Yalçın Küçük, Bilgesu Erenus - Aydınlık Zindan

8/12/2019 Yaln Kk, Bilgesu Erenus - Aydnlk Zindan

1/357


2/357

AYDINLIK ZNDANBilgesu Erenus

Yaln Kk

"Hayal kuruyorum.Sezgilerim beni dllendiriyor.Yaln Kk

TALAY KTAPLARI

Kitabn ad : Aydnlk Zindan

Yazan : Bilgesu Erenus -Yaln Kk

Sra : YGS Yaynlar: 36 Talay Kitaplar: 1

ISBN 975-7012-37-8

Copyright : Yazarlara aitYayn Ynetmeni : lker MagaKapak Tasarm : mer lgenciler

Arkakapak Deseni : Grdal Duyar

Dzelti : Neylan DoanSayfa Dzeni : YGS YaynlarBask Tarihi : 1. Basm: Kasm 2002Bask : Mart Matbaas

Adres: SeyhanYaynclk ve letiim Tic. Ltd. ti.Caferaa Mh.Cemal Sreya Sk. No: 24/1Kadky/ istanbulTel 0216-3302188Faks 0216-3302189e-mail :[email protected]
mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]


3/357

Haymana Defterleri, insann her kouldainsan kalabilme uruna verdii amansz bir ura'tr.

Mezar'n yabilecei, zndan'n aydnlanabileceine dairok insan bir kant'tr. nsan kalabilmek uruna,

insann kendi yakasna yapmas ve asla brakmamaskonusunda sarsc bir rnek'tir.

Haymana Defterleri, insann insanlyla yapt bir szlemedir.


4/357

NDEKLER

9 ANI VE DEFTER15 TALAY BASKISI N KISASZ19 BRNC BLM:21 DEFTERLERDEN -1: ZORAK KRACILAR26 EK: A. OCUKLARI - 3 / KAPI38 DEFTERLERDEN - 2: ZAMAN YETMYOR43 EK: KONVERSOS VE ORHAN PAMUK52 DEFTERLERDEN - 3: ENTELEKTEL SPAZM57 EKLER: AYDIN DOAN'IN AYDINLARI-1 / BLME VG64 GEREKLERDEN KORKANLAR BEN MAHKEME NNE IKARMAKTAN DA KORKTULAR66 ZKK FATHA68 FKRET BLA'YA MEKTUP70 DEFTERLERDEN - 4: DOU'YLA GEEN GNLER78 EK: YALIN KK ZERNE80 DEFTERLERDEN - 5: YARI DNYA DETRMEK87 EK: "BZM YOLUMUZ"91 DEFTERLERDEN - 6: CALAN, KRTLERMZVE DNDRDKLER100 EK: SZLERM DORULANMITIR107 KNC BLM:109 DEFTERLERDEN - 7: TALH VE TARH DNDREBLMEK121 EK: AYDIN LMEZ135 DEFTERLERDEN - 8: BOAZLAMA GN152 EK: "TARHMZ ZENGNLETRDM, GELECEMZ BTNLETRDM"

DEFTERLERDEN - 9: RKNTYLE UMUD'UN DANSI 167EKLER: KURTULUUMUZ AKLIMIZDA VE KALBMZDEDR 176SEMN GALB TT 178

AYDIN DOAN'N AYDINLARI-2 / AAOLU ROMANINI 182NE ZAMAN TKETT?DEFTERLERDEN - 10: TAKVM'E DN 190EK: AYDIN DOAN'IN AYDINLARI-3 / 200DNOZOR OLMAK KOLAY MI?NC BLM: 209DEFTERLERDEN -11: MCADELE VE DNCE YNTEM 211EKLER: BU DNYADAN DOANGET 217

AYDIN DOAN'IN AYDINLARI-4 / ET CETERA VE KOSOVA VE N 226

DEFTERLERDEN - 12: "M Y ARKILAR SYLYOR" 235EK: P TENEKES GB 240DEFTERLERDEN - 13: "HAPSHANE TARTIMA YER DELDR" 271EKLER: EKONOM POLTK'E DN 1 / 281RESTORASYON VE REVOLSYONEKONOM POLTK'E DN 2 / DNAMK DI DNAMK 291DOU PERNEK'N MEKTUBU'NA DLEN NOTLAR 301"RESTORASYON VE REVOLSYON" ZERNE 305NSAN NSANI ANLAR 309RNG 315EKLER 318BRNC EK: LEYLA LE DURSUN 319KNC EK: KNC CEM VAK'ASI 324SM DZN 365


5/357

Eyllist dnemde Ankara Dgm: Tutuklu - tutuksuz sanklar;Y. Kk, H. ndl, i. Akaln, O.Gkdemir, B. Erenus

8


6/357

ANI VE DEFTER

Bir insan, anlarn yazmayacaksa, neden defter tutar? Kendisi ile konuma ihtiyacnn bir yansmas m?nsan ne zaman ve neden kendisiyle konuma ihtiyac duyar? Gnlklerinesnel sayabilir miyiz?

Yoksa onlar da, insan aklnn anlardaki bildik hilesi gibi, kendine mi yontar?

Gnlk-defter tutan, bir yazarsa, kendi geliimini izlemekadna m yapar bunu? Yeni projeleri iinbeliren ilk kaynak dncelerin unutulmamas adna mdr bu aba? Tarih dmek isteiyse, bu istektekendini dorulamak duygusunun pay var m, ne kadar?

Gnlk ya da anlar, insann hi deilse, kendine, "Ben haklym, haklydm!" diyebilmesi iin midir?

Gnlkler, anya dntrlsn dntrlmesin, tutan yazar olsun ya da olmasn, bu sorulardan enaz biri ya da hepsi iin tutuluyor olmas mmkn. Gnlk tutan Yaln Kk olduunda ne dnlmeli?

Bildiim kadaryla Yaln Kk, ne bugn ne de yarn, anlarn yazmamakonusunda bir epeykararl? Yaadklarna dair yllardr notlanan defterler peki? Ylda ikierden okul defteri diye kabataslakbir hesapta, sekseni-yz bulmu mudur? Haymana Zindan'ndakiler dnda Yaln Kk'n isteiyledefterlerin hepsi sevgili olu Devrim'de birikiyor.

9


7/357

Bu kitabn kurgusunda nemli bir yer tutan Haymana Zindan'nda tuttuu defterler ise benim birmektubuma yant olarak geldi. Ona mektubumda yle yazmtm:

"Sevgili Yaln;Seni ok fazla dnemememin rahatszln yayordum, sonunda zdm. Sevdiklerimin yaad

mekn gzmle grmezsem, gzmde canlandramyorum, bu da beynimi durduruyor, hem sevdiimehem kendime kar tuhaf bir ksknle dyorum, hatta ksknln de tesinde bir eit fke! Sensrgne gittiinde de yle olmutu ama ksa srd, nk yerinde yurdunda seni grmektegecikmemitim.

Sana fkem yle ocuksu ki! ocuklarda zaman kavram gelimediinden sevdiklerinin gnlkkaybolularnda bileaynen benim gibi hissettiklerinden hi kukum yok. nnde durduun parmaklntesi benim iin bilinmez olduundan, sanki bana inat, gnler boyu hemen o kapnn ardnda houbouna ve ayakta duruyorsun diye dnyorum, sonra biz geldiimizde kyorsun oradan, sonragene gnler boyu kap arkasnda mahsustan saklanyorsun! Benim bilmediim bir yerde yaamananlayamyorum. Senin hapisliinin bendeki karl bu oldu; ocuksu demitim, belki de hayvans,onlar da altklarn byle bencilce sular, hattacezalandrrlar bile. Bu yazdklarm komik olabilir, ama

bana ac veriyor.Kitap rafn getirdiimizde, grevlilerden birine ieri tamada yardmc olabilir miyim dedim, "kendisitasn, imanlamaktan yaknyor" dedi; yle olur olmaz yaknmalar kes, benim aleyhime oluyornk; grevliye glmsemekle yetindim, 'onu daha fazla dnebilmem iin hcresini grmem art',diyemezdim ya!

Sulugzl bir materyalist miyim, neyim? Oyun yazarken, krk dkk izgilerle nce mekn yaratmayaynelik almalardabulunuumu imdi daha iyi anlyorum. Tiyatroda da gzmle grmediimeinanmam, inandrmam zor oluyor.

imdi beynimde bir fotoraf var, parmaklklarn dnda aprazladn ellerinle, krlgan sapnn stndeocuk yzl cebera adl sar bir iek tutuyorsun, mektuplarn yetmediine gre, hcrenigremeyeceime gre, bu grntyle idare etmek zorundaym. O gne dair bir baka fotoraf ise,ayn gece uzun sre gzmden gitmedi: iki yal insan, bir bankta yanyana oturuyorlard. Uzaktanonlar gren dnyannen gzel manzarasn seyrediyorlar sanabilir; seyredilen bir gn batm ya dadoumu, birdenbire beliren bir gkkua, uslu ya da alkantl bir deniz'in grkemi mi? Hibiri! Bu ikiyal insan, Dou Perinek'in ana ve babasyd, oullarna bakyorlard.Parmaklklarnardndan da olsa; bir oul demek byle izlenmeli.Ne mutlu Dou'ya!ok, ok etkilendim."

Mektubum,Ayazpaa, 21 Mart 1999tarihliydi ve Haymana'dan yant yerine Haymana Defterlerigeldi. Ac ve fke duyuumda nemli bir azalma olmad belki ama, zindandan yaylan aydnl u anok daha iyi hissedebiliyorum. Artk parmakln arkasn grebiliyorum. Grmekle kalmayp, gstermekistiyorum.

Bir insan an yazmayacaksa, neden gnlk tutar?

Haymana ve Yaln Kk zelinde bu soruyu kendimce zebildim.

Haymana Defterleri, insann her koulda insan kalabilme uruna verilen amansz bir ura'tr. Mezar'nyabilecei, zndan'n aydnlanabileceine dair ok insani bir kant'tr. nsan kalabilmek uruna,insann kendi yakasna yapmas ve asla brakmamas konusunda sarsc bir rnek'tir.

Haymana Defterleri, insann insanlyla yapt bir szlemedir.

10-11


8/357

***

Kaynak Yaynlar'ndan Yaln Kk'e, Haymana'da yazd, ou Aydnlk dergisindeyaynlanan yazlarn kitaplatrma nerisi gelince, Yaln Kk, bu kitabn dzenlemesinibenim yapmam istemi. Henz kendisi bilmiyor, bu dzenlemeyi yapabilmem iin kendime ynelik

tek koulum var; yazlarn arasna, Haymana Defterleri'nden blmler ekleyeceim. stelik bu konudaYaln Kk'ten izin almay filan da dnmyorum. Postac adyla filmi de yaplan, "Ateli Sabr"oyununda, iir amatr Postac'nn byk bir naiflikle Pablo Neruda'ya syledii ok gzel bir cmlevar; iir'e kimin ihtiyac varsa iir onundur!Haymana Defterleri'ni toprak adna sahiplenirken, defterlerin sahibine kar ben de Postac'nnsylemini yineliyorum; Her koulda insan kalabilmeye hepimizin her zamankinden fazlaihtiyacmz var!

***

Kitabn arka kapanda Grdal'n, Yaln Kk', sevgili avukat Glin aylgil'le birlikte grntleyenbir deseni var. Aydn kiiliiyle hepimizin ortak sevinci Glin aylgil, ayn zamanda benim

romanlarmn da ilk okuyucusudur. Bu kitab da, yasal bir engele taklmasn diye, eklere varncayakadar, sizler iin, nce o okuyacak umarm, taklmaz.

Ekler'de, kronolojik bir sralama yapmadm belirtmem gerek, bazlar denk dtyse yalnzcarastlantdr.

Son sayfalar, "Ring" adyla, Yaln Kk'n, Haymana Zindan ile Gebze Mahbusu arasndakiyolculuunu bana ithafen anlatt bir denemesine ayrld. Bilim adam kimlikli deneme yazarnn, sanatyaptlarna ynelttii eletirel gz, kendisine de yneltmi olsa, baz yerlerde mutlaka dzeltmeleryapmak gerei duyacandan eminim.

12


9/357

Ben ise, ad dnda hibir mdahalede bulunmadm -ad Karabela mer'di, Ringyaptm- metni aynen,bana ulatrld biimde yaynlanmasn salayacam ki; hem bu ilerin o denli kolay olmadngrsn; hem de ben, bilim adam kimlikli birinin sahip olduu sanat dokusuna ynelik aknlktan -kskanlk da diyebilirsiniz- bir lde kurtulmu olaym. Deneme elime getiinden bu yana, "mer, o

fotorafn ocuu, fotoraf mer'in babas deildi" tmcesini yineleyip duruyorum iimden. Buyineleme, "Ring" adyla bana bir senaryo almasnamal olabilir, ekilir mi, ekilmez mi bilemem, amaalmaya deer.

* * *

Aydnlk Zindan' Yaln Kk'n ana-babas, erife ve Hakk Kk'n sevgili ansyla birlikte, "aydnkazasna" uram ve urayacaklarn tmne, bu arada, Dersim '38 adyla kitaplaan senaryomdandolay, stanbul Dgm'de 312'yle yarglandm iin, kendime de armaan ediyorum.

Bilgesu ERENUS

13-14


10/357

TALAY BASKISI NKISASZ

Marc Bloch, hep gpta ettiim bir tarihidir, Fransz idi, Yahudi kkenlidir, Feodalite'nin enikna edici yazar olmasnn tesinde, tarih yazmnn hl alamayan ustalarndan birisisayyoruzve daha da nemlisi, buras az biliniyor, rnek bir aydnd. Naziler, Fransa'y igal edip

Yahudi avna baladklar zamanda Bloch, kamad, Fransa'y terk etmedi, rezistansa katld,igalcilere kar mukavemet ediyor ve bir yandan da yazyordu; "tarihilik zanaat" adl almas, itebu dneme aittir. Gizlide, kaynaklardan, szlklerinden ve hi kukusuz tartabilecekmeslektalarndan yoksundu; yoksunluunu, bilerek yazyordu ve herhalde, zgrlk'tedzeltebileceini dnyordu. Ne yazk mmkn olmad, Naziler'in eline gemiti, Fransa zgrlnekavuurken, Naziler kuuna dizmeyi hzlandrdlar, yazgsnda bunlar arasnda yer almak vard,

yaknndan kurtulabilenler, ikenceye hep yrekli davrandn not ediyorlar. Tarih yazclarn, hepyreklendirmitir.

Bir savaa katlmtm, hep not alyordum; ancak hep "ya esir dersem" hesab da yapyordum,sonradan baktm, yle eliptik yazmm ki, bir blmn ben de deifre edemiyordum. imdi bu savageride kald, ben savamaya hep devam ediyorum, buradaki yazlar ve notlar da, bazen "mezar" vebazen da "zindan" dediimiz bir meknda karyordum; lm tehlikesi yok muydu, lmcl "tehlike",yaayann hali'dir. lm yolculuu ise, insann lmekte olduuna inanmas durumudur; birisi savatave digeri Sultanahmet'te, ilk byk ve ktlesel alk eyleminde, iki kez tandm, mkemmeldir.

15


11/357

Ben bu absrd hikayeyi ok seviyorum, kediyi ykyormu, ykamamasn sylemiler, "lr" demiler,dinlememi, kedi lnce, alyormu ve kendini, "ykarken deil, skarken ld" diye savunuyormu;Haymana Kapal'nn gen savcs aklma geldike, hep bu hikayeyi hatrlyorum. Gen savc, yleanlalyor ki, bamzdaki karanlk bulutlar duyuyordu, kariyerinin banda, tannm iki solcu

aydnn bu dnyadan grlmesi srasnda grevli olmay da istemiyordu; bizi koruyordu veyle koruyordu ki, fark ettiimizde, bir de devlete sindiini kabul ettiimiz fesatlara ikalmayacananlayverdik, lmmzn avluda dolat zamandr. Haymana Kapal'nn gen savcs, bizi kurtarmak,lmn avludan mezara szmasn nlemek iin, yle bir skyordu ki, zavall kediyi hatrlayp, mezar'da,kahkahalarla glyordum.Yazlarda, kahkahalarn duyulmasn isterdim.

Byle bir ortamda, mezar verimlerinde, teknik ve zaman zaman da mantk hatalar yaptmdnyorum, normaldir. Bu yeni baskda dzeltmeyi planlyordum; kendi yazlarm ve hakkmdayazlanlar okumadm biliniyor, burada bir sorun var. Ayrca Bilgesu'nun "eli mahsul" olarak, bukitabn, okuyanlarna bir de mistik tad verdiini duymutum; kar kmaz grd ilgi de bununiaretidir.

ok hzl olarak gzden geirdim; o zaman, "tarihi eser" kategorisini anladm, "aydnlk zindan" artk birtarihi eserdir ve dokunulmamas gerekiyor, restorasyon bile kabul etmeyeceini grmem zor olmad.Sadece iki eki var.

16


12/357

Bunlardan birisi, "Leyla ile Dursun", Gebze Kapal'da geiyordu, ancak bu tarihtedir; ve bu nedenlegiriyor, yerindedir. Muhtemel yanllarm, mantk hatalarm olduu trden braknca, "kinci CemVak'as" incelemesini kartmak gereini duydum, bir bor almadr. Bu Vak'a'nn proplematique'i deayndr, dolaysyla ek dememek isabetli oluyor; Haymana Kapal'da, lkeye isim-bilimi sokmaya

alyordum, bu ikinci ekte, bu almann, kendi iinde tam saylabilecek bir rneini veriyorum. Bu,zndan'a layktr ve zindan aydnlk yapma anlamndadr.

Kapal'nn aydnlk ve ak'n karanlk olduu bir lkedeyiz. Demek, aydnlk ile karanlk, bizimlkemizde, gidi-geli'i olan bir tek yoldur.

Bir ortak mekn'dr. Ancak byle olsa da, bu meknda, mezar talarn okumadan ve onamastiqueverimlerden yararlanmadan, M. Bloch bunu ok gzel yapyordu, tarihiliimizden sz edebilir miyiz;bo'tur. te yandan, lkemizde ilk onamastique almalarn ise mezarda yaplmas ok ho'tur.

Demek bo ve ho bir corafyada yayoruz. Belki de bu nedenle, lm yolculuklarndan yaamakkadar haz almaya balyoruz Haz'zmz ktleseldir.

stanbul'da Glin, Ankara'da Dursun, yeni incelemeyi okudular; yazdklarmz nce hukukularmzngrmesi, alacakaranlk bir alana iarettir. Sevgiyle kaydediyoruz.

Yaln KKBalgat29 Ekim, B.Y.

17-18


13/357

BRNC BLM

19-20


14/357

DEFTERLERDEN - 1

ZORAK KRACILAR

Aydnlk Zndan'daAralk Aynn Son Haftas

Haymana Defterleri'ne dlen ilk kayt, 20 Aralk '98tarihini tayor; Dn nihayet, Haymana'yageldim.

"Nihayet" vurgusu, bir nceki hapishane Ulucanlar'la ilgili bir yaknma m? Kou zellikle son

gnlerde tam da Nuh'un gemisine dnmt nk. Devaml Hadep'li gnderiliyordu. Ranzakapasitesinden yirmi can fazla var;yatmak deil, ayakta durmak bile imkanszlamt.

Koutakilerin morallerinden baka her yanlan berbat ve u insan denen varlk, ne mthi biryaratk!

Haymana'ya gelii duyuran vurgunun bu aresiz koullarda bile bir yaknma olmad kesin; nk,hemen 22 Aralk'a ait bir notta, unlar yazl: Ulucanlar'dan diren aldm, aralarndan diren topladm.Yaasn ortak devrimimiz, diyorum, dedim.

* * *

Sonunda zebildim sanrm, "nihayet" Ulucanlar'dan gelinen, yeni zindan Haymana'nn, aydnladneceine dair pein bir hayali anlatyor. Notlarn sahibi bir anlama, bilimsel bir bycdr dersemumarm beni yadrgamazsnz; O, bilimsel verilerle younlatnda, kendine, insana, topluma, dnyayave zellikle politikaya ait ne varsa nceden grp sezebilir. "Hayal kuruyorum. Sezgilerim benidllendiriyor" szn de bu yzden, kitabn omurgasn be lirleyen "indekiler" blmnn banaalntladm.

21


15/357

"Nihayet" deniyorsa eer, Haymana'nn yaca, daha Haymana'ya ayak basmadan ncefarkedilmitir, evet!

Haymana Defterleri'nin ilk satrlar, mas beklenen zindana dair ilk izlenimleri u satrlarla veriyor:Cezaevini hissetmiyorum.

Sanki kaybetmi, varlkl bir ailenin kona, arka avludan geilen kke bir oday, yoksul iki memurakiralamlar.

* * *

Defterin daha sonraki gnlere ait satrlarnda da ayn izlenim deiik szcklerle yeniden notlanm;Burasnn en gzel yan, uyandmzda, hapishane izlenimi vermemesi, dm zenginlerin, arkaodasnda, yoksul iki memur gibi hissediyorum.

Bu srarl benzetmenin tadn karmak gerekirse, dm zenginlerin arka odasndaki iki kiracmemurdan biri, Prof. Dr. Yaln Kk, dieri de, kendinden nceki kirac i Partisi

Bakan Dr. Dou Perinekoluyor. Bir nceki kirac, daha ilk gnden yeni kiracya evsahipliiyapyor. Daha ilk gnden partili arkadalarna yollad haberle, Temren Kkbulunuyor; yeni kirac,yeni meknna bylelikle yeni yorgan battaniye ve yastk ediniyor. Defterdeki kayt yle: Temrengerekten mthi, her yere yetiiyor.

Ve yeni meknla ilgili iki gzel haber daha. Kou lambas snebiliyor burada. Yeni kiracUlucanlar'dakinin aksine tam elli gn sonra ilk kez parlak k olmadan ve gzel uyuyabildi.

Burada klasik mzik dinleme olana bile var. Belki Ulucanlar'da yakasna yapan gripten bilekurtulabilir burada.

Kiraclar daha ilk gnden aralarnda konuup,bilgi al-verii yapyorlar. Yeni kiracgerginlik noktalarna girmemeye zen gsteriyor.Ancak her ikisi de daha ilk gnden,Defterlerden -13'te ayrntladm, ayrlk noktalarn saptamaktan geri durmuyorlar.

Aydnlk Zindan'n hemen ilk notlarndan biri de bu konuda alnm; Dou ile anlatk. Burasikimize dar, mesafeli olmak daha iyi tartmak demektir.Savcy ilk grdmzde kouunayrlmasn isteyeceim, imkn var.

22


16/357

mkn var olsa da, verilmiyor!Yaln Kk'n ayr kou istei vedilekesi, savclk tarafndanyarm saatte red olunuyor. are yok, darla biraz daha yerleilmeye allacak. Dou Perinek'inolaanst konukseverlii, Yaln Kk'n ortak yaamann kurallarna dair zeni; bu ikiayr dnyann strld darl, her ikisine de duyurmayabilir.

Yeni kirac oda arkadandan bulak ykama grevini alyor. Bulak ykamak ona hep, Bakan Mao'yuhatrlatr; "Pislikleri ykamann hep dinlendirici bir yan var." zgrlkte de, bula bu nedenle, hepseverek stlenirdi.

* **

Haymana Defterleri'nden sizler iin blmler derlediim u anda, Yaln Kk ve Dou Perinek'iayn koua koyanlarn, bir uzun sre ayrmayp, sonra da pr tela gerekleen koudeiikliinin ardndan, uzun sre birbirleriyle grtrmemeye almalarn anmsaypglmsyorum.


17/357

Yln son gnlerinden birinde, dava dolaysyla gtrld Ankara Dgm'nde nezarette beklerken,Davalarmadl kitabnn nsznde, yazsa da unutmu, "lm kendini unutmaktr" dediini okuyor.Okuduu bir soruya dnyor: Neden hapisteyim?Sonradan deftere notlanm da olsa, yant hikukum yok, gene nezarette beklerken bulunuyor; Ne yazk, bugn lkemizin iine dt

pislii kabul etmemenin en mutlak yolu hapiste olmaktr.Batl aydn, lkesindeki pisliktenrahatsz olunca, temizlie gc yetmeyince, Afrika'ya-Asya'ya, ilkel koullara ve kendini unutturmayakayor. Biz hapishaneye kouyoruz. Bunun iin buradayz. Bu, pislie kendimizi unutturmaktr.

Pislie kendini unutturmay seen Yaln Kk, bu tanmlamalar, kendi sz, "lm kendiniunutmaktr"dan yola karak yapsa da, kendini unutmak niyetinde deil. Haymana koullarnda en okocuk ve iekte hatrlyor kendini ve yazyor; ki gndr Dou'nun olu Can geliyor. Annesi vebabas "gr yerinde" gr yaparken, Can koua geliyor. Gzel ocuk, rahat. ocuu hl okseviyorum.

Ve Yaln Kk'n kendi olu'yla ilgili ilk satrlar: mer'cik geldi. Gzel. Kouun iini de gsterdim.yi. Seviyor.

ocuklarla ilgili notlamalarn hemen ardndan, kendini unutmamak, lmle yenimek adna eklenen birnot daha; iei de seviyorum. iek istemeliyim.

Yln son gnn, aydnlk zindann yeni ylda tam da bir aydnlatma merkezi olacana dair kararlipular tad iin btnyle notlamakta yarar var; Dn gece bardm. Dou da duymu. Kabus mu?Skklk, bir ii yetitiremediim zamanlar oluyordu, "yar at kompleksim", gzel ama, neyiyetitiremiyorum? Halbuki iim ok rahat ve gelecee gveniyorum. Hasan Cemalyaz yazm, "RagpDuran'a..." zgrlk diliyor. Hapiste olanlarn hepsini saym, anlalan ben hapiste deil im.

Bu Amerikan ocuklarnn, bana bitmez-tkenmez kini, bana g veriyor.

Ah imdi en nemli sorun, zaman yetebilse!

24


18/357

Bilim ana atlyoruzdiye vnen tekelli dzen, zoraki kiraclarnn bilgisayar, diz st ordinatrtrnden srarl isteklerini ayn srarla geri evirmiti. Zindann aydnlanabilmesi, zamandan ncedavranmaya ve bir de 'Arzuhalci Daktilosu'nun tularna baldr artk.

'Arzuhalci Daktilosu'nun, ikide-bir bozulmas ardarda yaad dkrklmdan olabilir mi, diye

dnyorum? Szgelimi "Nasl Gryorum" adl ve drt blmden oluan dizide, tand-tanmadpek ok anl anl ismin, "A. ocuu" olmasn tularna sindiremiyordur belki!

Dizinin ilk blm, "Grmek, bir yntem sorunudur" diye balyor.

"Grebilen insan,aklyla grebilmektedir ve bu nedenle de, byk grenler, hem aklnyollarn geniletiyor ve hem de aklmz bytyorlar. Byle yapabilenlerden, bykgren'lerden, ikisini biliyoruz; Newtonve Marx' kastediyorum. Belki daha az bildiimiz, her ikisininbaklarnda bir izginin ortak olduudur; hem Newton ve hem de Marx ayn zamanda, mmknolan en kk ile mmkn olabilecek en bye bakyorlar.

Limit'i ve bunun temeli, mmkn olan en k, matematik disiplinine kazandranlardan

birisi Newton'dur; ancak Newton ayn zamanda, evren 'in yasalarn da buluyor . Marx da,bir yandan binlerce yllk insanlk tarihinin gelime yasalarn ortaya karrken, aynyerde, deer ile fiyat arasndaki ok kk sapmalarn formln ve nedenleriniaklamaktan geri kalmamtr. Belki de bu nedenle her ikisi de, ok derini ve ok uzagrebildiler."

Grme yntemiyle ilgili bu ksa alntdan sonra Aydnlk Dergisi'nde tm yaynlanan dizinin sonblm olan " Kap" isimli almay btn olarak vermek istiyorum. Yaln Kk, bu son blmleA.ocuklarstne dncelerini ama belirterek, zetleyip, netletiriyor.

25


19/357

DEFTERLERDEN- 1 EK:NASIL GRYORUM? A. OCUKLARI -3

KAPI

Prof. Joyce Blau'a

Eer bu sonuncuyu bir feuilleton'a sdrabilirsem, bununla, "nasl gryorum" dizisini tamamlamolmak zereyim; balarken de amasal bir zet yapmamda yarar var.Amacm, emperyalizmin yenive ncelikli aletleri zerinde ciddi dnmeye katkda bulunmakt. En azndan Amerikanstratejileri, '80'li yllarn sonlarnda "selective deterrent" doktrinini formle ettiklerinden beri, askerisler ve bor tuzana dayal bir emperyalist boyunduruk anlayyetersiz kalyordu. Medya,zel bankalar sistemi ve kadrolar ve kadrolar da iine alan "enco", non-governmental organizationyada "sivil toplum rgtleri" denilen ptrak tr yaplar n plana kyordu. Bu sonuncu k ile birer

kurum olarak siyasal partiler ile sendikalarn inii ve ortadan kaldrlma sreleriezamanldrve bir madalyonun iki yz olarak ele alnmaldr, ben de yle alyorum.

Yazlanlar ile ilgili de ok ksa bir zetyerinde ve yararldr: a) Milliyet, amerikanizmin merkezikanalhaline gelmitir.Bykeli Elekda, lkemizde Amerikan politikalarnn en bilgili ve encretkr lobbyisti olmutur, mobilize bir Hasan Cemalile takviyelidir ve Washington istasyonundanYasemin ongarsrekli destek atei salamaktadr; b) Cengiz andareksantirizm merakndan,Gngr Mengipolitika deiikliiyle, Amerikan perspektifinden kopmak zereler, burada, DinBilgin Grubu'nun yerini Aydn Doan Grubunun aldn gryoruz.

26


20/357

Bu sonuncu grubun Mehmet Ali Birand' da kadrosuna katmas ve CNN ile anlatklar haberleri aynyndedir; c) yi niyetli, heyecanl, ancak her trl yanlla kolaylkla sevk edilebilecek arkadamzYaln Doan'n bu srada Milliyet'in bana getirilmesi de yeni role uygundur; Doan, tekellerinirin ocuu Ufuk Uras'n halkla ilikilerini yapmasn solculuk sayacak ve buradaki

Amerikan parman grmeyecek kadar temiz kalplidir.

Kaba marksistlerin, bunlar "kiisel zmlemeler" sayarak kmsemeleri mmkndr; bilimde,salam ilikiler dzenlerini ortaya karmak ok nemlidir. Yapabildiimizi sanyorum. Medyacephesindeki gelimelerin paralellerini, brokrasi ve kadrolarplannda da gryoruz, a)stihbarat ve sac Baki lkin, kdem ve birikiminin elvermemesine karn, Washington bykelisiyaplmtr. Trkiye'nin Washington bykelisinin kim olaca Washington hkmeti iin oknemlidir; nihayet MissuriTrkiye'ye gelirken, kemiklerini ve oullarn, Ertegn Kardeler, Amerika'yahediye eden ambasadr Hseyin Baydur'un cesetini getirmitir ve Elekdada WashingtonBykelilii'nden emekli olmutur; b) New York'ta BM Temsilcilii'ne ise, Dyp Bakan iller'in"beynimin br yars" tabir ettiiVolkan Vuralatanmtr; c) Tark Aziz'in Washington'un protestoettii Ankara ziyaretini nlemek iin ise, Dileri Mstear Korkmaz Haktanr, "medya" ile birlikte,

aka ok sert bir gerilla sava dzenlemitir. Mstear Haktanr, babakana kar tutum almaktan,dilerini blmekten ve Genelkurmay'a ters dmekten ekinmemitir.

Devam etmeden nce bir anayasal parantez amakta yarar gryorum. Analizini yaptm ve ortayakardm bu iliki, embryonik halde bir "bakanlk sistemi" ilikisidir; "bakanlk sistemi", tekellibrokratik dzenin rejimidir. Bugnk parlamenter dzenin en bozulmu halinde bile butr ilikileri ortadan kaldrmak imkn dahilindedir; ancak bakanlk sisteminde, kurulan,"medya" ve dileri brokrasi zincirini krmak imknsz deilse bile ok zordur.

27


21/357

Bakanlk sisteminde tekeller brokrasisi ile kamusal brokrasi birbirine zincirlenmektedirve geiler bunlar arasnda olmaktadr; bugnk Amerika'da gryoruz.

Bazen, Yusuf Visaranovi Juguvali'nin basit bir sz -szlerinin ou basittir- dilime yapyor. Rusasise pek mzikaldir, "eta li sluayni tavarii?" diye soruyordu, "bu bir tesadf m yoldalar" ve

cevab kendisi veriyordu, "ni, eta ni sluayni", hayr, tesadf deildir, diyordu. Ben de kendikendime soruyorum; dileri brokrasisinin bu grlmemi amerikanizasyonu srasnda, sabetayistsmail Cem peki'nin bakanlk koltuunda oturmas bir tesadf mdr; kesinlikle sanmyorum. "Dnme" Bakan peki, dilerini Washington'a dndrmtr.

Artk buradan devam edebilirim; ancak ne dnmelie ve ne de Yahudilie kar olmadmkesindir. Benim buradaki tek ilgim, emperyalist sistemin yeni koullar ve burada dnmelik ile dnya

Yahudiliinin varsa, balardr. Ayrca yazdklarmn hepsini,kesin sonular deil, gl hipotezlerolarak ele almak gerektiine iaret ediyorum, zerinde almak zorunlu grnmektedir.

Haklarnda bildiklerimiz unlardr:a) "Dnmeler dnmezler" sz, nemli lde geerlidir;

b) D evlilik istisnai'dir; ilke i evliliktir;c) Cumhuriyetin banda saylar on be binolarak tahmin ediliyor ve Ilgaz Zorlu, u srada,yz binrakamn veriyor, abartmal olmas mmkndr;d) Dar anlamda Yahudi saylmyorlar; Profesr Lewis, bu nedenle, ttihat ve Terakki iinde

Yahudilerin olmadn yazyor. Maliye Nazr Cavit iin "ama o dnme idi" demekten gerikalmyor;e) Byle olmakla birlikte, dnya Yahudiliinin, dnmeleri tuttuklarn netlikle syleyebiliriz;1926 ylnda Cavit'in idamn nlemek iin dnya Yahudiliinin ok altn ve imdi de, rnek,mansurlar' ok desteklediklerini biliyoruz. Aslnda byle bir destek olmasa, fazla glerinin deolmayacan dnebiliyoruz. Ancak yine de aratrlmas gerekmektedir ve bu da bir aratrmadr.

28


22/357

Bu aratrmay srdrrken, dnyada n nasl kazanlr, sorusunu ele almak gereini duyuyorum.nllerimize bakmamz gerekli ve tartmasz nlleri ele almakta yntemsel kolaylklar gryoruz.

Kiisel bir bilgi vermeme izin tannacan sanyorum. Yaknlarmn knad lde bir opera

tutkunuyum, Paris'e gelen sevdiklerimi hep operaya gtryordum.

Aslnda bahaneydi, ok pahal olan bu yerlere kendimi gtryordum. Paris'te sadece, opera ve baztiyatro salonlarnn gzellii iin Franszlar kskanyordum.

Saint Michel'in yamacnda ehir operas gzeller gzelidir, Palais Garnierbyleyicidir, dndan birsiloya benzeyen Bastille Operas'nn ii harikadr.

renciliimde Ankara Operas'nda Leyla Gencer'i izlerdim, Amerika'da veya ngiltere'de plaklarhep gezerdim, bir tek gn bile bir Leyla Gencer pla almay dnmedim. talya'nn dnda hemtannmyordu ve hem de sesi beni hi "vurmuyordu". Ancak bize gre "dnyaca nldr" ve benLeyla'nn incelemesiyle balamak istiyorum.

Kaynamz, Zeynep Oral'n "Tutkunun Roman" balkl LG biyografisidir. Bu kitab ne adna ne deOral'a yaktramadm sylemek zorundaym. Piyasada yokmu, zindana, Ankara'da zenginocuklarnn gittii bir niversitenin ktphanesinden getirdiler, okuyanlar olmu, ktphane kaytlargsteriyor, ancak, ilk otuz sayfasnn alabildiini gsteren hibir ize rastlamyoruz. Ben bilimselalma yaptm iin zorlandm, bulabildiklerimi zetliyorum:a) Leyla'nn babas Safranbolu'lu; dilimizdeki "bolu" szcklerini "poli" olarak anlamamzgerekmektedir. "Gelibolu", Galipoli demektir, Gallerin kenti, anlamndadr; stanbul'un asl da, "ehirnerede" demek oluyor. Baba, Helenistik bir kentten geliyor;b) Oral'dan, "Bektai" olduunu reniyoruz, yenieri art m, diye dnmek mmkndr;c) Baba, ocuklarnn dini konusunda ok hogrldr, "on sekiz yana gelince dinlerini seerler"diyor, ana gre ok moderndir;d) Anne, Alexandra Angela Minakovska'dr, ok dindar bir Katolikolduunu reniyoruz. Oral,Leyla'nn, pazar gnleri kiliseye gittiini haber veriyor ve talyan Lisesi'ni bitiriyor.

29


23/357


24/357

ncelemenin dier dizileri yaymlandktan sonra, Trkiye'den daha ok dnyada nl, romancmzOrhan Pamuk'un tercme-i hali ile ilgili iki bilginin ulatn da eklemek durumundayz; Pamuk, birmlakatnda, sevgili karsnn adnn "Aylin" olduunu ifa etmitir. Son zamanlarda bizde de kullanlanbu isim, ngilizce'de, "Eileen" ve bazen de "Aileen" olarak yazlyor ve ayn ekilde telaffuz ediliyor;Trkedeki anlamn bilmiyorum, Bat'da, "Helene" demektir. Kutsal isimler arasndadr.

Bu arada zindan yaammz zerine ksa bir bilgi sevindirici olabilir; ben Haymana'ya geldiimde, szuygunsa, Dou ile birlikte ayn mezara konmutum, istedik ayrmyorlard. Ancak "Mesut YlmazVak'as" ile ilgili aklamalarda, herhalde, Dou Perinek'in beni ifal ettiine inandlar veetkili olur olmaz, derhal ayrdlar; imdi birbirine zt iki ayr hcremezarda kalyoruz.

Notlar gidip geliyor, gazeteleri nce Dou okuyor, iaretliyor, 19 Mart 1999 tarihli Hrriyetinzerinde koca koca iaretler ve kesme resimleri vard; burada, Doan Hzlan, "srail'de Orhan PamukOkunuyor" haberi ile bizi sevindiriyor, kukusuz bizimki hem lkemiz ve hem de bilimsel adan birsevintir.

Hzlan'n haberine gre, Pamuk'un kitabm, "Ansiklopedi Judaica'y basan yaynevi" karmtr. Bilim

dnyasnda mthi bir rastlantdr; srailliler Pamuk'un kitabn dinsel sayyorlar, bunuanlyoruz. Haksz bulmuyoruz.

Bilimsellik benim vurgumdur.

Ynteme nem vermek zorundayz; byle bir incelemede, darda n ile dnme ve Yahudibalants zerinde durunca, "en nl" vak'ay bunun dnda tutarsak, hibir bilimsellik iddiamzkalmayacaktr, bilim de kesin kuralldr. "En nl" insan, ya bu ereveye girecektir ve eer girmiyorsa,neden girmedii aklanacaktr, bunun dnda bir bilimsellik iddiamz olamyor. Bu nedenlenllerimizin nls Yaar Kemal'e gelmi bulunuyoruz.

31


25/357

lk baktaYaar ile Pamuk arasndaok arpc paralellikler karabiliyoruz:

a) Pamuk da Yaar da, ierideki edebiyatlar ve eletirmenler tarafndan kabul edilmediler;b) lke dnda beenildiler;c) Bunun zerine "medya" isimlerinin bana ve belki de nfus ktlarna "dnyaca nl" kaydn

dyordu;d) Pamuk'u nasl niteleyeceimi, pek okuyamadm iin, bilmiyorum, ancak Yaar Kemal Dostumuzu,resim sanatndan aldmz bir niteleme ile "naif" yazar sayyoruz;e) Kemal'i benim bildiime gre,bir tek eletirmen, edebiyattan deil muhasebecilikten gelen, FethiNacibeeniyordu ve romanlarnda iyi "sosyoloji" yazdn sylyordu. Fethi Naci Dostumuz imdisadece ba emeyi propaganda eden "edebiyat" eserlerini beeniyor ve Pamuk'un son aheserinieletirmekten korkuyor, yle gryoruz.

Meslekten iktisat Fethi Naci, Pamuk'unson aheserini deerlendirmemekle birlikte pazarlamadakistn yeteneiniteslim etmektedir.Ancak bu alanda hi kimsenin, Yaar Kemal dostumuzuneline su dkemeyeceini biliyoruz; bu erevede Kemal'in zaman zaman tercme-i halini dedeitirdiini gryoruz. Yaar'n, son zamanlardaki aklamalarnn tesinde, Kayseri'den stanbul'a

getirilmesini salayann,Ayperi ve Aydemir Balkan'n babalar doktor Albay olduunu biliyoruz;Yaar'n stanbul'daki ilk evresi, Kadky'n, iinde Ayperi'nin ve Glin'in de bulunduu, aydn, solayatkn, modern hanmlar olmutur. Fakat Yaar Kemal, byk bir ticari deha gstererek, ani birkararla, stanbul'unYahudikomnitesinden bir ocuk annesi, Tildaile evlenmitir; bu evlilikleezamanl bir biimde, eitli anlardaki adyla, "Aam Yaar", Paris'te hretmerdivenlerinde ykselmeye balamtr, kararnn isabetini teslim ediyoruz. Bilim, benimzaafmdr.

Bu drt vak'ada kendisini zorlayan ilikilerin doru olmamasn hl temenni ediyorum. Bulgularn benigtrd sonucun yanl olmas iin "dua ediyorum"; nk, bu sonu ok rktcdr. Bakalarnbilmiyorum ve ok zaman olduu zere, ben kendi bulgularmdan rkyorum.

imdi Paris'e gelmi bulunuyoruz ve Paris, belki de hl, n ve entrika'nn Mekke'sidir. Paris'teve Paris'ten nlenebilmek iin, Paris'teki kapdan birisinden mutlaka gemekzorunludur.

32


26/357

Bunlar netlikle sralayabiliyoruz:a) Fransz Komnist Partisi;b) Fransz Sosyalist Partisi;c) Yahudilik,

geilecek kapdr. Ben uzatmak istemiyorum. Nihat Behram'n Ylmaz Gney ile ilgilianlar, Fransa'daki Krt Enstits, Yaar Kemal'in biyografisi yeteri kadar aklaycdrvedaha ayrntl kant isteyenlerin bunlara ve dierlerine bakmalar yeterlidir.

nk benim asl sylemek istediim, bunlardan tedir. Burada " kap" dediimde, sadece analitikadan yaklayorum; aslnda, fiilen, bu kapy tek kap saymak durumundayz.Benim zet venet kanmbudur ve bu sadece bizler iin deil, bakalar iin de byledir.

Ben Paris'te iken birden birYasemin Rezaparlad, tiyatro yazyordu, btn reklam panolar YaseminReza'nn resimleriyle sslyd. Arkasndan bir de roman kt; bylece bir doulu olarak, Yasemin'inbaarsndan pay karmaya baladm. Oyunlar derhal, New York'ta, Londra'da, ayn zamanda ve gekalr myz, stanbul'da oynuyordu ve ben burnu brahim Gencer'inkine benzeyen bu ranl kzmzla

iftihar etmeye balyordum. "Ah, bir de ayrnt merakm olmasa!" televizyonda hakknda sylenenleri,yazlanlar hep izledim; anne baba Yahudi, birisi ran'dan ve dieri Macaristan'dan geliyordu. Bunu iseok gizliyorlard.

unlar var:

a) Fransa'daki Arap yanls, I' Humaniteveya sosyalist partiye yakn Liberationdeildir; golistFigaro'dur;

b) Komnist Partisi'nin imdiki revizyonist genel sekreteri Hue'nn Yahudi olmadn, ancak birtelevizyon mlakatndan, karsnn Yahudi olduunu renmi bulunuyorum;

c) Hem komnist partisi ve hem de sosyalistler, Araplarn her suikastndan sonra, sraillehine byk trenler dzenliyorlar, ancak srail katliamlarnn hibirisini grmyorlar;

d) Golist Cumhurbakan Chirac, Arap yanls bir politikay savunuyor, ancak hkmetsosyalistlerdedir.

33


27/357

imdi bizi biraz daha ilgilendiren bir alana geliyorum. Ancak bunun iin iki saptamaya ihtiyacm var:

a)Yahudilerin vcutlar, cisimleri ne kadar Amerikan veya Fransz olursa olsun, ruhlar hep Yahudikalmaktadr;

b) Ermeniler, yiyecek veya iecekleri ile ne kadar Ermeni grnrlerse grnsn, ruhlar,bulunduklar yere gre, ya Fransz ya da Amerikan'dr;c) Biz Ermeniler'e, "millet-i sadk" adn takmz, bu her gittikleri yer iin dorudur. Ermenilik sadecebir pazarlkta aklna gelmektedir. Ermeni, kendininkinden baka btn millete sadktr.

Paris'te Ermeni hoca ve entelektellerin son zamanlardaki "savalarn" byle anlamay neriyorum.imdi buradayz ve bu savalarn irdelenmesinin ok aydnlatc olacan sanyorum.

a) Anglo-Amerikan "Trkolog" Bernard Lewisile Paris'teki Ermeni entelektellerin mahkemelikolduunu biliyoruz. Lewis, bu dnyadaki en nl Trkolog olarak kabul edilen profesr, Osmanl'nnson zamanlarnda, Trkiye'de iddia edilen Ermeni katliamnn olmadn yazyordu ve Paris'temahkemeye verildi, mahkm olduunu biliyoruz. Belki bilmediimiz veya az bildiimiz, Lewis'in

Yahudi olduudur.

b) Yaknda Paris'te Trkolog profesr Gilles Veinsteinile Ermenihocalar arasnda yeni bir sava patlad; baz fkra yazarlar, Profesr Veinstein iin faks seferberliiistediler. Bu arada, Strasbourg'da profesr stad Tanillide, 12 ubat 1999 tarihli Cumhuriyet'te,bir makale yaymlad ve Veinsten hakknda bilgi vererek savundu.

Kavga, Profesr Veinstein'in College de France'e seilmesi nedeniyle ortaya kyordu; ancak bundannce de, Veistein, Sorbonne'de Trkolojinin badr. Sadece ba deil, Paris'teki tm Trkolojialmalarna tam egemendir; Veistein'in istemedii bir Fransz veya Ermeni kkenli Trkolog, Parisniversitesi'nde pek ders veremez, ancak maan almak durumundadr, hoca olarak kalyorlar, ancakdersleri olmuyor.

stad Server Tanilli, bir makalesini, bu konuya ayrmakla ok iyi yapmtr; ancak, benim bilgilerimegre, sylediklerinde bir kk fazlalk ve birkk eksiklik bulunmaktadr. Bir: Veinstein, bilimdenemli bir kimse deildir. ki: Veinstein, Yahudidir. Paris'te Trkoloji, Yahudilerinelindedir.

34


28/357

c) stad Tanilli, belki de bu noktay, herkesin bildiini dnerek, nemsiz bulmutur veya isimdenanlalabileceini dnm olmas mmkndr. Ancak Strasbourg'da Trkoloji'nin banda olanPaul Dumont'un, ismi haber vermese de,Yahudiolmas byk ihtimaldir.

Byle nazik bir konuda tekrar tekrar aklama yapmamn normal karlanacan umuyorum. Benim

bir Yahudiye veya bir Yahudinin bir yere gelmesine hibir itirazm bulunmuyor, bu bykzulm grm halkn aclarn her zaman paylayorum. Benim itirazm sz uygunsa,objektif deil masonik benzeri balarn n planda tutulmas ve emperyalizmin ilerikarakolu olarak davranma ihtimalidir.

d) Belki bir tesadftr, Trkoloji ile ok yakn Krdolojinin banda da Profesr De Wengenbulunmaktadr ve yine Yahudidir. Ancak Komnist Partisi yesi ve Msr kkenli bu HanmProfesr, benim dnyada tandmen iyi insanlardan birisidir; byk bir Trk ve Krtdostudur. Paris'teki Krt Enstits'nn temel direklerinden.

Bu Hanm Profesre, Pkk Krtleri, haksz olarak, dmanlk duyuyorlar; ben ise, Joyce'uninsanperverliine hayranlk duyuyorum.

Bu incelememin tmn de, hayranlmn bir gstergesi olarak, Joyce'a gndermek istiyorum.

Burada bunu yazmam, yanl anlalmak istememem nedeniyledir. nsanlk tarihimizde, ok bykYahudiler gelmitir ve bazlar bizi hep hayran brakmtr. Yahudi aydnlar olmasa, hemdnya aydn tarihinin ve hem de Byk Bolevik Devrimi'nin ok yoksul kalacanainanyorum.

Ancak kurulan Washington-Ankara-Telaviv ekseni, Yahudi kkenli Trkologlar, kraldanfazla kralc bir konuma ve bir misyoner havasna sokmu bulunuyor; Lewis-Veinstein Sav,bunun ok gzel bir rneini oluturmaktadr. Savunduklar, bilimselliin ok dna dmesi biryana, bu platformlarda Trk grn resmen savunmay stlenen Profesr Mmtaz Soysal'nizgisinin bile ok gerisindedir.

Profesr Soysal, istatistiklere ve dier tekniklere girmeden, bunun, bir rk ve bir milletolarak Ermenileri hedef almadn, sava srasnda bir gvenlik tedbirinden doduunuileri srmekte ve savunmaktadr; bu tarihin aclarn zebilmek iin bir balang olarakgrnmektedir.

35


29/357

Bu gereklerle Profesr Soysal, Ermeni halkmza yaplanlar, "jenosid" saymann imknszlndnmektedir, bunu blgemizin halklarnn kardelii yolunda bir admolarak grmemizmmkndr.

Bunun tesinde, deerli monografileriniokuduum P. Dumont'un kitab veya Mehmet Harmanc'nm

byk bir baar ile Trkeye evirdii Lewis'in Ortadou kitabnn ok daha iyisini ve ok daha objektifolann, lkemizde, pek ok ortaokul tarih retmenin yazabileceine inanyorum, bunlar ayrntlolarak gstermeyi ileriye brakyorum. Dumont veya Lewis'in tek ayrcalklar, bir Fransz veyangiliz Yahudisi olarak dnyaya gelmi olmalardr.

Bu belki o kadar nemli olmayabilir; daha nemli bir nokta var. Paris'te aslnda dar olan eitimpostlar, at gzlkl, kap kulu ahlkl, Washington-Ankara-Telavivpolitik eksenine bir komiserdisiplini ile bal kimselere verilmektedir; Ermeniler, daha eletirel bakmak istedikleri iin tmylediskalifiye edilmektedirler. Kukusuz Yahudi kkenlilere daha ok gvenilmekte ve ikincil derecedenhizmetlerde bile bunlar seilmektedir. Kavga, budur.

Aslnda bu btn blge almalar denilen, area studies, alanlarda geerlidir.

Siyasal Bilgiler Fakltesi'nde iken ad "mevlt" olan ve imdi Michel'e eviren, Trk rencileriyleTrke konumay bile baya sayan bir asistan profesr olabilmektedir; ancak ayn Faklte'den birSina Akin'in, Taner Timur'un veya Korkut Boratav'n buralarda misafir profesr olarakders vermesi bile imknszdr, nemli olan budur. lkede sfrlar, Bat'nn bykbakentlerinde byk niversitelerde ders veriyorlar ve bunun tersi de var.

Tersi baladmz yerdir,a) Kendi bakentlerinde, bizim dkntlerimizi istihdam edenler, lkeye srekli "n" ihra ediyorlar;b) Bu ihracatta, dnya Yahudi lobisi, ok bilinli ve sistematik olarak hareket etmektedir;c) Bu byk n'ler, yabanc dileri bakanlklarnn istedikleri zamanda ve istedikleri lde, " ses"karyorlar;

36


30/357

d) Bunun tesinde, lkede estetik ve eletiri ok byk bir tahribat ile kar karya geliyor;e) Okuduunu anlamayan, beenemeyen bir aydn, iki yzyldr, Batllarn stnl kompleksi ileendoktrine olan aydnmz, bunlarn, dnyada ok beenildiini rendike, eziliyor ve kendisinegvenini yitiriyor. te buradayz.Belki ilerinde dostlarm da olan baz aydn ve yazarlarmz zdm; ancak mecburum.

Geni aydn ktlemizi, emperyalizmin bu iren oyunundan kurtarmaya katkda bulunmak iin, bunuyapmak zorundayz. Bu bizim grevimizdir ve Erasmus'un Delilie Methiye'de ok gzel sylediizere, bakalarnn aklyla bilge olmaktansa, kendi hkmmzle, deli olmay tercih etmekdurumundayz.

Dnyada artk iki akl var.

Benimki bu yolda bir balangtr. Yazlacaklarn ne ba ve ne de sonudur. Ba m? Daha, '80'li yllarda moda olan, baz arkc ve film yldz kzlarmzn, Paris'te birer mehul

Yahudi zenginle evlenmelerini henz yazmadk, birden Yahudiler, Trk yldzlarna k olmayabalyorlard. Sonra da, Emel Saynrnei, bizi gldryorlard, "Davud, Kbrs'n gneyinde tatilistiyor, milli hislerimi rencide etti, boanyoruz" diyorlard. Sanki sahiden evlendiler!

Paris niversitelerinde ortaya kardm bu savan, bir de mossad-mafya-Mityan var; bir trtarihncesidir. Sonrasna ise Elenler girebilirler;Ylmaz GneyOlay'nda byk rol oynayan Atinallar,bir yanda Zlf LivaneliVak'as'nda ve dier yanda calan Olay'nda hayal krkl vebaarszlklarla karlatklar iin imdilik susuyorlar. Bu savaa girerler mi bilmiyorum. Ancakgirerlerse, ne Yahudilere ne de Ermenilere benzeyeceklerini sanmyorum. Greceiz.

37


31/357

DEFTERLERDEN - 2ZAMAN YETMYOR

Aydnlk Zndan'da Ocak Ay

Yeni yl 1999'un ilk aym, u not, rahatlkla zetleyebilir: Yazyorum. Gnler akyor.

Hukuku insaniletirmek ve mantki temellerine yeniden oturtmak abasyla, Yaln Kk mahkemeleredava-yazlar yazyor. Yazdka yz bin yl hapis yatacana inanyor. Yz bin yl hapis yatacaihtimalini nemsedii yok. Asl nemli olan, "Benim buradan kmam yetmez; tek bana anlamszdr"diyerek iaretliyor; Biz k kaps olmalyz. nemli olan budur.

Gre gelenlerin okluu onu sevindirse de, gr yerinin morgu anmsatan soukluu,Ulucanlar'dan tayp getirdii, Haymana'da atlatt gribi yeniden krkledi.Alkanlken

byk dman m, dost mu? stedii zaman ykanamasa da, henz kirlilie alm deil. "Alrsamrahatlar mym?" diye soruyor kendine.

Yaknma dzeyinde tek sorun, hl, hapishanede Zaman'n Yetersizlii'yle ilgili. Ocak aynnortalarna doru zamandan nce davranma abas bir inatlamaya dnm sanki. "Zaman yetmiyor,hapishanede bana zaman yetmiyor" diye tekrarlyor srekli. Ve bir de tekrarlanan "gzars" var;Haymana'ya geliimden bu yana bir ay dolmak zere, ok altm ve uzaa bakamadm. Bu nedenlegzbebeklerim byyor. nk dier hapisliklerimden de biliyorum, hcrede veya hcre-tr yerlerde,gz uzaa bakma imknn yitiriyor. Gz kaslar normal hareketlerini yapamyor. Bu nedenlegzbebekleri, sanki binlerce ton arlna ulayor.Aryor.

38


32/357

Bu satrlarn hemen ardna, "Henz bu lde deil" diye notlayarak kendini rahatlatmak istemi.Gzleri binlerce ton arla ulaana dek alacak nk, alyor.

alrken erimi maden tr topranda hissediyor kendini. Kimsenin soru sormuyor oluuna,keelemi kafalara, ii yansa da, aldrmyor. Sormayanlarn yerine de, srekli sorup, yant aryor.

Zaman zaman irenerek de olsa izledii medyadan, topran ancak kardiyografi makinesinde grnenbir kalp krizi veya ancak rasathanede kaydedilen bir depremden getiini grebiliyor, 9 Ocak tarihlinottan; Genelkurmay yeni aklama yapt; "kinci Kurtulu Sava" istedi. Laisizm konusunda iyi,ancak zgrlk ve Krt Davas'nda elle tutulur bir iyilik grnmyor. Ancak yn iyiye doru.Bizim ise ok byk canlanma yapmamz, hcuma gememiz gerek.

Hcum, balamtr aslnda; Arzuhalci Daktilosu, Kk'n hzna alt, ikide-bir bozularak sorunyaratmama gayretinde, yerin yedi kat dibinden duyurulan tokmak seslerindeki katksndan dolay gururduyduu bile sylenebilir.

Yaln Kk, keelemi kafalaryla soru sormaktan vazgeen aydnlar iin de makine bandadr.Daha sonraki tarihlerde yazd bir yazda "Ben Trk aydnnn gzym" trnden bir tmcesini

bulacaksnz, onlar adna da bunca altna gre bunu sylemeye hakk var diye dnyorum veekliyorum; evet, o Trk aydnnn gzdr ve bu yzden gzleri srekli aryor!

zledii bir program sonras, tekelli toplumlardaki ideoloji zerine yazd notlar alntlamann tamzaman; Tekelli toplumlardaki ideolojiprl prl ortaya kt.

1) Temel aksiyonlar hi tartmadan ve bunlarn stn rterek ok yzeydeki ok basit ve snrlsorunlar ehvetle ele almak.2) En nemsizi, en byk problem olarak gstermek.

Programa katlanlar, Ecevit, Altu, Bila ve Ergin'dir ve Ecevit'in kuraca hkmeti aklamasndanbir gn ncedir, yani 9 Ocak. zledikleri, Kk'e, insandan ok kee izlenimi veriyorlar, sankiduyularnn hepsini kaybetmi gibiler.

39


33/357

Onlar izlemenin ok retici olduunu sylerken, hemen ekliyor; Bizim ok hrsl bir aydnhareketi ve ok keskin bir iktidar hrs yaratmamz, arttr.

Bu arada Haymana Defterleri yeni bir sesleni kazanmtr; Yce Gk! Yazarken, izlerken, sorarken,

dnrken, yantlarken, okuma programlarn da aksatmad iin -o sralarda elinde Divan Lgat-it-Trkolabilir- Kagarl Mahmutdnemi ya da daha eskilere dnk bir sesleni mi? zellikle sol adnayola kp da, bir batakla saplananlar sz konusu olduunda kullanlyor bu deyi, bataklasaplananlarn batakla saplandklarn farketmeyileri farkedildiinde, daha da iddetleniyor: "Ey YceGk! Ne Hazin biti! Ne utan verici k!"

Ben bu sylemde "bizden uzak olsun" trnden bir nlem almay da farkedeb iliyorum, bizden uzakolsun, evet!

Bu sylemi dava yazlarnda da bulabilirsiniz; Yaln Kk, Yce Gk', zaman zaman Devlet GvenlikMahkemeleri'ne de tayacaktr. zledii olumsuzluklar, retici olurken, tek tuk de olsa, olumluluklar,ondaki umudu daha da bytebiliyor. Rektr Alemdarolu'nun, "stanbul niversitesi zelletirmeye

kardr" sznn yank yapacana inanyor ve "yalnz deiliz" diyor; Filmlerdekine benziyor, uurumadoru, kayann ucunda, bir kola yapmtk, kt'ler bizi itiyorlard, klpay kurtulduk, kayannstndeyiz, uurumun kenarndayz, ancak kt'leri uurabiliriz, bu ans yeniden yakaladk.

Sol G Birliihaberleri de heyecanlandryor onu; Bir saptamam vard, uyanlar genellikle eskikuaklardan balyor. Trkiye'de imdi benzerini gryoruz.

Sol G Birlii'ndekilerden "arkadalarmz" diye sz ediyor; Uurumun kenarndan kyoruz.Arkadalarmz yalnz brakmayz. Arkadalarmz nerede ise onlar yreklendireceiz, destekleyeceizve beraber olacaz.

Yaln Kk altka yan zindanda, kendi ilgi alannn dndakilerden de renmeyi srdryor.Belki de yanl bir tanm yaptm, belki de, Kk'n ilgilenmedii ve soru sorup, toplumsalsonu karmad hibir alan yok.

40


34/357

Fazlasyla retici bulduum iin, uzun uzadya aktarmadan edemeyeceim 24 Ocak tarihli notu, usoruyla balyor: "Neden, sistem, kaset sektrnde bu kadar 'zgrlk'? Srekli yeniisimler kyor, para kazanyorlar m?"

Sezen Aksu, Tarkan'dan 118 milyar telif istedi, terrist ve ahlksz medya gnlerce bir "kavga"

yazd. Sonra ok kk ve kimsenin okumad, ancak sektr bilen birisinin yazd haberle,Aksu'nun bir menecer-kz'n lmne ok zld iin, 118 milyar liradan vazgetiinirendik.

Demek ok kazanamyorlar. Fakat "hnsa" Serta, "Trkiye'nin en zenginleri arasna girdim" diyevnyordu. Bir miktar kazanyorlar.

Cemal Sreya, Sezen Aksu, iin "hep ayn arky sylyor" diyordu.Dn terrist ve ahlkszkanallarn birinde "klip" listesi vard. Hepsi tek arky sylyorlar. Hepsi ayn arkdr.

zellikleri u:1) Erkekler irkin

2) ou homoseksel veya yle grnmek istiyorlar3) Kzlar fahie davranl4) Kz-erkek hibirisi mzik bilmiyor.

Peki neden?O zaman udur; Toplumda bir "mobilite" izlenimi vermek istiyorlar. "Zenginlik ve hret kaplar alr"izlenimi vermek istiyorlar. Bu mobilite'nin, kabiliyet, bilgi ve gzellie dayal olmamasesastr. "Sana da olabilir" veya "Sen de arkc olabilirsin" ak tutulmak istenen yol budur.

Bu sorunun yannda u var: Sistem neden bu kadar kaza ve lm haberi veriyor? Neden kaybolanyelkenci "milli haber" oluyor, neden "az daha", patlama, yangn, kaza yaylyor? ok ak: Toplumda"precarite", "iretilik" psikozunu yaymak istiyorlar. Toplumda "stabilite" alkanln ykmakistiyorlar, bu insann rasyonel dnme alkanlndan uzaklamasdr.

Emeklilikle, sosyal gvenlik, memur gvencesi, hatta milletvekili dokunulmazl, bunlar toplumda"stabilite" unsurlardr, "i" sahibi olmak, bunlarn bandadr.

41


35/357

"Stabilite" alkanl yklm bir toplumda, "rasyonalite", aklc davranlar beklemekhayaldir. Akl, eninde-sonunda istikrarl ilikiler kurma demektir.

Bunu ykmak istiyorlar.

Rasyonalitesi yklm bir toplumda, yetenee dayanmayan bir sosyal mobilite de olmazsa sreklipatlama kanlmazdr. Demek kaset piyasas, devlet kumar loto ve dierleri ve bunlaryayma, birbiriyle tutarldr.

* * *

Sistemle ilgili bu analizi btn Trk aydnlar adna notlarken, Yaln Kk'n gzbebeklerinin iyicebyyp, ardndan hi kimsenin kukusu olmamal.

Sosyalizmin, ii renginden nceki ilk iareti, unutanlar adna yeniden ve yeniden saptanyor:Sosyalizm; aklc ve aydnlanmacdr.

Byyen gzbebekleri bir projektre dnebilse keke, acsna raz.

Acyla byyen gzbebeklerinin bir projektre dnt, 27 Ocak'ta kt Ankara ki NumaralDgm'de netlikle grlecektir. Deftere yle notlanm; calan'a suikast Mesut Ylmaz'nnlediini akladm. Mahkeme doru kabul ettii izlenimi verdi,anlatm srasnda bir jandarma,arkamda bekleyenlerden birisi, "rap" diye dt, bayld. Heyecanlanm olabilir veya uykusuzluktan veyorgunluktan baylabilir, mmkndr.

O gn ki Numaral Mahkeme'de izleyici olarak ben de vardm.Yaln Kk, irkin bir oyunubozuyor, Susurluk'un ban iaretliyordu. Ne vak'as, ne de haberi, asla yeni olmayan, ispatl veispat son derece kolay; Mesut Ylmaz Vak'as'n duyururken, politikaclarn Krt sorununuzmeden srdrmek istedikleri konusunda, lke ve halklar sevgisiyle, hepimize ynelik,hayati bir uyarda bulunuyordu. "Susurluk'ta patlayan mafya-devlet adr"diyen bir bilimadamnn, Yce Gk'e kredii grlmeye deerdi; beni olduu kadar mahkeme heyetini de etkiledimi, bilemiyorum.

42


36/357

DEFTERLERDEN-2 EK:KONVERSOS* VE ORHAN PAMUK

Bu inceleme dizisi, "nasl gryorum?" gerekten bir bomba etkisi yapt; ancak "susturucu bomba"demek durumundaym. Cumhuriyet gazetesinde Profesr Ahmet Taner Klal, anti -Pamuk yazlarnnerede ise kampanya haline getiriyordu; birden suskunlua brnd. Doktor Klal, kibar ve nazik birgazeteci-retim yesidir. Orhan Pamuk Vak'as'nn byle uluslararas ve gl desteklerini grerek,daha mtevaz sorunlara ynelmesi ihtimal dahilindedir.

Ayrca, eer yazlanlar inandrc ise, Orhan Pamuk'u doktriner bir anti-Kemalist sayma imknda ortadan kalkmaktadr; Pamuk, sabetayist mistisizmden kurtulamad iin, yer yerKemalistleri rahatsz edici kelm kullanmaktadr, bunu da grm olmas mmkndr. Her ne

ise, btn basn ve bu arada Cumhuriyet, Orhan Pamuk Vak'as zerinde diskuru durdurmutur.

Yalnz, btn basn izlemekle birlikte, Cumhuriyet ile ilgili saptama, 23 Nisantarihi itibariyledir; 23Nisan "ocuk Bayram" olduu iin, kendime bir hediye verdim, bu tarihten itibaren, Cumhuriyet'iokumama karar aldm, bu nedenle daha sonrasn bilmiyorum. Geri Dou Perinek bunadayanamyor, imdi herhalde benim aklm daha fazla elmemesi iin, bizi higrtrmyorlar, avukatlar nezdinde bile yan yana getirmiyorlar, fakat gazeteleri ortakokuyoruz; Dou, nce kendi mezarnda tetkik ettikten sonra benim mezara gnderiyor vebu arada, ilgimi ekecek baz kesikleri de ekliyor, durum budur .

________* Konversos: Dnmeler

43


37/357

Benim bu hediyeli kararmn nedeni, Nazl llcak'n tatl tatl, "biz bunlar solcu sanyorduk, Mhpoyunu artrr artrmaz milliyeti anadolu ocuu oluverdiler" szleriyle alay ettii, Cumhuriyetyazarlar yazlandr; geri Aydn Doan'in kanal ve basn yorumcular, "gemici feneri" sfatlar ile buyazlar gklere karyorlar, ama bu "Mhp-apolojetik"* aheserler, zindanda, benim salma iyi

gelmiyorlar, salm dnerek byle yapm bulunuyorum.Kukusuz, "susturucu bomba" ayn iddetle, islamc basna da dmtr, bu cephede, birdenbire, yeni

bir anti-Kemalist kalem bulduklarn sananlar Orhan Pamuk Vak'as'nn sandklarndan daha kompleksolduunu anlayverdiler. Bu kamptaki samimi Mslman yazarlar, sabetayist kokuyu alnca ve birblm de, Washington balants nedeniyle Telaviv'le pek iyi ilikiler iinde olduklar iin seslerinikestiler. "Dnmeler dnmezler" zdeyiini, zaman zamanbir leit-motif olarak kullanmakla yetiniyorlar;btn basn susmutur. Bilimin gcne, doru'nn yaylma hzna, neredeyse bilim d bir inanbeslemekle birlikte, yine de ardm sylemek durumundaym; mthi bir gelimedir. Gelime bakaadan da mthitir; teori'yi ok zaman bir mknatsa benzetiyorum. Teori'nin kendisine uyan olgu vegzlemleri toplamas, kt zerindeki demir tozlarnn alttaki mknats tarafndan toplanmasnandryor. Beni bitmi olan bu incelemeye bu eki yapmaya zorlayan da, bu artc toplanmaolmaktadr.

Neler kmad ki? Bir: Acaba Blent Hanm, bizi okuduktan sonra m, kocas Cem Adler'i boamayakarar verdi, soru'dur. Blent Er-soy'un kocasnn, sanki ad "cem" olunca, soyad "adler" olmak zo-rundadr, zmirli olduunu reniyoruz. Osmanl dnemlerini, bir tarikat iinde toplayan Sabetay Sevi,Alias Mehmet Efendi de zmirli idi ve zmir'de varlar.

* Apoloj: Mazur gsterme. "MHPyi mazur gsteren aheserler."44


38/357

ki:Milliyette yakn bir zamanda "Susurluk Silahs banda" balyla bir haber yaymlanyordu; ad,"Erta" ve soyad "Tinar",biliyoruz. Bu garip isimli adamda iki tane -er var ve Mossad'dan .a ld suikastsilahlarn, Mehmet Aar'n ynetiminde, Emniyet Genel Mdrl'ne hibe ettiini hatrlyoruz.Silahlarn kayd ve kendileri eksik olmakla birlikte, faili mehul cinayetler bol miktarda mevcuttur. srailile ilikilerin ok girift bir nitelik ald bir srada, Dileri Bakan'nn bir "konversos", Franszca"converti" ve Trke "dnme" olduunun kesinlikle, aradaki silah komisyoncusunun da byk birihtimalle bilinmesi, beni, Einstein'in o nl ve akn fotorafndaki kadar artmaktadr.

: Tarkan'dan ne ky olur, ne kasaba. Zamanm olursa, Trkiye'nin yalanc "n" yaratmafabrikasnn bir verisi olarak yazabilirim: Amerika'da yapamadlar ve Avrupa nemli deildir. Avrupa'da,aalama anlamnda deil, teknik anlamda "pi", ne Trkiyeli ve ne Avrupal bir teen-ager kua var,paralan var, salonlar doldurup, lk atabilirler, Amerika bakadr. Fakat imdi yeni bir n'e ulamakzere olduumuzu anlyorum; gazetelerin yazdna gre, tm Amerika, Sertab Erener'e baylmakzeredir. Fakat artc deil mi, bu beinci "dnyaca nl" adaynn, ismindeki -er'i ihmal edecekolursak, soyadnda iki tane -er buluyoruz. Buna ek olarak bir de kabbalist veya sabetayist mistisizme okdenk den "Makber" okumaya da balamtr. Bir iddiam yok, ancak teoriye uyum tamdr.

Drt: Tarihinin kaynaklarndan birisi mezar talar ve zerinde yazanlardr. Amatr tarihi ben de, lmilnlarna pek dknmdr; Glin Telci'nin, oligopoller dnyasndan ald haberler ve neeli bi-emibenim de dikkatimi ekiyordu, btn lm ilnlarm okudum. kardklarm unlardr: a) Bir AAhaberinden, babas brahim Efen-di'nin "Selanik Erafndan" olduunu reniyoruz. Ayn haberde, Telci'ninili Terakki ve Robert Kolej'den getii yazldr. Birazdan grlecek, Orhan Pamuk da ayn merdivenlerdenkyor, usl olduunu biliyoruz; b) lm ilnndan Glin Telci'nin, Bezmen, Edin, n-gt Aileleri'neakraba olduunu karyoruz. Bylece Glin Telci'nin de bir sabetayist olduuna netlikle ulayoruz; 45


39/357

c) Kukusuz, bunlar, Glin Telci'nin, solcu bir yaamdan sonra, ileri saylabilecek bir ya ta ve birdenbireMilliyet'te ykselmesinin ve lmne hep birlikte alamamzn nedeni deildir. Telci'nin bunlara hakk vardr.Ancak ben, Yaar Kemal, Cem Mansur, Leyla Gencer ve Orhan Pamuk'ta olduu gibi, Glin Telci'nin dehakkndan biraz fazlasn zimmetine geirip geirmediini merak ediyorum, bilim eilimim byledir.

Bilim mi? Bu dizide, sadece, baz alanda grdklerimi yazmak istemedim, bir de, itenlikle "naslgryorum" sorusunu soruyordum. nk ben, benim, nasl grdm bilmiyorum. "Cem" ismi zerindednmek verimlidir, imdi anlyoruz, ancak, nasl oldu da benim iime bu dt, bunu merak ediyorum.imdi Osmanl devletinin yedi yznc ylnkutluyoruz. Peki, kutladmz gerekten Osmanist bir devletmi? Babas Ertogrul, amcas Tundar, olu Orhan peki neden kendisi "Osman" oluyor. Bu soru da iimedmtr. ngilizcesi, "ottoman"; azmz, Amerikallar tr arptarak syleyecek olursak, "ataman"kyor, olamaz m? Orhan'n olunun ad da Murat'tr ve peki ben, ne zaman ve nasl oldu da, "murat" adnnbiz Trklerin z isimlerinden olduundan kuku duymaya baladm? Byle sorularm var.

Kuku duymak m? Eer bilimsel ise, dnyada bundan daha rahatsz edici ve ayn zamanda yce bir hazolmadn syleyebiliyorum. Byk bir younlamadr ve yaptklarm ok hzl olarak zetlemek istiyorum:

1) Trkiye'den Paris'e, szlk getirttim, Ali Pskllolu'nun Trk simleri Szl, "murat" ismini Trkismi saymyor; 2) Paris'in sokaklar byleyicidir, Monsieur le Prince sokanda ise kk kk kitaplarvar, en ucunda, Maral Ermeni Samuelyan Kardeler'in sahaf dkkn yer alyordu. Burada, bulabildiim,Fransa'da doan Araplar iin yazlm, Arap isimleri szlklerinin ou "muraf' Arap ismi saymyor; ParisliArap dostlarm ise bana ok az kullanldn ve bir tr dnmeler tarafndan tercih edildiini haberveriyorlard; 3) Maral Ermeni Samuelyan'dan satn aldm, Fransa'daki Ermeniler iin yazlm Ermeniisimler szl ise, Arapa "muraz" szcnden "murat" adnn ok sevilen bir Ermeni ismi olduunuretiyordu.46


40/357

PekiErmenilereneoldu?Busorudabamartyor.Birnedeni,hakkmdakisayszDgmiddianamelerininbirisinde,benden"icapszolarakErmenistan'danszediyordu"denmesidir.BunedenlebuaramahkemelereErmenimalmatvermekledemegulm;biryanbiliniyorvedieryanpekbilinmiyor,zerindedurmamgerekmektedir.Bilinentarafudur:Alpaslan,Anadolufethine,Roma

taksimatnagre"Ermenya"denilenblgeilebalamtr;1066merkezAnive1071Malazgirtzaptedilmitir.Genlergmvekalanlarkalmtr;rnekmi,"An"hlizlerinitamaktadr,emeler,isimlerbukokuyuveriyorlar.Pekiinsanlar?Yoksaonlarmkonversosoldularveyakarkevlenmelerdolaysylamelezletilermi?Soru,bilimseldir,ancakpratikcevapdaolabilir,bunedenlebusoruyuAn'lMehmetAar'atevcihetmeyineriyorum.Azbilinentarafiseyledir.Alpaslan'nbubykfethizerineRomamparatoru,Ermenya'dayaayanlara,ikincibiryurtlukvermitir;merkezi"Sis"olanbuyeniyreye,tarihte,KkErmenistandadiyoruz.Aslmerkez,imdiolmayan"Sis"veimdiolan,Kozan,Bahe,Osmaniye'dir.Pekiburadakilerneoldular,dndlermi,melezlerortayaktm,busoruyuda,"Bahe"doumluolduunusandmz,OsmanlsaylavDevletBaheli'yeyneltmekyerindedir.Nedeolsa,Gaziniversitesi'ndeasistanmzidi.Buarada"dnmelerdahaOrtodoksolurlar"msorusudaeklenebilir,nedeolsaikisidesaylavmzdr. Buaradamehepe-fil,Mhp-phil,mehepeseverdemektir,fkrayazarlarnaenazbilgivermedendeedemiyorum;buszcnasl"devle"olmaktadr.Szckanlamnda"nbet"var;islmdab irzengindrtealabiliyor,peki,bugecehangieegidecek,ite,zenginkocannyataagelmesi,bukadniin"nbet"saylyor,belki"devle"szcndeki"refah"veya"memnunetme"anlamburadangeliyor,"devletkerim"diyoruz.Peki,Trkiyeaydnvesolununykseliindensonrabir"devletpolitikas"olanTrk-slmTaarruzu'nuveMhpileFparasndakiilikiyidebirleikkaplarteorisierevesindeanlayacakolursak,buaraFp'dedisiplinsizlikgrendevlet, nbetiMhp'yemiverdi;buteoridoruysaylebiroypatlamasndanszetmekzorlamaktadr.47


41/357

Artk hazrlklarmz tamamlanmtr ve Orhan Pamuk'a gelebiliriz, arkadalarm, bana yazlanlardakibtn kukulan datan bir kaynak gnderdiler. Fakat yine de nce, kendi adn mstear olarak kullananFehmi Koru'nun, Yeni afakla. "Taha Kvan" adyla kan "ifte Standardn Bylesi" balkl fkrasnadeinmek gerektiini duyuyorum. Kvan, Nisan Sonu'nda bu konuyu ele almakta, ancak bizim

incelememizi okumad iddiasndadr. Dorusu Mslman samimiyet ve drstlnden kukuya dmbulunuyorum. Bunun tesinde, yakn zamanda, Mhp'den saylav olan, ilahiyat profesr, DoktorAbdurrahman Kk'n doktora tezini tavsiye etmektedir; okumadn dnyorum, okusayd tavsiyeetmezdi, nkbilgi vermiyor. Bu kitaptan biz sadece yeni milletvekilinin genliinde sa-sol atmasndayer aldn, Mamak'ta, solcular tarafndan evinin yakldn, lin edildiini, ldne inanlarak sokaabrakldn reniyoruz. Bunun dnda, Kvan, srail'in, ran dnmelerini vatandala kabul ettiini veTrkiye dnmelerini reddettiini haber vererek, bunun bir adaletsizlik olduunu, Trk dnmelerinigizlenmeye zorladm haber veriyor; isyan, buradaki adaletsizlie kardr.

imdi 1993 ylnda baslan ve benim yeni grdm, Lizi Behmoaras'n, yapt mlakatlar, "Trkiye'deAydnlarn Gzyle Yahudiler" balyla yaymlad kaynak kitabna geliyoruz. Bir dizi aydn var, nedenbunlar seilmi ve nasl seilmi bilmiyorum; ben sadece ikisi zerinde durmak istiyorum.zerinde durmak istediim aydnlardan birisi, Profesr Doktor Osman Erer'dir. Erer'in verdii cevaplar,adndaki -er fonemi ile tutarldr. Erer, "aynaya bakyorum, Yahudi insanla benim aramda fark grmyorum"demektedir. steliyor, "peki, bugn benim burada oturan Yahudi vatandatan farkm ne" diye srdryor veeskiden Yahudilerin ivesinden fark edildiini, imdi bunun da kalktn ileri sryor. ok retici; ProfesrErer, edebi eserlerinde Yahudileri48


42/357

ileyen ve sempati ile yazan iki yazardan zellikle bahsediyor. z-can Ergder ve Nazl Eray'n isimlerinireniyoruz. Birisinde iki, dierinde bir -er var, ipucudur. Lizi Behmoaras, bu mlakattan sonra, ProfesrErer ile birlikte bir sinagogda ayine gittiklerini, Erer'in bu trende "gerek bir sevin" duyduunu habervermektedir.

Behmoaras'm, Orhan Pamuk mlakatn ise; "itenliin inkr zerine kurulmu bir roman anlaynnyerli temsilcileri, syletiklerim arasnda sorularma en iten yantlar veren olmakla beni artyor"szleriyle balatyor; katlyorum, Pamuk, cevaplarnda kendisini vermektedir. Behmoaras'm, Pamuk'acesaretle sorduu soru udur: "Selnikli olsaydnz syler miydiniz?" Orhan Pamuk'un bu soruya verdii vegerekten artc lde iten cevab ise yle oluyordu: "Yirmi yandayken sylemeyene kzardm. Amaimdi insanlarn kendi imgelerini istedikleri gibi gsterme hakkna sahip olduklarna inanyorum. Olsa olsabunu syletmeyecek kadar bask yapan topluma kzyorum." Cevabn son derece dramatik olduunu kabuletmemek ve bunu syleyene sempati duymamak imknszdr. Pamuk, ldrldkten sonra, Abdi pekihakknda "Selnikli olduuyla ilgili bir eyler" yazlmasn bu arada kaydediyor.

Ama ok derinde kkler olduunu, artk korkunun igdye dndn biliyoruz. Naim Gleryz'n pek

yararl "Trkiye Yahudileri Tarihi" kitab bize, spanya'da kalabilmek iin Yahudilerin Hristiyanla dnmeyezorlandn, "konversos" ve ancak, bununla da yetinilmeyerek, on bin dnmenin, konversos, "gizliYahudisiniz" gerekesiyle atete ve diri diri yakldn retiyor; Osmanl topraklarna gelmeden nceyaadklarnn ok kk bir blm budur. Yine Gleryz, zengin bir konversos olan Dona Gracia'nn,Venedik'te kz kardei tarafndan "gizli Musevi" olduu nedeniyle ihbar edildii ve tutuklandnanlatmaktadr: Kanuni, Dona Gracia'y kurtaryor ve Trkiye'ye gelince, gerekten de dnmediini ve Museviolduunu iln ediyor. Telaviv'de Pamuk'un romann yaymlayan Sucyelopedia Judaica, Dona Gracia'yMuseviliin en byk kadn olarak saymaktadr. Bu nedenle bu korku ok insani ve ok anlalabilir birdurumdur.49


43/357

Orhan Pamuk, mlakatta u bilgileri de veriyordu: "Nianta'nda dodum, bydm, ili Terakki'densonra Robert Kolej'de okudum. Yahudilerle birlikte bydm..." Bir de u "akll" tavsiyede bulunuyordu:"Demek ki hayatta mkemmel olmak ya da diyelim devletin size gsterdii, at yollarda ilerlemekistiyorsanz, sizi eksik yapan aznlk olma gibi unsurlarnz unutursanz, iyi olur." Kukusuz iyi olur, ancak"Yaln Kk, aklamazsa..." bunu da sylemek mmkndr; ancak ben, Orhan Pamuk'u rahatlattm

dnyorum. Hem yapay olan, emperyalist krklemeyi sndrerek, hem bir toplumsal aybmz delerekrahatlattma inanyorum.

Belki de bunu yapmaya en uygun insan ben oluyorum. Nedenleri var: a) n' sevmemek bir yanaanlamyorum; b) Bu yakn zamanlardaHrriyet gazetesinde fkra yazan ve bana olmadk kfr ve iftiralardzen bir eski arkadam, hakkmda yazlan romanlardanbirisinin, Cumhuriyet gazetesinde tefrika edildiiniduyuruyordu. Hakkmda roman yazlmtr; c) Trkiye dnda da hakkmda biyografik roman yazlmtr,bir bakentte yabanc basn kulbnde-ki tantma toplants -ben ve btn stanbul medyas temsilcilerivard- gerek anlamda sokaa tayordu. Onlar duyurmayarak bana zarar verdiklerini sanyorlard, ben,kendi arkadalarma da duyur-mamalarn sylyordum, haberleri yoktur ve ben nl olmay hiistemiyorum. Ancak sokakta yryemeyecek kadar nlydm, hakkmda yazlan romann Londra'da dabaslmas, film ve televizyon dizisi olmas sz konusuydu; d) Bunun iin New York'a arldm, ama ben

zindan tercih ettim; e) Ancak asl nemli olan ise udur: Roman yazan ve ok nl bir televizyoncu olanhanm, bana, "Yaln, bunlar nemli deil; bizim memlekette, bir-bir buuk ay sonra asl eletirmenlerokurlar, yazarlar, bunu beklememiz lazm, iyi mi kt m greceiz" diyordu, ben beklemedim, nkgardiyanlarm beni bekliyordu. Fakat nemli olan budur ve Orhan Pamuk'un dabuna hakk var.Doan Hzlan yazarsa, belki bir iki gn, bir iklet de fazla satar, nemli olan, estetiin ve eletirmeningrdr. nemli olan Pa-50


44/357


45/357

DEFTERLERDEN - 3 ENTELEKTEL SPAZM

Aydnlk Zndan'da ubat'n Bir'inden-On'ne

Haymana Defterleri'ne ubat'n Bir'i, gn yaandktan sonra, "Dn unlar oldu" balylanotlanabilmi.

1) Gazeteleri vermediler. Sabah sekizbuukta bir grevlinin getirdii gazeteler, ilk kez gelmedi.ok srar zerine akam zeri aldk.2) Savc Bey geldi, "Kou deitirme isteimizin kabul edildiini" syledi. "Hemen" dedi.Ben dier kouun ihtiyalarnn alnmas iin zaman istedim.3) Avukatlar gecikti.Sonradan rendik. Ynetim, "vekaletnameniz" demi ve Savclk'a gndermi, grmz engellemek

istediler.Olmad. Grtk.

Bir nceki gnn notland ubatn ikisinde Ankara Bir Numaral Dgm'de duruma var. Hazrlklar tamolmasnakarn, nce, "yazy bulamyoruz" haberi geliyor. Ardndan bir ikinci haber daha. "Haymana'yasavclk'a" diyerek, Ankara'ya gtrmeyeceklerini belli ediyorlar. Saat on; kimse uramadna greHaymana Savcl'ndan da vazgeilmie benziyor. Gtrmyorlar.

27 Ocak '99 tarihli davada yapt aklamann ve sunduu dilekenin ortal kartrm olduu kesin.Yaln Kk btn bunlar yaarken, karsndakini saptamaya alyor ve notluyor; KarmzdaBabakanlk var.

52


46/357

Neler olup bittiinidaha iyi kavrayabilmek iin, ocak aynn son gnndeki notlara ksa bir dnyapmamz gerekir: "Bugn basnda hibir haber yok. Milliyet'teki kk aptalca haber hari; steliktelevizyonlar da habersiz grndler. lgin?"

"Apo suikast aklamasna kar, Mit, tam bir mdafaa sava izliyor; kontrol ettii yerlerde, Hrriyet

ve Cumhuriyet, izibile yok, net bir durumdur.""Baz televizyonlar vermi ve veriyorlar. Biz devam ettireceiz. Bu i Susurluk kadar nemlidir."

Oul sevgisine ait ksa bir not buraya uysa da uymasa da alacam; nk yeni yln ilk ay yaananonca gerginliklere karn u tmceyle sonlanyor: "mer'cim geldi. zlemitim. Ben mer'i grnce hepseviniyorum."

Kendi ocuklaryla birlikte, btn ocuklar sevme cesareti gsteremeyenler gene homurdanacaklardr,zaten ben de bu notu onlar kzdrmak iin, bile bile alntladm.

Haymana Defterleri, ubat aynn ilk haftasnda, 27 Ocak'tan bu yana yaananlarn sonularn, birkacepheden derleyebiliyor.

"Mesut Ylmaz, Mit Mstear enkal Atasagun ayn gn, Emin laan bir gn sonra beni 'deli' ve'PKK ua' olmakla itham ettiler. Ylmaz sadece 'akl hastas' dedi.

ok doru yere iaret ettiimiz ortaya kyor. Ylmaz taraf, iller taraf ile Erbakan tayfasna'kapatalm' diye yalvaryor. Ylmaz bana tazminat davas am. Ah zavall ocuk... Grecei var.laan ise, iller'e, 'Yaln Kk'n oyununa geliyorsun' ve 'Yaln Kk'e mi muhta hale geldin'diyor, tehdit ediyor ve uyaryor. Zavall Emin, bana kfrederek, Ylmaz' ve Mit'i kurtarmak istiyor. Artkkolay grnmyor."53


47/357

"stanbul matbuaat, byk bir skandal yayor: Utan verici durumu aa kmtr. nc, Akitgazeteleri ve BTV televizyonu srekli soruyor: Semdin Sakk'n sylemediklerini tefrika ediyordunuz, neoldu?

Tuncay zkan, Cneyt Arcayrek bir yanda, Melih Ak, Hikmet etinkaya dier yanda, skandal yoksaymakla birlikte, yar ate ayorlar; devam eder mi?

'Sol' okuyucuya hitap etmeye alan Cumhuriyette,, kk bir haber var; 'Y. Kk'e mahkmiyet'haberini sevine sevine vermiler. Ben Atatrk'e hakaret etmiim, bunu duyuruyorlar. Baka gaze telerde yok,herhalde, Mit vermi olmaldr.

Benim korkum bu idi; izlenmeyen bir dava olmas mmkndr. Bilirkii istemek gerekiyor, benim haberimyok, savunmam yok; ne aceledir! Temyizde kendimizi anlatrz. Yeter ki temyiz sresi gemesin."

"Milliyete gre Mesut Ylmaz, suskunluunu bozacakm, ben, onu suskunlua mahkm ettim.'nc' gazetesinde Nusret Demiral, benim aklamalarm zerine, Ylmaz hakknda soruturma almas

gerektiini sylyor; 'Eski Dgm Basavcs, asl san grmeye balyor mu?' diye dnmemiz gerekiyor.Baka konumalar da var.'Ylmaz yarglanmaldr' sesleri yaylyor."

* * *

"Karmzda kim" var sorusu, daha ayn ilk gnlerinde Aydnlk Zndan'da allmn dnda yaananbaz farkllklara dayanarak, "Babakanlk" eklinde yantlanm da olsa, bunca ok cephede sava vermekzorunda kaldn anlayan bir Sava'nn, sinirlerinin, elikten olmas gerekmez mi?

elikten deil, hayr! Btn sistemi ayn uyanklkta ama, krlganlktan uzak deil, kendini "hl aynocuum" diye tanmlyor; Bana alan davalar ve benim atm davalar; hi kaygm bulunmuyor, ocukkadar safm.Ancak sreler, bilinmezlik, ihmal onu zor duruma sokabilir. Bu54


48/357

kaygyla olabilir, bir sredir, erkenden, bir bayram ocuu gibi uyanyor. Midesinden, sanki snm biryangnn dumanlan ykseliyor. Gzlerini yeniden kapatmay denese de nafile, kapal gzlerinde, byyenbir yangnn gzkamatran alevleri var.

Btn sinirleri uyank; sorumluluk ve eksiksiz olabilmenin onu dirilttiini dnyor ama, hemen ard sra

eski deneylerine dnk bir kayg saryor iini. "Bir sre sonra vcudum bu dirilie dayanamyor."Ya gene dayanamazsa? Ya yllar ncesi sk sk yaad, "Entelektel Spazm" denilen ve dayanlmaz

arlarla seyreden hastal gene yaprsa yakasna?Sinirleri elikten deil hayr! Bunca cephede birden sava vermek zorunda braklan Sava, zindann her

ne kadar aydnlattysa da,bir anlama eli kolu bal, aya prangal ve yedi kat yerin dibindedir hl.Kendini yakarak aydnlansa da, zindan koullarnda bylesi bir spazm' yaamann, ncekilere oranla

ok daha bezdirici olacan dnyor.Neyse ki kayglarnn gerekletiine dair bir not yok. Spazm, entelektelce bir anlayla, Sava'nn

yakasna yapmak isteyenleri sayca yeterli sayp, bu koullarda bir de kendini konu etmekten kanarak,isabetli bir karar vermi olabilir.

Sava'nn, btn bu koullarda bile, ilgi alan gene ok geni; Mano'nun lmnden esinlenerek

yazdklar geni bir daire iziyor."lm'leri bayram saymaya baladk. Sslenip, hazrlanp l evine gidiyoruz, cenazeleri okseviyoruz.

Yangnlar ok seviyoruz. Tadn kara kara anlatyoruz.Piyango ve loto eki gnlerini 'milli' gn yapyoruz.Hepsinin ortak bir noktas var; Gn'ne gvenmemek.Yaam artk ireti'dir.'Precarite' denilebilir.

Bu, insan, kapitalizmin ve daha dorusu burjuva transformasyonunun gerisine ekmektir. Gn'negvenmemek de bununla ilgili oluyor; planlama, ancak istikrarl ilikiler varsa, sz konusudur. Artkplanlanamayan akl ise yoktur.55


49/357

TrafikCanavar'veya'EnflasyonCanavar'daayndzlemdeyeralyor;akldzleminibozucudarbelerdir.'CanavarveTanr'herikisideakladarbedir.Trkede'dev',Farsa'div'szcndengeliyor,Tanr'yayakndr.

Apomanyasdaburadadr.ApomanyasileKrthareketinideakldzlemidnaatmakistiyorlar." Azncekitehisimideitirmekistiyorum;EntelektelSpazm'n,Mano'danbalayarakApo'yakapananboyleibirdaireninneresindenszacanbilemediiiin,YalnKk'nyakasnayapmaktanvazgemiolmasokdahammkn;Evrenazyla,"Bennapimbyleaydn"demitir, AydnlkZndan'terkedip,digeirebileceibirbakaentelektelaramayabalamadannce,birayakmeyhanesineurayarak,bir-ikitekatmolmasbilemmkn,dev-div,tanr-canavar,oneyav?BirokcephedebirdensavamakzorundakiSava,beklenenarlarnisabetliyokluunda,arzuhalcidaktilosunundasrarylabasnaklamalaryazyor.Bunlardanbiri,AnkaraDgm'yegtrlmeyiiyle,dieriderdnKralHseyin'incenazesinde,Demirel,Cemvezkk'n,saraydakatafalknndefatihaokumalardr.Skandal.EntelektelSpazm'asaknbunlardanszetmeyin,zavallnnkafasiyicekaracak;yahu,Dgm'yegtrlmeyisin!anladmda,zkk'nFatihas'ndansananebeadam?lgialanngeniletirkensavacephelerideisteristemezgenileyenSava,aresizlikduyuranunotazorlanabiliyorkimizaman:HeryerdeAmerikavar.okkimsesizkaldk! Sava'nnyanarakaydnlattzindanise,arzuhalcidaktilosuylaibirliihalinde,kafakafayaverip,defterebakabirnotdyorlar:nemliolanaydnhareketiyaratmamzdr,rencihareketi,iihareketiyaratmalyz,hzlayaratmalyz.NihayetubatOn'edlensonnot:Yarnyenikouageiyorum.Hapistekoudeitirmek,yardnyadeitirmektir.56


50/357

DEFTERLERDEN-3EKLER:AYDIN DOAN'IN AYDINLARI-1

BLME VG

23 Mays

Zihni Anadol da gm...iyilii isteyen, iyi yzl, iyi bir sosyalistti, zlerim... ansna.

Stefan Zweig, lmeye yatmadan nce yazd mektubunda, insanln renme sevincini yitirmesinden

yaknyordu;renme sevincinin kayb, bu dnyadan iradi gn nedenidir. Katlyorum, gerekten de,renme sevincimiz, insan olmann vazgeilmez en son sevincidir; bizi zindanda her gn yenidendouruyor ve mezarda, bitmez tkenmez bir yaam cokusuyla dolduruyor. Bitkide ve hayvanda, herhalde,yoktur; Yce Gk'e krediyorum, bizim renme sevincimiz var. Bu sevincimizin en yce hali bilimevg'dr ve ben, imdi, ilme methiye ile balamak istiyorum.

Bilim diyorum ve "Marksizm" demiyorum, bilerek yapyorum, ancak istenirse, "Marksizme vg" dedemek mmkndr. Bana gre daraltyor, bilimi "tekiletiriyor", bu szc "yabanclatrma" anlamndaneriyorum; nk Marx'n yapm olduu, zamannda, bilimi en mkemmel kodifiye etmektir. Bulmad,yaratmad; olan yaratc bir biimde btnletirdi. Btnletirmek, devrimciletirmektir; yapt, bu oldu.Tasnif de deniyor, bilim snflandrma ile balyor ve ben de bir snflandrma yapmak istiyorum. Bir snfta,Adalet Aaolu, Profe-

57


51/357

sr Mina Urgan, Fethi Naci, Fakir Baykurt, Erhan Bener var ve dier snfta, Hocam Profesr Cahit Tala,her zaman gen ve scak Suphi Karaman dostum, Profesr Leziz Onaran, akalarn zlediim ihtilalciAlbaymz Ahmet Yldz, Doktor Alparslan Berktay, her zaman temkinli ihtilalci Albaymz SuphiGrsoytrak ve diyelim, yzba-hukuku-retim yesi dostumuz Fatih Gm ile sevgili Genel

Mdrmz Veli Deveciolu yer alyor. Soru udur; bu snflar nasl ortaya kyor? lk cevaplar hemengryoruz; bir eilim olarak, birinci snfa, "stanbullu" diyebiliriz ve ikinci snf "darl" olmaktadr.Baka bir adan bakarsak, birinci snf, "libre" ve ikinci snf daha ok brokratik bulabiliriz; eer ErhanBener ile zel bilgim eksik Doktor Berktay' analiz dnda tutarsak, birinci snftakiler sadece kendileriniynetmiler ve ikinci snftakiler ihtilal yapmlar, bakanlk yapmlar ve hep ynetmilerdir. Demek,tasnifimiz, benzerlerini iine alacak ve benzemeyenleri dta tutacak bir mkemmelliyete sahiptir; bumkemmelliyete, ekonometrik bir syleyii tercih edecek olursam, "goodnes of fit", bir de birinci snftaolanlarn dp ve ikinci snftakilerin ise Sol Gbirlii adaylar olduunu eklemem halinde, bilime vgyolunda nemli bir mesafe katetmi oluyorum, en azndan ben byle dnyorum. nk, bilim, bireylerive kiileri aarak, kavramlarla bir tiyatro kurma sanatdr.Peki? Eer burada duracak olursak, yaptmz, sadece pozitivistbir bilimselliktir; bu ise, bilimindmandr. Daha nce vard, btn byk dinlerde ve byk bilimsel yaratc abalarda olmutur; ancakKapitalde. Marx, bize, unutamayacamz bir biimde, "eer grnt ile z ayn olsayd bilim olmazd"szn retmi bulunuyor ve bu nedenle, neden birinci snfta olanlar birinci snfta ve dierleri ikincisnftadr, sorusu, hl karmzda durmaktadr. Yaam, renme sevinci ile tanmlam bir Zweig eer bunuyitirdiyse, lm semeye zgr mdr mahkm mudur? Kendisini emeki halk ve lke tutkusuylatanmlam bir ben, bir aydn tepkisiyle ktm gnll srgnden,tepkimin amacna ulatndndm58


52/357

bir zamanda, belki de bir mr boyu srecek bir hapislie gelmeye zgr muydum mahkm muydum; sorubudur. Peki adlarn andmz aydnlarmz setikleri snflarda olmaya zgr mydler veya mahkm muoldular; asl soru buradadr.

Eer birinci snfa bakacak olursak, buradaki objelerin hepsinin -ricardien-marxien terminolojiyikullandmzda- kendilerini yeniden retebilmek iin, medya trstne baml olduklarn gryoruz.

Bunlarn tmnn, Babli'de baslacak bir roman, bir makalesi, bir ans var; satlar, trstn manipuleettii "best-seller" listelerine baldr ve hepsi Doan Hzlan'n sayfalarnda adlar grld sreceyaadklarna inandrlmlardr. Zihinsel zgrlkleri deil, iinde olduklar retim ilikileri, bunlar dplistesinden aday olmaya mahkm etmitir ve ok ok ilgi ekicidir, hepsi de ilk kez bir politik listeyeisimlerini yazdryorlar, ok ac, ancak mthi mahkm olduklarn gryorum.Engels'in formlasyonlarna ayr bir dknlm olduunu bilenlerin bulunduunu sanyorum; bykadam kaldrn, yerinde bir boluk greceksiniz, diyordu. Peki, Zeynep Oral'n "oyum dp'ye" ilnatkaldrldnda, yerinde ne kalacaktr; boluk mu? Zeynep'in patronu, Dsp-Anap koalisyonuna eer eksikkalrsa Mhp ile birlikte karar vermiti ve bir parti trnden hareket ediyordu ve bunun iin, birka ylncesinin byk keifleri iller'e kar hibir l ve ilkesi olmayan bir sava srdryordu. iller tarafbuna kar, basn trstnn bir st brokrat ile hazine bakan arasndaki utandrc telefon konumalarnyaymladlar; dp genel bakan -sanki lkemizde ilk kez telefon dinleniyor- ieriine deil, telefon

dinlenmesine tepki aklayarak, Aydn Doan'n yannda yer ald. Bu arada, iller, hakknda balatlan birkovuturmann, trstn muhabirlerinden birisinin ihbar zerine olduunu kantlad; dp burada da, her birgn bir ekranda, "kendimi Taksim'de asarm" diyen ve asmayan Aydn Doan'n destekiliini stlendi.Benim daha nceleri, tekellerin irin ocuu tabir ettiim, iktisat asistan bakan, buradaki ekonomi politikdersleri bile kavramayarak, medya trstne bal bir sivil toplumcu trnden hareket ediyordu.Dolaysyla, Zeynep,59


53/357

p'i veya Hadep'i destekleyeceini iln etse, burada Engels'i hatrlyoruz, ite o an, masasnda bir bolukortaya kaca kesindi; basn ve kanal trstnde, "isteyen" dp'yi destekleyeceini ilna mah-km'dur,yoksa isizlik kanlmaz grnyordu.

Yrttm mantk geerli mi; eer geerliyse ben yle olduunu dnyorum, lkemizin iinegirdii bilimsellik mengenesi ok artcdr. Bu mengene, altml yllarn ar hrn ve kimseyi

beenmez sosyalisti Fethi Naci'yi, tek dii kalm bir mnekkid olarak, baemeyi vaaz eden karalamalarnmeddah haline getirebilmitir; bu eski dostumuz da artk televizyonlarn ba eletirmeni olmutur, yalnzben, zindanda, rastladka kelmn, sabr ve ihtimamla dinlemekle birlikte, szlerinin anlam ve neminibir trl zemiyorum. Bu nedenlede ikinci snfta yer alan, Cahit Hocamn, milli birliki dostlarmn,Leziz Hoca'nn ve Veli Bey dostumun yaymlataca bir roman veya tenkidi olmamasn zgrlklerisayyorum. Ancak bu zgrlkleri, onlar diri tutuyor; Babli bataklnda kendini yeniden retmezorlamas ise, eskiden kkrtc sohbetlerini sevdiim dostum Fethi'nin artk hepsi resmi televizyonlardakitatsz-tuzsuz diskurunu, mezarda bile ekilmez yapyor. Bu ise, bilime vg ile tutarldr.Artk yazacaklarma balayabileceimi dnyorum; fakat bunun iin de uyarcya ihtiyacm var.Birincisi, kii plannda, Aydn Doan' abartmamak durumundayz; nitekim son televizyon performanslar daabartmak iin bir neden olmadn gsteriyordu. 1979 ylndaMilliyet gazetesi el deitirdiinde, ben, imdiyasakl, "Bir Yeni Cumhuriyet in" adl kitabmda, Gazete'nin Ko ailesine getiini yazyordum ve sonrayanldm dnerek dzelttim. imdi ok daha teorik ve ters bir dzeltme neriyorum; tekelli dzendemlkiyet, kapitalizmdeki hukuki katln kaybediyor ve bir tr feodalitedeki sistem ii nitelii yenidenkazanyor, bu nedenle, yine de, trst'n Tsiad ve son zamanlarda bunun liderliini yeniden ele geiren Kotarafndan kontrol edildiini dnmek yerindedir. Washington, bu kontrol sisteminde doal bir bileendir. 60


54/357

kincisi, bu gelitirmeleri, ad geen aydnlara kar bir mahkmiyet karar ve zellikle dp'ye ynelikbir olumsuzluk olarak da almamak gerekmektedir; seimlerde dp'yi ok baarl bulduumu ve bundan dabyk bir umut ve gven kardm aklam bulunuyorum. Tekrarlyorum, yalnz, bizim ideolojik veonur sorunumuz hl ortadadr. Aydnmz ve solumuz, emperyalizmden ve tekellerden bamszl her

zaman yksek tutmutur; ideolojik sorunumuz buradadr. Yirmiden fazla parti seime girdi, bunlardan sadecebirisinin genel bakan, maan devletten alyordu; bu dp'dir ve bu dp'li veya deil, btn aydnlara birhakarettir.

Mina Urgan anlarnda, Mehmet Ali Aybar ile Behice Boran'n dostluu ile vnyor; bir ldeonlarn onurlu yaamn yazmak ve hatrlatmak zorundadr. Mina Hocamz, Behice ve Nevzat Hatko'nun,Karaky'deki bir handa, karanlk tercme brolarna hi gitmedi mi, neden yazmyor; Nevzat Bey, fellidir,bitkisel haldedir, Behice Hanm, bro ile kocasnn bakm arasnda mekik dokumaktadr, brodan aldm,kolkola Karaky'de yol alyoruz, "Yaln, grmyor musun halimi, beni neden zorluyorsun" diyordu, bende, "Behice Hanm, yry durmaz, bamzda olmalsnz" diyordum, o zamanlar beni ok dinliyordu.Aydn ve sol tarihimiz ok onurludur ve bizim dp ile aramzda bir onur sorunumuz var.ncs, Profesr Cokun zdemir ile ilgilidir; Behice Hanm'dan bir salk sorunu olduu zaman, hep, ya"Esat" ya da "Cokun" szcn iitirdim, ayn "Cokun" mu, bilmiyorum. Profesr zdemir, benim bu

teoriletirme emamda nerede duruyor, soru budur ve bana gre mkemmel bir yerdedir. dp'den aday veancak ayn zamanda sol birlik almalar iinde yer alyor; bana gre yapt dorudur. Fakat teorik modelerevesinde mkemmel uyum daha derindedir; nk Cokun Hoca, Babli bataklna sunacakbirroman veya an kitabndan zgr ve ayn zamanda, bataklktan uzakta kendisini yeniden retebilecek birformasyona sahiptir. Tsiad ile Washington solun glenmesini, btnlemesini istememektedir; CokunHoca zgrdr ve doru yndedir.61


55/357

Belki bilenler var, Avrupa'da Krt efleri, Parlemente Kurdistane Dere vey Welate ileri gelenleri, YaarKaya-Serhat Bucak, zgr Politika ve Med-Tv, beni, "Krtler arasnda Kemalizmin ajan" veya amBykelisi olan yakn ile birlikte calan', Devlet'e teslim eden, "Krtler arasnda Trk Devleti'nin kula"olarak niteliyorlar; ben ise kendimi hep, Krt-Eli'nde, Trk aydnnn ve Trkiye Dev-rimi'nin keif koluolarak gryordum, artk aklyorum. Keif Kolu, tehlikeli bir itir; ancak yaptklarmdan honutum. Sorun,byk aclar sonucu, zme, fiilen ok yaklamtr; Trk aydn ve Trkiye Solu'na nihai zm realizeetmek dmektedir. Tek zc, Trk aydn ve Trkiye Solu'dur ve bu amala, Krt siyaseti ile Kemalistleribirbirine yaklatrmaya ve birbirini anlamaya zendiriyorum, sosyalistler gerekli halkadr. Fakatbilincindeyim, bu da bir keif kolu iidir ve bunun da kfrleri var, duyuyorum.

Sra tarihsel sahnenin hazrlanmasndadr.Bir: Trkiye Solu ve Devrimi, post-Kemalist* lke iin yola kt. Belki bilincinde deillerdi, altml

yllarda, Aybar ve Boran ile Deniz ile Mahir -sadece sembolik adlar seiyorum bu yolun yolcusuydular.Dzen, i sava ile karlk verdi, imdi, pre-Kemalist** bir tarihteyiz.

ki: Sahne, Kemalist deil, Hamidist'tir. Sultan Hamid'in adndan kardmz Hamidizm,modernizasyon ile vesveseyi bir arada srdrmeyi anlatmaktadr. Dzeni modemize ederek ayakta tutmak veayn zamanda en kk zgrlk almndan tir tir korkmak, Hamidist bir tiyatrodur; bugn her yerde

Hamidizm var.: Oyunlar, Kemalist deil Enverist'tir. Enver ve Kemal, Hamidist tiyatroda iki ayr slp ve iki ayrsenaryodur. Enverizm, bir byk emperyalist gce dayanarak, Devlet-i Ali'ye yeni corafyalar ve olmazsayeni nfuz alanlar yaratma denemesidir. Bugn Trk Devleti'nin, Kosova'da, Kuzey Irak ve Kafkasya'daizledii politikalar kesinlikle Kemalist deil ve tmyle Enverist zdedirler; mobilite-

* Post-Kemaiist: Kemalizm sonras** Pre-Kemalist: Kemalizm ncesi62


56/357

si vurucu bir askeri g yaratmay amalamasnn yannda, Tsiad emsiyesi altnda toplanan tekellerinyaylmac zembereklerine ve Washigton'un yeni haritalarnadayanmaktadr.Sahneyi hazrladm, yazm, perdelidir; birinci perdede Adalet Aaolu'nun romannn ne zamantkendiini incelemek istiyorum. kinci perdede, Mina Urgan'n dinozor olmadn gsterebilmeyi

umuyorum, dinozor olmak, o kadar kolay deildir. Yalnz Mina Hocamz fazla zlmemeli, anlarnda, "AdmMina olacana Mine olsayd keke" diyor, zlmesin, ad, Mine'dir. Hocamz adnn Farisi olduunubiliyor, sonrasnda bir mr yanlyor; Farsa'dan "Mina" olarak aldmz ismi, biz Trkler, "Mine" olaraksyleriz. Farsa'da "Minkar", mineci demektir. Biz Bat Trkleri, uzun 'la-n sevmeyiz, Farsa'dan aldmzisimlerde oklukla a'lar "e" yaparz, Gldan' Glden, Buland' Blent'e eviririz; Mina da Mine'dir. Bunu,Mina Hocamn yazm honutlukla karlamas iin nceden haber veriyorum; son perde ise "et cetera"zerinedir.63


57/357

Basn Aklamas Prof. Dr. Yaln Kk Haymana, 4 ubat 1999

GEREKLERDEN KORKANLARBEN MAHKEME NNE IKARMAKTAN DA KORKTULAR

*Paris'ten zgr irademle, Dgm nnde de olsa gerekleri savunmak iin geldim.

*Susurluk ebekesinin ve suikast tertiplerinin reklendii yerin Babakanhk'a bal olduu ortaya kmtr. calan'a suikast hazrln MesutYlmaz'n bildirdii haberini sansr eden Babakanlk Mit Mstearl ve enkal

Atasagun'dr.*"Ylmaz' korumak lazm" diyen sal-sollu stanbul Mat-

buat ve Mtareke Muharirleri, cinayet ebekelerine kol kanat

gerdiklerini renmek zorundadrlar.

Altm kadar davaya ve muhtemelen yz elli yldan fazla ceza tehdidine karn, st kadar temizolduumu bildiim iin, Paris'ten zgr irademle lkeme, benim byleyici hapishaneme dndm.Gerekleri, Devlet Gvenlik Mahkemeleri'nde aklamaya baladm. Sansr ve antaj ile karlatm.imdi ise, Dgm nnde yarglamay bile ok gryorlar. 2 ubat 1999 tarihli durumaya karlmadm.Gereklerden ve benden korkuyorlar. Daha mfrit ve daha terrist tertipler ihtimaline kar sorumlularve sorumsuzlar uyaryorum.27 Ocak 1999 tarihli Ankara Dgm Durumas'nda 1995 seimlerinden hemen nce, zamann babakanTansu iller'in

64


58/357

emriyle Mit'in, calan'n zerine gnderdii suikast timlerinin Mesut Ylmaz tarafndan haber verildiinive boa karldn aklamtm. 2 ubat 1999 tarihli durumada aklamalarmn devam edecei tabiiidi. Daha nce gn verilmesine karn, benim, Dgm nne bile karlmamam, bu yanyla yargorgannn ne lde siyasiletiini ve yrtme gcne balandm ve dier yandan da Mit'in yargya

mdahalesinin boyutlarn gstermektedir. Mit, stanbul Matbuat zerindeki kontroln, yarg zerindede perinlemek durumundadr.

Ben de Dgm ve dier mahkemeler nnde unu sylyordum ve sylyorum: "Benim neyaptklarmda, ne de sylediklerimde su unsuru yoktur. Ben Mit raporlarnda yazld ve Washington'unhegemonyasna kar ktm iin yarglanyorum ve zindana konuyorum." Sylediklerim doru kmtr.Sylediklerim doru kt iin artk benim hapisten kmam nemli deildir. nemli olan lkemizin bukskatan kmasdr.

Ben, lkemiz, polis ve ajan kskac ile Amerikan boyunduruundan kt zaman hapisten kmakistiyorum. Gerisi yalandr.

Korkmaz Yiit'i Krklareli'nden stanbul Dgm'ye, titi sanklar, Ersever'i Kastamonu'dan Ankara Dgm'yegtren yarg, beni Haymana'dan mahkemeyekaramamaktadr. smet Paa, byle durumlarda "hadi canmsende" diyordu. Adalet bunun neresinde?

u ortaya kmtr: Ecevit babakanlnda hkmet, artk Mesut Ylmaz' deil, kendisini, MitMstearl'n ve Ylmaz'n atad Mstear Atasagun'u korumaktadr. Byk devletlerin, Washington'un,alar-rtk dzeninin esiri olmu, artk eroinman tr, polis ve Mit haberlerine alm stanbul veMtareke Matbuat da "iller'e kar Ylmaz' savunma" ucuz mantnn arkasna snarak, hem Susurlukann stn rtmekte hem de aziz halkmz, Apo-manya haline getirmek istemektedir.rtk-alar dzeni iin, Susurluk ebekesi'ne de Apo-manyaklarna da ihtiya vardr.65


59/357

66


60

Documents

Yalçın Küçük, Bilgesu Erenus - Aydınlık Zindan