YAZAR ADI-SOYADI: EROL ÇEL İK - media.turuz.com · 2.5.3.1.Ucubetü’l-Garâib Fî Nazmi’l-Cevâhiri’l-Acâyib ... Türkçe Arapça Manzum Sözlüklerden Subha-ı Sıbyan adlı

i

YAZAR ADI-SOYADI: EROL ÇELİK

BAŞLIK: MEZÎD-ZÂDE AYINTABÎ NAZMÜ’L-FERÂİD METİN

SÖZLÜK İNDEKS TIPKIBASIM

ÖZET

Bu tezde 1109/1697 yılında Mezîd-zâde Ayıntabî tarafından kaleme alınan

Nazmü’l-Ferâid adlı Arapça-Türkçe manzum sözlük incelenmiştir. Çalışmada, Milli

Kütüphane’de Yz.A 507 arşiv numarasıyla kayıtlı olan ve 1710 yılında Süleyman Bin

Veli Davud tarafından istinsah edilen nüsha esas alınmıştır.

Çalışmamızın birinci bölümünde sözlükbilim hakkında genel bilgiler sunulmuş,

ikinci bölümünde manzum sözlük üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde yazar ve

Nazmü’l-Feraid hakkında bilgi verilmiştir. Tezimizin ana kısmını oluşturan dördüncü

bölümde Nazmü’l-Ferâd’in transkripsiyonlu tam metni verilmiştir. Beşinci bölümde

arkaik kelimeler sözlüğü hazırlanmıştır. Altıncı bölümde ise Arapça ve Farsça kelimeler

için iki farklı indeks düzenlenmiştir.

Sonuç bölümünde ise konu hakkında ulaştığımız bazı noktalar üzerinde

durulmuştur. Ayrıca çalışmanın sonuna Nazmü’l-Ferâd’in tıpkıbasımı eklenmiştir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Sözlük, Manzum Sözlük, Nazmü’l-Ferâid, Mezîd-zade-Ayıntabî

ii

NAME AND SURNAME: EROL ÇELİK

TITLE: MEZÎD-ZÂDE AYINTABÎ NAZMÜ’L-FERÂİD TEXT DICTIONARY

INDEX FACSIMILE

SUMMARY

In this thesis, Mezîd-zâde Ayıntabî’s Arabic-Turkish verse dictionary Nazmü’l-

Ferâid written in 1109/1697, is elaborated. The study is based on Süleyman Bin Veli

Bin Davud’s manuscript written in 1710 and recorded by the Yz.A 507 in National

Library.

In the first chapter of this study, a general information on lexicology is set forth.

In the second chapter, it is focused on the verse dictionary. In the third chapter, some

information about the author and his book is spelled out. In the forth chapter the main

part of the thesis, it is presented the transcription of full text of the Nazmü’l Ferâid. In

the fifth chapter, archaic words dictionary is prepared. In the sixth chapter, two different

indexes for the words in Arabic and Persian are ordered and arranged.

In conclusion, it is reflected upon the results from the part of view of this study.

In the facsimile of the Nazmü’l Ferâid is also annexed at the end of the thesis.

KEYWORDS: Dictionary, verse dictionary, Nazmü’l-Ferâid, Mezîd-zade-Ayıntabi

iii

ÖN SÖZ

Türk sözlükçülük geleneği içinde manzum sözlük yazma düşüncesinin ayrı bir yeri

vardır. Manzum sözlüklerin en güzel örnekleri Türk Edebiyatı’nda verilmiştir

diyebiliriz. Bu eserleri pratik yönü ağır basan ve fonksiyonel ürünler olarak

değerlendirmemiz mümkündür. Çünkü sadece bir eserle yani manzum sözlükle

öğrenciye hem vezin öğretilmekte hem kelime ezberletilmekte hem de öğrencinin aruz

veznine ait teknik meselelerin farkına varması sağlanmaktadır.

Son dönemlere kadar fazla dikkat çekmeyen bu eserler Klasik Türk Edebiyatı’nın

en ilginç örnekleri arasında yer alır. Giriş bölümünde de anlattığımız gibi bu konuda

yapılan çalışmalar çok sınırlıdır. Biz bu konuda yapılan çalışmalara küçük de olsa bir

katkıda bulunma düşüncesiyle bu tezi hazırladık.

Çalışmam sırasında hiçbir yardımını esirgemeyen değerli hocam sayın Prof. Dr.

Ahmet NAHMEDOV’a, lisans dönemindeki eğitimimizden bugüne gelinceye kadar

hiçbir fedakarlıktan kaçınmayan ve üzerimizde sayısız emeği olan çok kıymetli

hocalarım sayın Prof. Dr. Adnan İNCE ve sayın Yrd. Doç. Dr. Şahin BARANOĞLU’na

en kalbî saygılarımı sunar, teşekkür ederim.

EROL ÇELİK

iv

Transkripsiyon Alfabesi

Sesliler

Uzun

À : ى , ا

ì : ى

,ÿ : و

Kısa

a, e, ı, i, o, ö, u, ü : ا

u, ü, o, ö : او ,و

Sessizler

b, p ب

p پ

t ت

å ث

c, ç ج

ç چ

ó ح

ò خ

d د

õ ذ

r ر

z ز

v

j ژ

s س

ş ش

ã ص

ê, ø ض

ù ط

ô ظ

è ع

à غ

f ف

ú ق

k, g, ñ ك

l ل

m م

n ن

h ه

v و

y ى

vi

İÇİNDEKİLER

ÖZET…………………………………………………………………………….............I

ABSTRACT………………………………………………………………………….....II

ÖN SÖZ…………………………………………………………………………..........III

TRANSKRİPSİYON ALFABESİ……………………………………………………..IV

İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………...VI

GİRİŞ…………………………………………………………………………………….1

BİRİNCİ BÖLÜM

SÖZLÜKBİLİM……………………………………………………………………......3

1.1.TANIMI………..…………………………………………………………………….3

1.2 TARİHÇESİ..……..…………………………………………………………………3

1.3. TÜRKLERDE SÖZLÜKÇÜLÜK…..……………………………………................5

İKİNCİ BÖLÜM

MANZUM SÖZLÜK…………………………………………………………………...7

2.1. TANIMI VE TARİHÇESİ…………..……………………………………................7

2.2. YAZILMA SEBEPLERİ.…………………………………………………………...7

2.3. TÜRKLERDE MANZUM SÖZLÜK YAZMA GELENEĞİ…………………........8

2.4. TERTİP ÖZELLİKLERİ………………………………………………………........9

2.5. TÜRK EDEBİYATINDAKİ ÇEŞİTLERİ.………………………………………..10

2.5.1. Arapça – Türkçe……………………………………………………………........10

2.5.1.1 Nazmü’l-Ferâid…………………………………………………………………10

2.5.1.2. Lugat-ı Ferişteoğlu..…………………………………………………………...10

2.5.1.3. Nazmü’l-Leâl...………………………………………………………………...10

2.5.1.4. Tuhfe-i Asım…………………………………………………………………...10

2.5.1.5. Cevâhirü’l- Kelimât…………………………………………………................11

2.5.1.6 Nuhbe-i Vehbî……………………………………………………………….....11

2.5.1.7 Sübha-i Sıbyân………………………………………………………………….11

2.5.2. Farsça – Türkçe…………………………………………………………………11

2.5.2.1. Tuhfe-i Hüsâmî………………………………………………………………...11

2.5.2.2. Tuhfe-i Şâhidî……………………………………………………………….....12

2.5.2.3. Tuhfe-i Vehbî……………………………………………………………….....12

2.5.2.4. Tuhfe-i Lâmî (Lugat-ı Manzûme)……………………………………..............13

2.5.2.5. Bahrü’l-Garâib…………………………………………………………………13

2.5.2.6. Kân-ı Meânî…………………………………………………………................13

vii

2.5.2.7. Şâdiye……………………………………………………………………….....13

2.5.2.8. İlm-i Lugat………………………………………………………………….....14

2.5.2.9. Lugat-ı Manzûme……………………………………………………..............14

2.5.2.10. Tuhfetü’l Hâfız……………………………………………………................14

2.5.2.11. Tuhfe-i Şemsî………………………………………………………………...14

2.5.2.12. Güher-Rîz………………………………………………………………….....15

2.5.2.13. Tuhfetü’l-Manâ…………………………………………………….................15

2.5.2.14. Nazm-ı Bedî………………………………………………………………......15

2.5.2.15.Tuhfe-i Remzî………………………………………………………................15

2.5.3. Arapça - Farsça – Türkçe………………………………………………………...15

2.5.3.1.Ucubetü’l-Garâib Fî Nazmi’l-Cevâhiri’l-Acâyib………………………………15

2.5.3.2. Manzûme-i Keskîn………………………………………………….................16

2.5.3.3.Tuhfetü’l-İhvân ve Hediyyetü’s-Sıbyân……………………………………......16

2.5.3.4. Menâzimü’l-Cevâhir…………………………………………………………...16

2.5.3.5 Nazmü’l Cevâhir……………………………………………………………......16

2.5.3.6. Müselles-Nâme-i Şâkir………………………………………………………...17

2.5.3.7. Dürrü’n-Nizâm………………………………………………………………...17

2.5.3.8.Genc-i Leâl……………………………………………………………………..17

2.5.3.9. Tuhfe-i Zîbâ……………………………………………………………………17

2.5.3.10. Lugat-ı Abdülkerîm…………………………………………………………..18

2.5.3.11. Tevfiye……………………………………………………………..................18

2.5.3.12. Se-Zebân……………………………………………………………………...18

2.5.3.13. Tuhfe-i Nushî………………………………………………………................18

2.5.3.14. Hayrü’l-Lugat………………………………………………………………...19

2.5.4. Arapça-Farsça…………………………………………………………................19

2.5.4.1. Ukûdü’l-Cevâhir……………………………………………………………….19

2.5.4.2. Mirkatü’l-Edeb………………………………………………………………...19

2.5.4.3. Zühretü’l-Edeb……………………………………………………....................19

2.5.4.4. Silkü’l-Cevâhir……………………………………………………...................19

2.5.5.5. Nasîbü’l-Fıtyân………………………………………………………………...19

2.5.5. Türkçe – Fransızca…………………………………………………….................20

2.5.5.1. Miftâh-ı Lisân…………………………………………………….....................20

2.5.6. Türkçe – Rumca………………………………………………………………….20

2.5.6.1. Tuhfetü’l-Uşşâk………………………………………………………………..20

viii

2.5.6.2.Tuhfe-i Rumî…………………………………………………………………...20

2.5.7. Türkçe – Bulgarca………………………………………………………………20

2.5.7.1. Tuhfe-i Sabrî An Lisan-ı Bulgarî………………………………………………20

2.5.8. Türkçe – Ermenice……………………………………………………………….20

2.5.8.1. Manzûm Lugat-ı Ermeniye…………………………………………………….20

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YAZAR ve ESER……………………………………………………………………...21

3.1. YAZAR……………………………………………………………………………21

3.2. ESER………………………………………………………………………………21

3.2.1. Eser Hakkında Genel Bilgi…………………………………………....................21

3.2.2. Vezni…………………………………………………………………………......27

3.2.3. Nazmü’l-Ferâid - Tuhfe-i Şâhidî İlişkisi………………………………………...28

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HAÕÁHAÕÁHAÕÁHAÕÁ KİTÁBU KİTÁBU KİTÁBU KİTÁBU NÁZİRE NÁZİRE NÁZİRE NÁZİRE----İ İ İ İ ŞÁHİDÌŞÁHİDÌŞÁHİDÌŞÁHİDÌ…………...…………...…………...…………...……...……………………………...30

BEŞİNCİ BÖLÜM

ARKAİK KELİMELER SÖZLÜĞÜ……….………………………………………133

ALTINCI BÖLÜM

İNDEKS

6.1. ARAPÇA KELİMELER İNDEKSİ...…………………………….……………...143

6.2. FARSÇA KELİMELER İNDEKSİ…………………………………………........199

SONUÇ……………………………………………………………………………......203

KAYNAKÇA................……………………………………………………………....204

EK 1 TIPKIBASIM.......................................................................................................206

ÖZ GEÇMİŞ…………………………………………………………………………..243

1

GİRİŞ

Mübtedî olarak nitelenen sıbyan mektebi öğrencilerine kelime ezberletmek, edebî

sanatları ve aruz veznini öğretmek gibi sebeplerle kaleme alınan manzum sözlükler, Klasik

Türk Edebiyatı’nda üzerinde yeteri kadar inceleme yapılmayan önemli alanlar arasında yer

alır. Türk edebiyatında şu ana kadar tespit edilebilen altmış civarındaki1 manzum sözlüğün

ancak on ikisi üzerinde bilimsel çalışma yapılmıştır. Bu eserlerden biri Sünbülzâde

Vehbî’nin Tuhfe’sidir ki Turgut Karabey ve Numan Külekçi tarafından neşredilmiştir.

Diğer bir çalışma Atabey Kılıç tarafından hazırlanan Osman Bin Mustafa Keskin’in

Manzûme-i Keskîn’idir. Ahmet Kartal tarafından hazırlanan Tuhfe-i Remzî ve Cemal

Muhtar tarafından hazırlanan İki Kuran Sözlüğü Lugat-ı Ferişteoğlu ve Lugat-ı Kânûn-ı

İlâhî adlı eserler de üzerinde durulması gereken önemli çalışmalardır. Bunlara Ahmet Hilmi

İmamoğlu’nun doktora tezi olarak hazırlayıp daha sonra Muğla Üniversitesi Yayınları

arasında neşrettiği Tuhfe-i Şâhidî ve Bekir Çınar tarafından yayımlanan Miftâh-ı Lisân adlı

Türkçe Fransızca manzum sözlüğü eklemek mümkündür.2

Bu konuda, İsmail Çubukçu’nun 2004’te Kocaeli’de hazırladığı Menâzimü’l-Cevâhir

adlı yüksek lisans tezini, Necmettin Yurtseven’in 2003 yılında Ankara’da tamamladığı

Türk Edebiyatında Arapça-Türkçe Manzum Lugatler ve Sünbülzâde Vehbî’nin Nuhbesi adlı

doktora çalışmasını, Dursun Ali Türkmen tarafından 1995’te Samsun’da yapılan Mütercim

Asım Efendi ve Tuhfe-i Asım adlı yüksek lisans tezini ve Seyfettin İlhan tarafından 1997

yılında Elazığ’da hazırlanan Şemsî Cevâhirü’l-Kelimât adlı yüksek lisans tezini anmak

yerinde olacaktır.

Bu çalışmalara ek olarak 2004 yılında İbrahim İmran Öztahtalı tarafından yayımlanan

Lâmi Çelebi ve Lugat-ı Manzumu ve 2007 yılında Atabey Kılıç tarafından yayımlanan

Türkçe Arapça Manzum Sözlüklerden Subha-ı Sıbyan adlı çalışmaları saymamız

mümkündür

Görüldüğü gibi bu konuda yapılan çalışmalar oldukça sınırlıdır. Manzum sözlük

şerhleri üzerine yapılan çalışmaların da yeterli düzeyde olmadığını göz önüne alırsak

manzum sözlüklerden yeteri kadar istifade edemediğimiz ortaya çıkar. Buradan hareketle

1 İmamoğlu, Ahmet Hilmi, Farsça- Türkçe Manzum Sözlükler ve Şâhidî’nin Sözlüğü, Doktora Tezi, Erzurum, 1993 s, 3-12 2 Gümüş, Zehra, Pîrî Paşa-zâde Mehmed Bin Abdü’l-Bâkî El-Cemâlî’nin Tuhfe-i Şâhidi Şerhi: Tuhfe-i Mîr, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Volume 2/3 Summer 2007

2

manzum sözlüklerin ve manzum sözlük şerhlerinin disiplinli bir şekilde tenkitli

metinlerinin hazırlanmasının edebiyatımıza ve Türk sözlükbilimine ciddi anlamda katkıları

olacağını söyleyebiliriz.

3

1. SÖZLÜKBİLİM

1.1. TANIMI

Sözlük, bir dildeki kelimelerin tümünü ya da bir bölümünü söylenişleri, işlevleri,

kökenleri, anlamları, söz dizim özellikleri, çeşitli yazılışları, kısaltmaları, eş anlamlıları,

zıt anlamlıları veya bir başka dildeki karşılıklarıyla veren eserdir.3

Sözlük, bir dilin bütün dönemlerinde ya da belli bir döneminde kullanılmış olan

kelimelerini ve deyimlerini, alfabe sırasına göre ele alarak tanımlarını yapan, açıklayan

ya da başka bir dildeki karşılığını veren esere denir.4

Sözlükbilim, bir dilin veya karşılaştırmalı olarak çeşitli dillerin söz varlığını sözlük

biçiminde ortaya koymaya yönelen, bu amaçla yöntemler koyarak uygulama yollarını

gösteren bir bilim dalıdır.5

1.2. TARİHÇESİ

Bu konuda ilk ve önemli eserler Çinliler tarafından hazırlanmıştır. Doğu’da M.Ö.

XI. yüzyılda Bavtişi isimli bir Çinlinin kırk bin kelimelik bir sözlük hazırladığı

bilinmektedir. Yine bir Çinli olan Kuyu Wang tarafından hazırlanmış olan sözlüğün de

M.Ö. 530 yılında o dönemin imkânlarına göre basıldığından bahsedilir. Ayrıca Hushin

isimli bir kişinin hazırladığı ve 150 yıllarında basıldığı söylenen Shwo Wan adındaki

sözlüğün de Çinliler ve Japonlar tarafından kullanılan temel sözlüklerden olduğu

belirtilmiştir.6

M.S. I. yüzyılda İskenderiyeli Pamphılus’un yazdığı 95 kitaptan oluşan Yunanca

sözlük ve Marcus Verrius Flaccus’un Latince olan eseri bu alandaki önemli

örneklerdir.7

İskenderiye Müzesi yöneticisi Bizanslı Aristophanes tarafından M.Ö. II. yüzyılda

hazırlanan, Yunanca’da seyrek kullanılan ve açıklaması güç bazı sözcükleri bir araya

getiren sözlük günümüzdeki sözlüklere benzer ilk eserdir. Bu sözlükte aynı zamanda

tanımlara da yer verilmiştir.8

3 Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi 28. Cilt s, 215 4 Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara, 2005 5 Çubukçu, İsmail, Menâzimü’l-Cevâhir, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2004 6 Alpak, Mehmet Nuri, Arap Dilinde Sözlük Çalışmaları ve Nazım Efendinin Tercümanü’l-Lügat Adlı Eserinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Van, 2006 s, 6 7 Bingöl, Zekeriya, Sözlük ve Sözlükçülük Üzerine Bir Araştırma, Akademik Bakış, 9. Sayı s, 201 8 Bingöl, a.g.e. s, 200

4

Doğu dünyasında da sözlükçülüğün köklü bir geçmişi vardır. Doğu dünyasının

önemli sözlükçülerinden Cevherî’nin Tacü’l-Luğa ve Sihahü’l-Arabiye’si Arapça

sözlükler arasında çok önemli bir yere sahiptir. XIV. ve XV. yüzyıllar arasında yaşamış

olan İran asıllı Arap dilcisi Firuzabadî’nin 60 ciltten oluşan El Kamusü’l-Muhit adlı

Arapça sözlüğünden de bahsetmek gerekir. Bu eser, yine büyük bir sözlükbilimci

Mütercim Asım tarafından XVIII. yüzyılda Türkçeye çevrilmiştir.9

Batıda sözlükçülükteki ilk önemli gelişme Rus Çariçesi II. Katarina’nın emriyle

Alman gezgin Pallas’a yaptırılmıştır. Aslında dünya dillerinin tanınması ve

karşılaştırmasına yönelik olan bu çalışmada, Pallas Rusya sınırı içindeki dillere ait

kural, kaide ve çekimleri belirlemiş ve bunlardan faydalanarak 285 kavramı temel

alarak 200 Asya ve Avrupa dilinde bu kavramların karşılıklarını vermiş, böylece ilk

defa çok dilli sözlüklerin örneği ortaya çıkmıştır. Pallas’ın çalışması 1787 yılında

Linguarum Totius Orbis, Vocabularia Comparativa adıyla yayımlanmıştır. Ayrıca

sözlük olarak tam kabul edilip edilemeyeceği şüpheli olan, Latince bazı cümle ve

duaları içeren, Adelung ve Vater’in ortak çalışması olan Mithridotes adlı eser dört

ciltten oluşmaktadır. 1806–1817 yılları arasında yazılan bu eser, 500 kadar dille

ilgilidir.10

Sözlükçülükte en önemli gelişme XIX. yüzyılda olmuştur. Bu bilim dalının

Almanya’da kurucusu olarak sayılabilecek Jackob Grimm ile kardeşi Wilhelm

Grimm’in 1895’de Leipzig’de çalışmasına başladıkları ve 16 cilt olarak düşündükleri

sözlük birkaç bölümü eksik kalsa da birçok bilim adamının büyük desteğiyle 1961

yılında Deutsches Wörterbuch adıyla yayımlanmıştır. En eski kaynaklardan başlayarak

bir sözcüğün, geçtiği metinlerdeki biçimini ve anlamını, değişik lehçe ve dillerdeki

değişikliklerini, her türlü kullanımını ve içinde geçtiği söz öbeklerini veren bu çalışma

bundan sonraki çalışmalara örnek olmuş, Avrupa’da benzerlerinin hazırlanmasını

sağlamıştır.11

Fransız dil bilimcisi, düşünür, filozof ve fizikçisi olan Emile Lıttre’nin Dictionnaire

De La Langue Française adındaki sözlüğü otuz yıllık bir çabanın, son derece geniş ve

derinliğine bir incelemenin ürünüdür. Bugün de güvenle yararlanılan bu eser 1873'te

Paris’te basılmıştır. Bu sözlüğün 1989 baskısı çok küçük punto ile dizilmiş dört büyük

ciltten oluşmakta ve bu sözlükte kelimenin değişik anlamları, bu anlamda geçtiği yerler

9 Bingöl, a.g.e. s, 201 10 Bingöl, a.g.e. s, 201 11 Bingöl, a.g.e. s, 201, 202

5

üzerinde geniş bilgi verilmekte, sonra ayrı bir paragraf halinde sözlüğün tarihi ve kökeni

açıklanmaktadır. Bunlardan başka Grimm ve Lıttre sözlükleri türünde hazırlanan

İngilizlerin The Oxford English Dictionary adlı ünlü sözlüğü de 1933’te 13 cilt halinde

yayımlanmıştır.12

1.3. TÜRKLERDE SÖZLÜKÇÜLÜK

Kaşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lugati’t-Türk’ü ve Muhammed Bin Kays’ın

Tıbyanü’l-Lugati’t-Türkî Alâ Lisâni’l-Kanklı adlı eseri Türkçe için yazılmış ilk

sözlüklerdir.13

Kaşgarlı Mahmud Dîvânü Lugati’t-Türk’ü 1072’de yazmaya başlamış 1074 yılında

Bağdat’ta tamamlayarak muhtemelen 1077 yılında Ebu’l-Kâsım Abdullah’a takdim

etmiştir. Kaşgarlı Mahmud, sözlüğüne malzeme toplamak için Türk illerini bir bir

dolaşmış, eseri için doğrudan doğruya kendisinin derlediği dil malzemesini esas

almıştır. Dîvânü Lugati’t-Türk Araplara Türkçeyi öğretmek maksadıyla kaleme alındığı

için Türkçe-Arapça olarak düzenlenmiştir.14

Türk diline ait içerdiği ve işlediği malzeme itibariyle bir diğer önemli sözlük

Zemahşerî’nin Mukaddimetü’l-Edeb’idir. Türkçenin tarihi seyrine ışık tutması

bakımından büyük önem taşıyan Mukaddimetü’l-Edeb Arapçayı değişik kavimlere

tanıtmak gayesiyle kaleme alınmıştır. Eser bilhassa Oğuz, Kıpçak, Kanklı, Türklerinin

lehçeleri hakkında aydınlatıcı bilgiler vermektedir. 15

XIII. yüzyılda Cemaleddin İbn-i Mühennâ tarafından yazılan ve daha çok İbn-i

Mühennâ Lugati diye bilinen ve asıl adı Kitâbu Hılyetü’l-İnsân ve Halbetü’l-Lisân olan

eser de Dîvânü Lugâti’t-Türk’le benzerlik gösterir. Çünkü bu sözlük de kısmen Araplara

Türkçe öğretmek için yazılmıştır. Kısmen diyoruz çünkü eser Farsça, Türkçe ve

Moğolca olmak üzere üç bölüme ayrılmış ve Araplara bu üç dili öğretmek için

yazılmıştır.16

Araplara Türkçeyi öğretme amacı güden diğer bir sözlük Gırnatalı Ebû Hayyân’ın

1312 yılında yazdığı Kitâbu’l-İdrâk Li Lisâni’l-Etrâk’tır. XIV. yüzyılda kaleme alınan

Codeks Cumanicus adlı eser ise Kırım civarında yerleşmiş olan Kıpçak Türkleriyle

12 Bingöl, a.g.e. s, 201, 202 13 Öz, Yusuf , Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Doktora Tezi, Ankara, 1996, s, 37 14 Öz, a.g.e s, 38 15 Çubukçu, a.g.e. s, 4 16 Kudret, Cevdet, Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000, s, 130

6

ticaret ilişkisi bulunan İtalyan kolonilerine Kumanca öğretmek için yazılmıştır.17 Arap

sözlükçülük geleneğine uygun olarak XVI. yüzyılın başında Anadolu’da yazıldığı

sanılan Abuşka Lugatı, Çağatayca kelimelerin Anadolu Türkçe’sindeki karşılıklarını

vermektedir.

Türkçe için Anadolu’da telif edilmiş ilk sözlük XIII. Yüzyılda Fahruddin Hasan-ı

Salgûrî tarafından yazılmıştır. Türkçenin başlıca kurallarını ve kelimelerini kaside

halinde toplayan bu sözlüğün adı kaynaklarda Kavâidü Lisânit-Türk ve Kasîde Fi’n-

Nahv şeklinde geçmektedir. Anılan bu eser Batı Türkçesi için büyük bir önem

taşımaktadır. Fakat Salgûrî’nin bu manzum eserinin bir nüshası tespit edilememiştir. 18

Ahmet Vefik Paşa’nın 1876 yılında iki cilt halinde yazdığı Lehce-i Osmanî adlı

sözlükte o dönemin Türkçe söz varlığı Arap alfabe sistemi içindeki tanımları ve örnek

cümleleriyle verilmektedir. XVIII. yüzyılda Esat Mehmet Efendi tarafından yazılan

Lehcetü’l-Lugat adlı sözlükte Türkçe kelimeler temel alınmış ve bu kelimelerin Arapça

ve Farsça karşılıkları verilmiştir. Muallim Naci’nin 1890 yılında yazdığı Lugat-ı Naci

ise Osmanlıca bir sözlüktür. Bu sözlük Osmanlıcadaki Arapça ve Farsça sözcüklerin

tanım ve karşılıklarını içerir. Dönemin en başarılı sözlüğü Şemsettin Sâmi tarafından

hazırlanan Kamus-ı Türkî’dir. 19

17 Kudret, a.g.e. s, 223 18 Öz, a.g.e. s, 43 19 Bingöl, a.g.e. s, 203

7

2. MANZUM SÖZLÜK

2.1. TANIMI VE TARİHÇESİ

Manzum sözlük, herhangi bir dildeki kelimenin başka bir dildeki karşılığının

manzum halde verildiği sözlüklerdir.20

Bilindiği kadarıyla manzum sözlükler ilk olarak Arap edebiyatında başlamış,

ardından Fars edebiyatında gelişmiş ve nihayet en geniş ve belki de en güzel örneklerini

Türk edebiyatında vermiştir.21 Manzum sözlüklerin İslâmî edebiyattaki ilk örneği XIII.

yüzyıl yazarlarından Ferâhî’nin Nisâbu’s-Sıbyân isimli Arapça-Farsça sözlüğüdür.22

2.2. YAZILMA SEBEPLERİ

Vezinli ve kafiyeli, nazım şeklinde yazılmış, şiir olarak ifade edilmiş, nizama

konmuş gibi anlamlarda kullanılan manzûm kavramı daha çok şiir için söz konusu

edilmiştir. Bununla birlikte İslâm medeniyetine dahil olan Araplar ve Farslar gibi

Türkler de şiir dışındaki bazı eserleri de manzum olarak telif etmeye önem vermişlerdir.

Türk edebiyatında tefsir, fıkıh, akaid, hadis, tezkire, gramer, tarih, astronomi, musiki,

tıp konusundaki birtakım eserlerin yanı sıra bazı lügatler de manzum olarak telif

edilmiştir. Bunun da esas sebebi, manzum olarak yazılan eserin vezin ve kâfiye gibi bir

takım ahenk unsurlarını taşımış olma özelliği ile okumayı zevkli bir faaliyet hâline

getirmesi ve okunan metnin hafızada daha kolayca kalmasını sağlamasıdır. Manzum

sözlük yazmanın yabancı dil eğitimine katkı sağlayacağı hususu, dikkate alınmış ve bu

yolda hizmet kabilinden birçok eser vücuda getirilmiştir. 23

İslam kültüründe çoğu çalışma gibi sözlük çalışmalarının da Kuran-ı Kerim ve

hadisleri doğru anlama gayretleriyle ortaya çıktığını biliyoruz. Manzum sözlüklerin de

mühim bir kısmında daha çok Kuran-ı Kerim’de yer alan kelimelere ağırlık

verilmiştir.24

Manzum sözlüklerin esas yazılma amacı Kuran-ı Kerim’de bulunan ve manası tam

olarak anlaşılamayan garîb kelimelerin karşılıklarını vermek veya ezberlenmesini

20 Türk Dili Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergah Yayınları, İstanbul, 1986, 6.Cilt s, 144 21 Kılıç, Atabey, Denizlili Mustafa Bin Osman Keskin ve Eseri Manzûme-i Keskin Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Volume 2/3 Summer 2007 s, 342 22 Kılıç, Atabey Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Subha-i Sıbyan Turkish Studies Sayı 20, 2006/1 s, 67 23 Kırbıyık, Mehmet, Miftâh-ı Lisân Adlı Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük Üzerine, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:11 – 2002, s, 182 24 Kılıç, Atabey Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Subha-i Sıbyan Turkish Studies, Sayı 20 2006/1 s, 67

8

sağlamaktır. Daha sonra bunlar arasına Hz. Peygamber’in hadislerinde bulunan ve yine

manası tam olarak anlaşılamayan kelimelerin karşılıklarını vermek dahil olmuştur. Fars

ve Türk edebiyatlarında ise bu amaçlar arasına Mevlâna’nın Mesnevî’sinde geçen bazı

müşkül kelimelerin Farsça, Türkçe ya da Arapça karşılıklarını vermek de katılmıştır.

Buraya kadar verdiğimiz bilgilerden de anlaşılacağı üzere manzum sözlüklerin

hazırlanmasının temelinde İslâm kültürü yatmaktadır. Temelde Kuran-ı Kerim, hadisler

ve Mesnevî bulunmakla beraber Türk edebiyatında karşımıza çıkan manzum sözlüklerin

sadece Arapça, Farsça ve Türkçe için hazırlanmadığını, Fransızca, Ermenice gibi diller

için de manzum lügatler tertip edildiğini ifade etmeliyiz. Belirtilmesi gereken bir diğer

önemli husus da manzum sözlüklerin önemli bir kısmının küçük çocuklar için

hazırlanmış olduğudur.25

Bilindiği gibi medreselerde okunan kitaplardan birçoğu da ezberleniyordu. İslâmî

bilimler çoğunlukla nakle dayalı olduğundan bilginin olduğu gibi korunması ve daha

sonraki kuşaklara bozulmadan aktarılması son derece önemli idi. Tabi bunun en sağlam

yollarından biri de eserlerin âlimlerce yazıldığı gibi aynen ezberlenmesi idi. Bir kitabı

ezberlemenin en kolay yolu ise, oradaki bilgileri manzum hâle getirmekti. Bu sebeple,

sadece belli konular üzerindeki ders kitapları değil, bu kalemden olmak üzere Arapça ve

Farsça sözlükler de manzum olarak yazılmıştır. Fatih devrinden Kanunî devrine, oradan

yakın zamana kadar nazmedilmiş Tuhfe-i Şâhidî, Tuhfe-i Vehbî, Nuhbe-i Vehbî ve

Sübha-i Sıbyân gibi eserlerin eğitim tarihimizdeki önemi inkâr edilemez.26

2.3. TÜRKLERDE MANZUM SÖZLÜK YAZMA GELENEĞİ

Manzum sözlük geleneğinin edebiyatımızdaki ilk örnekleri Arapça-Farsçadır.

Bunlar, Şükrüllâh Bin Şemsüddîn Ahmed Bin Seyfüddîn Zekeriya’nın 1242-3’te telif

ettiği Zühretü’l-Edeb’i, Hüsameddin Hasan Bin Abdülmü’min el-Hoyî’nin Nasîbü’l-

Fıtyân ve Nesîbü’t-Tıbyân’ı, Abdülhamîd el-Engürî’nin 1356 yılında hazırladığı Silkü’l-

Cevâhir’i, Germiyanlı Ahmedî’nin 1360–1377 yılları arasında nazmettiği Mirkatü’l-

Edeb’i ve Ahmed-i Dâî’nin Ukûdu’l-Cevâhir’idir.27

İlk Arapça-Türkçe manzum sözlük Abdüllatif İbn-i Melek’in 1392 yılında

nazmettiği Lügat-i Ferişteoğlu’dur. Buna daha sonra meydana getirilen Şemsî’nin

25 Kılıç, Atabey Denizlili Mustafa Bin Osman Keskin ve Eseri Manzûme-i Keskin Turkish Studies Türkoloji Volume 2/3 Summer 2007 s, 341 26 Kılıç, Atabey Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Subha-i Sıbyan Turkish Studies Sayı 20, 2006/1 s, 69 27 Kırbıyık, a.g.e s, 182, 183

9

Cevâhirü’l Kelimât’ı, Şeyh Ahmed’in 1635 yılında yazdığı Nazmu’l-Leâl’i, Asım’ın

1798’de tamamladığı Tuhfe-i Asım’ı, Vehbi’nin 1799’da meydana getirdiği Nuhbe-i

Vehbî’si ve Mehmed Fevzî’nin Tuhfe-i Fevzî’sini de ekleyebiliriz.28

Hüsam Bin Hasan Konevî’nin 1399 da nazmettiği Tuhfe-i Hüsâmî adını taşıyan

eser, Anadolu’daki Farsça-Türkçe manzum lügatlerin ilk örneği olarak kabul

edilmektedir. Bunu Şâhidî İbrahim Dede’nin Tuhfe-i Şâhidî, Lâmî Çelebi’nin Lügat-i

Manzûme, Vehbî’nin Tuhfe-i Vehbî, Süleyman Dürrî’nin Güher-rîz ve Ahmed Remzî

Akyürek’in Tuhfe-i Remzî’si gibi birçok eser takip etmektedir.29

Bazı manzum sözlüklerimiz ise, Arapça-Farsça-Türkçe olarak hazırlanmıştır. Bu tür

eserlere Bahâüddin İbn Abdurrahman-ı Malkaravî’nin Ucubetü’l-Garâyib,

Abdülkerîm’in Lügat-i Abdülkerîm, Hâkî Mustafa Üsküdarî’nin Menâzimü’l-Cevâhir ve

Hasan Aynî’nin Nazmü’l-Cevâhir adlı lügatlerini örnek olarak verebiliriz.30

2.4. TERTİP ÖZELLİKLERİ

Manzum sözlüklere verilen isimlerin önemli bir kısmında armağan anlamına gelen

tuhfe kelimesi kullanılmıştır. Hüsam Bin Hasan El-Konevî tarafından Anadolu

sahasında yazılmış ilk Farsça-Türkçe manzum lügat olan Tuhfe-i Hüsâmî’de biz bu

ismin kullanıldığını görmekteyiz. Yine Tuhfe-i Şâhidî, Tuhfe-i Vehbî, Tuhfe-i Şemsî gibi

manzum sözlüklerimizde de bu isimlendirmenin yaygın olarak kullanıldığını görmek

mümkündür. Manzum sözlüklerin isimlendirilmesinde tuhfe kelimesi haricinde nazm,

manzûme veya lügat kelimeleri de kullanılmıştır.31

Manzum sözlüklerin hemen hepsinde genellikle mesnevi nazım şekliyle yazılmış

esasen hamdele ve salvele görevini icra eden bir mukaddime, sebeb-i telif kısmı, asıl

sözlük ve yine mesnevi şeklinde yazılmış bir hatime bulunur. Asıl sözlük kısmı

çoğunlukla kıt’a ya da bahirlere ayrılmıştır. Kıta ve bahir isimlerinin hemen tamamının

Arapça olduğunu söylemek yanlış olmaz. Arapça başlıklar aynı zamanda o bölümde

kullanılan vezin hakkında da bilgi verecek mahiyettedir. Farsça başlıklar ise asıl sözlük

kısmı dışında kalan bölümlendirmeler için kullanılmıştır. 32

28 Kırbıyık, a.g.e s, 183 29 Kırbıyık, a.g.e s, 183 30 Kırbıyık, a.g.e s, 183 31 Kılıç, Atabey Denizlili Mustafa Bin Osman Keskin ve Eseri Manzûme-i Keskin Turkish Studies Türkoloji Volume 2/3 Summer 2007 s, 341 32 Kılıç, Atabey Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Subha-i Sıbyan Turkish Studies s. 20, 2006/1 s, 67

10

2.5. TÜRK EDEBİYATINDAKİ ÇEŞİTLERİ

2.5.1. Arapça – Türkçe

2.5.1.1 Nazmü’l-Ferâid

Tezimin konusu olan bu eser hakkında ileride bilgi verilecektir.

2.5.1.2. Lugat-ı Ferişteoğlu

Ferişteoğlu Abdüllatif tarafından 1392 yılında kaleme alınan eser yirmi kıtadan

meydana gelmekte ve eserin büyük bir kısmında Kuran-ı Kerim’de geçen 1528 Arapça

kelimenin Türkçe karşılığı verilmektedir. Türkçe-Arapça manzum sözlüklere öncülük

eden eser bazı âlimler tarafından şerh edilmiş ve alfabetik şekilde düzenlenmiştir.33

2.5.1.3. Nazmü’l – Leâl

Nazmü’l-Leâl 1641 yılında Antepli Şeyh Ahmed tarafından Tuhfe-i Şâhidî’ye nazire

olarak yazılmıştır. Eseri bilim dünyasına kapsamlı bir şekilde tanıtan Ömer Asım

Aksoy’dur. Aksoy hem Hasan Aynî ve Nazmü’l-Cevâhir hem de Şeyh Ahmed ve

Nazmü’l-Leâl isimli eserlerinde Şeyh Ahmed’in Nazmü’l-Leâl adında manzum bir

lügati olduğunu fakat bu eseri on altı yıldır aramasına rağmen genel özel hiçbir

kitaplıkta bulamadığını, sonunda eserin eksik bir nüshasını Ankara’da eski kitaplar

satan birinde görüp satın aldığını yazar 34

2.5.1.4. Tuhfe-i Asım

Antepli Mütercim Asım tarafından yazılan Arapçadan Türkçeye manzum

sözlüktür.35 Tuhfe-i Asım 1213’te yazılmıştır. Müellif söz konusu eserini Burhân-ı

Kâtı’yı çevirdikten bir yıl sonra yazmıştır. Bu tarihte Vehbî’nin Nuhbe’si henüz kaleme

alınmış değildi. Asım Efendi’nin eseri Tuhfe-i Vehbî kadar ün kazanmamıştır. Bunun en

önemli sebebi Tuhfe’de dilimizde çok az kullanılan kelimelerin çoğunlukta olması,

Nuhbe’de ise çok kullanılan kelimelere yer verilmesidir. Ayrıca Tuhfe’nin her kıtası

özel bir konuya ayrılmış ve o konuyla ilgili kelimeler o bölümde verilmiş de değildir.36

33 İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1999 2O. Cilt s, 176 34 Aksoy, Ömer Asım Şeyh Ahmed ve Nazmü’l-Leâl Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara 1960 s, 205 35 Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara ,1995, 1.cilt s, LXI 36 Türkmen, Dursun Ali, Mütercim Asım Efendi ve Tuhfe-i Asım, Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 1995, s, 17

11

2.5.1.5. Cevâhirü’l- Kelimât

Şemsî tarafından XVII. yüzyılda kaleme alınan eser bir mukaddime, 61 kıta ve 643

beyitten meydana gelir.37

2.5.1.6 Nuhbe-i Vehbî

Sünbülzâde Vehbî tarafından 1799 yılında tamamlanıp Padişah 3.Selim’e

sunulmuştur. Tamamı 1948 beyit olan Nuhbe 83 kıtadan oluşmaktadır. Eserde 3800

Arapça kelimenin Türkçe karşılığı verilmiştir.38

2.5.1.7 Sübha-i Sıbyân

Sübha-i Sıbyân adlı Türkçe-Arapça manzum sözlüğün, ne telif edildiği zamana ne

de müellifinin kimliğine dair elimizde yeterli bilgi bulunmaktadır. Müellifinin ismi

yazma nüshalarda belli değildir; matbu nüshalarda ise Mehmed Bin Ahmed Er-Rumî,

Ebu’l-Fazl Muhammed Bin Ahmed Er-Rumî ve Er-Rumî Bosnavî Ebu’l-Fazl

Muhammed Ahmed gibi farklı şekillerde verilmektedir. Bazı manzum sözlüklerde

gördüğümüzün aksine Sübha-i Sıbyân’ın metin kısmında müellif kendisi hakkında

herhangi bir bilgi vermemektedir. Müellif mesnevi nazım şekliyle yazılmış 16 beyitlik

giriş manzumesi ile klâsik kitap tertibine uygun olarak hamdele ve salvele vecibesini

yerine getirmekte, ardından yine aynı nazım şekliyle sebeb-i telifi izah etmekte, 5

beyitlik bir münacattan sonra ise asıl esere yani sözlük kısmına geçmektedir.39

2.5.2. Farsça – Türkçe

2.5.2.1. Tuhfe-i Hüsâmî

Tam adı Tuhfe-i Hüsâmî ez-Müeltekât-ı Sami olan bu eser Tuhfe-i Hüsâm kısa

adıyla meşhurdur. Hüsam-i Hoyî tarafından 802/1399–1400 tarihinde Sultan Orhan Bey

adına Hüsameddin Hasan Bin Abdülmümin’in Nasîbü’l-Fıtyân ve Nesîbü’t-Tıbyân adlı

Arapça–Farsça sözlüğü örnek alınarak ve ona nazire olarak yazılmıştır. Anadolu’da

yazılan ilk manzum Farsça-Türkçe sözlük olan Tuhfe-i Hüsâm Farsça manzum mensur

37 İlhan, Seyfettin Şemsì Cevâhirü’l- Kelimât, Yüksek Lisans Tezi Elazığ 1997 s, vııı 38 Yurtseven, Necmettin, Türk Edebiyatında Arapça-Türkçe Manzum Lügatler ve Sünbülzâde Vehbî’nin Nuhbesi, Doktora Tezi, Ankara, 2003, s, 25, 227 39 Atabey Kılıç Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Subha-i Sıbyan Turkish Studies Sayı, 20, 2006/1 s, 70

12

bir mukaddime ile 20 kıta bir hatimeden oluşmaktadır. Sözlük kısmı 300 beyit hatimesi

de 5 beyit olmak üzere 305 beyittir.40

2.5.2.2. Tuhfe-i Şâhidî

Tuhfe-i Şâhidî, Mevlevî şeyhlerinden Şâhidî İbrahim Dede tarafından Yavuz Sultan

Selim Han devrinde 921/1515 yılında nazmedilmiştir. Hüsam Bin Hüseyin El-

Konevî’nin Tuhfe-i Hüsâm adlı sözlüğüne nazîre olarak yazılan Tuhfe-i Şâhidî bir

mukaddime, beyit sayıları 5 ile 20 arasında değişen toplam 27 kıta ve bir hatimeden

meydana gelmektedir. Eser toplam 455 beyittir. Şâhidî, Tuhfe-i Hüsâm’da nazmedilen

Farsça kelimelerin önemli bir bölümünü eserine almış nadir olarak kullanılan kelimeleri

ise eserine dahil etmemiştr. Tuhfe-i Şâhidî yazıldıktan sonra büyük bir şöhret

kazanmıştır. Bunda Farsça kelimelerin vezne uygun bir şekilde nazmedilmiş olması

büyük rol oynamıştır. Eser bu özelliğinden dolayı gerek medreselerde gerek diğer

eğitim kurumlarında hem aruz hem dil öğretiminde uygulamalı ders kitabı olarak

okunmuş ve ezberletilmiştir.41

2.5.2.3. Tuhfe-i Vehbî:

Tuhfe-i Vehbî, Farsça – Türkçe sözlükler arasında Şâhidî’den sonra en fazla ilgi

gören ve okunan manzum sözlüklerden biridir. Tuhfe-i Vehbî Sünbülzâde Vehbî’nin

resmi bir ziyaret için gittiği İran’da edindiği bilgileri bir eserle değerlendirmek özellikle

de oğlu Lütfullah’a yararlı bir kitap hediye etmek arzusuyla 1197/1783 yılında kaleme

alınmıştır. Eserde 93 beyitlik bir mukaddime, 57 kıta, ıstılâhât-ı acem başlıklı 201

beyitlik sözlük kısmı ile 5 beyitlik bir tarih kıtası yer alır. Eserde nazmedilen

kelimelerin şiir ve inşaya uygun kelimeler olmasına dikkat edilmiştir. Bu manzum

sözlük için de şerh, alfabetik tertip, fihrist ve nazire türünde eser ve risaleler

yazılmıştır.42

Bu eser kaleme alındıktan sonra, o zamana kadar medreselerde ders kitabı olarak

okutulan Şâhidî’nin yerine geçmiştir. Vehbî’nin bu eseri kendisi hayatta iken Ahmet

Hayatî tarafından şerhedilmiştir.43

40 Kartal, Ahmet Tuhfe-i Remzi, Akçağ Yayınları, Ankara, 2003 s, 25 41 Kartal, a.g.e s, 27, 28 42 Kartal, a.g.e s, 36, 37 43 Yurtseven, a.g.e, s, 19

13

2.5.2.4. Tuhfe-i Lâmî (Lugat-ı Manzûme)

Bursalı Lâmî Çelebi tarafından yazılan eser 169 beyitten müteşekkildir. 933/1527

yılından önce telif edilmiştir.15 beyitlik bir mukaddime ile 10 kıtadan oluşmaktadır.

Eserde yaygın olarak kullanılan ve öncelikle öğrenilmesi uygun görülen 500 civarında

Farsça kelime mevcuttur.44

2.5.2.5. Bahrü’l-Garâib

Bugünkü bilgilere göre Anadolu sahasında yazılmış manzum Farsça – Türkçe

sözlüklerin ikincisidir. Bu sözlük Halimî adıyla meşhur Lütfullah Halimî Bin Ebi Yusuf

tarafından 850/1446 yılında nazmedilmiştir. Eser üç bölümden meydana gelmektedir.

Birinci bölüm manzum Farsça –Türkçe sözlük, ikinci bölüm muhtelif konulara nazım

türleri ve edebi sanatlara dair tanımlar ve temel bilgiler, üçüncü bölüm ise aruz ve

Farsçanın gramerine dairdir. Üçüncü bölümde sadece Farsça fiillerin muzari kökleri ve

fiil çekimleriyle ilgili kısımlar mensurdur. Eserin sözlük kısmı 756 beyit olup 19 kıtaya

taksim edilmiştir. Eserin sadece isim ve isim türünden kabul edilen kelimeleri ihtiva

eden sözlük kısmında 2930 civarında Farsça kelime nazmedilmiştir.45

2.5.2.6. Kân-ı Meânî

Hasan Rızayî tarafından 1082/1671 tarihinde yazılmıştır. Kân-ı Meânî hem her

kıtada ilk harfleri aynı olan Farsça kelimelerin nazmedilmesi hem de kıtaların kafiye

rediflerine göre alfabetik sıralanmasından dolayı diğer manzum sözlüklerden

ayrılmaktadır. Her kıtası mesnevi nazım şekliyle yazılan eser 716 beyittir. Eserde 2319

Farsça kelime nazmedilmiştir. Kelimelerin bir kısmı Tuhfe-i Şâhidî bir kısmı Uknûm-ı

Acem’den derlenmiştir.46

2.5.2.7. Şâdiye

Nisâbü’s-Sıbyân örnek alınarak Mehmed Bin Yahya-yı Konevî tarafından 889/1484

tarihinde yazılmış manzum Farsça-Türkçe bir sözlüktür. 47

44 Kartal, a.g.e s, 28, 29 45 Kartal, a.g.e s, 26 46 Kartal, a.g.e s, 33 47 Kartal, a.g.e s, 27

14

2.5.2.8. İlm-i Lugat

İmâd-zâde Velî Bin Yusuf-ı İmâdî tarafından yazılan eserin, telif tarihi belli

değildir. Eser kafiye ve rediflerine göre tertip edilen 71 kıtadan oluşmaktadır.48

2.5.2.9. Lugat-ı Manzûme

Osman Bin Hüseyn-i Bosnevî tarafından 991/ 1583 tarihinde yazılmıştır. Kolay

ezberlenmesi için basit vezinlerle ve hacim olarak küçük yazılmıştır. Eser mesnevi

nazım şekliyle yazılmış 42 beyitlik bir mukaddime ile 19 kıtaya taksim edilmiş 168

beyitlik sözlük kısmından oluşur. Eserde 805 Farsça kelime Türkçe karşılıklaryla

nazmedilmiştir. Müellif gramer özelliği olan Farsça kelimeleri haşiyelerde ilgili kaide

hakkında kısa açıklamalar yaparak izah etmiştir. Müellif bu haşiyelerde bazen

beyitlerde kullandığı edebi sanatlara da işaret etmiştir.49

2.5.2.10.Tuhfetü’l - Hâfız

Eser, Hafız Abdullah Bin Halil Bin Ali tarafından 1174/1761 tarihinde Selanik’te

nazmedilmiştir. Sözlük, mensur bir mukaddime ile 36 kıtaya taksim edilmiş toplam 273

beyitten oluşmaktadır. Eserde nazmedilen Farsça kelimeler Tuhfe-i Şâhidî’den

derlenmiştir. Eserin ilk yedi kıtasında Farsça mastarlar, sonraki kıtalarda da mazi

muzari zamanlarda ve emir kipinde çekimli fiiller ve bu fillerin edilgen halleri verilmiş,

bunlar Türkçe karşılıklarıyla birlikte nazmedilmiştir. Bu sözlüğün dikkat çeken

yönlerinden birisi de 17. kıtadan sonra her kıtanın bir meslek grubuna ayrılıp kıtalarda

bu mesleklerle ilgili kelimelerin nazmedilmesidir.50

2.5.2.11.Tuhfe-i Şemsî

Şemsî tarafından yazılan eser bir önsöz ve 81 kıtaya taksim edilmiş olup 680

beyittir. Eserde yer alan Farsça kelimeler Mevlana’nın Mesnevî-i Manevî’sinden,

Sadi’nin Bostan ve Gülistan isimli eserlerinden ve Tuhfe-i Şâhidî’den derlenmiştir.

Müellif Farsça kelimeleri seçerken bunların nazım ve nesirde kullanılır olmasına dikkat

etmiş, bunlara güzel Türkçe karşılıklar vermeye özen göstermiştir.51

48 Kartal, a.g.e s, 29 49 Kartal, a.g.e s, 29, 30 50 Kartal, a.g.e s, 35, 36 51 Kartal, a.g.e s, 38

15

2.5.2.12. Güher-Rîz

Güher-Rîz Süleyman Dürrî tarafından 1263/1847 yılında neşredilmiştir. Eser

kolayca ezberlenebilecek bir tarzda hazırlanmış ve bu maksatla her kıta altışar beyit

olarak tanzim edilmiştir. Eser, bir mukaddime 35 kıta ve bir hatimeden ibaret olup

toplam 141 beyittir.52

2.5.2.13.Tuhfetü’l-Manâ

Tuhfetü’l-Manâ 1268/1852’de Macaristan’ın Şıklovis kasabasından olan Osman adlı

bir müellif tarafından nazmedilmiştir. 221 beyit olan eser 24 beyitlik mesnevi tarzında

yazılmış bir mukaddime ve beyit sayısı 2 ile 22 arasında değişen 17 kıtadan meydana

gelmektedir. Küçük yaştaki çocuklar için yazılmış eserde bazen bazı kıtalarda faydalı

bilgiler de verilmiştir.53

2.5.2.14. Nazm-ı Bedî

Nazm-ı Bedî Osmanlı Müellifleri’nde verilen bilgilere göre, İlmî Alî Efendi

tarafından 1224/1809 yılında Tuhfe-i Vehbî tarzında yazılmış Farsça – Türkçe bir

sözlüktür. Kütüphanelerde eserin nüshası yoktur.54

2.5.2.15. Tuhfe-i Remzî

Tuhfe-i Remzî, Ahmet Remzî tarafından 1343/1924 tarihinde telif edilmiş Farsça-

Türkçe manzum bir sözlüktür.55 Bu eser, aynı zamanda Anadolu sahasında 1242–3

yılında Zühretü’l-Edeb’le başlayan manzum sözlük yazma geleneğinin de son halkasını

teşkil etmektedir.

2.5.3. Arapça - Farsça – Türkçe

2.5.3.1.Ucubetü’l-Garâib Fî Nazmi’l-Cevâhiri’l-Acâyib

Eser Abdurrahman-ı Malkaravî tarafından 827/1427 tarihinde oğulları Mehmed ve

Ahmed’in ezber yoluyla Arapça ve Farsça öğrenmeleri maksadıyla manzum olarak

yazılmıştır. Kısa ve meşhur adı Ucubetü’l-Garâib’tir. Eser bir mukaddime ve 36 kıtaya

52 Kartal, a.g.e s, 40 53 Kartal, a.g.e s, 41 54 Kartal, a.g.e s, 39 55 Kartal, a.g.e s, 54

16

taksim edilmiş 436 beyitten oluşmaktadır. Bu eserin daha çok Arapça – Türkçe ağırlıklı

olduğu müşahede edilmektedir.

2.5.3.2. Manzûme-i Keskîn

Mustafa Bin Osman tarafından XVIII. yüzyılın ikinci yarısında yazılan Manzume-i

Keskîn, mesnevî nazım şeklinde yazılmış 85 beyitlik bir mukaddime ile toplam 330

beyitlik 27 kıta ve Der Beyân-ı Aded başlığı altında bulunan sayılara dair 9 beyitlik

müstakil bir kıta ile Der Beyân-ı Hisâb-ı Ebced başlığı altındaki ebced hesabıyla ilgili 7

beyitlik ayrı bir kıta olmak üzere toplam 431 beyitlik bir eserdir. Arapça-Farsça-Türkçe

üç dilli bir manzum sözlük olan Manzûme-i Keskîn’de bu üç dilden toplam 2363 kelime

birbirine karşılık olarak gösterilmiştir. Özellikle Türkçe kelimeler açısından dikkati

çeken nokta, bugünkü yazı dilinde kullanılmayan, unutulmuş bir kısım kelimelerin

sözlükte bir hayli yer almasıdır.56

2.5.3.3. Tuhfetü’l-İhvân ve Hediyyetü’s-Sıbyân

Tuhfetü’l-İhvân ve Hediyyetü’s-Sıbyân, sıbyan mekteplerinde Arapça öğrenen

öğrencilerin Farsçayı öğrenmelerine de katkı bulunmak maksadıyla Mustafa İlmî Bin

İbrahim tarafından 1186/1772 tarihinde yazılmıştır. Eserde nazmedilen Arapça

kelimeler Lugat-ı Ferişteoğlu’ndan derlenmiştir. Bü sözlük müellifin ifadesiyle Lugat-ı

Ferişteoğlu’nun Farsça ve Türkçeye tercümesidir. Eser mensur önsöz dışında mesnevi

tarzında yazılmış 11 beyitlik bir münacat, 33 kıta ve iki beyitlik bir tarih kıtası olmak

üzere toplam 854 beyittir.57

2.5.3.4. Menâzimü’l-Cevâhir

Hâkî Mustafa Üsküdarî tarafından telif edilen eser bir mukaddime 29 kıta ve bir

hatime olmak üzere toplam 402 beyitten oluşmaktadır.58

2.5.3.5 Nazmü’l Cevâhir

Hasan Aynî tarafından yazılmıştır. Dokuz sayfalık giriş kısmı yüz sayfalık da metni

bulunan eser çok çalışılarak çok emek harcanarak meydana getirilmiş bir takım ölçü ve

56 Kılıç, Atabey Denizlili Mustafa Bin Osman Keskin ve Eseri Manzûme-i Keskin Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Volume 2/3 Summer 2007 s, 346 57 Kartal, a.g.e s, 36 58 Kartal, a.g.e s, 31

17

düzenlere göre tertiplenmiştir. Her sayfasında bir kıta her kıtada on üç beyit vardır. Yani

eserin giriş kısmı 117, metin kısmı da 1300 beyittir. Her sayfadaki on üç beyitlik bir

kıtanın son iki beytine beyt-i hümâyun adı verilmiştir.59

2.5.3.6. Müselles-Nâme-i Şâkir

Osman Şâkir Bin Mustafâ-yı Bozokî tarafından 1210/1795–6 tarihinde yazılmıştır.

Eser, mesnevi şeklinde yazılmış bir mukaddime, asıl sözlük kısmı ve yine mesnevi

tarzında yazılmış bir hatimeden oluşmaktadır. Sözlük kısmı 42 kıtadan ibaret olan

eserde 1250 Arapça,1121 Farsça, 1019 Türkçe kelime nazmedilmiştir.60

2.5.3.7. Dürrü’n-Nizâm

Nazmü’l-Cevâhir’in ilk şeklidir. Hasan Aynî tarafından Nazmü’l-Cevâhir’den on yıl

önce yani 1811 de yazılmıştır.61

2.5.3.8. Genc-i Leâl

Gencî Pîr Mehmed adlı bir zat tarafından 1041/1631’de yazılan manzum sözlüktür.

Eser iki bölümdür. Birinci bölüm Arapçadan Türkçeye, ikinci bölüm Farsçadan

Türkçeyedir.62

2.5.3.9. Tuhfe-i Zîbâ

Hayret Mehmet Efendi tarafından Mısırda 1234/1819 tarihinde yazılmış ve Mehmet

Ali Paşa’nın torunu Abbas Paşaya takdim edilmiştir. Mesnevi tarzında yazılmış 35

beyitlik bir mukaddime 74 kıtaya taksim edilmiş 821 beyitlik sözlük kısmı ve 13

beyitlik bir hatimeden oluşan eser toplam 869 beyittir. Eserde 1450 civarında Arapça,

bir o kadar da Farsça kelime nazmedilmiştir.63

59 Aksoy, Ömer Asım Hasan Aynî ve Nazmü’l-Cevâhir Cihan Matbaası Gaziantep 1959 s, 7, 8 60 Kartal, a.g.e s, 39 61 Aksoy, Ömer Asım Dürrü’n-Nizâm ve Nazmü’l-Cevâhir Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara 1960 s, 145 62 Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü 1.Cilt Türk Dil Kurumu Yayınları Ankara 1995 63 Kartal, a.g.e s, 39

18

2.5.3.10. Lugat-ı Abdülkerîm

Eser 1002/1594 yılında ya da bu tarihe yakın bir zamanda Kerimî mahlasını

kullanan Şeyhülharamzâde Şeyh Abdülkerîm-zâde tarafından yazılmıştır.Küçük yaştaki

çocuklar için kaleme alınan sözlük 16 kıtadan müteşekkil olup 107 beyittir. Sekizinci ve

on üçüncü kıtalar mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Eserin ilk yedi kıtası ile son dört

kıtasında çocukların öğrenmesinde faydalı olan konulara yer verilmiştir.64

2.5.3.11. Tevfiye

Abdurrahman Zahidi-i Konevî tarafından 1133/1721 yılında yazılmıştır. Eser

mesnevi şeklinde bir mukaddime, değişik bahirlerle nazmedilmiş 27 kıta ile hepsi recez

bahriyle yine mesnevi tarzında yazılmış 16 kıta ve bir hatime olmak üzere toplam 635

beyittir.65

2.5.3.12. Se-Zebân

Antakyalı Şeyh Ahmed tarafından 1135/1721 tarihinde yazılan eser Arapça-Farsça-

Türkçe manzum bir sözlük ve gramer kitabıdır. Eserin yazılmasıyla Türk asıllı

çocukların Arapça ve Farsça, Arap asıllı olanların Farsça ve Türkçe, sadece Farsça

bilenlerin de Arapça ve Türkçe öğrenmeleri amaçlanmıştır. Eserdeki Farsça ve Arapça

kelimeler Tuhfe-i Şâhidî ve Lugat-ı İbn-i Ferişte’den derlenmiştir. Müellif bu iki

sözlükte yer alan ve kendisinin müstehcen saydığı bazı kelimelere yer vermemiştir.

Manzum bir mukaddime, 30 kıta ve bir hatimeden oluşmaktadır. Asıl sözlük kısmında

yer alan her kıtaya bahr adı verilmiştir. Bahirlerde nazmedilen kelimeler konulara göre

tasnif edilmiş ve her üç dilde birbirinin karşılığı olan kelimeler nazmedilmiş, bazı

bahirler de gramere ait konulara ayrılmıştır.66

2.5.3.13. Tuhfe-i Nushî

Çemişkezekli Nasuh Efendi tarafından eser bir mukaddime 52 manzume ve 3 kıtadan

oluşmaktadır. Tuhfe-i Nushî toplam 610 beyittir. Eser,1297/1880 tarihinde Arif Hikmet

tarafından İstanbul’da neşredilmiştir.67

64 Kartal, a.g.e s, 30 65 Kartal, a.g.e s, 33 66 Kartal, a.g.e s, 33, 34 67 Kartal, a.g.e s, 40

19

2.5.3.14. Hayrü’l-Lugat

Süleyman Hayri Bey tarafından yazılan Arapça- Farsça- Türkçe üç bin beyitlik bir

sözlüktür.68

2.5.4. Arapça-Farsça

2.5.4.1. Ukûdü’l-Cevâhir

Ahmed-i Dâî tarafından II. Murat’ın şahzadeliğinde istifadesi için yazılmış, 51

kıtada 650 beyitten ibaret manzum Arapça-Farsça bir sözlüktür. Eser hakkında Latifî

Tezkiresinde şu bilgiler vardır: Ukudü’l-Cevâhir tesmiye olunur ibârât-ı Fârisî birle

meşrûh Arabî lügâtı ve ol lugâtda envâ-ı buhûr üzre manzûm vâfir mukattaâtı vardur.

Acep nazm-ı cevâhir-nizâm-ı leâlî-intizâmdur. Fi’l-mesel bir tabak Dürer ü Gureri

huyût-ı hutûta çeküp ismin Ikdü’l-Cevâhir komışdur.69

2.5.4.2.Mirkatü’l-Edeb

Ahmedî tarafından Aydınoğullarından Hamza Bey adına yazılmıştır.70

2.5.4.3.Zühretü’l-Edeb

Şükrüllâh Bin Şemsüddîn Ahmed Bin Seyfüddîn Zekeriyâ tarafından 1242/1243

yılında telif edilen eser 48 kıta ve 418 beyitten ibarettir. Mensur bir önsözle başlayan

eserde kıtalar Arap harfleri sayısı ve sırasına göre tanzim ve tertip edilmiştir. Her kıta

bir harfe ayrılmış ve her kıtada o kıtanın sırasını oluşturan harfle başlayan Arapça

kelimeler Farsça karşılıklarıyla birlikte nazmedilmiştir. Bu şekilde tertip edilmiş ilk 28

kıta 360 beyitten ibarettir. 29. ve diğer kıtalarda ise konuyla ilgili kelimeler

nazmedilmiş, iki kıta da Arapça edatlara ayrılmıştır.71

2.5.4.4. Silkü’l-Cevâhir: Abdülhamîd Engürî tarafından yazılmıştır.

2.5.5.5. Nasîbü’l-Fıtyân: Abdülmü’min Hoyî’nin kaleme aldığı bir eserdir.

68 İnal, Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şairleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları Ankara 2000 2.Cilt s, 913, 915 69 Canım, Rıdvan Latifî Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Rıdvan Atatürk Kültür Merkezi Yayınları Ankara 2000 s, 165 70 Mine, Mengi, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ YayınlarıAnkara 2000 s, 88 71 Öz, a.g.e. s, 54

20

2.5.5. Türkçe – Fransızca

2.5.5.1. Miftâh-ı Lisân

Yusuf Halis Efendi tarafından 1850’de, Fransızcanın revaç bulmaya başladığı bir

dönemde kaleme alınmıştır. Fransızca-Türkçe sözlükler içerisinde manzum olma

niteliğini taşıyan, tespit edilebilen ilk ve tek örnektir. Mensur mukaddime, manzum

dibace, sözlük ve hatime bölümlerinden teşekkül eden eser eski harflerle yazılan

Fransızca kelimelerin doğru okunabilmesi için birtakım özel işaretleri taşımaktadır.

Satır altına orijinal şekli ile yazılan Fransızca kelimeleri de ihtiva etmektedir. Yaklaşık

olarak 2500 kelimenin nazmedildiği sözlük, 495 beyittir. 2–45 beyitlik 22 manzumeden

oluşmaktadır. Mesnevi dışındaki manzumeleri elifbâ sırasına göre tertip edilmiştir.

Eserin hatime kısmında, Türk edebiyatında herhangi örneği olmayan bir aruz kalıbı

kullanılmıştır.72

2.5.6. Türkçe – Rumca

2.5.6.1. Tuhfetü’l-Uşşâk

Ahmed Fevzî Efendi tarafından yazılmıştır.73

2.5.6.2.Tuhfe-i Rumî:

Muhtemelen yukarıdaki eserin farklı bir şeklidir.74

2.5.7. Türkçe – Bulgarca

2.5.7.1. Tuhfe-i Sabrî An Lisan-ı Bulgarî:

Eser edebiyatımızda bu alandaki tek örnektir.75

2.5.8. Türkçe - Ermenice

2.5.8.1. Manzûm Lugat-ı Ermeniye

Milli Kütüphane’de Yz. FB 165’de kayıtlı eser bu alandaki tek örnektir. 76

72 Kırbıyık, a.g.e s, 121 73 İmamoğlu, a.g.e s, 11 74 İmamoğlu, a.g.e s, 10, 11 75 İmamoğlu, a.g.e s, 11 76 İmamoğlu, a.g.e s, 12

21

3. YAZAR VE ESER

3.1. YAZAR

Eserin yazarı Mezîd-zâde Ayıntabî’dir. Bu kişi hakkında elimizdeki bilgiler son

derece sınırlıdır. Bu bilgiler de eserde yazarın kendisinden bahsettiği birkaç beyitten

ibarettir. Yazar Antepli olduğunu ve Hâfız lakabıyla tanındığını giriş bölümündeki iki

beyitte dile getirir.

48 DiyÀr-ı èAyıntabì idi maèìşim

ŞuèÀ-ı maèrifet ceõb idi işim

93 Baàışlar ÓÀfıôa kim bir duèÀsın

Şefìè ide aña Óaú MuãùafÀsın

Yine yazar asıl sözlük kısmının son bahrinde kendisinden Hâfız diye bahseder.

217 Kim iderse ÓÀfıôa bir raómet-i haúú-ı úarìn

İde biñ raómet aña maóşerde Rabbü’l- èÁlemìn

3.2. ESER

3.2.1. Eser Hakkında Genel Bilgi

Nazmü’l Ferâid, Mezid-zâde Ayıntabî tarafından kaleme alınan Arapça–Türkçe

manzum sözlüklerimizden biridir. Eser Tuhfe-i Şâhidî’ye nazire olarak yazılmıştır.

Bunu yazmanın başında yer alan Hazâ Kitâbu Nazîre-i Şâhidî ibaresinden ve eserin

Ki çekdim ŞÀhidì veznine anı

Kesel-tab itmeye her oúuyanı

şeklindeki 62. beytinden de rahatlıkla anlayabiliriz. Eser Milli Kütüphane arşivine

Farsça-Türkçe sözlük olarak kaydedilmiştir. Bu yanlışlığın yazmanın başında yer alan

Hazâ Kitâbu Nazîre-i Şâhidî ibaresinden kaynaklandığını düşünmekteyiz. Muhtemelen

22

Tuhfe-i Şâhidî’ye yazılacak bir nazirenin Farsça olacağı düşüncesi bu yanlışlığa zemin

hazırlamıştır.

Eserin 766. beytinden ebced hesabıyla anladığımız kadarıyla sözlük hicrî takvime

göre 1109 yılında kaleme alınmıştır.

Tuhfemiñ tÀrìòini eyle bu mıãrÀèdan óisÀb

Dürr-i rÿh ile èaceb nÀzik düzildi bu kitÀb

Bu tarih de yaklaşık olarak miladi 1697 yılına karşılık gelir. Üzerinde çalıştığımız

Milli Kütüphane nüshasının müstensihi Süleyman Bin Veli Bin Davud’dur. Ferağ

kaydından anladığımıza göre bu nüsha müellif hattından yaklaşık olarak 13 yıl sonra

yani hicri 1122, miladi 1710 yılında harekeli nesihle yazılmıştır.

Yazar, mukaddime kısmında sebeb-i telif hakkında şu bilgileri verir:

26 Belì eslÀf olandan luàavìler

Óaúìúat noúùasında maènevìler

27 Ki yazmış her biri bir nÀme-i òÿb

Olubdur dergeh-i èirfÀnda meràÿb

28 ÒuãÿãÀ ŞÀhidì vü İbn-i Ferişte

Bular dürr-i luàÀtı çekdi rişte

29 Daòı hem ãÀóib-i Naômü’l-LeÀlì

Bulubdur èilm-i maènÀda kemÀli

Eser 31 bölüm ve 838 beyitten oluşmakta, ayrıca her sayfada 13 satır yer almaktadır.

Eserin başında klasik mesnevilerdeki tevhid, münacat, naat, medh-i çihar- yar-ı güzin ve

sebeb-i telif gibi bölümleri içeren 94 beyitlik bir mukaddime bulunmaktadır. Bu

bölümün ilk beş beyti tevhid, 6. beyitten 12. beyte kadar naat,12 ve 14. beyitler arası da

23

dört halifenin övgüsünün yapıldığı medh-i çihar- yar-i güzin diye adlandırılan

bölümdür. Yalnız bu bölümlere ayrı ayrı başlık verilmemiştir. Eserin sonunda da 69

beyitlik bir aruz manzumesi vardır. Giriş kısmını ve sondaki bu manzumeyi saymazsak

eserin asıl sözlük kısmı 29 bahir ve 675 beyitten meydana gelmektedir. Bu bahir

başlıklarının hepsi Arapça ve kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Her bahrin son beytinin

birinci mısrası o bahrin veznini gösterir. Bu bölüm de tıpkı bahir başlıkları gibi kırmızı

mürekkeple yazılmıştır. Her bahrin beyit sayısı faklıdır. Yine her bahrin bitiminde bir

mısrası Arapça bir mısrası Türkçe özlü bir beyit bulunmaktadır. Şair bunu şu şekilde

ifade etmektedir:

67 Çü òatm olduúca her bir baór-i meşóÿn

Dir idim anda bir beyt-i dil-efzÿn

68 Biri Türkì biri hem lisan-ı tÀzì

Dutar her birisi Àòirde rÀzı

Beyt-i dil-efzûn diye anılan bu beyitlerin eserdeki sıralanış şekli şöyledir:

[Beyit numaraları bahir sırasına göredir. Yani 1.beyit 1.bahrin, 2. beyit 2. bahrin

sondan bir önceki beytidir.]

1 Õeél-kelÀm aófeô li en yezhebe ankeél-óazÀn

Bu sözi ezberle sen çün gide senden vebÀ

2 Raómet ider lütfunÀ kim dutsa yüz

Yaàfiru bi’r-raómeti men in enÀb

3 ViãÀliñ dirilik firÀúıñ ölüm

VefÀke’l-óayÀtü igùÀke’l-memÀt

4 Eger ister iseñ kim ãÀfiliúdan dutma sende kin

Ve in teséel èani’l-iòlaãı lÀ tümsik bike’l-iêàÀå

24

5 äakın dime birisini o söz ki acıdur

VelÀ teúul eóaden õalike’l-kelÀmu’l-ücÀc

6 Úoy kemlik itme kimseye ol iylik üstüne

Daà lÀ teşürrü ilÀ eóÀdin kün èalÀ’ã-ãalÀó

7 Ey sevdigim vaãlıñ yitür aşkıñ beni pìr eyledi

YÀ maóbÿbì vaãleke bellià hicrüke bì isteşÀò

8 Ey oàul etegi virme sen ele maóşer güni

YÀ büniyye’õ-zeyle tuéti’l-yedÀ yevme’t-tenÀd

9 Sen di düşmekden Óaúúa ãıàınmaàı

Úul mine’l-òıõlÀni bi’llÀhi’l-èıyÀõ

10 İèlem bi cehÀletin le ünf

Sen bil ki cehÀleti úatı èÀr

11 Fì Cennetike èandelü úalbi le yünÀdì

Eri vecheke yÀ verd

BÀàıñda seniñ bülbül gönlüm ider ÀvÀz

Göster yüziñ ey gül

12 Úarışma ile az kez irer saña alçaúlıú

LÀ taóliùi’n-nÀse úad yÿriåüke’l-iflÀs

13 Yaãilü’l-meéÀbe men kÀne meÀ’l-hüdÀ refìúÀn

Yetişir úonaàına kim ola toàrı ile yoldaş

25

14 Hüve òÀfün vecede fi’z-zemeneyni feleóan

O ki úorúucı bulubdur iki dünyÀda òalÀã

15 Benden ögüt sana işit gizlini şÀyiè eyleme

Minnì naãìóatün bike esmaè bi òafìke lÀ tefÀø

16 Aàla yarın ki gün içün tÀ ki gele saña sevinc

İbki li yevmi’l-àadi óattÀ yeci’e ileyke nişÀù

17 Úarşulaşma şularla özge yoàun

LÀ-tücÀdil meèÀllezìne àılÀô

18 Ger ister isen iylik kemlikten özüñü güt

İn tebtaàı’ã-ãalÀóe min sÿéi nefsike rÀè

19 Bi ãadrì niãÀlü hicrüke tesóabe keyyÀn

Benim baàrıma ayrılıàıñ tìàı çekdi dÀà

20 Ne eyü úul o kişi iylik èaybın dürici

Ve nième’l-èabdü zeydün bi èaybi’n-nÀsi leffÀf

21 Kim çekerse cÀmın eger mestliginde oldı ayıú

Men yemudde kÀseke in fi’n-nüzÿfi kÀne afÀú

22 èÁcileten lem tülevviå le neôefte

DünyÀya bulaşmadıñ oldıñ iñen pÀk

23 Dutdı kim bildigini oldı issi ululuú

Emsek min li’d-dirÀyeti kÀne ze’l-celÀl

26

24 Aña irişe elem-i şedìde eger añla o kötü söz ile

Bihi yaúrubü esefün le in zükire hüve bi sÿéi’l-kelÀm

25 VemÀ taãilü bi ãÀóibike yaèÿdü ileyke õake faúaù

Ne ulaşdırsañ muãÀóibiñe döner saña kim o nesne hemÀn

26 èİõÀrüke luè ôulmete reése idfaè

Ruòuñ yaú başımıñ karañulıàın ãav

27 Men èabdüke yekfìhi zièÀme

Kim ki úuluñdur yiter aña cÀh

28 Men yaófeôu hÀzihi èilmün lehü leyinnü

Kim ezber eyler bunı bilmek için kolay

Nazmü’l –Ferâid’de her bahrin sonunda beyt-i dil-efzûn şeklinde geçen bu

kısımların Tuhfe-i Şâhidî’de de hemen hemen aynı şekilde kullanıldığını ve Şâhidî’nin

bu beyitlere beyt-i hümâyûn adını verdiğini aşağıya Tuhfe-i Şâhidî’den alınan beyitler

açıklamaktadır.

TamÀm olduúca her bir úıtèa mevzÿn

Yazar idim anda bir beyt-i hümÀyÿn

Ki ola FÀrisì bir mıãraı hem

Biri Türkì ola ne bìş ü ne kem

Ki Türkì FÀrisìy ola muúÀbil

Bilür ehli k’olur bu naôm müşkil77

77 Aksoy, Ömer Asım, Şeyh Ahmed ve Nazmü’l-Leâl, Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara1960

27

Bu tasarruf yani her bölümün sonunda özlü bir beyit kullanılması Nazmü’l-Leâl’de

de karşımıza çıkar. Nazmü’l-Leâl’de bu beyitlere beyt- i mütercem adı verilmiştir. Şeyh

Ahmed bunu şu şekilde ifade eder:

TamÀm olduúca her bir úıtèası hem

Getürdüm ben de bir beyt-i mütercem78

Şeyh Ahmed yazmış olduğu Nazmü’l Cevâhir adlı diğer bir manzum sözlükte ise

bu beyitlere beyt-i hümâyun adını vermiştir.

On üç beyte olup her úıtèa merhÿn

İki Àhirdeki beyt-i hümÀyÿn79

3.2.2. Vezni

Giriş ve aruz manzumesiyle birlikte toplam 31 bölüm olan eserde kullanılan

kalıpları şu şekilde sıralayalabiliriz:

Giriş Hezec Bahri (MefÀèìlün mefÀèìlün faèÿlün) 94 beyit

1. Bölüm Münserih Bahri (Müfteèilün fÀèilün müfteèilün fÀèilün) 22 beyit

2. Bölüm Seri Bahri (Müfteèilün müfteèilün fÀèilün) 27 beyit

3. Bölüm Mütekarib Bahri( Faèÿlün faèÿlün faèÿlün faèÿl) 17 beyit

4. Bölüm Hezec Bahri (MefÀèìlün mefÀèìlün mefÀèìlün mefÀèìlün) 18 beyit

5. Bölüm Müctess Bahri (MefÀèilün faèilÀtün mefÀèilün faèilÀt) 17 beyit

6. Bölüm Müzari Bahri (Mefèÿlü fÀèilÀtü mefÀèìlü fÀèilÀt) 15 beyit

7. Bölüm Recez Bahri (Müstefèilün müstefèilün müstefèilün müstefèilün) 14 beyit

8. Bölüm Remel Bahri (FÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀt) 23 beyit

9. Bölüm Remel Bahri (FÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀt) 13 beyit

10. Bölüm Hezec Bahri (Mefèÿlü mefÀèilün faèÿlün) 17 beyit

11. Bölüm Hezec Bahri (Mefèÿlü mefÀèìlü mefÀèìlü faèÿlün)

(Mefèÿlü fÀèÿlün ) 29 beyit 78 Aksoy, Ömer Asım, Şeyh Ahmed ve Nazmü’l-Leâl, Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara1960 79 Aksoy, Ömer Asım, Hasan Aynî ve Nazmü’l-Cevâhir, Cihan Matbaası Gaziantep 1959

28

12. Bölüm Hezec Bahri (Mefèÿlü mefÀèìlün mefèÿlü mefÀèìlün) 18 beyit

13. Bölüm Kamil Bahri (MütefÀèilün faèÿlün mütefÀèilün faèÿlün)14 beyit

14. Bölüm Remel Bahri (FaèilÀtün faèilÀtün faèilÀtün faèilÀt) 12 beyit

15. Bölüm Recez Bahri (Müfteèilün mefÀèilün müfteèilün mefÀèilün) 10 beyit

16. Bölüm Recez Bahri (Müfteèilün müfteèilün müfteèilün müfteèilün) 18 beyit

17. Bölüm Hafif Bahri (FÀèilÀtün mefÀèilün faèilÀt) 7 beyit

18. Bölüm Müzari Bahri (Mefèÿlü fÀèilÀtün mefèÿlü fÀèilÀtün) 15 beyit

19. Bölüm Tavil Bahri (Faèÿlün mefÀèìlün faèÿlün mefÀèìlün) 12 beyit

20. Bölüm Hezec Bahri (MefÀèìlün faèÿlün mefÀèìlün faèÿlün) 16 beyit

21. Bölüm Muktezeb Bahri (FÀèilÀtü müfteèilün fÀèilÀtü müfteèilün) 17 beyit

22. Bölüm Münserih Bahri (Müfteèilün fÀèilat müfteèilün faè) 13 beyit

23. Bölüm Medidi Bahri (FÀèilÀtün fÀèilün fÀèilÀtün fÀèilün) 20 beyit

24. Bölüm Kamil Bahri (MütefÀèilün mütefÀèilün mütefÀèilün mütefÀèilün) 22 beyit

25. Bölüm Vafir Bahri (MüfÀèaletün müfÀèaletün müfÀèaletün müfÀèaletün) 22 beyit

26. Bölüm Mütekarib Bahri (Faèÿlün faèÿlün faèÿlün faèÿlün) 7 beyit

27. Bölüm Recez Bahri (MüstefèilÀtün müstefèilÀtün) 7 beyit

28. Bölüm Basit Bahri (Müstefèilün fÀèilün müstefèilün fÀèilün) 13 beyit

29. Bölüm Remel Bahri (FÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀt) 217 beyit

3.2.3. Nazmü’l-Ferâid - Tuhfe-i Şâhidî İlişkisi

Nazmü’l-Ferâid’in Tuhfe-i Şâhidî’ye nazire olarak yazıldığını daha önce

belirtmiştik. Bu iki eser arasında bazı ortak noktalar vardır. Bu ortak noktaları şöyle

sıralamamız mümkündür:

a- İki eserde de asıl sözlük kısmının ilk maddesi Tanrı’ dır Bu durum Nazmü’l-

Ferâid’de şu şekilde geçmektedir:

Tenridür il ü ilÀh başlamaú oldı ibtidÀ

Aàza di fem daòı fÀh ögmege hamd ü åenÀ80

80 Ayıntabî, Mezîd-zâde Nazmü’l-Ferâid, Yazma, YzA 507, 5b

29

Tuhfe-i Şâhidî’nin de ilk maddesi Tanrı’dır.

Tanrının adıdurur Ìzid u YezdÀn HudÀy

Daòı büzürg ulu yol gösterici reh-nümÀy81

b- Her iki eserde de en uzun bölüm asıl sözlüğün son bölümüdür. Bu bölüm

Nazmü’l-Ferâid’ de 217, Şâhidî’ de 137 beyit tutmaktadır.

c- Hem Şâhidî hem de Nazmü’l-Ferâid’ de her bölümün son beytinin birinci

mısrasında o bölümün vezni verilmiştir.

d- Her iki eserde de her bölümün sondan bir önceki beytinde özlü sözler dile

getirilmiştir. Nazmül-Ferâid’de bu beytin bir mısrası Arapça, Şâhidî’de ise Farsçadır.

e- Şâhidî’nin tarih kısmında

FÀilâtün fÀilâtün fÀilât

Bu kitÀbı öğren iç Àb-ı óayÀt82

şeklinde yer alan beyit Nazmü’l-Ferâid’de

FÀilÀtün fÀilÀtün fÀilÀtün fÀilÀt

Bu kitÀbı óıfô ide her kim içer Àb-ı óayÀt 83 şeklindedir.

81 İmamoğlu, a.g.e. s, 67 82 İmamoğlu, a.g.e. s, 146 83 Ayıntabî, Mezîd-zâde Nazmü’l-Ferâid, Yazma, YzA 507, 36a

30

4444. . . . HHHHAÕÁAÕÁAÕÁAÕÁ K K K KİTÁBUİTÁBUİTÁBUİTÁBU N N N NAÕÌREAÕÌREAÕÌREAÕÌRE----İİİİ ŞŞŞŞÁHİDÌÁHİDÌÁHİDÌÁHİDÌ

Bi’smi’llÀhi’rBi’smi’llÀhi’rBi’smi’llÀhi’rBi’smi’llÀhi’r----raómÀni’rraómÀni’rraómÀni’rraómÀni’r----raóìm raóìm raóìm raóìm

1 EyÀ men enşÀée’l-eşyÀée illÀ naômÀ

VeyÀ men èalleme’l-insÀne’l esmÀé84

2 Seniñçün cümlenüñ óamd ü åenÀsı

èAùÀ baóriñde bir úatre sipÀsı

3 MiåÀliñ mümtenièdür õÀtıñ idrÀk

İdemez èaúl u ins ü cinn ü emlÀk

4 Getürdiñ bunca maòlÿúı èademden

O dem yazdıñ nolacaú ser úalemden

5 Çü şÀhid birligiñe cümle eşyÀ

Olur her demde gÿne gÿne peydÀ

6 Daòı hem bÀiå-i ìcÀd-ı èÀlem

SirÀc-ı òÀne-i evlÀd-ı Àdem

7 Hem oldur maórem-i esrÀr-ı SubóÀn

Anı maóbÿb-ı òÀã itmişdi RaómÀn

8 Dili miftÀó-ı bÀb-ı raómet-i Óaú

Aña teslìm olubdur çünki eşfaú

9 Ki yaèni ol Muóammed MuãùafÀdur

Reh-i vaãl-ı ÒudÀ-yı reh-nümÀdur

84 Ey eşyayı bir düzen içinde yaratan ve insana isimleri öğreten (Allah)

31

10 äalÀt ol dergeh-i èizz ü úarìne

Daòı hem enbiyÀ u mürselìne

2b 2b 2b 2b 11 Hem olsun Àl u aãóÀbına vÀfir

Aña òoş oldılar èusretde nÀãır

12 ÒuãÿãÀ sÀúi-i pür cÀm-ı kevåer

Ebÿ Bekr ü èÖmer ü èOåmÀn u Óaydar

13 Ola bunlar ile hem Òaú rıøÀsı

Ki oldılar Resÿliñ ÀşinÀsı

14 Daòı hem vÀlideyn-i üstÀdımıza

Ki anlardur sebeb ìcÀdımıza

15 Pes andan soñra bir nev-reste-i maèãÿm

Henüz derk idemez maènÀ ne mefhÿm

16 Velìkin tabè-ı mÀéil èaúl-ı úÀbil

Gerekdür aña bir üstÀd-ı kÀmil

17 İde evvel aña taèlìm-i ÚuréÀn

Dil-i pejmürdesine ire biñ cÀn

18 Daòı baèøı fünÿn u hem úavÀèid

İde taóãìl anıñla çoú fevÀéid

19 Ola ol èilm-i RabbÀnìye rÀàıb

Úıla ùÀlib dilin ol semte õÀhib

32

20 Aña bir mürşid-i kÀmil gerek hem

İre maúãÿd-ı aãlìsine bì-àam

21 KelÀmu muècizi Rab bì-naôìr-est

Zi ÚuréÀn-ı mecìd ìn òabìr-est85

22 Gerekdür óıfô ide evvel luàÀtın

Ne yüzden bile óall-i müşkilÀtın86

23 ÓaúÀyıú u daúÀyıúına vÀãıl

Olur bu vechile maúãÿdu óÀãıl

3a 3a 3a 3a 24 Pes imdi oúuya bu naômı evvel

İde tabèından ol cehlini ezyel

25 Ki ola èÀlemde bir kenz-i maèÀrif

Olur ÀsÀn aña rÀh-ı müşÀrif

26 Belì eslÀf olandan luàavìler

Óaúìúat noúùasında maènevìler

27 Ki yazmış her biri bir nÀme-i òÿb

Olubdur dergeh-i èirfÀnda meràÿb

28 ÒuãÿãÀ ŞÀhidì vü İbn-i Ferişte

Bular dürr-i luàÀtı çekdi rişte

85 Eşsiz Rabbin aciz bırakan sözü her şeyden haberdar olan bu Rabbin şerefli Kurânından alnmadır. 86 A: müşkülÀtın

33

29 Daòı hem ãÀóib-i Naômü’l-LeÀlì

Bulubdur èilm-i maènÀda kemÀli

30 Serìr-i maèrifet ãadrında bunlar

Suòan-gÿy-ı güher-efşÀ olanlar

31 MaèÀrif gülşeninde bülbül-ÀsÀ

İdenler şemm-i bÿy-ı verd-i raènÀ

32 Olar ãubó-dem-i èuşşÀúı dutdı

MaúÀm-ı pÿselikde87 perde yırtdı

33 äadÀ-yı şöhreti anların ol Àn

Çıúup iñler idi güm güm kirejmÀn

34 Bi nÿri Rabbihim tÀbe åerÀhüm

Yera’llÀhü teèÀlÀ men yerÀhüm88

35 Velìkin bu øaèìf nÀ-tüvÀnıñ

Naóìfi’õ-õÀtı olan ol bì-nişÀnıñ

36 Ne yüzden diñle aóvÀl-i fenÀsın

Nice manãÿr ider Óaú ÀşinÀsın

3b 3b 3b 3b 37 NiãÀb-ı mektebe oldıúda vÀcib

Olurdım ol óaúìúÀt rÀha õÀhib

87 A: maúÀm-ı bÿselikde 88 Rablerinin nuru sayesinde onların toprağı temiz olsun. Onları gören kişiyi yüce Allah görür.

34

38 İderdim dem-be-dem ben óıfô-ı ÚuréÀn

Düzüp dil riştesine lüélüé mercÀn

39 èUrÿc-ı naòl-i èilm itdim òayÀli

Zemìn-i dilde kök ãaldı nihÀli

40 Çü yandı òÀne-i göñlümde her Àn

O şemè-i èÀlem-ÀrÀ èilm-i SubóÀn

41 Olub pervÀne dil ol şemèe her şeb

Yanardı Àteş-i sÿzÀnına heb

42 Bu óÀl ile irüp deh sÀle sinnim

Var idi pìr-i eêèaf vÀlideynìm

43 Baña lÀzım gelen òiõmetlerini

Görürdim añların èizzetlerini

44 İderlerdi el açup òayr ile yÀd

İki èÀlemde yÀ Rab eyle dil-şÀd

45 Daòı sÀéir mevÀnièler müãÀdif

Olurdı fetret-i devrÀn mürÀdif

46 Bu gÿne dem-be-dem eyyÀm-ı taóãìl

Geçerdi yüz dutub esbÀb-ı taèùìl

47 Egerçi yoú idi bu dil penÀhı

Belì hem-rÀh idi èavn-i İlÀhì

35

48 DiyÀr-ı èAyıntabì idi maèìşim

ŞuèÀ-ı maèrifet ceõb idi işim

49 Esìr-i derd-i èışú idim demÀdem

Baña ancaú o meh-rÿ idi hem-dem

4a 4a 4a 4a 50 Òaù[ù]-ı ruòlarla tesòìr itdi kÀmım

Yazup vefú-i muèammÀ üzre nÀmım

51 Bu zülf ile ser-i sevdÀya ãaldı

Gözüm ser-nÀme-i óüsnünde úaldı

52 Velìkin bulmadım bir naôm-ı àarrÀ

Bunın mÀnendi eãdÀf-ı dürr-efşÀ

53 Ki cemè etmiş ola naôm-ı şerìfiñ

LuàÀt-ı dürr-i meknÿnın laùìfin

54 Budur kim menbaè-ı èilm-i óaúìúat

Buña òoş cümleden evlÀ èazìmet

55 Kim olsa muúteøÀsınca mühezzez

İki èÀlemde olur ol muèazzez

56 TemÀşÀ olsa yÀriñ bÀà-ı rÿyı

Virir her bir şükÿfe gÿne bÿyı

57 Açılsa gül bulur sÀéir òacÀlet

Gelür ãubó-ı hezÀra dürlü óÀlet

36

58 MurÀd itdim yazam bir òoşca nÀme

İrişe nefèü anıñ òÀã u89 èÀma

59 Ne deñlü var ise anda ferÀéid

Getürdüm silk-i naôma daòı zÀéid

60 Meger sehv-i úalem oldısa nÀ-gÀh

Anı bilmem èöõr maúbÿl dergÀh

61 Ne mümkindür nücÿmu heft-eflÀk90

Olunca mihr ü mÀhì itmek idrÀk

62 Ki çekdim ŞÀhidì veznine anı

Kesel-tabè itmeye her oúuyanı

4b 4b 4b 4b 63 Belì kim anlarıñ òoş baòri daòı

Getürdim bunda bir baór-i nuúÀòı

64 Ki yaèni dil-güşÀ baór-i medìd ol

Serìr-i vezn-i şière müstenìd ol

65 Daòı var bunda baòr-i müstezÀdı

Òoş ìrÀd eyledim ol dil-güşÀdı

66 Óurÿf üzre daòı yazdım muvÀfıú

Gele aãlına ferè-i òoş muùÀbıú

89 A: òÀã-ı 90 A: heft-i eflÀk

37

67 Çü òatm olduúca her bir baór-i meşóÿn

Dir idim anda bir beyt-i dil-efzÿn

68 Biri Türkì biri hem lisan-ı tÀzì

Dutar her birisi Àòirde rÀzı

69 Müyesser úıldıàınca Óaú èurÿøın

Yazardım mücmelÀ nÀm-ı èarÿøın

70 Düşürdim daòı bir baór-i şeóìùe

MüşÀbihdür o deryÀ-yı muóìùe

71 Daòı bunda üç biñ dürr-i manôÿm

KevÀkib tek birer mevøiède maèlÿm

72 Getürdim anı baór-i cevherìden

Daòı sÀéir ki burc-ı aòterìden

73 Daòı naôm eyledim mücmel èarÿøı

Ki ÀsÀn ola her baóriñ èurÿøı

74 Çü taórìr oldı òoş dürr-i cerÀéid

Didim nÀmın anıñ Naôm-ı FerÀéid

75 EmÀnet eyledim bu gül-sitÀnı

Saña yÀ Rab daòı ol baàbÀnı

5a 5a 5a 5a 76 Ki şol bir meyve-i naòl-i heves-nÀk

İdemez naúd-i vücÿdın ãarf ü idrÀk

38

77 Ne deñlü àonce-i ezhÀrı anıñ

Var ise göre ol reşk-i cinÀnıñ

78 Döküb bÀrÀn-ı bìşÀn aça meknÿn

Ola her bergi naúş-ı bÿúalemÿn

79 Alup Ààÿş-ı cÀnına ne kim var

Çeke burc-ı bedenden aña dìvÀr

80 Ola her künci èıyş-ı èişret-i gül

İde murà-ı dilin hem aña bülbül

81 Bunı her kim bu gÿne ide ióyÀ

Ola ecri anıñ dìdÀr-ı MevlÀ

82 Daòı imlÀ vü ièrÀba rièÀyet

İdenler bula Aómed’den şefÀèat

83 Şulardan saúla bu baàı İlÀhì

Bulup şÀyed aña bir maòfì rÀhı

84 Ser-i tabèı ola bì-efser anıñ

Daòı ne pÀy-bendü91 ol bì-èinÀnıñ

85 Girüp bu bÀàçe-i reşk-i cinÀna

Baúa gÀv-ı kühen tek iki yana

91 A: pÀy-ı bendü

39

86 Bulup tenhÀ bu gül-zÀr-ı bahÀrın

Döke bÀd-ı òazÀn-veş lÀle-zÀrın

87 Ne úoya şÀò-ı bÀlÀda istiúÀmet

Ne ol bÀàıñ vücÿdından èalÀmet

88 İçüp úaùè eyleye mÀ ü vesìlin

Koya bir cÀnib-i àayra sebìlin

5b 5b 5b 5b 89 Temerruà ide òar tek ol girÀnı

Zemìni hÀmide-veş úoya anı

90 Sükÿt itsün ser-À-ser cÀhil-i dÿn

Ki bilmez vezn-i şièr ol nÀ-mevzÿn

91 Bu naôma kim ne úaãd eylerse yÀ Rab

CezÀsın irgürüp èaks it aña heb

92 İlÀhì tuófem it òayre’l-mesÀèì

Göre bundan úamular intifÀèı

93 Baàışlar ÓÀfıô’a kim bir duèÀsın

Şefìè ide aña Óaú MuãùafÀsın

94 MefÀèìlün mefÀèìlün faèÿlün

èAceb òoşdur hezec óaõfile ola çün

40

El El El El ———— Baórü’l Baórü’l Baórü’l Baórü’l----Münserióü’lMünserióü’lMünserióü’lMünserióü’l----Maùvìyyi’lMaùvìyyi’lMaùvìyyi’lMaùvìyyi’l----Mekşÿfi’lMekşÿfi’lMekşÿfi’lMekşÿfi’l----MusammaùMusammaùMusammaùMusammaù

1 Teñridür ìl ü ilÀh başlamaú oldı ibtidÀ

Aàza di fem daòı fÀh ögmege óamd ü åenÀ

2 Göndürülen kes resÿl úarşulamaúdur úabÿl

èAbd u esìr oldı úul seyyid ü mevlÀ aàa

3 Meyve dişirmek òaraf nÀóiye ãafóa ùaraf

Birkeçe yüce şeref daòı nebì hem èulÀ

4 Besleyici oldı Rab hem èAcem özge èArab

èÁleme di àayr rab ãuya di maèÿn u mÀ

5 Görmek reéy ü baãar baúmaú ramaú u naôar

äalıàa dirler òaber daòı óadìå ü nebÀ

6 Üsmek ãumt u sükÿt rümcege di èankebÿt

Oldı úıàırmaú úunÿt daòı ãalÀt u duèÀ

6a 6a 6a 6a 7 ÓÀøır olucı èatìd hem ne boyun rıúú u cìd

ŞÀh ùamar oldı verìd ögme ne ãabr u èazÀ

8 Daòı cemìl ü ãabìó gökçege di yıl ne rìó

Çirkin fuóş u úabìó hem daòı ùÀèÿn vebÀ

9 Issı ãuya di óamìm eyü kişidür kerìm

Öksüze dirler yetìm dÀhiye ulu bala

41

10 Óÿt u semek daòı nÿn balıú øaèf zebÿn

Oldı delilik cünÿn uymaú tabè u iútidÀ

11 Şol ki sorulmuş maãìã óırã idici kes óarìã

Yiñ ne di kümm úamìã gömlek úaftan úabÀ

12 Leyl gice yevm gün bükre vü àad irte dün

Ems ne el-yevm bu gün virmek ièùÀ vü ìtÀ

13 äubó u falaú irteden úuşluàa dek añla sen

Yaããuya dek öyleden dindi bu vaúte èişÀ

14 Giceyi92 tÀ üc bölek ãoñ bölüge fecre dek

Dindi seher belle bek aòşam93 maàrib ü mesÀ

15 Ôuhr u èaãr it suéÀl öyle ikindi zevÀl

Gün döne úuşluúdan al öyleye dekdür êuóÀ

16 Øank u óarac u êìú êar daòı ne gündüz nehÀr

Toz úatre hem àubÀr èaår u naúè u hebÀ

17 Özge sivÀ vü àayr u dÿn dindi zamÀna menÿn

Daòı serÀvìl ne ùon boş yire dirler hevÀ

18 Daòı ùoñuz òınzìr it kelb nedür úuml bit

Şeyb úocalıú yigit oldı şebÀb ü fetÀ

92 A: gicei 93 A: aòşamu

42

19 Úıãr ne èÀúir ü èaúìm oldı leìm ü zenìm

Aãlı kıt egri saúìm daòı èivec hem òaùÀ

6b 6b 6b 6b 20 æecc ne ãu çaàlamaú daòı ne key dÀàlamaú

Gülmek êıóke aàlamaú nevóa vü nedb ü bükÀ

21 Õe’l-kelÀm aófeô li en yezhebe anke’l-óazÀn

Bu sözi ezberle sen çün gide senden vebÀ

22 Müfteèilün fÀèilün müfteèilün fÀèilün

Münserió ü maùvì çün keşf-i musammaùla tÀ

43

ElElElEl----BaòrBaòrBaòrBaòrüüüü’s’s’s’s----Serìèi’lSerìèi’lSerìèi’lSerìèi’l----Maùvìyyi’lMaùvìyyi’lMaùvìyyi’lMaùvìyyi’l----MekşÿfMekşÿfMekşÿfMekşÿf

1 Perde àıùÀ vü sütre vü surÀdıú u óicÀb

Veche di yüz perdesi oldı niúÀb

2 CÀriye vü şems94 ü şarú vebÿó

Ezher ü èayn daòı yÿóa ÀfitÀb

3 Gök felek ü saúf u semÀdur bulut

Müzn ü àamÀm u àÀdiye vü èÀrıø u seóÀb

4 Yaàmur recè ü maùar u õihbe vü àayå

Vedú u nedÀ aú bulut oldı ribÀb

5 ÙÀàıye vü ãÀèiúa ne ıldırım

Çimşek berú oldı örenlik òarÀb

6 Úuyruàa ŞièrÀ di æüreyyÀ Ülkere

Yıldıza di necm ü kevkeb ü şihÀb

7 Òunnas u künnes ne durur di anlara

Sebèa-i seyyÀre dönelge meéÀb

8 Úıcı ne óÀlÿl daòı åelc úar

Ùolu bered berd ãovuú ılàım serÀb

9 VÀbil o yaàmur ki iri çiskin ne ùall

Cemd ü celed ùoñ buz erise di dÀb

94 A: semşü

44

7a 7a 7a 7a 10 Eski serÀlar yiri oldı ùalel

Daòı ùalel di çiye dañ iş èucÀb

11 Baòd di yüksek yola enf burun

Sìn şefe diş dudaú aôı nÀb

12 Metrebe dervìş dinir açlıàa

Mesàabe aàız yarı oldı luèÀb

13 Hem daòı teéfìf nedür of dimek

Òışm ile söylemege dindi iètÀb

14 Fısú ne sözden didiler çıúmaàa

Úısù èadl hem daòı øıèf èaõÀb

15 Daòı èivaø virmege teåvìb di

Saèd eyü baòt oldı ne ücret åevÀb

16 Úÿt azıú çevreye esbÀb di

FÀtióa hem levó ne ümmü’l- kitÀb

17 Ùoàrı yol oldı ne reşÀd ü hüdÀ

Kişi ãuçundan giri dönmek metÀb

18 Daòı birikdirmege di ictibÀ

Hem daòı keåb ne birikmiş kitÀb

19 äubéü ne tebdìl-i dìn itmek di hem

Ùoàruluàa rüşd ü sedÀd ü ãavÀb

45

20 Ùamàalu altun ne dìnÀr ãayma ne

èAdd ü ióãÀ daòı oldı óisÀb

21 Hicr ü firÀú ayrılıú oldı keåìb

Úum yıàını nÀme ne zibr ü kitÀb

22 İvviz ördek ne dücÀce ùavuú

Serçe ne èaãfÿr di úuzàun àurÀb

7b 7b 7b 7b 23 Pura di beràÿse baèÿø ü baúú

Oldı üvez daòı siñekdür õübÀb

24 Saúf arıstaú daòı dikme èamÿd

Sató ne dam küvve paça úapu bÀb

25 áunne ne ÀvÀz-ı geñiz çeşte èÿd

Fürs ü èArab ıúlıàa dirler rebÀb

26 Raómet ider lütfunÀ kim dutsa yüz

Yaàfiru bi’r-raómeti men in enÀb

27 Müfteèilün müfteèilün fÀèilün

Ùayy u keşfile serìè sükker-Àb

46

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----MüteúÀribi’lMüteúÀribi’lMüteúÀribi’lMüteúÀribi’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

1 äuvarmaú ne ãaúy biten şey nebÀt

Ne ãıóóat95 di saàlık dirilik óayÀt

2 Di şey nesnedür hem var olmaú vücÿd

èAdem yoú olandur ne ölmek memÀt

3 èİbÀdet ü nüsük úul[l]uú oruc ne ãavm

Vuêÿdur ne Àbdest namÀzdur ãalÀt

4 Gedik eylemek farø yoòãul faúìr

Di Óaúú AllÀha sen daòı hem zekÀt

5 ÚıyÀmdur örülik bel egmek rükÿè

Daòı çıblaú oldı ne èuryÀn èurÀt

6 Oturmaú cülÿs ü úuèÿd ittikÀ

Ne söykenmek oldı yalınlıú óufÀt

7 Şeyiñ kendi mÀhiyyet ü nefs hem

Daòı di óaúìúat ü künh ü aãl u õÀt

8a 8a 8a 8a 8 ëalÀlet ne oldı yitürmek yolın

Baúınmaú iki yanına iltifÀt

9 Ne tetmìm ü tekmìl tamÀm eylemek

äaàırlıú ùareşdür gice hem beyÀt

95 A: ãaóóat

47

10 Di àabn ü òıdè nedür aldamaú

Ne úovcı olubdur nemìm ü úatÀt

11 áıyÀb ü àayb nedür gizlilik

Daòı pÀre pÀre olan şey rüfÀt

12 Buzaàu ne èicl baúardur öküz

CÀmÿs ãu ãıàırı feres ü òayl at

13 Ne keyş úoyun irkegi dişisi

Ne naèce úoyundur àanem ü øÀén ü şÀt

14 Teke teys oàlaú cediyy keçi

Maèaz çay ne caèfer leõìõ ãu fürÀt

15 Dinildi úuzuya óamel hem òarÿf

Çü diñlenmek oldı revó u sübÀt

16 ViãÀliñ dirilik firÀúıñ ölüm

VefÀke’l-óayÀtü igùÀke’l-memÀt

17 Faèÿlün faèÿlün faèÿlün faèÿl

TeúÀrüb virir kaãr olursa sübÀt

48

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----Hezeci’lHezeci’lHezeci’lHezeci’l----Müåemmeni’sMüåemmeni’sMüåemmeni’sMüåemmeni’s----SÀlimSÀlimSÀlimSÀlim

1 Úıdem varıñ yoú olmaú evveli ãoñra olmaàa di iódÀå

BeúÀ ãoñsuz ne göndürmek di irsÀl oldı hem ibèÀå

2 Şerìèat u dìn ü millet ãıbàa Óaúúa gidecek yoldur

Òıãımıñdan düşen şey ne türÀå hem daòı mìrÀå

8b 8b 8b 8b 3 Maraø u dÀé u úuró ãayrulıú ne mevt ü feyø ü sÀm u berd

Ölüm sin laód ü úabr hem cedeå cemèi durur ecdÀå

4 Aãam ebkem saàır beltek kör aèmÀ daòı dilsiz ne

Di aòras aèrec aàsaú eglemek imkÀå hem ilbÀå

5 Ne aõàunlıú fesÀd daòı òabl ü èaåv hem ùuàyÀn

Daòı òabù u nezè daòı ress hem àavì hem èÀå

6 Yalan kiõb daòı ifk ü òarã daòı meyn ü òulf

Daòı zor şeùÀù kìn dutmaú oldı kimseye eêàÀå

7 Ne êarb u ãakk u beés ü èaúr urmaú bekk ü daú dökmek

Ne kesr ü úaãm úırmaú baóå úazmaú cemèidür abóÀå

8 Süúÿù u zevl ü òarr düşmek atmaú lafô u remy u ùaró

Belürsiz eylemek oldı dürÿs u ùams u maóv ü ilbÀå

9 Tebevvüldür úaşanmaú hem teàavvuù oldı ãu tökmek

Ne murdar oldı rics ü necs ü òabå cemèidür aòbÀå

49

10 Bürümek setr ü kenn perde kinn hem àışÀ dirler

Ne òatm ü ùabè mühür urmaú ne yaàmur yaàdı yaèni àÀå

11 Úuru yaş oldı yÀbis ratb hem ceff úurumaúdur

Úabuú di úaşra yapraàı aàacıñ úurumaú ìrÀå

12 Ekin óarå ü zerè yapraàı èaãf daòı reyóÀn

Úurumuş ot óaşìş hem kelÀdur kende ne kürrÀå

13 Óaşìş ü necm ü èaşb u baúl hem daòı kilÀ yaş ot

Úurusı yaşı ne şol ot úarışa di aña edàÀå

14 Ne êabó at ãulumaú hem yükürdükde úolun atmaú

Yükürdici ata di èÀdiye hem terslese di rÀå

15 Baãal åevm ãoàan samursaú oldı hem òıte úıåa

BaúıllÀ baúla oldı hem daòı sarıcı kes levvÀå

9a 9a 9a 9a 16 Edim saòteyÀn saàrı kefeldür hem edik cürmÿú

èAúib ökçe ne başmaú naèl ü kevå cemèidür ekvÀå

17 Eger ister iseñ kim ãÀfilıúdan dutma sende kin

Ve in teséel èani’l-iòlaãı lÀ tümsik bike’l-iêàÀå

18 MefÀèìlün mefÀèìlün mefÀèìlün mefÀèìlün

Hezec sÀlim ola òoş andan itmek şièr ü beyti iódÀå

50

ElElElEl----BaBaBaBaórórórórüüüü’l’l’l’l----MücteåMücteåMücteåMücteåååååi’li’li’li’l----Maòbÿni’lMaòbÿni’lMaòbÿni’lMaòbÿni’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

1 Uvaú ùaş oldı óaãÀ hem daòı toza di èacÀc

Çeri tozı ne rehec úum remel ne sırça zücÀc

2 Di hem çıralıàa mişkÀt oldı şemèa ne mum

ÇerÀàa dindi ne misbÀó daòı hem di sirÀc

3 Od ıssısı ne vehec od yakılmaúdur ecìc

Úabs u leheb nedür od yalıñı acı mürr ü ücÀc

4 Alaca tenlü ne ebraã anadan ol ùoàa kör

Di ekmehe em ne şifÀdur daòı devÀ vü èilÀc

5 Utanmaú oldı óayÀ hem daòı sükÿt úunÿt

Ne basú hem uzamaúdur úara boyaya di zÀc

6 Cürüz ne gürz çetin èusr yüsr ü sehl geñez

NiåÀr u beåå daàıtmaú başıñ yarıàı şicÀc

7 EmÀret oldı èalÀmet züber demür yarası

Di óasr açmaú ùurrÀ olan yañaàdaki ãaç

8 äarıú èamÀme vü hem şÀş úalansive oldı ne kevüf

Lebÿs zırò zürreyn külÀha dindi ne tÀc

9 Daòı tobuza di debbÿs seyfe dindi kılıç

Çü tuàluàa oldı ne miàfer di fil kemigine èÀc

51

9b 9b 9b 9b 10 Di behme hem nièam oldı ne dört ayaúlı ùavar

Daòı ne yavru cenìn ü difé hem ü nitÀc

11 ŞirÀ vü beyè ne almaú daòı di beyèe ãatı

æemen bahÀ òÿna geçgellik oldı nefú u revÀc

12 MeşÀvere ùanı ùanmak sefer ne yola gidiş

Ne fecc giñ yola dirler daòı ne cemèi ficÀc

13 ÓiãÀn ayàır úıãraú ne óicr hem remeke

Ùavar tezegi òaåì vü ferå hem daòı temÀc

14 CidÀr ü óÀyıù dìvÀra dindi yapu binÀ

Di şol dìvÀra ki yaèni çalıdan olsa siyÀc

15 Daòı ne úorúucı zümmel felaó necÀta dinir

Ne cürm ãuc ne òıyÀnet di òavn bed ne simÀc

16 äaúın dime birisini o söz ki acıdur

VelÀ teúul eóaden õalike’l - kelÀmu’l - ücÀc

17 MefÀèilün faèilÀtün mefÀèilün faèilÀt

Çü òabn ü úaãr ola mücteåå olur tabiède revÀc

52

El El El El----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----MuøÀrièi’lMuøÀrièi’lMuøÀrièi’lMuøÀrièi’l----Maòrÿbi’lMaòrÿbi’lMaòrÿbi’lMaòrÿbi’l----Mekfÿfi’lMekfÿfi’lMekfÿfi’lMekfÿfi’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

1 Eylik ne birr hem kerem ü iósÀn hem ãalÀó

Daòı barışmaú oldı ne ãalaó daòı ãılÀó

2 äuç iåm ü õenb ü seyyie hem vizr ü óınå u óÿb

èIãyÀn daòı èıãr u òaùÀ hem èanet ü cünÀó

3 Meysir úımÀr oyunu süci òamr u zencebìl

Kaés ne cÀm hem süde çok su úomaú øıyÀó

4 Yir gök arasına di hevÀ daòı ùayr úuş

Uçmaú ne ùayr hem ùayrÀn úanat cenÀó

10a 10a 10a 10a 5 Parlayıcı ne åÀúib hem parlamaú ne berú

Hem der’ ü lemè ü teleélüé ãuãa di lÀó

6 Úapmaú ne òaùf raèda di hem gök gürüldemek

Daòı cömerdlik oldı seòÀ vü cÿd hem semÀó

7 èAsèas u àaùş u ôulmet ü óacze daòı dücÀ

Oldı úarañu nÿr u øıyÀ aydın yaraú silÀó

8 Òancer büyük bıçaàa di sikkìn hem bıçaú

Oldı süñü ne rimó di cemèine hem rimÀó

9 èAvrat ne merée daòı nisÀ cemèi meréedür

Baãmaú vaùy baàlamaàa èaúd hem nikÀó

53

10 Açmaú ne şeró hem daòı tefsìre di beyÀn

Öylenden olan aòşama dek vaúte di revÀó

11 Oldı vecìf pek yürümek úorúmaàa di òabt

Dirler yüzi óayÀsıza ne vıúó hem vaúÀó

12 Otsız yir oldı daòı cürüz ferş hem nedür

Üç yapraàı olan ota di giñlik daòı füsÀó

13 äubb ü sefk ü sefó ü irÀúat di dökmege

Tefcìr aúıtma aúdı cerÀ vü sÀle hem di sÀó

14 Úoy kemlik itme kimseye ol iylik üstüne

Daà lÀ teşürrü ilÀ eóÀdin kün èalÀ’ã-ãalÀó

15 Mefèÿlü fÀèilÀtü mefÀèìlü fÀèilÀt

äan òarb ü keff ü úaãr-ı96 muøÀriède keés-rÀh

96 A: úaãru

54

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’’’’rrrr----Recezi’lRecezi’lRecezi’lRecezi’l----Müåemmeni’sMüåemmeni’sMüåemmeni’sMüåemmeni’s----SÀlim SÀlim SÀlim SÀlim

1 Baùn úarın sürre göbek bildür ne ãulb yumşaú reòÀò

10b10b10b10b Mıózem õeúan úuşaú eñek hem öyke indì yaèni bÀò

2 Daòı yüce olmaúdur senem ùavıl ùabıl sancaú èalem

Çıàlıú nedür ãayóa vü hem ãarre ne ses ãavt u surÀò

3 Oldı delÀlet yuşlamaú hem secde yire baş úomaú

IãàÀ söze dutmaú úulaú daòı úulaú üõn ü ãımÀò

4 Ummaú leèallü hem recÀ daòı temennìdür nidÀ

Çaàırmaú ödeşmek edÀ úaldırmaú oldı intisÀò

5 Bir kezine olmaú kerredür hem daòı tÀre vü merredür

èAvrat úuması øarredür bozulmaú oldı infisÀò

6 Şol ki ıraú yirdür seóìú daòı ne eskidür èatìú

Oldı derin nesne èamìú ùozluluàa dindi sibÀò

7 Muştulayıcıdur beşìr úorúuducı oldı neõìr

Güccük ãaàìr büyük kebìr çok yaşasa kim dindi şÀò

11a 11a 11a 11a 8 Aàaç rÀsiye hem şecer yemiş óamel daòı åemer

Bölük çiçek kimm zeher daòı ne ùatlu ãu nüúÀò

9 Cenb oldı yan cemèi cünÿb úulpu olmayan bardaú ne kevüb

Daòı yil esmekdür hübÿb seslense yil dirler ne fÀò

55

10 Úapu işigidür vaãìd ceyyìd eyü yiñi cedìd

Tuc hem demür ãufr óadìd úuş yavrılarıdur ferÀò

11 Sürmek ne sevú hem duóÿr daàılma ne neşr ü nüfÿr

Boynuz ne nÀúÿr daòı ãÿr hem daòı üfürmek intifÀò

12 Úabl ü ÿlÀ hem selef öñdin gelen ãoñra òalef

Hezl ü naóìf hem èacef arıú úulaú deligi ãımÀò

13 Ey sevdigim vaãlıñ yitür aşkıñ beni pìr eyledi

YÀ maóbÿbì vaãleke bellià hicrüke bì isteşÀò

14 Müstefèilün müstefèilün müstefèilün müstefèilün

11b11b11b11b Olsa musammaùla recez koymaz tabìèatde vesÀò

56

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’r’r’r’r----Remeli’lRemeli’lRemeli’lRemeli’l----Müåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

1 Menn selvÀ keõbi bıldırcın çekirge cerÀd

Dindi fellÀòa ekinci daòı biçmekdür óaãÀd

2 Úatre ùamla óabbe dÀne daòı bezr oldı bider

Mercümek oldı èades arpa şaèìr ism ad

3 Úara berr oldı feøÀ giñ yir berÀ tobraúdur

Şehre di mıãr u medìne hem beled cemèi bülÀd

4 Şol yaban ki ıssız mefÀze di aña ãaórÀ daòı

Hem felÀt hem beriyye köy ne úarye hem sevÀd

5 áazle egirmek ip ne óabl hem resen daòı şaùan

Ceõb ü seób ü nezè ü medd çekme yidilse di úÀd

6 Dindi islÀm u ìmÀn inanmaàa ãadre gögüs

Ne göñül sırr u cÀnÀn97 u bÀl ü úalb hem fuéÀd

7 Küfr ìmÀn örtmek bilüb yoú dimek inkÀr ü caód

Baày azmaú dönmek islÀmdan ne oldı irtidÀd

8 Güç nedür ôulm ü şeùÀù hem úasù u óayf u cevr ü øayr

èAúl u óicr ü lebb ü óacy uã di õikr oldı ne yÀd

9 èAnes ü èilm ü dirÀyet daòı èirfÀn daòı hem

Fıúó u õikr ü şièr bilmek gözlemek raúb u raãÀd

97 A: canÀn

57

10 Yazmaú imlÀ vü kitÀb daòı taórìr úalem

Yazacaú Àlet mürekkeb oldı òibr hem midÀd

11 Hem bozulmaú senh sıbù oldı oàul uşaúları

Raóm ana úarnında uşaú yiri úatı yir óüşÀd

12a 12a 12a 12a 12 äınv bir gözden çıúan iki ya üç òurmÀya di

èAvl dönmek àamz úov hem şìşe baàıdur ãımÀd

13 Ten beden ü cism ü cesed laóm et daòı èırú ùamar

Muò ilik èaôm kemük rÿóa di cÀn cÀnsız cemÀd

14 Dir güni Àzife hem vÀúıèa hem úÀrièÀ

Daòı ãÀòòa daòı ùÀmme daòı óaúúa hem tenÀd

15 Hem seherdür uyanúılıú sÀhire maóşer yiri

Daòı vizr oldı ne yük daòı ùaleb itmek rivÀd

16 Ud yiri sevÀt èavret kişi ne meré ü recül

Dişi ünåÀdür õeker irkek õeker oldı pÿlÀd

17 Saúlamaú ketm ü setr ü óıfô u vaúy u óırz u èayn

Daòı very ü óırs çalışmaú ne saèy ü ictióÀd

18 Ululuú şemò ü celÀl ü mecd ü cedd ulu èaôìm

Hem şerìf oldı ùayanmaú iètimÀd ü iltimÀd

19 Nesl ãoy õürriyyet oldı kişinin uşaúları

Hem òıãımlıú ill ü úurbÀ daòı ecnebiyet yÀd

58

20 Ribó aããıdur ticÀret dindi bÀzirgÀnlıàa

Daòı òüsr oldı ziyÀn hem geçgel olmamaú kesÀd

21 Ùabò bişmek fevr ü àaly hem tehÀdur úaynamaú

Óarú u fetn ü naøc yaúma odun óaùab küldür remÀd

22 Ey oàul etegi virme sen ele maóşer güni

YÀ büniyye’õ-õeyle tuéti’l-yedÀ yevme’t-tenÀd

23 FÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀt

Úaãr ola baór-i remel andan feraó bulur fuéÀd

59

El El El El----BaórBaórBaórBaórüüüü’r’r’r’r----Remeli’lRemeli’lRemeli’lRemeli’l----Müseddesi’lMüseddesi’lMüseddesi’lMüseddesi’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

12b 12b 12b 12b 1 Üstün olmaúlıú ne àalb ü istióaõ

Hem sıàınmaú oldı levõ ü istièÀõ

2 Daòı kesmekdür ne cezz ü úatè u cerz

Mezú u faãl u ceõõ cemèidür cüõÀõ

3 Hem di cevb ü betr ü betl ü bett hem

Daòı ãadè u betk hem di iftilÀõ

4 Yuúaru çıúmaú ãuèÿd hem èurÿc

Birbiri ardına gizlenmek livÀõ

5 Ùard úovmaú ferr ü ebú hem hereb

Hem enbì úaçmaú berÀkende şüõÀõ

6 Yilemek şemm yimek ekl ü úaøÀ

Ùaèm ùad hem êadlılıúdur iltiõÀõ

7 Hiçe birmek øayè ãınmaú oldı hezm

Hem bıraúmaú gitmek ilúÀ intibÀõ

8 Retúu ÀzÀd itmemek itmek ne èıtú

Daòı taórìr oldı geçmekdür nüfÀõ

9 Hem berÀt oldı ne menşÿr úasm ne

Bölmege di uvacıú yaàmur reõÀõ

60

10 Göñül istegi ne şehvet hem hevÀ

Behl laènet daòı çekmek ictibÀõ

11 Vitr tek di çifte şefè daòı zevc

Az vukÿèı nesneniñ nÀdir ü şÀõ

12 Sen di düşmekden Óaúúa ãıàınmaàı

Úul mine’l-òıõlÀni bi’llÀhi’l-èıyÀõ

13 FÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀt

Òoş remel úaãr-ı98 müseddesle iltiõÀõ

98 A: úaãru

61

13a E13a E13a E13a Ellll----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----Hezeci’lHezeci’lHezeci’lHezeci’l----Müseddesi’lMüseddesi’lMüseddesi’lMüseddesi’l----Maòrÿbi’lMaòrÿbi’lMaòrÿbi’lMaòrÿbi’l----MaóõÿfMaóõÿfMaóõÿfMaóõÿf

1 Yir arø maàÀra kehf hem àÀr

Dindi eve beyt hem daòı dÀr

2 SulùÀn u emìr big di köşke

Úaãr daòı ãaró úonşı ne cÀr

3 Sevgiye di vedd hem daòı óubb

Hem şaèf óabìbe hem dinir yÀr

4 Dostluú ne di òıdn hem ü òulle

Hem eñse çevirmege di idbÀr

5 Kül êabó vaúÿd hem odundur

Od laôôÀ vü hem óuùame hem nÀr

6 äaru ãu ãadìd ne yoú olmaú

Hem gizlemek tebÀr u ıømÀr

7 Úaçmaú ne di nÿã hem ne teşrìd

Ürkütme úaøÀ vü ãunè ne úÀr

8 MiúlÀd kilid dili kilid ne

Úufl oldı di bıçúıya ne minşÀr

9 áalú oldı kilidlemek veted hem

Dirler mıòa dülger oldı neccÀr

62

10 MuàtÀb ne àıybet idicidür

Bir işe müdÀvemet ne ıãrÀr

11 Di øarè ùavar emicegine

Hem daòı ãıàır çıàırsa di òÀr

12 Çekmek ne di nezf hem ü nezó

HÀdim yıúıcı yıúılıcı hÀr

13b 13b 13b 13b 13 Neml oldı úarınca hem daòı dÿd

Yir úurdı di óayye ne durur mÀr

14 Üçden ona dek deve nedür õevd

Ferd di yalñuza bir ne deyyÀr

15 Óibr oldı Yahÿdì99 èÀlimi hem

Cemèi ne gelür anıñ di eóbÀr

16 İèlem bi cehÀletin le ünf

Sen bil ki cehÀleti úatı èÀr

17 Mefèÿlü mefÀèilün faèÿlün

Aòreb úabıø óaõif hezec dar

99 A: yahÿdü

63

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----Hezeci’lHezeci’lHezeci’lHezeci’l----Müåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’l----Maòrÿbi’lMaòrÿbi’lMaòrÿbi’lMaòrÿbi’l----Mekfÿfi’lMekfÿfi’lMekfÿfi’lMekfÿfi’l----MaóMaóMaóMaóõÿf Meèa’lõÿf Meèa’lõÿf Meèa’lõÿf Meèa’l----MüstezÀd MüstezÀd MüstezÀd MüstezÀd

1 Di bizemege zeyn ü tesvìl feòur nÀz

Verd oldı daòı gül

2 Hem söylemege nuùú di naàme nedür ÀvÀz

èAndelibe bülbül

3 Ne suót ü óicr ü besel dindi óarÀma

Murdar ola meyte

4 Luèb daòı lehv oldı oyun ùanbÿredir sÀz

Ses iñisi àulàul

5 Taót alta di fevú üste di enhÀra ne ırmaú

Oldı dere vÀdì

6 Úış oldı şitÀ hem daòı ãayfa didiler yaz

Buàday başı sünbül

7 Úoz cevz di yaş òurmÀya100 sen daòı ruùeb hem

Fustuú ne di piste

14a 14a 14a 14a 8 Levz oldı ne badem daòı cemèine di ilvÀz

Hem bibere fülfül

9 Yenbÿè èayn oldı pıñar101 di şu pıñara

Naøò olsa ãuyu çoú

100 A: òurmaya 101 A: pıñara

64

10 Bardaú daòı kÿz oldı di hem cemèine ekvÀz

Ùaşlu yire øulfül

11 Teftìş ü tefeóóuã nedurur oldı aramaú

Ledd oldı úatılıú

12 Mübhem ne belürsiz açıàa çıúsa dinir mÀz

İri kişi bühãul

13 Hem daòı yazılmış şeye dinildi ãaóìfe

Lemú ne yazmaú

14 SulùÀn ne di muókeme ayırmaàa ifrÀz

Söyle dimege úul

15 Bozmaú ne di naúø daòı tebdìl ü taàyìr

Hem ãarf daòı óavl

16 MüzcÀt ü úalìl daòı hem nebõ nedür az

Seyrek şiye hülhül

17 Giñlik ne di àulf daòı raób daòı basùa

Vüsè oldı daòı hem

18 Boàmaú ne di òanú almaàa hem aòaõ ùoàan bÀz

Üveyige ãulãul

65

19 Eksiklige ne dirler imiş naúã102 ü hem àayø

Baòs oldı daòı hem

20 Daòı di şeùÀù hem daòı eksilse dinir êÀz

Úıãa kişi külkül

14b 14b 14b 14b 21 Çoú mÀl ile faòr eylemege dindi tekÀåür

İlhÀ alı úoymaú

22 Beyø oldı yumurta daòı hem baùù nedür úaz

Çıñaraàu ne cülcül

23 At kişnemesi oldı seheyl ãınamaú ne

Tecrìbe di aña sen

24 Hem oldı daòı imtióÀn ü ibtilÀ hem rÀz

Yoràa ata úulúul

25 Cennet daòı ravøa nedurur bÀàçe óadìúa

DìvÀrlı bÀàa di

26 Hem lÀleye nuèmÀn di hem úovcı àammÀz

Kirpi ölüsi düldül

27 Fì cennetike èandelü úalbi le yünÀdì

Eri vecheke yÀ verd

102 A: naúø

66

28 BÀàıñda seniñ bülbül gönlüm ider ÀvÀz

Göster yüziñ ey gül

29 Mefèÿlü mefÀèìlü mefÀèìlü faèÿlün

Mefèÿlü fÀèÿlün

30 Òarb-i kef-i103 óaõfile hezec bir òÿb-ı104 mümtÀz

äan laèl-i leb-i mül

103 A: òarb ü kef ü 104 A: òÿbu

67

EEEEllll----BaórBaórBaórBaór105105105105

1 KÀàıõ ne varaú oldı hem ùırs daòı úırùÀs

Lübs oldı ne geymek hem geydirmege di ilbÀs

2 Ùon ne åevb ü libÀã oldı úuùna didiler penbe

Yüñ èıhn ü ãÿf aàartmaú óavr ne biz kirbÀs

15a 15a 15a 15a 3 İnciye di lüélüé hem güccigine di mercÀn

YÀúÿt úızıl cevher cevher eyüsi elmÀs

4 Úaùf oldı üzüm kesmek dürlü işe di fery

äalınma temaùùì hem ãalınıcı kes meyyÀs

5 Güccük deve ferş oldı hem daòı aàırlıú evd

Çoú mÀla dinir úınùÀr úabba ne daòı úustÀs

6 Fetret ne øaèflıú hem vezè oldı ne menè itmek

Nesf oldı ne úaldırmaú oturdmaàa di iclÀs

7 Mebhel daòı raóm oldı rÿóa didiler raómet

Taèzìz ululamaúdur taèlìm èilm-i ikbÀs

8 Geçmiş gelecek àabr kiñ dutmaàa di àavl

Orta vasaù sÀèat laóô ivmege di iòfÀs

9 Di suòr u huzéa ne oldı çeñeye gülmek

Hem cÀõılıú nefå ü siór ifsÀda dinir dinàÀs

105 Bu bahrin başlığı eserdeki tahrifat nedeniyle okunamamıştır.

68

10 Gizlü sese dirler hem ne vecs daòı hems

Hem daòı óasìs oldı hem rikz daòı vesvÀs

11 Ayru çeke başın ol didiler aña şeyùÀn

ÙÀàÿt daòı iblìs vesvÀs daòı òannÀs

12 Hemz oldı ne şeyùÀnıñ iàvÀsı unutmaú ne

Nesy oldı yañılmaú sehv eglemek nedurur inkÀs

13 Üslÿb daòı şekl ü heyéet daòı ãÿret hem

Sìret úılıàa dirler hem reyd denesdür pÀs

14 Úalb berkligine úasve[t] ortaúlıàa di şirket

èÌş oldı geçinmeklik gezse gice kim di èÀs

15 İlfÀ vü ãadef ü vicdÀn hem nebõ ü åeúf oldı

Bulmaú daòı çarşu sÿú göstermege di ìnÀs

15b15b15b15b16 Ögretmege di taèlìm óüccet ile bildirmek

TibyÀn kötü nükr ot bitmege di irbÀs

17 Úarışma ile az kez irer saña alçaúlıú

LÀ taóliùi’n-nÀse úad yÿriåüke’l-iflÀs

18 Mefèÿlü mefÀèìlün mefèÿlü mefÀèìlün

Òarb olsa hezecle hem úoymaz o göñülde pÀs

69

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----KÀmili’lKÀmili’lKÀmili’lKÀmili’l----MüteúÀribi’lMüteúÀribi’lMüteúÀribi’lMüteúÀribi’l----MusammaùMusammaùMusammaùMusammaù

1 Nedür usùarra di mÿsÀ106 daòı reés ü hÀmedür baş

Bilgüye dindi èìsÀ çamura di ùìn óacer ùaş

2 Ùıraşa daòı dirler óalú yiti söylemek durur salú

Daòı sevgiye di hem malú daòı ãaòradur büyük ùaş

3 Yavaş eylemek ne tesòìr daòı úÀfile nedür èìr

Ne úalìzlik oldı taútìr di òafìf kişiye ùayyÀş

4 Ôafer oldı daòı furãat õelìl olmamaú ne èizzet

Daòı hem óanen ne raómet daòı hem ùaèÀma di aş

5 Úuru òurmÀ107 çöpü èurcÿn daòı òorluàa dinir hÿn

Úırada ne oldı maymun yaraãaya dindi òaffÀş

6 Di baàışla dimege heb daòı hem òıãımlıàa òab

Hem anaya üm baba eb daòı oldı eò ne úardaş

7 äınır oldı farø daòı óad yañaàa èiõÀr di hem òad

Daòı àÀriø dede ced daòı óÀcibe dinir úaş

8 Gemi cÀriye daòı fülk di sefìne hem telÀz dülk

Ne taãarrufıñda olan mülk di dirinti úavme evbÀş

9 Yigirek nedür di evlÀ daòı vir di yaèni aúnÀ

Di yemm ü baór deryÀ daòı refìúa di yoldaş

106 A: mÿãÀ 107 A: òuma

70

16a 16a 16a 16a 10 Daòı şükr eyligi bilmek mecì’et ü vir dükelmek

Daòı åuúb u naúb delmek di ãu saçmaú oldı irşÀş

11 ZÀrılıú nedür taøarrÿè úatı ãofuluú teverrÿè

Di budaúlana teferruè ne acıúma cÿè ü evóÀş

12 Ne rikÀb üzengi eyer serc di geçirmek oldı hem derc

Veted úazıú yarıú ferc di èömr ü sinn nedür yaş

13 Yaãilü’l-meéÀbe men kÀne meÀ’l-hüdÀ refìúÀn

Yetişir úonaàına kim ola ùoàrı ile yoldaş

14 MütefÀèilün faèÿlün mütefÀèilün faèÿlün

KÀmil ile hem teúÀrüb yine eyledi şeker-fÀş

71

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’r’r’r’r----Remeli’lRemeli’lRemeli’lRemeli’l----Müåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’l----Maòbÿni’lMaòbÿni’lMaòbÿni’lMaòbÿni’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

1 Di ne úurtulmaàa fevz ü necÀt ü òalÀã

Daòı yoòãulluàa dirler ne èuyÿl u òaãÀã

2 Şaraù u Àyet ü sÿmet ü èalem oldı ne nişÀn

Kötü sÿé daòı biés úatı úaçmaú ne óuãÀã

3 Õeheb ü zuòruf altun ne di fıøøa vü lüceyn

Gümüş úurşun anük daòı üsrüb ü raãÀã

4 Depelemek ne di úatl daòı necè daòı fers

Öleniñ yirine öldürme úavad hem di úıãÀã

5 Cebìn alınıñ iki yanına di cebhe alın

Alın üstündeki saç nÀãiye yiri ne úuãÀã

6 äıàınacaú yire meél ü maèÀõ daòı hem

Di ne mültecÀ108 vü melceé vü maóìã ü menÀã

7 Menì erlik ãuyu ùoñ úan ne èalaú muêàa az et

Daòı úurãaú nedurur óavãala cemèi ne óavÀã

16b 16b 16b 16b 8 Úoyuvirmek ãuda yüzmek ne dinir seró sebÿó

äuya ùalmaàa di òavø daòı àams daòı àÀã

9 Úıla di şaèr ùaramaú di ne tesrìó ãaúal

Bıyuú lıóye vü şÀrib daòı ãac baàı èiúÀã

108 A: mültecid

72

10 Úule ne burc daòı úalèaya di óıãn ü burc

Daòı di ãıyãa gelür cemèi anıñ hem ne ãıyÀã

11 Hüve òÀfün vecede fi’z-zemeneyni feleóan

O ki úorúucı bulubdur iki dünyÀda òalÀã

12 FaèilÀtün faèilÀtün faèilÀtün faèilÀt

Remel-i109 òabnile úaãr itseñ olur vezn-i110 òavÀã

109 A: remelü 110 A: veznü

73

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’’’’rrrr----Recezi’lRecezi’lRecezi’lRecezi’l----MüåMüåMüåMüåemmeni’lemmeni’lemmeni’lemmeni’l----Maùvìyyü’lMaùvìyyü’lMaùvìyyü’lMaùvìyyü’l----MaòbÿnMaòbÿnMaòbÿnMaòbÿn

1 Di göze ùarf u èayn hem úıpmaàa dindi inàimÀø

Öpme ne úubl daòı bÿs oldı ıãırmaú iètiøÀø

2 Lezú u lems ü lezb ü mess oldı yapışmaú eyü ùon

Rìş ne óavz cemèa di daòı ùaàılmaú infiøÀø

3 Esr ü beriyye hem falaú daòı cibille hem verÀ

Di yaradılmış oldı devşirmege dindi inúibÀø

4 Keşf ü falaú u cilÀ vü ferec ü fetó ü fecr açılmadur

17a17a17a17a Daòı kesilmiş ol ãarìm oldı kesilmek inkirÀø

5 Naór u õebó ü õeky boàazlamaú oldı yüzme ne

Salò u keşù daòı hem oldı depünmek irtikÀø

6 Cehl ü àayy bilmemek vaèô u nuãuó oldı ögüd

Fièl ü èamel ne işlemek daòı yıúılmaú inàiøÀø

7 Úayınta ãıhr gübe oldı òaten gelin èarÿs

Bikr cimÀèı görmemek bikri gidermek iútidÀø

8 ëulluàa dindi åeyyibe ergenlige àarb u eym hem

Mihr111 úalıñ112 şey istemek baòşìş içün di istièÀø

9 Benden ögüt sana işit gizlini şÀyiè eyleme

Minnì naãìóatün bike esmaè bi òafìke lÀ tefÀø

111 A: mihir 112 A: úalın

74

10 Müfteèilün mefÀèilün müfteèilün mefÀèilün

Baór-i recez ùayy u òabnile virir çü şehd-i êaê

75

17b17b17b17b ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’’’’rrrr----Recezi’lRecezi’lRecezi’lRecezi’l----Müåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’l----MaùvìMaùvìMaùvìMaùvì

1 Eski úuyu ress döşenmiş ùaşa dirler ne balÀù

Úarmaàa di mezc ü åevb oldı daòı òalaù u sevÀù

2 Kerb ü elem ü àuããa vü àam u óazan oldı tasa

Daòı sevinmek ne feraó u şemt ü sürÿr u nişÀù

3 Óayåü şüvir daòı di rÀóatla geçinmek ne raàad

Óanõ ne biryÀna dinir øayf úonuú tekye ribÀù

4 Oldı ùoàurmaú ne vülÀdet veled oàlan daòı úız

Mehd bişek güccük uşaú ùıfl yürek baàı úımÀù

5 Øacè yanın yatmaàa di numruúa hem yaãdıàa di

Daòı döşek zürbiye hem daòı firÀş daòı bisÀù

6 Dikmege dindi ne òıyÀùa ipliàe di silk ü òayù

Semm nedür igne deligi igneye di ibr ü òıyÀù

18a 18a 18a 18a 7 Nekre belürsiz ibibik hüdhüd şürb içmege di

Oldı leben süd daòı úaymaú nedurur zübde vü òıùÀù

8 Maòr yiliñ gürlemesi daòı ãu yarmaú gemi hem

Yilkeni açılmış gemi münşÀt ulaşsa şu di lÀù

9 Mekr yavız ãanuya di tesmiye ad úoymaàa hem

Kutlu mübÀrek ãıàamaú mesó ùayancaú ne siúÀù

76

10 èUny ne òorluú daòı mestlik nedurur sekr ü nuzef

Dindi ãaúalsız köseye kevsec hem daòı sinÀù

11 Yıldıza şièrÀ di oyun eylemek oldı daòı semd

FÀlcı ne kÀhin óoú[ú]a-bÀzcıya daòı dindi úaùÀù

12 Daòı óubük gök yoludur yol ãaded oldı daòı hem

Semt ü sebìl ü sünen ü nehc ü ùarìú u ãırÀù

13 Cüdde vü naúb oldı ne ùaà yolu tükenmek nedür

18b18b18b18b Naúd çadır òayme vü füsùÀù yüzün dÀàı òıbÀù

14 Ricl ayaú kaèb topuk rükbe diz uyluú ne di faòõ

Dindi maãarrine baàarãıú daòı yellenme øurÀù

15 Şirzime az ümmete di hem daòı çoú ãuya àadaú

èAãabe çevirmek şeyi hem nesne baàı oldı ribÀù

16 Daòı èıraúlıú berì vü heyhÀt ü cünüb ü zaózaóa hem

Suóú u òusÿé ü şaóù u duòÿl oldı daòı buèd şiùÀù

17 Aàla yarın ki gün içün tÀ ki gele saña sevinç

İbki li yevmi’l-àadi óattÀ yeci’e ileyke nişÀù

18 Müfteèilün müfteèilün müfteèilün müfteèilün

Baór-i recez ùayy ola ãan şehdile hem oldı òıùaù

77

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----Òafìfi’lÒafìfi’lÒafìfi’lÒafìfi’l---- Maòbÿni’lMaòbÿni’lMaòbÿni’lMaòbÿni’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

1 İncelik dıúú yoàun oldı àılÀô

Leyt bulmaú kötü òÿ[y]lu ne fiôÀô

19a 19a 19a 19a 2 æÀbit olmaú rüsÿò ãıúmak èaãr

Hem tütünsiz olan yel ki şüvÀô

3 Söylemek ne zeèam düşünmege di

Fekr daòı emel daòı vü lióaô

4 äıú åeòìn hem cüvÀliú oldı çüvÀl

Hem daòı oldı úulpı anıñ ne şiôÀô

5 BÀùıl olmaú duóÿø daòı buùÿl

Óaddü geçmek ne ùaày ü èadv ü kiôÀô

6 Úarşulaşma şularla özge yoàun

LÀ-tücÀdil meèÀllezìne àılÀô

7 FÀèilÀtün mefÀèilün faèilÀt

Òabn ü úaãr-ı113 òafìfe virir şüvÀô

113 A: úaãr

78

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----MuøÀrièi’lMuøÀrièi’lMuøÀrièi’lMuøÀrièi’l----MaòrÿbMaòrÿbMaòrÿbMaòrÿb

1 Oldı çanaú inÀ ölçekdür úafìz hem ãÀè

Buàday yıàını ãubre bir olmaú oldı icmÀè

2 Òÿy deéb ü Àdet ü èurf oldı úıcı ne òardal

æıúl oldı daòı aàır uydurmaàa di itbÀè

3 Ùadsız ãuya di esn hem mezc ü óall çişmek

Debrenmemek secÀ hem oàlan büyümek ìfÀè

4 Baùman rıùl mìzÀn vezn terÀzü dartı

Hem nügüdür vaúiyye kÀr itmek oldı ıãnÀè

5 Hem muòteriè yiñici daòı yaratmaú oldı

Fıùr ü òalú u beré hem daòı õeré ü ibdÀè

6 Revèü ruèb u vecl ü òavf u óaõer ü rühb hem

Òaşy ne úorúu daòı úorkutmaàa di iòøÀè

19b 19b 19b 19b 7 Her bir şeyiñ úarÀrın geçmek ne oldı işùÀù

èAfv baàışlamaú suç oldı belürtmek ıùlÀè

8 Buyruú úaøÀ vü óükm ü emr ü farø hem dolanmaú

Di devr daòı úapu açmaú ne ùafú u işrÀè

9 Arturmaú ifrÀù kesmek tefrìù yire baãan

DÀbbe ne yuúaru baş úaldurmaàa di iúnÀè

79

10 äolmaú õebÿl recfe yir úatı debrenmesi

İvdirmek oldı isrÀè hem daòı dindi ihrÀè

11 Tekvìr ü òaãf ü rekm birbiri üzre úoymaú

Daòı çıàırtmaú oldı ifzÀè hem di iczÀè

12 Di kirlemek ne menè ü óicr ü ãadd ü nehr

Hem óacb daòı şìèa bölük ne cemèi eşyÀ

13 Ùanıú delìl ü şÀhid ü burhÀn u beyyine hem

Óüccet ü sened ü úuréÀn dike baúış ne ihùÀè

14 Ger ister isen iylik kemlikten özüñü güd

İn tebtaàı’ã-ãalÀóe min sÿéi nefsike rÀè

15 Mefèÿlü fÀèilÀtün mefèÿlü fÀèilÀtün

Òarb olsa çün muøÀriè eyler letÀìf işyÀè

80

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’’’’tttt----Ùavìli’sÙavìli’sÙavìli’sÙavìli’s----SÀlimSÀlimSÀlimSÀlim

1 èİneb yaş üzüm salúumı èanúÿd kerm baà

Ne àıdú u úınv òurmÀ114 salúumı semn yaà

2 Varaú yapraàa di naòl òurmÀ115 aàacıdur

Anara di rummÀn kök aãıldur yemìn hem saà

3 Tüy ürpermek iúşièrÀr116 èırø oldı yüz ãuyu

äu baãmaú ùÿfÀn reyè ü cebel ü èalem hem ùaà

20a 20a 20a 20a 4 Ölümden òaber virmek ne naèy oldı baş egmek

Òuøÿè ivmege vefø daòı şerekedür aà

5 Nedür èaãr u vaút ü Àn u zaman u müddet ü naób

Óuúub daòı dehr hem daòı óìn olubdur çaà

6 Taèaccüblemek revè ondan eksik kişidir rehù

Úuruluú àuåÀé hem daòı yaşlamaú irzÀà

7 Ne çör çöp àuåÀ lücce nedür göl luàÿb hem

Naãab zaómet oldı az getürmek durur ifrÀà

8 MedÀyin viri yiri daòı hem telaúúì ne

Di úarşulamaú dilkiyi oynatmaú oldı rÀà

9 Yañaàıyla baúmaú ne ãaèardur daòı borc deyn

Di oymaya hem naót geñez geçse di sÀà

114 A: òurma 115 A: òurma 116 A: iúşiÀr

81

10 Egilmek ne meyl ü zeyà hem ãaày ü ãadè u cebd

Daòı cenf ü èıùfü hem daòı inóirÀf ü rÀà

11 Bi ãadrì niãÀlü hicrüke tesóabe keyyÀn

Benim baàrıma ayrılıàıñ tìàı çekdi dÀà

12 Faèÿlün mefÀèìlün faèÿlün mefÀèìlün

Ùavìl olsa sÀlim ãan o cÀm-ı şarÀb-ı sÀg

82

El El El El----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----Hezeci’lHezeci’lHezeci’lHezeci’l----Müåemmeni’sMüåemmeni’sMüåemmeni’sMüåemmeni’s----SÀlimSÀlimSÀlimSÀlim

1 Kesilmişdür ne memnÿn èadl itmek ne inãÀf

Hem arturup hiçe virme tebõìr ü isrÀf

2 Refeå ü ùams ü viúÀèoldı çiftleşmek ne gerdek

Di zeff dÀìre deff çalıcısı deffÀf

3 Yiri èÁdıñ daòı úum yükü birez rusül hem

Bu üçüñ adı óıúf gelür cemèi ne aóúÀf

20b 20b 20b 20b 4 Ne zecy yapca sürmek meåÀbe menzil oldı

Gice bek úarañu olmaàa dindi ne iàøÀf

5 Kötü òÿya di şıúvet óuúub seksen yıl oldı

Çıúarmaú òulè körlük ne zürú ãalıú ercÀf

6 äu üstündeki çör çöp úaõÀt oldı iår iz

Hediyye baòşìş oldı ne baòşìş virmek itrÀf

7 Saúar u àayy ü cehennem ü caóìm ü hÀviye hem

Ùamu hebù aşaàı enmek yaúın itmek ne izlÀf

8 Ne cennet oldı uçmaú èadn dutmaú vaùan hem

Cehennemle vü cennet arasına di aèrÀf

9 Di óıfô itmek ne èıãmet hem emzirmek ne raêè

Dolaşmış birbirine nedür àalb ü elfÀf

83

10 Otu çoú yir ne ebb daòı yaş yonca úaøb

Sögüt aàacına di òılÀf daòı ãafãÀf

11 Di óaåå ü óaøø yiltemek oldı rekb binmek

Ne müzemmil bürinici ardalaşmaúdur irdÀf

12 Úavıt úarmaú ne bess úavıt daòı sevìúdür

Baş aàırtmaú ne inàÀø telef itmekdür itlÀf

13 Söyünmek ùaày ü òaby ìne Àteş yalıñı

Di òamde aña úovuş ne di cevf cemèi ecvÀf

14 èAnet oldı meşaú[ú]at di yumşaúlıú nedür leyn

Daòı ölçermek ilóÀå ü ilåÀå ü ilóÀf

15 Ne eyü úul o kişi iylik èaybın dürici

Ve nième’l-èabdü zeydün bi èaybi’n-nÀsi leffÀf

16 MefÀèìlün faèÿlün mefÀèìlün faèÿlün

Hezec óaõfile olursa ne úanmaú ki ola inãÀf

84

21a21a21a21a ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----MuúteøMuúteøMuúteøMuúteøeeeebi’lbi’lbi’lbi’l----MaùvìMaùvìMaùvìMaùvì

1 Gözlemek ne èaår u èaåÿr çıúması cÀnıñ ne siyÀú

Lemz èayba dinir uyàun olmaú vefú u vifÀú

2 Hem erìke bizeli taòt ince ibrìşim döşege

Sündüs di hem daòı istebraú oldı aùlas u Àú

3 Selsebìl hem daòı tensìm daòı kÀfÿr di

Uçmaàıñ pıñarı durur dolu cÀma dindi dihÀú

4 Zencebìl ırmaà-ı cennet117 raóìú ãÀfì şarÀb

Hem ãu içecek yire müsúaù cemèi oldı mesÀú

5 Girmege di vaúb u duòÿl oldı daòı naúb u èubÿr

Hem vülÿc daòı óulÿl dindi göz pıñarına mÀú

6 Ùaèn úadó dürtme vü urmaú ufuú ne gök etegi

Óalúa birbirine girişmek ne serd yuúaru ùÀú

7 Meşy ü seyrdür yürimek söze durma ıãr di hem

İll ü vaèd hem daòı zimmet ü èahd daòı miåÀú

8 Levn118 reng ãaru úızıl aãfer oldı aómer hem

Úara mÀi esved ezraú daòı di ebyaø aú

9 Laúf u belè u keôm ne yutmaú zebÿnlıú vehn didi

Hem züfÿf ata di cennet atına dindi BurÀú

117 A: ırmaàu cennet 118 A: levf

85

10 İbl azı çoàı beraber deve dişisi baèìr

Daòı nÀúe di eşek añırmasına dindi nihÀú

11 Deve irkegine cemel hem daòı baèìr dinir

Úıùr u mühl di erimiş baúura yükürme sibÀú

12 Naós hem taùayyur şomluú ne ãarè düşme namÿã

Ünf ü nekf ü èÀr iki saàın arası oldı fevÀú

21b 21b 21b 21b 13 Òızy ü faøó daòı duòÿr oldı hem úunÿè daòı

Hem di òiõl ü õillet òorluú ne yarıú oldı şiúÀú

14 Ridé ü rifd ü èavn ü èaøüd daòı ezr nuãret hem

Daòı óımy yardıma di úat úat olsa şey ne ùıbÀú

15 äıbè boyamaú ne düşelge naãìb ü sehm daòı

Kifl ü óıããe vü úısù ü èurøa vü óaôô ü úısm ü òalÀú

16 Kim çekerse cÀmın eger mestliginde oldı ayıú

Men yemudde kÀseke in fi’n-nüzÿfi kÀne afÀú

17 FÀèilÀtü müfteèilün fÀèilÀtü müfteèilün

Muúteøeb ki ùayy ola çün kim virir o òoşca meõÀú

86

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’’’’llll----Münseriói’lMünseriói’lMünseriói’lMünseriói’l----MaùvìMaùvìMaùvìMaùvìyyü’lyyü’lyyü’lyyü’l----MeczÿèMeczÿèMeczÿèMeczÿè

1 Oldı zekì hem naôìf daòı naúì pÀk119

Ovmaàa ifrÀk di hem daòı idlÀk

2 Nefş çobansız úoyun oldı yayılmaú

Dutmaàa di úabø ü buòl oldı hem imsÀk

3 Yaralamaú dekk debretme ne zaèzaè

Netú u meyd oldı cevb ü òarú u óars çÀk

4 Ôufr ne dırnaú yed el el ayası kef

Óakk nedür úazımaú úazıcı óakkÀk

5 Barmaú ucıdur benÀn ıãbıuè barmaú

Cemèi aãÀbiè ne şirk eylemek işrÀk

6 Rüsà bilek úol zirÀè dirsek mirfaú

Óank ùamak daòı hem cemèidür aónÀk

7 SÀèid daòı èaãund bÀzÿ ferişte

Oldı melek cemèi melÀéike vü emlÀk

22a 22a 22a 22a 8 Kitf yaàır ni omuz minkeb eygü

ëılè saúız èılk çeynese kim lÀk

9 Oldı irişmek lióÀú u laãú daòı neyl

Hem daòı vaãl ü bülÿà daòı di idrÀk

119 A: bÀk

87

10 Göz yaşı demè oldı hem bebegi insÀn

Úurre vü hem mıúle güldürme ne iêóÀk

11 Daòı telaúúì nedür almaàa dindi

Dürmege úabø ü ùayy u leff türÀb òÀk

12 èÁcileten lem tülevviå le neôefte

DünyÀya bulaşmadıñ oldıñ iñen pÀk

13 Müfteèilün fÀèilat müfteèilün faè

Münserió ùayy-ı cezè ile ider idrÀk

88

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----Medìdi’sMedìdi’sMedìdi’sMedìdi’s----SÀlimSÀlimSÀlimSÀlim

1 Parlamaúdur ıøùırÀm hem daòı di iåtièÀl

Hem güzellikdür bahÀ vü óüsn ü behc hem cemÀl

2 Temr òurmÀ120 hem nevÀ ne çekirdek dindi tìn

İncire dibs ü èasel oldı bekmez daòı bal

3 Alçaú oldı hem denì vü õüll ü òufø u ruzl ü dÿn

Eksik ölçmek oldı taùfìf ölçmek ikyitÀl

4 Beåå zÀrıñ ÀşikÀr olması di kiprige

Hüdb sürme küól hem sürmelenmek iktióÀl

5 Lıãã uàrı uàrılıú sirúat oldı istemek

Ne buàÀé hem ùaleb hem úunÿè hem suéÀl

6 CÀn aàırlıàı kesel hem büyüklenmek nedür

Di tefÀòür ü kibr ü cemó ü èutuvv ü iòtiyÀl

22b22b22b22b 7 èAdv ü fevt hem èubÿr hem mürÿr hem úaøÀ

Hem tecÀvüz ü ùavr hem maøy geçmek teèÀl

8 èAvú u óabs alı úomaú beñzemekdür nıôr hem

Nidd ü lemó ü küfé hem şibh ü miål naèl nÀl

9 FÀéidesizliú êurr hem lafv dindi boş söze

Hem di cilbÀb çarşafa hem òuãÿmetlik cidÀl

120 A: òurma

89

10 Renc ü beés ü àarm ü hem sevm ü iåm ü èıúÀb

Hem èaõÀb ü ricz hem daòı dinildi mióÀl

11 Úuru dikendür øarìè hem aàulu ota di

Baş àamı àavl ü ãudÀè öksürük àuvl ü suèÀl

12 Di yok olmaúdur helÀk veyú u zehú u demdeme

Bevr ü tedmìr ü åübÿr u óavr u àarmü hem òabÀl

13 Tizlik ihùÀèu bidÀr u kedó zeff herè hem

Daòı sürèat ü cemó ü taècìl ü óafd ãol şimÀl

14 Daòı ãalãÀl úurumuş balçıú faòòÀr pitek

Senn bozulmaú úara balçıú óamÀé ü óÀl

15 Gice gündüz dÀibÀn úankı çaà eyyÀnedür

áurre selò ay evveli ãoñu yiñi ay hilÀl

16 Óıúd u êufn kìn çeri èasker ü ceyş ü cünd

Ne bölük òizb ü melÀé oldı ceng itmek úıtÀl

17 Úuru aàaç parçası òaşebe vicõè ü ferè

Şuèbe vü àuãn hem úaêìb hem saèafe oldı ùal

18 äÀóib ü õü vü hem ulu issilik ne úat nedür

Di ledÀ vü èind ü ledün óalú boàaz ses hilÀl

19 Dutdı kim bildigini oldı issi ululuú

Emsek min li’d-dirÀyeti kÀne õe’l-celÀl

90

23a 23a 23a 23a 20 FÀèilÀtün fÀèilün fÀèilÀtün fÀèilün

Çünki oldı kim bu baór-i medìde òoş-miåÀl

91

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----KÀmili’lKÀmili’lKÀmili’lKÀmili’l----MüåemmenMüåemmenMüåemmenMüåemmen

1 Ne úafÀ vü òalf ü verÀ di eñse şu uyulan kişidür imÀm

Úasem ü óalf ü yemìn anda di öñ verÀ daòı di emÀm

2 Di úomaú ne vaøèu vü terk ü farù u àadr u vedèü veõr hem

Ne yemişi dirmege di cenì yire meåvÀ di daòı hem maúÀm

3 Ne iyÀb ü óayã u inÀbet ü rücÿè ü èavd ü èudÿl ü edb

Vü nükÿl ü reks ü nükÿã ü óayd ü óavl dönme úuru ot remÀm

4 Ne èusuvv ü úurb ü úaran u kevd ü yaúìn yaúlaşmaàa di

Ne süpürge miknese ev süpürmege óavú u kens ü iòtimÀm

5 Fìée zümre vü úavm ü cemÀèat ü ümmet ü ùÀéife daòı Àyet

Daòı dindi cüble vü øıdd bölüge di ulu kişidür hümÀm

6 Di ne ezr daòı yemìn ü úuvvet ü beés ü ùÀúat ü hel ü eyd

23b23b23b23b Daòı mirre vü şiddet zor ne yuòuda menì gelmege di iótilÀm

7 Daòı èaåy ü ãafó u raàab u ãadd u tevellì vü ièrÀø ü ãadf hem

Di ne yüz çevirmege arúa ôahr di müntaúışlıga di irtisÀm

8 Ne teveccüh ü iúbÀl ü èazm ü óacc ü úaãd ü óard ü hem raàab

Daòı niyyet di yönelmege daòı úabÿl itmege di iltizÀm

9 Degnek èaãÀ daòı minsÀée gerek olacaú vaùar u óÀcet

Daòı irb hem di meÀérib ne birikmege dinir irtikÀm

92

10 Di ne heşş yapraàı aàacıyla düşürmege ãulì yaúmadur

Daòı ezz úaynamaàın sesi daòı kìn almaga di intiúÀm

11 Di yañıltmaga èanet ü àalaù daòı düşmanlıàa didiler

Ne èadÀvet daòı buàø hem ü òuãÿmet daòı di òıãÀm

12 äoña di amed daòı intihÀ daòı àÀyet daòı èÀúıbet

Daòı dübr121 ü Àòir ü úuãvÀ vü aúãÀ vü àavr hem daòı di òıãÀm

24a 24a 24a 24a 13 Gele èavratıñ úanı óayø di daòı hem úurué daòı baèl ne

Eri èavratıñ Àdem oàlanına dinildi nÀs ü hem enÀm

14 Daòı zelú u daóz u èiåÀr hem di ùayınmaàa daòı ne yoàun

èUtl oldı leõõet eyü êaê daòı hem süci yimek iútimÀm

15 Di baóìre úulaàı delinen deve sÀéibe ãaçı aú olan

Daòı hedy Kaèbede virilen ãadaúa yular licÀm ü zimÀm

16 Yidi yıl ikiz ùoàuran úoyun di vaãìle aña yir evi sereb

Di çevirme óayú u ióÀùa hem ola deveden ulu sürü óÀm

17 Derece vü rütbe ne pÀye taòt serìr ü èarş u nerdübÀn

Di ne süllem emt yüce yir on yaşı geçen oàlana di àulÀm

18 Yuòu berd ü nevm ü rüúÿd pineklemek sine vü nüèÀs

Dişe rüéyÀ di daòı fÀéideye daòı pek úuru ota di óuùÀm

121 A: düber

93

19 Daòı óavm hem daòı ùavÀf di dolanmaàa aşaàı ne fevú

24b 24b 24b 24b Dilemek irÀdet ü inşÀ úatı ãusızlıàa di nedür hüyÀm

20 äadaúa vü ribÀ vü şeùÀù ü basù ü faøl u zÀéid ü nefl hem

Daòı hem di ùavl ü taùavvuè artıàa di şekince nedür lizÀm

21 Aña irişe elem-i şedìde eger añla o kötü söz ile

Bihi yaúrubü esefün le in õükire hüve bi sÿéi’l-kelÀm

22 MütefÀèilün mütefÀèilün mütefÀèilün mütefÀèilün

Yüze baór-i kÀmil şuñca zióÀf-ı dilinde bula selÀm

94

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----VÀfiri’lVÀfiri’lVÀfiri’lVÀfiri’l----MüåemmenMüåemmenMüåemmenMüåemmen

1 KelÀm ü úavl ü lafô ne söz aêaú daòı dil neõr122 ü lisÀn

Úabìle vü èaşìret oymaàa di daòı dile di luàat u lisÀn

2 Ne falú u faùr u şaúú u óarã u ãadè u fetú yarmaàa di

SülÀle şeyiñ ãıúıntısıdur semiz semìn oldı cemèi simÀn

3 Üç ayaàını baãub birini dike ùura di sÀfin ol ata

25a25a25a25a Ne úìèa vü èarÀ di düz yire àurf yüce eve uyan ne èinÀn

4 Úara úurumuşa di ÀóvÀ vaúÀr ululuàa hem

Daòal ne mekr123 eşek ne óımÀr úatır daòı baàl rÀèi çoban

5 äÀnem ü nuãÿb ü zicz daòı veåen ne di put vaãìd ev öñü

KifÀt ne ivme reyb ü şekk ü şübhe124 vü minz oldı gümÀn

6 MenÀt ü lÀt ü èuzzÀ èArab fücÿr putı yaèÿú u süvÀè

Daòı di yaàÿå ü nesr ü vedd Úavm-i125 Nÿóıñ putı dem úan

7 Eriñ suyı èavratıñ ãuyuna karışmaàa di ne meşc diåÀr

Bürünme yapışdırılmaàa keft ü øamm daòı tütün ne duòÀn

8 Çıàırmaàa hem ne zecre dinildi düşmege hem saçılmaàa hem

Di inkidÀr ìvÀ126 yirine di gelmege hem ne gelme àışÀn

122 A: neõr 123 A: mekir 124 A: şibhe 125 A: úavmü 126 A: ivÀ

95

9 Telehhüf hem teéessüf hem taóassür hem yirinmege di

Daòı di reòÀ nerm yile bulut ne di mìà hem di èanÀn

25b 25b 25b 25b 10 Uvatmaàa hüdd ü óaùm eåÀåe evin metÀèı ne ãıbà úatıú

Dolanmaàa di dülÿk u àurÿb u efl úızıl deri ne dihÀn

11 Girilemek oldı èıêl ü èavú u daè u defè u ãarf neşÀz

Di úaçmaàa èavratıñ kişisinden orta yaşa dinildi èavÀn

12 Yüzi üzre di düşmege kübb ü tell ü taès hem ne veåel

Di òurmÀ127 telinden olan ipe zebÿn úaya didiler ne dihÀn

13 Ödünce di úarø ceåm úoparmaàa óadebe arúada yüce yir

Yir oynamaàa di zelzele kir vesaò ü deren fened ne yalan

14 TenÀéüş aşaàa dutmaàa di ne fevc bölük ne od peresi

ŞihÀb SebÀ Yemen’de şehir adı ne di yanmaàa ramÀøan

15 äusızlıàa di ôamÀé vü èaùaş dikenli aàaca òamù dinir

SevÀé ü úaãd ùoàru yol oldı inse vü cinne di åaúalÀn

16 Ne óufra vü türbe di çuúura daòı ne óiõÀ vü tilúÀ vü izÀ

26a26a26a26a Yamaç yamaca olmaàa didiler uàurluàa hem daòı di àaşÀn

17 Belürme bedÀ vü ùulÿè ü nüzÿà u cehr ü èurÿø u ãadè u ôuhÿr

FeãÀóat ü berz u óaãóaã u cely ü şerè u èalen ü keşf ü beyÀn

127 A: òurma

96

18 TilÀvet hem úırÀéat hem emÀnì vü ders oúumaàa di

Yamaca dinir ne beyn yedÀ şefÀ ne kenÀr iõÀ ne úaçan

19 Merìd pelìd yaralamaú ne kelm ü ceró ü èuúr di hem

CerÀóat ü úayó yara irin ne úuróa vü dümmel oldı çıban

20 Uşaú uşaàı ata òıãımı ne èıtr emel ãanuya dinir

ÓikÀyet ü úaãaã geçen işi dimek eyü kişi naúìb ü hicÀn

21 VemÀ taãilü bi ãÀóibike yaèÿdü ileyke õake faúaù

Ne ulaşdırsañ muãÀóibiñe döner saña kim o nesne hemÀn

22 MüfÀèaletün müfÀèaletün müfÀèaletün müfÀèaletün

Çü baòr-i vÀfir müåemmen ola be àÀyet ider o şehd-i feşÀn

97

26b El26b El26b El26b El----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----MüteúÀribi’MüteúÀribi’MüteúÀribi’MüteúÀribi’ssss----SÀlimi’lSÀlimi’lSÀlimi’lSÀlimi’l----MüåemmenMüåemmenMüåemmenMüåemmen

1 Ne erneb di ùavşan daòı ãayda di av

Ùayıncaú ùaş oldı ne ãafvÀ óurÀú úav

2 Úıàılcım şerÀre ne şeks kötü òÿy

ÒuêÀre deñizdür ne fÀòò Àlet-i ev

3 Vaãiyyet ü tevfìø ıãmarlamaúdur

Daòı òaml olubdur ãaçaú hem daòı òav

4 äıàır hem deve hem ne büdün oldı úamçı

Nedür savù óiddet ü sinn oldı hem ãav

5 Úıùèa gicenin soñ úarañulıàıdur

Zürey yil ùaàıtdıàı şey óumledür dev

6 èİõÀrüke luè ôulmete reése idfaè

Ruòuñ yaú başımıñ úarañulıàın ãav

7 Faèÿlün faèÿlün faèÿlün faèÿlün

TeúÀrüb ki sÀlim virir tabèa ki ãav

98

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórü’rü’rü’rü’r----Recezi’lRecezi’lRecezi’lRecezi’l----Murabbaèi’lMurabbaèi’lMurabbaèi’lMurabbaèi’l----MüreffelMüreffelMüreffelMüreffel

1 MÀlik ü òalìfe daòı melik şÀh

Kahya vezìr hem manãıb nedür cÀh

2 İåvÀr ne yir sürmek åevr öküz

Òirmen ne beyder tibn oldı kÀh

3 Hem delv ü sicl koàaya dirler

Aúmaú ne becs hem bìré ü cübb çÀh

4 Daòı şeàÀf oldı úabu göñlüñ

èIşú oldı yanúı iç çekmedür Àh

27a 27a 27a 27a 5 Hem óilm yavaşlıú óulmdür uã

Pek Àh idici oldı ne evvÀh

6 Men èabdüke yekfìhi zi èÀme

Kim ki úuluñdur yiter aña cÀh

7 MüstefèilÀtün müstefèilÀtün

Hoş baór-i recez terfìl ile gÀh

99

ElElElEl----BaórBaórBaórBaórüüüü’l’l’l’l----Basìùi’sBasìùi’sBasìùi’sBasìùi’s----SSSSÀÀÀÀlimlimlimlim Meèa’lMeèa’lMeèa’lMeèa’l----MMMMusammaùusammaùusammaùusammaù

1 Oldı seyÀóat sefer ot salú ãaró sarÀy

Hem úanùaradur kemer oú sehm úavs ne yay

2 TürkisùÀn oldı ne rÿm hem ıssı yildür semÿm

Şomluàa dirler óusÿm daòı úamer ü ezher ay

3 Di gün ùuùulmaú küsÿf hem ay ùuùulmaú òüsÿf

Hem ùoymaàa di düúÿf giñlik revaó şıúã pay

4 Hem gölgedür ôıll u feyé úuãmaú nedür úals ü úayé

Oldı àazÀ mÀlı feyé himyÀn kemer èind ne ãay

5 Almaú nefesi zefìr ãoluú nefes hem nefìr

Hem iñlemekdür zefìr dikmek nuãub veyl vay

6 Mühmellik oldı südÀ daòı döşedi ùÀòÀ

Buàø itdi yaèni úalÀ nıóle àanì virgi bay

7 Hecè oldı gice uyumaú hem daòı àasl yumaú

Òuffe dinildi ùomaú daòı èalabdur úalay

8 Yularlamaú iótinÀk naèlın úayışı şirÀk

MisvÀk aàacı irÀú daòı úaãba oldı nay

9 Yıàmaú nedür iddiòar pek ãabra di ıãùıbÀr

äu aúması inhÀr oldı mesÀmióe may

100

27b 27b 27b 27b 10 Úatı ãovuú zemherìr úatı gün úamùarìr

Hem daòı ipek óarìr viúr oldı yük mühr tay

11 Daòı kübelek ferÀş cÀn úalanıdur óüşÀş

Hem di metÀèa úumaş yükdür ne óaml fer di ùay

12 Men yaófeôu hÀzihi èilmün lehü leyinnü

Kim ezber eyler bunı bilmek için kolay

13 Müstefèilün fÀèilün müstefèilün fÀèilün

Tesmìù ile hem basìù olsa ider àam küşÀy

101

ElElElEl----BaórüBaórüBaórüBaórü’’’’rrrr----Remeli’lRemeli’lRemeli’lRemeli’l----Müåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’lMüåemmeni’l----MaúãÿrMaúãÿrMaúãÿrMaúãÿr

1 Başlamaú faùr òor itmek kübt güneşdür õükÀ

Vaúd yanmaú ıldırım aydınlıàı oldı senÀ

2 Daòı úorúutmaú ne veér daòı inõÀr ü vaèìd

Defn gömmek yirlü yirince úomaú şeyi naøìd

3 MÀlını òarc eylemek infÀú cenn bürümek

İylik itmekdür ne inèÀm naòz u bely çürümek

4 Hem beraberlik ne èadl hem bevÀé hem sevÀé

Rızú nefèi görülen şeydür ãaúınmaú ittiúÀ

5 Hem tereddüd ü èamh ikircik daòı daàılmış èıøìn

Redm ü sedd úapamaú hem berk şiye dirler metìn

6 Daòı bañ itmek dibÀàat cild deri cemèi cülÿd

Hem ihÀb òÀm deri dÀéima òuld ü òulÿd

7 Caèl úılmaú sefÀhet aúlı yufúalıú belì

äıdú u óaú girçek ne küll daòı kÀffe dükeli

8 FÀriø yaşlu ùoàurmaz Àdem insÀn ü beşer

Yapunuñ úurına dirler sÿre hem cemèi süver

28a 28a 28a 28a 9 Daòı tesbìó ü tenzìh nedür ıraúlamaú

Oldı taúdìs ü tesbìó daòı arılamaú

102

10 Yüce yir rehv oldı daòı rehv yap yap yürümek

Sebó vaz gelmek daòı sebó pek pek yürümek

11 İnci úabıdur ãadef hem daòı yaluñuz cerìd

Naôm düzmekdür daòı inci büyügü oldı ferìd

12 ŞenÀn hem nivÀ düşmanlıàa di hem şünÀn

Ne daàılmış óür kişi oğlu lÀ-cerem yokdur gümÀn

13 Yiltemek iàrÀ dölenmek iùminÀn hem sükÿn

Hem úarÀr u rekd hem meyl eylemek oldı rükÿn

14 Cemm ü keåret ü feyø hem daòı àadÀú daòı lübed

Çoúluàa dirler ne zaómet àamr ü cehd hem kebed

15 İètiõÀr u èiõra èöõr itmek daòı yıldır simÀl

VeşÀé dürlü renge di gök ortası oldı semÀn

16 Ne şefÀèat yalvaruben elden almaú ãuçluyu

Ress ol Úavm-i128 æemÿddan kaldı bir úuyu

17 Hem úıyÀmet güni dìn oldı èivaø daòı cezÀ

Yüz buruşdurmaú ne úaùb virmek ü ãaçmaú fekrÀ

18 äuya boàulmaú ne àarú daòı rÀóatlık selÀm

Şehr ay yıl óavl hem daòı sene hem daòı èÀm

128 A: úavmü

103

19 DünyÀdan erden kesilmiş òatuna dirler tübÿl

Hem òabersizlik ne àufl daòı õehl hem õühÿl

20 Òoşnıd olmaklık rıøÀ hem ÀşikÀr olmaú süùÿè

Daòı ayrılmaú ne èazl pek ãaruluúdur fuúÿè

21 Refè ü naèş oldı ne úaldırmaú di pÀk şeydür ãaèìd

äald ùayıncaú úatı taş önegü kimse èanìd

28b 28b 28b 28b 22 Rehn dutu öñmege dindi terabbuã u intiôÀr

Şey yıàacaú yir òazìne çÀresizliú ıøùırÀr

23 Rebve yüce yir daòı hem yirümek oldı ãuèÿd

áıll toú buúaàu nikl ü úayd hem cemèi úuyÿd

24 Silsile zincire dirler èahde durmaúlıú vefÀ

Maóø òÀliã iòtiyÀr itmege dindi ıãùıfÀ

25 Uvacıú yaàmur ne óüsbÀn oldı dahy beñzemek

Şivvi biryÀn èank úapu òaùr hem menè eylemek

26 Hem belürdmek èarø yilmek vezìf hem zefìf

Nesnesi olmayana miskìn di maèmÿr yir ne rìf

27 Úavm-i129 Hÿd oldı ne èÁd Úavm-i130 äÀliódür æemÿd

Úavm-i131 èÌsÀdur NaãÀrÀ Úavm-i132 MÿsÀdur Yehÿd

129 A: úavmü 130 A: úavmü 131 A: úavmü 132 A: úavmü

104

28 Di èibÀdet içün eàlenmege mescide iètikÀf

Hem úazanmaàa dinildi iktisÀb ü iútirÀf

29 Hem daòı vaóyiñ feriştesine di cibrìl ü rÿó

Daòı nÀmÿs èÌsÀ’nıñ bir adıdur ne rÿó

30 áÀşiye vü sÀèat úıyÀmet güni aldanmaú àurÿr

Vaóy işÀret óarfe di yüz ism-i133 şeyùÀndur àurÿr

31 Düşmeniñ òorlıàına gülmek şemÀte dìk òoros

Vaóy ilhÀmdur keşfetmek ne oldı cüss ü cÿs

32 Lemm eline gireni yimek óelÀl eger óarÀm

Serb yol sermed ü ebed dÀéim daòı vaùy úıyÀm

33 Daòı ŞeddÀd yapdıàı cennet adına di İrem

İètibÀr itmek ne èibret yaşmaú oldı hirem

34 Celde aàaç ile yÀòÿd úamçı ile urmaú olur

Vaóy gizlü söze dirler muòteliflikdür şecÿr

29a 29a 29a 29a 35 Daòı deyrenmek ne recc ü rakã u hezz hem óırÀk

Dürlü fırúadur ne èazve hem úatı issi èukÀk

36 Pek tekebbürlik ne èıty idd hem ulu belÀ

Vefd göndürmek úonuúluú oldı hem úary ü úarÀ

133 A: ismü

105

37 Ezz úındırmaú günÀha èayn ikrÀm eylemek

Daòı serd oldı sözi ulaşdırıca söylemek

38 Hem bilezikdür esÀvir hem úızıllıúdur şafaú

Uşaú uşaàı óaàde daòı ùolamaúdur àasaú

39 ÚÀéil olmaúdur úanÀèat dolu ãofra mÀéide

Hem daòı ot bitmeyen úuru yire di óÀmide

40 Oda ùapandur mecÿsì eyne hÀn oldı heúìm

Pek düşünmek fÀéidesizliú kötü òÿy oldı èaúìm

41 èUùla boşluú hem binÀyı muókem eylemek ne şìd

Hem teberrüc òÿblıúı ıôhÀr hem úızıl güldür verìd

42 Sebk eritmek şaón ùoldurmaú daòı sürmekdurur

Úaõf atmaú fetl bükmek hem nebìó ürümekdurur

43 Di Yahÿdìler èibÀdet-òÀnesine ãavmıèa

Hem daòı bìè ü ãalÀt hem kenìse di yine

44 Hem muòallaúa ana úarnında ãÿretlenmiş uşaú

FÀéidesizliúdür èabeå hem kötü òÿya dindi şaú

45 ÓÀøır itmek hem úarışdırmaú ne èabv laón ic

Zeyt zeytÿn yaàı yükü bellü èavratdur mücìc

46 ÕÀke vü õÀ şu ol hüve hem elleõì daòı ülÀ

Hem daòı lì benimçün hem ileykedür saña

106

47 Daòı niçündür lime entüm ne siz di ente sen

Hem di iyyÀye baña hem naónü biz hem ene ben

29b 29b 29b 29b 48 æemme anda åemme bunda aúıcı şeydür muèìn

Riéy heyéet difú dökmek hem óaúìr oldı mehìn

49 Kaèbede bir yir adıdur Merve şiddet oldı sÀú

Rifd virgi hem ikiyüzlikcilige di nifÀú

50 Şaùr ü úıble vü cÀnib şeyin yañası hem äafÀ

Kaèbede bir ùaàa di hem tobraú altıdur åerÀ

51 Şaùr úaãd itmek teòallì ıssız olmaú úın àılÀf

Saúlanayı söylemek iúrÀr daòı iètirÀf

52 Yüze yüz olmak ne óaøret òapeòÀnlıú óaãr hem

Toàrı müslimÀn óanìfe daòı ayaúdur úadem

53 Hem tezÀvür ol ki òor göstermek oldı kendisin

Un daúìú ü ùaón etmek òamır òubz èacìn

54 Bir şeyi kökü ile çıúarmaàa di inúièÀr

Rehv alçaú yir on aylıú yüklü devedür èışÀr

55 Hem mübÀşere[t] degirmek ferci ferce yük vaèÀ

Gizlemek vaèy güzellik laón ùurmaúdur resÀ

56 Di sicill ü ãakk úÀêì defteri hem úaèr ü àavr

Nesne dibi hem göziñ cümlesi úara olmaú ne óavr

107

57 áayra kendi ile ulaşan şeye dirler sebeb

Güç işi buyurmaàa teklìf daòı yilmek ne òab

58 Hem temel oldı binÀ hem úÀèide daòı esÀs

Güccik ırmaúdur seriyy ãu içilen úab ùÀs

59 Saùr u òaùù yazı sögmek şetm ü úaõú daòı sebb

äoñradan bir vechile konan ada dirler laúab

60 Berz çıúmaú baàte vü hübt oldı dutmaú nÀgihÀn

Hem oranlamaú úaøÀ vü hem úader ödek øamÀn

30a 30a 30a 30a 61 èIyd bayram òıùbe düñürlük daòı úalıñ ãadaú

Oúumaú yazmaú şu bilmez ümmì di miórÀba ùÀú

62 Daòı di ãandÿú tÀbÿta hem kediye hırre di

NecvÀ iki iki kişi arasında olan sırra di

63 Hem maèarra vü eõÀ incidmege boş òÀviye

Evl dönmek sicn zindÀn daòı düşmiş òÀviye

64 Seyó yatmaú seyó virmek feyé ü cizyedür òarÀc

Cünne úalúan cemè olub úarışmaàa di izdivÀc

65 Baèd ãoñra nezle bir kez daòı görmekdür liúÀ

Hem nikÀósız èavratı dutmaú èanet ü baày ü zinÀ

66 Hem Benì İsrÀéilde bir şÀhıñ adı ÙÀlÿtdur

Daòı bir kÀfir melìkiñ adı ne CÀlÿtdur

108

67 Hem işÀret ü remz aèøÀ ile göstürmege di

Rıóle göçmekdür rióÀl oldı ne götürmege di

68 Bekke bir yirde dirilmek Bekke Kaèbe yiridür

áadv gitmek lecc önegilik daòı faòm iridür

69 Feşl úorúaú olmaú oldı bellü kişidür vecìh

Cerè ãuyu ãorup içmek daòı uàurlıú ne tìh

70 Hem tebevvüédür ne bir yirde birikmek mey èuúÀr

Elv ü taúãìr oldı eksiklik itmek ildir yÀr

71 Hem büyÿn ãunmaú iùÀèat daòı islÀm u úunÿt

Hem úunÿt ùÿl-i134 úıyÀm namÀzda bellülik åübÿt

72 Úatı ãovuú yile di ãarãar daòı bÀùıl cüfÀ

Kimse ardınca yalan dimek ne bühtÀn ü iftirÀ

73 Düşürüb cemè eylemek teélìf nebz kötü ad

Pek õì-úıymet şeye dindi abúarì döşek mihÀd

30b 30b 30b 30b 74 èAãf u hevc yil úatı esmek èÀtiye óadden geçen

Õikr yüce iòtiyÀl ãalınmadur yürür iken

75 Saòù büyük kimseniñ úaúuması ãır mihrücÀn

Sekb aúmaú ãu arıàsız yir yüzinden yir mekÀn

134 A: ùÿlu

109

76 Úuds Kaèbe Mescidi’l-AúãÀ daòı Ümmü’l-ÚurÀ

Beyt-i maèmÿr Kaèbe-i evvel daòı ÚuréÀn hüdÀ

77 Medó õemm ögmek úaramaú fehmi az olan àabì

Hem daòı ÚuréÀn rÿó di èilmile èÀmil rebì

78 Başa úaúmaú levm ü tevbìò daòı teårìbdür

Daòı teşbìt çıúarmaú ivme ne tenúìbdür

79 Hem vesìle ol ki kendi ile maúãÿda irilen

İrmeniler zÀhidi ruhbÀn ne cümle dirilen

80 İrmeniler başı úıssìs di eyket mişeye

İbrìú emzikli olan úÀrÿra dirler şìşeye

81 Hem gülümsemek tebessüm hem metÀè oldı cehÀz

LÀzım olan kiyesi hem óÀøır itmekdür cihÀz

82 Pek èaúıllılıú ferÀhet cÀzÿlıú oldı èıøìn

Ôulm ãuç daòı sefÀhetdür rehaú bölmek èıøìn

83 Bidè êinden ùaşra iódÀåa di ödeklik heleè

Úavb mikdÀr oldı hem bişmiş ete dirler òalaè

84 äÀfì ãu daòı dökülmüş ãuva menì di nuùfeye

Hety virmek hem daòı şefúat didiler èaùfeye

85 Yaòşı teyl òayr şer ummaú raàab daòı ùamaè

Semè hem daòı simÀè işitmek oyundur şemaè

110

86 Òamù misvÀk aàacı sulùÀn ne di óüccet aña

Levó taòta hem raúam yazmaú taóiyyetdür duèÀ

31a 31a 31a 31a 87 İõn bilmek daòı bildürmek ü düstÿr yir merÀó

Hem murÀd itmek ne èany ü revè vizr oldı silÀó

88 Daòı sìnÀdur aàaç añsızda gelmekdür hücÿm

İc yaàı şaóm anıñçün ecl buàday oldı fÿm

89 Fetret iki nebì mÀbeyninde olan kìl ü úÀl

Hem naãÀrÀ dÀnişi úıssìs hem pÀkdur óelÀl

90 Ùımm deryÀ zaóf düşmandan yañaya yürümek

Saúlamaú oldı óimÀyet revd yap yap yürümek

91 Revd mühlet Kaèbede bir ãalúı yir hücre vü óaùìm

Hem bizek şevket gice pek karañu oldı ãarìm

92 Vaúf durmaú èumre artamaúlıú ùavÀf itmek óifÀf

Taãdiye el ele urmaú meyve kesimi úaùÀf

93 Hem cevÀrió av alan eger sibÀè eger ùuyÿr

Sebó yüzüb düzmege di şÀdiliú óabr u óubÿr

94 Òurã nesne òurã óalúa ola altun ya gümüş

Vaúr úulaú pekligi hem úahúaha pek pek gülüş

95 Hert yırtmaú mert otsız yir ãu bendidür óibÀs

Veks noúãanlıú degirmen unlıàı oldı óübÀs

111

96 Òubr bilmek özge Àòar daòı òaøb boyamaú

Kevn ãayru olmaú delilik cinne laós yalamaú

97 SÀkin olmaúdur nuúÿè hem hükÿè dañ õüèÀú

áÀfil olmaúdur telehhì iynelü nesnedür òufÀú

98 Cennet ırmaàı ne Kevåer pÀklamak tercìldür

Bir pÀre ……..135 hem cemè eylemek taóãìldür

99 Úaãden itmekdür taèammüd ùurı süd oldı simÀr

Reés uludur daòı cebbÀr kimseye dindi õüèÀr

31b31b31b31b 100 èUnú boyun at yeli èurf oldı fÀre kesegen

Daòı óammÀme gügerçin ùancere oldı legen

101 Hem cimÀè itmek ne sirr örtülü sirr ü òafÀ

Levè yaúmaúdur bek issi daòı hem saèÀt inÀ

102 Daòı mercÀn úırmızı nesne ki deryÀdan çıúar

Hem erimiş baúura dindi nüóÀs úorúu óaùar

103 Nefy sürmek ùamúalu hem ùamúasız altun veriú

Üsmek işitmek ne inãÀt oldı dolmuş şey şeriú

104 èAhdi bozmaú nekå taòvìl özgeye milk eylemek

Ferş giñ meydÀn hellüme oldı gel imdi dimek

135 Eserdeki tahrifat nedeniyle okunamamıştır.

112

105 Ceåm buãmaú ùoàrı fikritmek firÀset ãabr asÀ

Baàlu baàarãıú óaviyye hem daòı soñdur õekÀ

106 Leht it ãoluyuban dilini çıúarmaàa di

Ôann ãanmaú secr ùolmaú melé ùoldurmaàa di

107 Yüz buruşdurmaú ne keló ü besl ü besr hem èabÿs

Hem daòı deryÀ kenÀrı sÀóil ortası úÀmÿs

108 Hem di şaşmaú taóayyür yanaşı durmaú ne ãaf

Cerm kesb itmek oruc dutmaú ne seyó el ne kef

109 Hem yaraşmaúdur liyÀú vecdür hem daòı óaúìú

Artmaàa dirler bereket hem nefes virmek şehìú

110 Hem ikindi ile aòşamıñ arasıdur aãìl

Di òayÀllanmaú ne ùayf saúlayıcıdur vekìl

111 ÇÀre keyd ü mekr ü óìle úatı açlıú maòmaãa

Hem deve úuşu nüèÀme yuvaya di mafóaãa

112 èAvratı eriñ óalìle ügey uşaúdur rebìb

Tibr altun uvaàı gümüş çıbıàıdur úaêìb

32a 32a 32a 32a 113 èAmm baba úardaşı òÀle ùayaze ùayı òÀl

Baba úız úardaşı èammete uyan gemi nikÀl

114 Uòt úız úardaş daòı ıòvet di hem úardaşlıàa

Zelle ùaymaú di diyÀnet nıóle belle yaşlıàa

113

115 Hem daòı iføa irişdirmek ne ÀsÀn şey henìn

Hem merÀéet haøm hem siñirmek iñidür enìn

116 Kirş úarındur baàarãıú úıbt úoúmuş müntene

Hem zinÀ eylemeyen èavrata dirler muóãana

117 Óücre güccük ev ùaóiyyet mülk ùÿl eyü baòt

Nedy oturmaú kürsü iskemle daòı hem úatı saòt

118 Virgide itmek mübÀlaga óafÀvet bÀde rÀó

Úan bahÀsıdur diyet ü èaúl zinÀ itmek sifÀó

119 Daòı teslìù tebelleş eylemek hem cibt put

Cibt cÀdÿ cibt fÀlcı hen daòı óummuã noòut

120 Berzaò iki şey arasında olan perdeye di

Daòı keffÀret günÀh için verilen şeye di

121 Yir yüzi tennÿr yazılmış sifr hem daòı zebÿr

Derd-i dÀéimdür vaãab hem gice esen yil óarÿr

122 Naôıra hem daòı teéòìr giri úoymaúdurur

Bön ne ebleh ùavl yaşdur natú hem ãoymaúdurur

123 Óilye zìnet natú silkmek nefş yüñ atmaàa di

Hem cürüf seyl oyduàı ìãÀd hem yapmaàa di

124 Daòı mükkÀé şu úuş Àdem gibi ıãlıú çalar

Úurbaàa øınfed daòı hem sÀm ebraãdur keler

114

125 Daòı teåbìù eglemek hem iddihÀndur yaàlamaú

Úıdd úayış rabù ü şedd ü veåú u ãafd baàlamaú

32b 32b 32b 32b 126 Ùavl güç baylıú ne ùavl yiñi mìre hem àadÀ

Úadd ü úÀmet boy büyük ùaà ùavd iki úat ùuvÀ

127 Esirgemek raóm ü şefúat daòı reéfet min ne kim

Daòı maút ü àayô hem daòı àaøab oldı òışım

128 Hem èacÿz oldı úarı zireklige aólÀm di

Feyé dönmek úabÿl iddirmege ilzÀm di

129 Cemre vü ceõve güz úızınmaú ãaùl ãalındırmaú esl

Daòı vekz uruban defè eylemek ivmek ne nesl

130 Hevm uyurken başın egmek ãavt ü raèd oldı hezec

èAúabe çetin geçid óıcce ne yıl cemèi óıcec

132 Lemme cin dutmaú ne neşÀé cisme cÀn girdigi óÀl

Òatr u àadr èahdü bozmaú hem cimÀè itmek bièÀl

133 Úısa söz icÀz ıùnÀb sözü uzun söylemek

Úara dühme daòı teryìl ÀşkÀre eylemek

134 Hem gözilen görüben bilmek nedür èayne’l-yaúìn

èUúde boàın çehre taúvìm oldı hem-demdür úarìn

115

135 Hem terìbedür gögüs kemigi gök èacz ü irem

Úavm-i136 èÁdın şehriniñ adı İrem hüyüú vecem

136 Kef terÀzü gözi alçaú süfl di èadle úavÀm

Birbiri ardınca tetrÀdur direk oldı úıvÀm

137 Hem cenÀbetlik menì gelmek daòı òaùb ulu iş

İstemek òaùb daòı hem úuş úanadı oldı rìş

138 Õebõe ne oldı muèallaú yirden almaú iltiúÀù

Óìle eyleyüb zekÀtı virmemek oldı virÀù

139 Hem úılÀde boyuna aãılan uzunlıú ne ùÿl

æülle bölük óall ezmek hem daòı yeyni şey zügÿl

33a 33a 33a 33a 140 Óibrü pek èÀlim daòı taúsìm oúu oldı zelem

İnmek ilmÀm daòı güccük günÀha di lemem

141 Yüceden düşmek teraddì daòı teklìb itlemek

Dürlü şettÀ hem daòı tezvìc olubdur çitlemek

142 Hem aàacile urulmuş ola mevúÿõe dinür

Hem nikÀl oldı èaõÀb enkÀl daòı cemèi gelür

143 Úarn boynuz naùó süsmek õibó ne boàazlanan

Sebè yırtıcı cÀnavar fìl ü cÀmÿs aúhebÀn

136 A: úavmü

116

144 Vehn ü fetret süstlük oldı asmaàa taãlìb di

Hem ãu aòdarmaú ne midrÀr pÀklamak tehõìb di

145 Tilv uymaú yoúluú imlÀú ölüme dirler menÿn

èAff saúınmaú óarÀmdan daòı úıt ne oldı devün

146 Biêè üçden ona dek ãaàış cimÀè itmek biêÀè

Óilye hem şaòs oldı örnek hem daòı incik kürÀè

147 Óicr úoltuúdan bile dek pek sevinmekdür baùar

Hem büyüklenmek baùardur şuúúa ne uzaú sefer

148 Şuúúa yara hem baùar dehşet ãadef hem yüce ùaà

Hem boyundan dutmaàa di baùş beyindür dimÀà

149 Kimsenüñ óıfôında olmaú óicr yükseklik semÿd

Dess gizli eylemek óicr daòı şehr-i137 æemÿd

150 Dièy şol kimse ki bir kimse aña oàul dimiş

NÀdiye meclis daòı hem fÀkihedür yaş yimiş

151 Yiri uzun eşüb kona od içine uòdÿd di

Misk müşk hem sevilmiş nesneye mevdÿd di

152 Sefè dutmaú hem zebìnedür èaõÀb feriştesi

Kürh zaómet hem óasìs oldı oduñ gürüldüsi

137 A: şehrü

117

33333333b b b b 153 Úarş úazanc bir cÀnavar adı deryÀda úureyş

Daòı yaşlu kimseye di hem daòı arslan úıreyş

154 Kevåer aãóÀb-ı138 güzìndür HÀşim ecdÀd-ı Resÿl

FÀideli şeydür ÀlÀ vü nièmet ne úaplamaú şümÿl

155 Daòı girçeklemek ile bilmedür èilme’l-yaúìn

Hem mülÀúÀt ile bilmege dinir óaúúa’l-yaúìn

156 Özge illÀ úıdr çömlek hem daòı cemèi úudÿr

Çok èaúıl mirre tamÀm olmaú daòı çoúluú vüfÿr

157 Pek baòìllik139 şuóó yüksek ses ile aàıd naóìb

Óadd menè itmek devirmek baèåere taãlaú òaşìb

158 Daòı Yeåribdür Medìne şehriniñ evvelki adı

Zamú yolmaú laón ièrÀbda òaùÀ itmek didi

159 ÒurmÀ140 çekirdeginiñ üstündeki çuúur naúìr

Hem naúìr oldı daòı gök ãuló idici kes sefìr

160 Hem tenÀéüş birbirine nesnei baàışlamaú

Úaúuyup úomaú ne laènet daòı recm daşlamaú

161 Daòı úıùmìr òurmÀ141 çekirdeài üstündeki zar

Vesú cemèolmaú unutdıàını añmaú iddikÀr

138 A: aãóÀbu 139 A: baòıllıú 140 A: òurma 141 A: òurma

118

162 Ùavr dürlü dekk yir yüzin berÀber eylemek

Vecf úorúu daòı ìhÀm örtülü söz söylemek

163 CÀbiye şol ùolu òavøa didiler cemèi cevÀb

BÿstÀn arıàı veåel hem ãulu süd oldı şihÀb

164 Dürlü nevè ü fenn cemèidür fünÿn ü efnÀn hem

Di budaú oldı fenen cemèi daòı efnÀn hem

165 Cifne büyük tas ki on Àdem úanar cemèi cifÀn

Úatı yaàmur hem dere oldı èırem eyüler óisÀn

34a 34a 34a 34a 166 Sidr ü deryÀ hem uàudlıú ırmaú u köşk sedìr

Daòı yaútìn úabaú teyegi úaú oldı àadìr

167 Hem cehennemde bir aàaç adına zaúúÿm di

Şimdi Ànif her şeyin aãlı nedür cüråÿm di

168 Daòı oldı òazene hem damu uçmaú òÀdimi

Hem disÀr ol ib ki baàlarlar anıñla gemi

169 Daò èahd itmek taòavvül hem mededcidür ãarìò

ÒurmÀ142 úoruàından ittikleri sücidür faøìò

170 Úul medìn daòı mevlÀ vü raúabe daòı úınn

Cin sesi oldı àarìf hem perì revóÀn ü cinn

142 A: òurma

119

171 Daòı işmìz ifzÀè itmek úaçınmaú úaúumaú

Hem hüyÀm oldı uàudlıú daòı şell oldı çolaú

172 Bir dere damuda suóú sevinmek ibtihÀc

Nesnenin evveli Ànif daòı uçmaú iòtilÀc

173 Lety úarmaú şaùé biten şeyiñ evvel yapraàı

Kendi ile gizlenen şey zery hem semm aàı

174 Raúú yufúa deriden kÀàıõ daòı hem zery yil

Úarn yaş hem bir zamÀn ehli daòı seksen yıl

175 Hem òabersizlükdür ikdÀ hem güç itmek ãayùara

Daòı arslan óaydar ü leyå ü esed hem úaãvere

176 Úablan erúaù õiéb úurd daòı dinildi pÀrsa fehd

Dilki åaèleb ôaby ceyran dübbe ayu di bala şehd

177 Òavø yol üstü kişisin pek seven èavrat èarÿb

äadr doàmaú òarb òor itmek gelür cemèi òurÿb

178 Ùaló büyük aàaca di dikeni kesmek òaøad

Kifl ü øıèf èıùf iki úat dÀéim olmaúdur ãamed

34b 34b 34b 34b 179 DÀéire ãınúınlıú oldı daòı girçeúlik nuãÿó

Vehy yırtmaú èurf eylik hem cimÀè itmek ne bÿó

180 Efk tebdìl eylemek yanaşı olmaú óüsÿm

èAúlı az olmaú ne efk sükÿt itmek küøÿm

120

181 MüétefikÀtdur şu yıllar dürlü dürlü heybeti

Hem daòı òorùÿm burun ihrÀr ürdürmek iti

182 Maóremine èavratıñ bir yirin teşbìhe ôıhÀr

Vaøy cevherle bezemek mendile dirler òımÀr

183 Neşù ordan ortaya úaçmaú daòı hem úıdde yol

FÀúıra zaómet cemÀèat úudde hem ùurmaú müåÿl

184 Ehl-i nÀrın iriñi úanı adı àussÀúdur

MÀl õì-úıymet rızú birici kimse ne rezzÀúdur

185 Daòı ìåÀr iòtiyÀr itmek ne daóy döşemek

Hem rüfÿf oldı yaşıl biz hem büyük inlü döşek

186 Şaòã iúnÀè göz açıú úalmaú bürimek başını

Şaòã gitmekdür daòı iùèÀm yidürmek aşını

187 Hem úulaàın yuúaru dutmaú ne oldı istirÀú

Dindi mÀèÿn ne ùÀèat arzÿ itmek iştiyÀú

188 NÀ ümmìõ olmaú ne òayb ü yeés hem daòı úanÿù

FÀéidesizliú bevr úıùù oldı kÀàıõ cemèi úuùÿù

189 Ejde[r]hÀ åuèbÀn ne fetvÀ müşkili óall eylemek

Hem daòı fetvÀ cevÀbı kişi muókem söylemek

190 İt ayaàın döşeyüp elin dike iúèÀ di aña

Hem peşìmÀnlıú nedÀmet lÀyıú olmaú inbiàÀ

121

191 Úıùù óüccet úıtt irkek kedidür cemèi úaùÀù

Ev óavÀìci ne mÀèÿn hem delilikdür òubÀù

35a 35a 35a 35a 192 Neéy ıraú hem cimÀèa arzÿ itmekdür úaùam

Óafede aèvìneler daòı helÀk olmaú óalem

193 Òılfe yazda biten otdur hem deve yüñü veber

Óatm ü teékìd berkitmek daàılmış şey neşer

194 Tÿb küre hem bÀùıla yapışmaàa ilóÀd di

Fecve şeyin giñligi var itmege ìcÀd di

195 äu aúan yir úarnı yüklü deveye dirler meòÀø

Naøra vü ùary ü àaøø tÀze buru ne ùalú u meòÀø

196 Hem çamurdan odile bişen taşa siccìl di

Pìl didikleri cÀnavara hem daòı fìl di

197 Òılfe biri gidüben gelmek birisi yirine

Eşki òÀmıø müzz meyòoş óulv dindi şìrìne

198 Civvi gök ortasına di kesf şeyin pÀresi

Raúd u berzaò ölüm ile dirilik arası

199 AãóÀb-ı143 Kehf’iñ maàÀrası ùaàına di raúìm

Hem óikÀyeleri yazılan yire dirler raúìm

143 A: aãóÀbu

122

200 Hem uyandırmaú ne ìúÀô oldı úoparmaú ne úarø

èArøu inlik èumú144 derinlik hem beyÀn itmek ne farø

201 Hem yaúınlıúdur velÀ ùaàıtma ne õeyà u õüyÿà

Hem vetìn yürek ùamarı rÿè uã göñle di rÿè

202 Mecc ãaçmaú mücc ü mecc mercümek duzlu su mÀc

Rehve içilmiş ecc yilmek hem gelür cemèi ecÀc

203 Nehy menè itmek úırılmış úuru ot oldı heşìm

AãóÀb-ı145 Kehf’iñ itiniñ adı úıùmìr ü raúìm

204 Beñzemekdür semy hem mely nedür uzun zamÀn

Ciåy dizi üzere oturmaàa di eñ benÀn

35b 35b 35b 35b 205 İrcÀé teéòìr eylemek iàmÀ uàunmaú òulú şemÀl

Güclü dìv èifrìt iki şeyiñ arasıdur òalÀl

206 Kaèb iki boàın arası òurmÀ146 tilidür mesed

Günülemek àıll ü àamre hem daòı óıúd u óased

207 Rubè ü nıãf dörtde bir yarım åülüå hem üçde bir

Hem südüs altıda birdür hem åümün sekizde bir

208 Bir iki üc vÀóid eånÀni åeleåe elif ne bir

Erbaèa dört òams biş sitte altı baye ikidir

144 A: unú 145 A: AãóÀbu Kehf 146 A: òurma

123

209 Sebèa yidi hem åemÀnìdür sekiz üc oldı cim

Tisèa ùoúuz èaşere on dört dinildi dala kim

210 Hem daòı yigirmi otuz èişrÿn åelÀåün biş ne ha

Erbaèÿn òamsÿn úırú elli ne vav altı di aña

211 Altmış yitmiş ne sittÿn u sebèÿn yidi za

Seksen ü ùoúsan åemÀnün ü tisèÿn sekiz ca

212 Yüz miée vü elf biñdür ùa vü ya ùokuz on

Kef ü lam mim yigirmi otuz daòı hem erbaèÿn

213 Elli altmış nun sin yetmiş ü seksen èayn fa

äad u úaf ùoúsan yüz hem iki yüz oldı ra

214 Şın üç yüz te ne dört yüz biş yüz oldı åe hemÀn

Altı yüz hem yiddidür òa ü õel bì-gümÀn

215 ëaê ùa àayn sekiz yüz hem ùoúuz yüz biñ tamÀm

Oldı bu ebced óisÀbı çünki bildiñ ey hümÀm

216 Tuófemiñ tÀrìòini eyle bu mıãrÀèdan óisÀb

Dürr-i rÿó147 ile èaceb nÀzik düzildi bu kitÀb

217 Kim iderse ÓÀfıô’a bir raómet-i Óaúú-ı úarìn

İde biñ raómet aña maóşerde Rabbü’l- èÁlemìn

147 A: dürrü

124

36a 36a 36a 36a 218 Ôahr-ı dilde var ise vaøè eyle gel óaml ü óased

Kim geçer boynuña şÀyed úavl-i óablün min mesed

219 FÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀtün fÀèilÀt

Bu kitÀbı óıfô ide her kim içer Àb-ı óayÀt

125

MMMManôÿmetü’lanôÿmetü’lanôÿmetü’lanôÿmetü’l----èArÿøèArÿøèArÿøèArÿø

1 Diñle gel èilm-i èarÿøı òoş beyÀn idem saña

Şöyle mücmel oldı üc şey üzre nÀzik binÀ

2 Birisi anıñ sebeb daòı veted fÀãıla bil

Bunlar oldı ikişer gÿne òafìf hem åaúìl

3 Biri mecmÿè biri mefrÿú daòı ãuàrÀ kübrÀ hem

Her bir birer miåÀl ile sañÀ bir bir diyem

4 Mül gibi evvelkisi åÀnìncisi148 güle gibi

æÀliåincisi çemen-veş rÀbiè lÀle gibi

5 ÒÀmisinci sÀdisinci ãanemÀ fekenemeş

Çün bu da emåÀl ü ÀnhÀ her emåal-veş

6 Bunları taúdìm ü teéòìr itmesiyle oldı çün

Heşt-uãÿlıñ149 óÀãılı budur faèÿlün fÀèilün

7 Hem mefÀèìlün daòı müstefèilün dördüncisi

FÀèilÀtün hem mefÀèaletün oldı altıncısı

8 MütefÀèilün ü mefèÿlÀtü hoş oldı tamÀm

Bu sekiz èilm-i èarÿøıñ aãlıdur bil ey hümÀm

9 Diñle esmÀ-i uãÿlın anı bir bir saña dir

Ezber it bunları her dem ide òoş úalbiñde yir

148 A: åÀnincisi 149 A: heştü uãÿlıñ

126

10 Evvele di müteúÀrib mütedÀrik åÀnìye150

æÀliåe daòı hezec dindi recez daòı rÀbièe

36b36b36b36b11 Hem remeldir òÀmisinci sÀdise vÀfir didi

SÀbièü kÀmil sekiziñ yoú èaceb başúa adı

12 TÀ ki evvelden yidiye dek bunlar òoş müstaúil

Baór olur òÀliã anıñ her birisi bir müsteùil

13 Hem bularda aãl olandur dörder olmak her biri

Ger ola noúãÀn øarar virmez virir olsa ileri

14 Hem bulardan bişiniñ vardur fürÿèı óaõfile

Naúl idem òoş mübtedìler anları birbirile

15 Evveliñ nunuñ atub hem lamü øamm üzre úomaú

Úabø olur úaãr-ı sükÿn-ı151 lam olubdur bunda óaú

16 Óaõfe atub hem lam u nun úala çün ancaú faèÿ

Úoyalar anıñ mekÀnına fièl òoş böyle òÿ

17 FÀ düşüb èÿlün yirine úona faèlün dindi åelm

FÀ ü nun atub gele èÿlü yirine faèlü åerm

18 Betr-i152 mecmÿèı alub lün yirine faè úoyalar

Çün fürÿè-ı evveliñ aòõü bu böyle ãoyalar

150 A: åÀniye 151 A: úaãru sükÿnu 152 A: betrü

127

19 Úabø-ı153 åÀliå kim nedür yayını baãuban ùura

Cemè-i hetm ü òarm zelel kef ne nunun düşüre

20 Mim gidiben gelse mefèÿlün yirine òarm di

Daòı óaõf ü úaãr-ı154 cemè olsalar ana hetm di

21 İctimÀè-ı155 cebb ü òarme hem daòı betr dinir

Daòı mim ü yayı gittiginde aña şetr dinir

22 äoñ sebebden ata sÀkin müteóóir kìn sükÿn

Eyleye úaãr oldı ol hirgiz sen ola úÀãırÿn

23 Mim ü nun düşüb gele yirine mefèÿlü di òareb

İki òafìfü alub yirine faèil úoya óabeb

37a37a37a37a24 Óaõf-i156 Àòirden sebeb gide faèÿlün yirine

Úoyalar üçüncüniñ geldi fürÿè yirine

25 RÀbièiñ evvel cüziniñ sÀkin-i óaõf úılır

Òabn olur müfteèilün úalur mefÀèilün dinir

26 Daòı dördünci óurÿfı aluban müstefèilün

Ùayy olur anıñ birine úoyucaú müfteèilün

27 Hem daòı nunun atuben lamın iskÀn eylemek

Úaùè olur anıñ birine böyle mefèÿlün dimek

153 A: úabøu 154 A: úaãru 155 A: ictimÀèu 156 A: óaõf

128

28 Daòı taòlìè ictimÀè-ı òabn ü úaùè ile olur

Hem mütefaèil úalıcaú yirine faèÿlün konur

29 Óaõõ-ı157 mecmÿèı atub müstef yirine vaøè ide

Lafô-ı158 faèlün buluban aña bu gÿne iş ide

30 Refè-i159 ısúÀù sebeb olsa úala çün tefèilün

Òoş gele anıñ mekÀnına ùura bu fÀèilün

31 İctimÀ-ı òabn ü ùayy ile òacil óÀãıl olur

Müteèlün úalur yirine faèlatün òoşça gelür

32 Hem izÀle bir elif mecmÿè-ı beyninde úoya

Bir òafìf øamm ide mecmÿèına terfìl ola

33 ÒÀmisiñ evvel cüziniñ sÀkin-i óaõf eylemek

Òabn-i160 keffe nunun düşürüb fÀèilÀtü söylemek

34 İctimÀè-ı161 òabn-i162 kefden óÀãıl olur şeklü çün

Óaõf idince soñ òafìfin birine di fÀèilün

35 Daòı úaãr oldı anıñ nunun düşürmekdür èayÀn

Hem sükÿn-ı ta idüb úomaú yirine fÀèilÀn

157 A. óaõõu 158 A: lafôu 159 A: refèu 160 A: òabnü 161 A: ictimÀèu 162 A: òabnü

129

36 Úaùèa atub Àòir òafìfin daòı mecmÿè sÀkin

Lamu sÀkin úıl daòı úoy yirine faèlün çünin

37b37b37b37b37 Daòı teşèìå ol ata mecmÿèıñ bir óarfini

Úala fÀèilÀtün anıñ mefèÿlün ide birini

38 Óacf olur òabn ile hem fÀãıla-i ãuàrÀ- i daè

Tün úalur anıñ mekÀnına getür vaøè eyle faè

39 Daòı tesbìà ol elif úona òafìf mÀbeynine

FÀèiliyyÀn úoyalar bu fÀèilatÀn yirine

40 æÀminci òabn ola anda mefèÿlÀtü úalur

Òoş münÀsibdür yirine bu mefÀèìlü gelür

41 Òacl idüb anıñ yirine faèilÀtü úoyalar

Ùayy ola ana muúÀbil fÀèilÀtü diyeler

42 Vaúf-ı163 mefrÿúıñ Àòir óarfini sÀkin úıla

Kim mekÀnına anıñ bu òoşca mefèÿlÀt úala

43 Keşf-i164 teyin düşürüb yirine mefèÿlün yata

Naór-ı faè165 úoy iki sebeb daòı hem teyin ata

44 Hem ala evvel òafìfiñ ana èÿlÀt diye

Refè olur anıñ yirine òoş bu mefèÿlü úoya

163 A: vaúfu 164 A: keşfü 165 A. naóru

130

45 äalm-ı166 mefrÿúıñ atub yirine faèlün úona òoş

Daòı ceõè oldı ne andan iki sebeb ide boş

46 Hem sükÿn-ı167 óarf-i168 Àòir ide úarşu fÀè aña

Bu ezÀóìf-i169 uãÿl òoş didim bir bir saña

47 Hem on iki baór-i mezic heşt-uãÿl170 ile olur

Diñle emåÀl ile anıñ her biri bir bir gelür

48 Münserió ü mücteåå ü serìè ü muúteøeb daòı ùavìl

Hem müşÀkil hem medìd hem basìù böyle bil

49 Hem daòı oldı muøÀriè hem òafìf hem úarìb

On ikinci baóriñ adına daòı dirler daòı àarìb

38a38a38a38a50 Evvel oldur dört recezle dörtde mefèÿlÀtü hem

Birbiri ardınca gele olmaya ol bìş ü kem

51 Oldı åÀnì dört recezle hem daòı di dört remel

Bunı da evvel ki olan gibi irdÀf eyle gel

52 Hem serìè ne dört recezle iki mefèÿlÀtü ola

Çün geçe evvel recezler ol iki ãoñra gele

166 A: salmu 167 A: sükÿnu 168 A: óarfü 169 A: ezÀóìfü 170 A: heşt-i uãÿl

131

53 Daòı mefèÿlÀtü ola dört hem recez anıñ gibi

Muúteøeb dirler bu baóre saòla òoş cÀnıñ gibi

54 Hem ùavìl ol dört teúÀrüble171 daòı hem dört hezec

IòùılÀt üzre anı irdÀf idüben böyle sec

55 Hem müşÀkil iki remel dört hezec evvel remel

Òoş medìd ola remel dört mütedÀrik öyle gel

56 Hem basìù ol dört recezle dört mütedÀrik daòı

Hem muøÀriè dört hezecle dört remeldür ey aòì

57 èAks-i172 mücteåå di òafìfe èaks-i173 müşÀkil úarìb

Dört remel iki recez olsa olur baór-i àarìb

58 Bu on ùokuz baóriñ içinden bişi maòãÿã-ı èArab

Ger èAcem dir bunda şièr amma velì azdır èaceb

59 VÀfir ü kÀmil ü basìù ü hem medìd ü hem ùavìl

Bunları dìvÀr-ı dilde naúş idüb bir òoşca bil

60 Daòı maòãÿã-ı èAcem üç baór olubdur ey süber

Ol àarìb hem úarìb hem müşÀkil didiler

61 Hem èArab inşÀda itmez bunlar ile fetó-i fem

Müşterek bÀúì úalanlar dir èArab daòı èAcem

171 A: teúarible 172 A: èaks 173 A: èaks

132

62 Daòı naôm üç gÿnedür diñle diyem bir bir saña

Bir ki úaç beytiñ soñu bir úÀfiye üzre ola

38b38b38b38b63 Çün aña dindi úaãìde daòı hem ne meånevì

Her iki beytin ola úÀfiyesi èale’s-savì

64 Hem musammaù didiler bir beyti dört pÀre itmeye

Üçü bir úÀfiyede ola ãoñu aãla beñzeye

65 Daòı esmÀ-i ezÀóìf nedür diñle diyem

Anlarıñ aèdÀdı otuz bir saña bir bir ãayam

66 Keff ü úaãr u óaõf ü úabø daòı vaúf daòı òarem

Òabn ü ùayy ü úaùè ü şekl daòı óacf daòı åerem

67 Hem zelel ü hetm ü åetr ü óaõõ ü cezè ü refè ü naór

Òabl ü teåèìå ü òarb daòı cebb daòı betr

68 Keşf ü isbÀà u izÀle daòı terfìl ü ãulem

Hem daòı taòlìè otuz birincisi ne oldı åelm

69 Çün beyÀn itdim èilm-i èarÿøı ey hümÀm

Ger mufaããal diriseñ oúu haydi bì-tamÀm

١١٢٢ ëM� œË«œ s� v¼Ë s� ÊULš*� b² s¦ WH¼ƒ¦ W¥�ì s¦ bšz«dH¼« rEì b²u�Ô s¦ �«dH¼« lË b

Óamd ol AllÀh’a olsun tamÀm oldı kitÀb

Çün müyesser kıldı MevlÀ èavn idüb ketb-i kitÀb

Her kim ider bu óaúìr ü bu øaèìfe bir duèÀ

Óaú teèÀlÀ ÀsÀn ide sekrÀt-ı mevti aña

133

5. 5. 5. 5. ARKAİK KELİMELER SÖZLÜĞÜARKAİK KELİMELER SÖZLÜĞÜARKAİK KELİMELER SÖZLÜĞÜARKAİK KELİMELER SÖZLÜĞÜ174174174174

A

âdem oğlanı: insanoğlu 92

agı: zehir 119

agulu: zehirli 89

ağsak: aksak topal 48

alda- : aldatmak, kandırmak, oyun etmek 47

ardalaş- : ardısıra yürütme, yürütülme 83

arıkkkk: zayıf, cılız 55

arıla- : temize çıkarmak 101

arıstak: dam, çatı 45

arta- : artmak, çoğalmak 110

assı: yarar, çıkar, kazanç, kâr 58

aya: avuç, 86

aygır: damızlık erkek at 51

az- : yolunu şaşırmak, sapkınlığa düşmek 56

azgunlık: azgınlık, taşkınlık 48

azık: yiyecek, yol yiyeceği, erzak 44

B

bağarsık: bağırsak 76, 83

bala: yavru 40

balçık: bataklık 89

baş gamı: baş ağrısı 89

başmak: ayakkabı 49

baylık: zenginlik 114

berkit- : sağlamlaştırmak 121

berklik: sağlamlık, şiddet, sertlik 68, 101

beze- : süslemek, donatmak tezyin etmek 120

174 Dilcilikte arkaik kelime kullanmak kusurdur. Ancak tarihi metinler söz konusu olduğunda “kusuru” yeniden tanımlamak gerekir.Kaldı ki karşılaştığımız arkaik unsurların hepsi doğrudan birer kelime değildir. Bazen bir kelimede yer alan ses birim bazen bir ek bazen de bütünüyle bir sentaks yapısı. Biz çalışmamızda yer alan arkaik unsurları tasnif etmedik alfabetik sırayla verdik.

134

bıçkı: tahta veya ağaç biçmekte kullanılan, karşılıklı iki sapı olan ve iki kişi tarafından

kullanılan büyük testere 61

bider: tohum 56

bişek: beşik 75

biz: bez, kumaş 120

bize- : bak. beze- 63

bizek: süs, ziynet 110

bizeli: süslü, ziynetli 84

boğazla- : hayvanı boğazından keserek öldürmek 73

boğın: boğum, eklem 114, 122

bön: saf, ahmak 113

budak: dal, şube, 118

bukkkkağu: hayvanı ayağına vurulan köstek 103

buru: ağrı, sancı 121

C

ceyran: ceylan, ceren 119

Ç

çeri: asker, savaş 50, 89

çeşte: uzun saplı, büyük tekneli bir çalgı 45

çetin: güç, zor 50, 114

çıààààır- : bağırmak, haykırmak, davet etmek, 62, 94

çığırt- : ilan etmek ilan ettirmek bağırtmak 79

çıññññarağu: çıngırak 65

çimşek: şimşek 43

çiskin: çisinti 43

çiş- : çözmek 78

çolak: kolu eğri olan 119

D

dañ: hayret, şaşma, şaşırma, şaşılacak şey, hayret edilen şey 44

debren- : hareket etmek, kımıldanmak, sarsılmak 78

135

debret- : kımıldatmak, sarsmak, harekete getirmek 86

depele- : çiğnemek ezmek öldürmek 71

depün- : şiddetle hareket etmek, sarsılmak, çırpınmak, 73

devşir- : derlemek, toplamak, bir araya getirmek 73

deyren- : dönmek dolaşmak 104

dike bak- : dik dik, dikkatle bakmak 79

dir- : toplamak birktirmek 91

dir güni: diriliş güni, kıyamet 57

dirinti: şuraden buradan toplanmış insan kalabalığı 69

diş: rüya 92

dölen- : sükunet bulmak, huzura kavuşmak 102

dönelge: dönülecek yer 43

dutu: rehin 103

dükeli: hep, hepsi, bütün, 101

dülger: marangoz 61

düşelge: nasip, hisse, pay 85

E

edik: konçu kısa çizme, konçlu mest 49

egle- : avutmak, oyalamak,geçiştirmek 48, 68, 114

el ele ur- : alkışlamak 110

em: ilaç, deva, çare 50

emicek: meme 62

eññññ: eklem yeri, parmak 122

erlik suyu: meni 71

eygü: kaburga kemiği 86

G

gedik eyle- bir şeyi delmek, gedik açmak 46

geñez: kolay 50, 80

giñ: geniş 51, 53, 56, 64, 99, 111, 120

gök eteği: ufuk 84

gökçek: güzel, sevimli, hoş 40

göndür- : göndermek, uğurlamak 40, 48, 104

136

gübe: damat 73

güç: zulüm, şiddet, haksızlık, eziyet, 56

gügerçingügerçingügerçingügerçin : : : : güvercin 111

günüle- : kıskanmak, çekememek, haset etmek, 122

güt- : izlemek, takip etmek, kollamak 25

hiçe vir- : israf etmek 59, 82

H

hüyük: üst üste toprak yığılarak meydana gelmiş olan ve kazı ile içersinden eski eserler

çıkarılan yapma tepecik 115

I

ıkllllıkkkk: rebap, ayaklı kemani 45

ıldırım: yıldırım 43, 101

ılggggım: serap 43

ıraúúúú: uzak 54, 76

ırakla- : Suç ve noksanlıktan uzak saymak 101

ısmarla- : emanet etmek, tenbih etmek, 97

ıssı: sıcaklık, hararet, sıcak 50, 99

ıssı su: hamam 40

İ

ibibik: hüdhüd, çavuşkuşu 75

ikircik: tereddüt 101

il: hısım, akraba, dost, memleket, ülke 108

incik: dizkapağı ile topuk arası, bunun topuğa yakın olan kısmı, baldır 116

iñen: çok, pek, daha çok, gayet ziyade 25, 87

iñi: inilti 63, 113

irgür- : ulaştırmak, eriştirmek 39

irte: yarın, gelecek sabah, şafak sökme zamanı, ertesi 41

issi: sahip, malik 89

itle- : köpeğe av öğretmek 115

iv- : acele etmek 67, 80, 94, 114

137

ivdir- : acele etmesi için sıkıştırmak 79

K

úúúúaúúúúu- : öfkelenmek, kızmak 108, 117, 119

kalıñ: nikahta kız tarafına verilen ağırlık, başlık 73, 107

kkkkara- : lekelemek, karalamak, yermek, zemmetmek, hor görmek, mahzun etmek 109

karañu: karanlık 52, 82, 97, 110

kkkkarı: ihtiyar, yaşlı, 114

kaşan- : işemek (büyük baş hayvanlarda) 48

úúúúav: ağaçların gövdesinde veya dallarında yetişen bir tür mantardan elde edilen ve

çabuk tutuşan, süngerimsi madde 97

kavıt: kavrulmuş tahıl unu 83

kayınta: kayınpeder 73

keler: bir çeşit kertenkele, yılanebesi 113

kende : pırasa 49

kesegen: fare 111

kıcı: 1 ufak dolu gibi kar

2 tereye benzer bir ot, kekik 43, 78

kığılcım: kıvılcm 97

kığğğğır- : çağırmak, davet etmek, seslenmek, haykırmak 40

úúúúın: bıçak, kılıç gibi kesici araçların kabı 106

kındır- : tahrik etmek, kışkırtmak 105

kızın- : ısınmak 114

kocalık: yaşlılık, ihtiyarlık 41

konşı: komşu 61

kov: arkadan çekiştirme, gıybet, 57

kovcı: gıybet eden, birinin sözünü ötekine ulaşdırıp iki kimseyi birbirine düşüren 47, 65

koz: ceviz 63

kuşluk: sabahla öğle arası 41

kuyruk Ülker yıldızı 43

kübelek: kelebek 100

138

M

mıhhhh: çivi 61

muştu: müjde 54

O

oranla- : tahmin, takdir etmek, ölçüp biçmek 107

oymak: aşiret 94

Ö

ödek: zaman, tazminat, ödenilmesi gereken şey 107

ökçe: ayakkabı altının topuğa rastlayan yüksek bölümü, topuk 49

ölçer- : ateşi parlatmak için karıştırmak 83

öñdin: önce, ilk önce, önden 55

önegi: inatçı 108

önegü: 103 bak. önegi

öñmek: beklemek, karşısına çıkmak 74

örenlik: virane, harabe 43

örtülü söz: gizli söz, fısıltı, müphem, cinaslı 118

örülik: ayağa kalkma, ayakta durma, kıyam 46

öz benlik, nefis, kendisi 79

özge: başka, gayrı 40, 41, 77, 111, 117

P

peklik: sağlamlık, katılık, sıkılık 110

pinekle- : uyuklamak, uyuklar gibi hareketsiz kalmak 92

R

rümcek örümcek 410

S

sağış: sayı, sayı saymak 116

sağrı: memeli hayvanlarda bel ile kuyruk arasındaki dolgun ve yuvarlakça bölüm 49

sakkkkla- korumak, esirgemek, muhafaza etmek, sakınmak 38, 57, 110

139

salık: haber 40

salksalksalksalkıııı: : : : perişan 110

sanu: fikir, düşünce, istek, dilek zan, tasavvur, sır giz 96

ssssatı: satış, satın alınacak şey, 51

sayru: hasta 48, 111

semiz: şişman 94

sığğğğa- : sıvamak, meshetmek, 75

sın- : kırılmak, parçalanmak, 59

sına- : denemek, tecrübe etmek, imtihan etmek 65

sınknlık: mağlubiyet, bozgun 119

sırça: cam, billur 50

sin: mezar, kabir 48

siñir- : sindirmek, içine işletmek, içine akıtmak, 113

sor- : emmek emer gibi çekmek 108

sorulmuş: emilmiş 41

sög- küfretmek 107

söyken- : dayanmak, yaslanmak 46

söyün- : sönmek parlaklığı gitmek 83

su bas- : tufan, sel 80

su tök- : işemek 48

suvar- : sulamak 46

süci : içki, şarap 52, 92, 118,

süñü: süngü, kargı, mızrak 52

süs- : boynuzlamak, 115

T

tanı tan- : danışmak, istişare etmek 51

tasa: rahatsızlık, bulantı 75

taşra: dışarı 109

tay- : ayağı sürçme, kayma 112

tayaze: teyze 112

tayın- kaymak, sürçmek 92

tayıncak: kaygan, kaypak 97, 103

140

ttttekekekek: gibi 39

teyekteyekteyekteyek: asma filizi, asma dalı 118

tezek: hayvan dışkısı 51

tizlik: acele etme 89

toğan: doğan 64

tomak: kısa konçlu ökçesiz ayakkabı 99

tuc: tunç 55

tuğluğa: çelik başlı miğfer 50

turı: temiz, berrak 111

tüy ürper- : ürkmeden dolayı tüylerin diken diken kalkması ve derinin iğne iğne

kabarması 80

U

uçmak: cennet 82, 84, 114

ud: haya, edep, ar, hicap, utanma, utanç 57

uğğğğrı: hırsız 88

uğrılık hırsızlık 88

uğun- : bayılacak hale gelmek, bayılmak, aklı başından gitmek 122

ulula- : saygı göstermek, tazim etmek 67

ululuk: büyüklük 57, 89, 94

urmaúúúú: vurmak, çarpmak 48, 49, 84, 104

us: akıl, fikir 56

uşaúúúú: çoçuk, ufak, küçük 57, 75, 96, 105, 112

uvacık: ufacık 59, 103

uvak: ufak, küçük, kırıntı 50, 112

uvat- : ufaltmak, ufalamak, kırmak, parçalamak 95

uyan: dizgin, gem, yular 94, 112

uyandır- : ikaz etmek, uyarmak 122

uyluk: kalçadan dize kadar olan bacak kısmı 76

Ü

ügey: üvey 112

ülker: Süreyya yıldızı 43

141

ürdür- : köpeği havlatmak 120

üsmek: susmak 40, 111

üveyik: korularda yaşayan eti için avlanan boz renkli bir kuş 64

üvez: sivrisinek, atsineği, büvelek 45

Y

yaban: ıssız kır 56

yağğğğır: sırt, arka, iki kürek arası 86

yahşı: iyi, güzel 109

yalıñ: alev 50, 83

yalınlık: çıplaklık 46

yap yap yürü- : yavaş yavaş, usul usul, sessizce yürümek 102, 110

yapca: yavaşca, usulca 82

yarakkkk: silah, teçhizat 52

yaraş- : yakışmak, uygun gelmek, layık olmak 112

yaşıl: yeşil 120

yavaşlık: sükun, vakar, ağırlık, yumuşaklık 98

yavız sanu: kötü düşünce 75

yazı: düzlük yer, ova, sahra, ıssız kır 121

yeyni: hafif, ağır olmayan 115

yigirek: daha iyi, daha üstün 69

yil: rüzgar 25, 46, 65, 68, 70, 74, 84, 89

yil- : koşmak, acele yürümek, esmek 103, 107, 122

yile- : koklamak 59

yilte- : teşvik etmek, tahrik etmek, koşturmak, harekete geçirmek kışkırtmak 83, 102

yimiş: yemiş meyve 116

yiñ: elbise kolunun el üzerine gelen kısmı 41

yir katı debrenmesi: deprem, zelzele 79

yirin- : kederlenmek, üzülmek, mahzun olmak, tasalanmak 95

yiti söyle- : sözü sert, keskin, şiddetli, söylemek, 69

yoààààun: iri, büyük, kalın, 25, 77, 92,

yorga: rahvan giden at 65

yu- : yıkamak 99

142

yufúúúúa: hafif, ince 101. 119

yuhhhhu: uyku 91 92

yürek bağı: çocukları beşik içine koyduktan sonra üstünden sarılan bağ 75

yürek tamarı: şah damar, kalp damarı 122

yüz suyu: ar, hicap, haya, namus, şeref, 80

143

6 6 6 6 İNDEKSİNDEKSİNDEKSİNDEKS

6.1. 6.1. 6.1. 6.1. Arapça Kelimeler İndeksiArapça Kelimeler İndeksiArapça Kelimeler İndeksiArapça Kelimeler İndeksi

A A A A

èabd 40, 83, 98

èabeå 105

abóÀå 48

abúarì 108

èabÿs 102

èabv 95

èÀc 50

èacÀc 50

èaceb 39, 123 126, 131

èacef 55

èacem 40, 131

èÁcil 87

èacìn 106

èacÿz 114

èacz 115

èÁd 82, 103, 115

aèdÀd 132

èadÀvet 92

èadd 45

èadem 30, 46

Àdem 30, 92, 101, 113, 118

èades 56

Àdet 78

èÀdiye 49

èadl 44, 82, 101, 115

èadn 82

èadv 77, 88

èaff 116

èafv 78

Àòar 111

aòaõ 64

aòbÀå 48

èahd 84, 103, 111, 114, 118

aòì 131

Àòir 37, 92, 127, 129, 130

aóúÀf 82

aólÀm 114

Aómed 38

aómer 84

aónÀk 86

aòreb 62

ÀóvÀ 94

aóvÀl 33

aòõ 126

èaúabe 114

èaúd 52

aúhebÀn 115

èÀúıbet 92

èaúìm 42, 105

èÀúir 42

èaúl 30,31, 56, 113, 119

èaúr 48

èaks 39, 131

aúãÀ 92, 109

144

aúnÀ 69

Àl 31

ÀlÀ 117

èalab 99

èalaú 71

èalÀmet 39, 50

èÀlem 30, 32, 34, 35, 40

èalem 54, 71, 80

èalen 95

èale’s-savì 132

Àlet 57, 97

èÀlim 62, 105

AllÀh 46, 133

èÀm 36, 102

èamÀme 50

amed 92

èamh 101

èamìú 54

èÀmil 109

èamm 112

èammete 112

èamÿd 45

Àn 33, 34, 80

èanÀn 95

èandelib 63

èanes 56

èanet 52, 83, 92, 107

èanìd 103

Ànif 118

èank 103

èankebÿt 40

èanúÿd 80

èany 110

èÀr 62, 85

èarÀ 94

èArab 40, 45, 94, 131

aèrÀf 82

èÀrıø 43

èarş 92

èarÿb 119

èarÿs 73

èarÿø 37, 125, 132

èarø 103, 122

arø 61

èÀå 48

èÀs 68

asÀ 112

èaãÀ 91

èaãabe 76

aãÀbiè 86

èasèas 52

èaãf 49, 108

aãfer 84

èaãfÿr 45

èasel 88

aãóÀb 31, 117

AãóÀb-ı Kehf 121, 122

aãìl 112

145

èasker 89

aãl 36, 42, 46,118, 125, 126, 132

aãlì 32

èaãr 41, 77, 80

èaår 41, 84

èaãund 86

èaåÿr 84

èaåv 48

èaåy 91

èaşb 49

èaşere 123

èaşìret 94

èaùÀ 30

èaùaş 95

èaùfe 109

èatìd 40

èatìú 54

èÀtiye 108

aùlas 84

èavÀn 95

èavd 91

aèvìne 121

èavú 88, 95

èavl 57

èavn 34, 85, 133

èavrat 52, 54, 92 , 94 , 95 , 105, 107,

112, 113, 119, 120

èayÀn 128

èayb 83, 84

Àyet 71, 91

èayn 43, 57, 63, 73, 105

èayne’l-yaúìn 114

èazÀ 40

aèøÀ 108

èaõÀb 44, 89, 115, 116

Àzife 57

èaôìm 57

èazìmet 35

èazl 103

èazm 91

èaôm 57

èazve 104

èaøüd 85

B

bÀb 30, 45

baèd 107

baàl 94

baàte 107

baày 56, 107

bÀò 54

baòd 44

baóìre 92

baór 30, 36, 37, 40, 46, 50, 52, 54, 56,

58, 59, 61, 63, 67, 69, 71, 73, 74, 75,

76, 77, 78, 80, 82, 84, 86, 88, 90, 91,

93, 94, 97, 98, 99, 101, 126, 130

baór-i şeóìù 37

baóå 48

146

baòs 65

baèìr 85

bÀiå 30

baúar 47

baúıllÀ 49

bÀúì 131

baúú 45

baúl 49

bÀl 56

baèl 92

balÀù 75

baãal 49

baãar 40

baèåere 117

basìù 99, 100, 130, 131

basú 50

basù 93

basùa 64

baùar 116

bÀùıl 77, 108, 131

baùn 54

baùş 116

baùù 65

baèÿø 45

baèøı 31

bedÀ 95

beden 38, 57

behc 88

behl 60

behme 51

beúÀ 48

bekk 48

bekke 118

belè 84

belÀ 104

beled 56

belì 32, 34, 36, 101

belle 112

bely 101

benÀn 86, 122

Benì İsrÀéil 107

beré 78

berÀ 56

berÀt 59

berd 43, 48, 92

bered 43

bereket 112

beràÿse 45

berì 76

beriyye 56, 7344

berú 43, 52

berr 56

berz 95, 107

berzaò 113, 121

beés 48, 89, 91

besel 63

besl 112

besr 112

147

bess 83

beåå 50, 88

beşìr 54

betk 59

betr 59, 126, 127, 132

bevÀé 101

bevr 89, 120

beyÀn 53, 95, 122, 125, 132

beyÀt 46

beyè 51

beyt 37, 49, 61, 131, 132

beyt-i maèmÿr 109

beyyine 79

beyø 65

bezr 56

bìè 105

bièÀl 114

bidè 109

biêè 116

biêÀè 116

bikr 73

binÀ 51, 105, 107, 125

bìré 98

birr 52

biés 71

bisÀù 75

buèd 76

buàÀé 88

buàø 92, 99

bÿó 119

buòl 86

burÀú 84

burc 38, 72

burc-ı aòterì 37

burhÀn 79

buùÿl 77

büdün 97

bühãul 64

bühtÀn 108

bükÀ 42

bükre 41

bülÀd 56

bülbül 33, 38, 63, 66

bülÿà 86

büyÿn 108

C

cÀbiye 118

caèfer 47

caód 56

cÀhil 39

caóìm 82

caèl 101

CÀlÿt 107

cÀmÿs 47, 115

cÀnib 39, 106

cÀr 61

cÀriye 43, 69

cebb 127, 132

148

cebbÀr 111

cebd 81

cebel 80

cebhe 71

cebìn 71

ced 69

cedd 57

cedeå 48

cedìd 55

cediyy 47

ceff 49

cehÀlet 62

cehÀz 109

cehd 103

cehennem 82, 118

cehl 32, 73

cehr 95

celÀl 57, 89

celde 104

celed 43

cely 95

cemè 35, 48, 49, 51, 52, 54, 56, 59, 62,

63, 64, 71, 72, 73, 79, 82, 83, 84, 86,

94, 101, 103, 107, 108, 111, 114, 115,

117, 118, 119, 120 121, 122, 127

cemÀèat 91, 120

cemÀd 57

cemÀl 88

cemd 43

cemel 95

cemó 88, 89

cemìl 40

cemre 114

cenÀbet 115

cenÀó 52

cenb 54

cenf 81

cenì 91

cenìn 51

cenn 101

cennet 65, 82, 84, 104, 111

cerè 108

cerÀ 53

cerÀd 56

cerÀéid 37

cerÀóat 96

ceró 96

cerìd 102

cerm 112

cesed 57

ceåm 95, 112

cevÀb 117, 120

cevÀrió 110

cevb 59, 86

cevf 83

cevher 67, 120

cevherì 37

cevr 56

149

cevz 63

ceyş 89

ceyyìd 55

cezÀ 39, 102

ceõb 35, 56

ceõve 104

cezz 59

cibille 73

cibrìl 104

cibt 113

cìd 40

cidÀl 88

cidÀr 51

cifÀn 118

cifne 118

cihÀz 109

cilÀ 73

cilbÀb 88

cild 101

cim 123

cimÀè 73, 111, 114, 116, 119, 121

cinÀn 38

cinn 30, 65, 118

cinne 111

cism 57, 114

ciåy 122

civvi 121

cizye 107

cÿè 70

cÿd 52

cÿs 104

cübb 98

cüble 91

cüdde 76

cülcül 65

cülÿd 101

cülÿs 46

cümle 30, 35, 106, 109

cünÀó 52

cünd 89

cünne 107

cünüb 76

cünÿb 54

cünÿn 41

cüråÿm 118

cürm 51

cürmÿú 49

cürüf 113

cürüz 50, 53

cüss 104

cüvÀliú 77

cüõÀõ 59

D

dÀé 48

dÀb 43

dÀbbe 78

êabó 49, 61

dÀhi 40

150

daòal 94

daóy 120

daóz 92

dÀibÀn 89

dÀéim 104, 113, 119

dÀéima 101

dÀéire 119

dÀìre 82

daú 48

daúÀyıú 32

daúìú 106

dal 123

êalÀlet 46

dÀr 61

êarb 48

êÀz 65

deéb 78

debbÿs 50

defè 95, 114

deff 82

deffÀf 82

defn 101

defter 106

dehr 80

dehşet 116

dekk 86, 118

delÀlet 54

delìl 79

delv 98

dem 94

demè 87

demdeme 89

denes 68

denì 88

der’ 52

derc 70

derece 92

deren 95

derk 31

ders 96

dess 116

devÀ 50

devr 78

devrÀn 34

deyn 80

deyyÀr 62

êıóke 42

dıúú 77

êılè 86

dibÀàat 101

dibs 88

difé 51

difú 106

dihÀú 54

dihÀn 95

dìk 104

êìú 41

dimÀà 106

151

dìn 44, 48, 102

dinàÀs 67

dìnÀr 1645

dirÀyet 56, 89

disÀr 118

diåÀr 94

dièy 116

diyÀnet 112

diyÀr 35

diyet 113

duèÀ 39, 40, 110, 132

dÿd 62

êuóÀ 41

duòÀn 94

duòÿl 76, 84

duóÿr 55

duòÿr 85

duóÿø 77

dÿn 39, 41, 88

êurr 88

dübbe 119

dübr 92

dücÀ 52

dücÀce 45

dühme 114

düúÿf 99

düldül 65

dülÿk 95

dümmel 96

dünyÀ 72, 87, 103

dürr 32, 35, 37, 123

dürÿs 48

E

eb 69

ebb 83

ebced 123

ebed 104

ebú 59

ebleh 113

ebraã 50, 113

ebÿ bekr 31

ebyaø 84

ecÀc 122

ecc 122

ecdÀd 117

ecdÀå 48

ecìc 50

ecl 110

ecnebiyet 57

ecr 38

ecvÀf 83

edÀ 54

eêèaf 34

edb 91

edàÀå 49

edim 49

efk 119

efl 95

152

eflÀk 36

efnÀn 118

eò 69

eóbÀr 62

ehl 119, 120

ekl 59

ekmehe 50

ekvÀå 49

ekvÀz 64

elem 75, 93

elf 123

elfÀf 82

elif 122, 128, 129

elleõì 105

elmÀs 67

elv 108

emåÀl 124, 130

emÀm 91

emÀnet 37

emÀnì 96

emÀret 50

emel 77, 96

emìr 61

emlÀk 30, 86

emr 78

emt 92

enÀm 92

enbiyÀ 31

ene 106

enf 44

enhÀr 63

enìn 113

enkÀl 115

ente 106

entüm 106

erbaèa 122

erbaèÿn 123

ercÀf 82

erìke 82

erúaù 119

erneb 97

esÀs 107

eåÀåe 95

esÀvir 105

esbÀb 34, 44

eãdÀf 35

esed 119

esìr 35, 40

esl 104

eslÀf 32

esmÀ 30, 125, 132

eånÀni 122

esr 73

esrÀr 30

esved 84

eşfaú 30

eşyÀ 30, 79

evd 67

153

evl 107

evlÀ 35, 690

evlÀd 30

evóÀş 70

evvÀh 98

evvel 31, 32, 48, 89, 109, 117, 119, 125,

126, 127, 128, 129, 130, 131

eyd 91

eyket 109

eym 73

eyyÀm 34

eyyÀne 89

eõÀ 107

ezÀóìf 130, 132

ezhÀr 38

ezher 43, 99

ezr 85, 91

ezraú 84

ezz 92, 105

FFFF

fÀh 40

fÀò 54

fÀòò 97

faòòÀr 8960

faòm 108

faòr 65

faòõ 76

fÀéide 88, 92, 105, 120

faúaù 96

fÀúıra 120

faúìr 46

fÀkihe 106

falaú 41, 73

falú 94

fÀre 111

fÀriø 101

farù 91

farø 46, 69, 88, 122

fÀãıla 125, 129

fÀtióa 44

faùr 94, 101

faøó 85

faøìò 118

faøl 93

feãÀóat 95

fecc 51

fecr 41, 73

fecve 121

fehd 119

fehm 109

feòur 63

fekr 77

fekrÀ 102

felaó 51

felÀt 56

felek 43

fellÀò 56

fem 40, 131

154

fenÀ 33

fened 95

fenen 118

fenn 118

ferè 36, 89

ferÀò 55

feraó 59, 75

ferÀhet 109

ferÀéid 36

ferÀş 100

ferc 70

fercì 106

ferd 62

ferec 73

feres 47

ferìd 73

ferr 59

fers 71

ferş 53, 67, 111

fery 67

fesÀd 48

feşl 108

fetÀ 41

fetó 73, 131

fetú 94

fetl 105

fetn 58

fetret 34, 67, 110, 116

fetvÀ 120

fevÀéid 31

fevÀú 85

fevc 95

fevú 63, 93

fevr 58

fevt 88

fevz 71

feyé 99, 107, 113

feyø 48, 102

feøÀ 56

fıúó 56

fırúa 104

fısú 44

fıùr 78

fıøøa 71

ficÀc 51

fìée 91

fikr 112

fìl 115, 121

fièl 73, 126

firÀú 45, 47

firÀset 112

firÀş 75

fiôÀô 77

fuéÀd 56, 58

fuóş 40

fuúÿè 103

fÿm 110

furãat 69

155

fücÿr 94

fülfül 63

fülk 69

fünÿn 31, 118

fürÀt 47

Fürs 45

fürÿè 126, 127

füsÀó 53

füsùÀù 76

GGGG

àabì 118

àabn 47

àabr 67

àad 41, 76

àadÀ 114

àadaú 76

àadìr 118

àÀdiye 43

àadr 91, 114

àadv 108

àÀfil 111

àalaù 92

àalb 59, 82

àalú 61

àaly 58

àam 32, 75, 89, 100

àamÀm 43

àammÀz 65

àamr 102

àamre 122

àams 71

àamz 57

àanem 47

àanì 99

àaøab 114

àaøø 121

àÀr 61

àarb 73

àarìb 130, 131

àarìf 118

àÀriø 69

àarú 102

àarm 89

àarrÀ 35

àÀå 49

àÀã 71

àasaú 105

àasl 99

àaşÀn 95

àÀşiye 104

àaùş 52

àavì 48

àavl 67, 89

àavr 92, 106

àayb 47

àÀyet 92, 96

àayr 39, 40, 41, 107

àayå 43

156

àayy 73, 82

àayø 65

àayô 104

àazÀ 89

àazle 56

àıdú 80

àılÀf 106

àılÀô 77

àıll 103, 122

àışÀ 49

àışÀn 94

àıùÀ 43

àıyÀb 47

àıybet 62

àubÀr 41

àufl 103

àulÀm 92

àulàul 63

àulf 64

àunne 45

àurÀb 45

àurf 94

àurre 89

àurÿb 95

àurÿr 104

àuåÀé 80

àuãn 89

àuããa 75

àussÀú 120

àuvl 89

HHHH

ha 123

òab 69, 107

òabÀl 89

óabbe 56

óabeb 127

òaber 40, 80, 103, 129

óabìb 61

òabìr 32

òabl 48, 132

óabl 56, 124, 130

òabn 51, 72, 74, 77, 127, 128, 129, 132

óabr 110

òabå 48

óabs 88

òabt 53

òabù 48

òacÀlet 35

óacb 79

óacc 91

óacer 69

óÀcet 91

óacf 129,132

óÀcib 69

òacil 128

òacl 129

óacy 56

óacze 52

157

òad 69

óad 69

óadd 77, 108, 117

óadebe 95

óadìd 55

óadìúa 65

òÀdim 118

hÀdim 62

óadìå 40

òafÀ 111

óafÀvet 113

óafd 89

óafede 121

òaffÀş 69

ÓÀfıô 39, 123

òafì 73

òafìf 69, 77, 125, 127, 128, 129, 130

131

óaàde 105

Óaú 30, 33, 37, 39, 46, 48, 62, 123, 132

óaúÀyıú 32

óaúìú 112

óaúìúat 32, 33, 35, 46

óaúìr 106, 132

óakk 86

óaúúa 57

óakkÀk 56

óaúúa’l-yaúìn 117

óÀl 34 89, 114

òÀl 112

òalaè 109

òalÀú 85

òalÀl 122

òalÀã 71, 72

òalaù 75

òÀle 112

òalef 55

óalem 121

óÀlet 35

óalf 91

òalf 91

òalìfe 98

óalìle 112

òÀliã 103, 126

óalú 69, 89

òalú 78

óalúa 84, 110

óall 32, 78, 115, 120

óÀlÿl 43

óÀm 92

óamÀ 89

óamd 30, 40, 133

òamde 83

hÀme 69

óamel 47, 54

òÀmıø 121

óÀmide 105

hÀmide 39

158

óamìm 40

òÀmis 125, 126,128

òaml 697

óaml 100, 124

óammÀme 111

òamr 52

òams 122

òamsÿn 123

òamù 95, 110

òancer 52

óanen 69

óanìfe 106

óank 86

òanú 64

òannÀs 68

óanõ 75

hÀr 62

òÀr 62

òarÀb 43

óarac 41

òarÀc 107

òaraf 40

óarÀm 63, 104, 116

òarb 53, 66, 68, 79, 119, 132

òarc 101

óard 91

òardal 78

òareb 127

òarem 132

óarf 104, 129, 130

óarìã 41

óarìr 100

óarú 58

òarú 86

òarm 127

òarr 48

òarã 48

óars 86

óarå 49

óarã 94

òarÿf 47

óarÿr 113

òÀã 30, 36

óaãÀ 50

òaãÀã 71

óaãÀd 56

óased 122, 124

óaãóaã 95

óÀãıl 32, 125, 128

óasìs 68, 116

òaãf 79

óaãr 106

óasr 50

óaåå 83

òaşebe 89

òaşìb 117

HÀşim 116

óaşìş 49

159

òaşy 78

òaùÀ 42, 52, 117

óaùab 58

óaùar 111

òaùb 115

òaùf 52

òaten 73

óaùìm 110

òatm 37, 49

óaùm 95

óatm 121

òatr 114

òaùr 103

òaùù 35, 107

óavÀìc 121

óavÀã 71

òavÀã 72

òavf 78

òÀviye 107

hÀviye 82

óaviyye 112

óavú 91

óavl 64, 91, 102

óavm 93

òavn 51

óavr 67, 89, 106

óavãala 71

òavø 71, 117, 119

óavz 73

óayÀ 50, 53

òayÀl 34, 112

óayÀt 46, 47, 1245

òayb 120

óayd 91

óaydar 31, 119

óayf 56

óÀyıù 51

óayú 92

òayl 47

òayme 76

òayr 34, 39, 109

óayå 75

óayã 91

òayù 75

óayye 62

óayø 92

haõÀ 30

òaøad 119

óazÀn 42

óazan 75

òaøb 111

òazene 118

óaõer 78

óaõf 39, 66, 83, 126, 127, 128, 132

óÀøır 40, 105, 109

óaõif 62

òazìne 103

haøm 113

160

óaøret 106

óaøø 83

óaôô 85

óaõõ 128, 1323

heb 69

hebÀ 41

hebù 82

hecè 99

hediyye 82

hedy 92

heúìm 105

hel 91

helÀk 89, 121

óelÀl 104, 110

heleè 109

hellüme 111

hems 68

hemz 68

henìn 113

herè 89

hereb 59

hert 110

heşìm 122

heşş 92

hetm 127, 132

hety 109

hevÀ 41, 52, 60

hevc 108

heves 37

hevm 114

heybet 120

heyéet 68, 106

heyhÀt 76

hezec 39, 48, 49, 61, 62, 63, 66, 68, 82,

83, 114, 126, 131

hezl 55

hezm 59

hezz 104

òıbÀù 76

óıcce 114

óıcec 114

òıdè 47

òıdn 61

óıfô 32, 34, 57, 82, 116, 124

óıúd 89, 122

óıúf 82

òılÀf 83

òılfe 121

óımÀr 94

òımÀr 120

óımy 85

óınå 52

òınzìr 41

hırre 107

óırã 41

óırÀk 104

óırz 57

òıãÀm 92

161

òıãım 48, 57, 69, 96

óıãn 72

óıããe 85

òışm 44

òıte 49

òıùaù 76

òıùbe 107

òıyÀnet 51

òıyÀù 75

òıyÀùa 75

òıõlÀn 60

òızy 85

óibÀs 100

òibr 57

óibr 62, 105

óicÀb 43

hicÀn 96

hicr 45, 55, 81

óiddet 97

óifÀf 110

óikÀye 121

óikÀyet 96

hilÀl 89

óìle 112, 115

óilm 98

óilye 113, 116

óimÀyet 110

himyÀn 99

hirem 104

óìn 80

óisÀb 45, 123

óiãÀn 51

óisÀn 118

óiõÀ 95

òizb 89

òiõl 85

òiõmet 34

òorùÿm 120

óÿb 52

òubÀù 121

óubb 61

òubr 111

óubÿr 110

óubük 76

òubz 106

òuêÀre 97

óufÀt 46

òufÀú 111

òuff 99

óufra 95

òufø 88

óuúub 80, 82

òuld 101

hÿn 69

òulè 82

òulf 48

òulle 61

òulú 122

162

óulm 98

òulÿd 101

óulÿl 84

óulv 121

óumle 97

óummuã 113

òunnas 43

óurÀú 97

òurmÀ 57, 63, 80, 88, 95, 117, 118, 122

òurã 110

òurÿb 119

óurÿf 36, 127

óuãÀã 71

òusÿé 76

óusÿm 99

òuãÿmet 88, 92

òuãÿãÀ 31, 32

óÿt 41

óuùÀm 92

óuùame 61

òuøÿè 80

óübÀs 110

hübt 107

hübÿb 54

óüccet 68, 79, 110, 121

òücre 113

hücÿm 110

hüdÀ 44, 70, 109

hüdb 88

hüdd 95

hüdhüd 75

óükm 78

hükÿè 111

hülhül 64

hümÀm 91, 123, 125, 132

óüsbÀn 103

óüsn 35, 88

òüsr 58

òüsÿf 99

óüsÿm 119

óüşÀd 57

hüve 72, 93, 105

hüyÀm 93, 119

IIII

èıêl 95

èıhn 67

ıòùılÀt 131

ıòvet 112

èıúÀb 89

èılk 86

èırem 118

èırú 57

èırø 80

ıãbıuè 86

ıãàÀ 54

ısúÀù 128

èıãmet 82

ıãnÀè 78

163

ıãr 84

èıãr 52

ıãrÀr 62

ıãùıbÀr 99

ıãùıfÀ 103

èıãyÀn 52

èışÀr 106

èışú 35, 98

èıùf 81, 119

èıtú 59

èıtr 96

èıty 104

èıyÀõ 60

èıyd 107

ıôhÀr 105

èıøìn 101, 109

ıømÀr 61

ıøùırÀm 88

ıøùırÀr 103

ıùlÀè 78

ıùnÀb 114

İİİİ

èibÀdet 46, 104, 105

ibèÀå 48

ibdÀè 78

ibl 85

iblìs 68

ibr 75

ibret 104

ibrìú 109

ibrìşim 84

ibtidÀ 40

ibtihÀc 119

ibtilÀ 65

ìcÀd 30, 31, 121

icÀz 114

èicl 47

iclÀs 67

icmÀè 78

ictibÀ 44

ictibÀõ 60

ictimÀè 127, 128

iczÀè 79

idbÀr 61

idd 104

iddihÀn 114

iddiòar 99

iddikÀr 117

iêàÀå 49

iêóÀk 87

idlÀk 86

idrÀk 30, 36, 37, 86, 87

ìfÀè 78

ifk 48

iflÀs 68

ifrÀà 80

ifrÀk 86

ifrÀù 78

164

ifrÀz 64

èifrìt 122

ifsÀd 67

iftilÀõ 59

iftirÀ 108

iføa 113

ifzÀè 79, 129

iàmÀ 122

iàrÀ 102

iàvÀ 68

iàøÀf 82

ihÀb 101

ìhÀm 118

ióÀùa 92

iódÀå 48, 49, 109

iòlaã 49

ihrÀè 79

ihrÀr 120

ióãÀ 45

iósÀn 52

ihùÀè 79, 89

iòtilÀc 119

iótilÀm 91

iòtimÀm 91

iótinÀk 99

iòtiyÀl 88, 108

iòtiyÀr 103, 120

ióyÀ 38

iòøÀè 78

iúèÀ 120

èiúÀã 71

ìúÀô 122

iúbÀl 91

ikdÀ 119

iúnÀè 78, 120

ikrÀm 105

iúrÀr 106

iúşièrÀr 80

iútidÀ 41

iútidÀø 73

iktióÀl 107

iútimÀm 92

iútirÀf 104

iktisÀb 104

ikyitÀl 88

ìl 40

èilÀc 50

İlÀh 34, 38, 39, 40

ilbÀå 48

ilbÀs 67

ileyke 76, 96, 105

ilfÀ 68

ilhÀ 65

ilóÀd 121

ilóÀf 83

ilhÀm 104

ilóÀå 83

ill 57, 84

165

illÀ 30, 117

èilm 31, 34, 35, 56, 67, 100, 109

ilmÀm 115

èilme’l-yaúìn 117

èilm-i èarÿø 125, 132

èilm-i maènÀ 33

ilåÀå 83

iltifÀt 46

iltiúÀù 115

iltimÀd 57

iltizÀm 91

iltiõÀõ 59, 60

ilvÀz 634

ilzÀm 114

imÀm 91

ìmÀn 56

imlÀ 38, 57

imlÀú 116

imsÀk 86

imtióÀn 65

inÀ 78, 111

inÀbet 91

inèÀm 101

èinÀn 38, 94

ìnÀs 68

inbiàÀ 120

èind 89, 99

èineb 80

infÀú 101

infisÀò 54

infiøÀø 73

inàÀø 83

inàimÀø 73

inàiøÀø 73

inhÀr 99

inkÀr 56

inkÀs 68

inúièÀr 106

inúibÀø 73

inkidÀr 94

inkirÀø 73

ins 30, 95

inãÀf 82, 83

insÀn 30, 87, 101

inãÀt 111

inşÀ 93, 131

intifÀè 39

intifÀò 55

intihÀ 92

intiúÀm 92

intisÀò 54

intiôÀr 103

inõÀr 101

ièrÀb 38, 117

ìrÀd 36

irÀdet 93

irÀú 99

irÀúat 53

166

ìrÀå 49

ièrÀø 91

irb 91

irbÀs 68

ircÀ 122

irdÀf 83, 130, 131

İrem 104, 114

èirfÀn 32, 56

irsÀl 48

irşÀş 70

irtidÀd 56

irtikÀm 91

irtikÀø 73

irtisÀm 91

irzÀà 80

èÌsÀ 69, 103, 104

ìãÀd 113

ìåÀr 120

èiåÀr 92

isbÀà 132

iskÀn 127

islÀm 56, 108

ism 56, 104

iåm 52, 89

iår 82

isrÀè 79

isrÀf 82

istebraú 84

iåtièÀl 88

istièÀõ 59

istièÀø 73

istióaõ 59

istiúÀmet 39

istirÀú 120

iåvÀr 98

èìş 68

işÀret 104, 108

işmìz 119

işrÀè 78

işrÀk 86

èişret 38

èişrÿn 123

işùÀù 78

iştiyÀú 120

işyÀè 79

ìtÀ 41

ièùÀ 41

iùÀèat 108

iètÀb 44

iùèÀm 120

itbÀè 78

iètibÀr 104

iètikÀf 104

iètimÀd 57

iètirÀf 106

iètiõÀr 102

iètiøÀø 73

itlÀf 83

167

iùminÀn 102

itrÀf 82

ittikÀ 46

ittiúÀ 101

ìvÀ 94

èivaø 44, 102

èivec 42

ivviz 45

iyÀb 91

iyyÀye 106

izÀ 95

iõÀ 96

izÀle 128, 132

èiõÀr 69, 97

izdivÀc 107

izlÀf 82

iõn 110

èiõra 102

èizz 31

èizzet 34, 69

KKKK

kaèb 76, 122

úabÀ 41

Kaèbe 92, 106, 108, 109, 110

úabıø 62

úÀbil 31

úabìle 94

úabìó 40

úabl 55

úabr 48

úabs 50

úabÿl 40, 91, 114

úabø 86, 87, 126, 127, 132

úÀd 56

úadd 114

úadem 106

úader 107

úadó 84

úÀêì 106

úaêìb 89, 112

úafÀ 91

kÀffe 101

kÀfir 107

úÀfile 69

úÀfiye 131, 132

úafìz 78

úaftan 41

kÀfÿr 84

úahúaha 110

úÀèide 107

úÀéil 105

úalÀ 99

úalèa 72

úalansive 50

úalb 56, 65, 68, 125

úalem 30, 36, 57

úalìl 64

úalìz 69

168

úals 99

úamer 99

úÀmet 114

kÀmil 31, 32, 69, 70, 91, 93, 126, 131

úamìã 41

úamùarìr 100

úÀmÿs 112

úanÀèat 105

úanùara 99

úanÿù 120

úaèr 106

úarÀ 104

úaran 91

úarÀr 78, 102

úÀrièÀ 57

úarìb 130, 131

úarìn 31, 114, 123

úarn 115, 119

úarş 117

úÀrÿra 109

úarye 56

úarø 95, 122

kaés 52

úaãaã 96

úaãba 99

úaãd 39, 91, 95, 106, 111

úasem 91

úÀãırÿn 127

úaãìde 132

úaãm 48

úasm 59

úaãr 51, 53, 58, 60, 61, 72, 77, 126, 127,

128, 132

úasù 56

úaãvere 119

úasve(t) 68

úaşr 49

úaùè 39, 127, 128, 132

úaùèa 129

úaùÀf 110

úaùam 121

úaùÀù 76, 121

úatÀt 47

úaùb 102

úaùf 67

úatl 71

úatre 30, 41, 56

úavad 71

úavÀèid 31

úavÀm 115

úavb 109

úavl 94, 124

úavm 69, 91

Úavm-i èÁd 115

Úavm-i Hÿd 103

Úavm-i èÌsÀ 103

Úavm-i MÿsÀ 103

Úavm-i Nÿó 94

169

Úavm-i äÀlió 103

Úavm-i æemÿd 102, 103

úavs 99

úayé 99

úayd 103

úayó 96

úaøÀ 59, 61, 78, 88, 107

úaõÀt 82

úaøb 83

úaõf 105

úaõú 107

kebed 102

kebìr 54

kedó 89

kef 56, 86, 112, 115, 123, 127

keff 53, 128, 132

kefel 49

keffÀret 113

kehf 61

kelÀ 49

kelÀm 32, 42, 51, 93, 94

kelb 41

kelm 96

keló 112

kemÀl 33

kenìse 105

kenn 49

kens 91

kenz 92

kerb 75

kerem 52

kerìm 40

kerm 80

kerre 54

kesÀd 58

keåb 44

kesb 112

kesel 36, 88

keåìb 45

kesr 48

keåret 102

keşf 42, 45, 73, 95, 104, 129, 132

keşù 73

ketb 133

ketm 57

kevÀkib 37

kevd 91

kevkeb 43

kevn 111

kevå 49

kevsec 76

Kevåer 31, 111, 117

kevüb 54

key 42

keyd 112

keyş 47

keyy 81

keôm 84

170

úıble 106

úıbt 113

úıdd 114

úıdde 120

úıdem 48

úıdr 117

úılÀde 115

úımÀr 52

úımÀù 75

úınn 118

úınùÀr 67

úınv 80

úırada 69

úırÀéat 96

úıreyş 117

úırùÀs 67

úıãÀã 71

úısm 85

úıãr 42

úıssìs 109,110

úısù 44, 85

úıùèa 97

úıtÀl 89

úıùmìr 117, 122

úıùr 85

úıùù 120, 121

úıvÀm 115

úıyÀm 46, 104, 108

úıyÀmet 102, 104

úıymet 108, 120

úìèa 94

kibr 88

kifÀt 94

kifl 95, 119

kilÀ 49

úìl ü úÀl 110

kimm 54

kinn 49

kirbÀs 67

kirş 113

kitÀb 30, 44, 45, 57, 123, 124,132

kitf 86

kiôÀô 77

kiõb 48

úubl 73

úudde 120

úuds 109

úudÿr 117

úufl 61

úul 64

úulúul 65

úuml 41

úunÿè 85, 88

úunÿt 40, 50, 108

úurb 91

úurbÀ 57

ÚuréÀn 31, 32, 34, 79, 109

úureyş 117

171

úuró 48

úuróa 96

úurre 87

úurué 92

úuãÀã 71

úuãvÀ 92

úustÀs 67

úÿt 44

úuùn 67

úuùÿù 120

úuvvet 91

úuyÿd 103

úuèÿd 46

kÿz 64

kübb 95

kübrÀ 125

kübt 101

küfé 88

küfr 56

küól 88

külkül 65

küll 101

kümm 41

künh 46

künnes 43

kürÀè 116

kürh 116

kürrÀå 49

kürs 113

küsÿf 99

küvve 45

küøÿm 119

LLLL

lÀ-cerem 102

lafô 48, 94, 128

laód 48

laóm 57

laón 105, 106, 107

laós 111

laóô 67

lÀk 86

laúab 107

laúf 84

laèl 66

laènet 60, 117

laãú 86

lÀt 94

laùìf 35

lÀyıú 120

lÀzım 34,109

laôôÀ 61

leèall 54

lebb 56

leben 75

lebÿs 50

lecc 108

ledÀ 89

ledd 54

172

ledün 89

leff 87

leffÀf 83

leheb 50

leht 112

lehv 63

leìm 42

lemè 52

lemem 115

lemó 88

lemú 64

lemm 104

lemme 104

lems 73

lemz 84

leõõet 92

letÀìf 79

lety 119

levè 111

levm 109

levn 84

levó 44, 110

levvÀå 49

levz 63

levõ 59

leyl 41

leyn 83

leyå 119

leyt 77

lezb 73

leõìõ 47

lezú 73

lıãã 88

lıóye 71

lì 105

libÀã 67

licÀm 92

lime 106

lióaô 77

lióÀú 86

lisÀn 94

lisan-ı tÀzì 37

liúÀ 107

livÀõ 59

liyÀú 112

luèÀb 44

luèb 63

luàÀt 32, 35, 94

luàavì 32

luàÿb 80

lübed 102

lübs 67

lücce 80

lüceyn 71

lüélüé 34, 67,

lütf 45

MMMM

mÀ 40

173

maèÀrif 32, 33

maèarra 107

maèÀõ 71

maèaz 47

mÀbeyn 110, 129

mÀc 122

mafóaãa 112

maàÀra 61, 121

maàrib 41

maóbÿb 30, 55

maòbÿn 50, 71, 73, 77

maòfì 38

maóìã 71

mÀhiyyet 46

maòlÿú 30

maòmaãa 112

maòr 75

maórem 30, 120

maòrÿb 52, 61, 63, 78

maòãÿã 131

maóşer 57, 58, 123

maóv 48

maóø 103

maóõÿf 61, 63

mÀi 84

mÀéide 105

mÀéil 31

maèìş 35

mÀú 84

maúÀm 33, 91

maúbÿl 36

maúãÿd 32, 109

maúãÿr 46, 50, 52, 56, 59, 71, 77, 101

maút 114

mÀl 65, 67, 99, 101, 120

mÀlik 98

malú 69

maèlÿm 37

maèmÿr 101

maènÀ 31

maènevì 32

manãıb 98

manãÿr 33

manôÿm 37, 125

maraø 48

maèrifet 33, 35

maãarrin 76

maãìã 41

maèãÿm 31

maùar 43

maùvì 40, 42, 43, 73, 75, 84, 86

maèÿn 40

mÀèÿn 120, 121

mÀz 64

maøy 88

meéÀb 43, 70

meÀérib 91

mecc 122

174

mecd 57

mecìd 32

meclis 116

mecmÿè 125, 126, 128, 129

mecÿsì 105

meczÿè 86

medÀyin 80

medd 56

meded 118

medó 109

medìd 36, 88, 90, 130, 131

medìn 118

Medìne 56, 117

mefÀze 56

mefhÿm 31

mefrÿú 125, 129, 130

meòÀø 121

mehd 75

mehìn 106

mekÀn 108, 126, 128, 1129

mekfÿf 52, 63

meknÿn 35, 38

mekr 75, 94, 112

mekşÿf 40, 43

mekteb 33

meél 71

melé 112

melÀé 89

melÀéike 86

melce 71

melek 86

melik 98

melìk 107

mely 122

memÀt 46, 47

memnÿn 82

menè 67, 79, 103, 117, 122

menÀã 71

menÀt 94

menbaè 35

menì 71, 91, 109, 115

menn 56

menşÿr 59

menÿn 41, 116

menzil 82

meré 57

merÀéet 113

merÀó 110

mercÀn 34, 67, 111

merée 52

meràÿb 32

merìd 96

merre 54

mert 110

merve 106

mesÀ 41

meåÀbe 82

mesÀèì 39

175

mesÀú 84

mescid 94

Mescidi’l-AúãÀ 109

mesed 112, 124

mesàabe 44

mesó 75

meånevì 132

mess 73

meåvÀ 91

meşÀvere 51

meşc 94

meşóÿn 37

meşy 84

metÀè 95, 100, 109

metÀb 44

metìn 101

mevÀniè 34

mevdÿd 116

MevlÀ 38, 40, 117, 133

mevúÿõe 115

mevt 48, 132

mevøiè 37

mevzÿn 39

meyd 86

meydÀn 111

meyl 81, 102

meyn 48

meysir 52

meyte 63

meyyÀs 67

meõÀú 85

mezc 75, 78

mezic 130

mıózem 54

mıúle 87

mıãr 56

mıãrÀè 123

midÀd 57

midrÀr 116

miée 123

miftÀó 30

mìà 95

miàfer 50

mihÀd 108

mióÀl 89

mihr 73

miórÀb 107

mikdÀr 109

miúlÀd 61

miknese 91

milk 111

millet 48

min 114

minkeb 86

minsÀée 91

minşÀr 61

minz 94

mìrÀå 48

176

mìre 114

mirfaú 86

miåÀú 84

miåÀl 30, 90, 125

misbÀó 50

misk 116

miskìn 103

miål 88

misvÀk 99, 110

mişkÀt 50

mìzÀn 78

muèallaú 115

muèammÀ 35

muèazzez 35

muèciz 32

muêàa 71

muàtÀb 62

mufaããal 132

muò 57

muòallaúa 105

Muóammed 30

muóìù 37

muókem 64, 105, 120

muóãana 113

muòtelif 104

muòteriè 78

muèìn 106

muúÀbil 129

muúteøÀ 35

muúteøeb 84, 85, 130, 131

murabba 98

murÀd 36, 110

murà 38

muãÀóib 96

musammaù 40, 42, 55, 69, 99, 132

MuãùafÀ 30, 39

muùÀbıú 36

muvÀfıú 36

muøÀriè 52, 53, 78, 79, 130, 131

mübÀlaga 113

mübÀşere[t] 106

mübhem 64

mübtedì 126

mücc 122

mücìc 105

mücmel 37, 125

mücmelÀ 37

mücteåå 50, 51, 130, 131

müdÀvemet 62

müddet 80

müéellif 133

mühezzez 35

mühl 85

mühlet 110

mühmel 99

mükkÀé 113

mülÀúÀt 117

mülk 69, 113

177

mültecÀ 71

mümtÀz 66

mümteniè 30

münserió 40, 42, 86, 87, 130

münşÀt 75

müntaúış 91

müntene 113

mürÀdif 34

müreffel 98

mürekkeb 57

mürr 50

mürselìn 31

mürşid 32

mürÿr 88

müãÀdif 34

müseddes 59, 60, 61

müåemmen 48, 54, 56, 63, 71, 73, 75,

82, 91, 94, 96, 97,101

müsúaù 84

müslimÀn 106

müstaúil 126

müstenìd 36

müsteùil 126

müstezÀd 36, 63

müåÿl 120

müşÀbih 37

müşÀkil 1130, 131

müşÀrif 32

müşkil 120

müşkilÀt 32

müşterek 131

mütedÀrik 126, 131

müétefikÀt 120

müteóóir 127

müteúÀrib 46, 69, 97, 126

müyesser 37, 132

müzcÀt 64

müzemmil 83

müzn 43

müzz 121

NNNN

nÀb 44

naèce 47

nÀdir 60

nÀdiye 116

naàme 63

naób 80

naóìb 117

naóìf 33, 55

nÀóiye 40

naòl 34, 37, 70

naónü 106

naór 73, 129, 132

naós 85

naót 80

naòz 101

naúè 41

naúb 70, 76, 84

178

naúd 37, 76

nÀúe 85

naúì 86

naúìb 96

naúìr 117

naúl 126

naúã 65

naúş 38, 131

nÀúÿr 55

naúø 64

nÀl 88

naèl 49, 88, 99

namÿã 85

nÀmÿs 104

nÀr 61, 120

nÀs 92

naãab 80

naãÀrÀ 103, 110

nÀãır 31

naãìb 85

naãìóat 73

nÀãiye 71

naèş 103

naùó 115

natú 86, 113

naèy 80

naôar 40

naøc 58

naøò 63

naôıra 113

naøìd 101

naôìf 86

nÀzik 123, 125

naôìr 32

naôìre 30

naôm 30, 32, 33, 35, 36, 39, 102, 131

naøra 121

nebÀ 40

nebÀt 46

nebì 40, 110

nebìó 105

nebõ 64, 68

nebz 108

necè 71

necÀt 51, 71

neccÀr 61

necm 43, 49

necs 48

necvÀ 107

nedÀ 43

nedÀmet 120

nedb 42

nedy 113

nefè 36, 101

nefes 99, 112

nefìr 99

nefú 51

nefl 93

179

nefå 67

nefs 46, 79

nefş 86, 113

nefy 111

nehÀr 41

nehc 76

nehr 79

nehy 122

nekf 85

nekre 75

nemìm 47

neml 62

nesf 67

nesl 57, 114

nesr 94

nesy 68

neşÀé 114

neşÀz 124

neşer 121

neşr 55

neşù 120

netú 86

nevè 117

nevÀ 88

nevóa 42

nevm 92

neéy 121

neyl 86

nezè 48, 56

nezf 62

nezó 62

neõìr 54

neõr 94

nıóle 99, 112

nıãf 122

nıôr 88

nièam 51

nidÀ 54

nidd 88

nifÀú 106

nihÀú 85

niúÀb 43

nikÀl 112, 115

nikÀó 52, 107

nikl 103

nièmet 117

nisÀ 52

niãÀb 33

niãÀl 81

niåÀr 50

nişÀù 75, 76

nitÀc 51

nivÀ 102

niyyet 91

noúãÀn 126

noúùa 32

nuúÀò 36

nuúÿè 111

180

nuèmÀn 65

numruúa 75

nÿn 41

nÿr 33, 52

nÿã 61

nusòa 133

nuãret 85

nuãub 99

nuãÿb 94

nuãuó 73

nuãÿó 119

nuùfe 109

nuùú 63

nuzef 76

nüèÀme 112

nüèÀs 92

nücÿm 36

nüfÀõ 59

nüfÿr 55

nüóÀs 111

nüúÀò 54

nükr 68

nükÿl 91

nükÿã 91

nüsük 46

nüzÿà 95

OOOO

èOåmÀn 31

ÖÖÖÖ

èÖmer 31

èöõr 36, 102

RRRR

Rab 32, 33, 34, 37, 39, 40,

RabbÀnì 31

Rabbü’l- èÁlemìn 123

rÀbiè 125, 126, 127

rabù 114

raèd 52, 114

raêè 82

rÀà 80, 81

raàab 91, 109

raàad 75

rÀàıb 31

rÀó 113

rÀóat 75, 102

raób 64

raóìú 84

raóm 57, 67, 114

RaómÀn 30

raómet 29, 45, 67, 69, 123

rÀèi 94

raúabe 118

raúam 110

raúb 56

raúd 121

raúìm 121, 122

raúú 118

181

rakã 104

ramaú 40

ramÀøan 95

raènÀ 33

raãÀd 56

raãÀã 71

rÀsiye 54

ratb 49

ravøa 75

rebÀb 45

rebì 109

rebìb 112

rebve 103

recè 43

recÀ 54

recc 104

recez 54, 55, 73, 74, 75, 76, 98, 99,

130,131

recfe 79

recm 117

recül 57

redm 101

refè 103, 128, 129, 132

refeå 82

reéfet 114

refìú 69, 70

reòÀ 95

reòÀò 54

rehec 50

rehn 103

rehù 80

rehv 102, 106

rehve 122

rekb 83

rekd 102

rekm 79

reks 91

remÀd 58

remÀm 91

remeke 51

remel 50, 56, 58, 59, 60, 71, 72, 101,

126, 130, 131

remy 48

remz 108

renc 89

reés 69, 97, 111

resÀ 106

resen 56

ress 48, 75, 102

resÿl 31, 40, 117

reşÀd 44

retú 59

revè 78, 80, 110

revÀc 51

revÀó 53

revaó 99

revd 110

revó 47

182

revóÀn 118

reyè 80

reéy 40

reyb 94

reyd 68

reyóÀn 49

reõÀõ 59

rezzÀú 120

rıóle 108

rıúú 40

rıùl 78

rıøÀ 31, 103

rızú 101, 120

rièÀyet 38

ribÀ 93

ribÀb 43

ribÀù 75, 76

ribó 58

ricl 76

rics 48

ricz 89

ridé 85

rìf 103

rifd 85, 106

rikÀb 70

rikz 68

rimÀó 52

rimó 52

rìó 40

rióÀl 108

rìş 73, 115

rivÀd 57

riéy 106

rÿè 122

rubè 122

ruèb 78

rÿó 57, 67, 104, 109, 123

rummÀn 80

rusül 82

ruùeb 63

ruzl 88

rücÿè 91

rüfÀt 47

rüfÿf 120

rühb 78

rükbe 76

rükÿè 46

rüúÿd 92

rükÿn 102

rüsà 86

rüsÿò 77

rüşd 44

rütbe 92

rüéyÀ 92

SSSS

ãÀè 78

saèafe 89

ãaèar 80

183

sÀèat 67, 104

saèÀt 111

sÀbiè 126

ãabìó 40

åÀbit 77

ãabr 40, 99, 112

ãadè 59, 61, 94, 95

saèd 44

ãadaúa 92, 93

ãadd 79, 91

ãaded 76

ãadef 68, 102, 116

ãadf 91

ãadìd 61

sÀdis 125, 126

ãadr 33, 56, 81, 119

ãaf 112

ãÀf 49

äafÀ 106

ãafd 114

ãafó 91

ãafóa 40

ãÀfì 84, 109

sÀfin 94

ãafãÀf 83

ãafvÀ 97

sÀà 80

ãaàìr 54

ãaày 81

sÀó 53

ãÀòòa 57

ãÀóib 33, 89, 96

ãaóìfe 64

sÀóil 112

sÀhire 57

ãaórÀ 56

ãaòra 69

saòt 113

saòù 108

sÀéib 92

sÀèid 86

ãaèìd 103

ãÀèiúa 43

sÀéir 34, 35, 37

sÀú 106

saúar 82

åaúalÀn 95

saúf 43, 45

åÀúib 52

åaúìl 126

saúìm 52

sÀkin 111, 127, 128, 129

ãakk 48, 106

ãaúy 46

ãalÀó 52, 53, 79

ãalÀt 31, 40, 46, 105

ãald 103

sÀle 53

184

åaèleb 119

salò 73

sÀlim 48, 49, 54, 80, 81, 82, 88, 97, 99

åÀliå 125, 126, 127

salú 69, 99

ãalm 130

ãalãÀl 89

sÀm 48, 113

ãamed 119

åÀmin 129

ãandÿú 107

ãÀnem 94

åÀnì 125, 126, 130

ãarè 85

sarÀy 99

ãarf 37, 64, 95

ãaró 61, 99

ãarìò 118

ãarìm 73, 110

ãarre 54

ãarãar 108

sató 45

ãaùl 114

saùr 107

ãavÀb 44

ãavm 46

ãavmıèa 105

ãavt 54, 114

savù 97

ãayd 97

ãayf 63

ãayóa 54

ãayùara 119

sebè 115

SebÀ 95

sebèa 123

sebèa-i seyyÀre 43

sebb 107

sebeb 31, 107, 125, 127, 128, 129, 130

sebó 102, 110

sebìl 39, 76

sebk 105

sebÿó 71

sebèÿn 123

secÀ 78

secde 54

åecc 42

secr 112

sedÀd 44

sedd 101

sedìr 118

sefè 116

sefÀhet 101, 109

sefer 51, 99, 116

sefó 53

sefìne 69

sefìr 117

sefk 53

185

seòÀ 52

seóÀb 43

seób 56

seher 41, 57

seheyl 65

seóìú 54

åeòìn 77

sehl 50

sehm 85, 99

sehv 36, 68

sekb 108

åeúf 68

sekr 76

sekrÀt 132

selÀm 93, 102

åelÀåün 123

åelc 43

selef 55

åeleåe 122

selò 89

åelm 126, 132

selsebìl 84

selvÀ 56

semè 109

semÀ 43

semÀn 102

åemÀnì 123

semÀó 52

semd 76

semek 41

åemen 51

semìn 94

åemer 54

semm 75, 119

semn 80

semt 31, 76

semy 122

semÿm 99

åemÿd 103, 116

åenÀ 30, 40

senÀ 101

sened 79

senem 54

senh 57

senn 89

åerÀ 33, 106

serÀ 44

serÀb 43

serÀvìl 41

serb 104

serc 70

serd 84, 105

sereb 92

åerem 132

seró 71

serìè 43, 45, 130

serìr 33, 36, 92

seriyy 107

186

åerm 126

sermed 104

åetr 132

setr 49, 57

sevÀé 95, 101

åevÀb 44

sevÀd 56

sevÀt 57

sevÀù 75

åevb 67, 75

sevdÀ 35

sevìú 83

sevú 55

sevm 89

åevm 49

åevr 98

seyÀóat 99

seyf 50

seyl 113

seyó 107, 112

seyr 84

åeyyibe 73

seyyid 40

seyyie 52

ãıbè 85

ãıbà 95

ãıbàa 48

sıbù 57

ãıdú 101

ãıhr 73

åıúl 78

ãılÀó 52

ãımÀd 57

ãımÀò 54, 55

ãırÀù 76

sırr 56, 107

ãınv 57

ãıyÀã 72

ãıyãa 72

sibÀè 110

sibÀò 54

sibÀú 85

siccìl 121

sicill 106

sicl 98

sicn 107

sidr 118

sifÀó 113

sifr 113

siór 67

sikkìn 52

silÀó 52, 110

silk 36, 75

silsile 103

simÀè 109

simÀc 51

simÀl 102

simÀn 94

187

simÀr 111

sìn 44

sìnÀ 110

sinÀù 76

sine 92

sinn 34, 70, 97

sirÀc 30, 50

sìret 68

sirúat 88

sirr 111

sitte 122

sittÿn 123

sivÀ 41

siyÀc 51

siyÀú 84

sÿé 71, 79, 93

suéÀl 41, 88

suèÀl 89

åuèbÀn 120

ãubb 53

ãubó 33, 35, 41

SubóÀn 30, 34

ãubre 78

ãub’ü 44

ãudÀè 89

ãÿf 67

ãufr 55

ãuàrÀ 125, 129

suóú 76, 119

suót 63

sÿú 68

åuúb 70

ãulb 54

ãulem 132

ãuló 117

ãulì 92

ãulãul 64

sulùÀn 61, 64, 110

sÿmet 71

ãumt 40

ãunè 61

ãÿr 55

surÀdıú 43

surÀò 54

sÿre 101

ãÿret 68, 105

ãuèÿd 59, 103

sübÀt 47

åübÿr 89

åübÿt 108

südÀ 99

südüs 122

süfl 115

sükker 45

sükÿn 102, 126, 127, 128, 130

sükÿt 39, 10, 50, 119

süúÿù 48

sülÀle 94

188

åülle 115

süllem 92

åülüå 122

åümün 122

sündüs 84

sünen 76

sürèat 89

æüreyyÀ 43

sürre 54

sürÿr 75

sütre 43

süùÿè 103

süvÀè 94

süver 101

ŞŞŞŞ

şaèf 61

şafaú 105

şÀò 54

şÀhid 30, 79

şaòã 120

şaòs 116

şaóm 110

şaón 105

şaóù 76

şaèìr 56

şaú 105

şaúú 94

şaèr 71

şarÀb 81, 84

şaraù 71

şÀrib 71

şarú 43

şÀş 50

şÀt 47

şaùé 119

şaùan 56

şaùr 106

şÀyiè 73

şÀõ 60

şebÀb 41

şecer 54

şecÿr 104

şedd 104

ŞeddÀd 104

şedìde 93

şefè 60

şefÀ 96

şefÀèat 38, 102

şefìè 39

şefúat 109, 114

şeàÀf 98

şehd 74, 76, 96, 119

şehìú 112

şehr 56, 102, 115, 116, 117

şehvet 60

şekk 94

şekl 68, 128, 132

şeks 97

189

şell 119

şemè 34

şemaè 109

şemèa 50

şemÀl 122

şemÀte 104

şemò 57

şemm 33, 59

şems 43

şemt 75

şenÀn 102

şer 109

şerè 95

şerÀre 97

şeref 40

şereke 70

şeró 53

şerìèat 48

şerìf 35, 57

şeùÀù 48, 56, 65, 93

şetm 107

şetr 126

şettÀ 115

şevket 110

şeyb 41

şeyùÀn 68, 104

şıúã 99

şıúvet 82

şibh 88

şicÀc 50

şìd 105

şiddet 91, 106

şìèa 79

şifÀ 50

şihÀb 43, 95, 118

şiúÀú 85

şimÀl 89

şièr 36, 39, 49, 56, 131

şièrÀ 43, 76

şirÀ 51

şirÀk 99

şirk 86

şirket 68

şirzime 76

şitÀ 63

şiùÀù 76

şivvi 103

şiôÀô 77

şöhret 33

şuèÀ 35

şuèbe 89

şuóó 117

şuúúa 116

şükr 70

şümÿl 117

şünÀn 102

şürb 75

şüvÀô 77

190

şüõÀõ 59

T

taèaccüb 80

ùaèÀm 69

taèammüd 111

ùÀèat 120

ùabè 49

tabè 31, 32, 36, 38, 41, 97

ùabò 58

tabìèat 55

ùabıl 54

tÀbÿt 107

tÀc 50

taècìl 89

ùafú 79

tÀàıye 43

ùÀàÿt 68

ùaày 77

taàyìr 64

ùÀòÀ 99

taóassür 95

taòavvül 118

taóayyü 112

taóiyyet 110

ùaóiyyet 113

taòlìè 128, 132

ùaón 106

taórìr 37, 57, 59

taóãìl 31, 34, 111

taót 63

taòvìl 111

ùÀéife 91

ùÀú 84, 107

ùÀúat 91

taúdìm 125

taúdìs 101

taúsìm 115

taúãìr 108

taútìr 69

taúvìm 114

ùaleb 57, 88

ùalel 44

ùaló 119

ùÀlib 31

taèlìm 31, 67, 68

ùalú 121

ùall 43

ÙÀlÿt 107

ùaèm 59

ùamaè 109

tamÀm 46, 117, 123, 125, 132,

ùÀmme 57

ùams 48, 82

ùanbÿre 63

ùancere 111

ùaèn 84

ùaraf 40

ùard 59

191

tÀre 54

ùareş 46

ùarf 73

ùaró 48

tÀrìò 123

ùarìú 76

ùary 121

ùÀs 107

taès 95

taãarruf 69

taãdiye 110

taãlìb 106

taùavvuè 93

ùaùayyur 85

taùfìf 88

ùÀèÿn 40

ùavÀf 93, 110

ùavd 114

ùavìl 80, 81, 130, 131

ùavl 93, 113, 114

ùavr 88, 118

ùayf 112

ùayr 52

ùayrÀn 52

ùayy 45, 69, 74, 76, 5, 87, 127, 128,

129,132

ùayyÀş 69

taøarrÿè 70

taèzìz 67

teèÀl 88

teèÀlÀ 33, 132

tebÀr 61

tebdìl 44, 64, 119

tebelleş 113

teberrüc 105

tebessüm 109

tebevvüé 108

tebevvül 48

tebõìr 82

tecÀvüz 88

tecrìbe 65

tedmìr 89

teéessüf 95

tefÀòür 88

tefÀø 73

tefcìr 53

tefeóóuã 64

teferruè 70

teéfìf 44

tefrìù 78

tefsìr 53

teftìş 64

teàavvuù 48

tehÀ 58

teòallì 106

teéòìr 113, 122, 125

tehõìb 116

teúÀrüb 47, 70, 97, 121

192

tekÀåür 65

tekebbür 104

teékìd 121

teklìb 115

teklìf 107

tekmìl 46

tekvìr 79

tekye 75

telaúúì 80, 87

teleélü 52

telef 83

telehhì 110

telehhüf 95

teélìf 108

tell 95

temaùùì 67

temennì 54

temerruà 39

temr 88

tenÀd 57, 58

tenÀéüş 95, 117

tenúìb 109

tennÿr 113

tensìm 84

tenzìh 101

terabbuã 103

teraddì 115

tercìl 111

tereddüd 101

terfìl 98, 128, 132

terìbe 115

terk 91

teryìl 114

tesbìà 129

tesbìó 101

teåbìù 114

tesòìr 35, 69

teåèìå 132

teårìb 109

teslìm 30

teslìù 113

tesmìù 100

tesmiye 75

tesrìó 71

teåvìb 44

tesvìd 133

tesvìl 63

teşbìh 120

teşbìt 109

teşèìå 129

teşrìd 61

tetmìm 46

tetrÀ 115

tevbìò 109

teveccüh 91

tevellì 91

teverrÿè 70

tevfìø 97

193

teyl 109

teys 47

tezÀvür 106

tezvìc 115

ùıbÀú 85

ùıfl 75

ùımm 110

ùırs 67

tibn 98

tibr 112

tibyÀn 68

ticÀret 58

tìh 108

tilÀvet 96

tilúÀ 95

tilv 116

tìn 88

ùìn 69

tisèa 123

tÿb 121

ùÿfÀn 80

ùuàyÀn 48

tuófe 39, 123

ùÿl 108, 113, 115

ùulÿè 95

ùurrÀ 50

ùuvÀ 114

ùuyÿr 110

tübÿl 103

türÀb 87

türÀå 48

türbe 95

Türkì 37

UUUU

èubÿr 84, 88

èucÀb 44

èÿd 45

èudÿl 91

uòdÿd 116

uòt 112

èukÀk 104

èuúÀr 108

èuúr 96

ÿlÀ 55

èulÀ 40

èumú 122

èumre 110

èunú 111

èuny 76

èurÀt 46

èurcÿn 69

èurf 78, 111, 119

èusr 50

èusret 31

uãÿl 125, 130

èusuvv 91

èurÿc 34, 59

èurÿø 37, 95

194

èuryÀn 46

èurøa 85

èuşşÀú 33

èuùla 105

èutuvv 88

èuyÿl 71

èuzzÀ 94

ÜÜÜÜ

ücÀc 50, 51

ücret 44

ülÀ 105

üm 69

ümmet 76, 91

ümmì 107

ümmü’l- kitÀb 44

ümmü’l-úurÀ 109

ünf 62, 85

ünåÀ 57

üslÿb 68

üõn 54

VVVV

vÀbil 43

vÀcib 33

vaèd 84

vÀdì 63

vÀfir 31, 94, 96, 126, 131

vaèìd 101

vÀóid 122

vaóy 104

vaúÀó 53

vaúÀr 94

vaúb 84

vaúd 101

vaúf 110, 129, 132

vÀúıèa 57

vaúiyye 78

vaúr 81

vaút 41, 53, 80

vaúÿd 61

vaúy 57

vÀlideyn 31, 34

varaú 67, 80

vaãab 113

vasaù 67

vÀãıl 32

vaãìd 55, 94

vaãìle 92

vaãiyyet 97

vaãl 30, 55, 86

vaùan 82

vaùar 91

vaùy 52, 114

vav 123

vaèy 106

vaøè 91, 124, 28, 129

vaèô 73

vaøy 120

vebÀ 40, 42

195

veber 121

vecem 115

vecf 118

vech 32, 43, 65, 107

vecìf 53

vecìh 108

vecl 78

vecs 68

vedè 91

vedd 61, 9465

vedú 43

vefÀ 103

vefd 104

vefú 35, 84

vefø 80

vehec 50

vehn 84, 116

vehy 119

vekìl 112

veks 110

vekz 114

velÀ 51, 122

veled 75

velì 131

velìkin 31, 33, 35

veér 101

verÀ 73, 91

verd 33, 63, 65

verìd 40, 105

veriú 111

vesÀò 55

vesaò 95

veåel 95, 118

veåen 94

vesìle 109

vesú 117

veåú 114

vesvÀs 68

veşÀé 102

veted 61, 70, 125

vetìn 132

veyú 89

veyl 99

vezè 67

vezìf 103

vezìr 98

vezn 36, 39, 72, 78

veõr 91

vıúó 53

vicdÀn 68

vicõè 89

vifÀú 84

viúÀè 82

viúr 100

virÀù 115

viãÀl 47

vitr 60

vizr 52, 57, 109

196

vuêÿ 46

vukÿè 60

vücÿd 37, 39, 46

vüfÿr 117

vülÀdet 75

vülÿc 84

vüsè 64

YYYY

yÀbis 49

yaàÿå 94

yahÿdì 62, 105

yaúìn 91

yÀúÿt 67

yaèni 30, 36, 39, 51, 54, 69, 99

yaèÿú 94

yed 86, 132

yehÿd 103

yemen 95

yemìn 80, 91

yemm 69

yenbÿè 63

yeés 120

yeårib 117

yetìm 40

yevm 41, 58, 76

yÿóa 43

yüsr 50

ZZZZ

õÀ 7105

ôaby 119

zÀc 50

øacè 75

øaèf 41, 67

øaèìf 33, 132

ôafer 69

zaóf 110

õÀhib 60, 62

zÀhid 109

zaómet 80, 102, 116, 120

ôahr 91, 124

zaózaóa 76

zÀéid 36, 93

õÀke 105

zaúúÿm 118

ôamÀé 95

øamÀn 107

zaman 80

zamÀn 41, 119, 122

zamú 107

øamm 94, 126, 128

øÀén 47

øank 41

ôann 112

øarè 62

øarar 126

øarìè 89

øarre 54

õÀt 30, 33, 46

197

øayè 59

øayf 75

øayr 56

zeèam 77

õebó 73

zebìne 116

õebÿl 79

zebÿn 95

zebÿr 121

õebõe 115

zecre 94

zecy 82

zeff 82, 89

zefìf 103

zefìr 99

õeheb 71

zeher 54

zehú 89

õehl 103

õekÀ 112

õeúan 54

zekÀt 46, 115

zeker 57

zekì 86

õeky 73

zelel 127, 132

zelem 115

õelìl 69

zelú 92

zelle 112

zelzele 95

zemherìr 100

õemm 109

õenb 52

zencebìl 52, 84

zenìm 42

zerè 49

õeré 78

zery 119

zevÀl 41

zevc 60

õevd 62

zevl 48

zeyà 81

õeyà 122

zeyl 58

zeyn 63

zeyt 105

zeytÿn 105

øıdd 91

øıèf 44, 119

ôıhÀr 120

ôıll 99

øınfed 113

zırò 50

øıyÀ 52

øıyÀó 52

õì 108, 120

198

õiéb 119

õibó 115

zibr 45

zicz 94

zióÀf 93

õihbe 43

õikr 56, 108

õillet 85

zimÀm 92

zimmet 84

zinÀ 107, 113

zìnet 113

zirÀè 86

ôufr 86

ôuhr 41

zuòruf 71

ôuhÿr 95

øulfül 64

ôulm 56, 109

ôulmet 52, 97

øurÀù 76

õü 89

õüèÀú 111

õüèÀr 111

õübÀb 45

zübde 75

züber 50

zücÀc 50

züfÿf 84

zügÿl 105

õühÿl 103

õükÀ 101

õüll 88

zümmel 51

zümre 91

zürbiye 75

zürey 97

zürú 82

õürriyyet 57

õüyÿà 122

199

6.2. Farsça Kelimeler İndeksi6.2. Farsça Kelimeler İndeksi6.2. Farsça Kelimeler İndeksi6.2. Farsça Kelimeler İndeksi

AAAA

Àb 45

Àbdest 46

ÀfitÀb 43

Ààÿş 38

arzÿ 120

ÀsÀn 32, 37, 113, 132

ÀşikÀr 88, 103

ÀşinÀ 31, 33

Àteş 34, 83

ÀvÀz 45, 63, 65

ÀzÀd 59

BBBB

bÀd 38

bÀde 113

bÀà 35, 39, 65

bÀàçe 38, 65

bahÀ 51, 88, 113

bahÀr 39

baòşìş 73, 82

baòt 44, 113

bÀlÀ 39

bÀrÀn 38

bÀz 64

bÀzirgÀn 58

bÀzÿ 86

bend 110

berg 38

beyder 98

biryÀn 75, 103

bìş 130

bÿúalemÿn 38

bÿs 73

bÿstÀn 118

bÿy 33, 35

C C C C

cÀh 98

cÀm 31, 52, 81, 84, 85

cÀn 31, 38, 57, 84, 88, 100, 114, 131

cÀzÿ 109

ceng 89

ÇÇÇÇ

çÀh 98

çÀre 103, 112

çemen 125

çerÀà 50

çüvÀl 77

D D D D

dÀà 42, 76, 81

dÀniş 110

deh 34

dem 30, 33, 34, 125

derd 35, 113

dergÀh 36

dergeh 31, 32

dervìş 42

deryÀ 69, 110, 111, 112, 117, 118

200

dìdÀr 38

dil 34

dil-efzÿn 378

dil-güşÀ 36

dil-güşÀd 36

dil-şÀd 34

dìvÀr 38, 51, 65, 131

dìv 122

düstÿr 110

EEEE

efser 38

ejde[r]ha 120

FFFF

fÀl 76, 113

ferişte 104, 116

GGGG

gÀv 38

girÀn 38

àonce 38

gÿne 30, 34, 35, 38, 125, 128, 132

güher-efşÀ 33

gül 35, 38, 63, 65, 105

gülşen 33

gül-sitÀn 37

gül-zÀr 38

gümÀn 94, 102, 123

günÀh 105, 113, 115

gürz 50

HHHH

òÀk 87

òÀm 101

òÀne 30, 34, 105

òar 39

òazÀn 38

heft 36

hemÀn 96, 123

hem-rÀh 34

hem-dem 35, 87

heşt 125, 130

hezÀr 35

òirmen 98

òÿb 32, 66

ÒudÀ 30

òÿy 78, 82, 97, 105

KKKK

kÀàıõ 67, 119, 120

kÀh 98

kÀm 35

kÀr 78

kÀse 85

kem 53, 79, 130

kemer 99

kenÀr 96, 122

kes 40, 41, 49, 67, 117

kìn 48, 89, 92

kühen 38

külÀh 50

201

künc 38

LLLL

lÀle 65, 125

lÀle-zÀr 39

leb 66

MMMM

mÀh 36

mÀnend 35

meh 35

mest 76, 85

mey 108

meyve 37, 40, 110

mihr 36

mÿsÀ 69

mühr 100

mül 66

müşk 116

NNNN

nÀ-gÀh 36

nÀgihÀn 107

nÀm 35, 36

nÀme 32, 35, 36, 45

namÀz 46, 108

nÀz 63

nerm 94

nerdübÀn 92

nev-reste 31

nihÀl 63

nişÀn 33, 71

PPPP

pÀk 86, 87, 103, 110, 111, 116,

pÀre 47, 111, 121, 132

pÀs 68

pÀy-bend 38

pÀye 92

pejmürde 31

penbe 67

perde 33, 43, 49, 113

perì 118

pervÀne 34

pes 52

peşìmÀn 120

peydÀ 30

pìl 121

pìr 34, 55

piste 63

pÿlÀd 57

pür 31

RRRR

rÀh 32, 33, 34, 38

reh 30

reh-nümÀ 30

reng 84, 102

reşk 38

rişte 32, 34

rÿ 35

ruò 35, 97

rÿy 35

202

SSSS

saòteyÀn 49

sÀl 34

sÀz 63

ser 30, 35, 38, 39

sipÀs 30

suòan-gÿy 33

sÿzÀn 34

sünbül 63

süst 116

ŞŞŞŞ

şÀd 110

şÀh 40, 98, 107

şÀò 39

şÀyed 38, 124

şeb 34

şìrìn 121

şìşe 57, 109

şükÿfe 35

TTTT

tÀze 121

taòt 84, 92

temÀşÀ 35

ten 50, 57

tenhÀ 38

terÀzü 68

tìà 34

tüvÀn 33

UUUU

Usùarra 69

ÜÜÜÜ

üsrüb 71

üstÀd 31

YYYY

yÀd 34, 56

yÀr 35, 61, 108

ZZZZ

zÀr 70, 88

zebÿn 41, 84

zemìn 34, 39

zindÀn 107

ziyÀn 58

203

SSSSONUÇONUÇONUÇONUÇ

Bu çalışma ile manzum sözlüklerin edebiyatımızdaki yerini belirtmeye ve bu alanda

yapılmış çalışmalara küçük de olsa bir katkı da bulunmayı amaçladık. Vardığımız

sonuçları şöyle sıralayabiliriz.

aaaa---- İncelediğimiz eser Kuran-ı Kerim’de geçen bazı kavim, yer, şahıs, isimlerine yer

vermesi ve Kuran-ı Kerimde geçen teknik ve fıkhî ibareleri açıklamasıyla bir nevi

Kuran sözlüğü görünümündedir.

bbbb- Sözlük, bu alanda yazılmış eserler arasında en hacimli olanlarından biridir.

cccc---- Eser arkaik kelimeler bakımında da zengindir.

dddd---- Arkaik kelimeler sözlüğünde açıklamalarını verdiğimiz bu ifadelerden bazıları

(çiskin, düşelge) gayet dikkat çekicidir.

eeee---- Ayrıca Tuhfe-i Şahidi’ye nazire olarak yazılan eserin bahsi geçen sözlükle

benzerliklerini de tespit ettik. Bunun sonucunda her iki eserin de Tanrı maddesiyle

başladığı ve eserlerin en uzun bölümlerinin asıl sözlük kısmındaki son bölüm olduğu

gibi bazı benzerliklere yine çalışmamızın başında değinildi.

Bu tespitlerden hareketle, manzum sözlük ve manzum sözlük şerhleri üzerine

yapılacak çalışmaların Türk edebiyatı ve sözlükçülüğüne ciddi katkıları olacağını ve bu

türden çalışmaların dilimizin kelime hazinesini olumlu yönde etkileyeceğini

söyleyebiliriz.

204

KAYNAKÇAKAYNAKÇAKAYNAKÇAKAYNAKÇA

KİTAPLARKİTAPLARKİTAPLARKİTAPLAR

1- Aksoy, Ö. A. (1960) Dürrü’n-Nizâm ve Nazmü’l-Cevâhir, Türk Tarih Kurumu:

Ankara.

2- Aksoy, Ö. A. (1959) Hasan Aynî ve Nazmü’l-Cevâhir, Cihan Matbaası: Gaziantep.

3- Aksoy, Ö. A. (1960) Şeyh Ahmed ve Nazmü’l-Leâl, Türk Tarih Kurumu: Ankara.

4- Battal, A. (1997) İbn-i Mühennâ Lugatı, Türk Dil Kurumu: Ankara.

5- Caferoğlu , A. (1984) Türk Dili Tarihi, Enderun Kitabevi: İstanbul.

6- Canım, R. (2000) Latifî Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Atatürk Kültür

Merkezi: Ankara.

7- Devellioğlu, F. (2000) Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi:

Ankara.

8- Dilçin, C. (1991) Süheyl ü Nev-Bahâr, Atatürk Kültür Merkezi: Ankara.

9- Dilçin, C. (1983) Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, Ankara.

10- Eren, H, (1998) Türklük Bilimi Sözlüğü, Atatürk Kültür Merkezi: Ankara.

11- İnal, Mahmut K. (2000) Son Asır Türk Şairleri, Atatürk Kültür Merkezi: Ankara.

12- İslam Ansiklopedisi (1989) Türkiye Diyanet Vakfı: İstanbul.

13- Kanar, M. (2003) Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Derin Yayınları: İstanbul.

14- Kartal, A. (2003) Tuhfe-i Remzi, Akçağ Yayınları: Ankara.

15-Kudret, C. (2000) Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür Bakanlığı: Ankara.

16- Mengi, M. (2000) Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları: Ankara.

17- Öztürk, M. (2000) Burhan-ı Katı, Türk Dil Kurumu: Ankara.

18- Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (1995) Türk Dil Kurumu:Ankara.

19- Türk Dili Edebiyatı Ansiklopedisi (1986) Dergah Yayınları: İstanbul.

20- Yüce N. 1983 Mukaddimetü’l-Edeb, Türk Dil Kurumu: Ankara.

TEZLER

1- Alpak, M. N. (2006) Arap Dilinde Sözlük Çalışmaları ve Nazım Efendinin

Tercümanü’l-Lügat Adlı Eserinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Van.

2- Çubukçu, İ. (2004) Menâzimü’l-Cevâhir, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü: Kocaeli.

205

3- İlhan, S. (1997) Şemsì Cevâhirü’l- Kelimât, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü: Elazığ.

4- İmamoğlu, A. H. (1993) Farsça- Türkçe Manzum Sözlükler ve Şâhidî’nin Sözlüğü,

Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum.

5- Öz, Y. (1996) Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Doktora Tezi, Ankara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara

6- Türkmen, D. A. (1995) Mütercim Asım Efendi ve Tuhfe-i Asım, Yüksek Lisans Tezi,

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Samsun

7- Yurtseven, N. (2003) Türk Edebiyatında Arapça-Türkçe Manzum Lügatler ve

Sünbülzâde Vehbî’nin Nuhbesi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü: Ankara

MAKALELER

1- Bingöl, Z. “Sözlük ve Sözlükçülük Üzerine Bir Araştırma”, Akademik Bakış, 9. Sayı

2- Gümüş, Z. (2007) “Pîrî Paşa-zâde Mehmed Bin Abdü’l-Bâkî El-Cemâlî’nin Tuhfe-i

Şâhidi Şerhi: Tuhfe-i Mîr”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Volume 2/3

Summer

3- Kılıç, A. (2007) “Denizlili Mustafa Bin Osman Keskin ve Eseri Manzûme-i Keskin”,

Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3 Summer

4- Kılıç, A. (2006) Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve

Subha-i Sıbyan, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, sayı 20

5- Kılıç, A. (2007) Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerden Subha-i Sıbyan Metin

Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2 /1 Winter

6- Kırbıyık, M. (2002) Miftâh-ı Lisân Adlı Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük Üzerine,

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 11

7- Yakar, H.İ. ( 2007) Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Fedai, Turkısh Studies

İnternational Periodical For The Languages Literature And Hıstory Of Turkısh Or

Turkıc, Volume 2/4

206

EK 1 TIPKIBASIM

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

223

224

225

226

227

228

229

230

231

232

233

234

235

236

237

238

239

240

241

242

243

ÖZ GEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Adı Soyadı : Erol ÇELİK

Doğum Yeri ve Tarihi : Ankara / 05-12-1979

Eğitim Durumu

Lisans Öğrenimi : Adnan Menderes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk

Dili ve Edebiyatı Bölümü

Yüksek Lisans Öğrenimi : Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü Orta Öğretim Alan Öğretmenliği Türk Dili ve Edebiyatı Tezsiz Yüksek Lisans

Programı

Bildiği Yabancı Diller : İngilizce

Bilimsel Faaliyetleri :

İş Deneyimi

Stajlar : Aydın 80. Yıl Lisesi - AYDIN

Projeler :

Çalıştığı Kurumlar :

İletişim

e-posta Adresi : [email protected]

Tarih : 25.03.2008

Documents

YAZAR ADI-SOYADI: EROL ÇEL İK - media.turuz.com · 2.5.3.1.Ucubetü’l-Garâib Fî Nazmi’l-Cevâhiri’l-Acâyib ... Türkçe Arapça Manzum Sözlüklerden Subha-ı Sıbyan adlı