str. 1

Pielęgnacja drzew – podstawowe zasady

Zakres: • Obowiązki posiadacza nieruchomości i wybrane przepisy prawne.

• Najważniejsze funkcje drzew w środowisku miejskim.

• Podstawowe informacje na temat budowy drzew.

• Przyczyny cięcia koron drzew.

• Rodzaje cięcia koron drzew oraz zasady ich wykonywania.

• Pora cięcia koron drzew.

• Ochrona miejsc lęgowych.

• Gatunki drzew znoszących i nie znoszących cięcia.

• Cięcie dla uzyskania form sztucznych (specyficzny rodzaj cięcia).

• Informacje jakie powinna uwzględniać oferta na przeprowadzenie pielęgnacji drzew

w zakresie przedmiotu zamówienia.

• Cięcie krzewów

1. Obowiązki posiadacza nieruchomości i wybrane przepisy prawne. Prawidłowość wykonania prac związanych z należytym utrzymaniem zieleni, ich

zakres, częstotliwość regulowana jest na gruncie nauk przyrodniczych, a ponadto zakres

możliwych zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych w obrębie koron drzew rosnących na

terenach zieleni lub zadrzewieniach, został ustawowo ograniczony.

Wszelkie zabiegi oraz cięcia pielęgnacyjne (przede wszystkim usuwanie posuszu)

i techniczne drzew i krzewów posiadacz terenu winien - nie pytając o zezwolenie -

przeprowadzić we własnym zakresie, pod warunkiem, że będą one wykonane zgodnie

z zasadami sztuki ogrodniczej i przepisami. Jeśli właściciel drzew nie posiada odpowiednich

kwalifikacji, winien zlecić te prace fachowcom.

Wyjątek stanowią tereny wpisane do rejestru zabytków, gdzie każde działanie

związane z utrzymaniem i konserwacją zieleni (zarówno pielęgnacja, jak i usuwanie drzew

i krzewów) wymaga zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a prace

konserwatorskie lub restauratorskie polegające na zabezpieczeniu, uzupełnieniu, rekonstrukcji

lub konserwacji parków zabytkowych albo innego rodzaju zorganizowanej zieleni zabytkowej

wymagają zarówno od pracowników jak i kadry kierowniczej legitymowania się odpowiednimi umiejętnościami specjalistycznymi (Dz. U. z 2004 r. Nr 150 poz. 1579 –

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KULTURY z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia

prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich

i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz

badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych):

• średnim wykształceniem w zakresie pielęgnacji zieleni albo co najmniej 12-

miesięczną praktyką zawodową przy pielęgnacji tego rodzaju zabytków – dla

pracowników technicznych,

• tytułem zawodowym magistra uzyskanym po ukończeniu wyższych studiów,

obejmujących wiadomości w tym zakresie, oraz odbytą po ukończeniu tych studiów

co najmniej 12-miesięczną praktyką zawodową przy konserwacji i pielęgnacji tego

rodzaju zabytków – dla kadry kierowniczej

str. 2

Najważniejsze przepisy zapewniające ustawową ochronę drzewom i krzewom:

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. Nr 25 z 2008 r., poz. 150 z późniejszymi zmianami – art. 127).

Art. 127. 1. Ochrona zwierząt oraz roślin polega na:

1) zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymaniu

równowagi przyrodniczej;

2) tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzęta

i roślinność funkcji biologicznej w środowisku; [...]

2. Ochrona, o której mowa w ust. 1, jest realizowana w szczególności poprzez: [...]

6) ograniczanie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni; [...]

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. nr 151, poz. 1220, z późn. zm. – art. 2, 83, 88.)

Art. 2. 1. Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym

użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: [...]

7) krajobrazu;

8) zieleni w miastach i wsiach;

9) zadrzewień. 2. Celem ochrony przyrody jest:

[...]

5) ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz

zadrzewień;

Art. 82

1a. Zabiegi w obrębie korony drzewa na terenach zieleni lub zadrzewieniach mogą obejmować wyłącznie: 1) usuwanie gałęzi obumarłych, nadłamanych lub wchodzących w kolizje z obiektami

budowlanymi lub urządzeniami technicznymi;

2) kształtowanie korony drzewa, którego wiek nie przekracza 10 lat;

3) utrzymywanie formowanego kształtu korony drzewa.”;

Art. 5. pkt 21 tereny zieleni – tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi

związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub

miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności

parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie

i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym

fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym

i przemysłowym;

Art. 83.

Usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta

miasta na wniosek:

1) posiadacza nieruchomości – za zgodą właściciela tej nieruchomości

2) właściciela urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego – jeżeli

drzewa lub krzewy zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń .

str. 3

1a. Zgoda właściciela nieruchomości o której mowa w ust. 1 pkt 1, nie jest wymagana

w przypadku wniosku złożonego przez użytkownika wieczystego nieruchomości.

1. Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do

rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków.

Art. 88.

1. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za:

1) zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niewłaściwym

wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo

urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób

szkodliwy dla roślinności;

2) usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia;

3) zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym

wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych.

Przykład kary:

Brzoza brodawkowata o obwodzie pnia 56 cm (czyli około 18 cm średnicy):

(obwód) x (stawka za 1 cm obwodu) x (współczynnik różnicujący zależny od grubości pnia)

x 3 = wartość kary

56 cm x 34,03 zł/1 cm x 2,37 x 3 = 13 549,38 zł

Bożodrzew o obwodzie pnia 110 cm (czyli 35 cm średnicy) rosnący na urządzonym terenie

zieleni:

110 x 312,22 x 3,70 x 3 x 2 = 762 441,24 zł

Na wysokość kary nie ma wpływu stan zdrowotny drzewa czy jego pokrój, jak również ewentualne stwarzanie zagrożenia. Wysokości ustalane są na podstawie sztywnych stawek

określonych przepisami prawa.

W przypadku drzew dwu lub kilkupniowych rozgałęziających się na wysokości poniżej

1,3m od ziemi usunięcie każdego pnia bez względu na grubość traktowane jest jak usunięcie

drzewa bez zezwolenia.

Ustawa o ochronie przyrody nie przewiduje obowiązku uzyskiwania uzgodnień czy

zezwoleń w zakresie wykonywania cięć koron drzew i krzewów. Posiadacz nie ma więc

ustawowego obowiązku występowania o takie zezwolenia, a organ administracji nie ma

podstaw do ich wydania. (wyjątkiem jest zieleń na terenach wpisanych do rejestru zabytków,

gdzie zarówno pielęgnacja, jak i usuwanie drzew i krzewów wymaga zezwolenia

Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).

W aktualnie obowiązującej wersji ustawy problematyka pielęgnacji drzew zawarta jest

w dwóch artykułach:

Art. 82 ust 1a – informującym o tym co mogą obejmować zabiegi pielęgnacyjne

Art. 88 ust. 1 pkt 3 - informującym o możliwości naliczenia prze wójta, burmistrza,

prezydenta miasta, administracyjnej kary pieniężnej za zniszczenie drzew, krzewów lub

terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych.

str. 4

2. Najważniejsze funkcje drzew w środowisku miejskim: • zmniejszanie ilości CO2,

• produkowanie tlenu,

• Zieleniec zajmujący pow. 50 arów zużywa w ciągu jednego sezonu ok. 150 – 170 kg

CO2 i wydziela do atmosfery ok. 100 – 140 kg O2.

• zmniejszanie zanieczyszczenia powietrza poprzez oczyszczanie z pyłu i kurzu.

• Zieleniec zajmujący pow. 50 arów absorbuje w ciągu jednego sezonu ok. 750 kg do

1,5 tony zanieczyszczeń mechanicznych.

• zwiększanie ilości ujemnych jonów, co wpływa na zwiększenie odporności ludzi na

stres, stabilizuje równowagę hormonalną, regulację ciśnienia tętniczego krwi,

poprawia samopoczucie fizyczne i psychiczne.

• wydzielanie fitocydów, substancji o silnym działaniu bakterio i grzybobójczym.

• Zieleniec składający się z gatunków liściastych zajmujący pow. 50 arów wydziela do

atmosfery w ciągu jednego sezonu 1kg fitocydów.

• poprawa estetyki przestrzeni,

• obniżanie siły wiatru,

• poprawa warunków mikroklimatycznych poprzez obniżanie temperatury w upały.

3. Podstawowe informacje na temat budowy zewnętrznej drzewa.

a. korona drzewa – zbudowana z gałęzi i konarów

b. pień.

c. system korzeniowy.

W zależności od grubości, wszystkie gałęzie dzielimy na:

- Pęd do 1 cm średnicy

- Cienka gałąź 1,0 – 3,0 cm średnicy

- Drobna gałąź 3,0 – 5,0 cm średnicy

- Średnia gałąź 5,0 -10,0 cm średnicy

- Gruba gałąź (konar) powyżej 10,0 cm średnicy

Równowaga pomiędzy częścią nadziemną – wielkością korony (w której podczas

fotosyntezy, następuje proces redukcji dwutlenku węgla CO2 wodorem pochodzącym z wody

H2O, z wykorzystaniem energii słonecznej prowadzący do powstania związków

organicznych i tlenu O2) oraz częścią podziemną – wielkością systemu korzeniowego

(odpowiedzialnego za czerpanie wody i soli mineralnych z gleby oraz stabilizację drzewa w

gruncie) jest warunkiem utrzymania bilansu energetycznego drzewa.

Nadmierne przycięcie korony zakłóca bilans, powoduje redukcję systemu korzeniowego,

osłabia sprawność reakcji na czynniki chorobotwórcze i osłabia statykę. Podobny efekt może

przynieść uszkodzenie korzeni, kiedy to korona może zmniejszać swoją masę poprzez

częściowe zasychanie.

1m do 2m

str. 5

4. Przyczyny cięcia koron drzew.

a. Brak wystarczającej przestrzeni – kolizja z elementami architektury i infrastrukturą. Wraz z rozwojem cywilizacji, drastycznie zmieniły się warunki jakim muszą sprostać rosnące

pośród zabudowy mieszkalnej drzewa i krzewy. Z jednej strony związane jest to w skali

makro z pogorszeniem się warunków siedliskowych (zanieczyszczenia atmosferyczne,

pogorszenie stosunków wodnych) natomiast w skali lokalnej najbardziej daje znać o sobie

coraz powszechniejszy brak miejsca dla swobodnego rozwoju drzew. Przy obecnych

oczekiwaniach cywilizacyjnych związanych z ułatwieniem życia nagle zaczyna brakować miejsca dla roślin. Teren uszczuplany jest pod budowę dróg, parkingów, sieci uzbrojenia

terenu (wodociąg, kanalizacja, gaz, energia elektryczna, internet, centralne ogrzewanie) –

wszystko to wpływa na ograniczenie sfery korzeniowej roślin. Ale rosnące drzewo

wykształcając koronę wchodzi w kolizje z obiektami budowlanymi, powoduje również zacienianie pomieszczeń mieszkalnych, wrasta w napowietrzne sieci energetyczne

i teletechniczne stwarzając zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi i mienia.

Wszystko to wymusza ingerencję w rośliny, w celu odcięcia ich części (zarówno

systemów korzeniowych jak również konarów, gałęzi i pędów). Tym samym oprócz

naturalnych i pożądanych zabiegów pielęgnacyjnych związanych z usunięciem obumarłych

części koron, drzewa w obecnej chwili narażone są na ingerencję zupełnie innego charakteru.

Zazwyczaj wystarczy zastosować odpowiednie cięcia koron drzew w zakresie dopuszczalnym

regułami sztuki ogrodowej i przepisami. Również zabiegi te nie mogą doprowadzić do

zniszczenia drzewa. Jednak zdarza się że trzeba sięgnąć do ostatecznego rozwiązania –

usunięcia drzewa po uzyskaniu zezwolenia.

b. Posusz w koronie, zły stan fitosanitarny. Drzewa, żyjące w środowisku naturalnym, samoczynnie odrzucają niepotrzebne gałęzie,

a w starszym wieku, gdy drzewo przestaje rosnąć na wysokość, zaczyna aktywnie redukować wielkość korony, co zapewnia optymalną egzystencję przy osłabianych reakcjach

fizjologicznych i mniejszej wytrzymałości mechanicznej. W środowisku miejskim, aby

zapobiec odłamywaniu się suchych, chorych i niepotrzebnych gałęzi, należy je wcześniej

w sposób kontrolowany regularnie usuwać (usuwanie posuszu).

c. Nieprawidłowa budowa korony drzewa. Przyczyną cięcia drzewa jest również nieprawidłowa budowa korony wynikająca z cech

genetycznych danego osobnika, zaniedbań, niefachowego cięcia, niesprzyjających warunków

wzrostu (silne wiatry, zacienienie, nadmierne zagęszczenie). Wady budowy korony mogą być przyczyną odłamywania się konarów, osłabienia statyki.

d. Brak wystarczającej wytrzymałości na działanie silnych wiatrów. Drzewa mimo osiąganych dużych rozmiarów są wytrzymałe na działanie silnych wiatrów.

Zdarza się jednak z uwagi na zaniedbania (nadmiernie podniesiony środek ciężkości,

uszkodzenia pnia, uszkodzenie systemu korzeniowego), niesprzyjające warunki siedliskowe

(wysoki poziom wody gruntowej, infrastruktura techniczna ograniczająca rozbudowę systemu

korzeniowego) oraz niekorzystne cechy niektórych krótkowiecznych, szybko rosnących

gatunków (np. topoli) zachodzi konieczność ingerencji w korony drzew w celu umocowania

statyki.

e. Sadzenie młodych, nieuformowanych w szkółce drzew. Przypadek ten dotyczy młodych drzew, które jeszcze nie wykształciły pożądanej budowy

pnia i korony. Drzewa produkowane w szkółkach od początku poddawane są formowaniu

str. 6

w celu uzyskania optymalnego pokroju i długiego pnia (szczególnie ważne w przypadku

drzew sadzonych przy ciągach komunikacyjnych). Po posadzeniu przez kilka lat drzewa

wymagają formowania – kontynuacja cięć w szkółce.

f. Stary wiek, regresja - konieczność pobudzenie do regeneracji odciążenie korony. Starsze drzewa o niewydolnym systemie korzeniowym i nadmiernie rozbudowanymi

koronami zaczynają zasychać. Proces ten zaczyna się od wierzchołka korony i jest

naturalnym procesem jej redukcji. Prawidłowe przycięcie korony powoduje pobudzenie

regeneracji i odbudowę korony bliżej pnia, co powoduje skrócenie transportu wody od

korzeni do liści oraz stabilizuje bilans energetyczny.

5. Rodzaje cięcia koron drzew wraz z zasadami ich wykonywania

Podstawowa klasyfikacja cięć w zależności od ich znaczenia dla drzewa.

I. Cięcia przyrodnicze - pielęgnacyjne Celem cięć przyrodniczych jest utrzymanie zdrowych, bezpiecznych, o prawidłowym pokroju

i budowie koron drzew.

Rodzaje cięć przyrodniczych:

a. Sanitarne b. Prześwietlające

c. Korygujące

d. Odtwarzające koronę e. Po przesadzeniu i posadzeniu

f. Formujące

II. Cięcia nieprzyrodnicze - techniczne Celem jest wyeliminowanie lub złagodzenie zagrożenia stwarzanego przez drzewo dla

elementów architektury i infrastruktury technicznej, komunikacji drogowej i pieszej.

Do cięć technicznych należą różnego rodzaje redukcje korony.

I. Cięcia przyrodnicze - pielęgnacyjne

a. Sanitarne Cel: Poprawa fitosanitarnego stanu drzewa, zapobieganie samoistnemu odpadaniu suchych

pędów, konarów i gałęzi.

Zasady: należy usunąć wszystkie chore, obumarłe oraz połamane pędy, gałęzie i konary.

W miejscach gdzie nie jest koniecznie usuwanie suchych gałęzi ze względów bezpieczeństwa

oraz gdy zainfekowane części drzewa nie stanowią źródła dalszej infekcji ze względów

ekologicznych (biocenotycznych) nie ma konieczności usuwania suchych gałęzi. Przy

usuwaniu suchych gałęzi nie wolno uszkodzić żywej tkanki drzewa.

b. Prześwietlające Cel: Dopuszczenie światła do wnętrza korony, zmniejszenie wilgotności wewnątrz korony,

zmniejszenie naporu oddziaływania wiatru.

Zasady: Wykonywane jest równomiernie w całej koronie, należy usunąć dużo, ale drobnych

gałęzi (3 – 5 cm), cienkich gałęzi (1 – 3 cm) i pędów (do 1 cm) w ilości nie większej jak

15 % masy asymilacyjnej. Należy pamiętać o utrzymaniu naturalnego pokroju.

c. Korygujące Cel: Dokonanie zmian w ukształtowanej koronie, która posiada wady budowy.

str. 7

Przyczynami wystąpienia nieprawidłowości są: wady genetyczne, zaniedbania, niefachowa

pielęgnacja, błędy przy wykonywaniu cięć pielęgnacyjnych, zacienienie, uszkodzenia

powstałe w skutek zdarzeń losowych (silny wiatr).

Spotykane wady budowy korony:

- korona dwu lub wielopniowa z ostrym rozwidleniem,

- zaburzona statyka, korona silnie asymetryczna z przesuniętym środkiem ciężkości,

- korona zdeformowana o nienaturalnym pokroju

Zasady: Dopuszcza się usuwanie nawet grubych gałęzi, jednak musi być to uzasadnione

założonym celem. Można usunąć nawet 20 - 30 % masy asymilacyjnej, jednak w sytuacji

optymalnej zabieg ten nie powinien przekraczać 20% masy asymilacyjnej. W przypadku

korekcji dużych wad budowy korony zabieg ten powinien być wykonany etapami z nawrotem

minimum dwuletnim. Należy unikać usuwania grubych gałęzi/konarów przy pniu.

Przykład korekcji niebezpiecznego rozwidlenia i rodzaje rozwidleń:

Rozwidlenie niebezpieczne w kształcie litery V,

powstaje gdy korowina wrasta pomiędzy

rozwidlające się pnie. W miejscu rozwidlenia

dochodzi do naprężenia.

Rozwidlenie bezpieczne w kształcie litery U, powstaje

gdy korowina wypychana jest do góry.

Podobny schemat postępowania można przyjąć przy odciążaniu węzłów miejsc z którego

wyrasta kilka pni.

d. Odtwarzające koronę (szczególny przypadek cięcia korygującego) Cel: Odbudowa korony przez drzewa które uległy znaczącemu uszkodzeniu poprzez

nadmierną redukcję - ogłowienie lub samoczynnie (przypadek losowy).

Zasady: Cięcia te należy wykonywać gdy w koronie pojawią się liczne pędy przybyszowe.

Polega na usuwaniu, przerzedzaniu tzw. mioteł w jednym sezonie wegetacyjnym nie więcej

niż 50 % masy asymilacyjnej. Zabieg ten może trwać kilka, a nawet kilkanaście lat. Cięcia

wykonuje się w nawrotach 1 – 2 letnich.

e. Po przesadzeniu. Cel: Zrównoważenie zmniejszenia i uszkodzenia systemu korzeniowego – zachowanie

bilansu energetycznego drzewa.

Zasady: Równomierne skrócenie gałęzi, intensywność zależy od wielkości redukowania

systemu korzeniowego i może być w przedziale pomiędzy 20 % - 50 % masy asymilacyjnej.

str. 8

W przypadku konieczności silnego ograniczenia systemu korzeniowego i zastosowania

intensywnych cięć korony zabieg ten powinien być rozpoczęty 1- 2 sezony wegetacyjne przed

przesadzeniem oraz powinien być wykonywany stopniowo zarówno w stosunku do korzeni

jak i korony przesadzanego drzewa. Takie przygotowanie drzewa zwiększy

prawdopodobieństwo przyjęcia się drzewa w nowym miejscu.

f. Formujące Cięcia młodych drzew w szkółce i po posadzeniu jako kontynuacja cięć w szkółce.

Cel: Uzyskanie wysokiego pnia (dla drzew alejowych ok. 2m) i korony o prawidłowej

budowie.

Zasady: Utrzymanie formy jednoprzewodnikowej (za wyjątkiem form naturalnych, zwisłych,

kulistych), usunięcie wad budowy korony – likwidacja ostrych rozwidleń i węzłów (miejsc z

których wyrasta kilka gałęzi), wyprowadzanie pędów na zewnątrz korony – cięcie nad

pączkiem, skierowanym na zewnątrz korony.

Korona jednoprzewodnikowa usuwanie rozwidleń usuwanie węzłów Usuwanie rozwidleń i węzłów dotyczy tylko młodych kilkuletnich drzew.

II. Cięcia nieprzyrodnicze – techniczne

a. Cięcia techniczne w budownictwie

Wykonywane w związku z kolizją z obiektami budowlanymi lub urządzeniami

technicznymi. Cięcia te polegają na skróceniu w pierwszej kolejności gałęzi, czasem nawet konarów

bezpośrednio sięgających do elementów budowlanych (elewacja, rynna, dach), a następnie na

redukcji pozostałej części korony w celu zachowania statyki.

W przypadku konieczności poprawy warunków świetlnych w lokalach polegają dodatkowo

na rozrzedzeniu korony i obniżeniu wierzchołka, a w uzasadnionych przypadkach

wyprowadzeniu korony na boki.

Najczęstszym błędem jest podkrzesywanie (podnoszenie korony), ogławianie, usuwanie

całych grubych konarów, zachwianie statyki, nadmierna intensywność cięć przekraczająca nawet 50 % masy asymilacyjnej.

b. Cięcia techniczne wzdłuż ciągów komunikacyjnych.

str. 9

Cięcia te mają na celu uzyskanie odpowiedniej skrajni. Polegają na usunięciu dolnych gałęzi

lub konarów tak aby uzyskać prześwit o wysokości 4,5 m nad drogą i 2,2 m nad ciągiem

pieszym. Cięcie grubych gałęzi należy wykonywać w ostateczności. Cięcia nie powinny

przekroczyć 20 % masy asymilacyjnej.

c. Cięcia techniczne w energetyce i telekomunikacji. Cięcia te mają na celu utrzymanie w należytym stanie istniejących sieci energetycznych

i telekomunikacyjnych będących w kolizji z drzewami. Polegają na usuwaniu gałęzi

i konarów rosnących blisko kabli tak aby zachować odległości przewidziane w normach

i warunkach technicznych dla sieci energetycznych.

Poszczególne rodzaje cięcia drzew, często wykonywane są równocześnie.

Przede wszystkim cięcia sanitarne, które poprzedzają inne zabiegi pielęgnacyjne. Dla

wszystkich rodzajów cięć należy przyjąć jednakowe zasady ich wykonywania dotyczące

techniki, wymienione poniżej.

Technika cięcia drzew – zasady ogólne:

• Wszelkie cięcia w koronach drzew muszą mieć uzasadnienie.

• Usuwanie i skracanie żywych gałęzi musi być ograniczone do niezbędnego minimum

• Należy unikać cięcia konarów o dużych średnicach.

• Należy unikać cięcia konarów i grubych gałęzi przy pniu.

• Drzewa po przeprowadzeniu zabiegu powinny zachować swój naturalny pokrój.

• We wszystkich przypadkach powierzchnia cięcia powinna być gładka, a brzegi rany nie

mogą być poszarpane.

• Cięcie gałęzi o średnicy większej niż 3 cm należy wykonywać na 3 razy w celu

uniknięcia tzw. ”obrywu”. Dotyczy to również skracania gałęzi.

1. Cięcie podcinające.

2. Cięcie odcinające.

3. Cięcie wyrównujące.

• Należy bezwzględnie przestrzegać miejsc cięcia gałęzi w zależności od sytuacji:

a. Skracanie gałęzi i konarów.

Miejsce cięcia gałęzi lub konaru musi

przypaść za gałęzią o grubości minimum 1/3

grubości usuwanego konaru/gałęzi. Cięcie

musi być wykonywane na trzy razy.

str. 10

b. usuwanie gałęzi z widoczną obrączką

Płaszczyzna ciecia powinna znajdować się tuż za obrączką (zgrubienie u nasady gałęzi),

która powinna pozostać nienaruszona.

Zapewni to szybkie zarastanie miejsca cięcia.

c. usuwanie gałęzi bez widocznej obrączki

Płaszczyzna cięcia powinna znajdować się u góry, na zewnątrz krawędzi kory, jak

najbliżej pnia. Należy szczególnie uważać, by

pień nie został uszkodzony. Cięcie w

większej odległości od pnia spowoduje

pozostawienie „tylca” - suchej pozostałości

gałęzi która nie zostanie zarośnięta.

d. usuwanie gałęzi z wrastająca krawędzią korowiny

Podobnie jak w przypadku usuwania gałęzi

bez widocznej obrączki płaszczyzna cięcia

powinna znajdować u góry, na zewnątrz

krawędzi kory, jak najbliżej pnia.

e. usuwanie gałęzi w miejscu rozwidlenia przy formowaniu młodych drzew

Cięcie to powinno być wykonywane

w stosunku do cienkich i drobnych gałęzi,

ponieważ u grubych gałęzi (konarów) cięcia

nie zostanie szybko zarośnięta tkanką kallusową, a powstały ubytek będzie ulegał

rozkładowi, co w konsekwencji osłabi

miejsce cięcia.

Pozostawiona gałąź przejmie funkcję dominującego przewodnika.

f. usuwanie suchej gałęzi.

Należy usunąć tylko obumarłą część gałęzi, nie wolno uszkodzić żywych elementów,

w szczególności powstającej tkanki kallusowej.

• We wszystkich przypadkach powierzchnia cięcia powinna być gładka, a brzegi rany nie

mogą być poszarpane. Gdy brzeg rany jest poszarpany należy wygładzić go ostrym

nożem.

str. 11

Najczęstsze nieprawidłowości w pielęgnacji drzew:

• wycinanie żywych gałęzi, których usunięcie nie jest uzasadnione ani względami biologicznymi ani technicznymi (nie kolidują z obiektami czy infrastrukturą oraz nie

stwarzają zagrożenia dla bezpieczeństwa),

• niepotrzebna redukcja koron drzew rosnących na terenach zieleni, posadzonych

w odpowiednich miejscach i odległościach w stosunku do innych drzew i obiektów

budowlanych. Drzewa te poza usunięciem posuszu winny zachować swój naturalny pokrój,

• zbyt intensywne cięcie niezgodne z omówionymi zasadami sztuki ogrodowej.

• niepotrzebne podkrzesywanie i podnoszenie środka ciężkości -usuwanie gałęzi

i konarów od dołu.

• ogławianie

• zdeformowanie pokroju drzewa,

• nieprawidłowa pora cięć gatunków „płaczących”

• cięcie zbyt grubych gałęzi w ramach cięć pielęgnacyjnych,

• uszkadzanie żywych części drzewa np. stosowanie tzw. drzewołazów, nieprawidłowa

praca pilarką • miejsca cięcia o nierównej płaszczyźnie z poszarpanymi krawędziami,

• obrywy żywych części pnia.

• pozostawianie „tylców” - kikutów konarów bez pozostawienia gałęzi prowadzącej.

6. Pora cięcia koron drzew. Drzewa iglaste i liściaste można przycinać przez cały rok, za wyjątkiem gatunków: brzoza,

grab, klon, u których cięcia żywych części drzewa należy wykonać po rozwoju liści,

w miesiącach od czerwca do września (posusz przez cały rok) oraz gatunków: orzech,

orzesznik, skrzydłorzech, u których cięcia wykonuje się w okresie od 15 lipca do 15

sierpnia.

Dopuszcza się zmiany pory cięć "gatunków płaczących"- zależnie od warunków

klimatycznych w danym roku. W każdym przypadku porę rozpoczęcia cięć wyznacza jednak

termin pełnego rozwoju liści.

Gatunki ładnie kwitnących drzew - Magnolie, jabłonie, śliwy, wiśnie - tniemy na wiosnę i w

lecie po przekwitnieniu. Z uwagi na gumozę pestkowe drzewa – wiśnie i śliwy powinny być cięte w ostateczności.

7. Gatunki drzew znoszących cięcie, nie znoszących cięcia.

a. Drzewa źle znoszące cięcie żywych gałęzi: kasztanowce, robinie, iglicznie, wiązy, klony z wyjątkiem jesionolistnego, buki, brzozy,

orzechy, skrzydłorzechy, wszystkie iglaste z wyjątkiem modrzewi i cisów.

Cięcie tych gatunków należy wykonywać w minimalnym zakresie, a w przypadkach

uzasadnionych kiedy to trzeba usunąć większą ilość żywych gałęzi zabieg ten należy

zaplanować w czasie i wykonywać stopniowo przez kilka lat w kilku nawrotach.

b. Drzewa dobrze znoszące cięcie żywych gałęzi: lipy, wierzby, topole, klony jesionolistne, jesiony, dęby (w starym wieku dęby źle znoszą cięcie).

c. Gatunki drzew znoszących strzyżenie – wielokrotne przycinanie pędów w celu uzyskania

form żywopłotowych, konsekwentnie stosowane od posadzenia: graby, buki, choiny

kanadyjskie, żywotniki, głogi, cisy, modrzewie.

str. 12

Tolerancja na cięcie żywych gałęzi zależy od możliwości regeneracji danego drzewa i poza

cechami gatunkowymi zależy również od warunków siedliskowych, wieku i stanu

zdrowotnego.

8. Ochrona miejsc lęgowych. Cięcia koron drzew i krzewów nie należy wykonywać w okresie lęgowym ptaków, jeżeli

w koronach drzew i krzewów znajdują się gniazda ptasie. Zgodnie z art. 52 ustawy o ochronie

przyrody okresem ochronnym ptaków jest czas pomiędzy 1 marca, a 15 października.

W tym czasie obowiązuje bezwzględny zakaz niszczenia gniazd, ostoi i siedlisk, jaj oraz form

młodocianych ptaków. Za zniszczenie miejsc lęgowych ptaków i lęgów ptasich dokonujący

lub zlecający prace, w wyniku których naruszone zostaną powyższe nakazy pociągnięty

zostanie do odpowiedzialności karnej.

9. Cięcie dla uzyskania form sztucznych. Cięcia wykonywane dla uzyskania potrzebnego kształtu korony drzewa. Wykonywane jest od

młodości aż do uzyskania dekoracyjnej formy, a następnie często systematycznie w celu

utrzymania pożądanego kształtu. Przy tego rodzaju cięciach zazwyczaj usuwane są drobne

gałęzie i pędy w zewnętrznych najbardziej witalnych partiach korony.

Do tej grupy cięć można zaliczyć również strzyżenie w celu uzyskiwania form

żywopłotowych. Do gatunków drzewiastych znoszących strzyżenie zaliczają się: graby, buki,

choiny kanadyjskie, żywotniki, głogi, cisy, modrzewie.

10. Informacje jakie powinna uwzględniać oferta na przeprowadzenie pielęgnacji drzew w zakresie przedmiotu zamówienia.

Oferta na wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych lub cięć technicznych koron drzew

powinna szczegółowo opisywać czego dotyczy oraz wyznaczać zakres prac. Wszystkie

rodzaje cięcia powinny być wyraźnie określone i przedstawione właściwymi, fachowymi

pojęciami.

Oferta powinna uwzględniać: • cel cięcia,

• zakres - rodzaje cięcia,

• termin wykonania,

• gatunek

• przybliżony wiek drzewa (młode, w średnim wieku, dojrzałe, stare),

• stan zdrowotny drzewa,

• warunki siedliskowe (czy przewidziane są zabiegi poprawiające warunki siedliskowe),

• uwarunkowania przestrzenne.

Bez względu na to kto wykonuje zabiegi pielęgnacyjne w koronach drzew, zawsze za

zniszczenie drzewa odpowiada posiadacz nieruchomości na której one rosną.

str. 13

11. Cięcie krzewów Rodzaje:

• Cięcie po posadzeniu

• Cięcie dla zapewnienia funkcji

• Cięcie odmładzające

Cięcie po posadzeniu Ma za zadanie ułatwienie się przyjęcia krzewu po posadzeniu. Cięcia te polegają na

równomiernym skróceniu pędów.

Gdy sadzimy krzewy w pojemnikach nie jest konieczne lub można je wykonać jedynie

w ograniczonym zakresie.

Cięcie dla zapewnienia funkcji Cięcia te maja na zadanie utrzymanie zdrowego o prawidłowym pokroju krzewu,

pobudzają do kwitnienia i lepszego owocowania, polepszają stan zdrowotny, a gdy nie mają przestrzeni do wzrostu ograniczają ich wielkość. Cięcia polegają na przerzedzeniu korony, skróceniu pędów, usunięciu pędów suchych

chorych. Intensywność ciecia zależy od szybkości wzrostu krzewu.

Ściśle należy przestrzegać terminów cięcia:

• Krzewy kwitnące wczesną wiosną na pędach zeszłorocznych tniemy na wiosnę po

zakończeniu kwitnienia – forsycje, jaśminowce, oczar, porzeczka krwista, tawuły

(wczesna, van Houtte'a), złotlin.

• Krzewy kwitnące latem lub jesienią na pędach tegorocznych tniemy przed okresem

wegetacji (luty – marzec) – tawuły japońskie, budleje, śnieguliczka, pięciorniki.

Cięcie odmładzające Wykonywane jest na starych krzewach.

Cel:

• przedłużenie życia

• zachowanie dobrego stanu zdrowotnego

• utrzymanie naturalnego pokroju i estetycznego wyglądu.

Cięcie to polega na systematycznym usuwaniu, co roku najstarszych pędów na wysokości ok.

15 – 20 cm od ziemi. W jednym roku nie więcej niż 30% pędów.

We wszystkich rodzajach cięć krzewy tniemy sekatorami i piłami ręcznymi, natomiast piły

elektryczne i spalinowe powinny być wykorzystywane do cięcia żywopłotów i form

sztucznych.

Literatura: - Z. Haber, P. Urbański, Kształtowanie Terenów Zieleni z Elementami Ekologii. AR Poznań 2005 r.

- M. Siewniak, Mały przewodnik cięcia drzew, krzewów i pnączy ozdobnych dla właścicieli, zarządców

nieruchomości, służb miejskich i innych wykonawców prac pielęgnacyjnych. Na zlecenie Wydziału Ochrony

Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Łodzi, 2008 r.

- Z. Chachulski, Chirurgia i Pielęgnacja Drzew, Legraf Warszawa 2000 r.

- mgr inż. Z.Chachulski "Leczenie i pielęgnowanie drzew starszych" styczeń 2011

- M. Kosmala, Pielęgnowanie Drzew i Krzewów Ozdobnych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne

Warszawa 2000 r.

- A. Skup, Pielęgnacja i Ochrona Drzew, Opole 1995 r.

- H. B. Szczepanowska, Drzewa w Mieście, Hortpress Sp. z.o.o. Warszawa 2001 r.

- prof. Mark i Margarita Siewniak „Cięcie drzew, krzewów i pnączy. Przewodnik dla arborysty”.

Łukasz Pawlik, Kraków 2011 r.