03-05 Ekim / October 2013

Yrd. Doç. Dr. Mehmet YAZICI

2014

235

iç ve zihinsel estetik unsurlar çerçeve-esiyle ne kadar kurgu ve gerçek

yna içerisindeki

arka

“Alevilik-birbirine benzeyen

” Azar, 2005, Alevi- -zla edeb iirdir. Bunda Alevi-

ahengin son derece ön . “ tekkelerinde okunanunu devam

ettirerek gelmi tir” Alevi- iirinin dikkat çeken en önemlive samimi ,

edilmesidir.

“ ” kelimesiTürkçe Sözlük,

-mil”dir bir özellik olabile-

, durum arz ederkemâlât, .

“ - âmil” olarak âdemektir. -

. Her toplum kendidinamikleri içerisinde,

o toplumun tarihtoplumun

. “ ortaya konu içerisinde

, içinde incelenmelidir.

evrensel bir nitelik-

” Toplumuninsan tipi,

ama bu durumideal bir insan tipi .

n olarak ve kabullere sahip olma tarihin her

Alevi- iyet öncesi inanç sistemlerine

olan “Alevi- Bek gelenekleriyle, ,. Bu özellikleriyle

edebiyat -hâkimdir” Alevi-

tasvip edilen ve kabul edilmeyen haller ve özellikler-

edeb . -örtmek, ya-

lan söz söylememek, kibirli olmama, -vs. en

lerdir- nin“Eline, beline,

diline sahip ol” Alevi-

Alevi- yer alan ideal tip, Selçuklular döneminde Ahi -Ahi” tipiyle ler

göstermektedir. “Arapça bir kelime olan -

-

elliklerin hepsi Alevi- ve tavsiyeedilen özelliklerdir. ,

-.

“ceviz”,

-i ol-

237

,yenler onu son nokta sana-

bilir, ama

kâ - âmil ins -

“Men arefe nefsehu fe kad arefe Rabbehu”1

Hadis- “kim kendini bilirse Allah ” diyerek bize Allah-

ne göre, “Evren Hakk -

bunu vurgulayarak “ne varsa âlemdevar âdemde” diyerek

- -

, “Bundan,

-i âlem” ve “-i âle-

msin sen” diyerek ise bilen yani Hakk Hakkâlemi bilmektir. lemi

â

-

1

238

Hakk sende sen kandesin

Hakk

Sen seni bilmez isen bulagör

‘ ‘ ‘

Okumakdan ma

-

“Her

hâkim-dir

2.

“ ” Türkçe Sözlük -mektedir. -

t--

lâ- ûn” rehberlik etmektedir. Seyr- û

-.

239

Cehdeyle, kendine eyidir, dedir

n

zdan, kinden kesil dur

olagör

Hergiz ma zul olmaz ola

e yaslanagör

Muhammed Ali

“Utlubü’l-’ilme velev bi’s-Sîn”2

Alevi- te bulunma son derece önem-lidir. “ ta ilim, ilmek”

2 taleb ediniz.

240

ninduvar gibidir” ili

-

Cahile uyup da kendin yitirme

-Hak tan yana yol bulunmaz.

Ebsem

an-

âlemi -ya olmak içindir.

241

Ehl-

- at

Arzû-

, Alevi-rmiyor izlenimi -

ama “ -

2 ---

â

Allah, kibirlenen ve övünen kimseyi sevmez”3

- birToprak tevazu olarak Alevi- en -

. Toprak Divan, , -

n . Bu sebeple toz, gubar, zerre, toprak, ve.

3

242

Hatây

Toz olup a dö

Yolu gerek yolây

Hazretitevâ -

, zen-ginlik

râ a yetilmez

.

an da geçen “Rahman’ e onlara4 ayeti ile Alevi- -

âlemi seyran eyle

-

4

243

Dört kitâbun ma

â

Nas

“Kusuru örtmede gece gibi ol”Mevlana

ve kusurla alay etmek toplumumuzda. an da -

hakkak e tecessüs etmeyin, merak edip5 ayeti ayetten -

,

ört söyleme

ört söyleme

Alevi-erdemlerdendir. “ Bekta i dervi e sorar: Sizin elbi-seleriniz niçin bu kadar geni tir? Mevlevi dervi i

dervi sorar: Sizin elbiseleriniz niçin bu kadar dar?dervi i öyle der: Biz kusur görmeyiz ki…

5 Hucurât: 12

244

Yine bir hadis- “Her kim bir MüslümanAllah -

Müslüman -Allah

de olsa ogibidir”6 buyur

Emre

y

Ali

-i kâmil bul da andan gel

mâ

ây

Buhari, Mezâlim, 3

245

gibi Alevi- kusur gör-, kusur örtmek yada noksan görmek onu

göreniniçin

durumudurTürkçe Sözlük . insan özellik-

lerin an“ o muttaki kimselerdir ki, onlar hem

-l-

, örnek bir

Allah teâla “Lekad halaknel insâne fî-ahseni takvîm”. 7 bildirmekte-

dir. -- ,

aya, 2010, 3Allah Yine -

mümin 8 hadisi bize insan kalbininindinde “Alevi- in-s

-dir”

7

8

Hak Ta

Yûnus Emre dir hoca gerekse var bin hacca

Allah , Allah eseridir be iseBu sebeple i be -

ak Alevi- iirinde elekalma,uyan kalbinde riya olan “zahit” tipi Alevi- iirinde yerilmektedir.

Hatay

Bin

l-As u anhu, Hz. Peygamber sallallahu aley--

9

9

247

velikin

ây

-

kul sek“esfele sâfilîn”10

de . Alevi- n

, nsana veril-

Ehl-

-

can olamaz

10

248

minlik bahsin edenin

ibadettir

ây

önemli de-Olgun, “ -

2 . -, oyun biter ve gerçek hayat o

“Bu dünya Süleyman’ gibi birçokin - -

rinde -ise -

249

Görmez misin Edhem

1998,Abdal

“Edep ya Hû”

“Edep ya Hû” ehl- Eskiden tekkelerin. ta

ehl-“Edep ya Hû” herkesten önce

Allah-

Edepli ol can isen

Hakk

-

250

Ne Hudâ dan korkar ne hicab eder

âmus âây

âhe me’a’s-sâbirîn”11

Alevi- “dövene dilsiz sövene de elsiz gerektir”me

hâkimdir. Hz. Ali nin zulmedene ve, amabirçok

insan ,da

muamele etmek” , kuru bir iyi niyet veya zalimeamaç,

onu iyi k-

Alevi- -

11

251

Yok ise kalbinde muhabbet sevgi

Allah

“Veren el alan elden üstündür”12

Cömertlik özelliklerdendirbir haslettir. Cömert kimse-

Allah -Allah kimselerin

, Allah i

12

252

ây

Cömert

Bahildenây

13

, , sonsuz

- -devam eder. Bu sebeple

,edebiyat

, genellikle “her -

e engelleri geçemezse -

- -de “Ölen tendir, canlar ölmez”

k

Ölmezden ön ölmeyince

13

253

Cihân-

Hayâlî

âlem Allah-i

takv m”14 Alevi-kâmil insan olma durumu

, görse-

-

Sûret-i kesrette vahdet gösteren mânâya bak

-

-i Alleme l-esmâ ya bak

-

-i ra nâya bak

Bul - l-

- - den bâde-i hamrâya bak

-i insân-

Görebilmez sûret- mâya bak

-

- - -i Ankâ ya bak -

14

254

- Allah

Ey ahsen-

-i kelâmullah

Taâlallah

et sûretinden

Alevi- -lerin bir an-

sini

, bize o dönemin ideale

istenilen özelliklerin daha sonraAlevi-

-nameler de Ahilikle

Alevi- çok Alevi- s

le eedebilecek

özelliklere sahiptir. Ö -

âmil olan insan v â edebilen ve bu se-

ve sevgi . ““ ” Alevi-

-ma -tedir”

255

Sonuç olarak Alevi- âmiyetin .

insa

eyip varsa örtmek,-

ime âlime önem verme vs.. Bu insan tipinin -

gelecek nesillerimiz,

Türk Medeniyetinde Ahilik Kültürü ve Fütüv-vetnamele. Ankara:

ihat-name Ve Anadolu Hatâyîleri).

, Birol “ -”. -Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve

Edebiyat , s.81-87.

- ), Ankara: Meb.

“ iirinde Ölmeden Önce Ölme Temi”. Kubbe-42-53.

Tasavvuf .

i Temalar”.Yüksek Lisans Tezi -

Alevi-

, -. ,

Edebiyatve Nefesleri).

Kaygusuz Abdal (Alaaddin Gaybî). Ankara:

r Kur’an- r

257

ÖZCAN Alevi Bekta i iirinde Adab ve Erkan”. -la-ilik ve Alevilik Sempozyumu nda sunulan bildiri. SDÜ, Isparta, Ekim.

ÖZCAN “Bekta Harvard Uni-versity, Turkish Studies s.241-245.

ÖZCAN “ ileyen Alevi/ -eri”. i Sempozyumu nda su-

nulan bildiri. stanbul, Ekim.

ÖZMEN Alevi -

, .

TDK Türkçe Sözlük