บทเรยนมลตมเดย

จากนยามของ “มลตมเดย” ทหมายถง การใชคอมพวเตอรผสมผสานรปแบบการนำาเสนอขอมลขาวสารเพอกอใหเกดการรบรทหลากหลายตอกลมเปาหมาย ไมวาจะเปนการมองเหนขอความ ภาพ การไดยนเสยง หรอแมกระทงความสามารถในการโตตอบกบสอ ทำาใหมลตมเดยถกนำามาประยกตใชเปนสอการเรยนการสอนอยางแพรหลาย ทงในลกษณะสอประกอบการบรรยายของผสอนในชนเรยน และสอสำาหรบผเรยนนำาไปใชเพอการเรยนรดวยตนเอง ในอดตเมอพดถง “มลตมเดยเพอการเรยนร” (Multimedia For Leaning) นกการศกษามกจะใหความหมายวาเปนโปรแกรมมลตมเดยทพฒนาในรปแบบบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน (Computer-assisted Instruc-tion: CAI) ซงนำาเสนอเนอหาและกจกรรมการเรยนการสอนทผเรยนสามารถศกษาเรยนรไดดวยตนเองจากแผน CD-ROM โปรแกรมบทเรยนผานเครองคอมพวเตอรสวนบคคลมลตมเดย ตอมาเมอระบบเครอขายคอมพวเตอรโดยเฉพาะอนเตอรเนตไดรบการพฒนาใหมประสทธภาพสงขนและใชการอยางแพรหลาย วงการศกษากไดนำามาใชเปนชองทางในการเผยแพรบทเรยนมลตมเดย เพราะสามารถเขาถงกลมเปาหมายไดกวางและสะดวกกวา CD-ROM อกทงยงเพมความสามารถในการตดตอสอสารระหวางผสอนกบผเรยน หรอระหวางผเรยนดวยกนเอง ทำาใหมลตมเดยเพอการเรยนรถกไปใชในรปแบบตางๆ ไมวาจะเปนการเรยนการสอนผานเวบ (Web-based Instruction- WBI) การเรยนการสอนอเลกทรอนกส (E-learning) คอรสแวร (Courseware) หรอ เลรนนง ออปเจก (Learning Object) เปนตน แตไมวาจะรปแบบใด “มลตมเดยเพอการเรยนร” ยงคงหมายถง การใชโปรแกรมคอมพวเตอรถายทอดหรอนำาเสนนอเนอหาและกจกรรมการเรยนการสอน ทบรณาการหรอผสมผสานสอทหลากหลายรปแบบ (Multiple Forms) เขาไวดวยกนไดแก ขอความ กราฟก ภาพนง ภาพเคลอนไหว เสยง วดทศนหรอรปแบบอนๆ ทนอกเหนอจากขอความเพยงอยางเดยว โดยมเปาหมายทสงเสรมสนบสนนใหเกดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพตอผเรยน

ภาพท 1 บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร

บทเรยนมลตมเดย

1. ความสำาคญของมลตมเดยเพอการเรยนร

มลตมเดยเพอการเรยนรเปนการสงเสรมการเรยนการสอนทมลกษณะการบรณาการสอตางๆ เขาดวยกน สามารถนำาเสนอเนอหาไดลกซงกวาการบรรยายแบบปกต จงอาจกลาวไดวามลตมเดยจะกลายมาเปนสอทมบทบาทสำาคญยงตอการเรยนการสอนในปจจบนและอนาคต ซงกอใหเกดประโยชนการเรยนการสอน ดงน 1.1 สรางแรงจงใจ และกระตนใหเกดการเรยนร โดยใชเทคนคการนำาเสนอทหลากหลายสวยงามสามารถดงดดความสนใจของผเรยน ชวยใหเกดการทนในการจดจำา เพราะรบรไดจากหลายชองทางทงภาพและเสยง 1.2 ชวยใหเกดการเรยนรและสามารถเขาใจเนอหาไดด อธบายสงซบซอนใหงายขน ขยายสงทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรมขน สามารถทบทวนบทเรยนซำาไดตามความตองการและความแตกตางในแตละบคคล 1.3 มการออกแบบการใชงานทงาย โดยผใชไมจำาเปนตองมทกษะการใชคอมพวเตอรอยางชำานาญ แคมพนฐานคอมพวเตอรเบองตนกสามารถใชงานได หรอเพยงไดรบคำาแนะนำาเลกนอยกสามารถใชงานได 1.4 การโตตอบ ปฏสมพนธกบบทเรยน มโอกาสเลอก ตดสนใจและไดรบการเสรมแรงจากการไดขอมลปอนกลบทนท เปรยบเสมอนกบการเรยนรจากตวครผสอนเอง 1.5 สงเสรมใหผเรยนฝกความรบผดชอบตอตนเอง สามารถวางแผนการเรยน แกปญหา และฝกคดอยางมเหตผล 1.6 การทสามารถทราบผลสมฤทธทางการเรยนไดทนท เปนการทาทายผเรยนและสงเสรมใหอยากเรยนตอ 1.7 ประหยดกำาลงคน เวลา และงบประมาณ โดยลดความจำาเปนทจะตองใชผสอนทมประสบการณสงหรอในสาขาทขาดแคลน หรอเครองมอราคาแพงหรออนตราย ทำาใหครมเวลามากขนในการชวยเหลอผเรยนทประสบปญหา 1.8 เขาถงกลมเปาหมายไดในวงกวาง ลดชองวางระหวางผเรยนในเมองและชนบท เพราะสามารถสงโปรแกรมบทเรยนไปยงทกสถานททมเครองคอมพวเตอรได หรอในชนบททหางไกลกสามารถสงไปยงศนยกลางของชมชนตางๆ

ภาพท 2 บทบาทสอมลตมเดยเพอการเรยนร

มลตมเดยเพอการสอสารการศกษา

2. คณลกษณะของความสำาคญของมลตมเดยเพอการเรยนร

ในการผลตมลตมเดยเพอเปนสอประกอบการพดการนำาเสนอนน เนนการออกแบบสอดวยรปแบบท

หลากหลาย ผสมผสานขอความ ภาพนง กราฟก ภาพเคลอนไหว เสยง วดทศน เขาดวยกนเพอใหนาสนใจ นา

ตดตาม และงายตอการสอความหมาย หากใชประกอบการบรรยายของครผสอนกจะจะทำาหนาทชวยขยาย

เนอหาการบรรยายใหสามารถเขาใจไดชดเจนขน สวนการผลตในรปแบบบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรดวย

ตนเองนนจะออกแบบการนำาเสนอเนอหาและกจกรรมในบทเรยนตามหลกทฤษฏการเรยนร เนนใหบทเรยนม

ลกษณะทโตตอบมปฏสมพนธกบผใชหรอผเรยนมากขน มการใชงานทงาย สะดวก และเหมาะสมกบลกษณะของ

ผเรยน

ถนอมพร เลาหจรสแสง (2541) ไดกลาวถงคณลกษณะสำาคญของบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน

(Computer-assisted Instruction: CAI) ซงเปนมลตมเดยเพอการเรยนรรปแบบหนงทไดรบความนยมอยาง

มากในอดตและยงคงมการศกษาและพฒนาอยางตอเนองมาจนถงปจจบน คณลกษณะดงกลาวถอเปนหลกการ

พนฐานทสามารถนำามาใชเปนเกณฑเบองตนทจะพจารณาวาสอใดเปนหรอไมเปนมลตมเดยเพอการเรยนร ซง

แบงออกเปน 4 ประการ (4Is) ไดแก

2.1 Information บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรจะประกอบดวยขอมลสารสนเทศทไดรบการเรยบ

เรยงแลวเปนอยางด มประโยชนและตรงตามความตองการของผเรยน ทำาใหผเรยนเกดการเรยนรหรอไดรบทกษะ

ตามวตถประสงคทกำาหนดไว โดยการนำาเสนอเนอหาในรปแบบตางๆ เปนไปลกษณะทางตรงหรอทางออมกได

ภาพท 3 Information (ขอมลสารสนเทศ)

2.2 Individualization บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรสามารถตอบสนองความแตกตางระหวาง

บคคล ซงเกดจากเพศ อาย บคลกภาพ สตปญญา ความสนใจ พนฐานความรทแตกตางกนไป บทเรยนควรม

ความยดหยนมากพอทผเรยนจะมอสระในการควบคมการเรยนของตน รวมทงการเลอกรปแบบการเรยนทเหมาะ

สมกบตนได คนเกงคนออนกเรยนรไดไมตางกน

บทเรยนมลตมเดย

2.3 Interaction บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรการโตตอบปฏสมพนธระหวางผเรยนกบโปรแกรมบทเรยน โดยอาศยการคลกเมาสทสวนตางๆในหนาจอ หรอการพมพขอความลงไป เพอใหผเรยนรสกวาตนเองมสวนรวมกบบทเรยน ไมใชแคดตามเนอหาทเลนไปเรอยๆ เหมอนการชมวดทศน บทเรยนมลตมเดยทออกแบบมาอยางดจะตองเอออำานวยใหเกดการโตตอบระหวางผเรยนกบโปรแกรมอยางตอเนองและตลอดทงบทเรยน การอนญาตใหผเรยนเพยงแตคลกเปลยนหนาจอไปเรอยๆ ทละหนา ไมถอวาเปนปฏสมพนธทเพยงพอสำาหรบการเรยนร แตตองมการใหผเรยนไดใชเวลาในสวนของการสรางความคดวเคราะหและสรางสรรคเพอใหไดมาซงกจกรรมการเรยนนนๆ ในปจจบนความหมายของปฏสมพนธครอบคลมไปถงปฏสมพนธตดตอสอสารระหวางผเรยนดวยกน หรอผเรยนกบผสอน ผานระบบเครอขายคอมพวเตอร

ภาพท 4 Interaction (การปฏสมพนธของบทเรยน)

2.4 Immediate Feedback บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรมการใหผลปอนกลบโดยทนทหลงจากผเรยนมปฏสมพนธกบบทเรยน เชน การกลาวตอนรบหลงจากทผเรยนพมพชอของตนเองลงไปในหนาลงทะเบยน การเฉลยคำาตอบหลงจากทำาแบบฝกหดหรอแบบทดสอบ เปนตน ซงถอเปนการเสรมแรงอยางหนงทชวยกระตนใหผเรยนอยากทจะเรยนร การใหผลปอนกลบเปนสงททำาใหมลตมเดยเพอการเรยนร แตกตางไปจากมลตมเดยสวนใหญ ซงไดมการนำาเสนอเนอหาเกยวกบเรองราวของสงตางๆแตไมไดมการประเมนความเขาใจของผเรยนไมวาจะอยในรปแบบของการทดสอบ แบบฝกหด หรอการตรวจสอบความเขาใจในรปแบบใดรปแบบหนง จงทำาใหมลตมเดยเหลานนถกจดวาเปนมลตมเดยเพอการนำาเสนอ (Presentation Media) ไมใชมลตมเดยเพอการเรยนร (Multimedia For Leaning) อยางแทจรง

3. ลกษณะของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรทด

แฮนนาฟน และ เพค (Hannifin and Peck, 1988 อางถงใน สขเกษม อยโต, 2540) ไดกลาวถงลกษณะของบทเรยนคอมพวเตอรทดไว 12 ประการ ซงสามารถใชเปนแนวคดในการพจารณาลกษณะทเหมาะสม ของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร ดงตอไปน

มลตมเดยเพอการสอสารการศกษา

3.1 บทเรยนทดควรสรางขนตามวตถประสงคของการสอน เพอใหผเรยนมความร และทกษะ ตลอดจนทศนคตตามทผสอนกำาหนดไว โดยตวผเรยนเองสามารถประเมนผลไดวาบรรลวตถประสงคแตละขอหรอไม 3.2 บทเรยนทดควรเหมาะสมกบลกษณะผเรยน สอดคลองกบระดบความร ความสามารถพนฐานของผเรยน ไมยากหรองายเกนไป 3.3 บทเรยนทดควรมปฏสมพนธกบผเรยนใหมากทสด การเรยนจากบทเรยนคอมพวเตอรควรมประสทธภาพมากกวาการเรยนจากหนงสอ เอกสาร ตำาราตางๆ เพราะสามารถสอสารกบผเรยนได 2ทาง (Tow Way Communication) 3.4 บทเรยนทดควรมลกษณะเปนการเรยนการสอนรายบคคล โดยผเรยนสามารถเรยนหวขอทตนเองตองการและขามบทเรยนทตนเองเขาใจแลวได แตถาเรยนไมเขาใจกสามารถเลอกเรยนซอมเสรมจากขอแนะนำาของคอมพวเตอรได 3.5 บทเรยนทดควรคำานงถงความสนใจของผเรยน ควรมลกษณะเราความสนใจตลอดเวลา เพราะจะทำาใหผเรยนเกดความกระตอรอรนทจะเรยนอยเสมอ 3.6 บทเรยนทดควรสรางความรสกในทางบวกกบผเรยน ควรใหผเรยนเกดความรสกเพลดเพลนเกดกำาลงใจและควรหลกเลยงการลงโทษ 3.7 บทเรยนทดควรมการแสดงผลปอนกลบไปยงผเรยนใหมาก โดยเฉพาะการแสดงปอนกลบในทางบวกจะทำาใหผเรยนชอบและไมเบองาย 3.8 บทเรยนทดควรเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทางการเรยนการสอนบทเรยนควรปรบเปลยนใหงายตอกลมผเรยน เหมาะสมกบการจดตารางเวลาเรยน สถานทตดตงเครองเหมาะสม และควรคำานงถงการใสเสยง ระดบเสยงหรอดนตรประกกอบควรใหเปนทดงดดความสนใจของผเรยน 3.9 บทเรยนทดควรมการประเมนผลปฏบตของผเรยนอยางเหมาะสม ควรหลกเลยงคำาถามทงายและตรงเกนไป ควรหลกเลยงคำาหรอขอความในคำาถามทไมมความหมาย การเฉลยคำาตอบควรชดเจนไมคลมครอและไมกอใหเกดความสบสน 3.10 บทเรยนควรใชคณลกษณะของคอมพวเตอรอยางชาญฉลาด ไมควรเสนอบทเรยนในรปแบบตวอกษรเพยงอยางเดยว ควรใชสมรรถนะของคอมพวเตอรอยางเตมท เชน การเสนอดวยภาพเคลอนไหวผสมตวอกษร หรอใชแสงเสยง เนนคำาสำาคญทวลตางๆ เพอขยายความคดของผเรยนใหกวางไกลยงขน 3.11 บทเรยนทดตองอยบนพนฐานของการออกแบบการสอน ซงประกอบดวย การตงวตถประสงคของบทเรยน การสำารวจทกษะทจำาเปนตอผเรยน การจดลำาดบขนตอนของการสอนอยางเหมาะสม มแบบฝกหดอยางพอเพยง มการวดและแสดงผลปอนกลบใหผเรยนไดทราบ และใหมการประเมนผลการเรยนรขนสดทาย เปนตน 3.12 บทเรยนทดควรมการประเมนทกแงมม ไมวาจะเปน การประเมนคณภาพดานเนอหาของบทเรยน การประเมนคณภาพดานการออกแบบ การประเมนผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน รวมทงการประเมนทศนคตของผเรยนเปนตน

4. รปแบบของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร

เมอพจารณารปแบบการนำามลตมเดยมาใชในการเรยนการสอนจะพบวา มลตมเดยเพอการนำาเสนอทใชเปนสอประกอบการบรรยายของผสอนนนยงไมถอวาเปนรปแบบมลตมเดยเพอการเรยนรอยางแทจรง แม

บทเรยนมลตมเดย

จะใชคณลกษณะของมลตมเดยในการนำาเสนอเนอหา แตกจกรรมการเรยนการสอนยงตองพงพาผสอนเปนผดำาเนนการ ผสอนยงเปนแหลงของความรและทำาหนาทถายทอดความรนนไปยงผเรยนดวยตนเอง โดยทผเรยนไมจำาเปนตองขวนขวายเพมเตมและรบขอมลไปตามลำาดบทผสอนสงมา ซงไมสอดคลองกบแนวคดของมลตมเดยเพอการเรยนรทเนนใหผเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเองและพงพาผสอนนอยลง โดยผสอนตองเปลยนบทบาทจากการทำาหนาทสอนมาเปนผกำากบความร (Director The Knowledge) ทสามารถใชการผสมผสานทหลากหลายของสอเพอสรางสรรคเนอหาบทเรยนทจะใหความร และถายทอดไปสผเรยนผานชองทางตางๆ เพอใหผเรยนสามารถเกดกระบวนการเรยนรไดดวยตนเอง นนมลตมเดยปฏสมพนธจงเปนรปแบบทเหมาะสมทสดในการนำามาใชมลตมเดยเพอการเรยนรดวยตนเอง ซงวธทนยมใชคอ การบรรจโปรแกรมลงในแผน CD-ROM และการบรรจโปรแกรมบทเรยนไวในระบบเครอขายแลวใหผเรยนศกษา Online ผานเวบ โดยทง 2 วธมขอด ขอจำากดแตกตางกน นโอและนโอ (Neo & Neo 2001) ไดทำาการศกษาเกยวกบรปแบบของมลตมเดยเพอการเรยนร และไดเสนอแบบจำาลองกรอบแนวคดในการนำามลตมเดยปฏสมพนธไปใชในการเรยนการสอนโดยแสดงใหเหนวา มลตมเดยปฏสมพนธ (Interactive multimedia content) เกดจากการผสมผสานของเนอหาบทเรยนของครผสอน (Teacher’s educational content) กบเทคโนโลยมลตมเดย (Technology & Multimedia) ทสามารถสงตอไปยงนกเรยนใน 3 รปแบบ คอ 4.1 มลตมเดยแบบครเปนศนยกลาง (Teacher-Centered Mode) รปแบบแรก ครจะเปนผควบคมขอมลเนอหาทนกเรยนจะไดรบรวมทงปรมาณของขอมลทจะเผยแพรไปยงนกเรยน รปแบบนประกอบดวยการนำาเสนอ (Presentation) และการสาธต (Demonstrations) ขอมลโดยนกเรยนสามารถจดจำาและระลกขอมลเหลานนไดดวยการฝกฝนและปฏบต (Drills and Practices) รวมทงการสอนเนอหา (Tutorials) ดวยปฏสมพนธขนสง ซงโปรแกรมมลตมเดยรปแบบนสามารถบรรจลงในแผน CD-ROM/ DVD-ROM และสงไปยงผเรยน โดยนกเรยนจะเปดโปรแกรมและปฏบตตามทครบรรยายในเครองคอมพวเตอรของพวกเขาเอง

ภาพท 5 ลกษณะการเรยนการสอนทเนนครเปนศนยกลาง

4.2 มลตมเดยแบบนกเรยนเปนศนยกลาง (Student-Centered Mode) รปแบบนนกเรยนจะสราง

ความรของพวกเขาขนมาเองและนำาประสบการณทเกดขนจรงไปสกระบวนการเรยนร โดยทครจะทำาหนาทเปน

มลตมเดยเพอการสอสารการศกษา

ผอำานวยความสะดวก บทเรยนสามารถบรรจลงในเวบและสงผานอนเตอรเนต นกเรยนจะมอสระในการเรยน

ตามเวลาและอตราความกาวหนาของตน ดงนนรปแบบการเรยนรปแบบนจงเนนนกเรยนเปนศนยกลาง โดยสอ

มลตมเดยจะถกใชประโยชนในการดแลกระบวนการกลมและลกษณะการเรยนรเชงรก (Active Learning) อยาง

เชน วธการเรยนรรวมกนแบบ Collaborative รปแบบนถอเปนการรระดบสง ทสนบสนนใหผเรยนสามารถ

ประเมนตนเอง (Self-accessed) และควบคมการเรยนรดวยตนเอง (Self-directed Leaning)

ภาพท 6 การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง

4.3 มลตมเดยแบบผสมผสาน รปแบบผสมผสานน มความยดหยนในการมสวนรวมทงวธการสอน

โดยครผสอนและการใหนกเรยนสามารถเรยนรดวยตนเอง ครจะเขาไปมบทบาทในสวนทคดวานาจะชวยเพม

หรอพฒนากระบวนการการเรยนรของนกเรยน บทเรยนมลตมเดยรปแบบนสามารถนำาเสนอผานดาวเทยมหรอ

เทคโนโลยสำาหรบการศกษาทางไกล โดยทนกเรยนเรยนรดวยตนเองผานสอตามเวลาและอตราความกาวหนา

ของตนเอง และสามารถมปฏสมพนธแบบ Real-time กบครเพอผานชองทางการสอสารทางไกล เชน Video-

conferencing หรอ Chat เปนตน

4.4 มลตมเดยแบบนำาเสนอเนอหา (Tutorials) มลตมเดยรปแบบนเปนรปแบบทนยมพฒนามาก

ทสด เนองจากความเชอวาคณลกษณะของคอมพวเตอรมลตมเดยนาจะเปนสอทชวยใหการเรยนการสอนม

ประสทธภาพใกลเคยงกบการเรยนในชนเรยน โดยจะทำาหนาทเสมอนครผสอนในหองเรยนหรอเปนบทเรยนทใช

นำาเสนอเนอหา ซงเนอหานนอาจเปนเนอหาใหมทผเรยนไมเคยศกษามากอนเลย หรออาจเปนการทบทวนเนอหา

เดมทไดศกษาจากชนเรยนปกตแลวกได

การนำาเสนอเนอหาบทเรยนจะถกออกแบบอยางมโครงสรางทชดเจนเปนหมวดหมหรอเปนบทๆ

และนำาเสนอในลกษณะผสมผสานขอความ ภาพหรอเสยงเพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ

พรอมๆ กบการหาวธแนะนำาหรอชวยเหลอผเรยนเพอใหบรรลวตถประสงคของการเรยนนอกจากนบทเรยนอาจ

ทำาหนาทในการประเมนผลการเรยนรโดยการทดสอบผเรยนดวยคำาถามแบบตางๆพรอมทงบนทกคำาตอบเพอ

ประเมนผลวาผเรยนเกดผลสมฤทธทางการเรยนแลวหรอไม ซงขนอยกบคำาตอบของนกเรยนวามความรความ

เขาใจในเนอหาทสอนมากนอยเพยงใด คอมพวเตอรกจะตดสนใจวาผเรยนควรจะเรยนเนอหาสวนตอไป หรอควร

จะมการทบทวนเนอหาทเพงเรยนมา รวมทงอาจใหมการสอนซอมเสรมใหกบผเรยน

บทเรยนมลตมเดย

5. สวนประกอบของบทเรยนมลตมเดย

โดยทวไปมลตมเดยประกอบสอการรบรในรปแบบตางๆ ดงน 5.1 วดทศน (Video) เปนสออกรปแบบหนงทนยมใชกบมลตมเดยเนองจากสามรถแสดงผลไดทงภาพเคลอนไหว และเสยงไปพรอมกน ทำาใหเกดความนาสนใจในการนำาเสนอ แตเดมการนำาวดทศนเขามาใสงานมลตมเดยมขอจำากดหลายอยาง เชน ขนาดของไฟลทมขนาดใหญซงเปลองพนท และอาจทำาใหเกดการกระตกเวลาแสดงภาพ แตดวยเทคโนโลยในปจจบนทำาใหสามารถบบอดขนาดไฟลใหเลกลงดวยความคมชดเหมอนเดม และประสทธภาพของเครองคอมพวเตอรทสงขนทำาใหลดการกระตกลงไดรปภาพท 11วดทศน (Video) 5.2 เสยง (Sound) หมายถง เสยงซงบนทกและเกบไวในรปแบบดจทล ทสามารถนำามาเลนซำาได การใชสยงในมลตมเดยกเพอนำาเสนอขอมลเชน เสยงพด เสยงบรรยาย ประกอบขอความหรอภาพ หรอสรางความนาสนใจใหมากขนเชน การใชเสยงเพลงบรรยาย เสยงประกอบ (Sound Effect) ใหตนเตนเราใจเปนตน 5.3 ตวอกษร (Text) รวมทงตวเลขและสญลกษณประกอบพนฐานของมลตมเดย ซงมรปแบบ ขนาด และสทมมากมาย โดยทมาของตวอกษรอาจไดมาจากการพมพจากการสแกนมาหรอสรางเปนภาพขนมาดวยโปรแกรมคอมพวเตอร และลกษณะของตวอกษรทใชในเชองโยงไปสขอมลอนๆ ซงเรยกวา Hypertext 5.4 ภาพนง (Still Images) ไดแกภาพทไมมการเคลอนไหว ซงมความสำาคญตอมลตมเดยมากเพราะสามารถถายทอดความหมายไดดกวาขอความหรอตวอกษร ภาพนงสามารถผลตไดหลายวธ เชน ภาพทไดจากการถายภาพ ภาพหลายเสนและกราฟกทไดจากการวาดดวยมอหรอโปรแกรมคอมพวเตอร ภาพทไดจากการสแกน เปนตน

ภาพท 7 ภาพนง (Still Images)

5.5 ปฏสมพนธ (Interactive) หมายถง การทผใชสามารถโตตอบสอสารกบโปรแกรมมลตมเดยได ไมวาจะเปนการเลอกดขอมลทสนใจ หรอการสงงานใหโปรแกรมแสดงผลในรปแบบทตองการ โดยผใชสอสารผานอปกรณพนฐาน เชน การคลกเมาส การกดแปนพมพหรออปกรณขนสง เชนการสมผสหนาจอการสงงานดวยเสยง เปนตน ในขณะทโปรแกรมสอสารกลบมาดวยการแสดงผลทางหนาจอหรอเสยงผานลำาโพง เปนตน

ซงองคประกอบขอนนบเปนคณลกษณะสำาคญทมอยเฉพาะในมลตมเดยปฏสมพนธ

มลตมเดยเพอการสอสารการศกษา

5.6 ภาพเคลอนไหว (Animation) หมายถง การนำาภาพกราฟกมาทำาใหเคลอนไหว เชนการเคลอนท

ของรถยนต การกอกำาเนดของฝน การเปลยนของเปลอกโลก เปนตน ซงเหมาะกบการนำาเสนอเนอหาขอมลท

ตองการใหเหนขนตอน หรอการเปลยนแปลง การสรางภาพเคลอนไหวนนมตงแตการสรางภาพอยางงายโดยใช

หลายเสนธรรมดาจงถงการสรางเปนภาพ 3มตเพอใหเหนรายละเอยดไดอยางชดเจน

มลตมเดยทสมบรณควรมสวนประกอบดงกลาวทงหมดเขามาผสมผสานกนอยางครบถวนและ

ลงตวแตไมใชวามลตมเดยทจะตองเปนมลตมเดยเตมรปแบบเทานน บางครงการมแคขอความกบภาพกอาจเพยง

พอแลวตอการเปนมลตมเดยทมประสทธภาพได

6. โครงสรางของบทเรยนมลตมเดย

ภายในบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรแตละเรองจะมโครงสรางและสวนประกอบตางๆททำาหนาท

สงเสรมกระบวนการเรยนรภายในตวผเรยน บทเรยนแตละเรองอาจมความแตกตางกนทงโครงสรางหรอแคสวน

ประกอบบางสวนในบทเรยน ทงนขนอยกบเนอหาและกจกรรมทผสอนหรอผพฒนาบทเรยนออกแบบไว ในบท

นจะกลาวถงโครงสรางของบทเรยน รวมทงสวนประกอบทวๆไปทอยภายในเพอใหเขาใจลกษณะของบทเรยน

มลตมเดยเพอการเรยนรไดชดเจนยงขน

บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรนน สามารถแบงโครงสรางภายในบทเรยนออกได 2 ลกษณะใหญๆ

คอ บทเรยนทมโครงสรางแบบเสนตรง และบทเรยนทมโครงสรางแบบไมเปนเสนตรง

6.1 โครงสรางแบบเสนตรง โครงสรางแบบเสนตรงนเปนการจดโครงสรางของบทเรยนตามลำาดบ

ความคดทผสอนหรอผพฒนาบทเรยนเหนวาควรจะใหผเรยนเรยนอยางไร หวขอใดควรเรยนกอนเรยนหลง การนำา

เสนอเนอหาและแบบฝกจะนำาเสนอเรยงตอกนไปเปนลำาดบขนไปตามทโปรแกรมกำาหนดสวนใหญโครงสรางแบบ

นมกใชกบเนอหาทตองเรยนเรองหนงใหเขาใจกอนแลวจงจะเรยนอกเรองหนงได เชนตองเรยนการบวกเลขให

เขาใจกอนแลวจงเรมเรยนการลบ การคณ และการหาร ตามลำาดบ หรอเนอหาทมปรมาณนอย สามารถเรยนจบ

ไดภายในไมกเฟรม

ภาพท 8 โครงสรางแบบเสนตรง

เมอเขาสบทเรยนแลวผเรยนจะศกษาหนาจอเนอหาตางๆ เปนลำาดบ จากงายไมหายากตงแตเรม

ตนจนจบ อาจมการประเมนการเรยนรโดยการแทรกหนาจอคำาถามหรอแบบฝกหดเปนชวงสนๆ ทงนเพอใหเกด

ความแนใจวาผเรยนเขาใจเนอหาในหนาจอแรกกอนทจะศกษาในหนาจอตอไป โครงสรางแบบเสนตรงน จะไม

คอยตอบสนองความแตกตางระหวางบคคล เนองจากผเรยนทกคนจะศกษาเนอหาและทำาแบบฝกหดเปนลำาดบ

ขนตอนเดยวกนทงหมด บทเรยนแบบเสนตรงจะไมเปดโอกาสใหผเรยนเลอกเรยนเนอหาเองได เชน ผเรยนไม

บทเรยนมลตมเดย

สามารถขามเนอหาหรอการทำาแบบทดสอบไปได หรออยากจะยอนกลบไปทำาใหมกไมได ขอจำากดดงกลาวน

ทำาใหการสรางบทเรยนแบบเสนตรงไมไดรบความนยมในปจจบน (สกร รอดโพธทอง, 2546)

6.2 โครงสรางแบบไมเปนเสนตรง โครงสรางแบบนมชอเรยกอกอยางหนงวาโครงสรางแบบสาขา

(Branching Structure) เปนการจดโครงสรางทไมบงคบผเรยน โดยใหความยดหยนในการเลอกรปแบบการ

เรยน และกจกรรมการเรยนมากขน ผเรยนสามารถเลอกศกษาเนอหาและกจกรรมในบทเรยนไดหลากหลายวธ

ตามความสนใจหรอความตองการของตน จะเลอกเรยนไปตามลำาดบหรอเลอกเรยนหวขอหรอเนอหาใดกอนหลง

ได หรอแมแตจะขามไปไมศกษากได

ภาพท 9 โครงสรางแบบไมเปนเสนตรง

ในการกำาหนดเสนทางการเรยน ผเรยนอาจทดสอบพนความรตนเองดวยขอสอบวดระดบความ

ร เพอกำาหนดเสนทางการศกษาเนอหาใหเหมาะสมกบระดบความรของตน ผเรยนทมระดบความรเดมสงอาจ

กาวกระโดดเนอหาบางสวนทไมจำาเปนไปได ในขณะทผเรยนทมระดบพนความรตำาอาจตองศกษาเนอหาแสดง

ผลปอนกลบทหลากหลายรปแบบ เพอกระตนใหผเรยนไดคดคนแสวงหาหนทางทจะไปสจดหมายปลายทางท

คาดหวงไวได บทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนรสวนใหญมกใชโครงสรางแบบนเนองจากเหมาะกบบทเรยนทม

ปรมาณเนอหามาก และแบงเนอหาเปนหมวดหมอกทงสรางความยดหยนใหแกผเรยน เพอไมใหผเรยนรสกวา

ถกบบบงคบมากเกนไป จนอาจทำาใหเบอหนายการเรยนได

7. สวนประกอบในบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร

ภายในบทเรยนมลตมเดยทเนนการเรยนรดวยตนเอง จะประกอบดวยสวนยอยททำาหนาทแตกตาง

กน ซงโดยทวไปสามารถแบงออกไดเปนสวนตางๆ ดงน

7.1 สวนนำา (Title) เปนสวนทนำาเสนอชอเรองของบทเรยนนนๆ ซงเปนสวนแรกของบทเรยนทจะ

สรางความนาสนใจ และกระตนใหผเรยนตดตามบทเรยน มกออกแบบใหนาสนใจดวยภาพเคลอนไหว กราฟก

ส เสยง ผสมผสานกนและนำาแสนอในเวลาอนสน กระชบและตรงจด เพอเรงเราความสนใจของผเรยนและเกด

ความกระตอรอรนทจะเรยนร

มลตมเดยเพอการสอสารการศกษา

ภาพท 10 สวนนำา (Title)

7.2 สวนชแจงบทเรยน (Introduction) เปนสวนทแจงใหผเรยนทราบถงวธการใชบทเรยนการควบคม

บทเรยน เชน การใชงานปมควบคมตางๆการใชแปนพมพ การใชเมาส การออกจากโปรแกรม เปนตน ซงเปนสง

จำาเปนทควรชแจงใหผเรยนเกดความเขาใจและมนใจในการใชโปรแกรมบทเรยนและเครองคอมพวเตอรกอนท

เรมเขาสการศกษาเนอหาในบทเรยน

ภาพท 11 สวนชแจงบทเรยน (Introduction)

7.3 วตถประสงค (Objective) ในสวนนไดกำาหนดไวใหผเรยนไดทราบความคาดหวงของบทเรยน

หรอพฤตกรรมของผเรยนจะแสดงออกเมอสนสดบทเรยน โดยระบเปนวตถประสงคเชงพฤตกรรมตามหลกการ

เรยนร จงถอวาวตถประสงคมความสำาคญมาก เนองจากเปนเปาหมายทบทเรยนกำาหนดไวใหผเรยนไขวควาให

บรรลตามเปาหมายนน จำานวนขอของวตถประสงคขนอยกบปรมาณของเนอหาทไดวเคราะหมาแลวตงแตขน

ตอนแรกๆ

บทเรยนมลตมเดย

การนำาเสนอวตถประสงคเชงพฤตกรรมในสวนน อาจนำาเสนอครงละขอ หรเสนอครงเดยวครบทกกได

แตไมควรใชเวลาในขนตอนนมากนก

7.4 รายการใหเลอก (Main Menu) เปนสวนทแสดงหวขอเรองยอยๆทงหมดทมอยในบทเรยนเพอ

ใหผเรยนเลอกเรยนตามลำาดบกอนหลงหรอเลอกเรยนตามความสามารถของตนเอง (ถาบทเรยนเปดโอกาสให

เลอก) สวนนประกอบดวยเฟรมขอความเพยงเฟรมๆเดยวโดยมรายการใหเลอกดวยวธการตางๆ เชนปอนตวเลข

หรอตวอกษร เลอกแทบแสดง คลกเมาส หรอวธการอนๆ ในกรณทบทเรยนมเพยงหวเรองเดยว หรอไมมหวขอ

ยอยๆกไมตองมรายการใหเลอกน

ภาพท 12 รายการใหเลอก (Main Menu)

การนำาเสนอในสวนนอาจนำาเสนอในลกษณะของ Learning Map กไดซงหมายถงการแสดงหวเรอง

ยอยในลกษณะของไดอะแกรม เชน บลอกไดอะแกรม แสดงรายชอของหวเรองยอยทงหมดในรปของความ

สมพนธทตอเนองกนเพอใหผเรยนทราบถงความสมพนธของหวเรองทงหมด

7.5 แบบทดสอบกอนบทเรยน (Pretest) เปนสวนทมความสำาคญสวนหนงในการประเมนความร

ความสามารถของผเรยนในขนตน กอนทเรมเรยนวามพนฐานเพยงพอหรอไม หรอมอยในระดบใด ทงนขนอยกบ

ผออกแบบบทเรยนวาจะนำาผลการทดสอบไปใช อยางไร หรอไม เชน นำาไปใชการจดลำาดบการเขาสบทเรยน ผ

ทไดคะแนนทดสอบในคอนขางดอาจขามบทเรยนบางสวนแลวไปเรยนในเนอหาสวนทยาก ขน ในตรงกนขาง

หากผลทดสอบของผเรยนคนใดไดคะแนนตำากวาเกณฑอาจถกตดสทธไมใหเรยนหรอใหเรยนตงแตตนบทเรยน

กได

แบบทดสอบทนยมใชควรเปนแบบทตรวจวดงายและแปรผลเปนคะแนนไดสะดวก เชน แบบ

เลอกตอบ แบบถกผด แบบจบค บางกรณอาจใชแบบเตมคำาสนๆกไดขนอยกบลกษณะและวตถประสงคของผ

ออกแบบบทเรยน

การพจารณาวาควรมแบบทกสอบกอนบทเรยนนนหรอไมนน ขนอยกบผออกแบบบทเรยนและ

ลกษณะเนอหาวชาทวไปๆ อาจจะไมตองมแบบทดสอบกอนบทเรยนกได

มลตมเดยเพอการสอสารการศกษา

ภาพท 13 แบบทดสอบกอนบทเรยน (Pretest)

7.6 เนอหาบทเรยน (Information) สวนนนบวาเปนสวนสำาคญและใชเวลามากกวาสวนอนๆ เปน

สวนทนำาเสนอเนอหาใหมแกผเรยน ตามหลกการนำาเสนอเนอหาใหมของ Robert Gagne ไดเสนอแนะวาควร

ใชวธการนำาเสนอดวยภาพประกอบขอความ โดยใชคำาถามสรางสรรคบทเรยนและเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวม

ในการทำากจกรรมตางๆ ทบทเรยนกำาหนดไว

ภาพท 14 เนอหาบทเรยน (Information)

สวนประกอบของเนอหาบทเรยนจำาแนกได 3 สวน คอ เนอหาใหม (Information) เฟรมชวยเหลอ

(Help Frame) และสอประกอบ (Performance Aids ) ในสวนของเนอหาใหมของบทเรยน จะนำาเสนอเปนเฟรมๆประกอบดวยขอความสนๆโดยพยายามใชภาพแทนคำาพดหรออธบายใหมากทสด ทงภาพจรง ภาพ 2 มต ภาพ 3 มต ภาพเคลอนไหวหรอกราฟกนอกจากนการนำาเสนอเนอหาใหมยงตองยดหลกการเรยนรรายบคคลไดแก

บทเรยนมลตมเดย

7.6.1 การตรวจปรบเนอหา (Feedback) เกดจากคำาถามทใชระหวางการนำาเสนอเนอหาเพอดำาเนนบทเรยนไปตามแนวทางทกำาหนดไว

ภาพท 15 การทดสอบระหวางเรยน

7.6.2 การเสรมแรง (Reinforcement) เปนองคประกอบหนงทนำาเสนอบทเรยนเพอเสรมกำาลงใจใหกบผเรยนและสนใจตดตามบทเรยนภายหลงจากทผเรยนโตตอบกบบทเรยน โดยการนำาเสนเอในสวนนอาจ

จะใชคำาพดเชน ถก/ผด ใชรปภาพ/กราฟก หรอใชคะแนนกได

ภาพท 16 การเสรมแรง (Reinforcement)

7.6.3 การสรปเนอหา (Summary) เปนสวนทมความสำาคญยง ซงใชสรปเนอหาหลงจากทไดมการนำาเสนอเนอหาในแตละสวนๆเพอสรปประเดนใหผเรยนจดจำาเนอหาในสวนนนไปใชงานตอไป เพอใหการตรวจปรบเนอหาระหวางการนำาเสนอเนอหาใหม สามารถตอบสนองการเรยนรอยางไดผลควรมเฟรมชวยเหลอเพอแนะแนวทางการเรยนรหรอเฉลยคำาตอบใหผเรยนทราบในกรณทผเรยนทำา

มลตมเดยเพอการสอสารการศกษา

ไมได เขาใจคลาดเคลอน หรอตอบคำาถามผด เพอปรบความรความเขาใจกอนทจะเขาสเนอหาชวงตอไป ทงนขนอยกบผออกแบบบทเรยนวาจะตดสนใจชวยเหลออยางไร นอกจากนยงควรมสอประกอบเพอแนะแนวทางการเรยนร เชนกรณทผเรยนประสบปญหาในการเรยน เชนตอบคำาถามไมไดผออกแบบบทเรยนอาจจะกำาหนดสอประกอบอยางอน เชนในเนอหาเพมเตมอาจจะใชสออยางอนๆ ชวยเหลอและแนะแนวทาวการเรยนของผเรยน 7.7 แบบทดสอบทายบทเรยน (Posttest) เปนสวนทอยถดจากสวนเนอหามไวเพอตรวจวดผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน เพอตรวจวดและประเมนผลวาผเรยนบรรลตามวตถประสงคทตงไวหรอไม เพยงใด ถาไมผานเกณฑทกำาหนดไวอาจจะออกแบบใหไปเรยนซำาในสวนททำาแบบทดสอบไมได หรอกลบไปสรายการใหเลอกใหม เชนเดยวกบแบบทดสอบกอนเรยนทนยมใชแบบทดสอบชนดเลอกตอบ เนองจากการแปรผลเปนคะแนนทำาไดงายกวา

วตถประสงคหลกของแบบทดสอบทายบทเรยนคอ ใชเพอวดผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน

หลงจากทไดศกษาเนอหาผานไปแลว นอกจากนยงใชประเมนคณภาพของบทเรยนตามหลกสถตทนยมหาคณภาพ

ของบทเรยนโดยการเปรยบเทยบระหวางผลคะแนนสอบระหวางบทเรยนและผลการทดสอบทายบทเรยนของ

ผเรยน ดงนนบทเรยนมลตมเดยควรมแบบทดสอบทายบทเรยน

8. ขอจำากดของบทเรยนมลตมเดยเพอการเรยนร

แมบทเรยนมลตมเดยจะมคณลกษณะทเออตอการเรยนรทด แตในทางปฏบตโดยเฉพาะในแวดวงการ

ศกษาไทย ยงพบวามขอจำากดอยดงน

8.1 บทเรยนมลตมเดยทมคณภาพในปจจบนนบวายงนอย เนองจากผผลตสวนใหญไมไดคำานงถง

หลกการเรยนรและออกแบบทเหมาะสมอกทงสวนใหญเปนการผลตดวยตนเองโดยนำาเนอหาทตนถนดหรอจาก

หนงสอมาสรางเปนโปรแกรมและนำาไปใชกบกลมเปาหมาย ขาดกระบวนการประเมนคณภาพและปรบปรงแกไข

จงทำาใหไมมประสทธภาพตอการเรยนรของผเรยนเทาทควร

8.2 การพฒนาบทเรยนมลตมเดยทมคณภาพเปนงานทตองใชระยะเวลา งบประมาณและทมงานทม

ทกษะความรความสามารถในหลายดาน สถาบนการศกษาขนาดใหญอาจมความพรอม แตในโรงเรยนขนาดเลก

โดยเฉพาะตางจงหวด แมวาราคาของเครองคอมพวเตอรและคาใชจายอนๆทเกยวของจะลดลงมากแลวกตาม

แตกยงขาดแคลน อกทงบคลากรกนอย ลำาพงครผสอนเพยงคนเดยวคงยากทจะทำาไดเนองจากมภาระทางการ

เรยนการสอนมากมายทตองรบผดชอบ ฉะนนการสนบสนนจากสวนกลางควรกระจายไปสระดบภมภาคทงงบ

ประมาณ อปกรณ หรอการฝกอบรมใหความรความเขาใจโดยสงเสรมใหครในโรงเรยนทำางานกนเปนทมตาม

ความสามารถและความถนดของตนเองเพอใหบทเรยนทผลตออกมามคณภาพอยางแทจรงนำา

8.3 เทคโนโลยทเกยวของกบบทเรยนมลตมเดยมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวมาก โดยเฉพาะ

โปรแกรมทใชในการสรางและนำาเสนอบทเรยน ทำาใหผผลตบทเรยนมลตมเดยตองคอยตรวจสอบ เพมพนความ

รใหทนตอการเปลยนแปลงเสมอ และทสำาคญคอควรพจารณาแนวโนมในอนาคตเพอใหสอทผลตออกมาสามารถ

ใชไดในระยะเวลานาน คมคากบการผลต

8.4 แมในขณะนหนวยงานจะใหความสำาคญสนบสนนการพฒนาบทเรยนมลตมเดยมาใชในหนวย

งาน แตกเปนลกษณะตางคนตางทำา ใชแตเฉพาะในหนวยงานของตนเอง หรอในสถาบนอดมศกษาบางแหง ท

บทเรยนมลตมเดย

แตละคณะมรายวชาทมเนอหาใกลเคยงกน แตกแยกการผลตออกมาทำาใหเกดความซำาซอนและสนเปลองงบ

ประมาณ ฉะนนจงควรมหนวยงานททำาหนาทประสานงานรวมกนอยางแทจรง ในการรวบรวมบทเรยนมาแลก

เปลยนใชรวมกน เพอใหคณคาตอการลงทนและเกดประโยชนในวงกวาง

8.5 แมบทเรยนมลตมเดยทมคณภาพจะชวยสงเสรมการเรยนรไดดเพยงใด แตดวยขอจำากดหลาย

เรอง เชน การใชงานทซบซอนกวาสออนๆ และตองใชรวมกบเครองคอมพวเตอร การทตองอาศยไฟฟา หรอบาง

ครงตองมระบบเครอขาย รวมถงมาตรฐานทไมแนนอนของอปกรณทใชในแตละครงแตละสถานท อาจทำาใหผใช

ไมวาจะครอาจารย หรอผเรยนรสกไมพงพอใจในการใชงาน และหนไปใชสอในรปแบบอนแทน

สรปแลวมลตมเดยโดยมากนำาไปใชเพอเพมทางเลอกใหมในการเรยน และสนองตอรปแบบการเรยน

ทแตกตางกนของผเรยน และดวยการออกแบบโปรแกรมแบบปฏสมพนธเพอใหสามารถนำาเสนอสอไดหลายชนด

ตามความตองการของผเรยน จงตอบสนองความตองการของตนเองแบบเชงรกได ซงชวยใหผเรยนไดรบ

ประสบการณตรงกอนลงมอปฏบตจรง และสามารถทจะทบทวนความรตางๆ หรอฝกเรยนซำาได สวนการใชสอ

มลตมเดยเปนสอทางการสอนจะเปนการสงเสรมการสอนทมลกษณะการสอนโดยสอประสม ซงสามารถนำาเสนอ

เนอหาลกซงกวาการบรรยายแบบปกตจงอาจกลาวไดวา มลตมเดยกลายมาเปนสอทมบทบาทสำาคญยงตอการ

เรยนการสอนในปจจบนและอนาคตขางหนา