Sport osób z niepełnosprawnościami

Definicja niepełnosprawności według Światowej Organizacji Zdrowia

Definicja niepełnosprawności została opracowana przez Światową Organizację

Zdrowia w roku 1980 i opublikowana w Międzynarodowej Klasyfikacji Uszkodzeń,

Upośledzeń i Niepełnosprawności. Według tej definicji: uszkodzenie (impairment) oznacza

wszelki brak lub anormalność anatomicznej struktury narządów oraz brak lub zaburzenie

funkcji psychicznych lub fizjologicznych organizmu, na skutek określonej wady wrodzonej,

choroby lub urazu, np. uszkodzenie narządu wzroku lub słuchu, mózgu lub centralnego

systemu nerwowego, itp.

Niepełnosprawność funkcjonalna (disability) - oznacza wszelkie ograniczenie lub brak,

wynikający z uszkodzenia zdolności wykonywania czynności w sposób i w zakresie

uważanym za normalnym dla człowieka np. niemożność patrzenia słuchania i mówienia,

niezdolność poruszania się, itp.

Upośledzenie lub niepełnosprawność społeczna (handicap) - oznacza indywidualną -

socjalną niesprawność w wykonywaniu ważnych zadań socjalnych, które w środowisku

społecznym i kulturowym są rozumiane jako normalne, np. mobilność, praca zawodowa,

samodzielność fizyczna, integracja społeczna, niezależność ekonomiczna, itp.

Używanie pojęcia „niepełnosprawność” ma rozgraniczyć i określić dokładniej, czy

dana niepełnosprawność jest uszkodzeniem w sensie medycznym, czy niezdolnością do

wykonywania określonych funkcji, czy też upośledzeniem w sensie socjalnym. Klasyfikacja

niepełnosprawności według Światowej Organizacji Zdrowia stanowi Międzynarodowy model

dla określenia możliwych konsekwencji lub wrodzonych lub nabytych deficytów

zdrowotnych .

Niepełnosprawność – istota i rodzaje

Pojawienie się grupy osób z dysfunkcjami zdrowotnymi powodującymi w

konsekwencji niepełny udział w życiu społecznym dało przyczynę do zastanowienia się nad

zagadnieniem niepełnosprawności. W każdym społeczeństwie istnieje pewien procent osób,

które z przyczyn dziedzicznych, wrodzonych, w wyniku chorób, wypadków czy też

nieprawidłowych warunków życia nie mają pełnej sprawności fizycznej lub psychicznej.

Osoby te określa się najczęściej terminem niepełnosprawnych rozumiejąc niepełnosprawność,

jako czasowe lub trwałe obniżenie sprawności psychofizycznych funkcji organizmu.

Warto zwrócić uwagę, że koncepcja ta była krytykowana i nie przyjmowana przez

wszystkich za zbytnio akcentowane aspekty medyczne. Koncepcja ta upatruje uszkodzenie,

jako źródło wszelkich trudności, ograniczeń i problemów osoby niepełnosprawnej oraz

uważa, że interwencja medyczna i rehabilitacja ma zasadnicze znaczenie dla ich usunięcia lub

złagodzenia. Uważa także, że osoba niepełnosprawna musi dostosować się do zaistniałej

sytuacji, nie zwracając uwagi na konieczność dostosowania środowiska społecznego i

fizycznego dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Na tle krytyki tej koncepcji powstała

społeczna koncepcja niepełnosprawności, która widziała niepełnosprawność jako problem

społeczny .

W 1997 roku Światowa Organizacja Zdrowia przedstawiła zmodyfikowaną i

skorygowaną wersję Klasyfikacji pod nazwą Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń,

Działań i Uczestnictwa opartą na tzw. biopsychospołecznej koncepcji niepełnosprawności,

która stara się połączyć biologiczną i społeczną koncepcję niepełnosprawności. Zgodnie z

założeniami tej koncepcji człowiek jest istotą złożoną i z punktu widzenia fizycznego stanowi

organizm o ściśle określonej strukturze i harmonijnym funkcjonowaniu, jest również istotą

społeczną, co oznacza, że żyje w określonym środowisku i wypełnia w tym środowisku

pewne role zgodnie ze swoim wiekiem, płcią i pozycją społeczną. Dlatego też ze społecznego

punktu widzenia niepełnosprawność nie jest tylko właściwością osoby, lecz zespołem

warunków środowiska społecznego i fizycznego (bariery społeczne, ekonomiczne, prawne,

architektoniczne i urbanistyczne), które powodują trudności, ograniczenia i problemy osoby

niepełnosprawnej.

Człowiek funkcjonuje więc na trzech poziomach: biologicznym, jednostkowym i

społecznym. Przeciętny człowiek, tzw. pełnosprawny, funkcjonuje na normalnym poziomie,

ustalonym przez przyjęte normy lub standardy zdrowotne oraz przyjęte w danym

społeczeństwie formy zachowania się. Poziom funkcjonowania człowieka może jednak być

obniżony w stosunku do tych norm i standardów, na skutek stanu zdrowia, a więc na skutek

wady wrodzonej, choroby, urazu lub zmian starczych.

Podobnie, jak w przyjętej Konwencji z 1980 - ta z 1997 roku opiera się na trzech

wymiarach:

- biologicznym – zniesienie. ograniczenie lub zaburzenie przebiegu funkcji organizmu w

zależności od stopnia i zakresu uszkodzenia jego organów lub układów,

- jednostkowym – ograniczenie aktywności i działania,

- społecznym – ograniczenie uczestnictwa w życiu społecznym – funkcjonowania

społecznego.

Definicje osoby niepełnosprawnej pojawiają się w literaturze fachowej w różnych

sformułowaniach. Definicje te przyjmują dwojakiego rodzaju kryteria, a mianowicie:

1. Biologiczne (medyczne) – czyli uszkodzenie narządów i ich czynności, powodujące

naruszenie lub obniżenie ich sprawności funkcjonowania oraz całego organizmu z uwagi na

to, że wszystkie czynności są wzajemnie uwarunkowane i skoordynowane,

2. Społeczne – wskazujące na konsekwencje tego uszkodzenia i obniżenia sprawności w

różnych sferach życia oraz na relacje danej osoby ze środowiskiem, w którym żyje i działa.

Jak widać, zdefiniowanie pojęcia niepełnosprawności jest trudne, bowiem trudne do

dokładnego określenia są granice między sprawnością, a niepełnosprawnością.

Według PZN „Osoby niepełnosprawne to osoby o naruszonej sprawności

psychofizycznej, powodującej ograniczenie funkcjonalne sprawności lub aktywności

życiowej w stopniu utrudniającym pełnienie właściwych dla nich ról społecznych”.

W polskim prawie pojęcie „osoba niepełnosprawna” pojawiło się w 1982 roku w

Uchwale Sejmu w sprawie osób niepełnosprawnych. W następnych latach podejmowano

wiele prób zdefiniowania tego pojęcia. Efektem tych prób w 1996 roku powstała definicja

opracowana przez grupę specjalistów powołanych przez Pełnomocnika ds. Osób

Niepełnosprawnych w następującym brzmieniu: „Niepełnosprawną jest osoba, której stan

fizyczny /lub/ psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia

wypełnienie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z przyjętymi normami prawnymi i

społecznymi”.

Podobna definicja zawarta jest w Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych uchwalonej w

1997 roku przez Sejm RP .

Najnowsza i będąca w powszechnym użyciu jest definicja zawarta w ustawie o

rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która brzmi :

„niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub

okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w

szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy zawodowej”.

Definicja ta daje podstawy do określenia trzech stopni niepełnosprawności, a

mianowicie: lekki, znaczny i umiarkowany. Każdy z tych stopni określa stan zdrowia z

uwzględnieniem kryterium zawodowego:

- znaczny stopień niepełnosprawności – określa osobę o naruszonej sprawności organizmu w

sposób uniemożliwiający podjęcie zatrudnienia, albo zdolną do wykonywania zatrudnienia w

szczególności w zakładzie pracy chronionej, wymagającą niezbędnej pomocy w celu

pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku

ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

- umiarkowany stopień niepełnosprawności – określa osobę o naruszonej sprawności

organizmu, zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym

odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagającą w

celu pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z

ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

- lekki stopień niepełnosprawności – określa osobę o naruszonej sprawności organizmu,

zdolną do wykonywania zatrudnienia, nie wymagającą pomocy innej osoby, w pełnieniu ról

społecznych.

W definicjach tych zawarte są obok kryteriów zawodowych kryteria społeczne:

zdolność do samodzielnej egzystencji i konieczność pomocy lub opieki ze strony innych osób,

z uwagi na to, że wspomniana Ustawa dotyczy także rehabilitacji społecznej.Wszelkie

podziały na stopnie niepełnosprawności określają stan fizyczny lub psychiczny oraz zdolność

do wykonywania pracy. Nie są to jednak pełne podziały niepełnosprawności, gdyż nie

uwzględniają one ograniczeń w wyborze zawodu, trudności w znalezieniu pracy i w

utrzymaniu się w niej. Trzeba pamiętać, że praca zawodowa to nie tylko źródło dochodu, ale

także potwierdzenie własnej wartości i przydatności – co niezbędne jest każdemu, a w

szczególności osobie niepełnosprawnej .

Rehabilitacja niepełnosprawnych poprzez sport

Rehabilitacja niepełnosprawnych przez sport źródłem nadziei na lepsze życie prof.

Dega twierdził, że: „Sport dla osób trwale poszkodowanych na zdrowiu zrodził się w

placówkach rehabilitacyjnych i jest on dalszym ciągiem ćwiczeń leczniczych, niejako ich

rozszerzeniem. Przyczyną takiego rozszerzenia terapii ruchem były konkretne i przekonujące

jej wyniki. Ćwiczenia ruchowe, zwłaszcza stosowane w formie sportowej, wyrabiają u

chorych nie tylko sprawność fizyczną, lecz budzą optymizm życiowy, pomagają

przezwyciężyć niedomagania fizyczne, przywracają radość życia, kształtują postawę fizyczną

i psychiczną wobec życia, uczą współżyć z otoczeniem. Sport ma to do siebie, że włącza całą

osobowość ćwiczącego. Słowem, sport ułatwia choremu akceptację kalectwa, a więc

przyczynia się do stworzenia podstawy wszelkiej rehabilitacji.”

Przyjęło się w naszym społeczeństwie obiegowe stwierdzenie: "Jeżeli zapewnimy

osobie niepełnosprawnej dobre warunki leczenia, rentę, pracę, mieszkanie, to czego ona

jeszcze chciałaby więcej?" Zadający takie pytanie zapominają, że osoba niepełnosprawna, jak

każda inna, ma potrzeby wyższego rzędu. Okazuje się, że dla niepełnosprawnych wyjście

poza własne środowisko i integracja ze społeczeństwem są niezwykle ważne. Sport

przechodzi, na przestrzeni lat, wiele zmian i przeobrażeń. Podobnie dzieje się ze sportem osób

niepełnosprawnych. Sport powinien być ważnym czynnikiem terapeutycznym i

profilaktycznym. Powszechnie wiadomo, że ćwiczenia mają oddziaływanie lecznicze.

Trening zwiększa też aktywność ruchową, która jest istotnym czynnikiem kompensującym

utracone funkcje. Z drugiej strony spotyka się głosy krytyczne odnośnie celowości uprawiania

sportu przez osoby niepełnosprawne, głównie ze względu na możliwość wystąpienia licznych

przeciążeń, rozwoju deformacji i chorób zwyrodnieniowych. Czy amputowani mogą skakać

wzwyż bądź uprawiać piłkę siatkówkową w pozycji stojącej? Jest wiele podobnych pytań, na

które rehabilitanci i lekarze nie są w stanie odpowiedzieć.

Jeśli przed laty mówiło się o doborze odpowiednich dyscyplin sportowych, które

miały być kontynuacją leczenia, to narciarstwo zjazdowe nie powinno być polecane osobie

niewidomej. Psycholodzy i terapeuci mają natomiast całkowicie odmienne zdanie twierdząc,

że narciarstwo zjazdowe pomaga w przezwyciężeniu lęków oraz barier psychicznych i jest

ono zalecane. Ujawniono liczne przypadki zatrzymania się procesu chorobowego i poprawy

stanu zdrowia poprzez uprawianie sportu przez osoby niepełnosprawne. Znane są też

przypadki pogłębiania przykurczów, chorób zwyrodnieniowych i pogorszenia stanu zdrowia.

Wybitna zawodniczka, trenująca przed laty lekką atletykę, cierpiąca na chorobę

zwyrodnieniową kręgosłupa, zapytana, czy nie żałuje tego, że uprawiała sport?,

odpowiedziała: "To, co przeżyłam jest moje. Zwiedziłam świat. Spotkałam ciekawych ludzi.

Robiłam to, co lubiłam. Czego więc mogę żałować? Ile osób w moim wieku ma podobne

problemy?" Jeśli tak twierdzi sportowiec pełnosprawny, to co mógłby powiedzieć inwalida

zamknięty w czterech ścianach domu, pracujący w spółdzielni inwalidzkiej, przebywający

nieustannie w hermetycznym środowisku? Dla osoby niepełnosprawnej integracja z ludźmi

zdrowymi i wyjście poza własne środowisko są niezwykle ważne. Sport daje taką możliwość

"wyjścia do ludzi", zapomnienia o kalectwie, poczucia własnej wartości. Czy mamy więc

prawo zabraniać osobie niepełnosprawnej uprawiania sportu? Absolutnie nie! Czy mamy

prawo polecać i dobierać odpowiednie dyscypliny sportowe pod kątem dysfunkcji? Na to

pytanie powinni pomóc odpowiedzieć fizjoterapeuci, ale ostateczny wybór należy do osoby

niepełnosprawnej, wolnej w podejmowaniu decyzji.

Prof. Kasperczyk twierdzi, iż „Postulat, aby sport stanowił integralną część składową

programu postępowania rehabilitacyjnego jest nierealny”.

Zaś prof. Grabowski dzieli sport na wyczynowy, którego celem jest wynik sportowy

oraz na sport rekreacyjny, służący utrzymaniu sprawności fizycznej i kondycji. Przy

zaakceptowaniu owego podziału także sport osób niepełnosprawnych trzeba rozpatrywać,

jako sport wyczynowy i sport rekreacyjny.

W Polsce trenuje systematycznie 4260 zawodników (dane z 2008 roku). Sportowcy ci

ćwiczą w klubach, stowarzyszeniach i innych organizacjach. Rywalizują oni między sobą w

Paraolimpiadach, mistrzostwach Świata, Europy, Polski i innych zawodach. Ich celem jest

uzyskanie jak najlepszych wyników sportowych.

Rawicz-Mańkowski rozpatruje sport niepełnosprawnych w aspekcie historycznym,

dzieląc go na kilka etapów. Według niego pierwotnie była to bardziej rehabilitacja niż sport.

Obecnie sportowcy niepełnosprawni co 4 lata startują w Paraolimpiadach, które

odbywają się tuż po zakończeniu Igrzysk Olimpijskich, w mieście goszczącym sportowców

pełnosprawnych. Zawody mają taką samą oprawę, a zmagania sportowców oglądają

dziesiątki tysięcy widzów. Zachowany jest identyczny rytuał olimpijski.

Co 4 lata rozgrywane są Mistrzostwa Świata, a co 2 lata – Mistrzostwa Europy. Do

1988 roku (Igrzyska Paraolimpijskie w Seulu) w niektórych konkurencjach startowały 2, 3

osoby. Obecnie do rozegrania zawodów potrzebny jest udział co najmniej 6 zawodników z 4-

ch państw. W wielu krajach sportowcy niepełnosprawni otrzymują wynagrodzenie za starty,

pomoc stypendialną, a ich warunki treningowe nie różnią się od najlepszych, pełnosprawnych

sportowców świata. Od 1997 roku, na mocy zarządzenia Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i

Turystyki, medaliści Igrzysk Paraolimpijskich, Mistrzostw Europy i Mistrzostw Świata mogą

ubiegać się o stypendia sportowe. Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych "Start" oraz

Stowarzyszenie "Sprawni Razem" starają się zapewnić sportowcom niepełnosprawnym jak

najlepsze warunki przygotowań oraz starty zagraniczne. W 1999 roku polscy sportowcy

niepełnosprawni na Mistrzostwach Europy i Mistrzostwach Świata zdobyli łącznie 202

medale (70 złotych, 57 srebrnych, 75 brązowych).

W 1998 roku powołany został do życia Polski Komitet Paraolimpijski, który oprócz

krzewienia idei paraolimpijskich, ma przede wszystkim na celu przygotowanie sportowców

niepełnosprawnych do startu w Igrzyskach. W 1999 roku Polski Komitet Paraolimpijski

wysłał 18 sportowców do Sydney (Australia) na rekonesans przedolimpijski, w celu

zapoznania się z różnymi reakcjami organizmu na zmianę czasu, klimatu itp. Tylko takie

poważne podejście gwarantuje osiągnięcie bardzo dobrych wyników. Dziś, gdy chce się

zdobywać medale, nie ma mowy o rehabilitacji! Zatracony został cel leczniczy sportu osób

niepełnosprawnych. Liczą się medale i zwycięstwa. Medale potrzebne są w klubach, aby

wykazać się przed władzami samorządowymi z dobrze wykonanej pracy. Związki sportowe i

Stowarzyszenia rozliczane są przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu . Medale

świadczą o dobrej pracy trenerów, działaczy i samych zawodników. Udział w zawodach nie

jest już istotny. Liczą się medale. One są ważne dla wszystkich.

21.01.1999 r. został powołany Sztab Przygotowań Paraolimpijskich. Kadra

Paraolimpijska została objęta specjalistycznymi i systematycznymi badaniami lekarskimi.

Organizowane są szkolenia, na których trenerzy (a ostatnio też zawodnicy) korzystają z

pomocy psychologów, specjalistów ds. żywienia itp. W pracach nad występem sportowców

na Igrzyskach Paraolimpijskich "Sydney 2000" wielce pomocny okazał się Zespół Analiz i

Prognoz Wyników Sportowych Centralnego Ośrodka Sportu. Biorąc pod uwagę różnorodność

zgrupowań, widać wyraźnie, że sport osób niepełnosprawnych nie różni się od sportu

pełnosprawnych. Coraz częściej pojawiają się przypadki dopingu, a urazowość wśród

sportowców niepełnosprawnych stała się zjawiskiem powszechnym.

Sport osób niepełnosprawnych uległ ogromnym zmianom. Na Igrzyskach

Paraolimpijskich w Atlancie 1996 roku startowało 3,5 tys. sportowców ze 127 krajów. Sport,

jako forma zabawy, spędzania czasu przeszedł do historii. Obecnie sport niepełnosprawnych

jest sportem wyczynowym. Pomaga on niepełnosprawnym w zintegrowaniu się ze

społeczeństwem, w pokonywaniu barier psychicznych, w uwierzeniu w siebie. Te wartości są

niezwykle ważne w rehabilitacji społecznej. Trzeba przyznać, że sport w życiu osób

niepełnosprawnych jest bardzo ważny. Choć w pogoni za wynikami sportowcy

niepełnosprawni zapominają często o zdrowiu – nie można im w tym przeszkadzać. Lekarze i

medycyna sportowa mogą tylko doradzać, nigdy zakazywać.

Współczesne tendencje rozwoju sportu niepełnosprawnych

Rozwój sportu osób niepełnosprawnych jest w dużej mierze wynikiem oddziaływania

sportu jako zjawiska kulturowego i społecznego. Wartość sportu dla osób

niepełnosprawnych wynika z jego głębokich walorów humanitarnych. Najbardziej

przekonywającym argumentem, popierającym rozwój sportu inwalidów, jest stwierdzenie, że

inwalidzi podobnie jak ludzie zdrowi mają prawo do uprawiania sportu, że jest on im

bardzo potrzebny. Sport jako środek profilaktyczny i terapeutyczny został zaakceptowany

przez lekarzy, samych inwalidów oraz szeroką opinię publiczną.

Od wprowadzenia sportu dla inwalidów amputowanych, paraplegików oprócz aplauzu

istnieją głosy krytyczne, kwestionujące celowość uprawiania przez nich sportu

wyczynowego. Krytykuje się więc dyscypliny sportu, których uprawianie wiąże się z

niebezpieczeństwem dalszej utraty zdrowia, a długotrwały, intensywny i jednostronny trening

może doprowadzić do przeciążenia, powstania deformacji i zmian zwyrodnieniowych. Istnieje

więc problem jaki wybrać model sportu inwalidów, czy ma to być sport kwalifikowany ze

wszystkimi jego cechami dodatnimi i ujemnymi, czy powinno się wprowadzać elementy

współzawodnictwa, czy powinien to być tylko rodzaj zajęć rekreacyjnych? Rozwój badań

naukowych określających możliwości funkcjonalne inwalidów z różnymi typami schorzeń,

badania wpływu systematycznego treningu na organizm inwalidów oraz wieloletnie

doświadczenia praktyczne potwierdzają sens stosowania sportu kwalifikowanego

inwalidów, jak i różnych form sportów rekreacyjnych dla szerokich rzesz osób

niepełnosprawnych. Zauważa się sprzężenie zwrotne, które podobnie, jak w sporcie dla osób

pełnosprawnych można ująć następująco: "istnienie sportu masowego warunkuje rozwój

sportu kwalifikowanego, natomiast sport kwalifikowany jest nieodzownym warunkiem

istnienia rozwoju sportu masowego i rekreacji fizycznej inwalidów. Przykłady zawodników

niepełnosprawnych zdobywających medale na parolimpiadach, mistrzostwach świata

podawane w środkach masowego przekazu do wiadomości publicznej działają

mobilizująco na szerokie rzesze inwalidów, a w szczególności na młodzież inwalidzką, która

może dostrzec w działalności sportowej szansę realizacji swoich marzeń, wykazania się

przed gronem kolegów swoją sprawnością. Możliwość porównania własnych wyników

sportowych z osiągnięciami mistrzów w danej konkurencji czy dyscyplinie sportu

posiadających identyczne schorzenia często mobilizuje do dalszej pracy, treningu, do

uzyskiwania lepszych rezultatów, rekordów. Podnoszenie lub utrzymywanie przez

inwalidów swojej sprawności fizycznej jest gwarancją uzyskania wyższego poziomu

samodzielności życiowej, podjęcia czy kontynuowania pracy zawodowej, działalności

społecznej itp.

Zagadnieniem szeroko dyskutowanym jest dobór dyscyplin sportowych dla

inwalidów. Nasuwają się pytania: „Czy osoby amputowane w obrębie kończyn dolnych

powinny trenować piłkę siatkową w pozycji stojącej, czy też narciarstwo zjazdowe,a

niewidomi współzawodniczyć w jeździe na nartach?" i czy słuszne i uzasadnione jest

zachęcanie inwalidy do uprawiania dyscypliny sportowej, której on przed wystąpieniem

kalectwa nie znał?. Czy uprawianie sportu przez inwalidę nie narusza statusu inwalidztwa?.

Czy sport nie pozostaje w sprzeczności z obrazem inwalidztwa? Z tymi problemami można

się zetknąć w różnych środowiskach zarówno osób zdrowych, jak i niepełnosprawnych.

Niektóre środowiska inwalidów, rozważając przedstawione wyżej problemy, wykazują

niechęć do uprawiania jakiegokolwiek sportu w ogóle. W odpowiedzi na powyższe pytania

należy zacytować stwierdzenie Międzynarodowej Organizacji Sportu Inwalidzkiego (ISOD

- International Sport Organization for Disabled), „że dla wielu grup schorzeń problem

doboru najbardziej odpowiednich dyscyplin sportu (mimo wieloletniej tradycji i osiągnięć

organizacyjnych) i ich przystosowanie do możliwości morfologicznych inwalidów pozostaje

w dalszy ciągu otwarty". Stwierdza się, że najwięcej dyscyplin i konkurencji sportowych

najlepiej dostosowanych do ich niepełnosprawności mają niesłyszący i paraplegicy.

Kontynuacją odpowiedzi niech będą wyniki badań ankietowych opracowane przez

Tricot (na zlecenie ISOD).

Zadano pytanie - "jakiego sportu chcą sami inwalidzi ?" Odpowiedzi udzieliło 1000

najwybitniejszych sportowców - inwalidów z całej Europy.

Odpowiedzi na powyższe pytania można było ująć następująco:

1. Sport inwalidów nie może być tylko nowym rodzajem gimnastyki leczniczej, musi

być oparty na wzorach sportu uprawianego przez ludzi zdrowych

2. Zmiany w sposobie rozgrywania danej dyscypliny sportu, przepisach, sędziowaniu

powinno się wprowadzać jedynie w wypadku, gdy zachodzi potrzeba zwiększenia

bezpieczeństwa lub umożliwienia uprawiania tej dyscypliny szerszemu ogółowi

inwalidów,

3.Konieczny jest podział na grupy i klasy startowe, aby w sporcie mogli współzawodniczyć

inwalidzi o rónym schorzeniu, ale o jednakowych możliwościach funkcjonalnych,

4. Poziom sportowy musi być związany z programem i etapem ich rehabilitacji,

5. Zajęcia sportowe nie mogą ograniczać się tylko do samego treningu sportowego -

konieczne są starty w różnych zawodach sportu inwalidzkiego (turniejach, mistrzostwach,

paraolimpiadach i olimpiadach).

Ogólne tendencje współczesnego sportu inwalidów

l. Dyscypliny uprawiane przez inwalidów powinny być również dyscyplinami sportu

uprawianymi przez zdrowych,

2. Zmiany w przepisach i regulaminach sportowych powinny być dokonywane oględnie,

odpowiednio do możliwości ruchowych osób niepełnosprawnych,

3. Nowo wprowadzona konkurencja sportowa powinna charakterem ruchu nawiązywać do

konkurencji sportowej powszechnie znanej i popularnej, uprawianej przez zdrowych,

4. Należy wprowadzać dyscypliny sportu znane i popularne w danym kraju,

5.Każda dyscyplina sportu powinna przynosić korzyści usprawniające w określonym

schorzeniu,

6. Żadna konkurencja nie może zagrażać zdrowiu inwalidy.

Sport inwalidów nie powinien być traktowany jako odmiana sportu wyczynowego. Te

zagadnienia należy rozpatrywać raczej w fizjologicznych kategoriach adaptacji organizmu do

wysiłków fizycznych. Te wysiłki dla inwalidów muszą być dozowane bardzo ostrożnie i

racjonalnie, ponieważ rezerwy ustrojowe inwalidy zawsze są mniejsze, niż u człowieka

pełnosprawnego. Należy podkreślić, że sport powinien stanowić jedynie formę usprawniania

fizycznego inwalidów, cenną formę z uwagi na swe walory terapeutyczne i społeczne.

1. Zainteresowanie aktywnością ruchową niepełnosprawnych uprawiających sport jest

trwalsze, niż niepełnosprawnych, dla których zastosowano inne postaci ćwiczeń fizycznych.

Natężenie ćwiczeń i siła pobudzeń podczas treningu sportowego sprzyjają szybszemu

wyrównaniu ograniczeń sprawności fizycznej spowodowanych chorobą lub trwałym urazem.

2. Mimo wyraźnych analogii, nie można utożsamiać sportu inwalidów ze sportem

ludzi zdrowych. Różnice wynikają z zadań i celów stawianych przed sportem inwalidów.

Prof. Dega wyróżnia trzy zasadnicze cechy sportu dla inwalidów:

1. Sport inwalidów powinien być zgodny z indywidualnym programem rehabilitacji

inwalidy i równocześnie rozrywkowy oraz pobudzający,

2. Sport inwalidów powinien być bezpieczny, sprawdzający ryzyko wypadków i

uszkodzeń do minimum,

3. Sport powinien być powszechny, dostosowany do wielu typów schorzeń, powinien

uwzględniać również możliwości funkcjonalne młodzieży szkolnej.

Cele sportu inwalidzkiego wynikają z celów rehabilitacji. W najogólniejszym ujęciu

celem rehabilitacji jest maksymalne usprawnienie osoby poszkodowanej na zdrowiu i

stworzenie jej warunków do normalnego życia, wraz z osobami pełnosprawnymi (na

równych prawach i w zależności od możliwości funkcjonalnych). Dotyczy to usprawnienia

osób poszkodowanych pod względem fizycznym (motorycznym), psychicznym i społecznym.

Uzyskuje się je poprzez stosowanie odpowiednich środków i usług, które umożliwiają

jednostce upośledzonej uzyskać fizyczną, ekonomiczną i socjalną samodzielność.

Fair play w sporcie osób niepełnosprawnych

Sport niepełnosprawnych stał się w ostatnich latach zjawiskiem znanym m.in. dzięki

znakomitym osiągnięciom naszych zawodników na arenie międzynarodowej, jednak

problematyka fair play w sporcie niepełnosprawnych jest dziedziną mało znaną. Często

zapominamy, że fair play czyni sportową walkę piękną moralnie, czyni osiągnięcia

wartościowszymi. Sport, jako czysta gra jest polem walki szlachetnej, bezinteresownej-

równego z równym. Jest to walka z własnymi słabościami, wadami, strachem- walka z

samym sobą.

Badania wykazały, że postawa fair play w sporcie osób niepełnosprawnych występuje

częściej. Można przypuszczać, że związane to jest z większą wrażliwością środowiska osób

niepełnosprawnych na potrzeby i oczekiwania innych oraz dużego poczucia grupowej

solidarności. Obserwowany jest obecnie rozwój wyczynowego sportu niepełnosprawnych,

który może doprowadzić do powstawania zagrożeń jego humanistycznych wartości. Problemy

wychowawcze pojawiają się tu podobnie, jak w sporcie rekreacyjnym osób pełnosprawnych.

Wiążą się one m.in. z potrzebą ścisłego określenia wielu różnych kategorii

niepełnosprawności (równość szans) i warunków, w których przebiegać mają zawody. Ważne

jest zróżnicowanie niezbędnej pomocy technicznej, która może przyspożyć wiele problemów

w przedstawieniu obiektywnych rezultatów walki sportowej. Dlatego tak istotne jest

zaangażowanie zespołu ludzi organizujących i przygotowujących zawody. To ich uczciwość,

rzetelność i staranność zapewnia niepełnosprawnym pełną możliwość uczestnictwa w sporcie

na zasadach równych szans.

Z punktu widzenia wychowawczego idei fair play jest organizowanie zawodów, gdzie

uczestniczyć będą pełnosprawni i niepełnosprawni zawodnicy. Zaangażowanie w organizację

takich zawodów nauczyciela, trenera, kolegów może mieć znaczący, pozytywny wpływ na

wychowanie, albo też odwrotny destruktywny, pogrążający człowieka w izolacji od

środowiska i norm w nim obowiązujących. Postępowanie z niepełnosprawnymi sportowcami

musi uwzględniać postulat indywidualizacji nie tylko w kategoriach norm sportowych, ale

aktualnego stanu psychiki każdej osoby, atmosfery w zespole, stosunków interpersonalnych

itp. Również przepisy sportowe należy tak formułować, aby zapewniały niepełnosprawnym

równe szanse w walce sportowej z pełnosprawnymi.

W naszym kraju występuje wiele trudności w pokonaniu skomplikowanego etapu

transformacji ustrojowej, ani stan przepisów, ani skromny budżet, nie sprzyjają realizacji

rozwiązań proponowanych przez Międzynarodowy Komitet Fair Play. Warto więc w porę

zapobiec istniejącemu niebezpieczeństwu złamania zasad fair play i już teraz rozbudzać

wrażliwość i świadomość społeczną na ten problem. W związku z powyższymi założeniami

tak ważne jest powstawanie w Polsce i na świecie szkół integracyjnych oraz integracyjnych

klubów sportowych.

Mają one za zadanie przełamywanie wewnętrznych, stereotypowych barier oraz

kreację podmiotowości osób rehabilitowanych. Ich program działania obejmuje technikę

jazdy na wózkach, wycieczki turystyczne, spotkania integracyjne, poradnictwo, dystrybucję

sprzętu. Ważne jest uzmysłowienie osobie niepełnosprawnej, że tak jak powiedział Elzenberg

„Wartość walki tkwi nie w szansach zwycięstwa, ale w wartości sprawy, w imię której się ją

podejmuje”. Tak rozumiane sportowe wyzwanie może podjąć każdy, bo w tej walce szanse na

zwycięstwo z innymi ma wielu, zwycięzcą z samym sobą jest każdy.

Organizacje zajmujące się w Polsce sportem osób niepełnosprawnym

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych został utworzony ustawą

z dnia 9 maja 1991 roku o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.

Aktualnie zasady działania funduszu reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji

zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych .Fundusz posiada

osobowość prawną i jest państwowym funduszem celowym. Zgodnie z przepisami ustawy,

organami Funduszu są Rada Nadzorcza i Zarząd. Rada Nadzorcza zatwierdza plany

działalności i projekt planu finansowego Funduszu, ustala kryteria wyboru przedsięwzięć

finansowych ze środków funduszu :oczywiście odbywa się to z kierunkowymi założeniami

polityki zatrudnienia , rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Rada

kontroluje również Zarząd i ocenia jego działalność. Zarząd opracowuje projekt planu

finansowego Funduszu i gospodaruje jego środkami. Odpowiada za wykonanie ustawowych

działań na rzecz osób niepełnosprawnych ,w tym celu Zarząd współpracuje m.in. z

organizacjami porządkowymi. Zarząd składa Radzie Nadzorczej sprawozdania z działalności

Funduszu. Oprócz warszawskiego Biura, PFRON posiada również szesnaście oddziałów

wojewódzkich. Przychodami Funduszu są głównie środki przychodzące z obowiązkowych

miesięcznych wpłat. Wpłat tych dokonują pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 25

pracowników przeliczeniu na pełny wymiar czas pracy, a wskaźnik zatrudnienia osób

niepełnosprawnych w ich zakładzie jest niższy niż 6%. Z wpłat na Fundusz zwolnieni są

pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej

6%.Wskaźnik ten jest inny dla samorządowych i państwowych jednostek organizacyjnych,

organizacyjnych także instytucji kultury oraz państwowych i niepaństwowych szkół różnego

stopnia. Zwolnieni są także pracodawcy prowadzący zakłady pracy będące w stanie

likwidacji, albo których upadłość ogłoszono. Do wpłaty na PFRON zobowiązane są także

zakłady pracy chronionej w wysokości stanowiącej 10% środków uzyskanych z tytułu

zwolnień podatkowych określony w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Obowiązek wpłat na PFRON nie dotyczy placówek

dyplomatycznych, przedstawicielstw i misji dyplomatycznych. Pozostałymi przychodami

Funduszu mogą być: dotację z budżetu państwa, inne dotacje lub subwencje, spadki, zapisy i

darowizny, dobrowolne wpłaty, dochody z oprocentowanych pożyczek, dyskonto od

zakupionych bonów skarbowych i odsetek od zakupionych obligacji emitowanych lub

gwarantowanych przez Skarb Państwa lub NB oraz lokat terminowych, otrzymane dochody z

działalności gospodarczej oraz inne wpłaty. PFRON przeznacza swoje środki przede

wszystkim na trzymanie istniejących, istniejących zagrożonych likwidacją , miejsc pracy

osób niepełnosprawnych oraz na tworzenie nowych miejsc pracy. Jest to tak zwana

rehabilitacja zawodowa. Fundusz dofinansowuje również koszty organizacji i działania

warsztatów terapii zajęciowej i organizację turnusów rehabilitacyjnych. Wraz z dotacjami

dla przedsiębiorców, produkujących wyroby ortopedyczne i sprzęt rehabilitacyjny, stanowi to

wkład w rehabilitację leczniczą osób niepełnosprawnych. PFRON dofinansowuje wreszcie

imprezy sportowe, kulturalne, rekreację i turystykę osób niepełnosprawnych oraz likwidacje

barier architektonicznych komunikacyjnych (zarówno wymiarze indywidualnym, jak i w

miejscach użyteczności publicznej)Jest to realizacja założeń rehabilitacji społecznej. PFRON

uczestniczy w realizacji zadań wynikających z rządowych i samorządowych programów na

rzecz osób niepełnosprawnych. Zajmuje się też realizacja programów celowych ,

zatwierdzonych przez Radę Nadzorczą, służących rehabilitacji zawodowej, społecznej i

leczniczej.

Programy adresowane są najczęściej do indywidualnych osób niepełnosprawnych

(choć niekiedy do zakładu pracy chronionej czy samorządu). Programy te (Pegaz, Komputer

dla Homera, Drogowskaz) umożliwiają, przez pomoc finansową, zakup samochodu,

komputera, sprzętu rehabilitacyjnego itp. przez osobę niepełnosprawną. Państwowy Fundusz

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych niejako z definicji wspiera finansowo wszystkie

działania, podejmowane na rzecz dzieci niepełnosprawnych i niepełnosprawnej młodzieży.

Każdego roku Fundusz przeznacza od 5 do 10% swojego budżetu na pomoc potrzebującym

dzieciom. W ramach rehabilitacji dofinansowuje likwidacje barier utrudniających im

swobodne funkcjonowanie w życiu społecznym, umożliwiają wyjazdy na turnusy

rehabilitacyjne, wspomagają finansowo warsztaty terapii specjalnej dla dzieci z ciężką

niepełnosprawnością fizyczną i umysłową. PFRON wspiera wszelką aktywność sportową,

kulturalną, rekreacyjną i turystyczną. Finansuje badania, analizy, wydawnictwa i konkursy

oraz przeróżne akcje mające na celu zaktywizować środowisko osób niepełnosprawnych.

Imprezy takie organizowane są najczęściej przez rodziców wolontariuszy. Niekiedy są oni

szkoleni w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą , z funduszu PFRON .Przeznaczając

fundusze na budowę, rozbudowę i modernizacje obiektów rehabilitacyjnych, sprzęt

rehabilitacyjny i ortopedyczny oraz usługi transportowe, fundusz wspomaga integracje dzieci

niepełnosprawnych i niepełnosprawnej młodzieży. Dofinansowuje środki szkolno

wychowawcze i inne placówki dla dzieci i młodzieży, zapewniające im dostęp do edukacji i

umożliwiające samorealizacje. W ramach programów celowych, kierowanych do

indywidualnych osób niepełnosprawnych, PFRON prowadzi pomoc w zakupie komputera

lub wózka elektrycznego. Również Samorządy w ramach zadań ukierunkowanych na pomoc

niepełnosprawnym dzieciom, korzystając ze środków, jakie oferuje PFRON. Rocznie na

pomoc dzieciom fundusz przeznacza blisko 80 milionów złotych.

Klub sportowy osób niepełnosprawnych „Start”

"Start" jest organizacją pozarządową -"Non profit". Celem Stowarzyszenia jest

wykorzystywanie kultury fizycznej, sportu i turystyki oraz działań socjalnych i edukacyjnych

dla rehabilitacji fizycznej, psychicznej i społecznej osób niepełnosprawnych fizycznie lub

intelektualnie, a także osób dotkniętych skutkami uzależnień, przemocy, zubożenia i innymi

niekorzystnymi zjawiskami ekonomiczno-społecznym.

Stowarzyszenie realizuje cele poprzez opracowywanie i realizowanie programów

powstających zarówno z własnej inicjatywy jak i zleconych, a dotyczących:

- sportu kwalifikowanego i powszechnego oraz turystyki i rekreacji, turnusów

rehabilitacyjnych i obozów integracyjnych,

- kształcenia specjalistycznego kadry trenersko-instruktorskiej i wolontariuszy,

- działań zmierzających do podniesienia stopnia edukacji i poprawy warunków socjalnych,

- wymiany informacji i doświadczeń oraz wspólna realizacja programów z innymi

organizacjami i instytucjami na terenie kraju i za granicą,

Fundacja Aktywnej Rehabilitacji

Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR) istnieje od 1988 roku. Wprowadziła do

Polski model rehabilitacji osób niepełnosprawnych, którego głównym elementem jest trening

sportowy. Program oparty został na metodach stosowanych w specjalistycznych ośrodkach

Sportowo-rehabilitacyjnych w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Szwecji. W Polsce

wprowadzono model szwedzki, łącznie z jego ideologią i metodyką. Do chwili obecnej

utrzymany jest ścisły kontakt z międzynarodowymi organizacjami sportu niepełnosprawnych,

jak i z wiodącymi ośrodkami rehabilitacyjnymi za granicą .

Program Fundacji Aktywnej Rehabilitacji stanowi uzupełnienie dla tradycyjnych form

usprawniania, będąc pomostem pomiędzy szpitalem, a „normalnym", aktywnym życiem.

Zadaniem Fundacji jest docieranie do wszystkich potencjalnych adresatów programu - ludzi,

którzy zostali dotknięci nabytym lub wrodzonym uszkodzeniem rdzenia kręgowego.

Prowadzenie działalności dla tych osób oraz dążenie do tego, by adresaci programu mogli

aktywnie i niezależnie żyć. Poprzez wzorce osobowe pobudza się osoby niepełnosprawne do

maksymalnego rozwoju fizycznego i psychicznego z uwzględnieniem ich możliwości i

ograniczeń. Fundacja Aktywnej Rehabilitacji wykorzystuje trening w różnych dyscyplinach

sportowych jako środek do osiągnięcia .

Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Niewidomych i Ociemniałych

„Cross”

Stowarzyszenia powstało 1991 r, ma zasięg ogólnopolski zrzesza obecnie około 2500

członków w 31 klubach na terenie całej Polski. Głównym cele stowarzyszenia jest rozwijanie

i szerzenie sportu w środowisku osób niewidomych i ociemniałych dorosłych i dzieci. Cel ten

realizuje organizując imprezy sportowe w następujących dyscyplinach: szachy, kolarstwo

tandemowe, taniec sportowy, kręgle, brydż, warcaby stupolowe, lekkoatletyka, kajakarstwo,

żeglarstwo, pływanie, narciarstwo. Większość to turnieje rangi mistrzostw Polski. Wiodącymi

dyscyplinami są szachy i kolarstwo tandemowe. W obydwu tych dyscyplinach zawodnicy

mogą się pochwalić dużymi sukcesami również na arenie międzynarodowej. Szachiści należą

do ścisłej światowej czołówki. Bardzo prężnie rozwija się również taniec sportowy.

Organizowane są już mistrzostwa Polski niewidomych i ociemniałych w tańcu sportowym.

Coraz większym zainteresowaniem cieszą się również kręgle. W tej dziedzinie organizowane

są również mistrzostwa Polski i Europy. Stowarzyszenie „Cross” prowadzi szkolenia oraz

organizuje obozy dla dzieci i młodzieży, a także ogólnousprawniające obozy dla dorosłych.

Najważniejszym elementem działalności jest praca w klubach, gdzie w sekcjach sportowych

organizowane są regularne zajęcia i treningi. Najlepsi zawodnicy reprezentują „Cross” na

krajowych i międzynarodowych zawodach sportowych. Kalendarz imprez planowanych co

roku zawiera kilkadziesiąt pozycji i z każdym rokiem jest bogatszy. Działalność

stowarzyszenia „Cross: finansowana jest głównie ze środków pochodzących z

Międzynarodowej Edukacji Niewidomych i Ociemniałych i Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz składek członkowskich. „Cross” prężnie się

rozwija, zwiększa się liczba niewidomych i ociemniałych członków oraz dyscyplin przez nich

uprawianych.

Ogólne zasady treningu sportowego osób z niepełnosprawnościami

Przez trening sportowy rozumiemy wieloletni, specjalnie zorganizowany proces

pedagogiczny w ramach, którego zawodnik uczy się techniki oraz taktyki swojej dyscypliny i

doskonali je, kształtuje sprawność fizyczną, a także cechy wolicjonalne i osobowość oraz

nabywa wiedzę na temat prowadzonej przez siebie działalności sportowej.

W treningu sportowym osób niepełnosprawnych korzysta się z typowych form

treningu sportowego. Najczęściej stosuje się trening stacyjny, ciężkoatletyczny i elementy

treningu body – building. Wynika to z konieczności zwiększenia siły i wytrzymałości siłowej.

W lekkoatletyce, pływaniu i biegach znalazł zastosowanie trening interwałowy.

Dużą różnicą w rocznym cyklu treningowym osób niepełnosprawnych, która wynika z

konieczności lepszego ogólnego przygotowania – jest prowadzenie w większym wymiarze

czasu zajęć ogólnousprawniających, a w stosunkowo mniejszym – specjalistycznych ćwiczeń

technicznych.

Należy dobrać taką formę prowadzenia treningu, która najbardziej odpowiadałaby

zainteresowaniom, poziomowi umysłowemu i zdolnościom percepcji ćwiczących. W treningu

osób niepełnosprawnych mówimy o indywidualizacji. Zajęcia powinny być urozmaicone.

Obok normalnych zajęć treningowych powinny być organizowane wycieczki z odpowiednio

przygotowanym programem .

Trening sportowy inwalidów musi jednocześnie w sposób naturalny łączyć formy

treningu sportowego z elementami kinezyterapii. Zawsze musi znaleźć się w nim czas na

ćwiczenia korekcyjne, indywidualne, relaksacyjne, ćwiczenia specjalistyczne związane ze

stanem funkcjonalnym, a więc pozycje redukujące, specjalne ćwiczenia wzmacniające

wybrane zespoły mięśniowe. Powinno się zwracać uwagę na chód i już istniejących dyscyplin

sportu dla inwalidów, równocześnie dąży do jak najmniejszej ilości zmian w przepisach;

wprowadza tylko takie zmiany w przepisach, które umożliwiają rozgrywanie danej

konkurencji przez inwalidów i zwiększają stopień bezpieczeństwa podczas jej rozgrywania.

Sport osób niepełnosprawnych może i powinien odgrywać istotną rolę w

przyspieszaniu i sterowaniu przebiegu procesów regeneracji, kompensacji i adaptacji.

Polepszenie - poprzez uprawianie sportu - ogólnej wydolności fizycznej organizmu prowadzi

do przyspieszenia procesów regeneracji i stwarza większe możliwości poprawy w leczeniu

odcinkowym.

W świetle teorii Anochina, Pawłowa, Forbesa, Arwanitakii Lorento de No

skuteczność kompensacji zależy od dwóch czynników - różnorodności pobudzania i siły

stosowania bodźców. Spośród środków stosowanych w rehabilitacji tylko sport dysponuje

atrakcyjną formą pozwalającą na wieloletnie powtarzanie określonego, wskazanego

ćwiczenia. Trening sportowy jest jednak najtrudniejszą forma sterowania procesami

kompensacji, gdyż występujące w wielu dyscyplinach sportu ruchy globalne, wykonywane

z dużą dynamiką, mogą prowadzić do powstania niepożądanych substytucji. Instruktor

prowadzący zajęcia sportowe z inwalidami powinien aktywnie nadzorować wykonywanie

poszczególnych ćwiczeń, szczególnie w początkowym okresie treningu. Największe

znaczenie treningu sportowego osób niepełnosprawnych polega na utrzymywaniu ciągłości

procesów kompensacji .

W usprawnianiu fizycznym osób niepełnosprawnych dąży się do stosowania

optymalnych dawek treningowych w celu zapobiegania skutkom bezczynności, do

utrzymania wydolności fizycznej organizmu oraz jej zwiększenia. Wielkość obciążenia

treningowego dla inwalidów zależy przede wszystkim od stopnia wytrenowania organizmu i

szybkości przebiegu procesów odnowy.

Trening sportowy daje optymalne efekty tylko wtedy, gdy następna jednostka

treningowa zostanie przeprowadzona w okresie superkompensacji, po pełnej odnowie. U

osób nie wytrenowanych, u inwalidów-sportowców, W początkowym okresie treningu

czas odnowy jest wydłużony, dlatego przerwy wypoczynkowe, zwłaszcza w pierwszym

okresie intensywnego treningu (obciążenia), powinny wynosić około 2 - 3 dni.

Podstawową jednostką

treningową W sporcie inwalidów są 90-minutowe zajęcia. Czas przewidziany na zajęcia

może ulec skróceniu, jeśli trenujący posiadają zmniejszoną wydolność fizyczną, prezentują

niski poziom wytrenowania, są w zaawansowanym wieku lub reprezentują schorzenie o

szczególnie obniżonych możliwościach funkcjonalnych .

W jednostkach treningowych obowiązuje trójczęściowy układ zajęć: rozgrzewka,

część główna i część uspokajająca.

Rozgrzewka - w treningu sportowym osób niepełnosprawnych poza ćwiczeniami

dyscyplinująco-porządkowymi i stopniowym przygotowaniem organizmu do wysiłku w

części głównej powinna uwzględniać ćwiczenia korekcyjne wskazane dla danego

schorzenia. Część główna musi zawierać indywidualne ćwiczenia specjalistyczne

(powinny one kończyć część główną i rozpoczynać część uspokajającą). Mogą to być

ćwiczenia chodu dla paraplegików lub autoredresje kikutów dla amputowanych. Zajęcia

treningowe prowadzone z osobami niepełnosprawnymi różnią się od zajęć z osobami

zdrowymi krzywą natężenia. W treningu inwalidów częściej stosuje się przerwy

wypoczynkowe, wynikające np. u niewidomych i niesłyszących ze zwiększonej koncentracji

uwagi i zaangażowania w trakcie poszczególnych ćwiczeń itp. Stosuje się częste, ale

krótkie przerwy wypoczynkowe, częściej, niż dla osób zdrowych wprowadza się ćwiczenia i

pozycje relaksacyjne, wypoczynek bierny. Wielkość obciążenia wynika z wydolności układu

sercowo-naczyniowego, oddechowego, aparatu ruchu. W praktyce stosuje się bodźce

zbliżone do maksymalnych (stosowane w bezpiecznych granicach), ponieważ one

najaktywniej, najskuteczniej wyzwalają mechanizmy kompensacji, gwarantując postęp

procesu treningowego .

Trening sportowy zawodników niepełnosprawnych powinien być dostosowany do

jego cech psychofizycznych, przygotowywać osobę niepełnosprawną przede wszystkim do

podjęcia (lub kontynuacji) pracy zawodowej i zapewniać jej maksimum samodzielności w

życiu codziennym. Należy przypomnieć, że najbardziej wskazanymi obciążeniami dla

zwiększenia siły są wielkości równe 70-100% siły maksymalnej. Przy treningu

wytrzymałościowo-siłowym obciążenia wynoszą 30-70% siły maksymalnej. Trenowanie

wytrzymałości wymaga obciążeń wielkości 20-40%siły maksymalnej. Tam, gdzie na

pierwszym miejscu w treningu stawia się kształtowanie szybkości, obciążenie nie powinno

przekraczać 20% wartości siły maksymalnej.

W treningu sportowym osób niepełnosprawnych należy pamiętać, że wydatek

energetyczny podczas najprostszych czynności wykonywanych przez inwalidów jest znacznie

wyższy niż u osób zdrowych. Również koszt energetyczny tych czynności jest tym większy,

im większe są ubytki funkcji poszczególnych układów im krótszy okres od wystąpienia urazu.

Wysoki jest koszt energetyczny chodu amputowanych, paraplegików w aparatach

stabilizujących w początkowym okresie nauki. Jednocześnie obniżona jest znacznie ogólna

wydolność fizyczna organizmu.

W treningu sportowym osób niepełnosprawnych korzysta się z typowych form

treningu sportowego. W celu zwiększenia siły i wytrzymałości siłowej często stosuje się

trening stacyjny, ciężkoatletyczny, elementy treningu body-bilding. Trening interwałowy

znalazł zastosowanie w pływaniu, biegach i lekkiej atletyce. W rocznym cyklu treningowym

inwalidów zauważa się duży wymiar czasu przeznaczonego na zajęcia ogólno-usprawniające

(nacisk na przygotowanie ogólne) w stosunku do mniejszej liczby zajęć poświęconych

specjalistycznym ćwiczeniom technicznym .

Wybór form prowadzenia treningu zależy od zainteresowań, poziomu umysłowego

i zdolności percepcji ćwiczących. Stosuje się różne zmodyfikowane formy, wypracowane

przez wychowanie fizyczne i sport dla dzieci i dorosłych. Wprowadza się specjalne tory

przeszkód, które stanowią metodę treningu i służą ocenie jego postępu. Zajęcia sportowe z

inwalidami muszą być urozmaicone. Powinny one być uzupełnione wycieczkami z

odpowiednio przygotowanym programem sportowym, zawodami sportowymi o różnej

randze, startami w mistrzostwach kraju, igrzyskach, ogólnopolskich zawodach itp.

Trening sportowy osób niepełnosprawnych łączy w sposób naturalny formy

treningu sportowego z elementami kinezyterapii. Trening uwzględnia ćwiczenia korekcyjne,

indywidualne, specjalistyczne - związane ze stanem funkcjonalnym (np. ćwiczenia specjalne

wzmacniające wybrane zespoły mięśniowe), zwraca się również uwagę na prawidłowość

chodu i czynności samoobsługi.

Jednym z niezmiernie ważnych czynników wywierających wpływ na przebieg i

wyniki szkolenia sportowego oraz na rozwój zawodnika i jego osiągnięcia sportowe jest

motywacja. Motywacja to zespół motywów, czyli czynników, które pobudzają i

ukierunkowują nasze dążenia do określonej działalności skierowanej na zaspokojenie bardzo

różnych i czasem nie całkowicie uświadamianych potrzeb. Potrzeby te mogą być wrodzone

lub nabyte, mogą mieć podłoże fizjologiczne i społeczno – psychologiczne .

U osób niepełnosprawnych mechanizmy oddziaływania sportu na psychikę są nieco

inne, niż w przypadku sportowców pełnosprawnych. Choroba lub uraz, który doprowadza do

trwałego inwalidztwa, prowadzi do wielu zmian w psychice.

Bardzo ważnym elementem rehabilitacji psychicznej osób niepełnosprawnych jest

sport i trening sportowy, który powinien spełniać podstawowe zadania, takie jak :

-działać tonizująco na psychikę ćwiczącego,

-wpływać na wyrobienie postawy akceptującej inwalidztwo,

-wytwarzać nawyk uprawiania sportu.

Zajęcia sportowe, muszą mieć przede wszystkim charakter pobudzający i

wprowadzać radość i uczucie odprężenia, co uzyskujemy dzięki współzawodnictwu, tak

nierozerwalnie związanym z uprawianiem sportu. W warunkach walki sportowej, a zwłaszcza

zespołowej, stopniowo wyzwalają się wszystkie możliwości ustroju, zapomina się nakazach

hamujących wykonanie ruchu, o obawach i lękach, wykonuje się czynności, które wcześniej

wydawały się inwalidzie nieosiągalne .

Sport dostarcza osobie niepełnosprawnej dodatkowej silnej motywacji do

wykonywania odpowiednich ruchów i ćwiczeń. Zaczyna on ćwiczyć, bo chce wygrać lub

poprawić swój wynik, sprawia mu to przyjemność, czuje satysfakcję z tego, co robi, gdyż

spotyka się to z aprobatą i uznaniem otoczenia.

Motywacja działania sportowego różni się od motywacji innych form działalności

ludzkiej. U zawodników pełnosprawnych przeważają bezpośrednie motywy zainteresowań

sportowych. Natomiast u sportowców niepełnosprawnych przeważają motywy pośrednie,

takie jak:

-kontynuacja rehabilitacji jako formy usprawniania leczniczego,

-potrzeba aktywności ruchowej,

-poczucie działania,

-zadowolenie z osiągniętych wyników sportowych i treningu sportowego,-

-możliwość nawiązania kontaktów towarzyskich-,

-demonstrowanie sprawności fizycznej,

-realizacja innych planów życiowych, korzyści materialne,

-inne, jak wyjazdy, kontakt z przyrodą, wartości estetyczne.

Klasyfikacja sportowo-medyczna w sporcie osób z niepełnosprawnościami

Grupa I - Inwalidzi narządu wzroku (Blind) - B

Klasy:

B1 - całkowicie niewidomi oraz z poczuciem światła, ale bez rozpoznania

przedmiotów lub ich zarysów bez względu na kierunek i odległość,

B2 - niedowidzący, których ostrość wzroku po korekcji szkłami w lepszym oku wynosi

2/60 według skali Snellena lub ograniczenie pola widzenia zawarte jest w kącie do 5°,

B3 - niedowidzący, których ostrość wzroku po korekcji szkłami w lepszym wzroku zawarta

jest od 2/60 do 6/60 według skali Snellena lub ograniczenie pola widzenia zawarte jest w

kącie od 6° do 20,°

Grupa II - Inwalidzi narządu słuchu

Inwalidzi narządu słuchu z utratą słuchu powyżej 55% w lepszym uchu. Uczestniczą oni w osobnych igrzyskach deflijskich.Grupa III - Inwalidzi z amputacjami kończyn górnych i dolnych (Amputation) - A

Klasy:

A l - obustronna amputacja w obrębie uda,

A 2 - jednostronna amputacja w obrębie uda,

A 3 - obustronna amputacja w obrębie podudzia,

A 4 - jednostronna amputacja w obrębie podudzia,

A 5 - obustronna amputacja w obrębie ramienia,

A 6 - jednostronna amputacja w obrębie ramienia,

A 7 - obustronna amputacja w obrębie przedramienia,

A 8 - jednostronna amputacja w obrębie przedramienia,

A 9 - amputacja w obrębie jednej kończyny górnej (ramienia lub przedramienia) oraz w

obrębie jednej kończyny dolnej (uda lub podudzia),

Uwaga:

Przy kwalifikowaniu do odpowiednich klas sportowych obowiązuje podział anatomiczny:

- całkowite porażenie jednej kończyny górnej zaliczamy do grupy III, klasyA6,

- całkowite porażenie obu kończyn górnych zaliczamy do grupy III, klasy A 5.

Grupa IV - Inwalidzi z porażeniem kończyn górnych i dolnych (Paraplegia) P

W tej grupie startują:

- inwalidzi z porażeniami i niedowładami kończyn po urazowym uszkodzeniu rdzenia

kręgowego: paraplegia i tetraplegia posttraumaticae,

- inwalidzi z porażeniami i niedowładami kończyn po różnego rodzaju

schorzeniach rdzenia kręgowego:

a) poliomyelitis anterior acuta - choroba Heinego-Medina,

b) paraplegia spondylitica,

c) paraplegia scoliotica,

d) paraplegia neoplasmatica.

Klasy:

1A - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie górnego odcinka szyjnego na

wysokości 6 kręgu, ze znacznym zmniejszeniem siły mięśni trójgłowych ramion,

maksymalnie do 3° wg. skali Lovetta,

1B - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka szyjnego na

wysokości 7 kręgu, ze zmniejszoną lub prawidłową siłą mięśni trójgłowych ramion oraz

zginaczy dłoniowych i grzbietowych ręki ocenionych od 4° do 5° wg. skali Lovetta,

natomiast ze znacznym zmniejszeniem siły mięśni zginaczy i prostowników, maksymalnie

do 3° wg. skali Lovetta,

1C - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka szyjnego na

wysokości 8 kręgu, ze zmniejszoną lub prawidłową siłą mięśni trójgłowych ramion,

zginaczy dłoniowych i grzbietowych ręki oraz zginaczy i prostowników palców ocenianych

od 4° do 5° wg. skali Lovetta, natomiast z brakiem funkcji mięśni glistowatych i

międzykostnych,

2 - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie górnego odcinka piersiowego od l

do 5 kręgu, przy braku możności utrzymania równowagi w pozycji siedzącej,

3 - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka piersiowego od 6 do l0

kręgu, z możliwością utrzymania równowagi w pozycji siedzącej ( porażone dolne partie

mięśni brzucha i grzbietu oraz kończyny dolne) oraz z częściowym uszkodzeniem rdzenia

kręgowego na wysokości od 11 kręgu piersiowego do 1 lędźwiowego lub niesprawność

równoważna,

4 - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka piersiowo-lędźwiowego od

11 kręgu piersiowego do 3 kręgu lędźwiowego oraz z częściowym uszkodzeniem

rdzenia kręgowego na wysokości od 2 do 5 kręgu lędźwiowego lub niepełnosprawność

równoważną. W tej klasie stwierdza się sprawne mięśnie tułowia i dobrą stabilizację

(równowagę) mięśni tułowia w pozycji siedzącej.

Suma oceny siły mięśniowej zmodyfikowanym testem mięśniowym Lovetta obu kończyn

dolnych wynosi:

- od 1 do 20 punktów, w następstwie urazu rdzenia kręgowego,

- od l do 15 punktów, w następstwie choroby rdzenia kręgowego,

5 - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka lędźwiowego kręgosłupa

od 4 do 5 kręgu lub niepełnosprawność równoważną. W tej klasie stwierdza się sprawne mięśnie

czworogłowe ud.

Suma oceny siły mięśniowej powyższego testu mięśniowego obu kończyn dolnych wynosi:

- od 21 do 40 punktów, w następstwie urazu rdzenia kręgowego,

- od 16 do 35 punktów, w następstwie choroby rdzenia kręgowego,

6 - całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka krzyżowego od l do 3 kręgu lub

niepełnosprawność równoważną.

Suma oceny siły mięśniowej testem mięśniowym obu kończyn dolnych wynosi:

- od 41 do 60 punktów, w następstwie urazu rdzenia kręgowego,

- od 36 do 55punktów, w następstwie choroby rdzenia kręgowego,

Zawodnicy nie spełniający warunków zawartych w klasie 6 nie mogą być sklasyfikowani,

ponieważ nie spełniają minimum niepełnosprawności.

Uwaga:

Przy ocenie siły mięśniowej kończyn dolnych posługujemy się zmodernizowanym testem Lovetta i

testuje się zamiast jednego mięśnia - całą grupę mięśni wykonujących określony ruch w stawie.

Bilans siły mięśni w kończynach dolnych jest sumą punktów uzyskanych za następujące ruchy

w stawach:

a) biodrowym - zgięcie, wyprost, odwodzenie, przywodzenie,

b) kolanowym - zgięcie, wyprost,

c) skokowym - zgięcie grzbietowe i podeszwowe,

Bilans siły mięśni w kończynach górnych jest sumą punktów uzyskanych za ruchy w

stawach:

a) barkowym - zgięcie, wyprost, odwodzenie, przywodzenie,

b) łokciowym - zgięcie, wyprost,

c) nadgarstkowym - zgięcie grzbietowe i dłoniowe,

d) śródręczno-paliczkowym - zgięcie i wyprost palców,

e) śródręczno- paliczkowym kciuka - ruch opozycji i wyprostu,

Za każdy ruch osobno w każdej kończynie dolnej i górnej przyznaje się od 3 do 5

punktów ocenianych według skali Lovetta.

Suma wszystkich punktów w kończynie dolnej daje bilans siły mięśniowej kończyny

dolnej, analogicznie jest w kończynie górnej - suma wszystkich punktów daje bilans siły

mięśniowej kończyny górnej.

Siła mięśniowa pełnosprawnej kończyny dolnej wynosi 40 punktów, a kończyny górnej –

60.

Grupa V - Różne (inne) schorzenia i dysfunkcje narządu ruchu (Les Autres) LA

Klasy:

LA 1 - zawodnicy ze znacznym uszkodzeniem wszystkich czterech kończyn, np:

- znaczne przypadki stwardnienia rozsianego (sclerosis multiplex),

- dystrofia mięśniowa,

- reumaitoidalne zapalenie stawów (RZS) z przykurczami,

LA 2 - zawodnicy ze znacznym uszkodzeniem trzech lub dwóch kończyn, ale o mniejszych

ograniczeniach, jak w klasie LA1, np:

- mniej znaczna hemiplegia,

- porażenie jednej kończyny z deformacją dwóch innych,

- mniej znaczne przypadki stwardnienia rozsianego, itp.,

LA 3 - zawodnicy z ograniczoną funkcją przynajmniej dwóch kończyn, np:

- niektóre przypadki hemiparezy,

- zesztywnienie stawów biodrowego i kolanowego w jednej kończynie, z współistniejącą

deformacją po stronie drugiej, itp.,

LA 4 - zawodnicy z ograniczeniem funkcji w dwóch kończynach dolnych, ale w mniejszym

stopniu , niż w klasie LA3:

-przykurcz lub zesztywnienie w stawach jednej kończyny dolnej, z ograniczeniem funkcji

drugiej kończyny, itp.,

LA 5 - zawodnicy z ograniczoną funkcją jednej kończyny dolnej lub porównywalne pod

względem funkcjonalnym poniższe niepełnosprawności:

- przykurcz lub zesztywnienie stawów biodrowego lub kolanowego,

- niedowład jednej kończyny,

- kifoskolioza,

LA 6 - zawodnicy z uszkodzeniem jednej kończyny górnej:

- niedowład lub uszkodzenie jednej kończyny górnej, w tym: całkowita niesprawność ręki

(całkowity brak fizjologicznej funkcji ręki),

- niektóre przypadki osteoporozy.

Uwaga:

W grupie tej powinni być sklasyfikowani inwalidzi z porażeniami i niedowładami kończyn po

następujących rodzajach schorzeniach rdzenia kręgowego:

- spina bifidia,

- sclerosis multiplex,

- syringomxelia,

Zawodnicy nie kwalifikujący się do klasy LA6 - nie posiadają minimum

niepełnosprawności i nie są uprawnieni do udziału w zawodach sportowych dla osób

niepełnosprawnych.

Międzynarodowa Federacja Sportu Osób Niepełnosprawnych (ISOD) ustaliła w tej grupie

następujące minima niepełnosprawności:

- niedowład kończyny górnej, to utrata co najmniej 20 punktów w teście obydwu kończyn

górnych (analizując tylko mięśnie funkcjonalne, to znaczy takie które przy ocenie uzyskały od 3

do 5 punktów),

- niedowład kończyny dolnej, to utrata co najmniej 10 punktów w teście obydwu kończyn

dolnych (analizując tylko mięśnie funkcjonalne, to znaczy takie które przy ocenie uzyskały od 3

do 5 punktów),

- ograniczenia zakresu ruchów w stawach (ograniczenie do kąta 45 stopni w stawie łokciowym,

zesztywnienie stawu promieniowo-nadgarstkowego, itp.).

Grupa VI - Porażenia mózgowe (Cerebral palsy) - CP

W grupie startują:

- inwalidzi z porażeniami i niedowładami spastycznymi kończyn w następstwie

urazów mózgowo-czaszkowych,

- inwalidzi z porażeniami i niedowładami spastycznymi kończyn po różnego

rodzaju schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego:

a) paralysis cerebralis infantilis- mózgowe porażenie dziecięce,

b) udary mózgowe,

c) choroba Parkinsona,

d) pląsawica,

e) atetoza,

f) hemobalizm,

Napięcie mięśniowe określa się w 4 stopniowej skali – spasticity grade scale for muscule

tone – spasticity/stiffness:

0 – hipotonia, wiotkość, obniżone napięcie mięśniowe,

1 – norma, normalne napięcie mięśniowe,

2 - zwiększone napięcie mięśniowe nie mające istotnego wpływu na ruchy,

3 - zwiększone napięcie mięśniowe ograniczające wykonanie ruchów,

4 - hipertonia, spastyczność, wykonanie ruchów biernych utrudnione lub jest niemożliwe,

Klasy:

CP 1 – quadriplegia-porażenie czterokończynowe. Zawodnik porusza się za pomocą wózka

elektrycznego. Stwierdza się znacznego stopnia zaburzenia napięcia mięśniowego występujące

w czterech kończynach (od 3+ do 4 stopni według 4 punktowej skali napięcia) lub ruchy

atetotyczne w czterech kończynach, jak również:

- znacznego stopnia trudności w kontroli ruchów kończyn górnych i tułowia,

- bardzo słabą siłę mięśniową,

CP 2 – quadriplegia-porażenie czterokończynowe. Zawodnik porusza się na wózku

samodzielnie kończynami górnymi lub dolnymi (odpychając się),

Zwiększone zaburzenie napięcia mięśniowego występują w czterech kończynach (od 3+ do 3

stopni) oraz:

- słaba siła mięśniowa,

- znaczne problemy koordynacji kończyn górnych i tułowia,

- w czynnościach często wykorzystują chwyty cylindryczne lub sferyczne,

CP 3 – triplegia-porażenie trzykończynowe lub czterokończynowe albo połowicze znacznie

nasilone. Zawodnik przemieszcza się na wózku przy pomocy jednej kończyny górnej lub

obydwu, ale bardzo powoli. Na krótkich dystansach może chodzić w aparatach opaskowo-

szynowych lub przy pomocy drugiej osoby. Zaburzenia napięcia mięśniowego występują (od

4 do 3 stopni w kończynach dolnych, od 3+ do 2 w obrębie tułowia i od 3 do 2 stopni w

kończynach górnych). Zaburzenia te dotyczą 2, 3 lub 4 kończyn, a ponadto występują:

- umiarkowane trudności w kontroli kończyn górnych i tułowia,

- słaba siła mięśniowa,

CP 4 - paraplegia-niedowład obu kończyn dolnych. Zawodnik porusza się na wózku

kończynami górnymi. Może chodzić w aparatach opaskowo-szynowych samodzielnie, ale tylko

na krótkich dystansach lub przy pomocy drugiej osoby. Występują umiarkowane lub znaczne

zaburzenia napięcia mięśniowego obu kończyn dolnych (od 4 do 3 stopni według 4 stopniowej

skali napięcia) oraz:

- dobra funkcja kończyn górnych i tułowia,

- możliwość udziału we wszystkich dyscyplinach sportowych na wózku lub na specjalnie

skonstruowanych siedziskach,

CP 5 – diplegia-niedowład spastyczny w kończynach dolnych utrudniający chodzenie lub

hemiplegia – trudności w chodzeniu, dobry stan funkcjonalny strony nie porażonej.

Poruszają się samodzielnie lub z pomocą (na co dzień nie używają wózka). Zawodnicy tacy

posiadają:

- dobrą siłę i stan funkcjonalny kończyn górnych,

- w dyscyplinach sportowych uczestniczą w pozycji stojącej,

CP 6 - spastyczność czterech kończyn z możliwością samodzielnego poruszania się. Stwierdza

się umiarkowane zaburzenie napięcia mięśniowego w czterech kończynach. Zawodnicy chodzą

samodzielnie bez pomocy osoby drugiej.

Występuje jednak zaburzenie koordynacji podczas biegu,

CP7 – hemiplegia-niedowład spastyczny jednej kończyny górnej i jednej kończyny dolnej,

dobra siła funkcjonalna drugiej kończyny górnej i dolnej, możliwość poruszania się bez

urządzeń pomocniczych, utykanie wskutek niedowładu spastycznego w kończynie dolnej,

CP 8 – minimalny niedowład w kończynach dolnych, minimalny niedowład spastyczny w

jednej lub dwu kończynach dolnych, dobra siła funkcjonalna kończyn górnych, minimalna

niewydolność kończyn dolnych.

Tenis ziemny Przepisy gry

są takie same, jak dla osób pełnosprawnych, z następującym wyjątkiem: zawodnikowi

zezwala się na odbicie piłki po drugim koźle, jeżeli zajmuje on pozycję za linią końcową.

Dlatego też gra jest prowadzona z głębi kortu. W tenisa grają mężczyźni i kobiety. Do gry

dopuszczane są różne rodzaje wózków. Podczas gry zawodniczej obowiązują wózki

sportowe. Wózek traktowany jest, jako część ciała zawodnika, który podczas uderzenia piłki

musi na nim siedzieć. Do zahamowania wózka nie wolno używać ani kończyn dolnych, ani

protezy, dlatego tenisista musi mieć doskonale opracowaną technikę jazdy na wózku.

Zawodnicy korzystają z tych samych kortów tenisowych i sprzętu, stosują ten sam chwyty

rakiety tenisowej co w zwykłym tenisie. W 1996 roku tenis na wózkach został wprowadzony

do konkurencji paraolimpijskich.

Do zawodów dopuszczani są zawodnicy po amputacji kończyn:

- III grupa sportowa, klasy: A1, A2, A3, A4.

- obustronna amputacja kończyn dolnych, klasa A1,

- Jednostronna amputacja kończyny dolnej, klasa A2,

- Obustronna amputacja podudzi, klasa A3,

- Jednostronna amputacja podudzia, klasa A4

Tenis stołowy

Zawodnika startującego w tej dyscyplinie sportowej obowiązują przepisy Międzynarodowej

Federacji Tenisa Stołowego, uzupełnione zasadami dotyczącymi specyfiki tenisa stołowego

uprawianego przez niepełnosprawnych, a zatwierdzone przez Międzynarodową Organizację

Sportową Inwalidów ISOD dla grup III i V oraz Międzynarodową Federację Igrzysk Stoke

Mandeville ISMGF w odniesieniu do grupy IV.

Zawody odbywają się dla kobiet i mężczyzn w kolejności gra pojedyncza, następnie

podwójna. Turnieje odbywają się we wszystkich grupach startowych. Rakieta może mieć

dowolną wielkość, kształt i ciężar. Deska rakietki winna być płaska i sztywna, wykonana z

jednego kawałka drewna o równej grubości. Pokrycie może być ze zwykłej gumy czopowanej

o całkowitej grubości 2 mm. Cześć powierzchni odbicia w pobliżu uchwytu, obejmowana

przez palce, może być pokryta innym materiałem zwiększającym przyczepność. Zawodnicy

grupy I mogą rakietę przywiązaną bandażem elastycznym do ręki lub przedramienia.

Wózek

W czasie gry w tenisa stołowego wózki inwalidzkie muszą odpowiadać takim samym

przepisom, jak w konkurencji – wyścigi na wózkach. Stopy ani inne części ciała nie mogą

dotykać podłoża podczas gry. Maksymalna wysokość poduszki wynosi 10 cm. Wyjątek

stanowią zawodnicy z porażeniem lub usztywnieniem kończyny górnej, którzy nie są zdolni

do samodzielnego serwowania, mogą odbić piłeczkę od stołu przed uderzeniem jej rakietką.

Niedozwolone jest w tym momencie serwowanie, ścięcie piłki. Zawodnicy muszą zgłosić ten

sposób serwowania komisji sędziowskiej przed rozpoczęciem zawodów i uzyskać ich

formalną zgodę. Również przed rozpoczęciem każdego meczu sędzia musi być

poinformowany o technice serwowania.

Do zawodów dopuszczani są inwalidzi następujących grup startowych:

-III grupa sportowa Amputacji kończyn, klasy- A1, A9, A2, A3, A9, A7, A6

-IV grupa sportowa – paraplegia, klasy- 2, 3, 4, 5, 6

Klasyfikacja

Powyższe klasy sportowe mężczyzn i kobiet zostały połączone i podzielone na grupy

startowe w następujący sposób.

Podział zawodników na grupy startowe

Amputowani

Grupa I A9

Grupa II A1,A2,A3,A9

Grupa III A7,A9

Grupa IV A2,A3,A4,A9

Grupa V A6

a). Zawodnik z amputacją, jeżeli chce, może wybrać pozycję stojącą lub siedzącą podczas

gry, ale wówczas musi grać w tej pozycji przez cały czas trwania zawodów,

b). Amputowani powyżej stawu kolanowego, którzy normalnie stoją podczas gry (grupa IV),

mogą grać w pozycji siedzącej (grupa II),

c). Zawodnicy ze złożonymi amputacjami (A9) mogą grać we wszystkich czterech

pierwszych grupach (grupy I, II, III, IV), w zależności od uszkodzenia narządu ruchu. Mogą

również korzystać z wózków inwalidzkich lub krzeseł,

d). Zawodnicy z klas A5 i A7, jeżeli jest to możliwe, mogą wziąć udział w zawodach w

grupie V.

Szermierka na wózkach

Jest to jedna z najbardziej widowiskowych dyscyplin, a zarazem najbardziej trudnych.

Pomimo znacznego ograniczenia ruchomości cechuje ją szybkość, bogactwo i pomysłowość

przeprowadzanych akcji. Szermierka jest objęta przepisami Igrzysk Paraolimpijskich, gdzie

obowiązują przepisy Międzynarodowej Federacji Szermierczej FIE oraz przepisy

Międzynarodowej Federacji Igrzysk w Stoke Mandeville. Do zawodów dopuszczani są

zawodnicy:

- z III grupy sportowej klas A1, A2, A3, A4, A6, A8.

z IV grupy sportowej klas 1A, 1B, 1C, 2, 3, 4, 5.

Konkurencje

Wymienić można tu konkurencje indywidualne i zespołowe:

indywidualne – floret mężczyzn i floret kobiet, szabla mężczyzn, szpada mężczyzn,

drużynowe – floret kobiet i floret mężczyzn, szabla mężczyzn, szpada mężczyzn.

Walki indywidualne w tej samej konkurencji odbywają się przed drużynowymi. Drużyna

szermiercza składa się z trzech zawodników oraz jednego rezerwowego. Zawodnik może

walczyć najwyżej w dwóch broniach.

Walka szermiercza odbywa się na wózku zaopatrzonym w specjalną ramę, która ma za

zadanie:

- stabilizować wózek w stałej pozycji , najlepiej za pomocą specjalnych ściągaczy, które są

przymocowane pomiędzy wewnętrzną krawędzią kół, a szyną ramy,

- umożliwić równoległe ustawienie wózka z zachowaniem stałego kąta od 10 do 15 stopni w

stosunku do głównej szyny,

- pozwalać na dogodne ustawienia wózka we wszystkich rodzajach broni oraz dostosowania

odległości między wózkami do długości uzbrojonej kończyny górnej szermierza,

- pozwalać na dowolną szerokość rozstawu kół wózków. Przednie, wewnętrzne kółka wózka

powinny dotykać głównej szyny, W

szabli, florecie i szpadzie, tylne koła wózka powinny być zakryte, okrągłymi metalowymi

zasłonami. W przypadku stosowania elektronicznego aparatu do rejestrowania trafień,

metalizowana kamizelka szermiercza, osłony kół oraz metalowe części wózka muszą być

uziemione. Osłony kół wózków wykonane są ze stalowej blachy, nie mogą w żadnej mierze

zasłaniać pola trafień. Górna część osłony powinna znajdować się na wysokości górnej

krawędzi talerzy kości biodrowych szermierza, zasłaniając przy tym jego kończyny dolne i

stopy. Osłony powinny być jak najbliżej przytwierdzone do obręczy koła. Jeżeli osłony nie

pozwalają sędziemu na określenie powierzchni trafień, powierzchnie trafień należy zmienić.

Zawodnik używa normalnego stroju szermierczego, przy czym jego kończyny dolne muszą

być bardzo dobrze chronione. Do tego celu używa się zazwyczaj grubych kocy. Takie okrycie

nie może zmieniać powierzchni trafień . W czasie walki stopy zawodnika nie mogą dotykać

podłoża, a podnóżki muszą być tak uregulowane, aby pozwalały na utrzymanie kolan

poniżej linii bioder, należy też usunąć boczne oparcia wózka.

Przebieg walki

Walka rozpoczyna się i kończy na komendę sędziego. Zawodnik siedzi na wózku

wyprostowany, z możliwością wychylenia się do przodu i tyłu. Zawsze wyprowadza on

zasłonę bez względu na to, czy to był początek natarcia, czy jego następstwo. Kończyna górna

uzbrojona powinna być zgięta. Klingi nie mogą być w kontakcie, a koniec broni nie może

wychodzić poza linie zasłony przeciwnika. Przed każdą walką sprawdza się odległość między

uzbrojonymi ramionami walczących. Jeżeli przeciwnicy mają kończyny górne o nierównych

długościach, odległość mierzy się biorąc zawodnika o kończynach górnych krótszych. W

przypadku wątpliwości, odległość ustala sędzia. Dozwolone jest przemieszczenie pola

powierzchni trafień z racji unoszenia jednego biodra z siedzenia, pół obrotu tułowia oraz

przechylenie go do przodu i do tyłu. Jeżeli szermierz nie może dosięgnąć powierzchni

trafień, sędzia główny może wydać komendę „stój” ustawić szermierza w normalnej pozycji

szermierczej. Jeżeli szermierz traci równowagę, podnosi się na siedzeniu, zrywa się ze

ściągaczy, jeżeli doszło do rozłączenia zawodników lub zaszło jakiekolwiek

niebezpieczeństwo, sędzia główny wydaje natychmiast komendę „stój”. Szermierz nie może

wychodzić poza pole walki, przesuwając się wzdłuż siedzenia lub podnosząc się z niego.

Jeżeli dopuszcza się takiego przewinienia, po ostrzeżeniu w czasie tego natarcia będzie

uznany za trafionego.

Floret

Jest bronią kolną, w której trafienie zadaje się wyłącznie za pomocą pchnięć. W tej

konkurencji startują zarówno kobiety jaki mężczyźni. Ważną powierzchnię trafną we florecie

stanowi cały tułów. Trafienie celne, poprzedzone trafieniem w powierzchnie nieważną jest

zaliczone jako celne. Czas trwania walki we florecie u mężczyzn wynosi 6 min. Mężczyźni

walczą do pięciu trafień natomiast kobiety do czterech trafień, a czas ich walki wynosi cztery

minuty. Po upływie tego czasu wygrywa zawodnik, który zadał więcej celnych trafień.

Dolicza się wtedy do uzyskanego wyniku zwycięzcy i pokonanego tyle trafień, ile brakuje do

pięciu. Szermierze powinni siedzieć na wózkach, z kończynami górnymi wyprostowanymi na

wprost siebie, końcem klingi floretu dotykając wewnętrznej strony ramienia przeciwnika.

Odległość klingi nie może być większa, niż 10 cm od miejsca, gdzie szew kamizelki przecina

się z dolną granicą przebiegu mięśni piersiowych. Boczne oparcie wózka od strony ręki

uzbrojonej może być okryte z zewnątrz materiałem izolującym. To zabezpieczenie jednak nie

może przekraczać wysokości biodra. W przypadku przerwania izolacji w czasie natarcia,

sędzia główny może wyznaczyć zawodnikowi dokładny czas na jej usuniecie.

Szpada

Jest bronią kolną, w której trafienie zadaje się tylko za pomocą pchnięć. Ważne

powierzchnie trafień to całe ciało zawodnika, jego ubiór i poduszka, na które można zadać

trafienie powyżej metalowej osłony. Czas trwania walki wynosi 6 minut, zawodnicy walczą

do pięciu trafień . Jeżeli obaj zawodnicy uzyskają po piec trafień ( w szpadzie jest to możliwe

bo zalicza się trafienia jednoczesne), muszą walczyć o decydujące trafienie, jednocześnie

anulując poprzednie. Po upływie czasu walki w protokole zapisuje się przegraną obu

zawodników. Szermierze powinni siedzieć wyprostowani, na środku siedzenia swoich

wózków, z jedną kończyną wyprostowana, końcem szpady skierowanym w stronę

przeciwnika, który powinien mieć swoje uzbrojone ramię ugięte, a łokieć zwrócony kierunku

niego. Zasięg szpady powinien być taki, aby zawodnik mógł dotknąć łokcia przeciwnika.

Oparcie od strony ręki uzbrojonej musi być usunięte. Odległość miedzy zawodnikami ustala

się przed walką , a jeżeli zachodzi taka potrzeba przed każdym natarciem.

Szabla

Jest bronią sieczno-kolną, w której trafienie zadaje się za pomocą pchnięć i cięć.

Powierzchnią trafień jest całe ciało zawodnika od pasa w górę tj. tułów, głowa i kończyny

górne. Czas trwania walki wynosi sześć minut, zawodnicy walczą do pięciu trafień. Jeżeli

czas walki upłynie, wygrywa prowadzący. W razie tracenia równowagi, przesuwania się na

siedzisku lub przechodzenia do kontaktu z podłożem, unieważnia się każde trafienie, a

szermierz wraca do prawidłowej postawy. Wyjątek stanowi bardzo szybkie działanie

przeciwnika, przy którym można zawodnikowi zaliczyć trafienie. Za systematyczne

popełnianie błędów wymienionych wyżej, za uzyskiwanie punktu lub uniknięcie trafienia

przez podnoszenie się z siedzenia, a także zmian odległości szermierczej, unieważnia się

zdobyte trafienie i po ostrzeżeniu karze się utratą jednego punktu. Za systematyczne

rozpoczynanie walki przed komendą „naprzód” unieważnia się zdobyte punkty i karze się

utratą jednego punktu po uprzednim ostrzeżeniu. Zawodnik nie może być ukarany

zaliczeniem przeciwnikowi trafienia, którego nie otrzymał w rzeczywistości, lub które

otrzymał po upływie czasu przeznaczonego na walkę ( karani są wtedy obaj zawodnicy), albo

za wykroczenie, które przeszkodziło przeciwnikowi w prowadzeniu walki, np. umyślne

zwarcie lub używanie nie uzbrojonej ręki. Zawodnik, który podczas walki nadużywa siły i jest

agresywny w stosunku do przeciwnika, a także walczący pasywnie, może być wykluczony z

udziału w konkurencji.

Podnoszenie ciężarów

Zawodnicy niepełnosprawni uprawiają tą dyscyplinę w konkurencji „powerlifting”,

która polega na podrzucie sztangi w pozycji leżąc tyłem. Próba podrzutu sztangi odbywa się

na ławie ciężkoatletycznej według przepisów International Powerlifting Federation (IPF).

Zawody rozgrywa się w następujących kategoriach wagowych:

- dla kobiet do - 48 kg, 52 kg, 56 kg, 60 kg, 67,5 kg,

- dla mężczyzn do - 75 kg, 82,5 kg, 90 kg, 100 kg, oraz powyżej 100 kg.

W przypadku zawodników z amputacjami kończyn dolnych w zależności od jej

wysokości dodaje się do ich masy ciała ciężar wyliczony po przemnożeniu przez odpowiednie

przeliczniki: 1\54 masy ciała w przypadku amputacji poniżej stawu skokowo-goleniowego,

1\36 masy ciała przy amputacji poniżej stawu kolanowego, 1\18, jeżeli amputacja jest

powyżej stawu kolanowego oraz 1\9 w przypadku amputacji z wyłuszczeniem w stawie

biodrowym. Jeżeli amputacja występuje w obu kończynach doliczenia się sumuje.

Podnoszenie ciężarów musi się odbywać na kwadratowej platformie. Na wszystkich

zawodach wykorzystuje się sztangę dyskową o następujących wymiarach:

długość gryfu łącznie z wystającymi elementami to 220 cm,

średnia gryfu między pierścieniami to 28 cm,

średnica największych pierścieni to 45 cm,

ciężar największego pierścienia to 20 kg wg. ISMGF a 50 kg wg ISOD,

ciężar gryfu wraz z zaciskami to 35 kg,

Najmniejszy ciężar dołożony na sztangę podczas bicia rekordu wynosi minimum 0,5kg.

Ławeczka powinna mieć mocną budowę i odpowiednie wymiary:

wysokość – 46 cm,

długość – 213,5 cm,

szerokość – 61 cm,

szerokość na wysokość głowy i barków – 30,5 cm,

szerokość tylnej części ławy – 76 cm

Podane wyżej wymiary dotyczą ławy standardowej , używanej podczas Igrzysk w

Stoke Mandeville. Obecnie przepisy dopuszczają inne rozwiązania konstrukcyjne. Zmiany

polegają na tym, że szerokość ławy 76 cm jest równa na całej długości.

Minimalna wysokość stojaków powinna wynosić 61cm. Ława i stojaki powinny być

tak wykonane, aby zawodnicy podczas treningu i zawodów byli całkowicie bezpieczni.

Kolumna stojaków jest zakończona specjalnymi widełkami o takiej szerokości, aby można

było swobodnie wyciskać sztangę bez dotykania gryfem prowadnicy. Dzięki temu

zabezpieczeniu, w razie nieoczekiwanego opuszczenia sztangi nie spadnie ona na zawodnika,

lecz na podstawę prowadnicy.

Zawodnikowi przysługują trzy podejścia do wyciskania. Ciężar sztangi wzrasta

podczas zawodów. Zawodnik podchodzi do zgłoszonego przez siebie ciężaru. Jako pierwszy

zawodnik podchodzący do ciężaru lżejszego. Jeżeli kilku zawodników zgłosi się do tego

samego ciężaru – decyduje kolejność losowania. Zawodnik wykonujący pierwsze podejście

podchodzi do tego samego ciężaru przed tym zawodnikiem, który ma drugie lub trzecie

podejście. Ciężar musi być zawsze wielokrotnością 2,5 kg. Postęp na sztandze dla każdego

zawodnika musi wynosić minimum 5 kg w drugim, a 2,5 kg w trzecim podejściu. Na prośbę

zawodnika można w drugim podejściu zwiększyć ciężar sztangi tylko o 2,5 kg jeżeli zostało

mu zaliczone pierwsze podejście, ale wówczas jest to ostatnie podejście zawodnika. Sędzia

główny kontroluje zgodność ciężaru i sztangi z zapowiedzią spikera. Odpowiada on również

za ewentualne nieprawidłowości w układaniu pierścieni na sztangę. Powstałe

nieprawidłowości i pomyłki należy rozwiązywać następująco:

a). Jeżeli ciężar sztangi okazał się mniejszy od tego, jaki zgłosił zawodnik, a podejście zostało

zaliczone, wówczas nie zalicza się zawodnikowi tego podejścia, a przyznaje się mu podejście

dodatkowe,

b). Jeżeli na sztangę nałożono większy ciężar od zgłoszonego przez zawodnika, a podejście

zostało zaliczone, wówczas podejście zalicza się, natomiast jeżeli próba nie została zaliczona,

trzeba podejście unieważnić i zezwolić zawodnikowi na próbę dodatkową z ciężarem jaki

zgłosił wcześniej,

c). Jeżeli spiker pomylił się w ogłaszaniu ciężaru sztangi zapowiedział ciężar większy lub

mniejszy od tego, który zgłosił zawodnik, lub gdy ciężar po obu stronach sztangi nie jest

jednakowy, należy zawodnikowi przyznać prawo do trzeciego podejścia,

d). Jeżeli zawodnik spadnie z ławy podczas wyciskania, pozwala mu się podejść do tego

samego ciężaru w następnej próbie.

Komisja sędziowska składa się z trzech sędziów. Sędzia główny nadzoruje przebieg

konkurencji, daje sygnał do opuszczenia sztangi na stojak. O zaliczeniu boju decyduje

komisja sędziowska, w skład której wchodzi sędzia główny i dwaj sędziowie pomocniczy.

Bój jest zaliczony większością głosów. Przed zawodami sędziowie sprawdzają sprzęt, ubiory

zawodników, szerokość pasów oraz dopełnienie obowiązków zważenia wszystkich

zawodników.

Wyniki indywidualne ustala się w każdej kategorii wagowej oddzielnie, biorąc

pod uwagę wynik najwyższy. Niezaliczenie żadnego podejścia, eliminuje zawodnika z

zawodów. Jeżeli dwóch lub więcej zawodników uzyskało taki sam wynik, wówczas lepsze

miejsce zajmuje zawodnik o mniejszym ciężarze ciała. Jeżeli zawodnicy mieli taki sam ciężar

ciała to przyznaje się im takie same miejsce. Gdy jest to miejsce pierwsze to obaj zawodnicy

dostają złote medale, a medal srebrny nie zostaje przyznany.

Łucznictwo

Jest bardzo popularną dyscypliną sportu , zwłaszcza wśród osób z porażeniem kręgosłupa.

Łucznictwo znajduje się także w programach sportowych dla amputowanych oraz osób z

innymi uszkodzeniami narządu ruchu . Zawodnicy niepełnosprawni reprezentujący tą grupę

powinni przestrzegać podstawowych zasad objętych przepisami Międzynarodowej Federacji

Łucznictwa zatwierdzonych przez Międzynarodową Organizację Sportu Inwalidów ISOD i

Międzynarodową Federację Igrzysk Stoke Mandeville ISMGF. Dotyczą one specyfiki

łucznictwa uprawianego przez niepełnosprawnych narządu ruchu.

Do zawodów dopuszczeni są zawodnicy:

z III grupy sportowej z amputacjami, klasy A1, A2, A3, A4, A9.

z IV grupy sportowej paraplegii, klasy 2, 3, 4, 5, 6

Konkurencja FITA

Obejmuje strzelanie na każdej odległości dla:

mężczyzn – 90, 70, 50, 30 metrów

kobiet – 70, 60, 50, 30 metrów

Torem łuczniczym nazywamy wyznaczony pas, na którym odbywają się strzelania z

łuku. Tor jest szeroki ma co najmniej 0,80 m, jest prostopadły do linii stojaków. Linie prostą

równoległą do linii stojaków i łączącą wszystkie stanowiska nazywamy linią stanowisk, a

miejsce na którym zawodnik siedzi na wózku podczas strzelania - stanowiskiem (3).

Obowiązują dwa rodzaje tarcz o średnicy 122 cm i 80 cm. Obie tarcze podzielone są na

pięć koncentrycznych, kolorowych kręgów w następujących kolorach licząc od środka tarczy:

złoty-żółty – 10,9 pkt,

czerwony – 8,7,

niebieski – 6,7,

czarny – 4,3,

biały – 2,1

Pierścienie są różnej szerokości, a każdy z nich jest podzielony linią na dwie strefy. Strefa

wewnętrzna oznacza większą liczbę punktów, np. 10 pkt. zewnętrzna – mniejszą liczbę pkt.

np. 9 pkt. kolor złoto-żółty. Na dystansie 90 m, 70 i 60 m strzela się do tarczy o średnicy 122

cm, na dystansie 50 i 30 m do tarczy o średnicy 80 cm (12).

Na zawodach dozwolone jest używanie łuków, strzał i cięciw dowolnego typu,

wykonanych z dowolnego materiału, oprócz łuków krzywych. Strzały używane na zawodach

muszą być oznaczone inicjałami. Na łukach dozwolone jest stosowanie celowników stałych

lub przesuwanych, natomiast nie zezwala się na stosowanie celowników optycznych.

Zawodnik podczas zawodów może korzystać z pomocy: rękawiczki, mankietu,

ochraniacza barku, kołczanu, lornetki (w czasie miedzy strzelaniem) i linijki. Na cięciwie

dozwolone jest stosowanie bączka stałego lub ruchomego, o średnicy nie przekraczającej 1

cm. Punkty celownicze na ziemi są dozwolone, ale nie mogą wystawać więcej niż 15 cm nad

podłoże i nie mogą mieć większej średnicy, niż 7,5 cm. Nie zezwala się na stosowanie

ułatwień mechanicznych na wózku. Sędziowie mogą zrezygnować z tej zasady w stosunku do

osób z trwałym inwalidztwem , które w innym przypadku nie byłyby zdolne do strzelania. W

żadnym wypadku nie można stosować urządzenia podpierającego ramię zawodnika.

Zezwala się na przymocowanie zawodnika do wózka lub przesunięcie się do przodu tylnego

oparcia w przypadku braku możliwości samodzielnego utrzymania równowagi w pozycji

siedzącej oraz zawodnikom z obustronną amputacją kończyn dolnych powyżej stawu

kolanowego, wykluczającą użycie protez. Paski służące do przymocowania zawodnika do

wózka nie mogą sięgać powyżej klatki piersiowej i mają zapewnić pięciocentymetrowy zwis

w czasie odpoczynku, przesunięcie tylnego oparcia z pozycji normalnej nie może w swych

wymiarach przekraczać 10 cm, nie może być wyższe niż 75 cm poniżej dołu pachowego

zawodnika. Zawodnicy z klas A6, A8, A9, mogą korzystać z pomocy w przypadku, gdy łuk

jest naciągany za pomocą protezy. Dozwolone jest również zakładanie strzał do łuku przez

osobę pomagającą, ale nie może ona dawać słownych wskazówek strzelającemu oraz udzielać

żadnej pomocy, jak i też przeszkadzać innym łucznikom.

Prowadzący zawody łucznicze jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo w czasie strzelania .

Przebieg zawodów jest regulowany za pomocą sygnałów dźwiękowych (gwizdka).

jeden gwizdek - rozpoczęcie strzelania,

dwa gwizdki – zakończenie strzelania,

seria gwizdków – przerwa w strzelaniu dla wszystkich zawodników.

Napinanie łuku jest dozwolone tylko na stanowisku podczas strzelania. Łucznik, który spóźnił

się na start traci kolejkę strzelań, chyba że sędzia główny uzna, iż spóźnienie nie wynikło z

winy zawodnika i pozwoli mu na odbycie wszystkich strzelań obowiązujących na tym

dystansie.

Zawodnicy strzelają pojedynczo na wylosowanych przez siebie stanowiskach.

Każdy zawodnik strzela w seriach po trzy strzały. Na krótkich dystansach zawodnicy strzelają

po jednej serii, na długich dystansach zawodnicy strzelają po dwie serie . Gdy zawodnik

podczas oddawania strzału przekroczy linie stanowiska, strzał nie jest uznany. Po zajęciu

pozycji na stanowiskach zawodnicy nie mogą być informowani, ani pouczani przez nikogo.

Piłka koszykowa na wózkach

Sport ten jest zarządzany przez Międzynarodową Federację Koszykówki na Wózkach

(International Wheelchair Basketball Federation) i jest rozgrywana zgodnie z jej regułami.

Przepisy IWBF zarządzają grą włączają rozmiar boiska i wysokość koszy, czas gry, sposób

zmiany zawodników, przewinienia osobiste, ilość przerw, które są takie same jak w normalnej

grze w piłkę koszykową.

Jest to gra zespołowa dla osób z urazami rdzenia kręgowego (zawodnicy z grupy IV),

poruszających się na wózku oraz dla osób po amputacjach kończyn dolnych (zawodnicy z

grupy III). Biorą w niej udział dwie drużyny liczące po dwunastu zawodników, z których

pięciu w czasie gry może jednocześnie przebywać na boisku. Drużynę na boisku stanowią

zawodnicy, których suma punktów obliczona na podstawie stopnia dysfunkcji wynosi do 14

punktów. Podstawą oceny jest poziom uszkodzenia rdzenia kręgowego oraz stopień

niedowładu kończyn dolnych.

Klasyfikacja funkcjonalna

Klasa startowa 1 - zawodnicy z uszkodzeniem rdzenia kręgowego na wysokości Th1 – Th7,

za 1 punkt:

-porażenia kończyn dolnych,

-niedowład kończyn górnych,

-całkowity brak funkcji mięśni brzucha i grzbietu,

za 1,5 punktu:

-zawodnicy stosujący środki pomocnicze, które zwiększają zasięg działania,

Klasa startowa 2 - zawodnicy z uszkodzeniem rdzenia kręgowego na wysokości Th8 – L1,

za 2 punkty:

-dobra równowaga,

-możliwość wykonywania ruchów rotacyjnych tułowia,

-suma oceny siły mięśniowej kończyn dolnych od 1 do 15 punktów,

za 2,5 punktu:

-zawodnicy zakwalifikowani do klasy za 2 punkty, lecz stosują środki pomocnicze, które

zwiększają zasięg działania,

Klasa startowa 3 - zawodnicy z uszkodzeniem rdzenia kręgowego na wysokości L2 – L4,

za 3 punkty:

-możliwość pełnego pochylenia do przodu, a następnie podniesienia się do pozycji

wyprostowanej,

-suma oceny siły mięśniowej kończyn dolnych od 6 do 35 punktów,

za 3,5 punktu:

-zawodnicy zakwalifikowani do klasy za 3 punkty lecz przez stosowanie środków

pomocniczych zwiększają swój zasięg działania,

Klasa startowa 4 - zawodnicy z uszkodzeniem rdzenia kręgowego na wysokości L5 – S2,

za 4punkty:

-możliwość pochylenia się przynajmniej na jedną stronę,

-ocena siły mięśniowej kończyn dolnych od 36 do 50 punktów,

-inne, nieujęte punktacje dotyczące amputowanych.

Główne różnice w przepisach gry w piłce koszykowej na wózkach, dotyczą

poruszania się zawodników:

–zawodnik ma prawo poruszać się w dowolnym kierunku, dowolnie długo wykorzystując

ruch wózka (bez dalszego obracania się rękami kół wózka), w tym czasie może on piłkę

chwytać, podawać, rzucać do kosza,

-kozłowania piłki :

–zawodnik posiadający piłkę musi poruszając się po boisku kozłować ją, istnieją dwa sposoby

kozłowania piłki:

-jedną ręką obracać koło, a druga jednocześnie kozłować piłkę,

-kozłować piłkę dwukrotnie, następnie położyć ją na kolanach i dwukrotnie obracać rękami

koło wózka, czynność tę należy powtarzać niezmiennie. Kozłowanie uważa się za błędne,

jeżeli zawodnik:

-odbije piłkę oburącz,

-kozłujący piłkę zostanie zatrzymany przez przeciwnika,

-w czasie przerwy w kozłowaniu trzyma piłkę w rękach, a nie na kolanach,

-rozpocznie nowy cykl kozłowania (chodzi tu fizycznego dwukrotne obrócenie rękami

wózka) przed ukończeniem poprzedniego. Zawodnik musi wtedy podać piłkę, rzucić w

kierunku kosza lub musi jej dotknąć zawodnik drużyny przeciwnej,

-z piłką leżącą na kolanach więcej niż dwukrotnie obraca rękami koła wózka,

-w czasie hamowania wózka ściska piłkę kończynami dolnymi lub trzyma ją w inny

niedozwolony sposób,

–jazda z piłką:

-zawodnik, który chwycił piłkę nie będąc w ruchu, może jeszcze wykonać obrót wózkiem w

dowolny sposób,

-zawodnik, który otrzymał piłkę w czasie jazdy na wózku może wykonać obrót wykonując

ruch jednym lub dwoma kołami lub używając hamulca dla dokonania obrotu,

-jeżeli zawodnik chwyci piłkę podczas jazdy może jeszcze przemieścić się w przód

wykorzystując szybkość wózka, ale bez dodatkowego napędzania go i kozłowania,

-piłka powinna być położona na udach, a nie między kolanami,

–obrót:

-o obrocie mówimy wówczas, gdy zawodnik trzymający piłkę na udach obraca swój wózek w

jakimkolwiek kierunku, poruszając tylko jednym kołem,

-w czasie wykonywania obrotu wózek nie powinien posuwać się do przodu,

-kontaktu fizycznego (tzn. bezpośredniego zetknięcia się zawodników w czasie gry):

–w przypadku „krycia z tyłu” zawodnik znajdujący się za przeciwnikiem jest odpowiedzialny

za zetknięcie się,

–przewinieniem jest najechanie wózkiem na przeciwnika w czasie przechwytywania piłki,

–walka o piłkę nie usprawiedliwia zetknięcia osobistego z przeciwnikiem posiadającym piłkę,

jeżeli broniący zawodnik walcząc o piłkę z niedogodnej pozycji spowoduje zetknięcie

osobiste, winien być ukarany,

-faulu z powodu przewagi fizycznej:

–zawodnikowi jadącemu nie wolno zajeżdżać drogi jadąc wózkiem do tyłu,

–nie wolno przeciwnika trzymać, popychać go, najeżdżać na niego, utrudniać mu poruszania

się przez wysunięcie ręki, barku, biodra lub kolana, nadmierne pochylenie ciała, trzymanie

lub używanie hamulców wózka,

–nie wolno nadużywać siły fizycznej, ani powodować zetknięcia się rękami z przeciwnikiem,

chyba, że jest to tylko zetknięcie ze spoczywającą na piłce ręką przeciwnika lub dotknięcie

przypadkowe w czasie walki o piłkę, z wyjątkiem sytuacji, kiedy przeciwnik znajduje się w

trakcie wykonywania rzutu do kosza,

–zetknięcie spowodowane przez zawodnika broniącego, kryjącego od tyłu przeciwnika

posiadającego piłkę, jest formą popychania, a spowodowane rozpędem zawodnika, który

oddał rzut do kosza, jest formą nacierania (szarżowania),

–zawodnikowi kozłującemu piłkę nie wolno nacierać na przeciwnika znajdującego się na jego

drodze, ani powodować zetknięcia się z nim,

–zawodnik kozłujący piłkę po prostej drodze nie może być z niej spychany, a jeżeli

przeciwnik zdoła zająć na tej drodze prawidłową pozycję obronną, zawodnik kozłujący musi

uniknąć zetknięcia zmieniając kierunek lub kończąc kozłowanie,

–przewinienie umyślne:

-jest to przewinienie osobiste popełnione przez zawodnika celowo,

zawodnik, który celowo nie zwraca uwagi na piłkę i powoduje zetknięcie osobiste z

przeciwnikiem posiadającym piłkę – popełnia przewinienie umyślne,

-zawodnik posiadający piłkę popełnia przewinienie umyślne, jeśli celowo powoduje

zetknięcie się z przeciwnikiem,

-numeracji zawodnika oraz wózków:

–zawodnik musi być oznaczony numerem umieszczonym na koszulce z przodu i z tyłu oraz

na tylnym oparciu wózka,

-w tzw. „polu 3 sekund” zawodnik może przebywać zamiast trzech – pięć sekund:

–prawo „3 sekund” zostaje przedłużone do „5 sekund” ze względna trudności poruszania się

na wózkach.

Wózki – jednym z czynników wpływających na dynamiczny rozwój koszykówki na wózkach

jest postęp techniczny, którego efektem jest udoskonalanie wózka jako elementu niezbędnego

w grze. W grze stosuje się wózki napędzane ręcznie. Rozwiązaniem technicznym

umożliwiającym lepsze manewrowanie wózkiem oraz ochronę przed urazami palców było

zastosowanie pochylania kół noszącego nazwę kamber. Prawidłowy kamber polega na

rozbieżnym pochyleniu kół ku dołowi. Przed urazami palców chronią specjalne aluminiowe

osłony na koła. Koła mają zamontowane specjalne ciągi aluminiowe lub tytanowe, które

umożliwiają łatwe manewrowanie wózkiem. Wózki wyposażone są również w specjalne

obudowanie podnóżków, które chronią stopy przed urazami. Sportowe wózki

wykorzystywane w grze w koszykówkę są wykonane z niezwykle odpornego na uderzenia

oraz lekkiego tytanu. Obecnie wózki ważą nie więcej niż 10 kg, zdarzają się również takie o

masie 8 kg. Dodatkową zaleta jest możliwość regulacji ustawienia do indywidualnych

potrzeb. Regulowane są między innymi: wysokość oparcia, kamber, umiejscowienie kół w

stosunku do ramy wózka, wysokość podnóżków, czy napięcia tapicerki wózka. Dla

zachowania bezpieczeństwa wszystkie wystające części wózka są osłonięte miękkim

materiałem. Wózki są często produkowane pod indywidualnego sportowca. Określane są

możliwości funkcjonalne, stan fizyczny, a także zadania, jakie zawodnik ma do spełnienia na

boisku. Za zgodą IWBF wózek posiada jedno małe kółeczko z przodu wózka, co stworzyło go

jeszcze bardziej zwrotnym i dynamicznym, ale jednocześnie bardziej wywrotnym w kierunku

do przodu, na skos. Dlatego wprowadzono również możliwość wykorzystania tylnego małego

kółka. Przepisy IWBF regulują także maksymalne wymiary, niektórych elementów wózka

takich jak: średnica kół, wysokość siedziska, kamber, czy grubość poduszki.

Piłka siatkowa rozgrywana w pozycji siedzącej

Piłka siatkowa rozgrywana jest według przepisów Międzynarodowej Federacji Piłki

Siatkowej (FIVA), z dodatkowymi modyfikacjami uzupełnieniami zatwierdzonymi przez

Światową Organizację Piłki Siatkowej Niepełnosprawnych (WOVD). Piłka siatkowa

rozgrywana w pozycji siedzącej różni się tym od piłki rozgrywanej w pozycji stojącej, tym, że

nie występuje tu punktacja za inwalidztwo. Boisko ma wymiary 10 na 6 metrów. Wysokość

siatki wynosi 1,20 metra. Podczas zagrywki, jak i odbicia piłki zawodnik musi siedzieć na

boisku w taki sposób, że pośladki pozostają w kontakcie z podłożem, a piłka rozgrywana jest

w pozycji siedzącej lub leżącej, z wyjątkiem momentu gry obronnej gdzie dopuszczalne jest

uniesienie pośladków w czasie krótkiej akcji celem orony piłki.

Rugby na wózkach

Zawodnicy rozgrywający rugby na wózkach

Jest to jedyna gra drużynowa dla tetraplegików na wszystkich poziomach inwalidztwa.

Sprzęt – gra rozgrywa się na polu gry do piłki koszykowej. Używana jest do gry piłka

siatkowa.

Gra – celem gry jest próba zdobycia punktów poprzez przewiezienie piłki poza linię

bramkową, podczas gdy przeciwnik stara się przeszkodzić lub zatrzymać napastnika. Jest to

gra dwóch drużyn, każda może liczyć do max 12 graczy, ale tylko 4 może jednocześnie

znajdować się na boisku. Wymiana zawodników dokonywana jest tak samo, jak w grze w

piłkę koszykową. Piłka może być przenoszona, odbijana, lub podawana innym sposobem z

wyjątkiem kopania jej. Piłka musi być odbita od podłoża, co najmniej raz w ciągu każdych 10

sekund gry. Rugby na wózkach rozgrywane jest w czterech ośmiominutowych

(zatrzymywanych czasowo, np. na prośbę trenera) tercjach,

Wózki – są podobne, jak do gry w piłkę koszykową na wózkach, istnieją niewielkie zmiany

związane z budową. Specyfika gry w rugby zmusiła konstruktorów do dodatkowego jego

wzmocnienia i ochrony kończyn dolnych przed uderzeniami. Wózki, więc są obudowane,

szczególnie z przodu. Różnicą jest również wykorzystanie specjalnych ciągów kół, które

mogą być pokryte gumą dla lepszej przyczepności ręki i samego ciągu. Umożliwia to lepsze

manewrowanie wózkiem zawodników, którzy mają ograniczony chwyt ręki. Wózki do rugby

są dopasowane dla zawodników z wykorzystaniem tzw. wklinowania. Umożliwia ono

kompensację braku mięśni brzucha i dolnych partii mięśni grzbietu dla utrzymania jak

najlepszej stabilizacji tułowia. Wklinowanie polega na podniesieniu przedniej części siedziska

w stosunku do tylnej, podwyższeniu oparcia wózka oraz nieznacznym rozluźnieniu tapicerki

siedziska i oparcia.

Klasyfikacja:

-zawodnicy klasyfikowani są zgodnie z ich możliwościami funkcjonalnymi i przyznaje im się

wartość punktową od 0,5 do 3,5 punktów,

-udział zawodników z mniejszymi możliwościami fizycznymi od 0,5 do 1,0 punktu jest

regulowany w drużynie,

-łączna suma punktów określających dysfunkcję narządu ruchu poszczególnych zawodników

wynosi 8 punktów,

-w rzeczywistości równowaga jest utrzymana pomiędzy zawodnikami niskiej sprawności (0,5

- 1,0) i wysokiej (3,0 – 3,5), drużyny grają w dopasowanych do swoich poziomów ligach (1

liga, 2 liga).