059680631

ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae

โดย นางสาววราภรณ อทอง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2560 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae

โดย นางสาววราภรณ อทอง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2560 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ANTIBACTERIAL ACTIVITIES OF CRUDE EXTRACTS OF LEAVES OF SUGAR APPLE, ASIATIC PENNYWORT AND IVY GOURD

AGAINST XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE

By

MISS Waraporn U-THONG

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Science (ENVIRONMENTAL SCIENCE)

Department of ENVIRONMENTAL SCIENCE Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2017 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

หวขอ ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae

โดย วราภรณ อทอง สาขาวชา วทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญา

มหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต

คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)

พจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ (ดร. ดาวรง สงขทอง )

อาจารยทปรกษาหลก (รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ )

ผทรงคณวฒภายนอก (ดร. กาญจนา หรมเพง )

ง

บทค ดยอ ภาษาไทย

57311319 : วทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : ฤทธการยบยงแบคทเรย, ใบนอยหนา, ใบบวบก, ใบต าลง, XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE

นางสาว วราภรณ อทอง: ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ

ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค ข อ ง ง า น ว จ ย น เ พ อ ศ ก ษ า ก า ร ย บ ย ง เ ช อ

แบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae ทเปนสาเหตส าคญของโรคขอบใบแหงในขาวดวยสารสกดหยาบจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงทสกดดวย methanol ท าการศกษาโดยวธ disk diffusion method ซงเปนการทดสอบในเชงคณภาพเพอทดสอบความไวตอการทดสอบของเชอ รวมทงทดสอบหาคาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรย (MIC) และคาความเขมขนต าสดทสามารถฆาแบคทเรย (MBC) ตลอดจนทดสอบอทธพลของปจจยทางดานอณหภม (25-35°ซ) และ ชวงแสง:ชวงมด (10:14 ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม.) ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ของสมนไพรนน ๆ ดวยวธ broth macrodilution พบวา สารสกดจากใบพชททดสอบทง 3 ชนดสามารถยบยงเชอ X. oryzae pv. oryzae โดยระดบการยบยงเชอดวยสารสกดแปรผนตามความเขมขนของสารสกดททดสอบ และพบวาสารสกดจากใบนอยหนา และสารสกดจากใบบวบก มความเขมขนต าสดทสามารถยบยงเชอได คอ ทความเขมขน 500 ไมโครกรม/disc ท าใหเกด inhibition zone ทมคาเฉลยเสนผานศนยกลางเทากบ 9 และ 8 มม. ตามล าดบ สวนความเขมขนต าสดของสารสกดจากใบต าลงทยบยงเชอได คอ ทความเขมขน 1,000 ไมโครกรม/disc ซงท าใหเกด inhibition zone ทมคาเฉลยเสนผานศนยกลางเทากบ 8 มม. คา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบนอยหนาและใบบวบกมคาเทากน คอ มคาเทากบ 12,500 ไมโครกรม/มล. และ 25,000 ไมโครกรม/มล. ตามล าดบ สวนคา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบต าลง มคาเทากบ 25,000 ไมโครกรม/มล. และ 50,000 ไมโครกรม/มล. ตามล าดบ อยางไรกตาม เมอพจารณาจากคา MIC ทได พบวาทอณหภมชวง 25-30°ซ และทกชวงแสง:ชวงมดททดสอบ ไมมผลตอการยบยงเชอแบคทเรยนดวยสารสกดจากพชททดสอบ แตท 35°ซ ท าใหแบคทเรยททดสอบตาย

จ

บทค ดยอ ภาษาองกฤษ

57311319 : Major (ENVIRONMENTAL SCIENCE) Keyword : ANTIBACTERIAL ACTIVITIES, SUGAR APPLE LEAVES, ASIATIC PENNYWORT LEAVES, IVY GOURD LEAVES, XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE

MISS WARAPORN U-THONG : ANTIBACTERIAL ACTIVITIES OF CRUDE EXTRACTS OF LEAVES OF SUGAR APPLE, ASIATIC PENNYWORT AND IVY GOURD AGAINST XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE THESIS ADVISOR : ASSOCIATE PROFESSOR GUNTHAREE SRIPONGPUN

Xanthomonas oryzae pv. oryzae is the causal agent of rice bacterial blight disease. The current research aimed to investigate the antibacterial activities of the methanol crude extracts of leaves of sugar apple, Asiatic pennywort and ivy gourd against this kind of bacteria. Antibacterial activities were tested by using disc diffusion method (Kirby-Bauer) and broth macrodilution method in order to achieve the minimal inhibitory concentration (MIC) and minimal bactericidal concentration (MBC) of the crude extracts. In addition, the effects of temperature (25-35°C) and photoperiodic regime (light: dark period of 10:14, 12:12 and 14:10 h) on the antibacterial activities of crude extracts of tested plants against X. oryzae pv. oryzae were also investigated. It was found that the methanol extracts of all tested plant leaves showed antibacterial activity against X. oryzae pv. oryzae. There was a direct correlation between antibacterial activity and the extract concentration of tested plant. The leave extracts of sugar apple and Asiatic pennywort at the minimum concentration of 500 mg/disc exhibited the activity against X. oryzae pv. oryzae with the inhibition zone diameter of 9 and 8 mm, respectively. While the leave extract of ivy gourd at the minimal concentration of 1,000 mg/disc showed antibacterial activity with the inhibition zone diameter of 8 mm. The MIC and MBC values of the crude extracts of sugar apple and Asiatic pennywort were the same at the concentrations of 12,500 mg/ml and 25,000 mg/ml, respectively; while the MIC and MBC values of that of ivy gourd were at the concentrations of 25,000 mg/ml and 50,000 mg/ml, respectively. According to the MIC values, the temperature range between 25-30°C and all tested photoperiodic regimes exhibited no effect on the antibacterial activity of the crude extract of tested plants against the bacterium. But the bacterial death

ฉ

was observed at 35°C.

ช

กตตกรรมประกาศ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน ส าเรจลลวงไปไดดวยด ขาพเจาขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ อาจารยทปรกษาวทยานพนธทใหความชวยเหลอและใหค าแนะน าทเปนประโยชนอยางยงส าหรบงานวจย ตลอดจนตรวจสอบและแกไขวทยานพนธฉบบน ใหส าเรจลลวงไปดวยด รวมทง อาจารย ดร. ดาวรง สงขทอง ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และ อาจารย ดร.กาญจนา หรมเพง กรรมการผทรงคณวฒ ทกรณาใหค าปรกษา ค าแนะน า และขอเสนอแนะทเปนประโยชน สงผลใหวทยานพนธเลมน ถกตองและสมบรณยงขน

ขอขอบพระคณ ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร ทใหความชวยเหลอและอ านวยสะดวกในการใชเครองมอ หองปฏบตการและงานเอกสารตาง ๆ ในการท าวจยครงน

ขอขอบพระคณ ครอบครว และทกคนทมสวนเกยวของในการสนบสนน และเปนก าลงใจใหค าปรกษา ค าแนะน า ท าใหงานวจยประสบความส าเรจไดดวยด

วราภรณ อทอง

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................. ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ....................................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ............................................................................................................................. ช

สารบญ .............................................................................................................................................. ซ

สารบญตาราง .................................................................................................................................... ฎ

สารบญรป ......................................................................................................................................... ฏ

บทท 1 บทน า .................................................................................................................................. 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................................. 1

1.2 วตถประสงคของการศกษา .................................................................................................... 4

1.3 สมมตฐานของการศกษา ........................................................................................................ 4

1.4 ขอบเขตการศกษา .................................................................................................................. 4

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ..................................................................................................... 5

1.6 ขนตอนการศกษา ................................................................................................................... 5

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ........................................................................................... 6

2.1 พชสมนไพรทใชในการวจย ..................................................................................................... 6

2.1.1 นอยหนา ...................................................................................................................... 6

2.1.2 บวบก .......................................................................................................................... 6

2.1.3 ต าลง ........................................................................................................................... 7

2.2 การสกดสารดวยตวท าละลาย (Solvent Extraction) ........................................................... 7

2.2.1 การสกดสารจากของแขง ............................................................................................. 7

2.2.2 การสกดสารจากของเหลว ........................................................................................... 8

ฌ

2.2.3 การเลอกตวท าละลายใหเหมาะสมกบสารทตองการแยก ............................................. 8

2.2.4 หลกการสกดสารดวยตวท าละลาย ............................................................................... 9

2.2.5 ประโยชนของการสกดดวยตวท าละลาย ...................................................................... 9

2.3 การท าสารสกดใหเขมขน ....................................................................................................... 9

2.4 โรคขอบใบแหงของขาว (Bacterial Blight) ......................................................................... 11

2.5 แบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae ............................................................... 12

2.6 วธการทดสอบฤทธยบยงจลชพของสมนไพรในหองปฏบตการ ............................................. 13

2.6.1 Agar Diffusion Test ................................................................................................ 14

2.6.2 Dilution Susceptibility Test ................................................................................. 14

2.7 งานวจยทเกยวของ............................................................................................................... 15

บทท 3 วธด าเนนการวจย .............................................................................................................. 23

3.1 การสกดสารจากสมนไพร ..................................................................................................... 23

3.2 การเตรยมสารสกดสมนไพรทความเขมขนตาง ๆ ................................................................. 23

3.3 การเตรยมสารแขวนลอย X. oryzae pv. oryzae .............................................................. 24

3.4 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบของสมนไพรทศกษาในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ Disc Diffusion .......................................................................................... 24

3.5 การทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) ........................ 25

3.5.1 การหาคา Minimum Inhibition Concentration (MIC) ......................................... 25

3.5.2 การหาคา Minimum Bactericidal Concentration (MBC) ................................... 26

3.6 การทดสอบผลของสภาวะทางกายภาพในการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชสมนไพร ...................................................................................... 26

3.6.1 อณหภม ..................................................................................................................... 26

3.6.2 ชวงแสง ..................................................................................................................... 27

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผลการวจย ................................................................................... 28

ญ

4.1 Yield Percentage ของสารสกดจากพชททดสอบ .............................................................. 28

4.2 ประสทธภาพของพชททดสอบในการยบยง X. oryzae pv. oryzae เมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion .................................................................................................................... 28

4.4 ผลของสภาวะทางกายภาพตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสาร สกดหยาบจากพชททดสอบ ดวยวธ Broth Macrodilution .............................................. 40

4.4.1 อณหภม ..................................................................................................................... 40

4.4.2 ชวงแสง ..................................................................................................................... 40

บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ .................................................................................... 42

สรปผลการวจย ........................................................................................................................... 42

ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................... 42

รายการอางอง ................................................................................................................................. 44

ประวตผเขยน .................................................................................................................................. 50

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 การยบยงเชอ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดเมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion ........................................................................................................................................................ 29

ตารางท 2 การเปรยบเทยบการยงยง Xanthomonas sp. ของสารสกดของพชชนดตาง ๆ ดวย Methanol เมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion .............................................................................. 33

ตารางท 3 การเปรยบเทยบอตราสวน MBC/MIC ของสารสกดจากพชทดสอบทง 3 ชนด .............. 36

ตารางท 4 การเปรยบเทยบการทดสอบหาคา MIC และคา MBC ของเชอ Xanthomonas sp. ททดสอบกบสารสกดจากพชชนดตาง ๆ ดวย Methanol .................................................................. 39

สารบญรป

หนา รปท 1 เครองระเหยแหงลดความดนแบบหมน ................................................................................ 10

รปท 2 อาการ kresek ของตนขาว .................................................................................................. 11

รปท 3 การปายเชอบนผวหนาอาหาร MHA ในลกษณะทง 3 ทศทาง ............................................. 24

รปท 4 บรเวณท X. oryzae pv. oryzae ถกยบยงดวยสารสกดจากใบพชททดสอบ ...................... 30

รปท 5 คาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) ............ 37

รปท 6 คาความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) .................................... 38

บทท 1

บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ประเทศไทยเปนประเทศกสกรรม ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรเปนหลก ขาว

เปนพชเศรษฐกจหลกชนดหนงทมการเพาะปลกมาก เนองจากขาวเปนธญพชอาหารหลกทส าคญ

ประชากรโลกมากกวาครงบรโภคขาวเปนอาหาร คาเฉลยความตองการบรโภคขาวทวโลกในป พ.ศ.

2552-2553 มคาเปน 438.73 ลานตนขาวสาร แลวมคาเพมขนเปน 468.63 ลานตนขาวสารในปพ.ศ.

2555-2556 (เพมขน 6.81%) และ 479.96 ลานตนขาวสารในปพ.ศ. 2556-2557 (เพมขน 2.42%)

โดยปจจยทมผลกระทบตอการปลกขาวและการสงออกขาวของไทยนนมหลายปจจย หนงในปจจย

หลก คอ การระบาดของโรค ซงสงผลใหเกดการสญเสยผลผลตทางการเกษตรเปนจ านวนมาก

โรคขอบใบแหง (bacterial blight) เกดจากเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv.

oryzae จดเปนโรคทส าคญมากโรคหนง เนองจากสงผลตอการลดลงของผลผลตและคณภาพของขาว

ทวโลก โดยพบการระบาดของโรคในแหลงปลกขาวทวไป ทงพนทนาน าฝนและในเขตชลประทาน

อกทงในชวงป พ.ศ. 2551-2555 ทท าการส ารวจโดยการสมในแหลงปลกขาวทส าคญของประเทศไทย

จ านวน 28 จงหวด พบวา มจ านวนถง 25 จงหวดทมการระบาดของโรคน (สจนต ภทรภวดล, 2555)

โดยทวไปเกษตรกรนยมใชสารเคมในการแกไขปญหาโรคระบาด จงอาจกอใหเกดปญหาทส าคญอน ๆ

ตามมา เชน สงผลกระทบตอสขภาพของเกษตรกร หรอผสมผสสารเคมโดยตรง ซงอาจท าใหเกด

ความเปนพษแบบเฉยบพลน หรอพษแบบสะสมเปนเวลานาน และท าใหเกดปญหาสขภาพไดใน

อนาคต การสะสมของสารเคมในหวงโซอาหาร และการท าลายสมดลของระบบนเวศ เปนตน จงม

ความพยายามทจะหาวธการควบคมโรคทเหมาะสม เพอลดปญหาทจะตามมาจากการใชสารเคม

(สธาสน องสงเนน, 2558)

การใชสารสกดจากพชสมนไพรไทยในการควบคมโรคพชเปนอกทางเลอกหนงทไดรบความ

สนใจ เนองจากเปนวธการแกปญหาทเปนมตรกบสงแวดลอม และมความปลอดภยตอสขภาพของ

เกษตรกรและผบรโภค สมนไพรไทยหลายชนดสามารถยบยงการเจรญของจลนทรยได เชน จาก

การศกษาของ Nanasombat and Teckchuen (2009) ททดสอบดวยวธ disc diffusion พบวาใบ

ขเหลก (Cassia siamea) ใบชะมวง (Garcinia cowa) ใบผกแขยง (Limnophila aromatica)

2 และใบผกแพว (Polygonum odoratum) ทสกดดวย methanol ทความเขมขน 400 mg/ml ม

ฤทธตานเชอแบคทเรยไดด โดยเมอทดสอบกบ Bacillus cereus ท าใหเกดบรเวณทถกยบยง

(inhibition zone) ทมความยาวเสนผานศนยกลางเทากบ 9.3±1.6 mm, 20.2±3.6 mm, 21.0±5.2

mm และ 15.3±5.5 mm ตามล าดบ สวนเมอทดสอบกบ Listeria monocytogenes ท าใหเกด

inhibition zone ทมความยาวเสนผานศนยกลางเทากบ 7.5±0.5 mm, 11.0±1.0 mm, 12.2±3.4

mm และ 11.5±0.9 mm ตามล าดบ อกทงสารสกดของใบชะมวง ใบผกแขยง และใบผกแพว ท

ความเขมขนดงกลาว สามารถยบยง Staphylococcus aureus โดยท าใหเกด inhibition zone ทม

ความยาวเสนผานศนยกลาง เทากบ 10.2±0.3 mm, 12.5±2.5 mm และ 11.2±2.9 mm

ตามล าดบ นอกจากน วชรา สวรรณอาศน และ ศศธร วฒวณชย (2553) ทดสอบประสทธภาพของ

สารสกดหยาบจากพชสมนไพร 20 ชนดดวย 95% ethanol ตอการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย

Erwinia carotovora ทเปนสาเหตโรคเนาเละของผกในระดบหองปฏบตการ ดวยวธ paper disc

agar diffusion พบวา พช 8 ชนดสามารถยบยงการเจรญของเชอได โดย 3 ล าดบแรกทใหผลดทสด

ไดแก สารสกดหยาบจากผลสมอพเภก (Terminalia bellirica) ผลเบญกาน (Quercus infectoria

Olivier) และเปลอกผลทบทม (Punica granatum) โดยใหคาเฉลย inhibition zone เทากบ 0.41,

0.33 และ 0.25 cm ตามล าดบ อกทงประทมพร ปลอดภย, จตตมา โสตถวไลพงศ, วลาวรรณ เชอ

บญ และ ดสต อธนวฒน (2558) ประเมนประสทธภาพสารสกดจากพช 6 ชนด ไดแก ยานาง

(Tiliacora triandra) สาบเสอ (Chromolaena odorata) พลงกาสา (Ardisia polycephala)

มงคด (Garcinia mangostana) ชะมวง และกาฝาก (Helixanthera parasitica) ดวยตวท าละลาย

ethyl acetate และ 95% ethanol ตอการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย Erwinia carotovora

subsp. carotovora (ECC) ทเปนสาเหตโรคเนาเละของคะนาดวยวธ paper disc diffusion พบวา

สารสกดจากใบชะมวงดวย ethyl acetate ทความเขมขน 1,000,000 สวนในลานสวน (ppm)

สามารถยบยงการเจรญของ ECC ไดสงทสด โดยมคาความยาวเฉลยของ inhibition zone เทากบ

1.2 cm

ดงนนการวจยนจงสนใจทดสอบผลของสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ตอ

การยบยงเชอแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ทเปนสาเหตของโรคขอบใบแหงในขาว ดวยวธ disc

diffusion เพอทดสอบความไวของเชอ X. oryzae pv. oryzae ตอสารสกดหยาบจากใบพชทง 3

ชนดททดสอบ อกทงทดสอบหาคาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรย (MIC)

3 และคาความเขมขนต าสดทสามารถฆาแบคทเรย (MBC) ตลอดจนทดสอบอทธพลของปจจยทางดาน

อณหภม และชวงแสง:ชวงมด ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสมนไพรนน ๆ

เมอทดสอบดวยวธ broth macrodilution ซงผลทไดสามารถน าไปประยกตใชในการควบคมโรคพช

ไดอกทางเลอกหนง

4 1.2 วตถประสงคของการศกษา การวจยครงนมวตถประสงคเพอ

(1) ทดสอบการยบยงเชอแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากใบ

นอยหนา (Annona squamosal L.) ใบบวบก (Cebtekka asuatuca L. Urban) และใบต าลง

(Coccinia grandis L. Voigt) ทสกดดวย methanol เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion

(2) ทดสอบหาคา minimum inhibitory concentration (MIC) และคา minimum bactericidal

concentration (MBC) ของสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ดวยตวท าละลาย

methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ broth macrodilution

(3) ศกษาปจจยทางดานอณหภม และชวงแสงทเหมาะสมในการยบยงการเจรญของ X.

oryzae pv. oryzae โดยสารสกดจากพชสมนไพรดวยตวท าละลาย methanol ดวยวธ broth

macrodilution

1.3 สมมตฐานของการศกษา (1) สารสกดจากพชสมนไพรตางชนดกน คอ ใบนอยหนา บวบก และต าลงดวยตวท าละลาย

methanol สามารถยบยงแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ไดแตกตางกน

(2) ปจจยตาง ๆ ทตางกน เชน อณหภม และชวงแสงทแตกตางกนมผลตอสารสกดจากพช

สมนไพรดวยตวท าละลาย methanol ททดสอบ มผลยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae

ไดแตกตางกน

1.4 ขอบเขตการศกษา (1) ทดสอบประสทธภาพของสารสกดจากพชสมนไพรแตละชนด ไดแก ใบนอยหนา บวบก

และต าลง ดวยตวท าละลาย methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ

disc diffusion ตามวธการของ Kirby-Bauer

(2) ทดสอบหาคา MIC และคา MBC ของสารสกดจากพชสมนไพรแตละชนด ไดแก ใบ

นอยหนา บวบก และต าลง ดวยตวท าละลาย methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv.

oryzae เมอทดสอบดวยวธ broth macrodilution (Jose, 2005)

(3) ทดสอบปจจยทางดานอณหภม และชวงแสงทเหมาะสมตอการยบยงการเจรญของ X.

oryzae pv. oryzae โดยสารสกดจากพชสมนไพรดวยตวท าละลาย methanol

5 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ คอ ท าใหทราบถง

(1) ประสทธภาพการยบยงเชอแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากใบ

นอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ทสกดดวย methanol เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion

(2) คา MIC และคา MBC ของสารสกดจากพชสมนไพรใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง

ดวยตวท าละลาย methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ broth

macro dilution

(3) สามารถทราบปจจยทเหมาะสมทางดานอณหภม และชวงแสงในการยบยงการเจรญของ

X. oryzae pv. oryzae โดยสารสกดจากพชสมนไพรดวยตวท าละลาย methanol ดวยวธ broth

macro dilution

1.6 ขนตอนการศกษา (1) คนควา สบคนขอมล

(2) รวบรวมขอมล

(3) วางแผนการวจยและเขยนโครงรางวจย

(4) ขออนมตหวขอและโครงการวทยานพนธ

(5) ด าเนนงานศกษาวจย วเคราะหขอมล สรปและอภปรายผล

(6) เขยนวทยานพนธ

(7) เสนอวทยานพนธ

(8) สอบวทยานพนธ

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

2.1 พชสมนไพรทใชในการวจย 2.1.1 นอยหนา

ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล (2559a) รายงานวา

นอยหนาเปนพชในวงศ (family) Annonaceae มชอวทยาศาสตรวา Annona squamosa L.

ลกษณะทางพฤกษศาสตร เปนไมยนตนขนาดเลก แตกกงกานสาขา เปลอกตนเกลยง สเทาอมน าตาล

ล าตนสงประมาณ 8 m ใบเดยวรปร ปลายและโคนใบแหลม กวางประมาณ 2.54-6.35 cm ยาว

7.62-15.24 cm สเขยว กานใบยาว 1.27 cm เรยงสลบไปตามขอตน ดอกเดยว ออกตามซอกใบ

หอยลง กลบเลยง 3 กลบ กลบดอก สเหลองอมเขยว รปหอก ม 6 กลบ เรยง 2 ชน ชนละ 3 กลบ

หนาอวบน า เกสรตวผและรงไขจ านวนมาก ผลเปนผลกลม รปกลมปอม เสนผาศนยกลางประมาณ

7.62-10.16 cm เปลอกผลเปนสเขยว ผวขรขระ เปนปมกลมนนเชอมตอกน เนอผลสขาว เมลดรปไข

สด าหรอสน าตาลเขม สารส าคญทพบในใบนอยหนา ไดแก แอลคาลอยด (เชน anonaine) และน ามน

หอมระเหย (เชน borneol, camphene, camphor, carbone, eugenol, geraniol, thymol,

menthone และ pinene)

2.1.2 บวบก บวบกเปนพชลมลกขนาดเลก อยในวงศ Umbelliferae มชอทางพฤกษศาสตรวา Centella

asiatica L. Urban ชอสามญ Gotu kola ชอภาษาองกฤษ Asiatic Pennywort เปนผกพนบาน

และสมนไพรทมอายหลายป ปลกงายเลอยยาวไปตามพนดน แตกรากตามขอใบ ใบเปนรปไต ขอบใบ

หยก กวาง 1.5-5 cm ยาว 1-5 cm กานยาว 1-25 cm ดอกเปนชอ ออกตามซอกใบ ขนาดเลก 2-3

ดอก กลบดอกสมวง ผลแบน บวบกชอบขนตามพนทชนแตไมแฉะมากหรอน าทวม ขยายพนธโดยการ

เพาะเมลด หรอตดแยกไหลทมตนออนและราก น าไปปลกในทมแสงแดดพอควรจะเจรญเตบโตไดด

พบมากในประเทศแถบยโรปเรอยมาจนถงแถบแอฟรกาใต อนเดย ปากสถาน และศรลงกา สารส าคญ

ทพบในใบบวบกจดอยในกลม triterpenoid glycoside ซงประกอบดวย asiatic acid,

asiaticoside, madecassic acid หรอ สาร madecassol (จนทรพร ทองเอกแกว, 2556)

7

2.1.3 ต าลง ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล (2559b) รายงานวา

ต าลงเปนพชในวงศ Cucurbitaceae มชอวทยาศาสตรวา Coccinia grandis L. Voigt โดยม

ลกษณะเปนไมเลอยเนอแขง ใบเดยว เรยงสลบ มมอเกาะเปนเสนยาวออกตรงขามใบ รปคอนขาง

กลม หกเปนหามมหรอเวาลกเปนแฉก 3 หรอ 5 แฉก กวางและยาว 5-8 cm โคนใบเวาเปนรปหวใจ

ดอกเดยวหรอชอ 2-3 ดอก ออกทซอกใบ แยกเพศ อยคนละตน กลบดอกสขาว รประฆง ผลเปนผล

สด รปทรงกระบอก โดยมประโยชนทางยา คอ ใชใบแกไข โดยเปนสวนผสมในยาเขยว รากแกไข ใบ

สดขยทาแกคน ถอนพษปวดแสบปวดรอน ต ารายากลางบานใชผลแกเบาหวาน มรายงานการทดลอง

ในสตว ระบวาสารสกดเถาดวยแอลกอฮอล น าคนผลดบและผงใบแหงมฤทธลดน าตาลในเลอด ซงใน

ใบต าลงมสาระส าคญทพบ คอกรด อมโนหลายชนด และสาร -sitosterol ซงมรายงานวามฤทธลด

น าตาลในเลอดไดในเวลาอนสน

2.2 การสกดสารดวยตวท าละลาย (Solvent Extraction) การสกดสารและแยกสารดวยเทคนคโครมาโทกราฟฟ เปนการท าใหสารมความบรสทธขน

โดยอาศยการละลายทแตกตางกน และเปนเทคนคทนยมใชในการแยกสารตาง ๆ ออกจากสารผสม

การแยกสารบางชนดออกจากสารผสมโดยใชตวท าละลายสกดออกมาเปนเทคนคท นยมใชกนมาก

ทางดานเคมอนทรย สารผสมทน ามาสกดเปนสารจากผลตภณฑธรรมชาต สารจากการสงเคราะหใน

หองปฏบตการ หรอสารจากผลตภณฑอตสาหกรรม โดยอาศยสมบตของการละลายของสารทตางกน

ในตวท าละลายชนดตาง ๆ สารผสมทน ามาสกดอาจเปนไดทงของแขงและของเหลว แตตวท าละลาย

ทใชสกดมกเปนของเหลว การสกดท าไดหลายวธ เชน

2.2.1 การสกดสารจากของแขง สารผสมทเปนของแขงมมากมาย โดยเฉพาะผลตภณฑธรรมชาตทเปนพชและสตว

เชน ใบไม ดอกไม เปลอกไม รากไม ผลไม เมลด และอน ๆ การสกดโดยทวไปนน ท าใหของแขงแหง

เพอขจดน าออกกอน แลวจงบดใหละเอยดเพอท าใหมพนทผวมาก ซงจะสกดสารออกมาไดมากทสด

จากนนจงน าไปแชในตวท าละลาย หรอตมทอณหภมจดเดอดของตวท าละลายทใชสกด ตวท าละลาย

ทใช เชนhexane, ether, methylene chloride, chloroform, acetone, alcohol หรอ น า เมอ

8 แชหรอตมในระยะเวลาหนง กรองของแขงออก และน าสารละลายทไดไประเหยเอาตวท าละลายออก

จะไดสารสกดหยาบ (crude extract) สวนของแขงทเหลออาจน าไปสกดตอไดอก ส าหรบการสกดขน

แรกดวยตวท าละลายทไมมขว เมอจะสกดตอจะใชตวท าละลายทมขวสงขน วธนจะท าใหไดสารสกด

หยาบทมสารผสมหลายชนด เมอน าไปแยกตอจะไดสารบรสทธ ซงสามารถน าไปวเคราะหหา

โครงสรางตอไป

2.2.2 การสกดสารจากของเหลว เมอสารทตองการสกดเปนของเหลว หรอเปนสารทอยในตวท าละลาย การสกดจะตอง

เลอกตวท าละลายทเหมาะสม คอ ไมละลายกบตวท าละลายทมอยเดม แตแยกชนออกจากกน และ

ตองละลายสารทตองการไดดกวาตวท าละลายเดม ตามหลกการกระจายสาร (distribution law)

การละลายของสารใดสารหนงในตวท าละลายสองชนด จะมการกระจายตวของสารในตวท าละลายทง

สองชนดในอตราสวนคงท ซงขนกบคาคงทของการกระจาย (distribution coefficient or partition

coefficient, K) เชน สาร X ทละลายไดทงในตวท าละลาย A และ B จะท าใหมคา K ดงน

K = ความเขมขนของสารละลาย X ใน A

ความเขมขนของสารละลาย X ใน B

เมอสกดสาร X ออกจากตวท าละลาย A โดยใชตวท าละลาย B ปรมาณของ X ใน A

จะลดลง น าสารละลายทเหลอทม X ลดลงน มาสกดตอดวยตวท าละลาย B อก สาร X ในตวท า

ละลาย A จะลดลงอก ดงนนเมอใชตวท าละลาย B ทละนอย แตใชหลาย ๆ ครง กจะท าใหไดสาร X

มาอยในตวท าละลาย B มากขน และถา K มคามากกวา 1 แสดงวาสาร X ละลายใน A ไดดกวา B

การใช B สกดสาร X จะตองท าหลายครง แตถา K มคานอยกวา 1 แสดงวา สาร X ละลายใน B ได

ดกวาใน A การสกดจงไมตองใช B หลายครง (นครน ปยนเคราะห, 2550)

2.2.3 การเลอกตวท าละลายใหเหมาะสมกบสารทตองการแยก มหลกการดงน (สวฒนา ดนน

, 2561)

(1) ตวท าละลายสามารถละลายสารทตองการสกดได

(2) ตวท าละลายจะตองไมละลายสารอน ๆ ทเราไมตองการสกด

9

(3) ตวท าละลายจะตองไมท าปฏกรยากบสารทเราตองการสกด ตวท าละลาย สามารถ

แยกออกจากสารทเราตองการสกดไดงาย มจดเดอดต า ระเหยงาย

(4) ตวท าละลายไมเปนพษ และมราคาถก

2.2.4 หลกการสกดสารดวยตวท าละลาย หลกการสกดสารดวยตวท าละลาย มหลกการดงน

เตมตวท าละลายทเหมาะสมลงในสารทเราตองการสกด จากนนเขยาแรง ๆ หรอน าไปตม

เพอใหสารทเราตองการจะสกดละลายในตวท าละลายทเราเลอกไว สารทเราสกดไดยงเปนสารละลาย

อย ถาเราตองการท าใหบรสทธ เราควรจะน าสารทไดไปแยกตวท าละลายออกกอน อาจจะน าไป

ระเหยหรอน าไปกลนตอไป เชน การสกดน าขงจากขง การสกดคลอโรฟลลของใบไม

2.2.5 ประโยชนของการสกดดวยตวท าละลาย (1) ใชสกดน ามนพชจากเมลดพช เชน น ามนงา ร า ถว ปาลม นน บว นยมใช

hexane เปนตวท าละลาย

(2) สกดสารมสออกจากพช

(3) ใชสกดน ามนหอมระเหยออกจากพช

(4) ใชสกดยาออกจากสมนไพร

2.3 การท าสารสกดใหเขมขน เมอก าจดตวท าละลายออกจากสารสกด จะไดสารสกดทมความเขมขนเพมขน และเมอก าจด

ตวท าละลายออกจนหมด จะไดของเหลวหนด เรยกวา สารสกดหยาบ

การระเหยตวท าละลายออกจากสารสกดดวยเครองระเหยลดความดนแบบหมน (rotary

evaporator) โดยเครองจะตอกบปมสญญากาศเพอลดความดนใหเกอบเปนสญญากาศ เครองมอ

ประกอบดวย 3 สวน ดงน (รปท 1)

10

รปท 1 เครองระเหยแหงลดความดนแบบหมน ทมา: Ralph, Joan, and Patty (2001)

สวนท 1 สวนใหความรอน และกลนแยก ประกอบดวยหมอองไอน าทควบคมอณหภมได

ภาชนะทจะกลน (distillation flask) บรรจสารสกด เครองควบแนนทสวนปลายมกอกปด-เปด

(stopcock) ระบบสญญากาศ และภาชนะรองรบ (receiving flask) โดยในสวนนสามารถควบคม

ความเรวในการหมนและปรบระดบเลอนขน-ลงได

สวนท 2 สวนลดความดนหรอท าสญญากาศ ซงระบบจะตอกบปม

สวนท 3 สวนควบคมอณหภมภายในระบบ จะเปนอางน าหมนเวยนทสามารถควบคม

อณหภมไดต ากวาอณหภมหอง โดยตอสายน าเขาเครองควบแนน

หลกการท างานของเครองระเหยแหงลดความดนแบบหมน เรมจากเปดสวนควบคมอณหภม

ใหน าเยนเขาเครองควบแนน น าขวดกนกลมทมสารสกดปรมาตรไมควรเกน 2 ใน 3 สวนตอเขากบ

เครองมอดงรปท 1 จากนนเปดปมเพอใหเกดระบบสญญากาศ ปดระบบสญญากาศตรงปลายเครอง

ควบแนน และใหความรอนกบหมอองไอน า แลวเลอนใหขวดกนกลมสมผสกบน าในหมอองไอน า

พรอมกบหมนตลอดเวลา เพอใหเกดการกระจายความรอนอยางสม าเสมอในสารสกด จนกระทงตว

ท าละลายระเหยกลายเปนไอผานไปยงเครองควบแนน ซงจะตอกบระบบน าหลอเยน ท าใหไอ

ควบแนนกลายเปนของเหลวตกลงสภาชนะรองรบ กรณเกดฟองอากาศเนองจากการเดอดของสาร

สกดในขวดกนกลม ใหเปดระบบสญญากาศชวขณะ แลวรบปด เพอชวยลดความดนบรรยากาศใน

ขวดกนกลม มฉะนนสารสกดจะพงเขาไปในเครองได (Thongruk & Youpensuk, 2009)

11 2.4 โรคขอบใบแหงของขาว (Bacterial Blight) โรคขอบใบแหงมสาเหตมาจากแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae โรคนเกดได

ตงแตระยะกลา แตกกอ จนถงออกรวง ตนกลากอนน าไปปกด าจะมจดเลก ๆ ลกษณะช าทขอบใบของ

ใบลาง ตอมาประมาณ 7-10 วน จดช านจะขยายกลายเปนทางสเหลองยาวตามใบขาว ใบทเปนโรค

จะแหงเรวและสเขยวจะจางลงเปนสเทา ๆ อาการในระยะปกด าจะแสดงหลงปกด าแลวหนงเดอนถง

เดอนครง ใบทเปนโรคนจะมรอยขดช า ตอมาจะเปลยนเปนสเหลอง ทแผลมหยดน าสครมคลายยาง

สนกลม ๆ ขนาดเลกเทาหวเขมหมด ตอมาจะกลายเปนสน าตาลและหลดไปตามน าหรอฝน ซงจะท า

ใหโรคสามารถระบาดตอไปได แผลจะขยายไปตามความยาวของใบ บางครงขยายเขาไปขางในตาม

ความกวางของใบ โดยขอบแผลมลกษณะเปนขอบลายหยก แผลนเมอนานไปจะเปลยนเปนสเทา ใบท

เปนโรคขอบใบแหงจะแหงและมวนตามความยาว ในกรณทตนขาวมความออนแอตอโรคและเชอโรค

มปรมาณมาก จะท าใหทอน าทออาหารอดตน ตนขาวจะเหยวเฉาและแหงตายทงตนโดยรวดเรว เรยก

อาการของโรคนวา kresek (รปท 2)

รปท 2 อาการ kresek ของตนขาว ทมา: ศนยบรหารศตรพชจงหวดสพรรณบร (2556)

12 เชอสาเหตโรคสามารถแพรไปกบน าในสภาพแวดลอมทมความชนสงและในสภาพทมฝนตก

ลมพดแรง จะชวยใหโรคแพรระบาดอยางกวางขวางรวดเรว

การปองกนก าจดโรคน ควรปฏบตดงน

ไมควรใสปยไนโตรเจนมากในดนทอดมสมบรณอยแลว

ไมควรระบายน าจากแปลงทเปนโรคไปสแปลงอน

ควรเฝาระวงการเกดโรคถาปลกขาวพนธทออนแอตอโรคน เชน พนธขาวดอกมะล105 กข6

เหนยวสนปาตอง พษณโลก 2 และชยนาท 1 เมอเรมพบอาการของโรคบนใบขาว ใหใชสารปองกน

ก าจดโรคพช เชน Streptomycin sulfate ผสม oxytetracycline hydrochloride หรอ copper

hydroxide หรอ isoprothiolane (ศนยบรหารศตรพชจงหวดสพรรณบร, 2556)

2.5 แบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae Common Name (s) : bacterial leaf blight (BLB), kresek disease and bacterial

blight (BB)

Type of Pest : Plant pathogenic bacterium

Taxonomic Position

Class : Gammaproteobacteria

Order : Xanthomonodales

Family: Xanthomonodaceae

Scientific Name : Xanthomonas oryzae pv. oryzae

แบคทเรย X. oryzae pv. oryzae มลกษณะเปนทอน ปลายมน แกรมลบ แตละเซลลม

ความยาวประมาณ 0.7-2.0 µm และความกวาง 0.4-0.7 µm เซลลเคลอนทโดยใช polar flagella

colony ทขนบนอาหารเลยงเชอแขงทมสวนประกอบของน าตาลกลโคสจะมลกษณะกลม นน ม

ลกษณะ mucoid คอ พนผวของ colony เปนเมอกเยม และมสเหลอง สราง pigment

Xanthomonadincapsul ของแบคทเรยชนดนประกอบดวย extracellular polysaccharide (EPS)

จ านวนมาก ท าหนาทเปน virulence factor ทท าใหเชอนมความรนแรง

13 X. oryzae pv. oryzae เจรญไดในภาวะทมอากาศ หรอมออกซเจนเทานน แตไมสราง

สปอร อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญอยระหวาง 25-30°C ใหผลบวกตอการทดสอบ catalase ไม

สามารถ reduce ไนเตรท แตสามารถผลตกรดจากคารโบไฮเดรตไดเลกนอย (David, Ronald, &

Bogdanove, 2006)

ใบทตดเชอ X. oryzae pv. oryzae จะมแผลสเหลองคลมอยทขอบของใบ ซงแผลจะขนาน

ไปตามใบ และอาจครอบคลมทงใบ (Samanta, Das, & Samanta, 2014) เชอนมกเขาไปในใบขาว

โดยผานทาง hydathodes ทปลายใบและขอบใบ เซลลแบคทเรยทอยบนพนผวใบอาจแขวนลอยอย

ในของเหลว ซงของเหลวนจะระเหยออกไปในรปของหยดน าจากพชในเวลากลางคน เมอน าระเหยไป

หมด เซลลแบคทเรยเหลานจะตกคางอยทใบ และเคลอนทเขาสพชโดยใช polar flagella หรออยท

ใบ ในขณะทของเหลวถกระเหยไปหมดจากใบไมในตอนเชา แบคทเรยจะเพมจ านวนในชองวาง

ระหวางเซลของเซลลเยอบผว จากนนจะเขาส xylem ผานทางแผล หรอชองทเกดจากรากทเกดขน

ใหมทฐานของกาบใบ ภายใน xylem โดยสนนษฐานวา เชอมปฏสมพนธกบเซลล parenchyma และ

เคลอนทไปตามแนวตงของใบ รวมทงอาจจะเจรญไปยงพนทขางเคยงโดยผานทาง commissural

veins ภายในไมกวนเซลลแบคทเรยและ EPS (extracellular polysaccharide) จะเขาไปในทอ

xylem และหลงออกมาจาก hydathodes จากนนจะสรางตวเปนเมดหรอเสนใยหลงออกมาบนผวใบ

และเมอเชอแบคทเรยมการพฒนาขนในพช กสามารถแพรกระจายไปยง mesophyll ตอไป (Niño-

Liu, Darnielle, & Bogdanove, 2006)

X. oryzae pv. oryzae สามารถมชวตรอดไดในตอซงขาว และในวชพช อกทงยงสามารถ

อยรอดไดในระยะเวลาสน ๆ ในเมลดพชทตดเชอ และในดน เชอแบคทเรยนสามารถแพรระบาดได

โดยทางชลประทาน ฝนทกระหน า หรอลมกระโชกแรง การสมผสจากพชตอพช การตดแตงเครองมอ

ทใชในการปลก และการจดการพชระหวางการยายปลก (Mew, 1992)

2.6 วธการทดสอบฤทธยบยงจลชพของสมนไพรในหองปฏบตการ วธการทดสอบฤทธตานจลชพของสมนไพรในหองปฏบตการทนยมม 2 วธ ไดแก agar

diffusion test และ dilution susceptibility test

14

2.6.1 Agar Diffusion Test Disc diffusion method (Kirby-Bauer) เปนวธทดสอบทนยม เนองจากสะดวก

ประหยดและใชเวลานอยกวาวธอน ๆ วธนเปนการทดสอบในเชงคณภาพ สามารถรายงานผลไดวา

เชอมความไวตอการทดสอบหรอไม แตไมอาจทราบคา minimum inhibitory concentration

(MIC) หรอ minimal lethal concentration (MLC) ได และไมเหมาะส าหรบการทดสอบเชอท

เจรญชาและเชอทไมใชอากาศในการด ารงชพ หลกการทวไปของวธน คอ การท าใหสารสกดสมนไพร

บนแผนกระดาษกรอง (paper disc) ซมไปในอาหารเลยงเชอทไดกระจายเชอไวในจ านวนทเหมาะสม

แลวน าไปเพาะเลยงใหเชอเจรญ รายงานผลดวยการวดขนาดเสนผาศนยกลางของ inhibition zone

ซงจะเหนเปนวงใสรอบ ๆ แผน disc ความสามารถในการยบยงเชอแปรตามขนาดของ inhibition

zone วธการนโดยทวไปมกท าการทดสอบสมนไพรเพยงความเขมขนเดยว และใชเปนการตรวจกรอง

ฤทธตานเชอของสมนไพรในเบองตน นอกจากขนาดเสนผาศนยกลางของบรเวณใสทไดจะเปนสดสวน

โดยตรงกบความไวของเชอททดสอบแลว ยงอาจขนอยกบปจจยหลายประการ เชน ขนาดโมเลกลของ

สารสกดสมนไพร ความสามารถในการละลายหรอซมไปในอาหารเลยงเชอของสารสกดจากสมนไพร

อตราการเจรญของเชอ ภาวะความเปนกรด-ดาง และสวนประกอบของอาหารเลยงเชอ ตลอดจน

ระยะเวลาในการเพาะเชอ วธการน เรยกวา disc sensitivity test หรออาจเปลยนจากแผน disc

เปนหลมทเจาะลงในเนอ agar (ประสาทพร บรสทธเพชร, พทย กาญบตร, & สาธร พรตระกลพพฒน

, 2551)

2.6.2 Dilution Susceptibility Test หรอ การทดสอบ Minimum Inhibitory

Concentration (MIC)

การทดสอบฤทธยบยงเชอจลนทรยดวยวธ dilution test เปนการทดสอบในเชง

ปรมาณทท าใหทราบคาความเขมขนของสารสกดสมนไพรทสามารถท าลายเชอได นยมใชทดสอบเชอ

ทเจรญไดชา และใชทดสอบยนยนผลจากการทดสอบดวยวธ disc diffusion ทใหความไวปานกลาง

เพอใหสามารถใชสารสกดสมนไพรในความเขมขนทสง ๆ ได และใชทดสอบความไวของเชอจลนทรย

ทไมใชอากาศในการด ารงชพ (anaerobe) หลกการโดยทวไปของวธทดสอบแบบ broth และ agar

dilution susceptibility test จะคลายคลงกน คอ จะเจอจางสารสกดสมนไพรใน medium ใหได

ความเขมขนตาง ๆ จากนนจงใสเชอลงใน/บน medium ทมสารสกดสมนไพร แลวน าไปบมเชอ ผล

15 การทดสอบดวยวธ MIC รายงานโดยการสงเกตจากความขนหรอใสของ broth และมหรอไมมเชอ

เจรญบน agar

2.7 งานวจยทเกยวของ ชลดา เลกสมบรณ, นพนธ ทวชย และ วชย โฆสตรตน (2541) ศกษาสารสกดของ

พชสมนไพรไทย 8 ชนด คอ ใบเสลดพงพอนตวเมย (Clinacanthus nutans) ใบทองพนชง

(Rhinacanthus nasutus) ใบสาบเสอ (Eupatorium odoratum) ล าตนพะยอม (Shorea

roxburghii) ใบเปลาใหญ (Croton oblongifolius) ใบกระเจยบแดง (Hibiscus subdariffa) ใบ

ฝรง (Psidium guajava) และใบชะพล (Piper sarmentosum) ทสกดใบดวยน าในอตราสวนใบสด

1 g : น า 2 ml ยกเวน S. roxburghii ททดสอบกบสารสกดล าตนดวยน า ในอตราสวนล าตนแหง 1 g

: น า 10 ml น าสารสกดของพชดงกลาวมาทดสอบการยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรยสาเหตโรค

พช 14 สายพนธจาก 3 genera (Xanthomonas, Pseudomonas และ Erwinia) ไดแก X.

campestris pv. campestris Xc1, X. campestris pv. campestris Xci11, X. campestris pv.

campestris Xci12, X. campestris pv. citri Xcg1, X. campestris pv. glycines Xcm9, X.

campestris pv. glycines Xc41, X. campestris pv. manihotis Xcv21, X. campestris pv.

manihotis J3, X. campestris P220, X. campestris pv. vesicatoria Ps5, X. campestris pv.

vesicatoria Pss1, Pseudomonas solanacearum PE, Pseudomonas syringae pv.

sesame, Erwinia carotovora subsp. Carotovora ในสภาพหองทดลอง เมอทดสอบดวยวธ

paper disc diffusion บนอาหาร nutrient agar พบวามเพยงสารสกดจากพช 3 ชนดเทานน ไดแก

ฝรง พะยอม และกระเจยบแดง ทเมอทดสอบทความเขมขน 20 และ 30 µl/disc สามารถยบยงการ

เจรญของแบคทเรยททดสอบได พบวา สารสกดจากใบฝรงสามารถยบยงแบคทเรยไดทกชนด ซงท า

ใหได inhibition zone ทมขนาด 1-3.5 mm สวนสารสกดจากล าตนพะยอมสามารถยบยง

แบคทเรยได 6 ชนด ซงท าใหเกด inhibition zone ทมขนาด 0.8-6 mm และสารสกดจากใบ

กระเจยบแดงสามารถยบยงแบคทเรยได 9 ชนด ซงท าใหเกด inhibition zone ทมขนาด 0.8-1.2

mm อกทงพบวาเมอเพมความเขมขนของสารสกดใหสงขน ความสามารถในการยบยงการ

เจรญเตบโตของแบคทเรยจะเพมขนดวย เชน ทสารสกดจากใบฝรงทความเขมขน 10 µl/disc

16 สามารถยบยงแบคทเรยได 9 ชนด และเมอเพมความเขมขนของสารสกดจากใบฝรงเปน 20 และ 30

µl/disc สามารถยบยงแบคทเรยไดทกชนด

Benkeblia (2004) ศกษาฤทธการตานจลชพของน ามนหอมระเหยจากหวหอม (สเขยว ส

เหลอง และสแดง) และกระเทยมทความเขมขนตาง ๆ (50, 100, 200, 300 และ 500 ml/L) ตอ

แบคทเรย 2 ชนด ไดแก Staphylococcus aureus, S. enteritidis และรา 3 ชนด ไดแก

Aspergillus niger, Penicillium cyclopium และ Fusarium oxysporum เมอทดสอบดวยวธ

disc diffusion test พบวา ทความเขมขนของน ามนหอมระเหย 200, 300 และ 500 ml/L S.

enteritidis มความไวตอน ามนหอมระเหยมากกวา S. aureus และพบวาน ามนหอมระเหยจาก

กระเทยมมประสทธภาพยบยงแบคทเรยไดสงกวาน ามนหอมระเหยจากหวหอม สวนการยบยงรา (A.

niger, P. cyclopium และ F. oxysporum) พบวา A. niger ถกยบยงไดนอยดวยน ามนหอมระเหย

จากหวหอมสเขยว และหวหอมสเหลองทความเขมขนต า ๆ คอ 50 และ 100 ml/L แตไมมความ

แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตกบชดควบคม สวนทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตจากชด

ควบคมเชงลบ คอ ทความเขมขน 200, 300 และ 500 ml/L ส าหรบน ามนหอมระเหยจากหวหอมส

เขยว และหวหอมสเหลอง รวมทงทกความเขมขนของน ามนหอมระเหยจากหวหอมสแดงและ

กระเทยม โดย P. cyclopium และ A. niger มความไวตอน ามนหอมระเหยจากหวหอม และ

กระเทยมใกลเคยงกน ซงผลการทดลองพบวาน ามนหอมระเหยจากกระเทยมมประสทธภาพในการ

ยบยงแบคทเรยและราไดสงทสด แตน ามนหอมระเหยจากหวหอมสเขยวมประสทธภาพในการยบยง

ไดต าสด

Dewanjee et al. (2007) ศกษาฤทธตานจลนทรยของสารสกดจากผลมะพลบ ใบต าลง

และเปลอกมะฮอกกานดวย methanol และศกษาความเขมขนต าสดของสารสกดทสามารถยบยง

จลนทรยได เมอทดสอบโดยวธ disc diffusion assay และ tube dilution method โดยศกษาฤทธ

การยบยงตอจลนทรยทงหมด 24 ชนด ไดแก S. aureus 29737, S. aureus ML 267, Sarcina

luteus 9341, B. pumilus 8241, B. subtilis ATCC 6633, E. coli ATCC 10536, E. coli VC

Sonawave 3:37 C, E. coli CD/99/1, E. coli RP4, E. coli 18/9, E. coli K88, S. dysenteriae

1, S. soneii 1, S. soneii BCH 217, S. flexneri type 6, S.boydii 937, P. aeruginosa ATCC

25619, V. cholerae 2, V. cholerae 785, V. cholerae 1037, C. albicans ATCC 10231, A.

niger ATCC 6275, P. notatum ATCC 11625 และ P. funiculosum NCTC 287 ผลการศกษา

17 พบวา ผลมะพลบ และเปลอกมะฮอกกานมความไวในการยบยง E. coli สงทสด สวน Sarcina

luteus และ Bacillus spp มความตานทานตอสารสกดจากผลมะพลบ สวนใบต าลงมฤทธในการ

ยบยง S. aureus, E. coli, S. dysenteriae, S. soneii และ P. aeruginosa แตไมมฤทธยบยง S.

flexneri และ S. boydii

Jayshree and Kumar (2008) ศกษาฤทธการตานแบคทเรย 4 ชนด ไดแก S. aureus, B.

subtilis, E. coli และ P. aeruginosa ของสารสกดของใบนอยหนาดวย methanol, chloroform,

petroleum ether และน า โดยวธ agar diffusion method พบวาสารสกดจากใบนอยหนาดวย

methanol มฤทธยบยงแบคทเรย P. aeruginosa ไดดทสด (MIC=130 µg/ml) ตามมาดวยสารสกด

ของใบนอยหนาดวย petroleum ether ในการยบยง P. aeruginosa (MIC=165 µg/ml) และสาร

สกดดวย methanol ในการยบยง E. coli (MIC=180 µg/ml)

เบญจมาศ เขตรดง และ ปรชญากร ชตระกล (2553) ศกษาผลของน ามนหอมระเหยจาก

กะเพรา (holy basil, Ocimum sanctum L.) ในการยบยงการเจรญของแบคทเรย 18 สายพนธ

ไดแก Lactobacillus plantarum ATCC 14917, Lactobacillus sakei subsp. Sakei JCM

1157, Lactobacillus sakei TISTR 890, Leuconostoc mesenteroides subsp.

Mesenteroides JCM 6124, Leuconostoc mesenteroides subsp. Mesenteroides TISTR

942, Enterococcus faecalis JCM 5803, Enterococcus faecalis TISTR 888, Streptococcus

sp. TISTR 1030, Salmonella typhimurium TISTR 292, Escherichia coli TISTR 780, S.

aureus TISTR 118, Enterococcus faecalis JCM 5803, Enterococcus faecalis TISTR 888,

Pseudomonas fluorescens JCM 5963, Pseudomonas fluorescens TISTR 358,

Aeromonas hydrophila TISTR 1321, Listeria innocua ATCC 33090 และ Brochotrix

Campestris NBRC 11547 ดวยวธ agar diffusion method พบวาน ามนหอมระเหยจากกะเพรา

สามารถยบยงการเจรญของแบคทเรยทดสอบไดทกสายพนธและสามารถยบยง L. sakei TISTR 890

ไดดทสด

Arumugam, Ayyanar, Pillai, and Sekar (2011) ศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกด

จากใบและแคลลสของบวบกดวย methanol, acetone, chloroform และน า ในการยบยง B.

cereus, E. coli, S. aureus และ P. aeruginosa โดยวธ agar plate well diffusion พบวาสาร

สกดจากใบและแคลลสของบวบกมฤทธตานแบคทเรยทดสอบอยางมนยส าคญ โดยทสารสกดจากใบ

18 บวบกทสกดดวย methanol ทความเขมขน 100 µg/ml มฤทธยบยง E. coli สงสด โดยท าใหเกด

inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางเทากบ 30 mm และยบยง B. cereus โดยท าใหเกด

inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางเทากบ 29 mm สวนสารสกดจากใบบวบกทสกดดวย

methanol ทความเขมขน 100 µg/ml สามารถยบยง P. aeruginosa และ S. aureus โดยท าให

เกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางเทากน คอ เทากบ 28 mm

จราภรณ บราคร และ เรอนแกว ประพฤต (2555) ศกษาฤทธการยบยงแบคทเรยกอโรค

จ านวน 4 สายพนธ ไดแก E. coli ATCC25922, Klebsiella pneumoniae ATCC27736, S.

aureus ATCC6538 และ S. epidermidis ATCC12228 ดวยสมนไพรพนบานไทยจ านวน 7 ชนด

ไดแก ผกชฝรง ชะพล สะระแหน ฟกแมว โหระพา กะเพรา และเตย ทสกดสารดวยน า methanol

และ ethanol เมอทดสอบดวยวธ agar well diffusion กบสารสกดทความเขมขน 30 µg/plate

จ านวนทงหมด 28 ตวอยาง พบวาชนดของสมนไพร และสารละลายทใชในการสกดมผลตอ

ประสทธภาพในการยบยงแบคทเรย โดยการสกดสมนไพรดวย methanol มประสทธภาพในการ

ยบยงแบคทเรยทง 4 สายพนธไดมากทสดจ านวน 21 ตวอยาง ในขณะทการสกดดวยน าม

ประสทธภาพในการยบยง K. pneumoniae, S. aureus และ S. epidermidis ไดนอยทสดเพยง

จ านวน 9 ตวอยาง และพบวาสารสกดใบชะพลดวย methanol ยบยง K. pneumonia และ S.

aureus ไดดทสด โดยมคาเฉลยเสนผานศนยกลาง inhibition zone เทากบ 19.15 mm และ 24.77

mm ตามล าดบ เมอทดสอบหาความเขมขนต าสดของสารสกดทสามารถยบยงแบคทเรยดวยวธ

microdilution assay พบวา คา MIC ของสารสกดจากใบชะพลสามารถยบยง K. pneumonia และ

S. aureus โดยมคา MIC เทากน คอ เทากบ 15.62 mg/ml ในขณะทคา MIC ของสารปฎชวนะ

chloramphenicol ทสามารถยบยง E. coli, K. pneumoniae, S. epidermidis และ S. aureus ม

คาเทากบ 15, 7, 31 และ 7 µg/ml ตามล าดบ

Shivalingaiaha and Sateesh (2013) ศกษาประสทธภาพของสารสกดจากพช 6 ชนด คอ

สะเดา, กอมกอใบเทา, ตนเปด, เคราฤาษ, จ าปา และหญาขดใบปอม ดวยตวท าละลายทใชสกดตาง

ๆ ไดแก hexane, toluene, chloroform และ methanol เมอทดสอบฤทธตานการเจรญของ X.

oryzae pv. oryzae ทงในหลอดทดลอง และในพชทดลอง พบวาในบรรดาสารสกดจากพชทงหมด

สารสกดจากใบเคราฤาษดวย chloroform ใหผลตาน X. oryzae pv. oryzae ไดดกวาสารสกดดวย

ตวท าละลายชนดอน ๆ อยางมนยส าคญ การทดสอบพษ และผลของสารสกดจากใบเคราฤาษดวย

19 chloroform ตอการงอก และความแขงแรงของตนกลาของขาวในเรอนกระจก พบวาพชทดลองม

การงอกของเมลดพนธเพมขน และตนกลามความแขงแรงเพมขนอยางมนยส าคญเมอทดสอบกบสาร

สกดจากใบเคราฤาษทสกดดวย chloroform โดยตนกลามการงอกของเมลดพนธเพมขนเปน 68%

ในขณะทชดควบคมเชงลบ มคาเปน 60% และเมอทดสอบความเปนพษกบตนขาวสายพนธออนแอ

พบวาสารสกดจากใบเคราฤาษทสกดดวย chloroform ไมแสดงความแตกตางจากชดควบคมเชงลบ

อยางมนยส าคญ ในดานความสงของพช รปรางใบ ส และความยาวของใบ แสดงใหเหนวาสารสกด

จากใบเคราฤาษไมเปนพษกบตนขาว และมฤทธตานแบคทเรยทเปนสาเหตของโรคขอบใบแหงในขาว

สรวรรณ สมทธอาภรณ และ ฐานนดร วรยะเกยรต (2557) ทดสอบสารสกดหยาบของพช

10 ชนดทสกดดวย 95% ethanol ไดแก เปลอกทเรยน (Durio zibethinus) ใบฝรง (Psidium

guajava) เปลอกกลวยน าวา (Musa ABB cv. Kluai 'Namwa') เปลอกทบทม (Punica

granatum) เปลอกสมเขยวหวาน (Citrus reticulate Blanco cv. ‘KhieoWann’) เปลอกมงคด

(Garcinia mangostana) กานพล (Syzygium aromaticum) หวกลบกระเทยม (Allium

sativum) ใบสะเดา (Azadirachta indica var. siamensis) และใบยอ (Morinda citrifolia) ใน

การยบยงการเจรญของแบคทเรย X. axonopodis pv. citri Xac-Hys ทเปนสาเหตโรคแคงเกอรของ

พชตระกลสมเมอทดสอบดวยวธ paper disc diffusion ทระดบความเขมขน 10,000 ppm พบวา

สารสกดจากพช 4 ชนดมประสทธภาพยบยงการเจรญของแบคทเรย Xac-Hys โดยสารสกดจาก

เปลอกมงคด กานพล ใบฝรง และเปลอกทบทมมคาเฉลยเสนผานศนยกลางของ inhibion zone

เทากบ 1.11, 0.90, 0.88 และ 0.71 cm ตามล าดบ และทระดบความเขมขนสงขนท 25,000 ppm

พบวาสารสกดจากเปลอกมงคดมประสทธภาพสงสดในการยบยงการเจรญของแบคทเรย Xac-Hys

โดยมคาเฉลยเสนผานศนยกลางของ inhibition zone เทากบ 1.23 cm รองลงมา คอ สารสกดจาก

ใบฝรง กานพล และเปลอกทบทมทมคาเฉลยเสนผานศนยกลางของ inhibition zone เทากบ 1.13,

0.93 และ 0.85 cm ตามล าดบ

Gowdhami, Sarkar, and Ayyasamy (2014) ศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกดจากใบ

และเมลดของนอยหนา เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion method เมอใชตวท าละลายตาง ๆ

ไดแก น า, methanol, chloroform, petroleum ether และ hexane ในการยบยงแบคทเรย 6

ชนด ไดแก E. coli, Vibrio cholera, Salmonella typhi, S. paratyphi, Klebsiella

pneumonia และ Proteus mirabilis โดยเปรยบเทยบผลกบชดควบคมเชงบวก (ยาปฎชวนะ)

20 พบวาสารสกดจากเมลดและใบของนอยหนาดวยน า methanol และ hexane ใหผลการยบยงทด

โดยสารสกดใบนอยหนาดวยน ายบยงแบคทเรยแกรมลบ ทท าใหเกด inhibition zone ทมขนาด

สงสด

Rani and Singh (2014) ศกษาการควบคมโรคขอบใบแหงในขาวจาก X. oryzae โดยสาร

สกดจากพชสมนไพร 2 ชนด ไดแก สารสกดจากใบวานหางจระเข และสารสกดจากเมลดขเหลก ดวย

วธ disc diffusion method พบวาสารสกดจากใบวานหางจระเขและสารสกดจากเมลดขเหลก

สามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae โดย inhibition zone ทเกดจากสารสกดหยาบของใบวาน

หางจระเขทความเขมขน 100% มขนาดเสนผานศนยกลาง 14 mm และ inhibition zone ทเกด

จากสารสกดของเมลดขเหลกทความเขมขน 30, 60 และ 120 mg/ml มขนาดเสนผานศนยกลาง 5,

9 และ 12 mm ตามล าดบ

จราภรณ โสดาจนทร, บนลอ สงขทอง และ สกลรตน รตนาเกยรต (2558) ศกษา

องคประกอบหลกทางเคมของน ามนหอมระเหยของสมนไพรในสกล (genus) Ocimum spp. คอ

กะเพราขาวและกะเพราแดง ศกษาฤทธในการยบยงการเจรญ และท าลายแบคทเรย Streptococcus

mutans, S. pyogenes, S. aureus และรา Candida albicans เมอทดสอบดวยวธ agar disk

diffusion และทดสอบหาคาความเขมขนนอยทสดทสามารถยบยงและท าลายจลชพ (minimum

inhibitory concentration, MIC และ minimum bactericidal concentration, MBC หรอ

minimal fungicidal concentration, MFC) เมอทดสอบดวยวธ broth dilution method พบวา

กะเพราขาวมคา MIC หรอ MFC ตอ C. albicans ท 1.56 mg/ml สวนกะเพราแดงมคา MIC หรอ

MBC ตอ S. pyogenes ท 0.78 mg/ml แตมฤทธยบยง S. mutans ในระดบปานกลาง (คา MIC

หรอ MBC มคา 100 mg/ml) และยบยง S. aureus ไดนอย (คา MIC หรอ MBC มคา >200

mg/ml)

Dhiman, Aggarwal, Aneja, and Kaur (2015) ศกษาฤทธตานจลนทรย Bacillus cereus,

Serratia sp., Rhodotorula mucilaginosa, Aspergillus flavus และ Penicillium citrinum

ของสารสกดจากขมนชน ขง สะระแหน โสมอนเดย ระยอมนอย สมอ มะขามปอม และ ใบบวบก ท

สกดดวย acetone, methanol, ethanol และน า เมอทดสอบโดยวธ agar diffusion method

พบวา B. cereus มความไวตอสารสกดมากทสด และ R. mucilaginosa ทนตอสารสกดมากทสด

โดยสารสกดจากใบบวบกทสกดดวย ethanol และ methanol ยบยงแบคทเรยและยสตสงสด โดย

21 ท าใหเกด inhibition zone ทมขนาดเสนผานศนยกลางอยระหวาง 12.3-29.3 mm สารสกดจากใบ

บวบกทสกดดวย methanol ยบยงแบคทเรยแกรมลบ Serratia sp. ไดสงสด ท าใหเกด inhibition

zone ทมเสนผานศนยกลางเทากบ 15.3 mm ขณะทสารสกดจากใบบวบกทสกดดวย ethanol

ยบยงแบคทเรยแกรมบวก B. cereus ไดสงสด โดยท าใหเกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลาง

เทากบ 29.3 mm

Kala, Soosairaj, Mathiyazhagan, and Raja (2015) ศกษาสมบตการตานแบคทเรยของ

สารสกดจากใบของยอปา ใบและผลมะเขอบาดอกขาว ใบกะเพรา ใบรก ใบคนทเขมา และ ใบหย

ทะเล ทสกดดวยตวท าละลาย 4 ชนด ไดแก hexane, ethyl acetate, ethanol และน า ตอเชอ X.

oryzae pv. oryzae ซงเปนแบคทเรยทกอโรคใบไหมทแยกจากนาขาว เมอทดสอบโดยวธ well

diffusion method พบวา 100% ของสารสกดจากพชสมนไพรทง 6 ชนดทสกดดวย ethyl

acetate ยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae มากกวาชดควบคมเชงลบ โดยยอปา ยบยง

แบคทเรยททดสอบไดอยางโดดเดนเปนพเศษ กอใหเกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลาง

ขนาด 28.33±1.88 mm ตามมาดวยสารสกดจากใบคนทเขมา สารสกดจากใบและผลของมะเขอบา

ดอกขาวทสกดดวย ethanol ทกอใหเกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางขนาด 17.33±1.52

mm และ 16.66±0.57 mm ตามล าดบ

Rahman et al. (2015) ศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกดใบต าลงทสกดดวยน า

methanol และ ethanol ในการยบยง S. aureus, B. cereus, B. subtilis, S. pyogenes, E. coli,

Agrobacterium sp, Shigella dysenteriae, Shigella sonnei และ Salmonella typhi พบวา

สารสกดดวยน ามฤทธตานแบคทเรยนอยกวาสารสกดทสกดดวย methanol และ ethanol อกทง

พบวาสารสกดทสกดดวย methanol มฤทธตานแบคทเรยสงทสดและสงกวาสารสกดทสกดดวย

ethanol โดยสารสกดของใบพชทสกดดวย methanol พบวามฤทธตาน S. dysenteriae,

Agrobacterium, S. aureus, E. coli และ S. pyogenes สงมาก (13.0, 11.8, 12, 10.2 และ 9.2

mm ตามล าดบ) แตมฤทธปานกลางตอ B. cereus, Shigella sonnei, Salmonella typhi และ B.

subtilis (4.0, 5.2, 7.6 และ 7.8 mm ตามล าดบ) ส าหรบสารสกดทสกดดวย ethanol มฤทธยบยง

ปานกลางตอแบคทเรยแกรมบวก และแกรมลบททดสอบ สวนสารสกดทสกดดวยน ามฤทธปานกลาง

ตอ S. dysenteriae, S. sonnei และ S. typhi (โดยท าใหเกด inhibition zone ทมขนาดเสนผาน

22 ศนยกลาง เทากบ 8.8, 7.6 และ 7.8 mm ตามล าดบ) แตไมมฤทธตาน E. coli, B. cereus, B.

subtilis, S. pyogenes, S. aureus และ Agrobacterium sp.

Samidha and Sasangan (2017) ตรวจคดกรองพฤกษเคมเบองตน พบวาสารสกดจากใบ

นอยหนาสดประกอบดวยสารตาง ๆ ไดแก alkaloids, tannins, saponins, flavonoids,

glycosides, phenolic compounds, terpenoids และ steroids สวนฤทธการตานแบคทเรยของ

สารสกดจากใบนอยหนา ในการยบยงแบคทเรยแกรมบวก (Staphylococcus aureus, Klebsiella

pneumonia, Bacillus subtilis และ Streptococcus pyogenes ) แบคทเรยแกรมลบ (E. coli,

Proteus vulgaris, Pseudomonas aeruginosa, Shigella flexneri, S. typhi, S. paratyphi A,

S. paratyphi B, Vibrio cholera และ Enterobacter aerogenes) และยสต (Saccharomyces

cerevisiae และ Candida albicans) ใบนอยหนาสดทสกดดวยตวท าละลายตาง ๆ ไดแก

petroleum ether, chloroform, ethyl acetate, acetone, ethanol, methanol และ น า เมอ

ทดสอบดวยวธ agar well diffusion method และ agar disc diffusion method โดยพจารณา

จากบรเวณยบยงทเกดขน พบวาสารสกดใบนอยหนาทสกดดวย ethanol, methanol และ น า ม

ฤทธยบยงจลนทรยสง โดยสารสกดทสกดดวย methanol มฤทธยบยงทสงสด ซงท าใหเกด

inhibition zone ทมเสนผานศนยกลาง เทากบ 12-17 mm เมอทดสอบดวยวธ agar well

diffusion method และไดเสนผานศนยกลาง inhibition zone เทากบ 9-14 mm เมอทดสอบดวย

วธ agar disc diffusion method

บทท 3

วธด าเนนการวจย

3.1 การสกดสารจากสมนไพร พชสมนไพรททดสอบ ไดแก ใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง วธการสกดพชสมนไพรทง

3 ชนด ดดแปลงมาจากวธการของศศธร วฒวณชย (2546) โดยน าสมนไพรททดสอบมาอบแหงใน

ตอบท 45°C นาน 48 ชม. ชงตวอยางพชอบแหง 200 g บดใหละเอยดใสลงในขวดแกว เตม 95%

methanol ปรมาตร 1,000 ml (ใชอตราสวน พช:ตวท าละลาย = 1:5) น าไปเขยาทอณหภมหอง

(30-32°C) ความเรวรอบ 150 rpm เปนเวลา 3 วน กรองผานผาขาวบาง และตามดวยกรองผาน

กระดาษกรอง Whatman เบอร 1 น าของเหลวทผานการกรองไประเหยตวท าละลายออกดวยเครอง

ระเหยแหงลดความดนแบบหมน (rotary evaporator) ค านวณ % yield ดงสมการท 1

% yield = น าหนกคงเหลอหลงระเหยดวยเครอง rotary evaporator x 100 (1)

น าหนกแหงของสมนไพรทน ามาสกด

เกบสารสกดหยาบทไดไวในขวดแกวเกบสาร (vial) ขนาด 5 ml ท -20°C เพอน ามาใชในการทดลอง

ตอไป การวจยนเลอกใช methanol เปนตวท าละลายในการสกดพชททดสอบ เนองจากการศกษาใน

อดต พบวา ในบรรดาตวท าละลายตาง ๆ ทใชในการสกดพชทง 3 ชนดในการวจยน (ใบบวบก ใบ

นอยหนา และใบต าลง) เพอทดสอบการยบยงแบคทเรยแกรมลบ พบวาการสกดดวย methanol ให

ผลดทสด (Dhiman et al., 2015; Rahman et al., 2015; Samidha & Sasangan, 2017) อยางไร

กตาม การสกดพชทง 3 ชนดททดสอบเพมเตมดวยตวท าละลายชนดอน ๆ กนาจะชวยใหผลการ

ทดลองทไดสามารถครอบคลมเนอหาไดชดเจนยงขน เนองจากตวท าละลายทแตกตางกนอาจสามารถ

สกดองคประกอบทางเคมตาง ๆ ในพชททดสอบไดแตกตางกน

3.2 การเตรยมสารสกดสมนไพรทความเขมขนตาง ๆ น าสารสกดหยาบทไดจากขอ 1 มาเจอจางดวย 95% methanol ใหไดความเขมขนตาง ๆ

ดงน 400, 200, 100, 50, 25 และ 12.5 mg ของสารสกดหยาบ/ml แลวน ามาทดสอบทนท

24 3.3 การเตรยมสารแขวนลอย X. oryzae pv. oryzae น าเชอบรสทธของ X. oryzae pv. oryzae ทซอมาจากหนวยเกบรกษาสายพนธจลนทรย

ทางการเกษตร ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กองโรคพชและจลชววทยา กรมวชาการเกษตร มา

เพาะเลยงบน nutrient agar (NA) slant เกบ stock เชอทอณหภม 4°C และแตละเดอนท าการ

subculture เชอ การเตรยมสารแขวนลอยของเชอททดสอบ โดยน าโคโลนเดยวทแยกไดจากทเลยงไว

บนอาหารเลยงเชอ NA นาน 18-24 ชม. มาเจอจางดวย 0.85% NaCl จนไดสารแขวนลอยเชอทม

ความขนเทากบ McFarland เบอร 0.5 เพอใหไดความเขมขนเรมตนของเชอประมาณ 1.5 x 108

cfu/ml ซงทดสอบไดโดยการน าเชอทเตรยมนไปเจอจางจนถง 10-8 และใชปรมาตร 1 ml ไป pour

plate น าไปบมเชอท 35°C นาน 16-18 ชม. นบจ านวนเชอ เพอใหทราบความเขมขนตงตนของเชอท

ใชในการทดสอบ (José, 2005)

3.4 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบของสมนไพรทศกษาในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ Disc Diffusion 3.4.1 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบของสวนของพชทศกษาในการยบยง X.

oryzae pv. oryzae ดวยวธ disc diffusion (ตามวธของ Kirby-Bauer ทอางถงใน Hudzicki

(2013) ด าเนนการโดยเตรยมอาหารแขง Mueller-Hinton agar (MHA) ในจานเพาะเชอ จมไมพน

สาลทปราศจากเชอลงในสารแขวนลอยเชอทปรบความเขมขนทตองการในขอ 3.3 แลวปาย (swab)

บนผวอาหารเลยงเชอ MHA ใหทวจานเพาะเชอทง 3 ทศทางดงรปท 3

จากนนดดสารสกดแตละระดบความเขมขนทตองการทดสอบปรมาตร 20 µl ปลอยลงบน

แผนทดสอบ (disc) (ทมเสนผานศนยกลาง 6 mm) พกไว 3-5 นาท วางแผนทดสอบลงบนผวหนา

รปท 3 การปายเชอบนผวหนาอาหาร MHA ในลกษณะทง 3 ทศทาง

25 อาหารเลยงเชอ MHA ส าหรบชดควบคมเชงบวก (positive control, +Control) ใชสารปฏชวนะ

streptomycin ทความเขมขน 10 µg/ml สวนชดควบคมเชงลบ (negative control, -control) ใช

95% methanol แทนสารสกด ท าการทดสอบ 3 ซ า น าจานเพาะเชอเหลานไปบมท 27°C เปนเวลา

16-18 ชม. แลววดเสนผานศนยกลางของบรเวณทถกยบยงเปน mm

3.4.2 การทดสอบทางสถต

รายงานผลทไดเปนคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน (mean±SD) วเคราะหเปรยบเทยบ

ความแตกตางของคาเฉลยดวย one-way ANOVA และ Duncan’s multiple range test ทระดบ

นยส าคญท p<0.05 (Ab Rahman, Siman, Omar, & Wahab, 2016; De Britto & Gracelin,

2011; Gracelin, De Britto, & Kumar, 2012)

3.5 การทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) การทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae

(MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) ด าเนนการตามวธของ

(ธนภพ โสตรโยม et al., 2558)

3.5.1 การหาคา Minimum Inhibition Concentration (MIC) การทดสอบนใชอาหารเลยงเชอแบบเหลว คอ mueller-Hinton broth (MHB) น าสาร

สกดทมฤทธยบยงแบคทเรยทดสอบทคดเลอกไดจากขอ 3.4 มาหาคา MIC โดยเลอกความเขมขนของ

สารสกดนอยสดทท าใหเกด inhibition zone ในขอ 3.4 ของแตละตวอยางสารสกดมาทดสอบ

จากนนเจอจางแบบ two-fold serial dilutions จะไดสารสกดทความเขมขนตาง ๆ คอ 100

µg/ml, 50 µg/ml, 250 µg/ml, 12.5 µg/ml, 6.25 µg/ml, 3.13 µg/ml, 1.56 µg/ml, 0.78

µg/ml และ 0.39 µg/ml ตามล าดบ สวน positive control คอ หลอดทมอาหารเลยงเชอเพยง

อยางเดยว ไมมสารสกด จากนนเตมจลนทรยประมาณ 1.5 x 106 cfu/ml ทเตรยมไวลงไปในทก

หลอด จ านวนหลอดละ 1 ml น าไปบมทอณหภม 27°C เปนเวลา 16-18 ชวโมง เมอครบก าหนดหยด

สรซาซรน (Resazurin) ทเจอจาง (1:10) ปรมาตร 30 µl ลงในหลมทดสอบ น าไปบมทอณหภม 27°C

อก 3 ชม. อานผลการทดสอบโดยสงเกตสของอาหารเลยงเชอ หากสารสกดยบยงเชอทดสอบได

26 อาหารจะยงคงมสน าเงนเชนเดม แตหากสารสกดไมสามารถยบยงเชอได เซลลของแบคทเรยท

ทดสอบมการเจรญ จะรดวซรซาซรน ท าใหอาหารเปลยนเปนสชมพ หรอไดสารละลายใส ไมมส ท า

การทดสอบ 3 ซ า โดยอานคาความเขมขนต าสดของหลอดทยงคงมสน าเงนเปนคา MIC บนทกหนวย

เปน mg/ml

3.5.2 การหาคา Minimum Bactericidal Concentration (MBC) การหาคา MBC ด าเนนการตอเนองจากการหาคา MIC ซงการวจยนใชวธ drop

plate โดยน าสารละลายในหลอดทใหผลวาสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรย จาการหาคา MIC

จากขอ 3.5.1 มาหยดลงบนจานอาหาร Mueller-Hinton agar (MHA) โดยแตละจดใชปรมาตร 10

µl และปลอยใหแหงบนอาหาร MHA นาน 10-15 นาท แลวน าเขาตบมท 27°C เปนเวลา 24 ชม.

หากสารสกดจากพชทความเขมขนใดสามารถฆาแบคทเรยไดกจะแสดงผลเปนลบ คอ ไมปรากฏการ

เจรญของแบคทเรยบนจานอาหารทดสอบ ซงความเขมขนนอยสดของสารสกดทสามารถฆาแบคทเรย

ทดสอบได คอ คา MBC บนทกหนวยเปน mg/ml

3.6 การทดสอบผลของสภาวะทางกายภาพในการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชสมนไพร

3.6.1 อณหภม เตรยมแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae โดยด าเนนการเชนเดยวกบการทดสอบหา

ความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ในขอ 3.5 และเตรยมสาร

สกดหยาบใหไดความเขมขนทระดบคา MIC ของการทดลองท 3.5.1 ดวยตวท าละลายชนดเดยวกบท

ใชสกด คอ methanol ทดสอบประสทธภาพของสารสกดในการยบยงแบคทเรยททดสอบโดยวธ

broth macrodilution โดยด าเนนการเชนเดยวกบทกลาวมาแลวในขอ 3.5.1 ทอณหภม 25, 30

และ 35°C ทดสอบ 3 ซ า (อณหภมทเลอกใชในการทดสอบน เปนตวแทนของอณหภมทสามารถพบ

ไดในนาขาว โดยอางองจากงานวจยของ ทวา พาโคกทม, ณฐพล ชมพบตร และนงภทร ไชยชนะ

(2557) ทศกษาความสมพนธระหวางอณหภมอากาศ และอณหภมน าในนาขาว พบวาอณหภมน าจาก

สถานตรวจวดสภาพอากาศนอกโรงเรอนและในโรงเรอนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

27 ก าแพงแสน จงหวดนครปฐม ในชวงเวลา 6:00-18:00 น. มคาอยระหวาง 17.30-41.10°C และ

18.00-54.40°C ตามล าดบ)

3.6.2 ชวงแสง ด าเนนการเชนเดยวกบทกลาวมาแลวในขอ 3.6.1 แตน าไปบมเชอไวเปนเวลา 24 ชม.

โดยทดสอบท optimal temperature จากผลการทดลองในขอ 3.6.1 และท าการทดสอบทชวงแสง

(photoperiod) 3 ชวง ทสามารถพบไดในเขตอากาศรอนชน ไดแก ชวงสวาง:ชวงมด (ชม.) = 10:14

ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม. ทดสอบ 3 ซ า โดยแหลงก าเนดแสงทใชเปนแสงจากหลอดไฟ

daylight Fluorescent 7400 Lux และทดสอบใน growth chamber (รน KBW, WTB Binder,

Germany; บรษท ไซแอนตฟค โปรโมชน จ ากด, ประเทศไทย)

บทท 4

ผลการวจยและอภปรายผลการวจย

4.1 Yield Percentage ของสารสกดจากพชททดสอบ การสกดดวยวธดงกลาวมาแลว ท าใหได yield percentage ของใบนอยหนา ใบบวบก

และ ใบต าลง เทากบ 8.85, 16.91 และ 15.07% ตามล าดบ อยางไรกตาม อาจท าให % yield

เพมขนไดตามวธการของ Arumugam et al. (2011) โดยท าการสกดทอณหภมหองใน ultrasonic

bath (Sartorius, Labsonic®M, 33 KHz) น ามาระเหยจนแหง เตม methanol ลงไป น าไปหมน

เหวยงท 14,000 rpm นาน 10 นาท โดย Arumugam et al. (2011) รายงานวา ในบรรดาตวท า

ละลายทศกษา (methanol, acetone, chloroform, น า) พบวาสารสกดใบบวบกดวย 90%

methanol ตามวธการดงกลาวสามารถยบยงแบคทเรยแกรมลบ (P. aeruginosa, E. coli) ไดดทสด

โดยได % yield ของสารสกดใบบวบกดวย methanol ถง 26.3% แมจะได % yield สงกวาทได

จากการวจยครงน แตกตองเพมขนตอนในการสกดและการเตรยมสารสกด รวมทงตองอาศยเครองมอ

เพมขน คอ ultrasonic bath และใชเครองหมนเหวยงทสามารถหมนไดถง 14,000 rpm โดยเครอง

ultrasonic bath น จะมคลน ultrasonic ทประกอบดวยชวงอดและชวงขยาย ในชวงขยาย เมอ

คลนเคลอนทผานตวท าละลายจะท าใหเกดฟองของตวท าละลายขนาดเลกจ านวนมาก จากนนเมอ

ฟองไดรบแรงจากคลนในชวงอด จะท าใหฟองนนแตกออก และเกด microjet ทมความแรงมาก จน

สามารถเจาะท าลายผนงเซลลได เมอผนงเซลลแตกออกจะท าใหเพมอตราการถายเทมวลไดดยงขน

นอกจากนการท าใหขนาดของตวอยางเลกลงท าใหเพมการสมผสกบตวท าละลายไดเพมขนดวย

(อรญญา พรหมกล, วรญญา วงศไชยสทธ, ไอรดา อกษเสน, & เกรยงไกร พทยากร, 2558) ดงนน ผ

ปฏบตจงควรพจารณาตามความเหมาะสมหรอขอจ ากดของผปฏบตดวย

4.2 ประสทธภาพของพชททดสอบในการยบยง X. oryzae pv. oryzae เมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion เมอน าสารสกดทสกดดวย methanol ของพชทง 3 ชนด (ใบนอยหนา ใบบวบก และใบ

ต าลง) มาทดสอบประสทธภาพในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ disc diffusion ผลการ

ทดลองแสดงดงในตารางท 1 และรปท 4

29

ตารางท 1 การยบยงเชอ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดเมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion

Disc Concentration (µg) คาเฉลยบรเวณทเชอถกยบยง±SD (mm) เมอทดสอบดวยสารสกดจาก

ใบนอยหนา ใบบวบก ใบต าลง

250 µg ของสารสกด 0a±0.0 0A±0.0 0I±0.0

500 µg ของสารสกด 9.0b±0.0 8.0B±0.0 0I±0.0

1,000 µg ของสารสกด 11.7c±0.6 10.7C±0.6 8.0II±0.0

2,000 µg ของสารสกด 13.7d±0.6 13.0D±1.0 11.7III±0.6

4,000 µg ของสารสกด 20.7e±0.6 19.0E±0.0 14.7IV±0.6

8,000 µg ของสารสกด 24.7f±0.6 23.0F±1.0 20.7V±0.6

10 µg Streptomycin (+Control) 45.0g±0.0 45.0G±0.0 45.0VI±0.0

95%methanol (-Control) 0a±0.0 0A±0.0 0I±0.0

หมายเหต ตวอกษรก ากบทตางกนในสดมภเดยวกน (column) หมายถง มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) เมอวเคราะหดวย ANOVA และ Duncan’s multiple range test

30

รปท 4 บรเวณท X. oryzae pv. oryzae ถกยบยงดวยสารสกดจากใบพชททดสอบ A นอยหนาท 500 µg/disc B บวบกท 500 µg/disc C ต าลงท 1,000 µg/disc

D นอยหนาท 4,000 µg/disc E บวบกท 4,000 µg/disc F ต าลงท 8,000 µg/disc

G นอยหนาท 8,000 µg/disc H บวบกท 8,000 µg/disc

Control + คอ 10 µg Streptomycin

Control - คอ 95% methanol

จากตารางท 1 และรปท 4 พบวาสารสกดจากพชททดสอบทง 3 ชนดมฤทธยบยง X.

oryzae pv. oryzae ได เมอพจารณาจากคาเฉลยเสนผานศนยกลางของบรเวณทเชอถกยบยงดวย

สารสกด ซงจะปรากฏเปนวงใสรอบแผน disc (inhibition zone) บนตวกลางททดสอบ พบวาสาร

สกดจากใบนอยหนา และสารสกดจากใบบวบก มคาความเขมขนต าสดของสารสกดทยบยงเชอได คอ

ท 500 µg/disc ทท าใหเกด inhibition zone ทมคาเฉลยของเสนผานศนยกลางส าหรบสารสกดจาก

+Control -Control

500 g/disc A B

+Control -Control

500 g/disc C

+Control -Control

1,000 g/disc

4,000 g/disc 4,000 g/disc 8,000 g/disc

+Control -Control

8,000 g/disc

+Control -Control

8,000 g/disc

D E F

G H

+Control +Control +Control -Control -Control -Control

31

ใบนอยหนาและใบบวบกเทากบ 9 และ 8 mm ตามล าดบ สวนสารสกดจากใบต าลงทความเขมขน

1,000 µg/disc ท าใหเกด inhibition zone ขนาด 8 mm ซงจากผลการทดลองน สรปไดวาสาร

สกดทง 3 ชนด คอสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงมฤทธยบยง X. oryzae pv.

oryzae ได แตไมสามารถสรปไดวาสารสกดชนดไหนมประสทธภาพการยบยงเชอทดกวากน แตการ

เปรยบเทยบประสทธภาพของสารสกดควรท าการทดสอบดวยวธ MIC และ MBC ตอไป เนองจาก

การทดสอบประสทธภาพของพชทดสอบในการยบยงเชอดวยวธ disc diffusion นน มปจจยตาง ๆ

หลายอยางทสงผลกระทบตอขนาดของ inhibition zone เชน

(1) อตราการแพรกระจายของสารสกดหยาบบน agar โดยคณสมบตการแพร และการ

ละลายของสารสกดใน agar และน าหนกโมเลกลของสารสารสกดหยาบ มผลตออตราการ

แพรกระจายของสารสกดหยาบ โดยโมเลกลขนาดใหญจะกระจายตวในอตราทชากวาสารประกอบทม

น าหนกโมเลกลทต ากวา

(2) ความหนาแนนของเชอทดสอบ หากแบคทเรยความหนาแนนนอยเกนไปโซนการยบยงจะ

มขนาดใหญ แมวาความไวของเชอจะไมเปลยนแปลง ซงสายพนธททนทานอาจรายงานวาออนแอ

ตรงกนขาม หากหวเชอความหนาแนนเกนไป ขนาดของ inhibition zone จะลดลง และสายพนธ

ออนแออาจถกรายงานวามความทนทาน

(3) ระยะเวลาของการวางแผน disc หากหลงจาก inoculation เชอลงบน agar แลวทงไวท

อณหภมหองเปนเวลานานกวาเวลามาตรฐาน กอนจะน ามาทดสอบ จะท าใหเสนผาศนยกลางของ

inhibition zone ลดลง และอาจสงผลใหสายพนธออนแอถกรายงานวามความตานทาน

(4) ขนาดจานอาหารเลยงเชอ ความลกของ agar และระยะหางของแผน disc โดยการ

ทดสอบความไวของเชอทดสอบตอสารสกด มกจะด าเนนการกบจานอาหารเลยงเชอทมขนาด 9-10

cm และใสไมเกน 6 หรอ 7 แผน disc ของยาทใชทดสอบในแตละจานอาหารเลยงเชอ ถาตองการใช

disc ยาทดสอบจ านวนมาก ควรใช 2 จานอาหารเลยงเชอ หรอจานอาหารเลยงเชอทมขนาดเสนผาน

ศนยกลาง 14 cm และหาก agar ทใชทดสอบบางเกนไปอาจท าใหเกด inhibition zone ทใหญ

ในทางกลบกน หาก agar ทใชทดสอบหนาเกนไป กท าใหเกด inhibition zone ทเลกกวาทควรเปน

จรง อกทงการเวนระยะหางทเหมาะสมของแผน disc กเปนสงส าคญ เพอหลกเลยงการทบซอนกน

ของ inhibition zone ทเกดขน (World Health Organization, 1991)

32

เมอเปรยบเทยบประสทธภาพสารสกดดวย methanol ของพชชนดตาง ๆ ในการยบยง

แบคทเรย Xanthomonas sp. เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion กบผลการศกษาในอดตสรปไวใน

ตารางท 2 อยางไรกตาม ผลการทดสอบดวยวธ disc diffusion สามารถบอกไดอยางคราว ๆ เทานน

หากตองการใหไดผลการทดลองทถกตองยงขน ควรท าการทดสอบควบคไปกบการทดสอบอยางอน

ดวย เชน MIC และ MBC อกทงการน าสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงมาใชกนบวาม

ความนาสนใจ เนองจากมรายงานวาสามารถยบยงเชออยางอนไดดวย เชน สารสกดทสกดดวย

methanol ของใบของนอยหนา สามารถยบยงแบคทเรยแกรมลบไดด เชน Escherichia coli

(MTCC 46), Salmonella typhi (MTCC 3216), Salmonella paratyphi (MTCC 735), Vibrio

cholera (MTCC 3906), Proteus mirabilis (MTCC 3310) และ Klebsiella pneumonia ได

(Gowdhami, Sarkar, & Ayyasamy, 2014) สารสกดจากใบบวบกกสามารถยบยง Xanthomonas

compestries ได (Vadlapudi et al., 2012) รวมทงสารสกดทสกดดวย methanol ของใบต าลง

สามารถยบยง Shigella dysenteriae, E. coli และ Staphylococcus aureus ไดดวย (Khatun,

Pervin, Karim, Ashraduzzaman, & Rosma, 2012)

33

ตารา

งท 2

การ

เปรย

บเทย

บการ

ยงยง

Xan

thom

onas

sp. ข

องสา

รสกด

ของพ

ชชนด

ตาง ๆ

ดวย

Met

hano

l เมอ

ทดสอ

บดวย

วธ D

isc D

iffus

ion

Xant

hom

onas

Bac

teria

พช

ททดส

อบ

Conc

entra

tion

(µg/

disc)

Inhibi

tion

Zone

Diam

eter

(mm

)

อางอ

ง

X. o

ryza

e pv

. oryz

ae K

X019

ใบ

มะเก

ยง (C

leist

ocal

yx n

ervo

sum

var

. pan

iala)

1,500

10

.0±0

Bajp

ai et

al.

(2010

)

X. o

ryza

e pv

. oryz

ae

ใบชะ

พล (P

iper s

arm

ento

sum

Rox

b.)

1,000

13

.7±0.6

Ab

Rah

man

et a

l. (20

16)

X. o

ryza

e pv

. oryz

ae

ผลชะ

พล (P

iper s

arm

ento

sum

Rox

b.)

1,000

16

.3±0.6

Ab

Rah

man

et a

l. (20

16)

X. o

ryza

e ใบ

ฝรง (

Psidi

um gu

ajav

a L.)

10

,000

25.0±

0 Sa

rah

et a

l. (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ดอกม

ะมวง

(Man

gifer

a ind

ica L

.) 80

13

.6±0.6

Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบนอ

ยหนา

(Ann

ona

squa

mos

a L.)

80

15

.7±0.5

Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบทบ

ทม (P

unica

gran

atum

L.)

80

18.7±

0.3

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบมะ

ละกอ

(Car

ica p

apay

a L.)

80

21

.7±0.8

Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบฝร

ง (Ps

idium

guaj

ava

L.)

80

15.4±

0.8

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบเก

กฮวย

(Chr

ysan

them

um in

dicum

L.)

80

15.0±

0.9

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบมะ

ลลา (

Jasm

inum

sam

bac L

. Aito

n)

80

13.9±

0.8

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบมะ

ลกาน

แดง (

Jasm

inum

gran

diflo

rum

L.)

80

15.8±

0.5

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบชบ

า (Hi

biscu

s ros

a-sin

ensis

L.)

80

14.6±

0.5

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบกร

ะถนห

างกร

ะรอก

(Pro

sopis

julifl

ora

Sw. D

C)

80

14.3±

0.8

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบร า

เพย

(The

vetia

per

uvian

a Pe

rs. K

. Sch

um)

80

14.0±

0.6

Grac

elin

et a

l., (20

12)

34

ตารา

งท 2

กา

รเปรย

บเทย

บการ

ยงยง

Xan

thom

onas

sp. ข

องสา

รสกด

ของพ

ชชนด

ตาง ๆ

ดวย

Met

hano

l เมอ

ทดสอ

บดวย

วธ D

isc D

iffus

ion (ต

อ)

Xant

hom

onas

Bac

teria

พช

ททดส

อบ

Conc

entra

tion

(µg/

disc)

Inhibi

tion

Zone

Diam

eter

(mm

)

อางอ

ง

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบสะ

เดา (

Azad

iract

a ind

ica A

Juss

.)

ใบ C

assia

aur

icula

ta L

.

ใบหา

งนกย

งไทย

(Cae

salp

inia

pulch

errim

a L

Sw.)

80

80

80

11.5±

0.5

11.5±

0.3

18.7±

0.8

Grac

elin

et a

l., (20

12)

Grac

elin

et a

l., (20

12)

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบกห

ลาบ

(Ros

a ind

ica L

.) 80

15

.5±0.5

Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบวช

พช P

arth

enium

hys

tero

phor

us L

. 80

14

.3±0.8

Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบสง

กรณใ

บมน

(Cro

ssan

dra

infun

dibul

iform

is L.

Nees

) 80

13

.3±0.8

Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบแพ

งพวย

ฝรง (

Cath

aran

thus

rose

us L

G. D

on)

80

20.7±

0.5

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบรก

(Cal

otro

pis g

igant

ea L

.) 80

19

.6±0.5

Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบยโ

ถ (N

erium

ole

ande

r L.)

80

13.3±

0.8

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ampe

stris

KC94

-17

ใบมะ

เกยง

(Cle

istoc

alyx

ner

vosu

m v

ar. p

anial

a) 1,5

00

12.0±

0 Ba

jpai

et a

l. (20

10)

X. ca

mpe

stris

pv. v

esica

toria

YK9

3-4

ใบมะ

เกยง

(Cle

istoc

alyx

ner

vosu

m v

ar. p

anial

a) 1,5

00

13.0±

0 Ba

jpai

et a

l. (20

10)

X. ca

mpe

stris

ใบหญ

านกเ

คา (L

euca

s asp

era

Willd

spre

ug.)

100

14.0±

0.8

De B

ritto

and

Gra

celin

(201

1)

X. ca

mpe

stris

ใบรก

(Cal

otro

pis g

igant

ia L.

W.T.

Aiton

) 10

0 10

.0±0.5

De

Brit

to a

nd G

race

lin (2

011)

X. ca

mpe

stris

ใบกะ

เพรา

(Ocim

um sa

nctu

m L

.) 10

0 16

.0±0.5

De

Brit

to a

nd G

race

lin (2

011)

X. ca

mpe

stris

ใบเส

นยด

(Ada

thod

a va

sica

Nees

) 10

0 24

.3±0.5

De

Brit

to a

nd G

race

lin (2

011)

35

ตารา

งท 2

กา

รเปรย

บเทย

บการ

ยงยง

Xan

thom

onas

sp. ข

องสา

รสกด

ของพ

ชชนด

ตาง ๆ

ดวย

Met

hano

l เมอ

ทดสอ

บดวย

วธ D

isc D

iffus

ion (ต

อ)

Xant

hom

onas

Bac

teria

พช

ททดส

อบ

Conc

entra

tion

(µg/

disc)

Inhibi

tion

Zone

Diam

eter

(mm

)

อางอ

ง

X. ca

mpe

stris

X. ca

mpe

stris

ใบแม

งลกค

า (Hy

ptis

suav

eole

ns L

. Piot

)

ใบคร

ามปา

(Tep

rosia

pur

pure

a L.

pers.

)

100

100

20.3±

0.8

14.7±

0.6

De B

ritto

and

Gra

celin

(201

1)

De B

ritto

and

Gra

celin

(201

1)

X. ca

mpe

stris

ใบผก

เสยน

ผ (C

leom

e vis

cosa

L.)

100

7.6±0

.5 De

Brit

to a

nd G

race

lin (2

011)

X. ca

mpe

stris

ใบผก

เสยน

(Cle

ome

gyna

ndra

L.)

100

10.3±

0.6

De B

ritto

and

Gra

celin

(201

1)

X. ca

mpe

stris

ใบปอ

ทะเล

(Hibi

scus

tilia

ceus

) 20

0 26

.6 ±

0.2

Usha

Ran

i et a

l. (2

016)

X. p

hase

oli

ใบ B

oenn

ingha

usen

ia al

biflo

ra R

eichb

. 1,0

00

8 Kh

ulbe

and

Sat

i (20

09)

Xant

hom

onas

sp. S

K12

ใบ

มะเก

ยง (C

leist

ocal

yx n

ervo

sum

var

. pan

iala)

1,000

13

.0±0

Bajp

ai et

al.

(2010

)

36

4.3 ผลการทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae

(MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆาเชอ X. oryzae pv. oryzae (MBC) ดวยวธ

Broth Macrodilution

เมอน าสารสกดจากพชทง 3 ชนด (ใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง) มาหาคา MIC และคา

MBC ตอเชอ X. oryzae pv. oryzae พบวาคา MIC ของสารสกดทสกด methanol ของใบ

นอยหนา และใบบวบกตอแบคทเรยททดสอบมคาเทากน คอ เทากบ 12,500 µg/ml และคา MBC ท

เทากน คอ เทากบ 25,000 µg/ml สวนสารสกดจากใบต าลงมคา MIC ตอแบคทเรยททดสอบเทากบ

25,000 µg/ml และคา MBC เทากบ 50,000 µg/ml และพบวาแบคทเรยททดสอบสามารถเจรญได

บนอาหารเลยงเชอทม 95% methanol (รปท 5 และรปท 6) และเมอเปรยบเทยบคา MIC และ

MBC ของสารสกดจากพชทดสอบทง 3 ชนดในการวจยน โดยหาอตราสวน MBC/MIC เพอใหทราบ

ฤทธการยบยงเชอของสารสกด พบวา สารสกดทง 3 ชนด มฤทธการยบยงเชอแบบ bactericidal

(MBC/MIC ≤ 4 = bactericidal, MBC/MIC > 4 = bacteriostatic) (Wald-Dickler, Holtom, &

Spellberg, 2018) (ตารางท 3)

ตารางท 3 การเปรยบเทยบอตราสวน MBC/MIC ของสารสกดจากพชทดสอบทง 3 ชนด

ชนดของพช คา MIC (µg/ml)

คา MBC (µg/ml)

MBC/MIC ฤทธตานเชอแบคทเรยของสารสกด

ใบนอยหนา 12,500 25,000 2 bactericidal agent ใบบวบก 12,500 25,000 2 bactericidal agent ใบต าลง 25,000 50,000 2 bactericidal agent

เมอเปรยบเทยบประสทธภาพสารสกดของพชชนดตาง ๆ ทสกดดวย methanol ในการ

ยบยงแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae เมอทดสอบดวยการหาคา MIC และคา MBC ในการวจย

ครงน กบผลการศกษาในอดตทสรปไวในตารางท 4 ผลการทดลองครงน พบวาสารสกดจากใบ

นอยหนาและใบบวบกมคาเทากน โดยมคา MIC เทากบคา MIC ทไดจากการศกษาของ Ab Rahman

et al. (2016) ทใชสารสกดจากใบชะพลในการยบยง X. oryzae pv. oryzae แตคา MBC ของสาร

สกดจากใบนอยหนาและใบบวบกในการฆาแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ทไดจากการวจยครงน

มคาสงกวา คา MBC ของสารสกดจากใบชะพลทไดจากการศกษาของ Ab Rahman et al. (2016)

37

ถง 2 เทา สวนคา MIC และ MBC ของสารสกดของใบต าลงตอ X. oryzae pv. oryzae ทไดจาก

การวจยครงน มคาสงกวาคา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบชะพลทไดจากการศกษาของ Ab

Rahman et al. (2016) เชนกน ดงนนสารสกดจากใบชะพลจงมประสทธภาพยบยง X. oryzae pv.

oryzae ไดดกวาสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงทไดในการวจยครงน รวมทงเมอ

พจารณาจากคา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบพชทง 3 ชนดกพบวามคาสงกวาคา MIC และ

MBC ของสารสกดจากใบมะเกยง ตอ X. oryzae pv. oryzae เชนกน ดงนนจงสรปไดวาสารสกด

จากใบมะเกยงกมประสทธภาพยบยง X. oryzae pv. oryzae ไดดกวาสารสกดจากในนอยหนา ใบ

บวบก และใบต าลงทไดจากการวจยครงนดวย

ชนดของพช ภาพแสดงการทดสอบหาคา MIC ของสารสกด Control คา MIC (µg/ml)

ใบนอยหนา

12,500

ใบบวบก

12,500

ใบต าลง

25,000

รปท 5 คาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) หมายเหต control = ชดทดสอบทเตม 95% methanol แทนสารสกด

50000 25000 12500 6250 3130 1560 780

25000 12500 6250 3130 1560 780 390

25000 12500 6250 3130 1560 780 390

38

ภาพแสดงการทดสอบหาคา MBC ของสารสกด คา MBC (µg/ml)

ใบนอยหนา ใบบวบก ใบต าลง

ใบนอยหนา = 25,000 ใบบวบก = 25,000 ใบต าลง = 50,000

รปท 6 คาความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC)

39

ตารา

งท 4

การ

เปรย

บเทย

บการ

ทดสอ

บหาค

า MIC

และ

คา M

BC ข

องเช

อ Xa

ntho

mon

as sp

. ททด

สอบก

บสาร

สกดจ

ากพช

ชนดต

าง ๆ

ดวย

Met

hano

l

Xant

hom

onas

Bac

teria

พช

ททดส

อบ

MIC

(µg/

ml)

MBC

(µg/

ml)

อางอ

ง

X. o

ryza

e pv

. oryz

ae K

X019

ใบ

มะเก

ยง (C

leist

ocal

yx n

ervo

sum

var

. pan

iala)

250

500

Bajp

ai et

al.

(2010

)

X. o

ryza

e pv

. oryz

ae

ใบชะ

พล (P

iper s

arm

ento

sum

Rox

b.)

12,50

0 12

,500

Ab R

ahm

an e

t al.

(2016

)

X. o

ryza

e pv

. oryz

ae

ผลชะ

พล (P

iper s

arm

ento

sum

Rox

b.)

12,50

0 25

,000

Ab R

ahm

an e

t al.

(2016

)

X. o

ryza

e ใบ

ฝรง (

Psidi

um gu

ajav

a L.)

39

1 ไม

ไดทด

สอบ

Sara

h et

al.

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบทบ

ทม (P

unica

gran

atum

L.)

64

ไมได

ทดสอ

บ Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบมะ

ละกอ

(Car

ica p

apay

a L.)

8

ไมได

ทดสอ

บ Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบร า

เพย

(The

vetia

per

uvian

a Pe

rs. K

. Sch

um)

128

ไมได

ทดสอ

บ Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบแพ

งพวย

ฝรง (

Cath

aran

thus

rose

us L

G. D

on)

16

ไมได

ทดสอ

บ Gr

acel

in et

al.,

(2012

)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ente

llae

ใบรก

(Cal

otro

pis g

igant

ea L

.) 32

ไม

ไดทด

สอบ

Grac

elin

et a

l., (20

12)

X. ca

mpe

stris

pv. c

ampe

stris

KC94

-17

ใบมะ

เกยง

(Cle

istoc

alyx

ner

vosu

m v

ar. p

anial

a) 2

50

500

Bajp

ai et

al.

(2010

)

X. ca

mpe

stris

pv. v

esica

toria

YK9

3-4

ใบมะ

เกยง

(Cle

istoc

alyx

ner

vosu

m v

ar. p

anial

a) 2

50

500

Bajp

ai et

al.

(2010

)

X. ca

mpe

stris

ใบกะ

เพรา

(Ocim

um sa

nctu

m L

.) 12

8 ไม

ไดทด

สอบ

De B

ritto

and

Gra

celin

(201

1)

X. ca

mpe

stris

ใบเส

นยด

(Ada

thod

a va

sica

Nees

) 32

ไม

ไดทด

สอบ

De B

ritto

and

Gra

celin

(201

1)

X. ca

mpe

stris

ใบแม

งลกค

า (Hy

ptis

suav

eole

ns L

. Piot

) 64

ไม

ไดทด

สอบ

De B

ritto

and

Gra

celin

(201

1)

Xant

hom

onas

sp. S

K12

ใบ

มะเก

ยง (C

leist

ocal

yx n

ervo

sum

var

. pan

iala)

500

1,000

Ba

jpai

et a

l. (20

10)

40

4.4 ผลของสภาวะทางกายภาพตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสาร สกดหยาบจากพชททดสอบ ดวยวธ Broth Macrodilution

4.4.1 อณหภม การศกษาผลของอณหภมชวงททดสอบ (25, 30 และ 35°C) ตอการยบยงการเจรญ

ของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชททดสอบ ผลการทดลองของชดควบคมเชง

บวก (positive control) ทมเพยงเชอทดสอบในอาหารเลยงเชอ แตไมมสารสกดททดสอบ พบวา

เฉพาะท 35°C เทานน ทสของอาหารเลยงเชอยงคงมสน าเงนเชนเดม แสดงวาเชอ X. oryzae pv.

oryzae ไมสามารถเจรญไดทอณหภม 35°C ดงนน ในสภาพพนทจรงท 35°C อาจไมเสยงตอการเกด

โรคขอบใบแหงในขาวทมสาเหตจาก X. oryzae pv. oryzae เนองจากแบคทเรยชนดนไมสามารถ

เจรญไดทอณหภม 35°C สวนเมอทดสอบท 25 และ 30°C ไดผลไมแตกตางกน คอ ไดคา MIC

เทากนส าหรบทกสารสกดททดสอบ โดยสารสกดทสกดดวย methanol ของใบนอยหนา และใบ

บวบกมคา MIC เทากน คอ มคาเทากบ 12,500 µg/ml และสารสกดจากใบต าลงมคา MIC เทากน

คอ มคาเทากบ 25,000 µg/ml

4.4.2 ชวงแสง เมอน าสารสกดหยาบจากพชทง 3 ชนด (ใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง) มา

ทดสอบผลของชวงแสง (ชวงสวาง:ชวงมด (ชม.) = 10:14 ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม.) ตอการ

ยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae โดยใชคา MIC ของสารสกดทไดจากการทดลองท 3.5.1

มาทดสอบ พบวา ชวงแสงททดสอบทง 3 ชวง ใหผลไมแตกตางกน คอ สามารถยบยงเชอ X. oryzae

pv. oryzae ได และไดคา MIC เทากนส าหรบทกสารสกดททดสอบ โดยสารสกดทสกดดวย

methanol ของใบนอยหนา และใบบวบกมคา MIC เทากน คอ มคาเทากบ 12,500 µg/ml และ

สารสกดจากใบต าลงมคา MIC เทากน คอ มคาเทากบ 25,000 µg/ml จงสรปไดวาชวงแสงในชวงท

ทดสอบ ไมมผลตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพช

สมนไพรทง 3 ชนดททดสอบ

ผลทไดจากการวจยครงนเปนผลการศกษาเบองตนเทานน หากจะน าไปใชจรงในพนท

นาขาว ยงตองมการศกษาเพมเตม เชน ควรมการทดลองในเรอนกระจก (ทสามารถควบคมปจจยตาง

ๆ ได) ดงเชน การทดลองของ Shivalingaiaha and Sateesh (2013) ทศกษาประสทธภาพของสาร

41

สกดจากเคราฤาษ ทสกดดวย chloroform ในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ภายใตสภาวะ

เรอนกระจก อกทงควรมการทดลองเพมเตมในสภาพพนทจรงดวย เนองจากในสภาพพนทจรงม

ปจจยตาง ๆ อกมาก (นอกเหนอจาก อณหภม และชวงแสง) ทอาจมผลตอการใชสารสกดจากพชใน

การยบยงแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae

บทท 5

สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย ผลการทดสอบดวยวธ disc diffusion พบวาสารสกดดวย methanol ของใบนอยหนา

ใบบวบก และใบต าลง สามารถยบยงการเจรญเตบโตของ X. oryzae pv. oryzae ได

สวนการทดลองเพอหาคา MIC และคา MBC ของสารสกดหยาบจากพชทง 3 ชนด ท

ทดสอบในการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ broth macrodilution พบวาคา

MIC ของสารสกดจากใบนอยหนา และใบบวบกตอแบคทเรยททดสอบมคาเทากน คอ มคาเทากบ

12,500 µg/ml และคา MBC มคาเทากน คอ มคาเทากบ 25,000 µg/ml สวนสารสกดจากใบต าลง

มคา MIC และคา MBC ทมคาเทากบ 25,000 µg/ml และ 50,000 µg/ml ตามล าดบ

อกทงการศกษาผลของสภาวะบางประการทางกายภาพในการยบยงการเจรญของ X.

oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชททดสอบ พบวาอณหภม (25 และ 30°C) และชวง

แสงททดสอบ (ชวงสวาง:ชวงมด (ชม.) = 10:14 ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม.) มผลในการยบยง

การเจรญของเชอ X. oryzae pv. oryzae ไมแตกตางกน แตทอณหภม 35°C พบวาเชอไมสามารถ

เจรญได

ขอเสนอแนะ 1. ควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบการสกดพชทง 3 ชนดดวยตวท าละลายชนดอน ๆ ดวย

ซงจะชวยใหไดผลการทดลองทสมบรณยงขน เนองจากตวท าละลายทแตกตางกนอาจสามารถสกด

องคประกอบทางเคมตาง ๆ ในพชททดสอบไดแตกตางกน

2. ควรศกษาองคประกอบทางเคมของสารทออกฤทธในการยบยงแบคทเรยททดสอบ

3. ควรมการทดสอบประสทธภาพของสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ใน

การยบยงจลนทรยชนด อน ๆ ดวย

4. การทดสอบผลของสภาวะทางกายภาพตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv.

oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชทดสอบ ควรท าการทดสอบเพมเตม โดยเพมความเขมขนของสาร

43

สกดทใชทดสอบ ทง1/2 MIC และ 2 เทาของคา MIC เพอทดสอบวาแตละความเขมขนของสารสกด

นนมฤทธ synergistic หรอ antagonistic หรอไม

รายการอางอง

รายการอางอง

จนทรพร ทองเอกแกว. (2556). บวบก: สมนไพรมากคณประโยชน. วารสารวทยาศาสตร และเทคโนโลยมหาวทยาลยอบลราชธาน, 15(3), 70-75.

จราภรณ บราคร, & เรอนแกว ประพฤต. (2555). ผลของสารสกดสมนไพรพนบานไทยจ านวน 7 ชนด ตอการยบยงเชอแบคทเรย. วารสารการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 10(1), 11-22.

จราภรณ โสดาจนทร, บนลอ สงขทอง, & สกลรตน รตนาเกยรต. (2558). องคประกอบหลกทางเคม และฤทธในการยบยงเชอจลชพกอโรคในชองปากของน ามนหอมระเหยจากพชสกล Ocimum spp. . วารสารเภสชศาสตรอสาน, 11, 304-310.

ชลดา เลกสมบรณ, นพนธ ทวชย, & วชย โฆสตรตน. (2541). ผลของสารสกดจากพชสมนไพรไทยตอการเจรญของแบคทเรยสาเหตโรคพช. Paper presented at the รายงานการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 36, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ทวา พาโคกทม, ณฐพล ชมภบตร, & นงภทร ไชยชนะ. (2557). ความสมพนธระหวางอณหภมอากาศและอณหภมนาในนาขาว. Paper presented at the การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 52, กรงเทพฯ.

ธนภพ โสตรโยม, เกศรนทร เพชรรตน, นพพร สกลยนยงสข, ดวงกมล ตงสถตพร, ดวงรตน แซตง, & กตต ชองประเสรฐ. (2558). การทดสอบประสทธภาพการยบยงแบคทเรย

Escherichia coli และ Salmonella spp. ของสารสกดจากหวหอมใหญ. (วทยาศาสตรบณฑต), มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร.

นครน ปยนเคราะห. (2550). การสกดสารแคโรทนอยดจากใบมนส าปะหลง. (วทยาศาสตรบณฑต), มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

เบญจมาศ เขตรดง และ ปรชญากร ชตระกล. (2553). ประสทธภาพของน ามนหอมระเหยจากกะเพรา โหระพา ตะไครหอม และแมงลกในการยบยงเชอจลนทรย. (วทยานพนธปรญญาตร), สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.

ประทมพร ปลอดภย, จตตมา โสตถวไลพงศ, วลาวรรณ เชอบญ, & ดสต อธนวฒน. (2558). การควบคมแบคทเรย Erwinia carotovora subsp. Carotovorum สาเหตโรคเนาเละของผกคะนาดวยสารสกดจากพช. Paper presented at the การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

45

ประสาทพร บรสทธเพชร, พทย กาญบตร, & สาธร พรตระกลพพฒน. (2551). การทดสอบฤทธตานเชอของสมนไพรในหองปฏบตการ. Paper presented at the การประชมวชาการสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนครงท 9, คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

วชรา สวรรณอาศน และ ศศธร วฒวณชย. (2553). ประสทธภาพของสารสกดหยาบจากพชสมนไพรในการยบยงเชอแบคทเรยสาเหตโรคเนาเละของผกในเรอนทดลอง. Paper presented at the การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 48, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศศธร วฒวณชย. (2546). การจดการดนโดยใชน าสกดหยาบและกากของพชเพอลดปรมาณเชอ E. carotovora subsp. carotovora สาเหตโรคเนาเละของผกกาดเขยวปล. วทยาสารก าแพงแสน, 1(1), 10-18.

ศนยบรหารศตรพชจงหวดสพรรณบร. (2556). โรคขอบใบแหงของขาว (Bacterial Leaf Blight or Bacterial Blight). ขาวเตอนการระบาดศตรพช, 3(7), 1-3.

ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2559a). นอยหนา. Retrieved from http://www.medplant.mahidol.ac.th/pharm/botanic.asp?bc=0315& kw=%B9%E 9%CD%C2%CB%B9%E8%D2*

ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2559b). ต าลง. Retrieved from http://www.medplant.mahidol.ac.th/pharm/botanic.asp?bc=0399&kw=%B5%D3%C5%D6%A7*

ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร. (2557). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2557. Retrieved from http://www.oae.go.th/download/journal/trends_FEB2557.pdf

สรวรรณ สมทธอาภรณ, & ฐานนดร วรยะเกยรต. (2557). ประสทธภาพของสารสกดจากพชบางชนดในการควบคมเชอแบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri สาเหตโรคแคงเกอรในพชตระกลสม. วารสารวทยาศาสตรเกษตร, 45(3/1), 169-172.

สจนต ภทรภวดล. (2555). โรคอบตใหมและโรคอบตซ าของขาวกบแนวทางปองกนก าจด. Paper presented at the การประชมวชาการขาวแหงชาต ครงท 2, กรงเทพมหานคร.

สธาสน องสงเนน. (2558). ผลกระทบตอสงแวดลอมจากการใชสารเคมก าจดศตรพช. วารสารวชาการมหาวทยาลยอสเทรนเอเชยฉบบวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 9(1), 50-63.

สวฒนา ดนน. (2561). การสกดดวยตวท าละลาย. Retrieved from http://www.suwattana.net/separation/page8.html

อรญญา พรหมกล, วรญญา วงศไชยสทธ, ไอรดา อกษเสน, & เกรยงไกร พทยากร. (2558). การใชคลนอลตราโซนคในการสกดแอนโทไซยานนจากกากเมา. แกนเกษตร, 43(1), 831-835.

46

Ab Rahman, S. F. S., Siman, K., Omar, D., & Wahab, M. Z. A. (2016). Identification of phenolic compounds and evaluation of antibacterial properties of Piper sarmentosum Roxb. Against rice pathogenic bacteria. Malaysian Journal of Microbiology, 12(6), 475-484.

Arumugam, T., Ayyanar, M., Pillai, Y. J. K., & Sekar, T. (2011). Phytochemical screening and antibacterial activity of leaf and callus extracts of Centella asiatica. Journal of the Bangladesh Pharmacological Society(6), 55-60.

Bajpai, V. K., Duang, N. T., Suh, H. J., & Kang, S. C. (2010). Antibacterial activity of essential oil and extracts of Cleistocalyx operculatus buds against the bacteria of Xanthomonas spp. Journal of the American Oil Chemists’ Society(87), 1341-1349.

Benkeblia, N. (2004). Antimicrobial activity of essential oil extracts of various onions (Allium cepa) and garlic (Allium sativum). Food Science and Technology, 37, 263-268.

David, Ronald, & Bogdanove. (2006). Xanthomonas oryzae pathovars: model pathogens of a model crop. Molecular plant pathology, 7(5), 303-324.

De Britto, A. J., & Gracelin, D. H. S. (2011). Phytochemical screening and antibacterial activity of a few medical plants against Xanthomonas campestris. Pharmacologyonline, 2, 271-277.

Dewanjee, S., Kundu, M., Maiti, A., Majumdar, R., Majumdar, A., & Mandal, S. (2007). In Vitro Evaluation of Antimicrobial Activity of Crude Extract from Plants Diospyros peregrina, Coccinia grandis and Swietenia macrophylla. Tropical Journal of Pharmaceutical Research, 6(3), 773-778.

Dhiman, R., Aggarwal, N., Aneja, K. R., & Kaur, M. (2015). In Vitro Antimicrobial Activity of Spices and Medicinal Herbs against Selected Microbes Associated with Juices. International Journal of Microbiology, 1-9.

Gowdhami, M., Sarkar, B. L., & Ayyasamy, P. M. (2014). Screening of Phytochemicals and Antibacterial Activity Of Annona Squamosa Extracts. International Journal of Pharmaceutical Science Invention, 3(7), 30-39.

47

Gracelin, D. H. S., De Britto, A. J., & Kumar, P. B. J. R. (2012). Anti-bacterial evaluation of few south Indian medicinal flowers against plant pathogenic Xanthomonas bacteria. Internatioanl Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 4(Suppl 1), 474-478.

Hudzicki, J. (2013). Kirby-Bauer disk diffusion dusceptibility test protocol. American Society for Microbiology, 1-23.

Jayshree, D. P., & Kumar, V. (2008). Annona squamosa L.:Phytochemical analysis and Antimicrobial Screening. Journal of Pharmacy Research, 1(1), 34-38.

José, H. O. (2005). Disk diffusion testing Manual of antimicrobial susceptibility testing (pp. 39-52). Washington, USA.

Kala, A., Soosairaj, S., Mathiyazhagan, S., & Raja, P. (2015). Isolation and identification of Xanthomonas oryzae pv. oryzae the causal agent of rice bacterial leaf blight and its activities against of six medicinal plants. Asian Journal of Plant Science and Research, 5(6), 80-83.

Khatun, S., Pervin, S., Karim, M. R., Ashraduzzaman, M., & Rosma, A. (2012). Phytochemical screening and antimicrobial activity of Coccinia cordifolia L. plant. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 25(4), 757-761.

Mew, T. W. (1992). Bacterial Blight. American Phytopathological Society, 1992, 10-11. Nanasombat, S., & Teckchuen, N. (2009). Antimicrobial, antioxidant and anticancer

activities of Thai local vegetables. Journal of Medicinal Plants Research, 3(5), 443-449.

Niño-Liu, D. O., Darnielle, L., & Bogdanove, A. J. (2006). Xanthomonas oryzae pathovars: model pathogens of a model crop. Molecular plant pathology, 7(5), 303-324.

Rahman, M. S., Asaduzzaman, M., Munira, S., Rahman, M. M., Hasan, M., Siddique, A. H., . . . Islam, M. A. (2015). Evaluation of phytochemical, antibacterial, antioxidant, and cytotoxic properties of Coccinia cordifolia leaves. International Journal of Advanced Research, 3(8), 384-394.

Ralph, J. F., Joan, S. F., & Patty, F. (2001). Organic laboratory techniques (3 ed.). Belmont, USA: Nelson education, Ltd.

48

Rani, M., & Singh, N. (2014). Control of rice bright pathogen Xanthomonas orezae through herbal plant extracts. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 5(12), 5469-5473.

Samanta, T. T., Das, A., & Samanta, P. (2014). Isolation and Characterization of Xanthomonas oryzae isolates from different regions of Midnapore district of West Bengal and their ecofriendly management by some medicinal plant extracts. International Journal of Phytomedicine, 6(1), 29-42.

Samidha, M. P., & Sasangan, K. C. (2017). Preliminary Phytochemical and Invitro Antimicrobial analysis of Annona squamosa Linn. leaf extract. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 9(5), 618-623.

Sarah, S. N., Sijam, K., & Omar, D. (2012). Antibacterial activity of Psidium guajava L. methanol leaf extract against plant pathogenic bacteria in the genera Pectobacterium and Xanthomonas. International Journal of Applied Biology and Pharmaceutical Technology, 3(1), 246-252.

Shivalingaiaha, S. U., & Sateesh, M. K. (2013). Cocculus hirsutus extract inhibits the Xanthomonas oryzae pv. oryzae, the bacterial leaf blight pathogen in rice. Archives of Phytopathology and Plant Protection, 46(15), 1885-1894.

Thongruk, W., & Youpensuk, S. (2009). Effects of Some Herbal Extracts on Colletotrichum gloeosporioides. Paper presented at the The 21st Annual Meeting and International Conference of Thai Society for Biotechnology, Bangkok.

Usha Rani, P., Prasanna Laxmi, K., Vadlapudi, V., & Sreedhar, B. (2016). Phytofabrication of silver nanoparticles using the mangrove associate, Hibiscus tiliaceus plant and its biological activity against certain insect and microbial pests. Journal of Biopesticides, 9(2), 169-179.

Vadlapudi, V., Behara, M., Kaladhar, D. S. V. G. K., Suresh Kumar, S. V. N., Seshagiri, B., & John, M. (2012). Antimicrobial profile of crude extracts Calotropis procera and Centrlla asatica against some important pathogens. Indian Journal of Science and Technology, 5(8), 3132-3136.

Wald-Dickler, N., Holtom, P., & Spellberg, B. (2018). Busting the Myth of "Static vs Cidal": A Systemic Literature Review. Clinical Infectious Diseases, 66(9), 1470-1474.

49

World Health Organization. (1991). Technical factors influencing the size of the zone in the disc diffusion method. Retrieved from http://helid.digicollection.org/en/d/Jwho01e/4.10.8.html

ประวตผเขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล วราภรณ อทอง วน เดอน ป เกด 19 ธนวาคม 2533 สถานทเกด จ.สงหบร วฒการศกษา วทยาศาสตรบณฑต ทอยปจจบน เลขท 18/191 ซ.ออมทรพย ถ.รมเกลา แขวงแสนแสบ เขตมนบร กทม.

10510 ผลงานตพมพ กณฑรย ศรพงศพนธ และวราภรณ อทอง. 2561. การยบยงแบคทเรย

Xanthomonas oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ดวยวธ disc diffusion. ใน การประชมวชาการบณฑตศกษาระดบชาต และนานาชาต ครงท 8 เรอง “ประเทศไทย 4.0 นวตกรรมสรางสรรคสการพฒนาทยงยน”. วนท 28-29 มถนายน 2561 ณ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ตลงชน กรงเทพ ฯ. หนา 5203-5218.