. 112,0 cmChronologia: kon. XIV – pocz. XV w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/656/HBibliografia: niepublikowany.74. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta DunajcaŻelazny mieczDł. 112,9 cmChronologia: poł. XIV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/11Bibliografia: M. Głosek, A. Nadolski 1970, s. 37,tabl. VI;

75. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta DunajcaŻelazny miecz (fot. 16)Zach. dł. 67,8 cmChronologia: kon. XIV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/12Bibliografia:

76. , pow. Tarnów,woj. małopolskie

Jurów

Jurów

Jurów

Jurów

Komarów-Osada

Komorów

Komorów

Komorów

woj. lubelskie

–

woj. lubelskie

–

woj. lubelskie

–

woj. lubelskie

–

–

M. Głosek 1984, s. 157; M. Szope 1985,s. 206, 212, 217.

–

– pocz. XV

M. Głosek, A. Nadolski 1970, s. 38,tabl. VII; M. Głosek 1984, s. 157; M. Szope 1985,s. 207, 213, 217.

Znal. luźne – z koryta Dunajca

29

Fot. 14. Jurów, nr kat. 72.

Fot. 15. Komarów, nr kat. 73.

Żelazny miecz (fot. 17)Zach. dł. 99,5 cmChronologia: XIV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/13Bibliografia:

77. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta DunajcaŻelazny mieczDł. 130,4 cmChronologia: kon.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/14Bibliografia:

78. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta DunajcaŻelazny topór (fot. 18)Dł. 18,9 cmChronologia: 2. poł. XIII 1. poł. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/15Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 92, poz. 107, tabl.XXI:A.79. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta Dunajca

żelazny topórDł. 18,5 cmChronologia: 2. poł. XIII XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/16Bibliografia: niepublikowany.80. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta Dunajcażelazny topórDł. 20,2 cmChronologia: 2. poł. XIII 1. poł. XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/17Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 92, poz. 106, tabl.XI:G.81. , ul. Św. Marka, pow. Kraków,woj. małopolskieZnal. luźneŻelazny topórDł. 15,9 cmChronologia: XIII-XV (?) w.Muzeum Archeologiczne w Krakowie,nr inw. MAK/10141Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 86, poz. 35,tabl. XXXIV:C.

82. , pow. Kraków,woj. małopolskieZnal. luźneŻelazny topórDł. 19,6 cm

M. Głosek, A. Nadolski 1970, s. 38,tabl. VII; M. Głosek 1984, s. 157; M. Szope 1985,s. 207-208, 213, 217.

–

XIV – pocz. XV w.

M. Głosek, A. Nadolski 1970, s. 37,tabl. VII; M. Głosek 1984, s. 157; M. Szope 1985,s. 208, 213, 217.

–

–

–

–

–

–

Komorów

Komorów

Komorów

Komorów

Kraków

Kraków-Rakowice

30



Chronologia: poł. XIV w.Muzeum Archeologiczne w Krakowie,nr inw. MAK/10124Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 86: poz. 36, tabl.XI:A; E. Zaitz 2001, s. 97.83. , pow. Kraków,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta WisłyŻelazny topórDł. 15,0 cmChronologia: XIII-XV (?) w.Muzeum Archeologiczne w Krakowie,nr inw. MAK/10127Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 87, poz. 41, tabl.XVIII:B.84. , pow. Kraków,woj. małopolskieZnal. luźne z koryta WisłyŻelazny topórDł. 14,0 cmChronologia: XIII-XV (?) w.Muzeum Archeologiczne w Krakowie,nr inw. MAK/10127Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 87, poz. 40, tabl.XIII:B.85. , k. Osuch, pow. Biłgoraj,

Żelazny czekan (fot. 19)Dł. 18,8 cmChronologia: IX-X w.Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1048/HBibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004.86. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot kopii z tulejką (fot. 20)Dł. 13,7 cmChronologia: kon. XIV XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 6, nr kat. 3,tabl. I:5.

87. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,2 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 5,tabl. III:7.88. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,4 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565

Kraków-Zwierzyniec

Kraków-Zwierzyniec

Łąki-Byki

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

–

–

woj. lubelskieZnal. luźne

–

–

–

31


Fot. 19. Łąki-Byki, nr kat. 85.

Fot. 20. Manasterzec,nr kat. 78.

Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 6,tabl. III:8.89. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,8 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 7,tabl. III:9.90. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,0 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 8,tabl. III:10.91. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,2 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 9,tabl. III:11.92. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 8,8 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: T. R. Żurowski 1975, s. 123, ryc.24:10; P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 10, tabl.III:12.93. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 8,3 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat.12, tabl. IV:1.94. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,8 cmChronologia: kon. XIII XV w.

Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9,nr kat. 13, tabl. IV:2.95. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 5,0 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 20,tabl. IV:10.96. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,6 cmChronologia: kon. XIII XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 22,tabl. V:1.97. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,8 cmChronologia: kon. XIII XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9,nr kat. 23, tabl. V:2.98. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,7 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 28,tabl. VI:5.99. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejką (fot. 21)Dł. 8,7 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 29,tabl. VI:6.100. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 8,0 cm

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

(fot. 21)

32

Chronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 30,tabl. VI:7.101. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,6 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 33,tabl. VII:1.102. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,4 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 34,tabl. VII:2.103. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,8 cmChronologia: kon. XIII XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 35,tabl. VII:3104. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoKamienna kula do bombardyŚredn. ok. 17 cmChronologia: kon. XIV XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,

nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 15, nr kat. 56,fot. 1.105. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoKamienna kula do bombardyŚredn. ok. 14,5 x 15,0 cmChronologia: kon. XIV XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 15, nr kat. 57,fot. 1.106. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoKamienna kula do bombardyŚredn. ok. 18,5 cmChronologia: kon. XIV XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 15, nr kat. 58,fot. 1.107. „Sobień”, stan. 1, pow. Lesko,woj. podkarpackieZamczyskoKamienna kula do bombardyŚredn. ok. 19,5 x 21,0 cmChronologia: kon. XIV XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/565Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 15, nr kat. 61,fot. 1.108. , pow. Tomaszów Lubelski,

Znal. luźneŻelazny grot oszczepu z tulejkąDł. 23,8 cmChronologia: wczesne średniowiecze (?)Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/660/ABibliografia: niepublikowany.109. „Zamczysko”, stan. 1, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamczyskoŻelazna głownia kordu (?)Zach. dł. 22, 6 cmChronologia: XIV-XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/93Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 5, nr kat. 62,tabl. I:6.110. „Zamczysko”, stan. 1, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamczyskoBrązowe wędzidło z pobocznicami (fot. 22)Dł. 25,5 cmChronologia: XIV-XV w.

–

(fot. 21)

–

(fot. 21)

–

(fot. 21)

–

–

–

–

–

woj. lubelskie

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Manasterzec

Mikulin

Mymoń

Mymoń

33

Fot. 21. Manasterzec, nr kat. 99-103.

Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/93Bibliografia: A. Kunysz 1963, s. 68-70, ryc. 9:c;M. Cabalska 1966; 1970; A. Żaki 1974, s. 288,przyp. 553; M. Parczewski 1986, s. 195-196;P. N. Kotowicz 2002, s. 13-14, nr kat. 68,tabl. XII: 4; 2003.111. , pow. Tarnów,woj. małopolskiePrzeprawa na Dunajcu (?)żelazny topór (fot. 23)Dł. 17,5 cmChronologia: XIV-XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/27Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 88, poz. 59,tabl. XIX:F.

112. , pow. Tarnów,woj. małopolskiePrzeprawa na Dunajcu (?)żelazny topórDł. 22,0 cm

Chronologia: XIV-XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/29Bibliografia: M. Głosek 1996, s. 88, poz. 62,tabl. XIX:D, XXXVI:B.113. , pow. Tarnów,woj. małopolskiePrzeprawa na Dunajcu (?)żelazny grot włóczniDł. 26,5 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/18Bibliografia: niepublikowany.114. , pow. Tarnów,woj. małopolskiePrzeprawa na Dunajcu (?)żelazny grot oszczepuDł. 22,0 cmChronologia:Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/20Bibliografia: niepublikowany.115. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 25)Dł. 9,2 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1407Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 157, 159, 171-172, ryc. 7:A; A. Koperski 2003,s. 367, ryc. 2:c.116. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzysko

Ostrów

Ostrów

Ostrów

Ostrów

Przemyśl

Przemyśl

(fot. 24)

średniowiecze

–

34

Fot. 22. Mymoń, nr kat. 110.

Fot. 23. Ostrów, nr kat. 111.

Żelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 25)Dł. ok. 8,8 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1408Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 159, 170-171, ryc. 7:B; A. Koperski 2003,s. 367, ryc. 2:d.117. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 25)

Dł. ok. 7,6 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1409Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 159, 170-171, ryc. 7:C; A. Koperski 2003, s. 367,ryc. 2:e.118. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoŻelazne strzemię (fot. 26)Wys. 15,5 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1405

–

–

–Przemyśl

Przemyśl

35

Fot. 24. Ostrów, nr kat. 110.

Fot. 25. Przemyśl, nr kat. 115-117.

Fot. 26. Przemyśl,nr kat. 118-119.

Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 157, 168-169; ryc. 6:A; A. Koperski 2003, s. 361,ryc. 2:b.119. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoŻelazne strzemię (fot. 26)Wys. 15,8 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1406Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 157, 168-169; ryc. 6:C; A. Koperski 2003,s. 369, ryc. 2:j.120. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoŻelazne wędzidłoDł. 23,0 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1404Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 167-168, ryc. 6:D; A. Koperski 2003, s.369-370,ryc. 2:a.121. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoŻelazna sprzączkaDł. 5,7 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1410Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 157, 169-170, ryc. 6:B; A. Koperski 2003,ryc. 2:k.122. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoŻelazna sprzączka ze skuwkąDł. 5,0 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1411Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 160, 170, ryc. 7:H; A. Koperski 2003, ryc. 2:l.123. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoKamienna osełkaZach. dł. ok. 3,0 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1417

Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s.160,173, ryc.7:J;A.Koperski2003, s.371, ryc.2:n.124. , ul. Rycerska, pow. Przemyśl,woj. podkarpackieCmentarzyskoKrzemienna skałka do krzesiwaDł. ok. 4,0 cmChronologia: kon. IX X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1416Bibliografia: A. Koperski, M. Parczewski 1978,s. 160, 172-173, ryc. 7:I; A. Koperski 2003,s. 371, ryc. 2:m.125. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny miecz (fot. 27)Dł. 91,2 cmChronologia: XI-XII w.Muzeum Okręgowe w Rzeszowie,nr inw. 1295/MRPBibliografia: A. Gruszczyńska 1979; P. A. Nowa-kowski 1998, s. 11, tabl. I:3.126. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny miecz (fot. 28)Dł. 98,5 cmChronologia: XIII-XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej

Przemyśl

Przemyśl

Przemyśl

Przemyśl

Przemyśl

Przemyśl

Radymno

Radymno

–

–

–

–

–

–

36

Fot. 27. Radymno, nr kat. 125.

w Przemyślu,nr inw. MP-A-1419Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 99, ryc. 28; P.A.Nowakowski 1998, s. 11-12, tabl. 1:2.127. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny mieczDł. 100,8 cmChronologia: XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1257Bibliografia:A. Koperski 1975; 1980, s. 97, ryc. 2;P.A. Nowakowski 1998, s. 12-13, tabl. 1:1.128. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazna szabla (fot. 29)Dł. 78,6 cmChronologia: X w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1428Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 100, ryc. 35; P.A.Nowakowski 1998, s. 14, tabl. 4:1.

129. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny czekan (fot. 30)Dł. 19,5 cmChronologia: XIV-XVI w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1322Bibliografia: A. Koperski 1980, s. 97, ryc. 4; P. A.Nowakowski 1998, s. 15-17, tabl. 4:2.130. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topór

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

37





Dł. 24,5 cmChronologia: 2. poł. XIII XV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej

nr inw. MP-A-1321Bibliografia: A. Koperski 1980, s. 97, ryc. 3; P. A.Nowakowski 1998, s. 19, tabl. 6:3.131. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 16,5 cmChronologia: kon. XIII – pocz. XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A- 1324Bibliografia: A. Koperski 1980, s. 97, ryc. 5; P. A.Nowakowski 1998, s. 20-21, tabl. 9:1.132. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 22,0 cmChronologia: XI w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1328Bibliografia: A. Koperski 1980, s. 97, ryc. 9; P. A.Nowakowski 1998, s. 18, tabl. 6:2.133. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 18,0 cmChronologia: XIII-XV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1331Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 11; P. A.Nowakowski 1998, s. 19-20, tabl. 7:2.134. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 16,2 cmChronologia: XIII-XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1335Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 12; P.A.Nowakowski 1998, s. 19-20, tabl. 8:2.135. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 13,4 cmChronologia: XIII-XV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej,nr inw. MP-A-1371

Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 13; P.A.Nowakowski 1998, s. 19, tabl. 7:1.136. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 21,5 cmChronologia: XIII-XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1374Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 16; P.A.Nowakowski 1998, s. 19-20, tabl. 8:1.137. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 18,0 cmChronologia: XIII-XV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1375Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 17; P.A.Nowakowski 1998, s. 19-20, tabl. 7:3.138. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topór (fot. 31)Dł. 16, 3 cmChronologia: X-XI w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1376Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 18; P.A.Nowakowski 1998, s. 18, tabl. 5:4.

139. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 18,4 cmChronologia: XI pocz. XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1382

–

w Przemyślu,

–

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

38


Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 99, ryc. 25; P.A.Nowakowski 1998, s. 17, tabl. 5:2.140. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 14,0 cmChronologia: XI pocz. XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1385Bibliografia: A. Koperski 1980, s.99, ryc. 26; P. A.Nowakowski 1998, s. 17 , tabl. 5:3.141. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 15,0 cmChronologia: X-XI w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej,nr inw. MP-A-1386Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 99, ryc. 27; P.A.Nowakowski 1998, s. 18, tabl. 6:1.142. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 16,7 cmChronologia: XI pocz. XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1420Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 99, ryc. 29; P.A.Nowakowski 1998, s. 17, tabl. 5:1.143. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazny topórDł. 15,8 cmChronologia: kon. XIII XIV/XV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1424Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 100, ryc. 32; P.A.Nowakowski 1998, s. 20-21, tabl. 9:2.144. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Brązowa buławaWys. 5,4 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1327Bibliografia: A. Koperski 1980, s. 97, ryc. 8; P. A.Nowakowski 1998, s. 21-23, tabl. 9:3.145. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)

Żelazny grot włóczni z tulejką (fot. 32)Dł. 30,6 cmChronologia: X-XIII w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej,nr inw. MP-A-1384Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 99, ryc. 23; P.A.Nowakowski 1998, s. 24, tabl. 10:1.146. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazne strzemięWys. 12,5 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1372Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 14; P.A.Nowakowski 1998, s. 26-27, tabl. 11:2.147. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazne strzemięWys. 15,5 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1373Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 15; P.A.Nowakowski 1998, s. 26-27, tabl. 11:1.

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

–

–

–

–

39


148. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazne wędzidłoDł. ok. 24,0 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1423Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 100, ryc. 31; P.A.Nowakowski 1998, s. 28, tabl. 11:3.149. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazna podkowaWys. 11,8 cmChronologia: XI-XII w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1377Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 98, ryc. 19; P.A.Nowakowski 1998, s. 28-30; tabl. 12:1.150. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazna podkowaWys. 13,5 cmChronologia: XI-XII w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiejw Przemyślu,nr inw. MP-A-1422Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 100, ryc. 30; P.A.Nowakowski 1998, s. 28-30, tabl. 12:2151. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazna podkowaWys. 10,5 cmChronologia: XIV-XV w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej

Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 100, ryc. 33; P.A.Nowakowski 1998, s. 28-30, tabl. 13:1.152. , pow. Jarosław,woj. podkarpackiePrzeprawa przez San (?)Żelazna podkowaWys. 10,0 cmChronologia: X-XII w.Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej

Bibliografia:A. Koperski 1980, s. 100, ryc. 34; P.A.Nowakowski 1998, s. 28-30, tabl. 13:2.153. , pow. Rzeszów,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny topór (fot. 33)

Dł. 20,1 cmChronologia: XIII-XV w.Muzeum Okręgowe w Rzeszowie,nr inw. 2842/MRPBibliografia: J. Janowski 1971, przyp. 4.154. , „wzgórze zamkowe”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamekŻelazny grot strzały z tulejką i zadziorami (fot. 34)Dł. 6,4 cmChronologia: (XI?) XII-XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/569Bibliografia: M. Zielińska 1991, s. 190, ryc. 6:c;1996, tabl. I:h; P. N. Kotowicz 2002, s. 6-7, nr kat.70, tabl. II:4.155. , „wzgórze zamkowe”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamekŻelazny grot strzały z tulejką zadziorami (fot. 34)

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Radymno

Rudna

Sanok

Sanok

w Przemyślu,nr inw. MP-A-1425

w Przemyślu,nr inw. MP-A-1426

40

Fot. 33. Rudna, nr kat. 153.

Fot. 34. Sanok, nr kat. 154-155.

Dł. 8,2 cmChronologia: (XI?) XII-XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 1997:5:1Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 6-7, nr kat. 71,tabl. II:5.156. , „wzgórze zamkowe”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamekRogowy grot strzały z tulejkąDł. 3,9 cmChronologia: (XI?) XII-XVI w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/221Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 7, nr kat. 72,tabl. II:13.157. , „wzgórze zamkowe”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamekŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,7 cmChronologia: XIII-XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 1997:35:8Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 73,tabl. V:4.158. , „wzgórze zamkowe”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamekŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 8,9 cmChronologia: XIII-XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 1997:36:Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr. kat. 76,tabl. VI:1.159. , „wzgórze zamkowe”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamekŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 9,0 cmChronologia: XIII-XV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 1998:110:13Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr. kat. 77,tabl. VI:2.160. , „wzgórze zamkowe”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko i zamekBrązowa ostroga z bodźcem kolczystym i śladamizłocenia (?)Dł. 9,0 cmChronologia: XII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,

nr. inw. MHS/582Bibliografia: M. Zielińska 1991, s. 190, ryc. 3;M. Parczewski, E. Pohorska-Kleja 1995, s. 84,ryc. 18.161. , Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny zbrojnik pancerza lamelkowego (fot. 35)Zach. dł. 7,3 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 10, nr kat. 96,tabl. VIII:1.

162. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny zbrojnik pancerza lamelkowego (fot. 35)Zach. dł. 6,4 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 10, nr kat. 97,tabl. VIII:2.163. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny zbrojnik pancerza lamelkowego (fot. 35)Zach. dł. 7,4 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 10, nr kat. 98,tabl. VIII:3.164. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,

Sanok

Sanok

Sanok

Sanok

Sanok

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

„

41

Fot. 35. Sanok-Biała Góra, nr kat. 161-163.

woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny zbrojnik pancerza lamelkowego lub łus-kowego (?)Zach. dł. 6,1 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 10-11, nr kat.101, tabl. VIII:6.165. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny zbrojnik pancerza lamelkowego lub łus-kowego (?)Zach. dł. 3,8 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 10-11, nr kat.102, tabl. VIII:7.166. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadzioramiDł. 5,2 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/147Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 6-7, nr kat. 82,tabl. II:3.167. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,2 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 84;tabl. III:1.168. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,8 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 85;tabl. III:2.169. „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko

Żelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,3 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 86;tabl. III:3.170. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,7 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 87;tabl. III:4.171. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 6,2 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 88;tabl. III:5.172. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 7,9 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 89;tabl. III:6.173. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 8,9 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/536Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 8-9, nr kat. 94;tabl. V:9.174. , „Zamczysko”, stan. 1,pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazna podkowaWys. 11,7 cmChronologia: 2. poł. XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra,

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

42

nr inw. MHS/163Bibliografia: P. N. Kotowicz 2002, s. 15, nr kat. 113,tabl. XII:9.175. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny topór (fot. 36)Dł. 15,1 cmChronologia: X – pocz. XII w.Muzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.

176. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 7,0 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.177. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 6,3 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.178. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 6,3 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.179. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 7,1 cmChronologia: XII 1. poł. XIII w.

Muzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.180. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. ok. 5,5 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.181. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 7,5 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.182. , pow. Sanok,woj. podkarpackie

Żelazna ostroga z bodźcem gwiaździstymZach. dł. 11,0 cmChronologia: 3. ćw. XIII 1. poł. XIV w.Muzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.183. , pow. Sanok,woj. podkarpackieZnal. luźneBrązowe kółko od ostrogi z bodźcemgwiaździstym (fot. 37)Średn. 7,9 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.

184. , pow. Sanok,woj. podkarpackie

Żelazne kółko od ostrogi z bodźcemgwiaździstym (fot. 37)Średn. ok. 6,7 cmChronologia: średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

Sanok-Biała Góra

–

Znal. luźne

–

Znal. luźne

43

Fot. 36. Sanok-Biała Góra, nr kat. 175.

Fot. 37. Sanok-Biała Góra, nr kat. 183-184.

185. , pow. Sanok,woj. podkarpackie

Żelazne strzemięZach. wys. 8,2 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w SanokuBibliografia: niepublikowany.186. , pow. Chełm,woj. lubelskieWieża kamiennaBrązowa buławaWys. ok. 6,2 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Chełmskie w Chełmie,nr inw. 96/76Bibliografia: E. Kubica 1996, s. 168.

188. , pow. Nowy Targ,woj. małopolskieZamczyskoKościany orzech do kuszy (fot. 39)

Chronologia: XIII-XV w.Muzeum Archeologiczne w Krakowie,nr inw. MAK/8345Bibliografia: A. Wałowy 1960, s. 317, ryc. 11:4.189. Horodna”, stan. 1, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazna przewleczka od ostrogi (fot. 40)Wys. 2,0 cmChronologia: IX w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/137Bibliografia: P. N. Kotowicz 2005.

190. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoSkarb przedmiotów żelaznych – żelazny topórDł. 16,6 cm

Sanok-Biała Góra

Stołpie

Szaflary

Trepcza

Trepcza

Znal. luźne

187. , pow. Pilzno,woj. podkarpackieZnal. luźneżelazny miecz (fot. 38)Dł. 84,5 cmChronologia: kon. XIII – XIV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/2Bibliografia: M. Szope 1985, s. 206, 212, 217.

Średn. 3,4 cm

„

Strzegocice

44

Fot. 38. Strzegocice, nr kat. 187.

Fot. 39. Szaflary, nr kat. 188.

Fot. 40. Trepcza , nr kat. 189.„Horodna”

Chronologia: 2. poł. IX pocz. X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/647/2.Bibliografia: J. Ginalski 1997, s. 226-227, 230-231,ryc. 4, 6:a; J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004, tabl. I:1.191. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoSkarb przedmiotów żelaznych żelazny czekanDł. 13,9 cmChronologia: 2. poł. IX pocz. X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/647/3Bibliografia: J. Ginalski 1997, s. 227-229, 231-232,ryc. 4, 6:b; J. Ginalski, P. N. Kotowicz2004, tabl. I:2.192. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoSkarb przedmiotów żelaznych żelazna misaŚrednica 22,8 cmChronologia: 2. poł. IX pocz. X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/647/1Bibliografia: J. Ginalski 1997, s. 230, ryc. 5.193. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoSkarb przedmiotów żelaznych żelazna ciosłaDł. 22,8 cmChronologia: 2. poł. IX pocz. X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/647/4Bibliografia: J. Ginalski 1997, s. 232, ryc. 7:b.194. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoSkarb przedmiotów żelaznych żelazny półkosekDł. 28,5 cmChronologia: 2. poł. IX pocz. X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/647/5Bibliografia: J. Ginalski 1997, s. 232, ryc. 7:a.195. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoSkarb przedmiotów żelaznych żelazne nożyceZach. dł. 25,9 cmChronologia: 2. poł. IX pocz. X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/647/6Bibliografia: J. Ginalski 1997, s. 232-233, ryc. 8:a,c.196. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoSkarb przedmiotów żelaznych żelazne nożyceZach. dł. 8,9 cmChronologia: 2. poł. IX pocz. X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/647/7

Bibliografia: J. Ginalski 1997,s.232-233,ryc.8:b,d-e.197. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoBrązowy kiścień (fot. 41)Zach. wys. 3,0 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/649/9Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. II:1; P. N. Kotowicz 2005a.

198. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoBrązowy kiścień (fot. 41)Zach. wys. 2,5 cmChronologia: 2. poł. XI XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 314/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. II:2; P. N. Kotowicz 2005a.199. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny tok włóczniDł. 5,2 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/138Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. II:3.200. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoFragm. żelaznej kolczugiŚredn. kółek 0,9-1,1 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 60/97Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. II:4.

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

45

Fot. 41. Trepcza , nr kat. 197-198.„Horodyszcze”

201. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoFragm. żelaznej kolczugiŚredn. kółek ok. 0,9 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 90/97Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. II:5.202. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i jednym zadzioremDł. 6,1 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/138Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. III:1.203. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadzioramiDł. 8,7 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 27/96Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. III:2.204. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadzioramiDł. 5,2 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 382/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. III:3.205. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejką i zadzioramiDł. 8,1 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 304/2/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,tabl. III:7.206. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejkąZach. dł. 6,4 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 311/2/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,

nr kat. 20, tabl. IV:6.207. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejkąZach. dł. 6,6 cmChronologia: VIII-XI w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 401/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 23, tabl. IV:9.208. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejkąDł. 4,6 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 438/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 26, tabl. V:3.209. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z tulejkąZach. dł. 5,4 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/138Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 27, tabl. V:7.210. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny, trójlistny grot strzały z trzpieniem (fot. 42)Dł. 7,5 cmChronologia: VIII-X w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 452/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 32, tabl. VI:1.211. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 42)Zach. dł. 7,4 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/137Bibliografia: W. Świętosławski 1997, s. 64-65,ryc. 24:b; J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004, nr kat.33, tabl. VI:3.212. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 42)Dł. 6,3 cmChronologia: VIII poł. XI w.Muzeum Historyczne w Sanoku,

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

–

46

nr ks. pol. 303/2/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 36, tabl. VI:4.213. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 42)Dł. 5,8 cmChronologia: X-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/138Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 39, tabl. VI:7.

214. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 42)Dł. 7,3 cmChronologia: VIII poł. XI w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 694/00Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 38, tabl. VI:8.215. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 43)Zach. dł. 5,3 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/138Bibliografia: W. Świętosławski 1997, s. 64-65,ryc. 24:c; J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004, nr kat.41, tabl. VI:10.216. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 43)Zach. dł. 7,2 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 380/98

Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 42, tabl. VII:1.217. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 6,0 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 423/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 43, tabl. VII:2.218. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 43)Zach. dł. 6,3 cmChronologia: IX-XI w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/138Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 45, tabl. VII:4.219. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 43)Zach. dł. 5,1 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 381/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 48, tabl. VII:7.

220. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniem (fot. 43)Dł. 6,6 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 417/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 49, tabl. VII:8.

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

–

47

Fot. 42. Trepcza , nr kat. 210-214.„Horodyszcze”

Fot. 43. Trepcza , nr kat. 215-216, 218-220.„Horodyszcze”

221. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 3,7 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/137Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 50, tabl. VII:9.222. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemZach. dł. 5,5 cmChronologia: XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/137Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 51, tabl. VII:10.223. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot strzały z trzpieniemDł. 5,0 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 402/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 52, tabl. VII:11.224. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejką (fot. 44)Dł. 6,2 cmChronologia: 2. poł. XII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 418/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 60, tabl. IX/1.

225. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejką (fot. 44)Dł. 6,8 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/137Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 62, tabl. IX/3.226. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 5,9 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 388/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 63, tabl. IX/4.227. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejką (fot. 44)Dł. 6,6 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 311/3/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 65, tabl. IX/6.228. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejką (fot. 44)Dł. 6,7 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/137Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 67, tabl. IX/8.229. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 4,4 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 339/3/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 69, tabl. X/1.230. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąZach. dł. 7,6 cmChronologia: XIII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 670/00Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

–

–

–

–

–

–

–

48

Fot. 44. Trepcza , nr kat. 224-225, 227-228.„Horodyszcze”

nr kat. 70, tabl. X/3.231. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazny grot bełtu z tulejkąDł. 10,8 cmChronologia: pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 19/96Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 71, tabl. X/5.232. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazna ostroga oczkowata (fot. 45)Dł. 9,5 cmChronologia: 2. poł. VIII pocz. IX w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 385/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 74, tabl. XI/1.

233. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazna ostroga haczykowataDł. 8,2 cmChronologia: 2. poł. VIII pocz. IX w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 329/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 75, tabl. XI/3.234. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodzisko

Żelazna ostroga z bodźcem kolczystym (fot. 46)Dł. 12,8 cmChronologia: 2. poł. XII 1. poł. XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 357/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 78, tabl. XII/1.235. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazna ostroga z bodźcem gwiaździstymDł. 13,5 cmChronologia: 2. ćw. XIII pocz. XIV w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 687/00Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 80, tabl. XIII/2.236. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazne wędzidłoDł. 23,4 cmChronologia: wczesne średniowieczeMuzeum Historyczne w Sanoku,nr inw. MHS/137Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 87, tabl. XIV/1.237. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazne wędzidło (fot. 47)Dł. 26,7 cmChronologia: wczesne średniowiecze

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

Trepcza

–

–

–

–

49

Fot. 45. Trepcza , nr kat. 232.„Horodyszcze”


Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 364/98Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 88, tabl. XV/1.238. „Horodyszcze”, stan. 2, pow. Sanok,woj. podkarpackieGrodziskoŻelazna podkowa (fot. 48)Zach. dł. 9,5 cmChronologia: X-XIII w.Muzeum Historyczne w Sanoku,nr ks. pol. 414/99Bibliografia: J. Ginalski, P. N. Kotowicz 2004,nr kat. 96, tabl. XV/4.

239. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZamczysko

Chronologia: 2. poł. XIVMuzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. metr. 14/84Bibliografia: niepublikowany240. , pow. Tarnów,woj. małopolskieZamczyskoŻelazna ostroga z bodźcem gwiaździstym (fot. 49)Dł. 16,5 cmChronologia: XIV-XV w.Muzeum Okręgowe w Tarnowie,nr inw. MT-A/73-13Bibliografia: B. Szpunar, A. Szpunar 1995, s. 29,rys. na okładce nr 4.

Trepcza

Wielka Wieś

Wielka Wieś

Fragment żelaznego hełmuZach. wys. 10,4 cm

– pocz. XV w.

50

Fot. 47. Trepcza ,nr kat. 237.

„Horodyszcze”


Fot. 49. Wielka Wieś, nr kat. 240.

241. , pow. Zamość,woj. lubelskieZnal. luźneŻelazny grot oszczepu z tulejkąDł. 16,0 cmChronologia:Muzeum Regionalne im. Dr. Janusza Peteraw Tomaszowie Lubelskim,nr inw. MT/1067/ABibliografia: niepublikowany.242.Znal. luźneBrązowa buława (fot. 50)Wys. 6,6 cmChronologia: XII-XIII w.Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 2600/MRPBibliografia: niepublikowany.

Wolica Brzozowa

Miejscowość nieznana

51

Fot. 50. Miejscowość nieznana, nr kat. 242.

Documents

WOJOWIE i rYCERZE€¦ · u jego schyłku pojawia się też nowe, rewolucyjne narzędzie wojenne broń palna. Niniejszy katalog, „Wojowie i rycerze. Uzbrojenie średniowieczne na