YНЭ: 600₮

ZASAG.CO

2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517)

БҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2446.56 356.85 37.34

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

774.620.4%

1227.100.5%

55590.18%

95.9300.09%

87.640.06%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

Антибиотикийн зохисгүй хэрэг лээ хүнсээр дамжин тархаж байна. Судалгаанд хамрагдагсдын 64 хувь ханиад, томууны үед антибиотик хэрэглэсэн, 76 хувь нь антибиотикийн тэсвэржилт хүний биеийн дархлаанаас хамаардаг гэж ойлгодог аж. 5

The New York Times©

Трампаас бид юу хүснэ вэ

БНН-ын гурав дахь шат ны ши нэ гэрэл гэгээ, ши нэ чиг шугам хэрэг жиж тун магадгүй. > 4

Нүүрсний нийлүүлэлт хэвийн байнаНүүрсний тонн тутамд 3500 төгрөгийн алдагдал хүлээж байна. > 11

Хака дуулах ханхар эрс

Шинэ Зеландын регбийн салшгүй нэгэн хэсэг нь хака. > 6

ЗГМ

~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~

ОНЦЛОХ

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

УЛС ТӨРТаван улсаас Монголд суух Элчин сайд нар Ерөнхийлөгчид итгэмжлэх жуухаа барив. Ерөнхий сайдад МҮЭХ-ноос гурван талт хэлэлцээр байгуулах мэдэгдэл хүргүүлжээ. Сайд Д.Оюунхорол нийслэлийн утаагүй бүсийн хүрээг өргөжүүлнэ хэмээв. ХХААХҮ-ийн сайд П.Сэргэлэн энэ жил 460.7 мянган тонн буудай хураасан гэж мэдээллээ.АНУ-д амьдардаг монголчуудыг буцаах тухай яриагүй гэж ГХЯ-наас мэдэгдэв.

ЭДИЙН ЗАСАГ“Багануур” хувьцаат компани 2020 онд 10 сая тонн нүүрс олборлоно.Банкуудын олгосон нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл 12.5 их наяд төгрөгт хүрэв.Монголбанк 20 сая ам.доллар, 56.5 сая юань банкуудад арилжлаа.У.Баффетт АНУ-ын агаарын тээврийн салбарт 1.2 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулна.“SouthGobi Resources”-ийн орлого 16.4 сая ам.доллар, цэвэр алдагдал нь 9.3 саяд хүрэв.

НИЙГЭМЭнэ жил 16460 өрхийн 6.9 сая мал отроор өвөлжиж, хаваржихаар болжээ. Дипломат паспорттай иргэд Япон улс руу өчигдрөөс визгүй зорчиж эхэллээ. “Хүй долоон худаг”-т цанын бааз байгуулахаар судалж буйг албаны эх сурвалж мэдээлэв. 1999 оноос хойш БНКазУ-аас хүнсний тусламж аваагүй гэдэг тайлбарыг ГХЯ-наас өглөө. ХУД-ийн наймдугаар хорооноос Сонсголон хүртэлх автозамын ажлыг хийж дуусчээ.

ДЭЛХИЙХБНГУ-д исламын хэт даврагсдын эсрэг тусгай ажиллагаа эхэллээ. Хоёр улсын харилцааны талаар Путин, Трамп нар утсаар ярилцав. Европын холбоо нэгдмэл армигүйгээр батлан хамгаалах төлөвлөгөө дэвшүүлэв. 10 жилийн дараа эрэгтэй хүн хүүхэд төрүүлэх боломж бүрдэнэ. Хятад улс супер компьютероор дэлхийд тэргүүлж байна.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2016.11.16

-3° -15°ҮҮЛШИНЭ

0 0 5 1 7

Биополитикийн золиос - 3

3

АЛБАНЫ ХҮНИЙ ҮГ

Ц.Ням-Осор: Өр болгоныг зөрчил гэж ойлгож болохгүй

Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрын дарга Ц.Ням-Осортой ярилцлаа. Тэрбээр төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн удирдлагыг томилохдоо зургаан сарын

Б.Даваатогтох@datoZGM

2

30 гаруй аж ахуйн нэгж ашигтай ажиллаж байна

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

хугацаатай гэрээ байгуулахаар болсныг онцолсон юм.

-УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооноос байгуулсан Аж-лын хэсэг өнгөрсөн сард төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн тайлан балансад дүгнэлт хийсэн. Нэгдсэн шал-галт хийх үү?

-Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн өнгөрсөн дөрвөн жилийн үйл ажиллагаанд шалгалт хийж амжаагүй байна. Урьдчилсан байдлаар дүгнэлт

гарсан. Хяналт шалгалт хийнэ гэдэг маш том ажил.

Гэхдээ санхүү болон хууль хяналтын байгууллага нэгдсэн байдлаар шалгалт хийх шаардлага байгаа. Зөвхөн эдийн засаг, санхүүгийн хүндрэлтэй байгаа болон үйл ажиллагааны зөрчилтэй төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийг шалгах ёстой. Урьдчилсан дүгнэлтээр 30 аж ахуйн нэгжийг шалгах шаардлагатай гэж үзсэн.

ЗГМ: СУРВАЛЖЛАГА

7

Хувьгүй хуулийг өлгийдөх боломж

Монгол Улсын нийгмийн хөр­сөнд буух хувьгүй казиногийн хууль энэ Засгийн газрын үед батлагдах найдвар байна. Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат эдийн засгийг эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд казиног хууль чилж, элгээрээ хэвтсэн эдийн засагтаа нэмэр болгохоо мэдэг дсэн. Санаачилсан гишүүн болгоноо хэл ам, хардалт сэрдэлтэд өртүүлдэг хаяа муутай казиногийн хууль уг нь ядарсан эдийн засаг, хумигдмал аялал

Л.Сугармаа@sugarmaaZGM

жуулчлалтай манайх шиг оронд туйлын ач холбогдолтой гэдэг. Хүн төрөлхтний зугаа цэнгэлийг дагаж бизнесийн нэг хэлбэр болсон казиногийн үйл ажиллагааг манай улсад өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулиараа хориглосон. Энэ нь мөнгө угаах газар бол дог гэсэн бараан ойлголттой хол боотой. Гэтэл дэлхийн бусад оронд эдийн засгийн үр өгөө жийг нь магтан дуулж, хууль эрх зүйн таатай орчныг бүрдүүлэхэд онцгой анхаарч байна.

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

"Засгийн газрын мэдээ" сонин Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотынхны эгэл амьдрал, ажлын нэг өдрийг харуулсан фото сурвалжлагыг бэлт гэн цувралаар хүргэж байна. Бидний эхний сурвалж­лага дөрвөн хүүхдийн ээж, өрх тол гойл сон эмэгтэй Х.Үзмээгийнх байлаа.

“Өдөр тутмын амьдралын цаг мөч бүхэн дурсамж байдаг юм байна” хэмээн өгүүлэх Х.Үзмээ ой нэг сартай болон дөрөв, тав, 13 настай гурван хүү, нэг охинтой өнөр бүл. Тэд Чингэлтэй дүүргийн 17 дугаар хороонд амьдардаг. Харин сарын гол орлого нь хүүхдийн мөнгө болох 80 мянган төгрөг.

Нэг үндэс, дөрвөн амьдралС.БатсайханЗГМ

ХӨРӨНГИЙН БИРЖҮҮДИжил гараанаас эхэлсэн буюу манай улстай хамгийн ойролцоо Хөрөнгийн биржтэй болсон орнуудын хөрөнгийн зах зээлийн нийт үнэлгээ (тэрбум доллар, байгуулагдсан он)

ийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн удирдлагад хариуцлага тооцдог механизм байгаа юу?

-Дээрх дүгнэлттэй холбог-дуулан бүх аж ахуйн нэгжийн удирдлагад албан үүрэг даалгавар өгч байгаа. Хуучин төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн удирдлагыг дөр вөн жилийн хугацаатай томилдог байсан. Тэгвэл энэ удаад удирдлагыг томилохдоо зургаан сарын хугацаатай гэрээ байгуулахаар болсон. Гэрээнд зургаан сарын хугацаанд ашгаа нэмэгдүүлэх, алдагдлаа бууруулах, өр, авлагаа багас гах үүргийг тусгасан. Хэрэв гэрээнд тусгасан үүр гийг зургаан сарын дараа биелүүлээгүй бол ажлаас нь чөлөөлөх арга хэмжээ авна.

-Ажлаа хангалтгүй хийж байгаа ТУЗ-ийн гишүүдэд хариуцлага тооцох уу?

-ТУЗ-ийн гишүүдэд хариуц-лага тооцох эрх зүйн үндсийг бий болгохоор ажиллаж байна. Ажлаа хийгээд, үүргээ хангалттай гүйцэтгэж чадвал цалин олгоно. Хэрэв үүргээ биелүүлж чадахгүй байвал ажлаас нь чөлөөлнө.

Засгийн газраас Төлөөлөн хэрэгжүүлэх журмыг баталсан. Ингэснээр нэг хүн хоёроос дээш компанийн ТУЗ-д орохыг хориглочихсон. УИХ-аас ба-талсан тогтоолд компанийн ТУЗ-д мэргэжлийн хүмүүсийг оруулахыг тусгасан. Үүнийг дэмжиж байгаа. Манай байгуул-лагаас өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд хариуцлагагүй ажилласан, компаниа хүнд бай-далд оруулсан зэрэг зөр чилтэй ТУЗ-ийн гишүүдийг олон нийтэд зарлахаар бэлдэж байна.

-Төсвийн байнгын хороо-ноос хэд хэдэн чиглэлээр үүрэг даалгавар өгсөн. Ямар үүрэг даалгавар өгсөн бэ?

-Нэгдүгээрт, үйл ажиллагаа явуулдаггүй 10 орчим аж

Улс төр

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517)

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› OPED@ZASAG.CO

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

АЛБАНЫ ХҮНИЙ ҮГ

» ЕРӨНХИЙЛӨГЧМонгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид Шри-Ланк, Тажикстан, Бразил, Алжир болон Саудын Арабын Вант улсаас Монгол Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд нар тус тус итгэмжлэх жуух бичгээ барив. Үүний дараа Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Элчин сайд нарыг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтаар талуудын харилцаа, хамтын ажиллагааг цаашид өргөжүүлэн хөгжүүлэхийн төлөө хүч чармайлт гарган ажиллахыг хүсэв.

» ТОО

294Иргэн. Энэ оны нэгдүгээр сарын 1-нээс арваннэгдүгээр сарын 11-ний байдлаар хилийн чанадад манай улсын 294 иргэн гэмт хэрэгт холбогдож, өнөөдрийн байдлаар 15 улсад нийт 169 монгол хүн ял эдэлж байгааг Гадаад харилцааны яамнаас мэдээллээ.

» НАМУУДАрдчилсан намын ҮЗХ өнөөдөр хуралдана. Энэ удаагийн хурлаар Ардчилсан намын Үндсэн дүрмийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцэнэ. Уг төслийг ирэх арванхоёрдугаар сарын 6-нд хуралдах намын Их хурлаар батлуулах юм байна. Мөн намын Их хурлыг зохион байгуулах Ажлын хэсгийг байгуулах аж.

» ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА Япон улс руу 30 хоногийн хугацаанд дипломат паспорттай иргэд визгүй зорчих хоёр улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр өнгөрсөн мягмар гарагаас эхлэн хэрэгжиж эхэллээ. Дипломат паспорттай иргэд албан хэргээр тухайн улсыг зорьж байгаа гэдгээ батлах албан бичиг заавал авч явах шаардлагатай аж.

» ХУРАЛТогтвортой хөгжлийн зорилгын дэд хорооны хуралдаан боллоо. Хуралдаанд НҮБ-ын суурин зохицуулагч Биата Транкман “Тогтвортой хөгжлийн зорилгууд” сэдвээр илтгэл тавьжээ. Мөн “Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030” баримт бичгийг хэрэгжүүлэх холбогдох байгууллагууд уялдаа холбоотой ажиллахыг зөвлөв.

» АЖЛЫН ХЭСЭГ Жендерийн тэгш байдлыг хангах үндэсний хөтөлбөр энэ онд хэрэгжиж дуусаж байгаа аж. Үүнтэй холбогдуулан дараагийн шатны бодлогын баримт бичгийг боловсруулах Ажлын хэсгийг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын тушаалаар байгуулжээ.

» УРИАЛГААрдчилсан намын ҮЗХ өнөөдөр болохтой холбогдуулан “Нээлттэй Ардчилсан нам” шинэчлэлийн нэгдсэн хөдөлгөөнөөс намын фракцуудаа нэгдэж, дүрмээ боловсруулах уриалга гаргасан байна.

ЗГМ ТОВЧХОН

1УИХ-ын Төсвийн байнгын

хорооноос байгуулагдсан Ажлын хэсэг Сангийн яам, Монголбанк, Татварын ерөнхий газар, Аудитын ерөнхий газар, арилжааны банкууд болон Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар дээр байсан тоонуудыг нэгтгэсэн. Эдгээр тоог нэгтгэхэд хүнд-рэлтэй байсан. Тухайлбал, Сайншандын аж үйлдвэрийн парк 17 хүний орон тоотой-гоор байгуулагдсан. Гэтэл өнөөдрийн байдлаар үйл ажиллагаа нь зогссон, тайлан баланс ч байхгүй байна. 11 тэр бум төгрөгийн өртэй гэсэн урьд чилсан тооцоог гар-гасан. Зөвхөн ажлын байрны түрээсийн өр нь 125 сая төгрөг болсон бай на. Үүнийг Төрийн өмчийн бод лого зохицуулалтын газраас нэхэм жилж байна шүү дээ.

Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой 87 аж ахуйн нэгжийн өр 2012 онд 3.5 их наяд төгрөг байсан бол өнгөрсөн оны байдлаар 10.8 их наяд төгрөгт хүрсэн нь үнэн. Мөн ашигтай гэхээс илүүтэйгээр алдагдалтай ажиллаж байгаа аж ахуйн нэгжүүд бий.

-Гэхдээ ашигтай ажиллаж байгаа төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүд байгаа шүү дээ?

-Тийм ээ. 30 гаруй аж ахуйн нэгж ашигтай ажиллаж байна. Гэхдээ үйл ажиллагааны цар хүрээ том, жижиг гээд янз бүр. Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүд 2012 онд 440 орчим тэрбум төгрөгийн татвар төлсөн байдаг. Харин 2015 онд 120 гаруй тэрбум төгрөгийн татвар төлжээ. Өөрөөр хэлбэл, улсад төлөх татварын хэмжээ гурав дахин буурсан байна. Албан хаагчдын тоо ч 5000 гаруй орон тоогоор нэмэгдсэн. Товчхондоо, эдийн засгийн үзүүлэлтүүд

Ц.Ням-Осор: Өр болгоныг зөрчил гэж ойлгож болохгүй2012 онд 440 орчим тэрбум төгрөгийн татвар төлсөн байна

нь буурсан атлаа орон тоо нь нэмэгдсэн байна. Мөн цалин, урамшуулал нь ч нэмэгдсэн гэдгийг онцлох хэрэгтэй байх.

-Эдийн засгийн үзүүлэлт уруудах болсон шалтгаан нь юу вэ?

-Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжүүдийн өр өнгөрсөн оны байдлаар 10.8 их наядаар хэм жигдэж байгаа. Өр үүсэх болсон шалтгааныг судална. Өөрөөр хэлбэл, татвар, нийг-мийн даатгал, банк болон хувь хүнд ямар өртэй байгааг нь тодорхой болгоно. Өр үүсэх болсон шалтгаан нь удирдлагын буруутай үйл ажиллагаанаас уу, гадаад хүчин зүйлс нөлөөлсөн үү гэдгийг илрүүлэх ажлыг зохион байгуулна.

Магадгүй дэлхийн зах зээл дээр түүхий эдийн ханш уруудсанаас үүдэлтэй байж болно. Технологийн шинэчлэл хийсэн боловч үр дүнгээ өгөөгүй байж ч болно шүү дээ. Харин хувьдаа завшсан нь тогтоогдвол хариуцлага

хүлээлгэнэ. Өр болгоныг зөрчил гэж ойлгож болохгүй.

-Удирдлага, менежментийн нэгдсэн арга барилаар удир-даж чадаагүй нь эдийн засгийн үзүүлэлт уруудахад голлох нөлөө үзүүлсэн байх?

-1200 гаруй албан хаагчтай, бүх суманд салбартай холбоо, сүлжээний компанийн захирал сардаа 2-3 сая төгрөгийн цалин авч байна. Гэтэл 37 албан хаагчтай Хөдөө аж ахуйн биржийн захирал сардаа 9.5 сая төгрөгийн цалин авдаг. Цалин өгч болно. Гэхдээ ажлын ачаалал, орлогын хэмжээг харгалзан үзэх ёстой. Хөдөө аж ахуйн биржийн жилийн орлого нь 1.4 тэрбум төгрөгөөр хэмжигдэж буй. Харин холбоо, сүлжээний компанийн жи лийн орлого нь 33 тэрбум төг рөг. Уг нь Сангийн яам ны цалин, урамшуулал тог тоох тухай журам байдаг. Гэвч үүнийг мөрдөхгүй байна. Иймээс энэхүү журмыг мөр дүүлэхийн тулд цаашид анхаарна.

-Төрийн өмчит болон төр-

ахуйн нэгжийг татах буулгахыг зөвлөсөн. Хоёрдугаарт, 10 орчим аж ахуйн нэгжид бүтэц болон удирдлага, зохион байгуулалтын өөрчлөлт хийнэ. Зөвхөн захирал нь тоглолт хийдэг, эсвэл үйл ажиллагааны чиглэл нь ижил компаниуд байна. Тухайлбал, 351 тэрбум төгрөгийн балан сын өртэй ТОКС байна. Гурав дугаарт, 2017-2020 онд хувьчлах шаардлагатай гэсэн 30 орчим компани байгаа. Өөрөөр хэлбэл, үйл ажиллагаанд нь төр оролцох шаардлагагүй гэсэн үг.

Дөрөвдүгээрт, стратегийн чухал салбаруудын аж ахуйн нэгжийн удирдлага, менеж-мент, зохион байгуулалтыг нь сайжруулах ёстой гэж үзсэн. Энэ дөрвөн чиглэлд на-рийвчилсан судалгаа хийж, энэ сарын сүүлчээр Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулна.

Үүний дараа УИХ-аар хэ-лэлцэх байх. УИХ-ын зарим гишүүн өмч хувьчлалын асуу далд шүүмж лэлтэй хан-даж байна. Гэтэл өмчийн эзэн нь өөрөө УИХ шүү дээ. Тиймээс хэн нэгэн бо лон хэсэг бүлэг хүнийг шүүмж лэхээс илүүтэйгээр хэ лэл цэх үеэрээ асуудлыг хэлж, засаж өөрчлөх эрх нь УИХ-ын гишүүдэд нээлттэй. Тухайлбал, “Монгол шуудан” компанийн үнэлгээнд шүүмжлэлтэй хандаж байна. Гэтэл уг үнэлгээг хөндлөнгийн мэр гэж лийн байгууллага хийж байгаа шүү дээ. Мөн аудитын байгууллага ч хянаж байгаа. Тиймээс тухайн сэдвээр мэр-гэш сэн хүмүүс нийгэмд зөв ойлголт өгөх ёстой. Улс төр хийх гэж шүүмжлэх хэрэггүй. Ан хан шатны ойлголтгүй байж нийгэмд буруу мэдээлэл цацах шаард лага байхгүй гэж бодож байна.

-Татан буулгах жагсаалтад ямар аж ахуйн нэгж багтаж байгаа вэ?

-Эцсийн шийдвэр гараа гүй болохоор хэлэхэд хэцүү байна. Гэхдээ зайлшгүй татан буул-гах шаардлагатай аж ахуйн нэгжүүдийг нэрлэе. Тухайлбал, “Монгол мах”, “Монгол тариалан корпораци”, “Гер ман газ”, “Дарханы газрын тос”, Сайн шан дын аж үйлдвэ рийн цог цолборыг татан буул гана.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

-Манай намын дүрэм сайн дүрэм. Тодорхой хэдэн зүйл заалтуудад өөрчлөлт орох ёстой. Нэгдүгээрт, Ардчилсан намын үндсэн үзэл бодлоо тодорхойлчих хэрэгтэй. Хоёр-дугаарт, дүрэмд заасан боловч хэрэгждэггүй заалтуудаа хэрэгжүүлдэг болох ёстой. Гуравдугаарт, дүрэмд тодорхой өөрчлөлт орсон хасагдсан зарим зүйлийг эргээж сэргээх нь чухал. Мөн өнөөдрийн цаг үетэйгээ

нийлсэн зарим өөрчлөлт хийхийг үгүйсгэх арга байхгүй. Түүнээс биш намын дүрмийг үндсээр нь өөрчлөөд, шинэчилнэ гэвэл энэ дүрэм биш болно.

Ардчилсан нам олон жил оршин тогтносон, туршлагатай том нам учраас дүрэм бол сайн. Зарим нэг хэлэлцүүлэгт орол-цоод сонсож байхад дүрмийн их бие одоогийн мөрдөг дөж бай гаа дүрэм, харин тодорхой давх-цалгүй зарчмын хэдэн өөрчлөлт байна гэсэн дүн шинжилгээ гарч байгаа юм шиг байна. Тийм учраас Ардчилсан нам үндсэн дүрмээ барих нь илүү чухал.

УИХ-ын гишүүн асан Б.Гарамгайбаатар

ЭШЛЭЛ

-Монгол Улсын эдийн засаг маш хүнд байгаа. Засгийн газар байгуулагдаад нэлээд чамбай мөрийн хөтөлбөр батлуулсан. Тухайлбал, орлого нэмэгдүүлж, зарлагыг бууруулах тал дээр хатуухан дүгнэлт гаргасан. Мэдээж олон нийт бол үүнийг хүндхэн хүлээж авсан л даа. Учир нь ард иргэд маань сонгууль дууссаны дараа бүх зүйл сайхан болно гэсэн итгэл найдвартай байсан шиг байна. Эдийн засгийг

шууд сэргээнэ гэсэн хүлээлттэй байсан болохоор шинэ Засгийн газар гарч ирэнгүүтээ зардал бууруулна гэсэн нь хүнд туссан байх. Гэхдээ тэр цаг үеийг бодвол одоо монголчууд харьцангуй зөв ойлголттой болсон байх гэж бодож байна.

Хөдөө орон нутгаар явж бай-хад ард иргэд эдийн засгийн хүндрэлийн талаар нэлээд ойл-голттой болсон нь ч харагдаж байна. Ийм хүнд үед УИХ аль болох чамбай төсөв баталлаа гэж ойлгож байгаа. Жишээлэхэд л, шинээр хөрөнгө оруулалтын зардал тусгаагүй.

УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ

УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны хуралдаанаар ирэх оны төсөв батлагдсантай холбог-дуулан авах арга хэмжээний тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүл-гийг хийлээ. Уг төсөлд хууль, эрх зүйн орчныг сайжруулах, төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх, төсвийн зардлыг хэмнэх, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой компаниудын менежментийг сайжруулах гэсэн дөрвөн чиглэлээр 16 арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн

газарт даалгахаар тусгажээ. Тухайлбал, татвараас зайлс-

хийх нөхцөлийг бүрдүүлж байгаа зарим асуудал, татварын орлогод нөлөөлж байгаа татварын хөн-гөлөлт чөлөөлөлтийг багас гах, хөрөнгө оруулалтын таатай нөхцөлийг бүрдүүлэх чиг лэлээр УИХ-д саналаа боловсруулж танилцуулах үүрэг ногдуулсан байна. Мөн нүүрсний экспортын үнийг дэлхийн зах зээлийн түвшинтэй нийцүүлэх, түүхий нефтийн экспортоос холбогдох татварыг тооцдог болох, Засгийн газрын тусгай сангуудын хөрөнгийн зарцуулалтын үр өгөөжийг тооцох хэрэгтэйг анхааруулжээ. Үүнээс гадна

төрийн өмчит газруудын ашиг, орлогыг нэмэгдүүлэх, зардлыг багасгах, ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүнд тухайн салбарын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны бөйгууллагын төлөөлөл орох, тэдний цалин, урамшууллыг оновчтой болгох зэрэг асуудлыг тусгасан байна.

Төсвийн байнгын хорооны дарга Ч.Хүрэлбаатар тогтоолын төсөлд тусгагдсан арга хэмжээг хэрхэн хэрэгжүүлсэн талаарх тайланг УИХ-д гурван сар тутам танилцуулж байхаар болсон гэдгийг онцлов. Мөн төсвийн зардал хэмнэх чиглэлд анхаарсан гэдгийг тэрбээр тодотгосон юм.

БАЙНГЫН ХОРОО

Засгийн газар гурван сар тутамд ажлаа танилцуулна

Б.ТогтохЗГМ

Гэрээнд тусгасан үүр гийг бие лүү-

лээгүй бол ажлаас нь чөлөөлнө

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

3

Нийтлэлчийн булан

2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Оффшор орнуу дад аваачаад “булчих­даг” их хэмжээ ний мөнгөний урс гал наашилна

1623

2000 400 600 800 1000 1200 1400 1600

515254293103124157199

479682

ОЙРХИ ДОРНОД

КАЗИНОГИЙН ТОО Статистик 2014©

ЗҮҮН АЗИ

ОКЕАНИ

ТӨВ АЗИ

ТӨВ АМЕРИКАЛС ДОРНОД

КАРИБЫН ОРНУУДАФРИК

ӨМНӨД АМЕРИКЗҮҮН ЕВРОП

БАРУУН ЕВРОПХОЙД АМЕРИК

1Түүхэндээ дөрвөн удаа бүдэр­

сэн хуулийг Ж.Эрдэнэ батын Засгийн газрын үед эдийн засагт нэмэр болгохоор тав дахиа зүтгүүлэхээр зэхэж буй нь энэ. Казиногоос жилд 100­150 тэрбум төгрөг татвараар төсөвт төвлөрөх тооцоо бий. Угтаа энэ нь хаяж болохгүй боломж тул засгийн тэргүүн ханцуй шамлаад буй.

Гэхдээ Н.Алтанхуягийн үед өргөн барьсан хуулийн төслийг үргэлжлүүлэх бус, эрх барьж буй намын сонирхолд нийцүүлэн дахин шинийг санаачлахаар төлөвлөжээ. Энэ удаагийн казиногийн хууль ойрын жилүүдэд амжиж батлагдвал ашиг тус нь ч хурдан ирнэ хэмээн төсөл санаачлагчид үзэж байгаа юм. Энд тэнд, оффшор орнуудад аваачаад “булчихдаг” их хэмжээний мөнгөний урс­гал наашилж, гаднын болон дотоодын бийлэгжүү эрхмүү­дийн зугаа цэнгэлдээ хаядаг багагүй мөнгө Монголд үлдэх нигууртай гэх. Ганц жишээ дардвал, Австралийн тэрбумтан Керри Паркер Их Британид очиж гурван долоо хоногийн турш казино тоглоод 28 сая ам.доллар алджээ. Тэрбээр ингээд хаширсангүй. Макао, Сингапурын казинод рулет тоглоод ахин 25 сая ам.доллараа алдсан гэдэг. Их тоо байгаа биз.

Дэлхийн казиног товчхон сөхвөл, тоон хэмжээгээр Хойд Америкийн бүс нутаг тэргүүлж, нийт 1623 казино ажиллаж

Хувьгүй хуулийг өлгийдөх боломж

байна. Үүний 426 нь хувийн өмчийнх. Харин БНСУ­ынх эдийн засгийн чөлөөт бүсэд байрладаг бөгөөд дотоодын иргэдэд үйлчлэх эрх бүхий Кангвоны казино тоглоомын газар ч байна. Сингапур болон Макаогийн казино дотоодын иргэддээ нээлттэй. Нэвтрэх төлбөрийн хувьд Сингапур хамгийн өндөр нь буюу нэг хүн нэг удаа 100 SGD төлдөг байна. Орлогын нийт үзүүлэлтээрээ АНУ­ынх тэргүүлдэг баримт бий. Зөвхөн Лас­Вегасийнх гэхэд жилд дор хаяж 5.5 их наяд ам.долларын ашиг олдог гэх судалгаа бий.

1999 онд БНХАУ­тай нэгд­сэнээр Макаогийн хууль эрх зүйн тогтолцоо шинэчлэгдсэн. Үүнээс хойш Макао БНХАУ­ын Засаг захиргааны тусгай бүс буюу дээд түвшний автономит улс болсон. Гэсэн хэдий ч Португалийн эрх зүйн өв уламжлагдсан нь казино тодотголтой орон болоход нөлөөлж, 10 гаруй жилийн өмнө тамхи үнэртсэн цөөн хүн ордог жижигхэн умгар казино өдгөө Лас­Вегасийнхаас ч уран, тансаг, сайхан бүхний нийцэл болтлоо хөгжжээ. Гэвч сүүлийн жилүүдэд Хятадын дарга авлигатай тэмцсэнээс хойш Макаогийн Galaxy Entertainment Group казиногийн оператор Ebit­da­ийн орлого даруй 25 хувиар буурсан байна.

БОГИНО НАСТАЙ, БҮТЭЛГҮЙ ТҮҮХҮҮД

1998 онд казинотой холбогд­сон он цагуудын товьёог эхлэв.

Аливаа хууль хэсэг бүлгийн ашиг сонирхол дээр үндэслэж санаачлагдан батлагддаг. Казиногийн хуулийг захиалагч нь монголчууд биш гаднынхан байх магадлал туйлын өндөр.

Үүнийг казино байгуулах өмнөх оролдлогууд гэрчилнэ. Түүхэндээ хамгийн их дуулиан дагуулсан нь анхных нь байв. Тухайлбал, анхны хууль нь 1998 оны нэгдүгээр сарын 15­нд батлагдсан. Хуулийг санаачилж батлуулсан УИХ­ын гишүүн асан Д.Энхбаатар, Д.Баттулга, С.Батчулуун нарын эрхмийг төд удалгүй 1999 онд буруутган шоронгын хаалга татуулж, хуулийг хоромхон зуур цуцалсан гашуун түүхтэй.

“XLT” компанийн захирал Б.Батболдын уйгагүй заргын нөлөөгөөр төрийн түшээдээс гадна “Мон­Макао” компанийн дэд захирал Л.Байгаль нар дээлээ нөмөрсөн юм. Бүр “Чин гис” зочид бууд лын дөрөв­дүгээр давхрыг казиногийн зориу лалтаар засч, тохижуулж дуус чихаад байхад бүх зүйл орвонгоороо эргэсэн бүтэлгүй түүх бий.

Учир нь тендерийг нууцаар явуулалгүй хууль бусаар “Мон­

Макао” компанийг шалгаруулж, онцгой эрх олгосон гэж үзсэн юм.

Зарим баримтыг дурдвал, 1998 оны долдугаар сарын 2­нд Зэвсэгт хүчний дугаар ангиас МИ­8 нисдэг тэрэг хөлслөн УИХ­ын гишүүн Д.Энхбаатарын төрсөн өдрийг Хагийн хар нуурт тэмдэглэхээр очиход “Мон­Макао” компанийн захирал Ван Жу Вэй, дэд захирал Л.Бай галь нар эхнэрийн хамт явж “Их тэнгэр” цогцолборын хоёр ажилтан үйлчилсэн байдаг. Нисдэг тэрэгний хөлсийг “Мон­Макао” компани гаргасан ба 1998 оны долдугаар сарын 13­нд дуулиантай эрхэм гишүүд “Мон­Макао” компанийн захирал, туслах нартай Тэрэлжид зугаал­сан гэдэг. Тэрчбүүхэл тендерт ялж онцгой эрх авснаа 1998 оны наймдугаар сарын 19­нд Төр, засгийн үйлчилгээ, аж ахуйг эрхлэх газрын 30 дугаар харшид тэмдэглэж, Д.Энхбаатар, С.Батчулуун, Д.Баттулга нар

гарын бэлэг авсан баримт байдаг. Тэр нь үзэг байсан хэмээн өөрсдөө мэдүүлжээ.

“Мон­Макао” компанийн дэд захирал Л.Байгаль 1998 оны долдугаар сарын 17­нд Д.Баттулгын эхнэр Оюундарийн нэр дээр Ниссан патроль маркийн жийп хоёрыг захиалж мөн оны арваннэгдүгээр сарын 11­нд Д.Энхбаатарын төрсөн дүү Д.Энхцэцэгийн нэр дээр улсын хил гаалиар оруулж Д.Баттулга, Д.Энхбаатар нарт хахууль болгон өгсөн гээд тоочоод бай вал нэлээд нуршмаар. Ийнхүү казино байгуулахаар санаархсаныхаа төлөө түшээд ялтан болж, 1999 оны нэгдүгээр сарын 22­нд уг хуулийг хүчингүй болгосон бараан тэмдэглэлээс сөхөж болно.

Х .Хулан , Ц .Ганхуяг , Д.Бохы нарга, Э.Цогбадрах, Ч.Отгон баяр, М.Зэнээ, Т.Ганди, Д.Энхтайван нарын 12 хүн хуулийг хүчингүй болгох тухай тогтоолын төсөл санаа­чилж байв. Тэд “Гэмт хэрэг, хар тамхи гэх мэт олон сөрөг зүйл дагуулдаг учраас хүн ам цөөнтэй Монголын хувьд үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлнө” хэмээн ухуулснаар уг хуулийг боомилсон билээ. Улмаар нээлтийн өдрөө товлож, диллерээр ажиллах залуусаа гадаад руу сургалтад явуулсан “Мон­Макао” ком панийн ажил зогссон юм.

“Казино” хочит Л.Байгалийн ярьснаар 2007 онд энэ хуу лийн төслийг Н.Багабанди Ерөнхий­лөгчийн Тамгын газрын даргаар С.Баяр ажиллаж байхдаа анх хөндөж, удалгүй Х.Хулан тэр гүүтэй хүмүүс төслийг санаачилсан гэдгийг онцолсон байдаг.

ХӨСӨР ХАЯГДСАН НЬ 2007 онд хоёр дахь давалгаа

эхэллээ.Казиног эсэргүүцэж 1998

онд кноп дарж байсан УИХ­ын гишүүн Ц.Шаравдорж гэнэтхэн Хязгаарлагдмал казиногийн тухай хуулийн төслийг санаачлан өргөн барив. Тэрбээр ганцаар хөдлөөгүй бөгөөд ангийнхаа нэр бүхий гишүүд болох А.Бакей, Батж.Батбаяр, Р.Гончигдорж, А.Мурат, Р.Ням­сүрэн, Л.Одончимэд, К.Сайран, Д.Туяа нарыг оролцуулжээ.

Гэвч тэднийг “Морин нуур” төслийнхөн лообийдсон гэх хардлага дагасан юм. Тиймээс УИХ дахь АН­ын бүлэг яаралтай, бас халуухан хуралдаж, казинод “хутгалдсан” таван гишүүнээ нэрээ татахыг үүрэгдэв.

Ц.Шаравдоржоор толгойлуул­сан нөхөд “Лообий биш” хэмээн тайлбарласан ч төсөл санаачилсан олонх гишүүн нэрээ татсанаас төлөвлөгөө нь нурсан түүхтэй. Энэхүү хуулийн төсөлд сонин сонин заалт олон байсан. Тухайлбал, Казиногийн онцгой бүсээс хааш хаашаа 300 км­ийн зайд 30 жилийн дотор өөр казино байгуулахгүй гэх мэт.

Хойшоо Сэлэнгэ, урагшаагаа Дорноговь, баруун тийшээ Өвөрхангай, зүүн тал руу Хэнтий хүртэл газар нутагт 30 жилийн дотор ямар ч казино байгуулж болохгүй гэж үзсэн хэрэг. Гэтэл зөвхөн энэ заалтаас нь л “Монополь эрх

өгөх зорилготой” гэдэг дүгнэлт хийж болохоор байсан билээ. 2007 оны хавар манай УИХ­ын гишүүд маргаж эхлэхээс хэдэн сарын өмнө АНУ­д “Morin nuur resort” төслийг танилцуулж, хөрөнгө босгох үйл ажиллагаа явагдаж байсан гэдэг. Төслийг боловсруулагчид Монголын Засгийн газраас тусгай зөвшөө­рөл авсан хэмээж байсан нь яах аргагүй популист гэдгийг нотолно.

Д.ЗАГДЖАВ БҮДЭРЛЭЭ2009 онд УИХ­ын гишүүн

асан Д.Загджав яг дээрх хуулийн төслийг үг үсэг нь хуулсан мэт төсөл өргөн барив. Захиалгатайг илтгэх эл заалтууд төдийгүй зорилт нь адилхан байгаа юм чинь эцсийн хүрэх зорилго нь “Ногоон нуур”­ын үргэлжлэл байхаас гарцаагүй. Тэрбээр танхимын нөхөд Г.Баярсайхан, Кёкүшюзан Батбаяр, Ц.Цэнгэл, Д.Хаянхярваа, Л.Гүндалай, Х.Жекей нарын 10 гишүүний хамт санаачилсан. Хүрдэт тоглоомд хообийтой эрхэм Хан­Уул дүүргийн Засаг дарга байхдаа “Империал гоулд” гэдэг компанид “Морин нуур” нэртэй амралт аяллын цогцолбор байгуулах зөвшөөрөл олгосон нь ийн хардагдахад хүрсэн гэж үздэг. Алан Гинсбург гэдэг эрхэм Монголд ирж “Морин нуур” төслийнхөө хүрээнд тэрбум гаруй ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийхээ ч мэдэгдсэн байдаг. Мөн хардалт сэрдэлтэд автсаар түүний төсөл бас дахин салхинд хийссэн юм.

“ӨЛГИЙДӨЖ” АМЖИЛГҮЙ ОГЦРОВ

2014 онд нэлээд боловсронгуй боловсруулсан хуулийн төслийг шинэчлэлийн гэх тодотголтой Н.Алтанхуягийн Засгийн газрын үед өргөн барьж, Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газар үргэлжлүүлэн эдийн засгийг эрчимжүүлэхээр болсон. Бүр Байнгын хорооны хурлаар дэмжигдэж байсан уг хуулийн төсөлд Замын­Үүд, Халх гол сум, Алтанбулаг мэт чөлөөт бүсэд байгуулж, Монголын тал 51­ээс доошгүй хувийг эзэмшихээр заасан байлаа. Мөн 40 хувийн татвар болон бусад олон дагалдах татвар, хураамжаас төсөвт нэлээдийг төвлөрүүлэх зорилготой байв. Гэвч төр, засаг солигдож, хуу­лийн төслөө өлгийдөж амжилгүй огцорсноос дөрөв дэх оролдлого найдваргүй болсон нь энэ.

Тэгэхээр элгээрээ хэвтсэн эдийн засгийг сэхээн сэргээх амь тариагаар эрхэм гишүүд казиног сонгох гэж буй бололтой. Казиногоор мөнгө олж болно гэдэгтэй маргах хүн байхгүй. Гэхдээ төрийн хараа хяналт дутвал цөөхөн хүн амтай манай улсын үндэсний аюулгүй байдалд заналхийлэх хэмжээний хор уршигтай гэдгийг эрх биш манай түшээд мэдэж байгаа байх. Ниргэсэн хойно нь хашгирав гэгчийн үлгэрээр "шаазгай суух овоо" босгохгүй байх нь чухал юм. Юутай ч дөрвөнтөө сэдэхэд дөрвүүлэнд нь бүдэрсэн казино эцэст нь “төрж” хямралыг давах гарц болохыг үгүйсгэхгүй.

Казиногийн тоо (бүсээр)

Казиногоос жилд 100-150 тэрбум төгрөг татвараар төсөвт төвлөрөх тооцоо бий.

Судлаачийн үг

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517)

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Тэргүүн орлогч эрхлэгчЦэвээндолгорын ЦЭВЭЭНХЭРЛЭН

Утас: 99901526

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас: 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Р.Оюунцэцэг

Утас: 99901621

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901682

Г.ЛхагвасүрэнУтас: 99903581

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар: 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

Zasag.Co“Чөлөөт хэвлэл”

сангийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв

Дугаарын удирдагчБ.Гандолгор

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг

илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг

бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

0 0 5 1 9

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

Трампаас бид юу хүснэ вэ

Трамп санхүүгийн бүгд най рамдахчууд гэх бүлэгт багтдаг

Олхонуд Баярхүү судлаач проф

Хоёр намын тогтолцоотой, парламентын хоёр танхимтай улсад гүйцэтгэх засаглалын тэргүүнээр сонгогдож, Засгийн газраа тэргүүлэх гэж байгаа хүнд ямар эрх мэдэл, үүрэг, хариуцлага, хязгаарлалт байдаг, тэр бүхнийг энд бодолцох учиртай юм.

Дональд Трамп бол бие дааж өрсөлдөөд ялаад гараад ирсэн, Ерөнхийлөгчийн хатуу засаглал бүхий тийм гүрний улстөрч биш. Тэрээр АНУ-ын Бүгд найрамдах намын төлөөлөл болон Цагаан ордонд залрах гэж байгаа. Хэрэв түүх хөөвөл БНН-ын 19 дэх Ерөнхийлөгч байх болно. БНН-ын үзэл суртал, эрх ашиг, намын аппарат, намын дэмжигчид, Төлөөлөгчдийн танхим, Сенат дахь БНН-ын олонхын эрх ашиг, энэ бүгд Трампад хамаарна.

БНН-ын үзэл суртал гэдэг нь неоконсерватизм, амери-кийн национализм, эдийн зас гийн либерализм, протес-тант шаш ны тулгуур үзэл, сан хүү гийн ба нийгмийн кон сер ватизм, республиканизм гээд намын баримт бичигт нь ярай тал биччихсэн байгаа. Дээр “19 дэх” гэж бичлээ. Энэ нь 1861-1865 онд засгийн эрх барь сан Авраам Лин кольноос эхлэн тоолоод 2017 оны Д.Трамп хүр тэл гэсэн үг. Энэ 19 улстөрч дотор Теодор Рузвельт, Херберт Хувер, Дуайт Эйзенхауэр, Ри-чард Никсон, Жеральд Форд, Рональд Рейган, эцэг хүү хоёр Жорж Буш гээд монголчуудын дуулсан, сонссон, мэддэг олон хүн бий.

БНН бол 1854 онд хоёр жижиг намын нэгдэл болон байгуулагдсан, түүний үндэслэгч ба анхны лидер нь яалт ч үгүй А.Линкольн. “Лидер” хэмээн нэрлэсэн нь тус улс иргэний дайны галд шатаж, умардынхан нь өмнөдийн газрын эздээ ялан дийлж байсан хүнд цаг үед иргэний дайныг эцэслүүлсэн гавьяатан, тэр хэрээрээ амиа золиослосон гэдгээр нь хэлж байна. Боолчлолыг устгасан түүхэн бие хүн гэдгээр нэрлэж байна. Иргэний дайнд ялснаас хойш БНН буюу бүгд найрамдахчууд бараг 50 жил Ерөнхийлөгчийн ба Конгрессын сонгуулиудад илт давамгай ялалт байгуулж байсныг 1912 онд Ардчилсан Намын Вудро Вильсон эцэслүүлсэн байдаг юм. Энэ ялагдал нь БНН-д хүнд цохилт, том сорилт болсон. Нам хагарч, Теодор Рузвельт Дэвшилт нам гэдгээ байгуулан салж одсон, түүнээс хойш БНН 50 гаран жил АН-ын сүр хүчин дор ялж ялагдаж явжээ. Энэ 50 гаран жилд БНН-аас гуравхан Ерөнхийлөгч (Кельвин Кулиж, Херберт Хувер, Дуайт Эйзенхауэр) сонгогдож, энэ 50 гаран жилийн түүхийг АН-ын суу билэгт Ерөнхийлөгч нар (Франклин Рузвельт, Харри Трумэн, Жон Кеннеди гэх мэт) бичилцсэн байдаг юм.

БНН-д шинэ гэрэл гэгээ, шинэ чиг шугам авчирсан гавьяатан бол Ричард Никсон билээ. Тэрээр 1968 оны сонгуульд гайхам ялалт байгуулж, 1969 оноос засгийн эрхээ хэрэгжүүлж, “Хүйтэн дайн”-ыг зөөлрүүлэх, коммунист хоёр их гүрэнтэй (СССР, БНХАУ) харилцаагаа сайжруулах их үйлсийг эхлүүлсэн, Вьетнамын дайныг зогсоосон. БНН-д туссан дараагийн гэрэл гэгээг авчирсан нь залуудаа Холливүдын од явсан Рональд Рейган байсан. Тэрээр дуулиантайгаар хоёр удаа ялсан ба эдийн засгийн либерализм, ультраконсерватизм, ком муниз-

мын эсрэг үзлийнхээ хүчинд АНУ-ыг улам хүчирхэгжүүлж, СССР ба коммунист эвслийг нурааж, “Хүйтэн дайн”-ыг эцэслүүлсэн түүхэн гавьяаг үүрсэн юм. Энэ удаа Дональд Трампаар БНН-ын гурав дахь шатны шинэ гэрэл гэгээ, шинэ чиг шугам хэрэгжиж тун магадгүй юм.

Ингэхэд Трамп БНН-д хэн бэ гэдэг асуулт зүй ёсоор тавигдана. БНН 2010 оноос АНУ-ын Конгрессын хоёр танхимын суудлын олонхыг аажим аажмаар бүрдүүлсэн, тэр хэрээрээ Трамп ардаа том дэмжлэгтэй ч БНН-ынх нь дотоодод үзэл бодлын ялгаа, фракц гэхээр бүлгүүд бас бий. Уламжлалт бүгд най рам-дахчууд, консерва тив бүгд найрамдахчууд, тэр нь дотроо санхүүгийн бүгд найрамдахчууд, нийг мийн бүгд найрамдахчууд, па лео консервативчүүд, нео-кон сер вативчүүд, аядуу бүгд найрам дахчууд, либертариан бүгд найрамдахчууд, либерал бүгд найрамдахчууд гээд олон салбарлана. Эдэн дотроо Трамп бол санхүүгийн бүгд най рамдахчууд гэх бүлэгт багтсан байж болно. Түүний дэмжигчид, фэнүүд, мөн өөрөө бизнес-консервативчүүд (busi-ness conservatives) гэх цөөнхид хамаарна. Энэ нь АНУ-ын хүн амын 10 орчим хувь, сонгуулийн насны санал өгөх эрхтэй иргэдийн 12 хувь, идэвхтэй сонгогчдын 17 хувь, харин БНН-ын ги-шүүн-дэмжигчдийн 49 хүртэл хувь, БНН-ыг талархагчдын 37 хувь байх магадлалтай хэмээн БНН-ын лавлах номд бичээстэй байна. Бизнес-консервативчүүдийн 85 хувийг цагаан арьстнууд бүрдүүлнэ, тэдний 77 хувь нь коллежийн боловсролтой, 43 хувь нь бакалаврын зэрэгтэй, эдийн засгийн хувьд нэн идэвхтэй хэсэг (68 хувь нь үнэт цаас эзэмшдэг) нь эд, 62 хувь нь эрчүүд, 54 хувь

нь хотын оршин суугч, АНУ-даа үлэмж баян чинээлэг сонгогчдод тооцогдож ирсэн, тэдний 45 хувийнх нь жилийн орлого 75000 ам.доллараас давсан, 28 хувийнх нь жилийн орлого 100000 ам.доллараас давсан гээд тоочвол Трампын ерөнхий дүр зураг, арын фон харагдах мэт.

Трамп БНН-даа хэн бэ гэдэг дээр дөрөөлөөд түүний улс төрийн баг, бодлого, менежмент ямар байх вэ гэдгийг өлхөн тодорхойлчихож болмоор санагдана. Тэрээр лав “Trump Organization”, “Trump Entertain-ment Resorts” компаниудаасаа баахан бизнесмэн авчраад Цагаан ордныг дүүргэчихгүй нь мэ дээж. Тэгэх эрх, боломж түүнд байхгүй. Өөрөөр нь овоглосон маш олон компани энд ямар ч хүртээлгүй. Тэгвэл Вашингтонд Засгийн газарт хэн хэн байх вэ гэдгийг БНН нь шийднэ. Үнэндээ Трампад өөрийн команд гэж байхгүй. Харин боломжит кандидатууд намд нь хангалт тай байна.

Дэд ерөнхийлөгч бөгөөд Се натын спикерээр ажиллах 57 настай Майкл Ричард Пенс түүнд том өмөг түшиг болно. Тэрээр 48 дахь Дэд ерөнхийлөгчөөр сонгогдлоо. Өмнө нь Төлөө лөгчдийн тан-химд муж улсаа төлөөлөн ажилласан, одоо Индиана муж улсын губернатор, мэргэжсэн улстөрч. Төрийн нарийн бичгийн даргаар Ньют Гингричийг нэрлэх нь түгээмэл байна. “Хатаагдсан бүгд найрамдахч” хэмээн нэрлэсэн нь ч байх

АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Д.Трамп ялах нь байна, бэлтгэлтэй байгаарай хэмээн бичиж ярьж байсан хүний нэг нь би. Сонгуулийн дүн ингэж гарчихна чинээ сэтгэсэн бодсон нь цөөнх, харин бүү ялаасай гэсэн нь дэлхийд ч, АНУ-д ч, манай улсад ч олонх нь байсан байх. Олонхид багтаж байсан хүн болгоныг зэмлэх нь энэ нийтлэлийн зорилго биш. Гэхдээ юундаа тэгтлээ сандарсан юм, Трамп яллаа гээд яачих гээд байгаа юм гэдэгт хариулт өгөхийг хичээе.

АНУ-ын улс төрийн тогтолцоо, институцийг сайтар ойлгож, түүнээсээ дүгнэлт гаргаад ирэх нь сэтгэдэг боддог хүнд тун энгийн үйлдэл юм. АНУ-д лидер төрдөггүй, Ерөнхийлөгч нь заавал харизматик лидер (Оросын Путин, Хятадын Си Жинпин шиг) байх албагүй гэдгийг энд юуны өмнө олж харахыг хүсье. АНУ, түүний ард түмэн лидерийн эрэлд хатаж яваагүй (дэлхийн II дайныг эс тооцвол), тийм байх боломж ч байхгүй гэдгийг бас нэмж хэлье.

Энэ бүхэнд улс төрийн тогтолцоо, улс төрийн намын тэр тогтолцоо нь хариу өгнө.

шиг. Тэрээр 1979-1999 онд 20 жил Конгрессын гишүүнээр ажилласан, 1994-1999 онд бүр Төлөөлөгчдийн танхимын спикер явсан туршлагатай улстөрч, 2011 онд БНН-аас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөөр праймеризэд оролцож явсан. ТНБД-д өөр нэг сенатч Боб Коркер гэдэг хүний нэр ч дуулдаж байна. Нью-Йорк хотын мэр байсан Рудольф Жулиани бол нийтэд танигдсан, мөн л хатаагдсан улс төрч гэдгээрээ алдартай. Түүнийг Хууль зүйн сайдаар ажиллах бүрэн магадлалтай хэмээн бич-жээ. БНН-ын Үндэсний хороо ны дарга (намын лидер гэх үү дээ) 44 настай цэл залуу Райнс Прибусыг Цагаан ордны засаг захиргааны тэргүүн буюу ЕТГ-ын даргаар нэрлэж байна. Тэрээр өөрийн намын улс төрийн элит хэсэг ба тэрбумтан Трамп нарын хооронд гүүр болж ажиллаж чадсан, мөн Төлөөлөгчдийн танхимын спикер Пол Райны ойрын найз гэдгээр онцлон үзэж байна. Батлан хамгаалахын сайдад Жеф Сешнс гэдэг хүний нэр дуулдах боллоо. Тэрээр сенатч, Сенатын зэвсэгт хүчин, шүүхийн систем, төсвийн байн -гын хорооны гишүүн гэдгээрээ Батлан хамгаалахын сайдад тохирохгүй гэх нөхцөл байхгүй.

АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн дэргэд нэн чухал нэгэн албан тушаал байдаг нь Үндэсний аюулгүй байдлын асуудал эрхэлсэн зөвлөх. Энэ тушаалд бэлтгэл генерал Майкл Флинн гэх цэргийн хүний нэр тодорч байна. Тэрээр АНУ-ын БХЯ-нд 2012-2014 онд Цэргийн тагнуулын газрын захирал явсан. Радикал исламын талаар эрс хатуу байр суурь баримтлагч, энэ талаар Обамагийн хоёрдмол бодлогыг шүүмжлэгч нэгэн аж. Сангийн сайдад Стивен Мнучин гэдэг нөхрийг нэрлэж байна. Трамп ч өөрөө тэгж айлдсан. Энэ хүн дэлхийн эдийн засаг-санхүүгийн гайгүй судлаач, Goldman Sachs хөрөнгө оруулалтын банкинд 17 жилийг өнгөрүүлсэн хүн юм байна. JP Morgan банкны захирал Жейм Даймон мөн Трампын багт өндөр албанд томилогдож болзошгүй гэх мэтээр жагсаавал БНН-ын элитын төлөөлөл харагдаж байна.

Ингэхэд АНУ-ын БНН засгийн эрхийн авлаа гэхэд Монгол-Америкийн харилцаанд тусгал нь ямар байх бол гэсэн хүлээлт битүүхэн байх шиг. Түүнд хариулт өгөхдөө “Санаа бүү зов!” гэдэг ганц үгээр таглахыг би хүсч байна. БНН-ын өнгөн дээр (Р.Рейган) хоёр улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосон, АНУ-ын ТНБД (Ж.Бейкер) хоёр удаа анхлан айлчлахад тэр нь БНН-ын Ерөнхийлөгчийн үед, Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч АНУ-д БНН-ын төлөөлөл Ерөн хийлөгч Ж.Бушийн үед, Мян ганы сорилын сан БНН-ын үед, БНН-аас сонгогдсон Ерөн-хийлөгч Ж.Буш анхлан 2005 онд Монголд айлчилсан гээд баримт хангалттай бий шүү.

The New York Times©

Батлан хамгаала-хын сайдад Жеф Сешнс

гэдэг хүний нэр дуулдах боллоо

Д.Трампаар БНН-ын гурав дахь шат ны ши-

нэ гэрэл гэгээ, ши нэ чиг шугам хэрэг жиж

тун магадгүй

“Антибиотикийг хариуц-лагатай хэрэглье” долоо хоно гийн аяны хүрээнд ХХААХҮЯ-ны холбогдох хүмүүс тэй хөдөө аж ахуй дахь антибиотикийн хэрэглээний та-лаар хамтарч ажиллах зайлшгүй шаардлагатай гэдгийг Эрүүл мэндийн сайд А.Цогцэцэг хэлсэн билээ. Харамсалтай нь өнгөрөгч хоёр өдөр ЭМЯ болон ШӨХТГ-аас ээлжлэн зохион байгуулсан зөвлөлдөх уулзалт, мэргэжилтнүүдийн цугларалтад ХХААХҮЯ-наас төлөөлөл ирээгүй юм. Гэхдээ антибиотикийн зохистой хэрэглээг дэмжих ажлыг бүтэн жилийн хугацаанд үргэж лүүлэхээр болсон тул холбогдох байгууллагуудтай хамтран ажлын хэсэг байгуулна

Үүний зэрэгцээ антибиотикийн тэсвэржилтээс улбаалан зарим БЗХӨ эмгэг эмчлэгдэхгүй болох хандлагатай болжээ. Бүр эмэнд дасалтай сүрьеэгээр өвчлөгсдийн тоо ч олширсоор байгаа аж.

Антибиотикийн замбараагүй хэрэглээ нь амь насаа золиослох эрсдэлд оруулж байгааг он-цол сон Эрүүл мэндийн сайд А.Цогцэцэг “Дэлхийн улс орнууд антибиотикийг эрүүл мэндийн нөөцөндөө үлдээх учиртай. Амь

Нянгийн эсрэг үйлчилгээтэй гарын саван нь хүний биед хэрэг­тэй нянг устгадаг

Тэсвэржилтийн улмаас

зарим БЗХӨ эмчлэгдэхгүй

болж байна

5

ЗГМ: Цуврал

2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Антибиотикийн зохисгүй хэрэглээний хор уршиг эцсийн дүндээ хэрэглэгчдэд тусдагийг ШӨХТГ-ын дэд дарга Н.Бямбадорж онцолсон юм. Тэрбээр “Энэхүү зохисгүй хэрэглээ зөвхөн эмнэлгийн үйлчилгээ, эмээр бус хүнсээр дамжин тархаж, тэсвэржилт үүсэж байна. Ийнхүү дасал үүссэнээр тухайн антибиотикоор эмчлэгддэг байсан өвчнүүд эмчлэгдэхгүй болж, цаашлаад дараагийн эрэмбийн анти-биотикийг хэрэглэх зардал асар өндөр тусдаг. Үүнээс болж олон хүн өвчнөө эдгээж чадаагүй амь нас хохирч байна” хэмээв.

Тиймээс ч тус байгууллага ирэх оны төлөвлөгөөндөө уг асуудлыг анхаарч ажиллах болсноо мягмар гарагт зо хион байгуулсан “Антибиотикийн талаар мэдлэг сайжруулах” дэлхийн долоо хоногийн хүрээнд ЭМЯ, ХХААХҮЯ, МХЕГ, НЗАА, НЭМХ болон төрийн байгууллагын зөвлөлдөх уулзалтаар мэдээлж байв.

Антибиотикийг замбараа гүй хэрэглэсний улмаас дэлхий нийтийг түгшээх болсон

Биополитикийн золиос-3

антибиотикийн дасал манай улсад ч гэсэн аюулын хэмжээнд хүрсэн талаар манай сонин “Биополитикийн золиос” цуврал нийтлэлээрээ хүргэж буй билээ.

Зөвлөлдөх уулзалтын үеэр мэргэжилтнүүд антибиотикийн зохисгүй хэрэглээг таслан зогсоох нь зөвхөн эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагын хариуцах ажил биш гэдгийг хүлээн зөвшөөрч байв. Өөрөөр хэлбэл, энэ нь хүнс болон ахуйн хэрэглээгээр дамжин тархаж буй өргөн хүрээтэй аюул болжээ.

Тухайлбал, нянгийн эсрэг үйлчилгээтэй гарын саван нь хүний биед хэрэгтэй нянгуудыг устгаж, улмаар антибиотикийн дасал үүсэх нэг нөхцөл болж байгаа аж. Тиймээс ч АНУ л гэхэд эдгээр савангийн хэрэглээг Хүнс, эмийн захиргаа (FDA)-наас хориглосон байна. Гэтэл манайд ийм төрлийн саванг дархлаа нь бүрэлдэж буй бага насны хүүхдүүдэд илүүтэй хэрэглэж байна. Өөрөөр хэлбэл, цэцэрлэг, боловсролын байгууллагууд заавал энэ төрлийн саванг хэрэглэх шалгуурыг тавьж, эцэг эхчүүдээс нэхэж авдаг. Харин энэ нь зөвхөн бохирын нян төдийгүй хүний биед зайлшгүй шаардлагатай бактерийг давхар устгадаг талаарх ойлголт муу байгаагийн илрэл аж.

Ер нь олон нийт анти био-тикийн тэсвэржилтийн талаар дутуу мэдлэг, ташаа ойлголттой байдгийг илтгэх хэд хэдэн судалгаа бий аж. Тухайлбал, ДЭМБ-аас 2015 онд 12 оронд хийсэн нянгийн тэсвэржилтийн нөхцөл байдлын судалгаа бий. Уг судалгаанд хамрагдагсдын

64 хувь ханиад, томууны үед антибиотикийг хэрэглэсэн, 76 хувь нь антибиотикийн тэсвэржилт хүний биеийн дархлаанаас хамаардаг гэж ойлгодог. Харин 44 хувь нь зөвхөн антибиотикийг эмэн хэлбэрээр байнга хэрэглэдэг хүнд тэсвэржилт үүсдэг гэсэн ташаа ойлголттой байсан байна.

нас дээсэн дөрөөн дээр ирсэн хүнд үед л уг эмийг хэрэглэх нь зохистой” хэмээв. Түүнчлэн тэрбээр манай улсад жилээс жилд эмэнд дасалтай сүрьеэгээр өвчлөгсдийн тоо нэмэгдэж байгааг даваа гарагт болсон “Антибиотикийг хариуцлагатай хэрэглье” уриалгын үеэр онцолсон юм.

Антибиотикийн мэдрэг чанарын судалгааг эмнэлгийн байгууллагуудад өргөжүүлэх хэрэгтэйг ч УНТЭ-ийн Эмнэл-зүйн эмгэг судлалын нэгдсэн лабораторийн дарга, дэд доктор С.Чимэдцэрэн хэлсэн юм. Өвчтөнд антибиотикийн мэдрэг чанарын шинжилгээ хийхэд өртөг өндөртэй. Манайд энэ шинжилгээний хариу 72 цагийн дараа гардаг бол, бусад оронд нэг өдөр л шаардлагатай.

Мөн эмч нар тухайн өвчтөнд хамгийн хүчтэй антибиотикийг шууд хэрэглэх хандлагатай байдаг аж. Тиймээс эмнэлгийн лабораторийн ажилчид мэдрэг чанарын тестийн мэдээллээ эмч, өвчтөнд шат дараалалтай өгөх практик нэвтрүүлэх шаардлагатайг С.Чимэдцэрэн учирлав. Улмаар дараагийн эрэмбийн хүчтэй антибиотикийг хэрэглэхийн тулд клиникийн микробиологич эмчтэй зайлшгүй зөвлөлдөж байж зохисгүй хэрэглээг дэврээхгүй барих учиртайг ДЭМБ-аас зөвлөжээ.

Мөн антибиотикийн өөрийнх нь чанарт манай улс анхаарах шаардлагатай байна. Улмаар энэ талын шинжилгээ хийдэг лабораторийг эмнэлгүүдэд бай гуулах шаардлага бий. Одоо гоор зөвхөн АШУҮИС-д л судалгааны зориулалтаар ганц ийм лаборатори буй аж.

Эмнэлгийн байгууллагынхны хэлж буйгаар эмэнд тэсвэртэй нянгийн халдвараар өвч лөгсдийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж буй аж. Тухайлбал, хэдхэн жилийн өмнө сэхээн амьдруулах тасаг болон удаан хугацаагаар хэвтэн эмчлүүлсэн хүмүүст эмэнд

тэсвэртэй нянгийн халдвар илэрдэг байсан. Харин өнөөдөр амбулаторид шинжилгээ өгөөд гарч байгаа хүмүүс ч мөн өвчлөх болжээ. Ийм нянгийн халдварлах болон эмэнд тэсвэртэй болох чадвар нэмэгдэж байгаа нь цаад утгаараа нийгэм, эдийн засгийн маш их хор уршигтай байдаг юм байна.

гэдгээ ЭМЯ болон ДЭМБ-ын суурин төлөөлөгчийн газрын мэргэжилтэн хэлсэн.

Манай хүнсний бүтээг дэ хүүн үйлдвэрлэгчид анти биотикийн үлдэгдлийг шал гах хялбар-шуулсан ямар арга байгаа талаар мэдээлэл хуваал цах, боломж бололцоог судлахыг ШӨХТГ-ын дарга Н.Бямбадоржтой уулзах

лабораторийн эрхлэгчээр 30 гаруй жил ажилласан тэрбээр хүнс үйлдвэрлэгчид, хүнсний захууд нь малчид, фермүүдээс бүтээгдэхүүнээ авахдаа тэрхүү мэдрэг багажийн тусламжтай антибиотикийн үлдэгдлийг шалгах бүрэн боломж бийг учирласан юм. ОХУ, Герман зэрэг улсад малын гаралтай

бүтээгдэхүүн бүрт ингэж анти-биотикийн үлдэгдэл шалгах ёстой хуульчилж өгсөн байдаг байна.

Үндэсний хэмжээнд анти-биотикийг зохистой хэрэглэхэд чиг үүргийнхээ хүрээнд хамтарч ажиллах боломжтойгоо энэ өдөр болсон уулзалтын үеэр МХЕГ, ЭМЯ, НЭМХ болон төрийн бус байгууллагын төлөөлөл илэрхийлсэн юм.

Мөн импортын болон дотоо-дын хүнсний бүтээгдэхүү ний шошгонд антибиотикийн шин жилгээнд хамрагдсан болон эмийн үлдэгдэлтэй эсэх тэмдэглэгээ, мэдээллийг оруу-лах тал дээр анхаарч ажиллахаа ШӨХТГ-ын ахлах мэргэжилтэн Б.Мөнхханд уулзалтын төгсгөлд хэллээ.

» ДЭМБ-аас 12 орон явуулсан судалгаагаар 44 хувь нь антибиотикийг зөвхөн эмэн хэлбэрээр байнга хэрэглэдэг хүнд тэсвэржилт үүсдэг гэсэн ташаа ойлголттой байжээ.

» Эрүүл мэндийн сайд А.Цогцэцэг “Дэлхийн улс орнууд антибиотикийг эрүүл мэндийн нөөцөндөө үлдээх учиртай. Амь нас дээсэн дөрөөн дээр ирсэн хүнд үед л уг эмийг хэрэглэх нь зохистой” хэмээв.

» Хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид антибиотикийн үлдэгдлийг шалгах хялбаршуулсан ямар арга байгаа талаар мэдээлэл хуваалцах, боломж бололцоог судлахыг хүссэн байна.

“ХУСТАЙН ЦОГЦОЛБОРТ ГАЗАР” ТӨВ ТББ “Хустайн цогцолборт газар” ТББ-ын 2015 он, 2016 оны санхүүгийн үйл ажиллагаанд хөндлөнгийн аудит хийлгэх тул сонирхсон аудитын компани материалаа ирүүлнэ үү.

Бүрдүүлэх материал:

Сонгон шалгаруулалтад оролцогч нь уг үйлчилгээг гүйцэтгэх чадвартайг нотлох мэдээлэл, сонирхлоо илэрхийлсэн өргөдөл, ижил төрлийн ажлын туршлага (сүүлийн 3 жилээр), ур чадвар, боловсрол, ажил байдлын талаарх намтар, ажлын төлөвлөгөөний төсөл, үнийн санал зэргийг материалыг 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 25 нийг хүртэл хүлээн авна.

Жич: Ирүүлсэн материалыг буцаан олгохгүй.Холбоо барих утас: 21-245087, 93230180Хүлээн авах хаяг: БГД, 2-р хороо, 51-р сургуулийн зүүн талд “Хустай” төвийн байр (40/2)

үеэрээ хүссэн байна. Харин ийм хялбаршуулсан арга байдаг гэдгийг ШӨХТГ-ын зөвлөл-дөх уулзалтад оролцсон Эм хангамжийн байгууллагуудын холбоо ТББ-ын ерөнхий-лөгч Б.Цэндээхүү хэлсэн юм. Овор хэмжээ багатай ийм хялбаршуулсан багажийг олон улсад хэрэглэдэг байна. Үнэ нь ч боломжийг аж. МХЕГ-ын

С.Батсайхан / ЗГМ©

З.Цэлмэг@tselmegZGM

омгийнхон ан авд мордох, дайн тулаанд оролцохын өмнө өөрсдийн шүтээн нарнаас аз хийморь, амжилтыг гуйсан дуут бүжиг хийдэг байжээ. Үүнийг хамгийн түрүүнд регбичид тусган авч, өрсөлдөх багийнхаа тоглогчид руу сэтгэлзүйн дайралт хийхэд ашиглах болжээ. Тэд 1903 онд Австралитай хийсэн нөхөрсөг тоглолтод хакаг анхлан хийснээс хойш уламжлал болон, өдгөө Шинэ

Зеландын регбийн салшгүй нэгэн хэсэг болоод байна.

Хака нь дотроо уламжлалт “Ka Mate”, сүүлд гарсан “Kapa o Pango” гэсэн үндсэн хоёр төрөлтэй. Бүтэн зууны турш оршин тогтносон “Ka Mate”-г багийн ахлагч гоцлон дуулж, бусад нь даган бүжиглэдэг бол “Kapa o Pango” нь онцгой тоглолтод л зориулагдсан. 2005 онд болсон Дэлхийн цомын финалд ӨАБНУ-тай

тоглохын өмнө “All Blacks” энэхүү шинэ төрлийн хакагаа сонирхуулсан юм. Орчин үед спортын олон төрөл хөгжих тусам хака хийгсэд олширч буй. Шинэ Зеландын хөлбөмбөгчид (All Whites), хоккейчид (Ice Blacks), сагсчид (Tall Blacks), тэр ч байтугай цэрэг армийнхан, бүр эмэгтэйчүүд хүртэл хакадах болсон байна.

Мэдээж хэрэг өрсөлдөгчид нь “All Blacks”-т дандаа хэл

амаар дайруулж, дарамтлуулаад байхыг хүссэнгүй өөр өөрсдийн онцлогт тохирсон хакаг зохио-сон аж. Ялангуяа Номхон далай, Полинезийн ольтригийн орнуудынхан үндэснийхээ бүжгээр регби сонирхогчдын анхаарлыг татах гэж оролдох болов. Тухайлбал Самоа арлынхан ману, Фижигийнхэн тимби, Тонгогийн регбичид каилао хэмээх өөрсдийн хакаг бий болгожээ.

Спорт

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517)

Шинэ Зеландын регбийн салшгүй нэгэн хэсэг нь хака

Б.ЭнхжинЗГМ

ЦАХИЛГААН БАРАА ГАР УТАС

1. "Toyota Vitz" зарна. 2010 онд үйлдвэрлэгдсэн. 2016 онд орж ирсэн. Утас: 880011232. Автомашины хагарч цуурсан шил наагч зарна.Хүргэлттэй. Үнэ: 35000Утас: 996799623. Шинэ дугуйнууд зарна.Үнэ: 100.000 төгрөгУтас: 880067344. Agiom шинэ дугуйнууд зарнаУтас:99101688 /Үнэ тохирно/5. 2009 oны "FX35" хямд зарна. Үнэ: 25 сая Утас: 991114686. "G500" zarna 2004-2012. Дотор гаднагүй он залуу болгосон машин оролцуулна. Утас: 999934347. 2003 оны 2012 орж ирсэн сувдан цагаан өнгөтэй, beams-2.0 мотортой, ухрах камертай "Grand mark 2" яаралтай зарна.Үнэ 5 сая. Утас: 966517948. 2009 оны "HUMMER H2" зарна.Утас:917778779. 2008 оны "LX570" зарна.Үнэ:60 сая Утас: 9911146810. "Full option A8" зарна. Утас: 9999510811. "Sonata 6" маш хямд зарна. 2-3 хоногийн өмнө орж ирсэн.Утас: 94981894 , 88067150

ҮЛ ХӨДЛӨХ НОМ, ХЭВЛЭЛ

1. Бүх төрлийн ном хэвлэл худалдаалж байна.Утас: 991441542. Хуучин номнууд зарна.Утас: 94640105 3. Бизнес удирдлагын магистерийн ангид хэрэглэгдэх 2003-2008 оны Pearsons interna-tional edition номнуудыг тус бүр 30.000 төгрөгөөр зарна. Утас 991536374. Ээж ба хүүхэд ном зарна. Утас: 990894015. Сэргэн мандалтын үеийн нэрт зураачдын бүтээлийг өнгөтөөр хэвлэж, орос хэлээр нийтэлсэн Монголд цөөн байдаг уран зургийн ном зарна. Утас: 996259216. Монго лын залуучуудад хүн төрөлхт ний хөгж лийн их алхаатай хөл нийлүү лэхийн зэрэгцээ өөрийн үндэсний зан заншил, ухамсар, ёс суртахууныхаа үнэт зүйлийг гээлгүй зөв хослуулан авч явахыг зөв ухамсарлан ойлгуулах энгийн хялбараар илэрхийлж чадсан “Монгол хүний хөгжил төлөвшлийн ДЭЭД УХААН” ном уншигчдын гар дээр очиж байна.Утас: 981110297. Бизнес удирдлагын магистрийн ангид хэрэглэгдэх 2003-2008 оны Pearsons interna-tional edition номнуудыг тус бүр 30.000 төгрөгөөр зарна. Утас: 99153637

1. Америк элчиннгийн урд 2-3өрөө байр зарна 11-р хороололд Америк элчиннгийн урд талд 2-оос 3 өрөө байр зарна. СБД-ийн хажууд Америк элчиннгийн урд тал-д, 11-р хороолол, 1989 оны, 70,63 м.кв, 3-н өрөө 55,21м,кв 2-р өрөө 9 давхарын 3-9 давхарт, тавилгагүй, гал тогоо тусдаа, ариун цэврийн өрөө тусдаа цэвэрхэн, өвөлдөө дулаахан, наран талруу харсан цонхтой 2-3 өрөө сайхан байр зарна. /1-мкв 1,700,000-1.650.000/ Утас:919040102. 10-р хороололд Сувилахуйн сургуулийн хойно 47м.кв хоёр өрөө байр зарна.Утас: 881921303. Төмөр замд СОТ-н таван давхарт угсармал байрны хоёр өрөө байр зарна. Утас: 994664944. Урлан бүтээх төвийн хойно байрлалтай. "Хурд" констракшн барьсан, ванн, жорлон тусдаа бүх цонх наран тал руугаа харсан байр. Том тагттай. Утас: 911816185. Хан-Уул дүүрэгт Peace town хотхонд 58.92м.кв байр зарна машин оролцуулж болно. Утас: 990976396. Модны 2-т угсармалын гурван өрөө байр зарна. Утас: 99105070 7. 2 өрөө үйлчилгээ явуулах боломжтой байр зарна БЗД 8-р хороо Баянзүрх хотхон 108-р байрны 1-р давхарт дэлгүүр, сургалт, цэцэрлэг, үйлчилгээ явуулах боломжтой 43 мкв 2 өрөө байр хямд зарна. Хаяг: Офицерийн тойргоос уруудаад Баянзүрх хотхон 108-р байр Утас: 80612065

1. Гэр болон оффиссын сүлжээ хүрдэггүй газарт сүлжээ дахин дамжуулагч суурилуулна. Угсралт тохиргоо үнэгүй.Утас: 757520202. Black iPad mini Wi Fi 64GB багтаамжтай. Үнэ: 400.000. Утас: 889981383. Ipad1 wifi 16gb зарна. Утас: 990025084. Төмөр гадаргуутай 2TB багтаамжтай зөөврийн hard диск зарна. Утас: 988866555. "Sony Vaio core i5" notebook хямд зарна. Үнэ:500.000 Утас:881027406. Sony 15.6 Core I7 560-d зарна. model VPCF133FX In-tel(R) Core(TM)i7 Q740 1.70 ghz Ram 4g hhd 500gb Display 15.6 inch numlockУтас: 887717677. “Kory notebook shop” бүх төрлийн used нөтбүүк, таблет худалдаалж байна. Үнийн хувьд хамгийн хямд, өргөн сонголттой. Өдөр бүр 11.00-20.00 цагийн хооронд ажиллана. Утас: 899979868. Wifi хүч нэмэгч дамжуулагч суурилуулна. Утас: 75752020

КОМПЬЮТЕР БА ДАГАЛДАХ ХЭРЭГСЭЛ

UBshop.mnЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДААНЫ ПЛАТФОРМ

Юу авмаар байна? Юу зармаар байна?

ubshop.mn сайтад та зараа байрлуулбал манай сонины зарын энэ хэсэгт шууд орох юм. Зөвхөн кирил үсгээр бичсэн, холбоо барих утас, зарах үнэ нь тодорхой зарууд энэ хэсэгт орохыг анхаарна уу.

UBSHOP.MN

АВТОМАШИН

1. Соронзон орны хүчээр агаарт эргэлдэх ДЭЛХИЙН БӨМБӨРЦӨГ бүхий сувенир зарна. Утас: 960129382. Германаас ирсэн мотор (generator) зарна. Цоо шинэ. Утас:990934693. Нийтийн хоолны бизнест чухал хэрэгцээтэй тоног төхөөрөмж болох хөргүүртэй шүүгээ үнэ тохиролцож яаралтай зарна. Дээд талдаа салад, ногоо зэргийг хөргөлтийн шаардлагын дагуу хадгалах найман секцтэй, доод талдаа хөргөгчтэй шүүгээтэй. /гурван сар л хэрэглэсэн/ Гадуур нийтийн хоолны тоног төхөөрөмжийн дэлгүүрт 2.600.000 төгрөгөөр худалдаалагддаг, эрэлт хэрэгцээ өндөртэй тоног төхөөрөмж юм. Худалдах үнэ: 2 саяас эхэлнэ. Худалдах доод үнэ: 1.8 сая.Утас: 757520204. Солонгосоос оруулж ирсэн сүүлийн үеийн шинэвтэр хоёр хаалгатай том хөргөгч яаралтай хямд зарна. Утас: 99236582

1. Ухаалаг цагтай байхад утсаа хаях, дуудлага сонсохгүй байх асуудалгүй боллоо. GSM сүлжээ SIM карт дэмжинэ. Дурын дугаар руу залгах дуудлага хүлээн авах боломжтой. Мессеж бичих, сэрүүлэг, цаг, pedometer, тооны машин гэх мэт олон үйлдэлтэй.Утас: 96012938 , 998188322. АНУ-аас ирсэн "iPhone 6" 16GB gold, gray. Үнэ:1.250.000 шинэ, задлаагүй. Утас:991273313. АНУ-аас ирсэн цоо шинэ задлаагүй “Factory Unlocked Iphone 6s” 16gb хар өнгөтэй утас зарна. Үнэ: 1.800.000 -гаас хямдраад 1.700.000 Утас: 990854244. Евро стандартын оригинал "Samsung Galaxy S6" утас зарна. Үнэ: 800.000 Утас: 996062935. Хамгийн сайн гэгддэг official SM-N900 note 3 зарна. Утас: 995090456. Дубайгаас авч ирсэн 18к “Vertu signature rose gold” зарна. Үнэ: 1.5 сая. Утас: 99979107

МӨНГӨ, САНХҮҮ

1. Бүх төрлийн зээлийг барьцаагүйгээр түргэн, шуурхай чөлөөлнө. Шимтгэл 1 хувиас бага. Утас: 95351111, 89201111, 90222255

Хака дуулах ханхар эрс » ЧӨЛӨӨТ БӨХДАШТ-ий хошой мөнгөн медальт, Азийн наадмын аварга О.Пүрэвбаатарын нэрэмжит хөнгөн жингийн бөхчүүдийн залуучуудын АШТ эхэллээ. Тус тэмцээнд 16 байгууллагын 108 тамирчин эрэгтэйчүүдийн 50, 55, 50, 66 кг-ын жинд аваргаа тодруулах юм.

» ПАУЭРЛИФТИНГХүчний гурван төрөлтийн ДАШТ энэ сарын 15-20-нд Москва хотноо болж байна. Тус тэмцээнд Монголын зургаан тамирчин бяраа сорихоор хойд хөршийг зорьжээ.

» ЖҮДОИрэх амралтын өдрүүдэд АНУ-ын Майами хотноо жүдо бөхийн ахмадын ДАШТ зохиогдох гэж байна. Энэхүү тэмцээнд 55 улсын 966 тамирчин өрсөлдөхөөр мэдүүлгээ ирүүлжээ. Харин манай улсаас есөн бөх хүч сорих аж.

Энэ сарын 18-20-нд БНХАУ-ын Чиндао хотноо жүдо бөхийн уламжлалт гранпри тэмцээн болох гэж байна. Дэлхийн чансааны оноо олгох энэ тэмцээнд манайхаас дэлхийн аварга Г.Болдбаатар, М.Уранцэцэг тэргүүтэй 16 бөх оролцоно.

» БОКСМонгол Улсын ардын багш, гавьяат дасгалжуулагч Д.Бандийн нэрэмжит “Олимпийн гараа” өсвөрийн боксчдын тэмцээн Хан-Уул дүүргийн спорт зааланд болно. Тэмцээний нээлтийн ажиллагаа өнөөдөр 14.00 цагаас эхлэх юм.

» ХӨЛБӨМБӨГАнглийн хөлбөмбөгийн холбоо шигшээ багийн ахлах дасгалжуулагчаар Г.Саутгейтийг томиллоо. Тэрбээр авлигын хэргээр ажлаасаа халагдсан С.Эллардайсын орлогчоор түр ажиллаж байв. Саутгейт жилд 1.5 сая фунтын цалин авах аж.

ЗГМ ТОВЧХОН

Одоогоос зуу хол илүү жилийн өмнө байгуулагдсан Шинэ Зеландын регбийн шигшээ бол дэлхийн шилдэг багуудын нэг билээ. Хар хувцастнууд 1905 онд тухайн үедээ маш хүчирхэгт тооцогдож байсан Английн “Хартлепул” багийг 63:0-ээр буулгаж аван дэлхий дахинд “All Blacks” хэмээн алдаршсан юм. Өдгөө тэд олон улсын чансааг тэргүүлэхийн зэрэгцээ 14 удаа зохиогдсон Гурван үндэстний цом тэмцээнд есөнтээ аваргалаад байна. Гэхдээ шинэ зеландчуудыг дан ганц спортын амжилт нь бус хака хэмээх тоглолтын өмнөх ёслол гадаад ертөнцөд таниулсан юм. Спорт сонирхдоггүй хэнбугай ч гэсэн булчинлаг залуусын өрсөлдөгч рүүгээ өндөр дуугаар хашгичиж, нүүр амаа хачин сонин болгон цээжээ дэлдэх өвөрмөц бүжгийг ахин дахин үзэх дуртай байдаг.

Хака гэж юу вэ, хаанаас гарал үүсэлтэй юм бол? Түүхийн хуудас сөхвөл Шинэ Зеландын арал дээр эрт дээр үеэс өнөөг хүртэл аж төрж буй маори

Нэг багтаа удаан тогтдоггүй, энд тэнд тоглож явдаг хөлбөмбөгчдийг тэнүүлч гэж нэрлэдэг. Энэ хочийг авсан хөлбөмбөгч олон байдаг ч Уругвайн Себастьян Абреугийн үзүүлэлт бүр онцгой. Тэрбээр хамгийн сүүлд Бразилын доод лигийн “Бангу” хэмээх клубтэй гэрээ байгуулснаар 28 дахь удаагаа багаа сольсон юм. Энэ нь мэдээж дэлхийн хөлбөмбөгийн

дээд амжилт. 22 жилийн карьертаа 28 удаа нүүдэл суудал хийсэн гэж бодохоор санаанд багтамгүй сонсогдож байгаа биз.

Абреу анх нутгийн “Дефонсор” хэмээх багаас тамирчны замналаа эхэлсэн. Улмаар томчуудын багт дэвшсэн эхний жилдээ 24 тоглолтод 12 гоол хийж гялалзсан залуу довтлогч удалгүй зэрэглэл ахиж, Аргентиний “Сан Лоренсо” клубт уригджээ. Үүнээс хойш түүний даяанч амьдрал эхэлсэн гэж болно. Өнгөрсөн хугацаанд тэрбээр Уругвай, Мексик, Сальвадор, Испани,

СОДОН ТҮҮХ

22 жил, 23 өөр багБразил, Эквадор, Грек, Израиль, Парагвай, Аргентин гэсэн 10 улсын 23 өөр багт тоглож үзсэн байна.

2010-2012 оны хооронд Бразилын “Ботафога”-д хүчин зүтгэсэн нь нэг багтаа хамгийн удаан байсан тохиолдол нь. Харин бусад клубт нэг жилээс илүү хугацаагаар тоглож байсангүй.

Абреу бол Уругвайн шигшээд тогтмол дуудагддаг өндөр зэрэглэлийн довтлогч. Ийм тамирчин ур чадвараар гологдсондоо багаа солиод явна гэж байхгүй. Тэгвэл яагаад нэг багтаа удаан тогтохгүй тэнүүчлээд байдаг юм бол. Шалтгаан нь түүний уйдамхай зан, шинийг туршиж үзэх хүсэлтэй холбоотой

гэнэ. Мэдээж улс бүрийн лиг өөр

өөрийн онцлогтой. Харин Аб-реугийн хувьд Мексикийн лиг хамгийн их зохицдог. Тэрбээр тус улсын долоон өөр клубт тоглож үзжээ. Ингэхдээ “Текос” (35 тоглолт/29 гоол), “Крус Азуль” (52/46), “Дорадос” (34/22) багуудад илүү үр бүтээлтэй тогложээ. Түүнчлэн Бразилын алдарт “Ботафога”-д хоёр жил хүчин зүтгэхдээ 97 тоглолтод 57 гоолоор өрсөлдөгчийнхөө хаалгыг мялаасныг онцлохгүй өнгөрч боломгүй. Харин яагаад ч юм Абреу Европын лигүүдэд дасан зохицож чадахгүй байв.

Энэ залуу шигшээ багийнхаа төлөө 70 тоглолт хийхдээ ДАШТ-

-д хоёр, “Копа Америка”-д гурван удаа оролцсон нэгэн. 2011 онд уругвайчууд Өмнөд Америкийн цомд түрүүлэхэд манай хүн багийн бүрэлдэхүүнд багтаж байлаа. Гэхдээ тэрбээр 2010 оны ДАШТ-ийг эргэн дурсах хамгийн дуртай. Өмнөд Африкт зохиогдсон тэрхүү тэмцээний шөвгийн наймд Уругвай хар тивийн төлөөлөл Ганатай тоглосон. Багууд үндсэн болоод нэмэлт цагт тэнцэж, торгуулийн цохилтоор ялагчийг тодруулах боллоо. Аз, эз сорьсон энэхүү дуэльд Абреу өөрийн цохилтыг амжилттай гүйцэтгэснээр Уругвай ялж, сүүлийн 40 жилд анх удаа ДАШТ-ий их шөвөгт шалгарсан түүхтэй.

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

Эртний маори омгийнхон ан авд мордох, дайн тулаанд оролцохын өмнө дуут бүжиг хийдэг байсныг регбичид өвлөн авчээ.

7

ЗГМ: Сурвалжлага

2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

1Өнгөрсөн жил ханиа бусдын

гарт алдсанаас хойш хүүхдүүдээ хоолтой, ундтай байлгах гэж хэрдээ л хичээж яваа 38 настай, жирийн л нэгэн эмэгтэй.

Хорооноос нь түүнийг боломжийнхоо хэрээр дэмж­дэг бөгөөд нэг хүүхдийг нь цэцэрлэгт оруулж өгчээ. Хүнсний механик инженер, багш мэргэжилтэй Х.Үзмээ хороондоо ажил олж өгөхийг хүссэн тул мөдхөн ажилтай болно хэмээн найдаж сууна. Тэрбээр гуч гаруй жил ээжтэйгээ холбоогүй амьдарчээ. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд нэлээд ойр болж, одоо ээж нь бага охиныг нь харж өгч байгаа гэсэн.

Нэг үндэс, дөрвөн амьдралЧингэлтэй уулын оройд шахам гэрээ барьсан Х.Үзмээгийнхээс цааш нэг ч айл байхгүй. Иймд дөрвөн настай хүү З.Билгүүн-жаргал нь хашаандаа ганцаараа л тоглодог.

С.Батсайхан / ЗГМ©

Өнгөрсөн жил нөхөр нь хүний гарт амиа алдсанаас хойш Х.Үзмээ дөрвөн хүүхдээ өсгөх гэж ганцаараа бүх ачааг нуруун дээрээ үүрч яваа. Үнэндээ энэ нь ганц бие, бас ажилгүй эмэгтэйд ахадсан хэрэг ч түүнд өөр сонголт байхгүй.

Ундны усаа авах гэж тэд нэг км орчим зам туулна. Хэдий тийм боловч хаяа залган ганцаараа амьдрах 60 настай буурайд ундны усыг нь дөхүүлж өгдөг юм билээ.

Ойд хугарч унасан мод түүж, гал залгуулдаг Х.Үзмээгийнд ойр хавийнх нь айлууд нийлж, нэг машин нүүрс авч өгчээ.

Тэднийх оройдоо нэг л удаа хоол хийдэг. Хоол нь бараг махгүй ч хүүхдүүдэд ээжийнх нь хийсэн гурилтай шөл хамгийн амттай.

Том хүү З.Далайгаа хичээлдээ шамдахыг л захина. Долдугаар ангид суралцаж буй З.Далай хүү ч чадлаараа хичээн суралцаж байна.

Х.Үзмээ хэдий хичээж

ажилласан ч хүүхдийн мөнгөнөөс

гадна сард 13 мянган төгрөг

хүрэхгүй шахам орлого

олдог. Гэхдээ тэр шантарч, цөхөрдөггүй,

амьдралынхаа төлөө урагш тэмүүлсээр

байна.

Тэднийх долоо хоногт 1-2 удаа граммаар ургамлын тос худалдаж авдаг.

Гэрийнх нь дээвэр, туурга нимгэн тул гал түлсэн ч дорхноо хүйт даах аж. Хэдий тийм боловч хүүхдүүдээ дааруулахгүйн тулд өөрийнхөө чадлаар гэрээ дулаалсан харагдлаа. Угтаа энэ гэр бүлийн үндэс нь ээж нь болж, дөрвөн хүүхэд нь түүнээс салаалсан амьдрал юм.

“Эх орны хишиг” хувьцааны 100 мянган төгрөг аваад гэр бүлээрээ гадуур гарч, хооллон, саунд орж, зургаа татуулсан нь хүүхдүүдийн хувьд аавтайгаа өнгөрүүлсэн хамгийн сайхан дурсгалт мөчүүдийн нэг болон үлджээ.

Лавлах

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517)

МОНГОЛ БӨХИЙН ӨРГӨӨДуучин А.Хосбаярын “Адуутай намар” тоглолт өнөөдөр 19.00 цагт болно.

BLUE MOON “360 градус” зураачдын нэгдсэн үзэсгэлэн энэ сарын 19-н хүртэл үргэлжилнэ. Уг үзэсгэлэнг дөрөв дэх жилдээ зохион байгуулж байгаа бөгөөд шилдэг бүтээлийг шалгаруулах юм.

CORPORATE HOTEL "Youtube" цахим хуудаст дуу нь хамгийн их хандалттай байгаа хамтлаг, дуучдын тоглолт энэ сарын 18-нд болно. Тоглолтод дуучин П.Баярцэнгэл, Б.Маралжингоо, А.Хишигдалай зэрэг 10 гаруй хамтлаг, дуучид оролцоно.

STUDIO ENTERTAINMENT CLUB

GUYS хамтлагийн 19 насны төрсөн өдрийн шоу тоглолт энэ сарын 26-нд 19.00 цагт болно. Энэхүү тоглолтод GUYS хамтлагийнхан 2016 онд гаргасан шинэ уран бүтээлүүдээ толилуулна.

SKY RESORT“Шар айраг” хамтлагийн тоглолт энэ сарын 25-нд болно. Тэд “Smokie” хамтлагийн дуунуудыг амьд хөгжимтэйгээр хүргэх юм. Тоглолтын тасалбар 80 мянган төгрөг.

UB PALACEЭнэ сарын 18-нд “Click Click Boom” бүлгийн 10 жилийн ойд зориулсан тоглолт болно. Тоглолтын тасалбар 20 мянган төгрөгийн үнэтэй.

ONE EVENT HALL “Номын жор” өдөрлөг энэ сарын 27-нд 16.00 цагт болно. Өдөрлөгт Төрийн хошой шагналт, Ардын жүжигчин, хөгжмийн зохиолч Н. Жанцанноров, Ардын уран зохиолч, СГЗ, яруу найрагч Т.Галсан болон СГЗ, профессор Л.Дашням нар зочноор оролцоно.

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09.20 Д.Нацаг-доржийн 100 жилийн ойд “Гүн галуутайн гэгээ” кино

12.00 “Амьдралын жор” нэвтрүүлэг

13.30 “Цаг үе, үзэл бодол”

19.25 “Би би” бага насныханд зориулав

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

21.45 “Байгаль эхийн хүү” нэвтрүүлэг

07:00 “Хөгжилд хүрсэн түүх” нэвтрүүлэг

11:30 “Бизнесийн хэмнэл”

14:30 "Амжилтад хязгаар үгүй” нэвтрүүлэг

17:00 "Bloomberg Surveillance" шууд орчуулгын хөтөлбөр

20:30 "Удирдагчид Лакуатай хамт” нэвтрүүлэг

22:00 “Америк хэрхэн ажилладаг вэ” нэвтрүүлэг

09.45 “Монголчууд ХХ зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

12:15 "Улаанбаатар би чамд хайртай” ОАК 11 дүгээр анги

14:05 “Зөв үнийг таа” шоу нэвтрүүлэг

18:30 "Score news” мэдээллийн хөтөлбөр

20:40 "80 саяын уналт” нэвтрүүлэг

22:50 "Найзууд" ОАК 217, 218 дугаар анги

09:30 “Тог тог тог” (3 дугаар бүлэг) 27 дугаар хэсэг

11:30 "Хар хаймран гутал" хүүхэлдэйн кино 63, 34 дүгээр анги

15:00 “Өөрчлөлт” нэгдүгээр бүлэг, 10 дугаар хэсэг

18:00 “Наашаа цаашаа”

21:00 "Үнс" ОАК есдүгээр анги

23.00 Үдшийн мэдээ

ТВ ХӨТӨЛБӨР ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

“Үйлийн гурван толгой”

УДБЭТ-ын уран бүтээлчид“Үйлийн гурван толгой” балетыг энэ сарын 20-нд толилуулах гэж байна. Уг балетыг зохиолч Д.Нацагдоржийн “Учиртай гурван толгой” зохиолоос сэдэвлэжээ. Цомнолыг Ардын жүжигчин Б.Жамъяандагва бичиж, Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Ж.Мэнд-Амар хөгжмийг нь туурвисан юм. Ардын аялгууг үндэсний найрал хөгжимтэй хослуулан найруулж, жүжгийн удиртгал болгосон нь энэ балетын онцлог юм. “Үйлийн гурван толгой”-г анх 1987 онд тайзнаа тоглож байжээ. Гурван бүлэг, дөрвөн үзэгдэл бүхий уг бүжгэн жүжигт Юндэн, Нансалмаа, Балган, Хоролмаа нарын хайр дурлалын эмгэнэлт харилцааг харуулдаг.

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-Токио 08.45 13.40Токио-УБ 15.30 20.25УБ-Бээжин 08.15 10.30Бээжин-УБ 11.30 14.00УБ-Москва 08.00 09.50Москва-УБ 19.00 06.15Москва-Берлин 11.00 11.50Берлин-Москва 13.15 18.00УБ-Ханбумбат 07.20 08.30Ханбумбат-УБ 09.20 10.25

Москва-УБ 23.45 06.50Бээжин-Москва 11.22 13.58Эрхүү-УБ 16.32 06.53УБ-Эрхүү 20.45 02.15Сайншанд-УБ 21.15 07.15УБ-Сайншанд 10.10 19.48УБ-Сүхбаатар 21.15 05.12Сүхбаатар-УБ 20.55 05.03

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

Б.БаярмааЗГМ

ЗГМ: КОМИКС

УРЛАГ

100 жилийн өмнөх монголчууд

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР XI.16 -3o

-15o

XI.17 -8o

-12o

XI.18 -15o

-16o

XI.18 -19o

-23o

XI.19 -22o

-26o6 м/с

7м/с

8 м/с

6 м/с

6 м/с

6 м/с

7 м/с

6 м/с

7 м/с

7 м/с

Бага зэргийн цас орноҮүлшинэ Үүлшинэ Бага зэргийн цас орно Үүлшинэ

УВС -4o

-11o

ХОВД 3o

-7o

ЗАВХАН-5o

-8o

БАЯНХОНГОР-4o

-11o

ГОВЬ-АЛТАЙ-4o

-10o

ӨВӨРХАНГАЙ -4o

-13o

АРХАНГАЙ-3o -16o

ХӨВСГӨЛ -9o

-20o

БУЛГАН -8o

-20o

ТӨВ -9o

-16o

ДУНДГОВЬ -5o -14o

ӨМНӨГОВЬ 0o

-10o

ГОВЬ-СҮМБЭР -6o

-16o

ДОРНОГОВЬ -3o

-12o

СҮХБААТАР -6o

-11o

ХЭНТИЙ -9o

-16o

СЭЛЭНГЭ -11o

-20o

ОРХОН-9o

-16o

ДАРХАН-УУЛ -10o

-20o

ДОРНОД -11o

-17o

БАЯН-ӨЛГИЙ-2o

-9o

Билгийн тооллын 17Өвлийн тэргүүн шарагчин гахай сарын хоёр хар мэнгэтэй хар бар өдөрҮс засуулбал: Өнгө зүс доройтноНаран ургах, шингэх: 08.05-17.18Барилдлага: Үл зохилдохШүтэн барилдлага: Сансар

Аргын тооллын арваннэг-дүгээр сарын 16, Буд гараг. Билгийн тооллын 17, Гөрөөсөн толгой одтой, хар бар өдөр.

Өдрийн наран 08.05 цагт ман-дан, 17.18 цагт жаргана. Тухайн өдөр нохой жилтнээ аливаа үйлийг хий хэд эерэг сайн ба могой, морь жилт нээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрий лүүштэй. Эл өдөр архи уух, тамхи татах, сэтгэл муутантай нөхөр лөх зэргийг цээрлэх хэрэгтэй ба хараал, жатхыг буцаах, амь-луу лах, өглөгийн түллэг хийх, хишиг дуудуулах, хот балгадын үйл, цэрэг, цагдаагийн үйл, гэр, байшин гийн суурь тавихад сайн. Золиг гаргах, бумбын үйл, бэрийн үйлд муу. Өдрийн сайн цаг нь хул-гана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

ЗУРХАЙ

ЗГМ: СҮДОКҮ

(Өмнөх дугаарын хариу)

7

2

78

4

3

41

6

3

1

89

1

7

8

4389

76

271396584

894751236

536842791

768934152

952178643

143625978

389217465

625489317

417563829

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 11.15

ҮЗВЭР

БОСООГООР:1. Монголын анхны сүм хийдийн нэр2. Хуар3. Нэрт жүжигчин, ерөөлч, магтаалч

агсан4. Хутганы гэр5. Америкийн сансар судлалын төв8. Тэмээний хамрыг

цоолон хийх шөрөг9. Таван жилийн ойгоо тэмдэглэж буй телевиз10. Жалга, судаг11. Байгалийн

УЛААНБААТАР

Дөрвөн улирлын цанын баазтай болно

Хотын төвөөс 32 км зайд байрлах Хүй долоон худагт “UB resort” дөрвөн улирлын цанын бааз байгуулахаар болжээ. Одоогоор цанын баазын зураг төслийн ажлыг гүйцэтгэж байгаа тул төсвийг нь эцэслэн батлаагүй байна. “UB resort”-д цана, чаргаар гулгах мөсөн талбайгаас гадна мөсөн шагайн тэмцээний хэсгийг барих аж.

“Монгол наадам цогцол-бор”-ын ерөнхий менежер Я.Болд баатар “Хүй долоон худаг бол дэд бүтэцтэй, цахилгаан, ду-лаа наар бүрэн хангагдсан газар. Тиймээс ирэх жил гэхэд орчин үеийн цанын бааз байгуулахаар ажиллаж байна. Энэ жилдээ иргэд байгалийн цастай орчинд чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх боломжтой” гэв.

Н.Эрдэнэбаяр, Э.Тамир©

Mr. Баагийгийн БАЯН.....Сай... сайн байна уу?

Даатгал уу? Би машин

мөргөчихлөө...

Миний машины хохирлыг төлж

чадах уу?

Таны хохирлыг бүрэн

барагдуулнаТэгвэл миний

машины хохирлыг яах билээ

Та машинаа тээврийн хэрэгслийн

даатгалаар давхар даатгуулаарай...

Одоо ингээд таны тээврийн хэрэгслийг хамт даатгачихлаа.

Баагий жолоочийн хариуцлагын даатгал, тээврийн хэрэгслийн даатгалд

даатгуулснаар өөрийгөө болон бусдын эд хөрөнгийн эрсдэлээс хамгаалагдсан юм.

Жолоочийн хариуцлагын даатгал таны бусдад учруулсан хохирлыг төлдөг бол тээврийн хэрэгслийн даатгал таныхыг

хамгаална.

Жолоочийн хариуцлагын даатгалын хууль батлагдсанаас хойш 97,186 тохилдолд 41.4 тэрбум төгрөгийн

хохирлыг даатгалаас барагдуулсан.

Жолоочийн хариуцлагын даатгал нь таны буруутай үйлдлээс учруулсан хохирлыг таны өмнөөс хохирогчид

нөхөн төлдөг даатгал.

гамшигХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Лалын шашинт орнуудын шашны тэргүүн4. Монголын

анхны дархан цаазат шувуу6. Монгол гэрийн модон хаалганаас өмнөх хаалга7. Урлагийн бүтээл

10. Цайны газар Хятад гаралтай үг12. Хаврын адаг сарын нэр13. Мэргэ төлөгт хэрэглэдэг яс

Францын судлаач Боулан Ди Лакосын 1909-1911 оны үед аялахдаа авсан монголчуудын тухай гэрэл зургийн үзэс-гэлэн өнөөдөр нээлтээ хийнэ. Улаанбаатар хотын музейд Боулан Ди Лакосын авсан гэрэл зургуудаас гадна Монгол орноор явсан аяллын тэмдэглэлийг нь дэлгэх юм. Тэрбээр 1909 онд Алтайн нуруу орчимд газар зүй, угсаатан зүйн судалгаа хийхээр иржээ. Боулан Ди Лакос энэ аяллынхаа тухай “Эртний монголчууд ба туркуудын газар нутгаар” нэртэй ном бичсэн нь Монголын өв соёлын судалгаанд чухал эх сурвалж болжээ.

З

С

К

М

А

А

А

Э

Н

В

Р

Д

И

А

Г

РИ

М

Т

МД АРТ

МП

Н

Н

У

Э

А

А

Ү

ДАР АФ Р

А

Л

Н ХК Ө

Р

У

Г

Б

Ж

Т

Н

Р

Р

З

Улсын онцгой комиссын хуралдаанаар цаг агаарын нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл өглөө. Энэ сард сүүлийн 10 гаруй жилд ажиглагдаагүй онцгой хүйтэн тохиох төлөвтэй байна. Ус цаг уур, орчны шинжилгээний газрын дарга С.Энхтүвшин “Энэ сарын 16-нд баруун аймгуудын нутгаар, 17-18-нд ихэнх нутгаар салхи секундэд 18-20 метр, зарим үед 24 метр хүрч цасан болон шороон шуурга шуурна” гэв. Мөн 17-нд нутгийн хойд хэсэг, цаашдаа нийт нутгаар хүйтний эрч эрс чангарна. Увс нуур, Идэр, Тэс голын хөндий, Дархадын хотгороор шөнөдөө -42-оос -47 градус хүрэх юм байна. Түүнчлэн, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Онон, Улз, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр -35-аас -40 градус хүртэл хүйт рэх аж.

ЦАГ АГААР

Дархадын хотгорт -47 градус хүрнэ

Гандантэгчэнлин хийд болон Их Майдар сан хамтран "Эсэн мэнд амаржихуй" хандивын аянг зохион байгуулж байна. Аяны хүрээнд Хоёрдугаар төрөх эмнэлгийг тохижуулах юм. Тус эмнэлгийн таван өрөө бо лон коридорт засвар хийж, тохи-жуулах шаардлагатай бол сон байна. Мөн гэрэлтүүлэг, цахил-гаан залгууруудыг шинэч лэхээр төлөвлөжээ.

Энэ сарын 24-н хүртэл үргэлж-лэх уг аянд хувь хүн, албан бай гуул лагуудыг нэгдэхийг уриаллаа.

АЯН

Хоёрдугаар эмнэлгийг тохижуулна

1

6

7

8 9

10 11

12 13

2 3 4 5

Хятадын төмрийн экспорт Вьетнамыг шалгахад хүргэлээ

Настай эмэгтэйчүүд ажил эрхлэх нь нэмэгджээ

Штайнмайер Германы Ерөнхийлөгч болох уу

Өрнөдийн зүгээс Хятадын төмрийн экспортод үзүүлж буй шахалт Вьетнамыг олон улсын анхаарлын төвд авчирлаа. > 10

Хүн амын наслалт өндөрсөж буйн улмаас сэтгэцийн өвчлөл үхлийн гол шалтгаан болсныг мэдээллээ. > 10

Германы канцлер А.Меркель түүнийг дэмжсэн нь тогтвортой байдлыг хадгалах зорилго агуулсан байж магадгүй. > 10

Хэвлэлийнхэн Трампаас болгоомжилж байна

BBM©

Мэтью ГарраханСонгуульд гялалзсан ялалт

байгуулсан Дональд Трамп хэвлэлд дайсагнахаа багасгасан л баймаар. Гэтэл New York Times сонин “Өөрийг нь муухайгаар дүрсэлсэн”­ийг ноён Трамп энэ долоо хоногт илрүүлсэн нь Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон хүний байр суурь хэвээр буйн нотолгоо болов.

Сонгуулийн кампанийнхаа үеэр Дональд Трамп хэвлэ­лийнх нийг “Шаарнууд”, “Хууль зөрчиг чид”, “Аймаар хү мүүс” гэх мэтээр нэрлэж байсан. Хурсан дэмжигчид нь хэвлэлийнх ний эсрэг орилон хашгирал дахыг тэрбээр байнга өөх шүүлж байлаа. Сонгуульд нь саад учруу лагч “Даян дэлхийн хуйвалдаан”­ы бүрэлдэхүүн болсон сэтгүүлчдийг шүүхэд өгөх ажиллагааг хялбарчлах хүсэл тэйгээ Трамп илэн далангүй мэдэгддэг.

Трампын уурыг хүргэсэн хэвлэл мэдээллийн байгуул лагууд ирэх нэгдүгээр сарын 20­нд болох Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөх ёслолын дараа дэлхийн хамгийн хүчирхэг эрхмийн овоо хараанд өртө хөөс болгоомжилж эхэллээ. “Гүтгэлэгтэй тэмцэх хуулийг чангатгах бодолтойгоо ил тод ойлгуулдаг хүн дээ” хэмээн Сэтгүүлчдийг хамгаалах хороо хэмээх ашгийн бус байгууллагын захирал Жоэл Саймон өгүүлж байна.

Дональд Трамп 2015 онд MSNBC­д ярилцлага өгөх үеэрээ ОХУ­д сэтгүүлчдийг хөнөөж байгаа явдлыг буруутгахаас

татгалз саныг ноён Саймон анхаа руулав. “За даа, манайд ч хүнийг хөнөөж л байдаг” хэмээн ноён Трамп хариулсан юм. Ийм эрхэм Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж эхэлмэгц хэвлэлийн эрх чөлөөний талаар ам ангайх нь түгшүүртэй хэрэг болно хэмээн ноён Саймон өгүүлэв.

“АНУ­ын хувьд хэвлэлийнх­нийг мөрдөн мөшгих явдалтай хийх тэмцэл төдийлэн сайн бус. Барак Обама хүртэл хэвлэ­лийнхнийг хавчин хяхаж буй холбоотнуудынхаа талаар тэр бүр дуугараад байдаггүй”­г тэрбээр сануулсан. “Гэхдээ одоогийн Ерөнхийлөгч Египет, Эфиоп зэрэг тодорхой улстай холбоотой тохиолдолд хүчтэй нөлөө үзүүлсэн удаа бий. Харин Трамп ийм зүйл хийх хүн биш. Сэтгүүлчид холбоотонгүй болж байгаа нь ноцтой хохирол” хэмээн ноён Саймон мэдэгдлээ.

АНУ­д хэвлэл мэдээллийн байгууллагыг Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр нэмэлтэд заасны дагуу хамгаалалтад авдаг. Уг нэмэлтэд үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөг дээдлэх ёстойг тодорхой зааж өгчээ. Ноён Трамп энэхүү заалтыг баримтлах уу, сулруулах оролд лого хийх үү гэдэг шинжээчдийн хувьд таамаг болж байна. Сонинууд “Шуугиан тарь сан зүйл сараачаад байвал шүү хэд өгч, торгууль оноож” байхуй цаар хуулийг өөрчлөх хүсэлтэйгээ тэрбээр сонгуулийн кампанийн үеэр мэдэгдсэн. Ноён Трамп мөн “Буруу юм дуугарсан хүнийг шүүхэд өгч

болдог” Британийн хууль зүйн гүтгэлэгтэй тэмцэх тогтолцоог сайрхан магтаж байлаа.

Трамп нь “Үймээнд турхи­рагчдын эсрэг 1798 оны хуулийг баталсан цагаас хойш Нэгдүгээр нэмэлтэд хамгийн ноцтой занал учруулагч болж буй”­г Cahill Gordon & Rein­del­ийн хуульч, хэвлэлийн эрх чөлөөний өмгөөлөгч, 1971 онд болсон Пентагоны бичиг баримтын хэрэгт New York Times­ийг төлөөлсөн Флойд Абрамс анхааруулав. Холбооны Засгийн газрыг шүүмжлэхэд хязгаарлалт тогтоосон дээрх хуулийг Ерөнхийлөгч Жон Адамс баталсан юм.

Ноён Трамп, хэвлэлийнхэн хоорондын дайсагнасан харил­цаа цаашид гаарна хэмээн ноён Абрамс үзэж байна. “Энэ эрхэм шиг хэвлэлийнхнийг яллах гээд байдаг хүн сонгуульд өрсөлдөж байсан түүхгүй” хэмээн тэрбээр Hollywood Reporter­т тайлбарлав.

Юутай ч АНУ­ын хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудад хууль зүйн бат хамгаалалт бий. Сэтгүүлчдийн зүгээс “Санаатай хорон үйлдэл” гаргасныг тухайн заалдагч баримтаар нотлох шаардлагыг АНУ­ын Дээд шүүх 1964 онд хуульчилжээ. Уг хуулийн дагуу хэвлэл мэдээллийн байгууллага зориуд санаатай хуурамч мэдээлэл тараасан нь баримтаар батлагдах ёстой. Иймд ноён Трамп АНУ­ын Дээд шүүхэд нэгээс илүү өөрийн хүнийг томилж чадлаа ч 1964 оны хуулийг цуцлах нь хүчир хэрэг

байх болно.Гэхдээ хэвлэлийнхэн болон

тэдний үйл ажиллагааг мушгин гуйвуулах өөр бусад арга хэрэгсэл ноён Трампт бий. “Эрх мэдэл нь байгаа учраас энэ хүн сэтгүүлчдийн ажиллах орчныг явцууруулж, хууль зүйн аз туршсан эгзэгтэй нөхцөл үүсгэж лав чадна” хэмээн Колумбын их сургуулийн харьяа Сэтгүүл зүйн сургуулийн тэнхимийн эрхлэгч Стив Колл үзэж байна. Жишээ нь, ноён Трамп Мэдээллийн эрх чөлөөний хуультай холбоо бүхий Ерөнхийлөгчийн зарлиг гаргах боломжтой аж.

“Трамп хууль цуцалж дийлэх­гүй ч төрийн агентлагуудын үйл ажиллагааг урьдынхаас илүү нээлттэй болгосон Обамагийн тушаал, зарлигуудыг эргүүлээд цуцалж чадна” хэмээн эрхлэгч тайлбарлав.

Ноён Трамп ямар арга хэмжээ авах нь тодорхойгүй ч АНУ­ын хууль бат найдвартайд хэв лэлийн байгууллагын редак­торууд эргэлзэхгүй байна. “Үндсэн хуульд тусгасан маш олон хамгаалалтын механизм байдаг” талаар New York Times­ийн ерөнхий редактор Дин Баке өгүүллээ. Трампын засаглалын тухайд яаран бараан дүгнэлт гаргах шаардлагагүй хэмээн Reu­ters­ийн ерөнхий редактор Стивен Адлер үзлээ. “Та бид нээлттэй, задгай сэтгэх нь чухал. Энэ хүн яах гээд байгааг бид мэдэхгүй л байна шүү” хэмээн тэрбээр анхааруулсан юм.

Робин ХардингЯпоны экспортлогчдод йенийн

ханш дарамт болж буй хүнд үед арлын орны эдийн засаг тооцоолсноос хавьгүй хурдацтай буюу энэ оны гуравдугаар улиралд хоёр гаруй хувиар өслөө. Тус улсын ДНБ­ий эхний статистик хуудуутай гардгаараа зартай. Гэхдээ л шинжээчдийн анх тооцоолсон 0.8­иас хавьгүй их буюу 2.2 хувь нь удаан хугацаанд үлбэгэр үзүүлэлттэй явж ирсэн Японы эдийн засгийн өсөлт хурдассаныг харуулав.

Ерөнхий сайд Шинзо Абэ­гийн бодлогод түлхэц өгч буй хурдацтай өсөлтийн ачаар Японы төв банк мөнгөний нийлүүлэлтийг ихэсгэх дарамтаас ангижирч байна. “Японы үйлдвэрлэлийн нөөц хүчин чадал аажимхан багасаж, ДНБ­ий хэмжээ сүүлийн 12 сард 0.9 хувиар өссөн ерөнхий дүр зураг гарч байгаа”­г Сингапур дахь Capital Economics­ийн шинжээч Марсель Тиелян тайлбарлалаа.

“Бидний тооцоогоор гурав­дугаар улиралд үйлдвэрлэлийн бодит болон тооцоолсон хэмжээ­ний зөрөө 2014 онд хэрэглээний татвар (НӨАТ) өссөн үеэс хойш анх удаа үнэмлэхүй багаслаа. Хэрэглээний бараа бүтээг­дэхүүний үнэ жилд дунджаар нэг хувиар өсөж байна” хэмээн шинжээч өгүүлсэн юм.

Хэлен УоррелИх Британи Brexit хэрэгжиж

эхлэхээс өмнө терроризм, кибер гэмт хэрэгтэй хийх хил дамнасан тэмцлийг эрчимжүүлэх зорил­гоор Европын холбооны хууль сахиулах агентлаг Еuropol­ийн тагнуулын мэдээлэл хуваалцах хөтөлбөрт нэгдэхээр боллоо.

Их Британи Европын хол­бооноос гарсны дараа уг хөтөлбөр хэвээр үргэлжлэх, эсэхийг хэлэхэд “Хэтэрхий эрт байгаа”­г тус улсын Эрүүгийн хууль зүйн сайд Брэндон Льюис даваа гарагт мэдэгдлээ. Засгийн газар Еuropol­ийн төсөлд түр хамрагдах төлөвлөгөөтэй байгаа юм.

Энэ оны зургадугаар сард болсон санал асуулгаас хойш Их Британи улс анх удаа Европын байгууллагатай хамтран ажил­лах шийдвэр гаргаж байгаа

нь энэ. Тус улсын бие даан ажиллах чадварыг бууруулж, тагнуулын мэдээлэл солилцох үүргийг нь ихэсгэх аюултай гэж үзсэн өмнөх Засгийн газар шинэ хөтөлбөрт нэгдэхээс татгалзсан билээ.

Уг шалтгаанаар Europol дахь Их Британийн оролцоо 2017 оны тавдугаар сард дуусга­вар болох ёстой. Европын холбооны сайд нар урьд нь тус агентлагийн үйл ажиллагааны бүрэн эрхийг гишүүн улсуу­дад өргөжүүлэхгүйгээр тохи ролц сон. Тус байгууллагын ажилт нуу дад Европын холбооны гишүүн улсуудад тагнуулын мэдээ лэл цуглуулах, тараахыг зөвшөөрдөг. Гэхдээ баривчлах зэрэг гүйцэтгэх эрх мэдэл олгодоггүй. Өнгөрсөн онд Парист болсон террорист халдлагын дараа Европын

дотоод хэргийн зарим сайд тус агентлагийн эрх мэдлийг өргөжүүлэхийг уриалж байлаа. Бельгийн Ерөнхий сайд Шарль Мишель Европын холбоог өөрийн Тагнуулын төв газартай болгох санал хүртэл тавьж байв.

Эдгээр саналаас хавьгүй

даруу дээрх төсөл нь Европын холбооны зөвхөн интернэт сүлжээнд “Тусгай эрх” эдлэх юм. Төслийн ажилтнууд алан хядагчдын онлайн суртал­чилгаатай тэмцэл өрнүүлж, гишүүн улсуудын хамт мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулах эрхтэй. “Их Британи Европын холбоог орхиж байгаа ч хил дамнасан гэмт хэрэг хэвээр үлдэх бодит нөхцөлд нийцүүлэн уг шийдвэрийг гаргасан” хэмээн ноён Льюис тайлбарлав.

“Europol нь Их Британид үнэт туслалцаа үзүүлж ирсэн. Төсөлд нэгдсэнээр тус агентлагтай тогтоосон одоогийн харилцаа Их Британи Европын холбооноос гарах хүртэл хэвээр үргэлжлэх тул британичуудын аюулгүй байдал баталгаатай болно” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ. Засгийн газрын шийдвэрийг Их

Британийн парламент батлах ёстой.

Уг шийдвэр “Британийн аюулгүй байдал, Европ дахь цагдаагийн байгууллагын хамтын ажиллагаанд тустай”­г Europol­ийн захирал Роб Уэйнрайт Twitter­тээ бичжээ. Их Британийн хууль сахиулах байгууллагууд тагнуулын мэдээлэл хуваалцах Европын хөтөлбөрт тус улсыг хэвээр үлдээх зорилгоор Засгийн газрыг лоббидож байгаа. Eu­ropol­д гишүүн хэвээр үлдэх нь “Их Британи дахь зохион байгуулалттай болон онц ноцтой гэмт хэрэгтэй тэмцэхэд шаардлагатай хэрэглүүр, тагнуулын материалаар хангаж өгөх ач холбогдолтой”­г Нэгдсэн Вант улсын Гэмт хэрэгтэй тэмцэх үндэсний агентлагийн захирал Линн Оуэнс тайлбарлав.

Мөн “Их Британийн нийгэмд хөнөөлтэй терроризм болон бусад гэмт хэрэгтэй тэмцэх бодлого тодорхойлох, түншүүд­тэй хамтран ажиллахад ч тустай” талаар хатагтай Линн нэмж ярилаа.

Гэмт хэрэгтнүүдэд “Газар зүйн болон хууль зүйн хил хязгаар гэж байдаггүй”­г Үндэсний цагдаагийн удирд­лагын зөвлөлийн тэргүүн Сара Торнтон анхааруулж байна. “Eu­ropol­ийн гишүүн байх нөхцөлд Их Британийн цагдаагийн ажилтнууд сураггүй болсон хүмүүсийг олж тогтоох, хүний наймаа эрхлэгчдийг мөшгих, бэлгийн хүчирхийлэл үйлдэгчид, луйварчдыг Европын тагнуулын сүлжээ ашиглан мөрдөн шалгах боломжоор хангагдана” хэмээн хатагтай Торн­тон тайлбарлав.

Экспортын ачаар Японы эдийн засаг өсөв

Их Британи Europol-ийн хөтөлбөрт нэгдэнэ

Худалдааны хэмжээ 1.8 хувиар сайжирлаа. Экспорт өсөж, им­порт багасав. “Гадаад эрэлт, ялан гуяа Азид сайн байгаагаас экспорт тогтвортой. Дотоодын эрэлт муудсанаас импорт сул” хэмээн Токио дахь JPMorgan­ийн эдийн засагч Масамичи Адачи тайлбарлав.

Бараа бүтээгдэхүүний хэрэглээ тус улсад ердөө 0.1 хувиар сайжирч, бизнесийн хөрөнгө оруулалт тогтонги хэвээр байна. АНУ­ын эдийн засаг сэргэж,

Хятадад зээлийн хэмжээ ээлжит удаагаа өссөнтэй зэрэгцэн Японы үйлдвэрлэл сайжирчээ. Гэхдээ тус улс орлогоо өсгөж, цалин нэмэн, дотоодын эрэлтийг ихэсгэж чадахуйцаар эдийн засгаа эрчимтэй хурдасгаж хараахан чадахгүй байгаа.

Иргэдийн хэрэглээг өсгөх нь түвэгтэй Японы ирэх оны хэтийн төлөв ч тааруу байх төлөвтэй. Инфляцийг хоёр хувьд хүргэхээр амласан Японы төв банк эдийн засгийн түлхэц өгөх арга хэмжээний хүрээнд тэг хувийн өгөөж бүхий 10 жилийн хугацаат бондыг есдүгээр сард гаргасан.

“Мөнгө, санхүүгийн хувьд эдийн засгийн хүчирхэг хөшүүрэг болох арга хэмжээ авч байгаа” талаар Японы төв банкны тэргүүн Харүхико Күрода даваа гарагт мэдэгдэв. Ам.доллартай харьцах йенийн ханш гуравдугаар улиралд чангарсан. Гэхдээ Дональд Трамп сонгуульд ялсантай уялдан АНУ бодлогын хүүгээ өсгөж таарна гэсэн таамаг үүссэнээс йенийн ханш саяхан суларсан юм.

Бодит өсөлт сайн гарсан. Гэвч үнийн өөрчлөлтийг тусгадаггүй номинал өсөлт хавьгүй бага буюу 0.8 хувьтай гарсан. Энэ нь Япон орон гүн дефляцитай байгааг харуулав. Үүнээс шалтгаалан цалингийн өсөлт тааруу, бага байгаагаас хэрэглээг өсгөж дийлэхгүй байгаа юм байна.

Нарийвчлалтай гаргах үүд­нээс Япон улс ДНБ­ийхээ статистикийг байнга засварлаж явдаг. Өгөгдөл хомс байдгаас тус улсын ДНБ­ий эхний тооцоо ихэвчлэн тойм төдий, тодорхой бус гардаг.

Токиогийн хөрөнгийн биржийн Topix индекс 22 нэгжээр өсөж 1400­д хүрлээ. Йенийн ам.доллартай харьцах ханш 107.9 болсон нь 1.2 хувиар суларсан үзүүлэлт болж байна.

Майкл Пил, Люси ХорнбиАНУ ба Европын холбооны

зүгээс Хятадын төмрийн экспор-тод үзүүлж буй улс төрийн шахалт Вьетнамыг олон улсын худалдаа болон бүс нутгийн аюулгүй байдлын анхаарлын төвд авчирлаа.

Вашингтон, Брюссель хоёр Хятадаас гаралтай төмрийг Вьет-намаар дамжуулан өрнөдийн орнууд руу гаргаж, татвараас зугтах гэсэн оролдлогыг мөрдөн байцааж эхэлжээ. Ийнхүү анхаарал татсан явдал өрнөдийн зах зээл рүү илгээдэг Вьетнамын экспортод сөргөөр нөлөөлж магадгүй юм.

Түүнчлэн иймэрхүү хүсмээр-гүй бус маргаан Бээжинтэй харилцааг хурцатгах аюултай. Учир нь Ханой батлан хам-гаалах салбарт Хятадын нөлөөг тэнцвэржүүлэхийн тулд АНУ-тай хамтын ажиллагаагаа эрчимжүүлж байгаа билээ. АНУ, Европын холбооны аль аль нь дотоодын компаниудаа хамгаалахын тулд Хятадаас төмөр импортлохыг хаах сонирхолтой байгаа. Өрнөдийн

хөнгөн цагаан үйлдвэрлэгчид Хятадын бүтээгдэхүүнийг Вьет-намд авчирч дахин хайлуулаад цааш нь АНУ руу гаргаж байгаа хэмээн буруутгав.

Европын холбооны луйврын эсрэг агентлаг Хятадын ган хайлуулах компаниуд бүтээг-дэхүүнээ Вьетнамаар дамжуулан гарал үүслийг нь нууснаар Европын холбооны импортын тат вараас зугтахыг оролдсон гэх нотолгоог шалгаж буйгаа мэ дээлжээ. Тус агентлаг илүү то дорхой зүйл мэдээлэхээс тат-галзсан боловч шинжээчдийн хэлснээр эднийх Вьетнамын эрх бүхий албадтай хамтран ажил лаж байгаа аж. Түүнчлэн Вьет намын тал ЕХ-ны мөрдөн байцаалтад оролцож буйгаа хүлээн зөвшөөрснийг хэвлэлд мэдээлжээ. Гэвч Засгийн газар тайлбар авах хүсэлтэд хариу өгсөнгүй.

2016 онд Вьетнамаас АНУ-д нийлүүлж буй гангийн экспорт бараг арав дахин өссөн. Үүний зэрэгцээ Хятадаас Вьетнам чиглэсэн төмрийн худалдаа бас нэмэгдсэн байна. АНУ-

ын Худалдааны яам Хятадын компаниуд ороосон ган хэмээх дундын бүтээгдэхүүнээ Вьет намд илгээж, нэмэлт бо ловс руулалт хийгээд цааш нь гаргадаг, эсэхийг шалгаж байгаа юм. Өөр нэг мөрдөн байцаалт зэврэлтэд тэсвэртэй гангийн олон улсын зах зээлийн чиглэлээр явагдаж байна.

Дээрхтэй адил үйлдэл Хятадын хөнгөн цагаан үйлдвэрлэгчид, тухайлбал Зонгван компанид хамаатай байж болзошгүй. Учир нь уг металлын зах зээлийн үнэ нийлүүлэлт хэтэрснээс унаж буй ажээ. Өрнөдийн өрсөлдөгчид нь Зонгваныг Вьетнамаар дамжуулан бүтээгдэхүүнээ АНУ-д оруулж татвараас зугтахын зэрэгцээ Хятадад экспортын хөнгөлөлт эдэлдэг хэмээн буруутгасан байна. Хятад улсад хөнгөн цагааны үйлдвэрлэлийн хүчин чадал хэтэрсэн бөгөөд усан ба нүүрсний хямд эрчим хүчийг ашиглан өртгөө багасгаж чадсан аж.

Өнгөрсөн долоо хоногт Зонгваны төлөөлөгч хэлэхдээ АНУ-ын худалдааны хуулийг

хүндэтгэж байгаа, яригдсан бүтээгдэхүүнийг аль хоёр жилийн өмнө гаргахаа зогсоо-сон гэжээ. Хятадын компаниуд дэлхийн ган болон хөнгөн цагаан үйлдвэрлэлийн бараг тал хувийг эзэлдэг. Хятадын металлын экспорт АНУ, Европын холбоонд улс төрийн эсэргүүцэлтэй тулгарч байгаа боловч тус улсын ган хайлуулагчид АНУ, Их Британи, Бразил, Австрали улсуудад төвлөрдөг хүдэр олборлогчдод ашиг тусаа өгч байна.

Өрнөдийн мөрдөн байцаалт Вьетнамыг хүнд байдалд оруулж, газар нутгийн маргаанд Бээжинг тогтоон барихын, хажуугаар их хөршөө уурлуулчихгүй байх, Хятадын эсрэг үзэл санааны галыг дотооддоо өрдөхгүй байх гэх мэт олон асуудлын зангилааг зохицуулах шаардлага тулгарав. 2014 онд Өмнөд Хятадын тэнгис дэх Параселийн арлуудын асууд-лаар маргаан үүссэний улмаас Вьетнамд Хятадыг эсэргүүцсэн бослогын талаар га-шуун түүх бичигдсэн бий.

Штайнмайер Германы Ерөнхийлөгч болох уу Стефан Вагстил

Германы канцлер Ангела Меркель өрсөлдөгч намынхаа алхмыг дэмжсэн нь тогтвортой байдлыг хадгалах зорилго агуулсан байж магадгүй. Тэрбээр Социал демократ нам ы н Ф ран к-Ва л ьтер Штайнмайерийг өөрийн кабинетад Гадаад хэргийн сайдаар авч, улс төрийн буулт хийж байв.

Гэтэл ноён Штайнмайер Гер маны дараагийн Ерөнхий-лөгчөөр сонгогдох төлөвтэй боллоо. Хэдийгээр уг албан тушаал бэлгэдлийн шинж чанартай боловч Меркелийн Христийн ардчилсан нам болон Христийн нийгмийн нэгдэл хоёрын хамтарсан эвсэл тохирох нэр дэвшигч гаргаж чадаагүй. Тиймээс Социал демократ намын төлөөлөгч Ерөнхийлөгч болоход саад харагдахгүй байна.

Меркель даваа гарагт хэлсэн үгэндээ ноён Штайнмайерийг төвч үзэлтэй улстөрч гэж үнэлээд “Ерөнхийлөгчийн албанд яг тохирох хүн. Түүнийг томилох нь тогтвортой байдлын дохио болно” хэмээв. Канцлер цааш нь ярихдаа Христийн ардчилсан нам, Христийн нийгмийн холбоо болон социал демократууд хамтарч, ноён Штаймайерийг албан ёсоор нэгдсэн нэр дэвшигчээр зарлах байх гэсэн юм.

Ингэснээр АНУ-ын Ерөн-хийлөгчийн сонгуульд Дональд Трамп ялж, бодлого чиглэл

Гэвин ЖексонХүн амын насжилт өндөрсөж

буйн улмаас альцгеймер болон сэтгэцийн бусад өвчлөл Англи ба Уэльсэд үхлийн гол шалтгаан болсныг Британийн үндэсний статистикийн хорооноос мэдээ-лэв. Ийм төрлийн өвчнөөр 62 мянга шахам хүн өөд болсон нь өвчнөөр нас барсан нийт тооны 11.6 хувийг эзэлж байгаа аж. Уг шалтгаанаар өөд бологсдын тоо сүүлийн таван жилд хоёр дахин нэмэгдсэн байна.

Харин зүрхний цус багадах өвчин эрэгтэйчүүдийн нас барах гол шалтгаан хэвээр. Гэхдээ энэ өвчин нас барах шалтгаан болдог нийт өвчлөлийн дотор хоёрдугаарт бичигдэж, 2015 онд 11.5 хувийг эзэлжээ. Статистикийн хорооны ажилтан Элизабет МкЛарен “Оюуны сулрал болон альцгеймерийн өвчлөл өвчнөөр нас барагсдын үхлийн гол шалтгаан болсон шалтгаан нь зарим талаар хүмүүсийн нас уртассантай холбоотой. Гэвч нөгөө талаар уг өвчлөлийг илрүүлж, оношлох чадамж сайжирснаас ийм үзүүлэлт гарсан байх” гэжээ.

Түүнчлэн үхлийн шалтгаа-ныг тогтоох олон улсын журам өөрчлөгдсөнөөс статистикийн шилжилт гарсан байж болохыг шинжээчид тэмдэглэв. Уг үзүүлэлт нь дэлхий даяар Зас-гийн газрууд өлгийнөөс эхлээд оршуулга хүртэл нийгмийн халамжийн бодлогыг шинэчлэх цаг болсныг харууллаа. Одоогийн нийгмийн халамжийн тогтолцоо нь хүн амын насжилт хамаагүй богино байх үед боловсруулсан бодлогоор бий болсон билээ.

Даваа гарагт Хөдөлмөр ба тэтгэврийн агентлагаас гаргасан 50-иас дээш насныхны хөдөлмөр эрхлэлтийн тухай мэдээлэлд сүүлийн арав гаруй жилд энэ насныхны хөдөлмөр эрхлэлтийн

хувь хэмжээ мэдэгдэхүйц өс-сө нийг дурдсан байна. Уг тай ланд мөн 60-64 насны эмэгтэйчүүдийн ажил эрхлэлт нэмэгд сэнийг тэмдэглэжээ. Энэ нь улсын тэтгэвэрт хам раг дах эмэгтэйчүүдийн насыг эрэг-тэйчүүдийнхтэй тэгшит гэснээс үүдсэн байж болохыг тайлбарлав.

Хөдөлмөр, тэтгэврийн сайд асан Рос Альтманн энэ талаар “Ахимаг насны эмэгтэйчүүд ажллах хүчний эгнээнд орж ирсэнд талархах нь зүйтэй” гээд тэдний тэтгэврийн хэмжээ хийгээд хөдөлмөрийн оролцоо өссөнийг нааштайгаар үнэллээ. Гэхдээ тэрбээр цааш нь “Ойрынхноо халамжлах үүрэг голдуу настай эмэгтэйчүүдэд ногддог. Тэд ийм цалингүй ачаалал үүрэхийн тулд ажлаа орхиход хүрч байна” гэсэн юм.

Тархи нугасны болон зүрх судасны өвчлөлүүд нас баралтын гол шалтгаан болдог байсан бол одоо хэмжээ багассан үзүүлэлттэй. Тархи нугасны өвчлөл гэдэг нь харвалт гэх мэт тархины цусан хангамжтай холбоотой асуудал үүсгэдэг үндсэн шалтгаан гэв.

2001 оны байдлаар цус багадалтаас үүдсэн зүрхний өвчнөөр нас барах түвшин нэг сая хүнд 1769 тохиолдол байсан юм. 2015 онд 760 болж багассан байна. Түүнчлэн тархины цусан хангамжаас үүдсэн нас баралтын тоо мөн хугацаанд нэг сая хүнд 1328 байснаа 633 болж буурчээ.

Харин оюуны сулрал болон альцгеймерийн өвчнөөр нас барагсдын тоо 2001 онд сая хүн амд 432 байснаа 2015 онд 1219 болж өссөнийг саяын статистик харууллаа. Түүнчлэн 35-аас доош насныхны дунд амиа хорлолт үхлийн гол шалтгаан болж байгаа юм. Мөн дунд насныхан хорт хавдраар голдуу нас бардаг байна.

Настай эмэгтэйчүүд ажил эрхлэх нь нэмэгджээ

Хятадын төмрийн экспорт Вьетнамыг шалгахад хүргэлээ

өөрчлөгдөн олон улсын байдал түвэгтэй үед туршлагатай Гадаад хэргийн сайдаа албанаас чөлөөлнө гэсэн үг. Дээр нь Их Британи Европын холбооноос гарч, Орос тус холбооны зүүн жи гүүрт хүчээ зузаатгаж буй цаг. Ноён Штайнмайерийг нэр дэвшүүлсэн нь Социал демок-рат намын тэргүүн Зигмар

Габ риелийн хувьд ирэх жил болох парламентын сонгуулийн өмнөх улс төрийн ялалтын эхлэл юм.

Эрх баригч эвсэлд багтдаг хоёр нам цагаачлалын хямралын улмаас дээш гарч буй Германы альтернатив намд шахагдахад хүрээд байгаа. Штайнмайер ийнхүү

улс төрийн тэргүүн эгнээнээс хөндийрч байгаа ч ноён Габриелийн тооцоогоор ирэх оны сонгуулийн өрсөлдөөн өрнөхийн өмнө анхны ялалт гэж үнэлэгдэх ёстой. Хэрэв сонгогдвол 60 настай Штайнмайер зүүн Германаас гаралтай пастор, 76 настай Иоким Гаук залгамжлах болно.

Гаук Ерөнхийлөгчийн албыг таван жил хаагаад ээлжит хугацаа нь дуусч байна.

Хэдэн долоо хоног үргэл-жилсэн хэлэлцээний үр дүнд хүрсэн тохиролцоогоо эрх баригч эвсэл Штайнмайерийг ирэх жилийн эхээр болох санал хураалтад дэмжинэ.

Германы парламентын

BBM©

BBM©

Хятад улсад хөнгөн цагааны үйлдвэрлэлийн

хүчин чадал хэтэрсэн

бөгөөд усан ба нүүрсний хямд

эрчим хүчийг ашиглан өртгөө

багасгаж чадсан байна.

Германы канцлер Меркель даваа гарагт хэлсэн үгэндээ ноён Штайнмайерийг төвч үзэлтэй улстөрч гэж үнэлээд “Ерөнхийлөг-чийн албанд яг тохирох хүн. Түүнийг томилох нь тогтвортой байдлын дохио болно” хэмээв.

дээд танхим буюу 16 мужийн төлөөлөгчдөөс бүрддэг Бун-десрат ба нийтийн танхим болох Бундестагийн хамтарсан чуулганаар Ерөнхийлөгчийг сонгодог. Хатагтай Меркель консерватору удаас хүн дэвшүүлэхийг хүссэн авч Бундестагийн спикер Норберт Ламмерт саналаас татгалзсан аж.

Улс төрийн удирдагчид бүх талд хүлээн зөвшөөрөгдсөн хүнийг нэр дэвшүүлэхээр удтал маргалдсаны эцэст ноён Габриель канцлерийн саналыг сөрөн Штайнмайерийн нэрийг санал болгосон. Үүнийг зүйтэй алхам гэж нийтээр дэмжсэн агаад Штайнмайер үнэнч социал демократ, эвсэлд багтдаг Христийн ардчилсан холбоо намыг оруулаад намуудын дунд нэр хүндтэй улстөрч юм.

Хэдийгээр эрх баригч эвс лийн хоёр нам Социал демок рат намаас нэр дэвшиг-чийг хааж чадах авч хатагтай Меркель үндэсний эв нэгд-лийг илэрхийлдэг дээд албан тушаалтныг сонгох үед санал хуваагдах нь хүсүүштэй үр дүн бус гэж үзсэн бололтой. Дээр нь ийм хагаралд өөрийг нь буруутгах вий хэмээн эмээж байж болзошгүй. Европын парламентын Ерөнхийлөгч, Германы иргэн Мартин Шульц дараагийн Гадаад хэр гийн сайдаар тод рох боломж тойг ажиглагчид тэм дэг-лэжээ.

11

Эдийн засаг

2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

» БАНК, САНХҮҮ

12.5Их наяд төгрөг. Аж ахуйн нэгж, иргэдэд олгосон нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл өнгөрсөн сарын байдлаар 12.5 их наяд төгрөгтэй тэнцлээ.

» ХҮН АМ

859.1Мянга. Нийт өрхийн тоо энэ оны гуравдугаар улирлын байдлаар 859.1 мянгад хүрч, 2010 оноос 20.4 хувиар өсчээ.

» ХУДАЛДАА

6.06Тэрбум ам.доллар. Гадаад худалдааны бараа эргэлт аравдугаар сарын 15-ны байдлаар 6.06 тэрбум ам.доллар болов. Экспорт 3.48, импорт 2.57 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна.

» ОРЛОГО

17.8Хувь. 300-500 мянган төгрөгийн орлоготой иргэд нийт иргэний 17.8 хувийг эзэлж байна. Ингэснээр өмнөх үзүүлэлтээс 0.5 хувиар өсчээ.

» ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

41.8Мянга. Хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад бүртгэлтэй ажил хайгч иргэд энэ оны аравдугаар сард 41.8 мянгад хүрснийг Үндэсний статистикийн хорооноос мэдээллээ. Үүнээс 31.4 мянга нь ажилгүй, үлдсэн нь өөр ажлын байр хайж буй иргэд аж.

» ВАЛЮТ

56.5Сая юань. Монголбанк 20 сая ам.доллар, 56.5 сая юань банкуудад арилжлаа.

» ГАЗРЫН ТОС

1.6Хувь. АНУ-ын агуулахууд дахь газрын тосны нөөц таамгаас давж өслөө. Ингэснээр “Brent”-ийн үнэ 1.6 хувиар чангарч, баррель нь 45.14 ам.долларт хүрэв. WTI-ийн ханш 1.8 хувиар өсөж, 44.13 ам.доллартай тэнцжээ.

» ДЭЛХИЙН ЭДИЙН ЗАСАГ

0.5Хувь. Евро бүсийн томоохон эдийн засгуудын нэг Францын инфляцийн түвшин аравдугаар сард 0.5 хувьд хүрлээ. Испанийнх мөн 0.5 хувьтай тэнцсэн байна.

» ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ Алдарт тэрбумтан Уоррен Баффетт АНУ-ын агаарын тээврийн салбарт 1.2 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийхээр болжээ.

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ доллар 2446.56 Евро 2636.05 Япон иен 22.63

ОХУ рубль 37.34

БНХАУ юань 356.85 БНСУ вон 2.09

ВАЛЮТЫН ХАНШ

Энэ онд 3.75 сая тонн нүүрс нийлүүлэхээр төлөвлөсөн

Г.Байгал @baigalZGM

Г.ИлчЗГМ

» Багануурт 700 МВт-ын хүчин чадал бүхий дулааны цахилгаан станц барих аж ахуйн нэгж тодорсон.

» Дийлэнх тоног төхөөрөмжийн насжилт заасан хугацаанаас хоёр дахин хэтэрчихээд байна.

» “Багануур”-ын уурхайд техникийн дорвитой шинэчлэл хийгээгүй удаж байна.

ЭРЧИМ ХҮЧ

Монголын бизнесийн зөвлөлөөс “Ил тод, ёс зүйтэй бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжих семинар зохион бай-гууллаа. Энэ үеэр Монголын бизнесийн орчин дахь ил тод байдал, ёс зүйг хөндсөн юм. Тус зөвлөлгөөнд Монголын бизнесийн зөвлөлийн гүй-цэтгэх захирал Ч.Мэргэн, Азийн сангийн Монгол дахь суурин төлөөлөгч Мэлони Линдбэрг, Сант Марал сан гийн гүйцэтгэх захирал Л.Сумати нар оролцсон. Мөн хувийн хэвш лийн төлөөлөл санал бодлоо хуваалцав.

Монголд ил тод, ёс зүйтэй бизнес эрхлэхэд зарим хүндрэл тулгардгийг зөвлөлгөөнд оролцсон иргэд учирлав. Тодруулбал, төрийн албанд энэ хүндрэл түлхүү тулгардаг байна. “Trident Integrity Solu-tion”-ийн гүйцэтгэх захирал Марк Ловаттын хэлснээр хаалттай, ёс зүйгүй бизнес нь авлига хээл хахуулийг дэмждэг.

Ингэснээр шударга өрсөл-дөөнийг боомилох нэг хүчин зүйл болдог аж. Иймд бизнесийн орчинд ил тод, шударга, ёс зүйг эрхэмлэх нь чухал. Үүнд хууль, эрх зүйгээс гадна хувийн хэвшлийн үүрэг, оролцоо чухал гэж оролцогчид үзэж байна.

Монголын бизнесийн орчинд ил тод байдал, ёс зүйг дээш лүүлэхийн тулд чадавхыг бэх жүүлэх шаардлагатай. Мөн үүнийг дэмжсэн суртал ухуул-га дутмаг байгаа ажээ.

БИЗНЕСИЙН ОРЧИН

Бизнесийн ил тод байдал, ёс зүйг хэлэлцэв

Хонконгийн Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “SouthGobi Resources” компани өнгөрсөн улирлын санхүүгийн тайлангаа танилцууллаа. Компанийн орлого 16.4 сая ам.доллар болж, цэвэр алдагдал нь 9.3 сая ам.долларт хүрсэн байна. Нэгж хувьцаанд ногдох алдагдлын хэмжээ дөрвөн цент болсныг санхүүгийн тайландаа дурджээ.

УУЛ УУРХАЙ

SGQ-ийн цэвэр алдагдал 9.3 сая ам.долларт хүрчээ

Гуравдугаар улиралд “SouthGobi Resources” 1.13 сая тонн нүүрс олборлосон. Энэ нь жилийн өмнөхөөс бараг хоёр дахин өссөн үзүүлэлт.

Нү ү рсний ханш гол хэрэглэгч БНХАУ-ын зах зээлд нэмэгдсэн боловч юанийн ханш ам.долларын эсрэг суларсан нь борлуулалтад нөлөөлжээ. “Southgobi Resources” нэмэлт

Нийслэлийн илч, гэрлийн эх үүсвэр “Багануур” хувьцаат компанийн гүйцэтгэх захирал М.Отгонбаяртай ярилцлаа. Эрчим хүчний станцууд болон иргэдэд нийлүүлж буй нүүрсний үнийг өсгөх зайлшгүй шаардлагатай байгааг тэрбээр өгүүлэв.

-“Багануур” бол төвийн бүсийн эрчим хүчний нүүрсний 70 хувийг дангаараа хангадаг уурхай. Нийслэлчүүд дулаан, гэрэлтэй өвөлжих нь энэ уурхайгаас шууд хамаардаг. Өвөлжилтийн бэлтгэл хэр байна?

-Уурхай хэвийн ажиллаж байна. Энэ онд бид 3.75 сая тонн нүүрс нийлүүлэхээр төлөвлөсөн. Төлөвлөгөөний дагуу нийлүүлж байна. Гэхдээ зарим шалтгааны улмаас эрчим хүчний станцуудын эрэлт буурч магадгүй байгаа. Үүнээс үүдэн бидний нийлүүлэлт буурахыг үгүйсгэхгүй. Эс бөгөөс нийс лэлчүүдийн нүүрсний нийлүү лэлт хэвийн байна. Энэ өвөл хэр хүйтрэхээс бүх зүйл шалтгаална.

Дулаан, цахилгааны станцууд өнгөрсөн оны долдугаар сард эрчим хүчний үнээ нэмсэн уч-раас ашигтай ажиллаж байгаа. Тиймээс төлбөр төлөлт өмнөх

Нүүрсний нийлүүлэлт хэвийн байна

онуудынхаас сайжирсан. Гэхдээ хуримтлагдсан авлага бий. Ойролцоогоор дөрвөн тэрбум төгрөгийн авлага авахаар байгаа. Тухайлбал, ДЦС II болон Багануурын дулааны цахилгаан станцын өр, төлбөр хүлээгдэж байна. Үүнийг Эрчим хүчний яам, Эрчим хүчний зохицуулах хороо шийднэ гэж найдаж байна.

-Техник, тоног төхөөрөм-жийн бэлэн байдлын тухайд ямар байдалтай байгаа вэ?

-“Багануур”-ын уурхайд техникийн дорвитой шинэчлэл хийгээгүй удаж байна. 1998 онд хөнгөлөлттэй зээлээр томоохон шинэчлэл хийсэн. Үүнээс хойш тоног төхөөрөмжөө хэсэгчлэн шинэчилсээр ирлээ. 2013 оноос компани 30 гаруй тэрбум төгрөгийн санхүүжилт гарган, техникийн шинэчлэл хийсэн. Мөн техник, тоног төхөөрөмжийн үлдэгдэл нөө-цөө тодорхойлж, эрсдэлээ үнэ лээд байна. Дийлэнх тоног төхөө рөмжийн насжилт заасан хуга цаанаас хоёр дахин хэтэр чихээд байна. Уурхайн тоног төхөөрөмжийг бүрэн шинэчлэхэд 370 орчим тэрбум төгрөг шаардлагатай гэсэн тооцоо гарсан.

-Жижиглэнгийн нүүрсний үнэд ямар бодлого баримтлах

вэ?-Компани алдагдалтай ажил-

лаж буй тул жижиглэнгийн үнээ нэмэх зайлшгүй шаард-лагатай. Эрчим хүчний зохи цуулах хорооноос манай компанийн станцад нийлүүлж буй үнийг хэрхэн тогтоохоос шалтгаалж жижиглэнгийн үнээ тодорхойлно.

-Үнэ нэмэх шалтгаан юу байна вэ?

-Компанийн өртгөөс бага үнээр борлуулалт хийж байгаа. Тодруулбал, станцад нийлүүлж буй нүүрсний тонн тутамд 3500 төгрөгийн алдагдал хүлээж байна. Энэ байдлаар цаашид ажиллахад хүндрэлтэй. Үнэ нэмэх зайлшгүй шаардлага бий.

-Багануурын уурхайг түшиг лэн эрчим хүчний станц

барихаар төлөвлөж байгаа. Энэ ажил ямар шатандаа явж байна вэ?

-Багану у рын у у рхайн ойролцоо 700 МВт-ын хүчин чадал бүхий дулааны цахилгаан станц барихаар төлөвлөсөн. Концессын гэрээгээр станц барих сонгон шалгаруулалт зарласан. Уг ажлыг гүйцэтгэх компани ч тодроод байна. Уг компани Багануур дүүрэгт ажилчдынхаа орон сууцыг барихаар газар шорооны ажлыг эхлүүлж, суурийг нь тавьчихаад байна. Ирэх хавраас ажил нь урагшилна гэж найдаж байна. Үүнээс гадна нүүрс хийжүүлэх үйлдвэрийн ТЭЗҮ-ийг Дэлхийн банкны санхүүжилтээр боловс-руулж буй.

-Танай компани уурхайн

хаалт хүртэлх ТЭЗҮ-ээ боловс-руулсан. Хэрэгжүүлж эхэлсэн үү?

-“Багануур” компани 2013 оноос дунд хугацааны хөгжлийн хөтөлбөрөө боловсруулсан. Энэ хүрээнд ордынхоо нөөцийг ахиулах, хаалтын менежментээ эхлүүлсэн. Өнгөрсөн онд нүүрс бутлан, ачих байгууламжаа өргөтгөлөө. Мөн 500 мянган тонн нүүрс бутлан ачиж, зах зээлд борлуулах боломжтой болсон юм. Товчхондоо, ком-пани өнгөрсөн дөрвөн жилд төлөвлөгөөгөө бүрэн хэрэгжүү-лээд байна. Одоо дараагийн төлөвлөгөөнд шилжихэд бэлэн болсон.

Шинэ ТЭЗҮ ёсоор жилд 3.8 сая тонн нүүрс олборлож буй Багануурын уурхай 2020 он гэхэд 10 сая тонн нүүрс олборлоно. Олборлолтоо ирэх таван жилийн хугацаанд үе шаттай ахиулахаар төлөвлөж байна. Тодруулбал, ирэх онд Багануурын уурхайчид 4.5, 2018 онд 6.5 сая тонн нүүрс олборлоно. 2020 онд оргил хүчин чадал буюу 10 сая тоннд хүргэхээр зэхэж байна. Энэ нүүрсний 50 хувийг Улаанбаатар хотын дулаан, цахилгааны станцуудад нийлүүлнэ. Гурван сая тонн нүүрсийг Багануур дүүрэгт босох дулааны цахил-гаан станцад, харин үлдсэн хоёр сая тонныг нь хийжүүлэн, цэвэр эрчим хүч болгох юм.

-Танай компани Багануур дүүргийн тогтвортой хөгжлийг хангахын тулд ямар ажил хийж байна вэ?

-Одоо хийж, хэрэгжүүлж, төлөвлөж буй бүх ажил Багануур дүүргийн тогтвортой хөгжлийн төлөө чиглэж буй. Багануурын уурхай бууриа тэлснээр шинэ ажлын байр бий болно. Нүүрс хийжүүлэх үйлдвэр, дулааны цахилгаан станц байгуулснаар хэтдээ Багануур дүүрэг нүүрс, химийн үйлдвэрийн цогцолбор болох үндэс суурийг тавина. Уурхай хаалтаа хийсэн ч Бага-нуур дүүрэг тогтвортой хөгжин, цэцэглэх учиртай.

Нүүрсний тонн тутамд 3500

төгрөгийн алдагдал хүлээж

байна

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ

Малчид 1.1 сая тонн өвс бэлтгэжээГ.БайгалЗГМ

Монгол Улсад энэ онд 60.8 сая мал өвөлжинө. Нийт бэлчээрийн 80 хувь нь хүрэлцээтэй. 20 хувь нь хүрэлцээ муутай байгаа нь судалгаагаар тогтоогджээ. Тий-мээс 16 мянган өрхийн 6.9 сая мал отроор өвөлжиж, хаваржих аж.

Энэ онд малчид 1.1 сая тонн өвс, 35.8 мянган тонн сүрэл, 22.3 мянган тонн ногоон тэжээл бэлт-гэсэн. Мөн үйлдвэрийн болон гар тэжээл, дарш, давс, хужир зэхсэн байна. Тэрчлэн аймаг, сум, дүүргийн аюулгүйн нөөцөд 20.4 мянган тонн өвс, 4.5 мянган тонн тэжээл бэлтгэжээ. Энэ нь төлөвлөснөөс 25-50 орчим

хувиар дутуу дүн аж. Энэ онд инженерийн хийцтэй

259, малчдын санаачилгаар 354 гар худаг гаргажээ. Ингэснээр 775.2 мянган га бэлчээр, 2.7 мянган өрх, 1.9 сая малын усан хангам жийг нэмэгдүүлсэн бай на. Энэ ажилд нийт дөрөв

санхүүжилт татахгүй бол санхүүгийн байдал нь хүндэрч, дампуурлаа зарлаж болзошгүй байгаа. Тус компанийн хувьд нэмэлт санхүүжилтийн ямар ч баталгаа байхгүй ажээ. Мөн АНУ, Канад болон Монгол Улсын эрх баригчдын зүгээс “South-Gobi Resources”-тай холбоотой мөрдөн шалгах ажиллагаагаа үргэлжлүүлж байгаа юм.

орчим тэрбум төгрөг зарцуулсан бөгөөд улс болон орон нутгийн төсөв, гадаадын төсөл, хөтөл-бөрөөр санхүүжүүлжээ. Улсын хэмжээнд бодын 57, богийн 12 мянган хашаа байгаа. Хашаа, саравчны хангамж 97.1 хувьтай байна.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Францын Төрийн өмчид “Are-va” цөмийн станцыг шинэчлэхэд БНХАУ оролцох сонирхолтой байна. Урд хөршийн Ерөнхий сайдын орлогч Ма Кай Францын Ерөнхийлөгч болон Сангийн сайдтай Парис хотноо уулзсан. Энэ үеэрээ хамтран ажиллах сонирхлоо илэрхийлжээ. “Are-

ДЭЛХИЙН ЭДИЙН ЗАСАГ

“Areva” цөмийн станцыг шинэчлэлд БНХАУ оролцоно

va” цөмийн станцыг шинэчлэхэд эхний ээлжинд 5.4 тэрбум ам.доллар шаардлагатай байгааг Францын талаас мэдэгдсэн байна. Иймээс БНХАУ-ын Үндэсний цөмийн эрчим хүчний корпораци буюу "CN-NC" болон бусад компанитай хамтран ажиллахаар болжээ.

Франц болон БНХАУ цөмийн эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллах яриа хэлцлийг дөрвөн жилийн өмнөөс эхлүүлсэн. Харин 2015 онд хамтын ажиллагааны боломжуудыг судлах харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгуулжээ.

Эдийн засаг

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.11.16, ЛХАГВА ~ №239 (517)

Ам.долларын ханш 14 жилийн дээд цэгт дөхлөө

99903584, 99903581

АНУ-ын мөнгөн тэмдэгтийн ханш чангарч байна. Мягмар гарагийн байдлаар ам.долларын ханш 14 жилийн дээд цэгт дөхлөө. Иентэй харьцах ам.долларын ханш таван сарын дээд цэгт хүрсэн. Харин юанийн ханш суларч байна. Ам.доллартай харьцах юанийн ханш найман жилийн доод цэгт тулаад буй. АНУ-ын төв банк ны бодлогын зөвлөлийн хур-лын тов ойртож байгаа. Хурлаар

мөнгөний бодлогын жишиг хүүг өсгөх магадлал өндөрсөөд байгаа юм. Мөнгөний бодлого хумих хүлээлтээс үүдэн ам.долларын ханш чангараад байгаа нь энэ. Харин Японыг хасаж тооцсон Ази, Номхон далайн бүсийн хөрөн-гийн зах зээлийн жишиг индекс сүүлийн долоо хоногийн хугацаанд таван хувиар буурчээ. Энэтхэг, Австралийн хувьцааны ханш 0.4-1.4 хувиар уруудсан байна.

Ам.долларын спот индекс сүүлийн нэг сард (нэгжээр)

99.000

99.000

99.000

99.93411/15

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1225.69 -0.1% 11/15/2016

ЦАГААН АЛТ PLA унци 942.3 +0.93% 11/15/2016

МӨНГӨ SIA унци 17 +0.63% 11/15/2016

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 246.95 -2.04% 11/15/2016

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 72.23 -1.53% 11/15/2016

WTI ТОС CLA баррель 44.42 +2.54% 11/15/2016

БРЕНТ COA баррель 45.45 +2.3% 11/15/2016

БЕНЗИН XBA 130.03 +1.76% 11/15/2016

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 2.801 +1.89% 11/15/2016

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 40 -1.23% 11/15/2016

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 94.15 -0.89% 11/15/2016

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.217 +0.42% 11/15/2016

БУДАА RRA центнер 9.37 -0.27% 11/15/2016

БУУДАЙ WA бушель 414.25 +0.42% 11/15/2016

КАКАО CCA тонн 2401 -0.7% 11/15/2016

КОФЕ KCA фунт 1.661 +0.42% 11/15/2016Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▼

▲

▲

▼

▼

▲

▲

▲

▲

▼

▼

▲

▼

▲

▼

▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

58.95 -0.82% 11/15/2016

0.015 -6.25% 11/15/2016

2.975 +1.68% 11/15/2016

0.039 +8.33% 11/15/2016

0.013 -7.69% 11/15/2016

3.15 -3.96% 11/15/2016

4.68 +2.41% 11/15/2016

0.33 -17.5% 11/15/2016

0.175 -7.89% 11/15/2016

0.42 -1.19% 11/15/2016

▼

▼

▲

▲

▼

▼

▲

▼

▼

▼

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 5218.395 -18.72 -0.36% 11/15/2016DAX INDEX DAX 10686.16 -7.53 -0.07% 11/15/2016TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 14598.45 +43.04 +0.3% 11/15/2016S&P/ASX 200 AS51 5326.203 -19.53 -0.37% 11/15/2016S&P 500 INX 2164.2 -0.25 -0.01% 11/15/2016SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3206.986 -3.39 -0.11% 11/15/2016DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 18868.69 +21.03 +0.11% 11/15/2016TOP 20 MSETOP 10775.74 +61.56 +0.57% 11/15/2016FTSE 100 UKX 6792.84 +39.66 +0.59% 11/15/2016HANG SENG HSI 22323.91 +101.69 +0.46% 11/15/2016NIKKEI 225 NKY 17668.15 -4.47 -0.03% 11/15/2016

▼▼▲ ▼▼▼▲▲ ▲▲ ▼

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АПУ ХК APU 372.53 -1.25 % 11/15/2016ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 19000 -0.21 % 11/15/2016СҮҮ ХК SUU 125.08 -0.18 % 11/15/2016АДУУН ЧУЛУУ ХК ADL 1744 5.06 % 11/15/2016БАГАНУУР ХК BAN 2185 15.00 % 11/15/2016ЖЕНКО ТУР БРЮО ХК JTB 65.98 4.73 % 11/15/2016МАТЕРИАЛИМПЕКС ХК MIE 8500 -2.30 % 11/15/2016ШИВЭЭ ОВОО ХК SHV 3000 -3.23 % 11/15/2016ГАЗАР СҮЛЖМЭЛ ХК SUL 30600 0.00 % 11/15/2016ТАВАН ТОЛГОЙ ХК TTL 2225 12.89 % 11/15/2016УЛСЫН ИХ ДЭЛГҮҮР ХК UID 515.49 1.06 % 11/15/2016

▼▼▼▲▲▲▼▼

◄►▲▲