Wykład - systemy

System

Systemy nie są realnie egzystującymi stworami, lecz konstrukcjami myślowymi ludzi tworzonymi w celu lepszego zrozumienia rzeczywistości. Systemy stanowią wycinki rzeczywistości, których rozpoznanie jest utrudnione ze względu na niewyobrażalną liczbęzwiązków występujących w naszym świecie, sprawiających, że podejmowane decyzje mogąpowodować różnorodne skutki.

System cd.

System to całość składająca się z pewnej liczby elementów, pomiędzy którymi zachodząokreślone związki. System ze względu na swojąstrukturę i porządek stanowi więcej niż tylko sumę poszczególnych jego elementów. System wyodrębnia się z otoczenia przez wydzielenie elementów, między którymi zachodzą związki o szczególnie silnym natężeniu.

Kategorie systemów (wg K.E. Bouldinga) 1. Poziom struktur statycznych (poziom pojedynczej molekuły).2. Poziom zegara (ruch systemów po przewidzianych torach określanych

przez stałe prawa przyczynowo-skutkowe).3. Poziom mechanizmów kontrolno-regulacyjnych (utrzymywanie systemów

wg zasad regulacji, tzn. odpowiednio do odchyleń „jest-powinno być”).4. Poziom mechanizmów samoutrzymujących (ze zdolnością do

dostosowania się do otoczenia, np. pojedyncza komórka).5. Poziom roślin 6. Poziom zwierzęcia (duża ruchliwość celowe działanie).7. Poziom pojedynczego człowieka (zdolność do rozpoznawania,

świadomość czasu, rozumienie symboli).8. Poziom społeczeństwa (rola jednostki, komunikowanie się, systemy

wartości, sztuka).9. Poziom systemów transcendentalnych (prawda absolutna, wiara w

prawdę).

Kategorie systemów

1–3 to systemy mechaniczne, techniczne.

4–7 to systemy biologiczne.

8–9 to systemy socjalne.

System produkcyjny

System produkcyjny to układ elementów składowych i ich wzajemnych relacji oraz sposobów przekształceń czynników wchodzących z zewnątrz do systemu produkcyjnego na czynniki wychodzące na zewnątrz z danego systemu.

System produkcyjny

System produkcyjny stanowi celowo zaprojektowany i zorganizowany układ materialny, energetyczny i informacyjny eksploatowany przez człowieka i służący produkowaniu okre-ślonych produktów (wyrobów lub usług) w celu zaspokajania różnorodnych potrzeb konsumentów.

Podstawowymi elementami wektora wejścia do systemu produkcyjnego są: 1. Środki techniczne produkcji,

2. Przedmioty pracy, czyli materiały, półwyroby przeznaczone do dalszej obróbki lub montażu,

3. Czynniki energetyczne,

4. Czynnik ludzki (załoga),

5. Informacje,

6. Kapitał.

Podstawowymi elementami wektora wyjścia z systemu produkcyjnego są:1. Wyroby przemysłowe,

2. Usługi produkcyjne,

3. Braki produkcyjne i surowce wtórne,

4. Szkodliwe odpady zanieczyszczające środowisko: ścieki, wyziewy, odpady stałe, i śmieci, hałas,

5. Informacje o jakości wyrobu, o faktycznym koszcie własnym, o stanie procesu produkcyjnego, doświadczenie produkcyjne załogi, i inne informacje wyjściowe z systemu lub pozostające w systemie dla następnych cykli produkcyjnych.

Powiązania w systemach produkcyjnych

W systemach produkcyjnych ważną rolęodgrywają sprawnie zorganizowane powiązania, umożliwiające efektywny przepływ materia-łów i półwyrobów od magazynów wejściowych do magazynu wyro-bów gotowych, a nawet użytkownika produkowanych wyrobów.

Problem polega na:1. Zsynchronizowaniu w czasie wszelkich dostaw aby skrócić do

minimum czas oczekiwania na materiału czy półwyrobu na obróbkę albo montaż, a także minimalizacji czasu pomiędzy wyprodukowaniem, a włączeniem wyrobu do normalnej eksploatacji.

2. Zapewnieniu właściwych środków transportu i środków technicznych ułatwiających magazynowanie i wyszukiwanie potrzebnych w danej chwili materiałów, półwyrobów i wyrobów.

3. Obniżeniu do minimum strat transportowych i magazynowych; zaprojektowaniu takiej struktury przepływu, aby charakteryzowała się ograniczeniem dróg transportowych, minimalizacją przeładunków i minimalizacją pracochłonności przeładunków.

Przykłady systemów produkcyjnych i usługowych 1

Koszty materiałowe

Koszty pracy

Jakośćproduktu

Samochody

– Spawanie

– Montaż ręczny

– Lakierowanie

– Kontrola jakości

– Transport

– Magazynowanie

Części samo-chodów

Praca

Energia

Maszyny i urządzenia

Zakład mon-tażu samo-chodów

Sprzężenie zwrotne

Wyjście

Proces przetwarzania

WejścieNazwa systemu

Przykłady systemów produkcyjnych i usługowych 2

Reakcje leczonych

Komplikacje chirurgiczne

Zdrowie pacjenta

Wyniki badańlaborato-ryjnych

Leczenie operacyjne i zachowawcze

Administrowanie lekami

Monitorowanie stanu zdrowia pacjentów

PacjenciSzpital

Sprzężenie zwrotne

WyjścieProces przetwarzaniaWejścieNazwa systemu

Przykłady systemów produkcyjnych i usługowych 3

Komentarze klientów

Wielkość zysku

Posiłki

Zadowolony klient

Przygotowanie żywności

Gotowanie

Pieczenie

Serwowanie posiłków

Produkty żywnościowe i inne

Zaopatrzenie

Restauracja

Sprzężenie zwrotne

WyjścieProces przetwarzania

WejścieNazwa systemu

Produktywność systemu produkcyjnego można obliczyćnastępująco:

Pc = lub,

Pc =

Wszystkie wartości są przyjmowane w jednostkach pieniężnych i dotyczą określonego przedziału czasu. Wielkość przychodów jest pomniejszana o koszty utylizacji odpadów produkcyjnych, a także koszty braków i reklamacji użytkowników.

Określanie efektywności systemu produkcyjnego i produkcyjności cząstkowych

Y (efekty)

X (nakłady)

Przychody

Koszty

Produktywność cząstkowa

Produktywność cząstkową można obliczyćwychodząc z założenia:

Y (efekty)

X (nakłady)Pc =

y 1 + ...... + yn

x1 + ........ + xnPc =

Y

x5Pcz5 =

Działania organizatorskie - cel

Wszelkie działania organizatorskie mają służyćtemu, aby minimalizować wektor X kosztów, a maksymalizować wektor Y przychodów ze sprzedaży.

Przykłady mierników produktywności cząstkowej

liczba wyrobów, wydobytego surowca na roboczogodzinę

wartość produkcji na 1 zł kosztów pracy pracowników produkcyjnych

sprzedaż na 1 zł kosztów pracy wszystkich zatrudnionych

Produktywnośćpracy

Przykłady wyrażenia miernikaRodzaj miernika

Przykłady mierników produktywności cząstkowej

liczba wyrobów na 1 maszynogodzinę

liczba wyrobów na przepracowanąmaszynogodzinę

wartość produkcji na jednostkę kosztu pracy maszyn

Produktywnośćmaszyn i urządzeń

Przykłady wyrażenia miernikaRodzaj miernika

Przykłady mierników produktywności cząstkowej

liczba wyrobów na jednostkę kosztu

wartość sprzedaży na jednostkę kosztu

wartość produkcji na jednostkę wartości środków trwałych

wartość produkcji na jednostkę średniej wartości środków obrotowych

Produktywnośćkapitału

Przykłady wyrażenia miernikaRodzaj miernika

Przykłady mierników produktywności cząstkowej

liczba jednostek wyrobu (ton) na 1 kW mocy zainstalowanej

liczba jednostek wyrobu (ton) na 1 kWh energii zużytej

liczba jednostek wyrobu na jednostkę kosztów opłat za energię

wartość produkcji na jednostkę zużytej energii, ciepła, paliwa stałego czy płynnego

Produktywnośćenergii

Przykłady wyrażenia miernikaRodzaj miernika

Otoczenie systemoweKondycja ekonomiczna państwa Regulacje państwowe konkurencja

Środowisko naturalne (zasoby i środowisko)

środowiskospołeczno-polityczneOtoczenie zakładu przemysłowego

Finanse Marketing Wyposażenie techniczne

Służby ekonomiczneBadania i rozwój

Zakładprzemysłowy

System produkcyjny

Otoczenie systemowe I stopnia Na organizację systemu produkcyjnego i wyniki jego eksploatacji w ramach otoczenia systemowego pierwszego stopnia mają istotny wpływ takie czynniki, jak:struktura zarządzania firmą, zatrudniony personel wykonawczy i zarządzający,prowadzone prace badawcze i rozwojowe,posiadany poziom techniki dla wykonywania operacji technolo-gicznych, a także do przetwarzania informacji i transmisji danych,organizacja zbytu, obsługi serwisowej, i innej działalności handlowej,wykorzystywane środki i techniki marketingu,organizacja zaopatrzenia i gospodarki materiałowej i poziom zapasów,posiadane środki finansowe firmy oraz szybkość rotacji tych środków, sposób liczenia kosztów własnych ponoszonych przez przedsię-biorstwo w obszarze poszczególnych systemów produkcyjnych, a także kosztów wewnętrznych (pomiędzy poszczególnymi systemami produkcyjnymi),

Otoczenie systemowe II stopnia Otoczenie systemowe drugiego stopnia to gospodarka kraju. Najważniejsze czynniki to:poziom techniki, dystrybucji i obsługi serwisowej, czyli możliwości zakupu,poziom nowoczesności i jakości oraz cena maszyn i urządzeń produkcyjnych, a także technicznych środków przetwarzania i przekazywania informacji.funkcjonowanie systemu bankowego, system łączności, komu-ni-kacji, transportu,możliwości pozyskania surowców, materiałów, półwyrobów, paliw i energii,poziom i możliwości konkurencji, barier prawno-administracyjnych, stabilnośćpieniądza, poziom inflacji,regulacje państwowe dotyczące gospodarki i ekonomiki (własno-ściowe, podatkowe, cenowe, celne, opieki społecznej),środowisko społeczno-polityczne: prawa własnościowe, samorzą-dnośćpracownicza, rola partii politycznych i związków zawodowych,środowisko naturalne, możliwość jego wykorzystania,formy zarządzania produkcją przez naczelne władze administracyjne kraju, a więc system planowania centralnego i gospodarki rynkowej, ewentualnie systemy pośrednie.

Otoczenie przedsiębiorstwa

Każde nowo powstające przedsiębiorstwo funkcjonuje w określonym otoczeniu, na które składają się cztery jego sfery:

środowisko naturalne,

środowisko społeczne,

środowisko technologiczne,

środowisko ekonomiczne.

Środowisko naturalne

Na środowisko naturalne składa się system ekologiczny z jego ograniczonymi zasobami.

Wpływ działalności na środowisko

Efektem działalności firmy jest mniej lub bardziej intensywne wykorzystanie zasobów i ciągła emisja zanieczyszczeń. Stwarza to zagrożenie dla równowagi systemu ekologicznego i stawia przed firmą problemy z zakresu ochrony środowiska, gdyż:

większość zasobów naturalnych jest nieodnawialna,ilość zasobów wolnych ulega ciągłej redukcji,rozwój gospodarczy powoduje rosnące zużycie i zmiany naturalnych surowców, fauny i flory,firma ma do czynienia z coraz większą liczbą uregulowańprawnych w zakresie ochrony środowiska,ograniczanie zanieczyszczenia środowiska i utylizacja odpadów pociąga za sobą wysokie często koszty obciążające produkcję.

Otoczenie przedsiębiorstwa –środowisko naturalne

Firma ma do wyboru kilka strategii działania

Strategie zachowawcze

Strategie dostosowawcze

Strategie odwrotu

Otoczenie przedsiębiorstwa –środowisko społeczne

Na środowisko społeczne składa się kompleksowy system mający – poprzez system polityczny i prawny, kulturę, wyznanie, i rodzinę – istotne znaczenie dla procesów założycielskich i funkcjonowania firmy.

System polityczny i prawny stanowią określony porządek:

po pierwsze gwarantujący swobodne prowadzenie działalności gospodarczej,

po drugie tworzący podstawy do tego aby reguły i konsekwencje obrotu gospodarczego były przewidywalne, czyli możliwe do wkalkulowania w ryzyko działalności gospodarczej.

Otoczenie przedsiębiorstwa –środowisko technologiczne

Środowisko technologiczne jest tworzone przez rozwijającą się technikę i technologię. Zmiany w technice inspirują zmiany ekonomiczne Postęp techniczo-technologiczny stanowi jeden z warunków rozwoju kraju, a powstające sprzężenia zwrotne związane z tworzeniem nowych przedsiębiorstw powodują:

zwiększone zapotrzebowanie na środki finansowe,zwiększone ryzyko prac badawczo-rozwojowych,zmniejszającą się skuteczność ochrony swoich wynikówprzez przedsiębiorstwa,skrócenie cyklu życia produktu.

Otoczenie przedsiębiorstwa –środowisko ekonomiczne

Pojedyncza firma jest tylko jednym z trybów krajowego lub międzynarodowego systemu gospodarczego. W takim przypadku najważniejszym elementem ekonomicznego otoczenia firmy jest sektor, w którym ona funkcjonuje. Porter definiuje sektor jako grupęfirm wytwarzających produkty będące substytutami. Jednym z istotniejszych elementów sektora jest rynek. Rozwój segmentu rynku sektora przebiega zgodnie z cyklem życia produktu.

Powiązania firmy z otoczeniem

Między firmą a otoczeniem istnieje bardzo dużo dynamicznych (o zmiennym w czasie charakterze) powiązań. Przez te powiązania otoczenie kształtuje system firmy, a jednocześnie firma wywiera wpływ na otoczenie. Można wyodrębnić wiele grup roszczeniowych wpływających na przedsiębiorstwo:

zewnętrzne grupy roszczeniowe,wewnętrzne grupy roszczeniowe.