YENİLENEN KİRALAMA MUHASEBESİ, AÇIKLAMA VE …archive.ismmmo.org.tr/YAYINLAR/e_kitap/tfrs_16_kiralamalar.pdf · IFRIC International Financial Reporting Standards Interpretations

TFRS 16 KİRALAMALAR:YENİLENEN KİRALAMA

MUHASEBESİ, AÇIKLAMA VE ÖRNEKLERLE İŞLETMELERE

OLASI ETKİLERİ

Muharrem KarataşSerbest Muhasebeci Mali Müşavir

İstanbul, 2019

İSTANBUL SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI I STANBUL CHAMBER OF CERT IF IED PUBL IC ACCOUNTANTS

TFRS 16 KİRALAMALAR:YENİLENEN KİRALAMA

MUHASEBESİ, AÇIKLAMA VE ÖRNEKLERLE İŞLETMELERE

OLASI ETKİLERİ

Muharrem KarataşSerbest Muhasebeci Mali Müşavir

İstanbul, 2019


TTFRS 16 KİRALAMALAR:YENİLENEN KİRALAMA MUHASEBESİ, AÇIKLAMA VE ÖRNEKLERLE İŞLETMELERE OLASI ETKİLERİ

Grafik ve Uygulama: Alican SezerBaskı ve Cilt: MATSİS MATBAATevfikbey MahallesiDr. Ali Demir Caddesi No: 5134290 Sefaköy / İSTANBULTel: 0212 624 21 11Faks: 0212 624 21 17E-Posta: [email protected]

(Yayında Kataloglama Bilgisi)

Karataş, Muharrem TFRS 16 Kiralamalar: Yenilenen Kiralama Muhasebesi, Açıklama ve Örneklerle İşletmelere Olası Etkileri İstanbul : İSMMMO, 2019 174 s. ; 24 sm.-- (İSMMMO Yayınları; 177) ISBN: 978-975-555-252-1 1. TFRS 2. Kiralamalar 3. TFRS 16 657.0218

TFRS 16 KİRALAMALAR: YENİLENEN KİRALAMA MUHASEBESİ, AÇIKLAMA VE ÖRNEKLERLEİŞLETMELERE OLASI ETKİLERİ 5


SUNUŞ

Ekonomik dönüşüm öncelikle şirketleri etkilemekte sonrasında ise dönüşümün etkilerini dikkate alarak hazırlanan düzenlemeler de peşi sıra yayımlanmaktadır. Şirketler, sağlamış olduğu ekonomik, vergisel ve operasyonel faydalar nedeniyle eskiye nazaran çok daha sık kiralama sözleşmelerine muhatap olmaktadırlar. Hatta çok büyük ciroları ve yüksek sayıda çalışanı bulunan işletmelere bile baktığımızda herhangi bir varlığın mülkiyetini edinmekten ziyade bunları kiralamayı tercih ettiklerini görmekteyiz.

İşte tam da bu noktada, 2019 Ocak itibarıyla uygulanmaya başlanan ve 2019 Aralık itibariyle uygulama içerisinde yer alan tüm şirketlerin kademeli geçişini tamamlayacağı TFRS 16 Kiralamalar Standardının şirketlere olası etkileri ve getirdiği değişikliklere ilişkin gelişmeleri ve konunun önemini de dikkate alarak hazırlanan bu çalışmanın özellikle TFRS 16 ile sıkça sorulabilecek çok sayıda soruya yer verilmesi suretiyle de tüm meslektaşlarımıza, stajyerlerimize, şirket yöneticilerine ve ilgili tüm taraflara önemli faydalar sağlayacağını düşünüyoruz.

İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası olarak, kurulduğumuz günden bugüne kadar mesleğimizle ilgili meslek mensuplarımız ve akademisyenler tarafından yapılan çalışmaları yayınlamaktayız.

Böylece, hem mesleğimizin ve meslek mensuplarımızın gelişmelerine, hem de güncel bilgilerle donatılmalarına katkı sağlamaktayız.

Odamız üyesi Sayın Muharrem Karataş tarafından, büyük bir özen ve titizlikle hazırlanmış olan “TFRS 16 Kiralamalar: Yenilenen Kiralama Muhasebesi, Açıklama ve Örneklerle İşletmelere Olası Etkileri” adlı bu önemli çalışma, akıcı, açık, anlaşılabilir bir dil ile kaleme alınmış olup, çok sayıda örnek içermektedir.

Meslektaşımıza bu değerli çalışma için teşekkür eder; mesleğimize ve meslek mensuplarımıza faydalı olmasını dilerim.

Saygılarımla,

Yücel Akdemir İSMMMO Başkanı

6 TFRS 16 KİRALAMALAR: YENİLENEN KİRALAMA MUHASEBESİ, AÇIKLAMA VE ÖRNEKLERLEİŞLETMELERE OLASI ETKİLERİ


İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

KISALTMALAR

ŞEKİLLER VE TABLOLAR LİSTESİ

1.GİRİŞ

1.1. İşletmelerin Kiralamalara Başvurma Nedenleri

1.2. Kiralamalara İlişkin Muhasebenin Güncellenmesine Duyulan İhtiyaç

1.3. TFRS 16’nın Yayımlanma Süreci

1.4. Türkiye’de TFRS 16 Kiralamaların Yayımlanması ve Erken Uygulamaya İzin Verilmesine Yönelik Karar

1.5. Yeni Kiralama Muhasebesinin Şirketlerin Finansal Tablolarına Olası Etkileri

1.6. Yeni Standarda Geçiş Uygulamalarından İzlenimler ve Yapılması Gerekenler

2. TFRS 16

2.1. Standarda İlişkin Temel Bilgiler

2.2. Kilit Değerlendirmeler ve Önemli Rasyolara Etkileri

2.3. Eski Standart (TMS 17) ile Ülkemiz Vergi Uygulamaları Arasında Finansal Kiralamaların Karşılaştırması

3. YENİ STANDARDA GENEL BAKIŞ

4. KİRALAMA TANIMI

9

13

14

15-16

17

17

19

20

21

24

26

27

27

28

31

33

33



33

34

35

36

38

43

43

45

46

51

51

54

57

58

60

60

61

61

62

62

62

4.1. Genel Değerlendirme

4.2. İsteğe Bağlı Muafiyetler (Kolaylaştırıcı uygulamalar)

4.2.1. Kısa Süreli Kiralamalar

4.2.2. Düşük Değerli Varlık Kiralamaları

4.3. Tanımlanan Varlık

4.4. Ekonomik Faydalar

4.5. Varlığın Kullanımının Kontrol Edilmesi

4.6. Koruyucu Haklar

4.7. Kiralama ve Kiralama Dışı Bileşenlerin Ayrıştırılması

4.8. Sık Karşılaşılan Gayrimenkul Kiralamalarına İlişkin Özellikli Hususlar

4.8.1. Sözleşme Bileşenlerinin Ayrıştırılması

4.8.2. Emlak Vergilerinin Durumu

4.8.3. Kısmi Kullanım veya Kapasite Oranı

4.8.4. Ortak Alan Kiralamaları

4.8.5. Portföy Uygulaması

4.8.6. Sözleşmelerin birleştirilmesi

5. KİRACI AÇISINDAN MUHASEBELEŞTİRME

5.1. Kiracının uygulayacağı muhasebe modeli

5.2. Kira yükümlülüğünün ilk ölçümü

5.2.1. Genel Bakış

5.2.2. Kiralama Süresi



5.2.2.1. Sözleşme Başlangıcında Yapılması gerekli değerlendirme - Sıkça Karşılaşılan Özellikli Durumlar

5.2.2.2. İzleyen Dönemlerde Sözleşme Sürelerinin Yeniden Değerlendirilmesi

5.2.3. Kira Ödemeleri

5.2.3.1. Sabit ve Sabit Nitelikteki Kira Ödemeleri

5.2.3.2. Değişken Kira Ödemeleri

5.2.3.3. Dövizli Kira Ödemeleri

5.2.3.4. Kira Ödemelerine İlişkin Vergilerin (KDV, Stopaj, Sigorta vb.) Durumu

5.2.3.5. Yenileme, Sonlandırma veya Satın Alma Opsiyonlarına İlişkin Ödemeler

5.2.3.6. Kira Süresi Sonunda Verilen Kalıntı Değer Garantileri

5.2.3.7. Değişken Kira Ödemelerinin Sabit Ödemelere Dönüşmesi

5.2.4. İskonto oranı

5.2.4.1. Zımni veya Alternatif Borçlanma Oranının Dikkate Alınması

5.2.4.2. Grup İşletmeleri Seviyesinde Iskonto Oranının Belirlenmesi

5.2.4.3. İskonto Oranı Değişiklikleri

5.3. Kullanım hakkı varlığının ilk ölçümü

5.3.1. Sözleşme Aşamasında Katlanılan Maliyetler

5.3.2. Eski Haline Getirme ve Restorasyon Yükümlülükleri

5.3.3. Özel Maliyetlerin Durumu

64

65

66

66

67

68

70

71

72

73

76

76

78

78

80

80

81

81



5.3.4. Alınan Kira Teşvikleri

5.3.5. Peşin Ödenen Kiralar

5.4. Kira Yükümlülüğünün sonraki ölçümü

5.4.1. Ölçüm Esasları

5.4.2. Kira Yükümlülüğünün Yeniden Değerlendirilmesi

5.5. Kullanım hakkı varlığının sonraki ölçümü

5.5.1. Ölçüm Esası

5.5.2. Kullanım Hakkı Varlığının Amortismanı

5.5.3. Kullanım Hakkı Varlığının Değer Düşüklüğü

5.6. Kiralamaların Finansal Tablolarda Sunumu

5.6.1. Kiralanan Varlıkların Kullanım Haklarının ve Kira Borçlarının Sunumu

5.6.2. Kira Ödemelerinin Kar veya Zarar Tablosunda Sunumu

5.6.3. Kira Ödemelerinin Nakit Akış Tablosunda Sunumu

6. ÖZELLİKLİ KİRALAMA KONULARI

6.1. Satış ve Geri Kiralama İşlemleri

6.2. Alt Kiralamalar

6.3. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller

6.4. Sözleşme Değişiklikleri

6.4.1. Kiracı

6.4.2. Kiraya Veren - Finansal kiralamada yapılan değişiklikler

6.4.3. Kiraya Veren - Faaliyet kiralamasında yapılan değişiklikler

82

82

82

82

83

85

85

86

86

87

88

88

89

90

90

92

92

93

93

94

94



6.5. Kompleks Kiralama Sözleşmeleri

6.6. Yıllık Yenileme Opsiyonlu Eski Tarihli Kira Sözleşmeleri

6.7. Grup Şirketleri Arasındaki Kiralamalar (Konsolidasyon Etkileri)

6.8. Ertelenmiş Vergi Etkileri

7. KİRAYA VEREN AÇISINDAN MUHASEBELEŞTİRME

7.1. Kiralama İşlemlerinin Sınıflandırması

7.2. Finansal Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

7.3. Faaliyet Kiralamalarının Muhasebeleştirilmesi

8. FİNANSAL TABLOLARDA YAPILACAK AÇIKLAMALAR

8.1. Genel Açıklama Hükümleri

8.2. Kiracılar Tarafından Yapılacak Açıklamalar

8.3. Kiraya Verenlerin Açıklamaları

8.4. TMS 17 ile TFRS 16 Dipnot Açıklamaları Karşılaştırılması

8.5. Örnek Dipnot Açıklamaları

9. YÜRÜRLÜK TARİHİ VE GEÇİŞ UYGULAMASI

9.1. Yürürlük Tarihi

9.2. Geçiş Dönemindeki Kiralama Tanımı

9.3. Geçişe İlişkin Kiracının Uygulayacağı Yaklaşımlar

9.3.1. Tam Geriye Dönük Uygulama

9.3.2. Kolaylaştırılmış Geriye Dönük Yaklaşım - Operasyonel Kiralama İçin Kolaylaştırıcı Hükümler

95

99

99

100

101

102

104

108

109

109

109

112

115

116

120

120

121

121

122

122



9.4. Kiraya Verenin Geçiş Uygulaması

9.5. Geçiş Sırasında Alt Kiralamaların Muhasebeleştirilmesi

9.6. Geçiş Sırasında Satış ve Geri Kiralamaların Durumu

9.7. Geçiş Sırasında Finansal Kiralamaların Durumu

9.8. Geçiş için Sorulması Gerekenler (10 Kritik Soru)

9.9. Geçiş yaklaşımına göre kiracı tarafından yapılması gereken açıklamalar

9.9.1. Tam Geriye Dönük Yaklaşım

9.9.2. Kolaylaştırıcı Geriye Dönük Yaklaşım

10. DİĞER HUSUSLAR

10.1. US GAAP, TMS 17 ve TFRS 16 ile Karşılaştırma

10.2. BOBİ FRS ile Karşılaştırma

10.3. Erken Uygulamayı Tercih Eden İşletmelerin Finansal Tablolarına Olan Etkilerinden Gözlemler

11. TFRS 16 İLE İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR

12. UYGULAMA ÖRNEKLERİ

EK-1 BİR BAKIŞTA TFRS 16

SONSÖZ

KAYNAKÇA

123

123

124

124

125

126

127

128

129

129

136

137

139

157

161

168

170



ÖNSÖZ

Bilindiği gibi, Ülkemizde, Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarındaki gelişmeler çerçevesinde önemli düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler, SPK’nın UFRS’lere uyumlu olan Seri: XI, No:25 Tebliğini 2003 yılında yayımlaması ve uygulamaya koyması, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu’nun UFRS’ler ile tam uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlarını (UMS=TMS, UFRS=TFRS) 2006 yılında yayınlaması ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun (BDDK) Muhasebe Uygulamalarının 2007 yılından itibaren Türkiye Muhasebe Standartlarına göre yapılacağını açıklaması şeklinde sıralanabilir.

2013 yılından itibaren yeni TTK’nın da yürürlüğe girmesiyle, halka açık şirketler, finans kuruluşları, sigorta ve emeklilik kuruluşları dışındaki işletmelere de TFRS uygulama alternatifi tanınmış durumdadır. Dolayısıyla, denetime tabi olan işletme sayısı içerisinde TFRS uygulama oranı dikkate alındığında Türkiye’nin önde gelen büyük işletmeleri tarafından yaygın olarak TFRS’lerin uygulandığını söylemek mümkündür. Dolayısıyla, alışılagelmiş kiralama muhasebesini kiracılar açısından radikal bir şekilde değiştirecek olan TFRS 16 Kiralamaların ayrıntılarına ve işletmelerimiz üzerindeki olası etkilerinin detaylı olarak açıklanmasının faydalı olacağını düşünüyoruz. Ayrıca, TFRS 16’nın uygulaması ile karşılaşılabilecek tüm sorulara ve yanıtlarını de çalışmamız sonunda bir araya getirerek, muhtemel sorularınızın yanıtlarını da daha kolay bulmanızı sağlamayı amaçladık.

Bu yayının hazırlanması için desteğiyle beni cesaretlendiren ve kitabın basılarak sizlere ulaşmasını sağlayan İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Başkanı Sayın Yücel Akdemir’e ve Eğitim Müdürü Mali Müşavir Sayın İnci Şalcı’ya çok teşekkür ederim.

Bu kitabın, tüm meslektaşlarımız ve ilgili tüm taraflar için faydalı ve yol gösterici olmasını umuyorum.

Muharrem Karataş Serbest Muhasebeci Mali Müşavir



KISALTMALAR LİSTESİ

UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları KuruluUS GAAP Generally Accepted Accounting Principles in US (Birleşik Devletler Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri)TFRS Türkiye Finansal Raporlama StandartlarıFASB Financial Accounting Standards Board (ABD Finansal Muhasebe Standartları Kurulu)TMS Türkiye Muhasebe StandartlarıTFRS Yorumu Türkiye Finansal Raporlama Standardı YorumlarıTMS Yorumu Türkiye Muhasebe Standardı YorumlarıTFRS Türkiye Finansal Raporlama StandartlarıUDS Uluslararası Denetim StandartlarıIFRIC International Financial Reporting Standards Interpretations (Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Yorumları)KGK Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları KurumuEBITDA Earnings Before Interests, Taxes, Depreciation and (FAVÖK) Amortization (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr)EBIT Earnings Before Interest and Taxes-Faiz ve Vergi Öncesi Kar



ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1 TFRS 16’nın Yürürlük TarihiŞekil 2 TFRS 16’nın finansal durum tablosuna etkileriŞekil 3 TFRS 16’nın kar veya zarar tablosuna etkileriŞekil 4 İsteğe Bağlı MuafiyetlerŞekil 5 Sözleşmelerin Kiralama İçerip İçermediğinin Değerlendirilme AdımlarıŞekil 6 Kiralama ve Kiralama Dışı Bileşenlerin Ayrıştırılması Şekil 7 Sözleşme bileşenlerinin ayrıştırılmasıŞekil 8 Kısmi KullanımŞekil 9 Kullanım hakkı varlığının ilk ölçümüŞekil 10 Alt Kiralama



TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 UMS 17 ve TFRS 16 Kapsamında Kiralama İşlemlerinin Bilançoda GösterimiTablo 2 TMS 17 ve VUK KarşılaştırmasıTablo 3 Kiralama İşlemlerinin Bileşenlerinin DeğerlendirilmesiTablo 4 Vergilerin Ödeme Yükümlülüğüne Göre DeğerlendirilmesiTablo 5 Dövizli kira ÖdemeleriTablo 6 İskonto Oranın Revize Edilmesini Gerektiren ve Gerektirmeyen DurumlarTablo 7 Satış ve Geri Kiralama İşlemlerinin DeğerlendirilmesiTablo 8 KonsolidasyonTablo 9 Kiracılar tarafından yapılacak temel açıklamalarTablo 10 Kiracılar tarafından yapılacak detaylı açıklamalarTablo 11 Kiraya veren tarafından yapılacak temel açıklamalarTablo 12 Kiraya veren tarafından yapılacak detaylı açıklamalarTablo 13 US GAAP, TMS 17 ve TFRS 16 ile KarşılaştırmaTablo 14 BOBİ FRS ve TFRS 16 KarşılaştırmasıTablo 15 Bir bakışta TFRS 16



1. GİRİŞ1.1. İşletmelerin kiralamalara başvurma nedenleri

Hızla gelişen teknoloji ve ekonomik nedenlerden dolayı, günümüzde şirketlerin kendi kaynakları işletme faaliyetlerini sürdürebilmesi için yeterli gelmemektedir. Şirketlerin yeterli düzeyde özkaynakları bulunmamasının yanı sıra dış kaynak kullanımı sağladığı avantajlarından dolayı günden güne artmaktadır. Dolayısıyla, kiralamanın önemi de alternatif bir finansman kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Şirketler, faaliyetlerini gerçekleştire-bilmek için kullanımına ihtiyaç duyduğu varlıkları satın alma yerine aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı varlıkları kiralama eğilimindedirler.

İşletmeleri kiralamaya sevk eden faktörlerden bazıları aşağıdaki gibi-dir:

a) İşletme ölçeği: Küçük ölçekli şirketler alternatif finansman kaynakları bulmakta büyük ölçekli şirketlere göre daha çok zorlandıkları için kiralamalara daha sık başvurmaktadır.

b) Faaliyet gösterilen sektör: Hizmet yoğun şirketler, hava-yolları ve mağaza zinciri bulunan perakendecilerin sermaye yoğun şirketlere göre daha fazla kiralama sözleşmeleri bulunmaktadır.

c) Varlıkların niteliği: Şirketler, özellikli varlıklardan ziyade çoğunlukla genel kullanıma sahip maddi duran varlıkları örneğin, tablet, fo-tokopi makinesi, taşıt, iş makinesi vb. kiralama eğilimindedir.

d) Finansal kaldıraç: Yüksek finansal kaldıraç oranına sahip şirketlerin ilave borçlanma kapasitesi düşük olduğundan, doğrudan parasal kaynak bulmak yerine alternatif diğer finansman kaynakları içerisinde yer alan kiralamalara başvurma eğiliminde oldukları görülmektedir.



e) Vergiler: Vergilendirme açısından bir varlığın doğrudan satın alınması ile onun kiralamaması farklı sonuçlar doğurmaktadır. Varlık-ları kendi özkaynaklarıyla satın alan şirketler açısından sadece amortisman gideri söz konusu olabilecekken, kiralama yapan şirketler açısından hem amortisman gideri hem de faiz gideri söz konusu olabilecektir. Bu kararın verilmesinde sağladığı avantajlara göre ülkelerin vergi düzenlemeleri etkili olmaktadır.

f) Mülkiyet: Yönetsel olarak mülkiyete sahip olma eğilimi dü-şük olan modern işletmelerde geleneksel işletmelere göre dış borç kullanma ve kiralama yapma eğilimi daha yaygındır.

Bu konulara ek olarak, şirketler bir varlığa sahip olmak yerine belirli bir süre için kendilerine finansman ve ödeme kolaylığı sağlaması yani taksit-ler halinde ödeme yapma imkanlarının bulunması, satın alma risklerinden ve operasyonel yüklerden kendilerini koruyarak kullanımına ihtiyaç duyduğu varlıkları kiralamak suretiyle kullanım haklarını elde etmiş olurlar. Kirala-malar şirketlere yalnızca finansal ve operasyonel açılardan esneklik sağla-makla kalmayarak, aynı zamanda varlıkların yıpranma, zarar görme, eskime ile bakım- onarım maliyetleri ve gelecekteki değer yitirme risklerinin üstle-nilmesini de ortadan kaldırmaktadır.

Örneğin, son dönemde Ülkemizde de sıklıkla görmeye başladığımız filo kiralamaları bu nedenlerle tercih edilmektedir. Hizmet işletmeleri tara-fından çalışanlarına verilen çok sayıda aracı satın almak için katlanılacak finansman giderlerinin yanı sıra çok sayıda aracın bakım-onarım, motorlu taşıtlar vergisi ödemeleri, zorunlu sigorta, kasko, muayene veya kaza onarım gibi operasyonel ve finansal riskleri azaltmak adına kiralamayı tercih ettikle-ri görülmektedir.



1.2. Kiralamalara İlişkin Muhasebenin Güncellenmesine Duyulan İhtiyaç

İşletmelerin yatırımlarını her zaman özkaynakları ile karşılaması mümkün olmadığından, işletmeler alternatif finansman yöntemlerine başvu-rurlar. Dolayısıyla alternatif bir finansman yöntemi olan kiralamaların işlet-meler için önemi gün geçtikçe artmaktadır. Günümüzde kiralamalarla çok sık karşılaşıldığından, kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi de önem arz etmektedir.

Kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin mevcut düzen-leme olarak UMS 17 Kiralama İşlemleri uyarınca kiralamaların muhasebe-leştirilmesi ile ilgili temel konu kiralama işleminin finansal kiralama ya da faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılmasıdır. Hem kiracı hem de kiraya ve-ren açısından kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve ölçümüyle ilgili muhasebe ilkelerinin düzenlendiği UMS 17’ye göre kiralamaların finansal ve faaliyet kiralamaları şeklinde iki şekilde sınıflandırması yapılması gerekli olduğundan kiralamanın türüne göre muhasebeleştirilmesinde de büyük fark-lılıklar bulunmaktadır.

Finansal kiralama sözleşmelerinden kaynaklanan borçlar ve kiralama-ya konu varlıklar şirketlerin bilançolarına alınırken, faaliyet kiralamalarına1 (operasyonel kiralamalar) ilişkin borçlar ve kiralanan varlıklar bilanço dı-şında izlenmekteydi. Şirketlerin yalnızca sözleşmeye dayalı muhtemel ope-rasyonel kiralamalara ilişkin borçları hakkında finansal tablo kullanıcılarına bilgi verilmesini teminen gelecekteki borçlar dipnotlarda açıklanmaktaydı. Bu nedenle, UMS 17’nin doğurduğu en büyük endişe, yatırımcı açısından şirketin ödemekten kaçınamayacağı pek çok borcu görememesine, kiracı tarafında ise çok yüksek tutarda gelir yaratma potansiyeli olmasına karşın şirket faaliyetlerinde kullanılan birçok varlığın finansal tablolara yansıtılma-mış olmasıydı.

1 TMS 17’de “faaliyet kiralaması”, BOBİ FRS’de ise “geleneksel kirala-ma” olarak kullanılan bu kavram günlük iş hayatında daha çok “operasyonel kirala-ma” olarak kullanılmaktadır.



Dolayısıyla, bu durum, finansal tablo kullanıcıları açısından ihtiyaca ve gerçeğe uygun, şeffaf ve karşılaştırılabilir bilginin sunulmasına engel oluyordu. Bu endişelerin giderilmesini teminen kiracılar açısından yapılacak muhasebeleştirmelerde kiralamaların sınıflandırılmasına son verilmesi uygun bulunmuştur.

UMS 17 kapsamında kiracıların muhasebesinin değişmesini etkileyen faktörler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

i) Finansal durum tablosuna alınmayan kiralamalara ilişkin borçları tabloya alarak finansal tablo kullanıcılarına şirket risklerinin tam ve doğru olarak sunumunu sağlamak,

ii) Kiralama işlemlerine ilişkin olarak US GAAP ve UFRS’lerin yakınsamasını sağlamak ve

iii) Kiralamaların muhasebeleştirilmesindeki finansal ve operas-yonel kiralama farkının kaldırılarak tek bir kiralama muhase-besi modeli oluşturmak.

1.3. TFRS 16’nın Yayımlanma Süreci

Kiralamaların muhasebeleştirilmesi ile ilgili olarak yukarıda belirtilen farklılıkların ve endişelerin giderilmesine yönelik özellikle başta havayolu şirketleri olmak üzere taşımacılık yapan şirketler, mağaza zinciri bulunan perakendeciler, hizmet yoğun çalışan işletmelerden gelen talepler doğrultu-sunda, kiralamaların muhasebeleştirilmesine yönelik iyileştirmeler yapmak üzere yürütülen on yıllık bir proje neticesinde, IASB yaklaşık 30 yıllık uygu-laması bulunan mevcut kiralama muhasebesi yaklaşımını radikal bir şekilde değiştirerek, Ocak 2016’da TFRS 16 Kiralamalar standardını 2019 yılından itibaren geçerli olmak üzere yayımlamıştır.

Böylece, yeni standart ile kiracıların neredeyse bütün kira sözleşmelerini bilançolarında kullanım hakkı varlıkları olarak, aynı zamanda ilgili kira yüküm-lülüklerini de kullanım hakkı modeline göre yükümlülük olarak muhasebeleştir-meleri gerekecektir. Dolayısıyla, kiracılar açısından kiralama işlemlerinin finan-sal veya faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılması gerekliliği de kaldırılmıştır.



Yeni TFRS 16 Kiralamalar Standardının yayımlanması, hemen hemen tüm sektörler ve şirketler açısından etkileri dikkate alınarak görüş alma sü-reçleri kamuoyuna açık bir şekilde yürütülen, çok sayıda paydaşın katılımı ve IASB düzeyinde geniş kapsamlı bir şekilde müzakere sürecine tabi tutul-muştur.

IASB ayrıca, yeni Standardın geliştirilmesinde FASB (ABD Finan-sal Muhasebe Standartları Kurulu) ile yakın işbirliği içinde çalışmıştır. İki Kurul, standart setlerini yakınsama projesi çerçevesinde, kiralamaların bilançoya alınması, kiralamaların nasıl tanımlanacağı ve kira borçlarının nasıl ölçüleceği konusunda genel olarak aynı noktada buluşmuşlardır. Ancak muhasebeleştirme açısından bilançoya alınmalarına ilişkin olarak US GA-AP’lerde finansal ve faaliyet kiralaması sınıflandırılması sonraki muhasebe-leştirmeyi etkilemekte olup, temel yaklaşım olarak benzer şekilde muhasebe-leştirilmelerine karşın raporlamalarında farklılık görülmektedir.

1.4. Türkiye’de TFRS 16 Kiralamaların Yayımlanması ve Erken Uygulamaya İzin Verilmesine Yönelik Karar

Ülkemizde muhasebe standartlarının yayımlanması ve güncellenmesi sorumluluğu Kamu Gözetimi Kurumuna ait olup, yapılan telif anlaşması çerçevesinde IASB tarafından yayımlanan tüm yeni standartlar ve güncelle-meler Ülkemizde de aynı anda yürürlüğe girecek şekilde UFRS’ler ile birebir uyumlu olarak yayımlanmaktadır.

Bu itibarla, KGK tarafından TFRS 16 “Kiralamalar” Standardı 16 Nisan 2018 tarihinde, UFRS 16 ile aynı anda olacak şekilde, 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere yayımlanmıştır. Diğer tüm deği-şikliklerde ve yeni yayımlanan standartlarda olduğu gibi işletmelerin erken uygulamayı seçme opsiyonu bulunmaktadır.

Ancak, Nisan 2018’den önce 2017 yıllık finansal tablolarında veya 2018 ilk çeyrek ara dönem finansal tablolarında TFRS 16’nın uygulanabil-mesini teminen KGK tarafından Şubat 2018’de yapılan duyuru ile UFRS 16 Kiralamalar’ın mevzuatımıza kazandırılması amacıyla yürütülen çalışmala-



rın tamamlanmış olduğuna ve Standardın Kurul gündemine sunulmak üzere hazırlanan son haline internet sitesinden ulaşılabileceği belirtilmişti. Bu itibarla, bazı halka açık şirketlerin 2018 yılının ilk çeyrek raporlarında TFRS 16’yı erken uygulamaya başladıkları görülmektedir.

Bunun yanı sıra, yine aynı duyuruda TFRS 16’nın erken uygulama-sının seçilebilmesi için ilk yürürlük tarihi 1 Ocak 2018 sonrası raporlama dönemleri olan TFRS 15 “Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat” Standardının (TFRS 15) da erken uygulanıyor olması gerektiği vurgulanmıştır. Böylelikle Standardın Resmi Gazete’de yayımlanma süreci öncesinde kullanıcıların olası gecikmeleri yaşamaması adına KGK tarafından erken uygulamanın yapılabilmesini teminen şirketlere gerekli yönlendirme sağlanmıştır. TFRS 16, 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren TFRS uygulamakla yükümlü olan veya isteğe bağlı olarak uygulamayı seçenler tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Bunun yanı sıra, halka açık şirketler, bankalar ve sigorta şirketleri 2019 yı-lının ilk çeyrek raporlarında TFRS 16’yı uygulamaya başlamış olacaklardır. Bu durum aşağıdaki şekilde gösterilebilir:

Şekil 1: TFRS 16’nın Yürürlük Tarihi

1.5. Yeni Kiralama Muhasebesinin Şirketlerin Finansal Tablolarına Olası Etkileri

Çok genel bir yaklaşım olarak, TFRS 16’nın yürürlüğe girmesiyle faa-liyet kiralamaları da artık bilançoya taşınacak ve eski uygulamadaki finansal



kiralama ve faaliyet kiralaması ayrımı ortadan kalkacaktır. Dolayısıyla, mev-cut uygulamada bilançoya alınmayan faaliyet kiralamasına konu varlıkların kendilerinden ziyade bunların kullanım hakları artık kiracının bilançosunda yer alacak ve kullanım hakları elde edilmesi karşılığında kiralama borcu olu-şacaktır.

Tablo 1. TMS 17 ve TFRS 16 Kapsamında Kiralama İşlemlerinin Bilançoda Gösterimi

TFRS 16’nın finansal tablolardaki etkisi sadece bilanço ile sınırlı de-ğildir. Kiralama işlemlerinin muhasebesi kredili varlık alış muhasebesine benzer şekilde olacağından, kiralama süresi boyunca şirketler aylık veya yıllık olarak sabit tutarda kira ödemesi yapsalar bile kira ödemelerinin borç (anapara) ve faiz gideri olarak ayrıştıracağından, ilk yıllarda daha fazla faiz gideri muhasebeleştireceklerdir. Çünkü kiralama süresi boyunca anapara ödemeleri yapıldıkça izleyen dönemlerde kalan kira borcunun azalması ne-deniyle tahakkuk eden faiz gideri de azalacaktır.



Kısacası, yeni kiralama muhasebesinin kiracı açısından finansal durum tablosunda şu etkileri olması beklenmektedir:

• Kiralamaya konu varlıklarının artması ve

• Finansal borçların artması.

Bunun etkisiyle, yüksek oranda faaliyet kiralaması olan şirketler için yeni kiralama muhasebesinin kiralamaya konu varlıklarında ve finansal borç-larında artışa neden olması beklenmektedir. Ayrıca, kiralamaya konu varlıkla-rın defter değeri, kiralama borçlarının defter değerinden daha hızlı bir şekilde azalacaktır. Bu durum, UMS 17’ye kıyasla raporlanan net varlıkların azalma-sına neden olacaktır. Bu durum aşağıdaki şekilde özetlenmektedir.

Şekil 2: TFRS 16’nın finansal durum tablosuna etkileri

Kar veya zarar tablosundaki olası etkiler ise şu şekildedir: TMS 17 uyarınca operasyonel kiralamalara ilişkin kira ödemeleri faaliyet gideri ola-rak sınıflandırırken, TFRS 16 uyarınca kullanım hakkının doğrusal yöntemle itfa edilmesinden kaynaklı amortisman giderleri ve borç ödemeleri ile ilgili de faiz giderleri raporlanması gerekecektir. Bunun etkisiyle, EBITDA’da artış (faiz, vergi, amortisman ve itfa öncesi kazançlar), faaliyet karı ve finansman giderlerinde artış ve vergi öncesi sabit kar’da artış gerçekleşecektir. Yoğun



faaliyet kiralaması bulunan şirketler için, TFRS 16’nın, TMS 17 uyarınca raporlanan tutarlara kıyasla faiz ve amortisman öncesi karı (örneğin, faali-yet karı) daha yüksek tutarla sonuçlanması beklenmektedir. Bunun nedeni, Şirket, kiralama ödemelerinin bir parçası olarak önceden bilanço dışı kira-lamalar için söz konusu olmayan faiz ödemelerini artık raporlayacak olma-sıdır. Buna karşın, UMS 17 uyarınca, bilanço dışı kiralamalara ilişkin tüm giderler faaliyet giderlerinin bir parçası olarak sunulmaktadır. Amortisman ve faiz giderlerinin yıllar itibarıyla seyri aşağıdaki şekilde gösterilebilir:

Şekil 3: TFRS 16’nın kar veya zarar tablosuna etkileri

Nakit akış tablosu üzerindeki olası etkileri ise şu şekildedir: Kirala-maların finansman işlemi olarak kabul görmesinden dolayı; işletme faali-yetlerinden nakit akışlarının artması, finansman faaliyetlerinden nakit akış-larının azalması, ancak toplam nakit akışının sabit kalması beklenmektedir. TMS 17’nin uygulandığı raporlanan tutarlarla karşılaştırıldığında, TFRS 16’nın işletme faaliyetlerinden nakit çıkışlarını düşürmesi ve bununla ilgili finansman faaliyetlerinden nakit akışlarında bir artış olması beklenmektedir. Bunun nedeni, TMS 17 uyarınca, şirketlerin nakit çıkışlarını işletme faali-yetlerinden kaynaklanan nakit akışları olarak göstermesidir. Buna karşın, TFRS 16’nın uygulanmasında, tüm kiralama yükümlülüklerine ilişkin ana-para geri ödemelerinin finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışla-rı içerisinde gösterilecektir.



1.6. Yeni Standarda Geçiş Uygulamalarından İzlenimler ve Yapıl-ması Gerekenler

Hemen hemen tüm işletmelerin kiralama sözleşmesi bulunması ve esasında da yapılan kiralamaların büyük çoğunluğunun finansal kiralamadan ziyade operasyonel kiralama olduğundan hareketle, kiralama muhasebesin-deki bu radikal değişimin TFRS uygulayan işletmelerin finansal tabloları üzerinde önemli etkileri olması beklenmektedir.

Geçiş ile ilgili yapılması gerekenler ve karşılaşılması beklenen muhte-mel zorluklar ise şu şekilde özetlenebilir:

(i) Kira sözleşmesi sayısının yüksek olduğu durumlarda geçmişe ilişkin veri toplamanın zorlukları.

(ii) Çok eskiden imzalanan sözleşmelerde tarihi iskonto oranları-nın belirlenmesindeki zorluklar.

(iii) Yapılmış olan çok unsurlu sözleşmelerin kiralama bileşenlerini ayırmadaki zorluklar.

(iv) Farklı geçiş seçeneklerine göre ilk uygulamadan kaynaklana-cak etki değerlendirmelerinin yapılması.

(v) Yabancı paralı ve değişken bedelli kira ödemeleri içeren söz-leşmelerin durumunun dikkate alınması.

(vi) 2019 yılında dolacak sözleşmelerin belirlenerek yenilenme durumlarının ne olacağının değerlendirilmesi.

(vii) Yeni imzalanan kira sözleşmelerinde TFRS 16’nın etkisinin dikkate alınması.

TFRS 16’nın uygulanması, şirketlerin muhasebe alt yapısını oluşturan ve muhtemelen satın alma, operasyonel kiralama yönetimi ve verginin alt yapısını oluşturan politikalarda, süreçlerde, iç kontrollerde ve BT sistemle-rinde değişikliklere neden olabilir. Şirketler, ayrıca sözleşmelerinin kiralama içerip içermediğini değerlendirirken ve yeni kiralama sözleşmeleri yaparken bunun finansal tablolarında ve performanslarının ölçüldüğü kilit oranlarda etkilerini göz önünde bulundurmak isteyebilirler. Bu nedenle, kiralamaların muhasebeleştirilmesine yönelik yapılacak değerlendirme ve verilerin top-



lanmasında artık şirket genelinde finansal raporlama ile hukuk, idari işler, bilgi işlem gibi çeşitli diğer departmanların süreçlere katılımı gerekecektir.

2. TFRS 16 2.1. Standarda İlişkin Temel Bilgiler

TFRS 16, kiracılar açısından mevcut uygulama olan finansal kiralama işlemlerinin bilançoda ve faaliyet kiralamasına ilişkin yükümlülüklerin bilanço dışında izlenmesi şeklindeki ikili muhasebe modelini ortadan kaldırmaktadır. Bunun yerine, tüm kiralamalar için mevcut finansal kiralama muhasebesine ben-zer olarak bilanço bazlı tek bir muhasebe modeli ortaya koymaktadır. Öte yan-dan, kiraya verenler için muhasebeleştirme mevcut uygulamalara benzer şekilde devam etmektedir.

TFRS 16, kiracıların ve kiraya verenlerin finansal tablolarında kiralama sözleşmelerinin tanımlanması ve bunların muhasebeleştirilmesine yönelik kap-samlı bir muhasebe modeli ortaya koymaktadır. TFRS 16, kiralama sözleşmeleri ile hizmet sözleşmeleri arasındaki ayrımı belirleyen, kiralama sözleşmelerinin tanımlanması için bir kontrol modeli (TFRS 15 “Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat” standardına benzer) uygulanmasını öngörmektedir. Değerlendirmenin odak noktası, müşterinin tanımlanmış bir varlığın kullanımının elde edilme-sine dayanan TMS 17 ve TFRS Yorum 4’e karşı, yeni olarak kiralanan varlığı “kontrol edip etmediği” üzerine olup, risk ve getirinin devrinin analiz edilmesi kiralamaların belirlenmesinden ziyade fiyatlamanın önem arz ettiği durumlarda önemli olacaktır.

Kiralama muhasebesinin başlangıç noktası işletmenin sözleşme uyarınca ödemekten imtina edemeyeceği gelecekteki kira ödemelerinin bugünkü değeri üzerinden ölçülen bir kira yükümlülüğünün belirlenmesidir. Kira ödemeleri değişken nitelikte olan ödemelerden (ciro veya kullanıma bağlı) ziyade sabit nitelikte olan ödemeleri (bir endekse bağlanmış veya belirli bir oranda artışı öngörülen) içermektedir. Kira ödemeleri, kiralamadaki zımnî faiz oranının ko-laylıkla belirlenebilmesi durumunda bu oran kullanılarak, belirlenemediğinde ise alternatif borçlanma faiz oranı (taşıt, konut, ticari kredi oranları) kullanılarak sözleşme uyarınca belirlenen iptal edilemez kira süresi boyunca iskonto edilir.



Ayrıca, kiracı konumunda olunan kiralamalara ilişkin bilgileri finan-sal tablolarında tek bir dipnotta veya ayrı bir bölümde açıklar. Dolayısıyla, TFRS 16 yatırımcılar açısından faydalı olan bilgilerin açıklanmasına odak-lanmak suretiyle kiralamalara ilişkin açıklamaların etkinliğinin arttırılmasını amaçlamaktadır. TMS 17 uyarınca kira ödemeleri ile ilgili olarak bir yıldan kısa olan, bir yıldan uzun olup beş yıldan kısa olan ve beş yıldan uzun olan zaman aralıklarında vade analizlerinin yapılması öngörülmekte iken TFRS 16 uyarınca TFRS 7 Finansal Araçlar: Açıklamalar’da benimsenen yakla-şımla aynı yaklaşım esas alınmış olup, işletmelerin hangi detayda ve zaman aralıklarına ilişkin bilgilerin verilmesinin yatırımcılar açısından faydalı ola-cağının değerlendirmesi gerekmektedir. 2.2 Kilit Değerlendirmeler ve Önemli Rasyolara Etkileri

Havacılık, perakende, taşımacılık, turizm ve telekom gibi bazı sektör-lerde oldukça fazla kiralama sözleşmesi ile karşılaşılmaktadır. TFRS 16’dan kaynaklanan değişiklikler, bu sektörlerdeki şirketlerin bilançoları ve kar veya zarar tablolarının yanı sıra temel performans göstergelerini EBITDA - (faiz, vergi, amortisman ve itfa payı öncesi kar) ve EBIT - (faiz ve vergi öncesi kar) ciddi olarak etkileyecektir. Operasyonel, diğer bir ifadeyle bilanço dışı kiralama sözleşmeleri yüksek olan şirketler için EBITDA’da önemli artışlar olacaktır. Bunun sebebi, TMS 17’ye göre faaliyet kiralamaları için yapılan tüm ödemeler faaliyet giderleri kapsamında kira gideri olarak dikkate alınır-ken, TFRS 16 sonrası bu giderler faiz ve amortisman olarak finansal tablola-ra yansıtılacağından, kira ödemeleri artık EBITDA hesaplamasında dikkate alınmayacaktır.

Şirketlerin ana faaliyetlerinden elde ettikleri faaliyet kârına amortisman giderlerinin eklenmesi ile tespit edilen EBITDA, şirketlerin finansal perfor-manslarının değerlendirilmesinde, uluslararası piyasalarda aynı sektördeki şirketler ile karşılaştırılmasında ve şirketlerin objektif açıdan değerlenme-sinde kullanılan bir finansal göstergedir. Pek çok kullanım alanı olan EBIT-DA’nın tespit edilmesinde her ne kadar şirketlerin ana faaliyet karından yola



çıkılsa da, bu şirketlerin farklı muhasebe sistemleri ve muhasebe ilkelerine göre finansal tablolarını hazırlıyor olmaları bu finansal göstergenin karşılaş-tırılabilirliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Aynı zamanda EBITDA’nın hesaplanmasında standart bir uygulamanın olmaması şirketlerin finansal açıdan değerlendirilmesinde tutarsızlıklara neden olmaktadır. Bu tutarsızlık-ların engellenebilmesi için ise EBITDA’yı oluşturan kalemlerin dikkatle ele alınarak, şirketlerin ana faaliyetleriyle ilişkilendirilmesi ve faiz vergi öncesi kar üzerinden belirli eliminasyon ve düzeltmeler yapılması gereklidir. Hesap-lama esnasında finansal durum tablosu ile kar/zarar tablosuna ait kalemlerin göz önünde bulundurulmasıyla, halihazırda farklı finansal yapı ve amortisman politikalarına sahip olan şirketlerin karşılaştırılmasında kullanılan en uygun gösterge olan EBITDA’nın karşılaştırılabilirlik düzeyi de arttırılmış olacaktır.2

Kiralama işlemlerinin daha önceden sınıflandırılmasından kaynaklanan muhasebe farklılıkları nedeniyle yatırımcıların şirketlere yönelik analizlerin-de düzeltmeler yapması gerekmekteydi. Yeni Standart ile kiracılar açısından sınıflandırmaya dayalı muhasebeleştirme farklılığının ortadan kaldırılmasıy-la, aynı sektörde yer alan şirketler açısından EBITDA’larının karşılaştırılabi-lirliği arttırılmıştır.

Örneğin, filolarında aynı sayıda uçak sayısına sahip, yolcu kapasite-leri ve doluluk oranları yönünden ve operasyonlarını sürdürmek için benzer maliyetlere katlanan iki havayolu şirketinin olduğunu düşünürsek, şirket de-ğerlemesi açısından EBITDA’ları farklılaşmayacağından değerlemelerde kul-lanılacak veriler de yeni standart ile şirketlerin EBITDA’ları karşılaştırılabilir hale gelmiş olacaktır. Bunun yanı sıra, TMS 1 uyarınca dipnotlarda kar veya zarar tablosunda sunulmayan ara toplamlara yer verilmesi mümkündür. Şir-ketler FAVÖK açıklamalarını TFRS’ye göre belirlenen dönem kar/zararıyla mutabakatını vermek suretiyle finansal tablo dipnotlarında açıklayabilmekte-dir. Örnek olarak aşağıdaki dipnot gösterilebilir:

2 FVAÖK(EBITDA) Faiz, Vergi, Amortisman Öncesi Kar’ın Hesaplanma-sı, Finansal Tablo Analizi ve Şirket Değerlemede Kullanımı, Yrd. Doç Dr. Ali Atilla Perek, Dr. Çağrı Aksoy Hazır, 2016



Örnek 1: Finansal Raporlarda FAVÖK Açıklaması

DOĞTAŞ KELEBEK MOBİLYA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ve BAĞLI ORTAKLIKLARI BAĞIMSIZ DENETİMDEN GEÇMİŞ 31 ARALIK 2018 TARİHİ İTİBARIYLA KONSOLİDE FİNANSAL TAB-LOLARA İLİŞKİN DİPNOTLAR

(Tüm tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak belirtilmiştir.)

2. TFRS AÇIKLAMA ZORUNLULUKLARINA EK AÇIKLA-MALAR

Faiz, Vergi ve Amortisman Öncesi Kar (“FVAÖK”), TFRS tarafından ta-nımlanmamaktadır. FVAÖK, Grup tarafından, net dönem karından/(zararından), finansman gelirleri çıkarılarak ve vergi geliri/(gideri), amortisman ve itfa payları, finansman giderleri, kıdem tazminatı ve izin gider karşılığı eklenerek hesaplan-maktadır. Açıklanan FVAÖK tutarları Grup yönetimi tarafından Grup’un faaliyet performansının daha iyi anlaşılması ve ölçülmesi için ayrı olarak gösterilmiştir.

2018 2017Net dönem (zararı)/ karı (89.219.008) 15.256.414Vergi (gideri)/geliri (12.611.764) 5.659.784Finansman gelirleri (127.494.408) (38.312.641)Finansman giderleri 247.153.550 110.982.335Amortisman ve itfa payı giderleri (Dipnot 18) 22.803.829 18.898.022Kıdem tazminatı karşılığı (Dipnot 14) 589.918 498.196İzin karşılığı giderleri 88.804 1.145.594FVAÖK 41.310.921 114.127.704



2.2. 2.3. Eski Standart (TMS 17) ile Ülkemiz Vergi Uygulamaları Ara-

sında Finansal Kiralamaların Karşılaştırması

Kiralamayı yapan işletmenin ilk ölçümünde TMS 17 ve VUK’da uygu-lama birliği bulunmaktadır. Kiralanan varlığın aktifte izleneceği hesap grubu ile ilgili düzenlemelerde farklılık bulunmaktadır. VUK kiralanan varlığı 260 Haklar hesabında izlerken, TMS 17’de ise varlık ilgili duran varlık hesabına kaydedilmektedir. VUK’a göre kıymet için tebliğ edilen süre içerisinde itfa edilirken, TMS 17’de sahipliğin devrine ilişkin bir kesinlik yoksa kiralama süresi ile faydalı ömürden kısa olanı ile amorti/itfa edilmektedir.3

TMS 17 ile VUK uygulamaları genel yaklaşım olarak benzer olmakla birlikte aşağıdaki tabloda görüleceği üzere finansal kiralamalar ile ilgili ay-rıntılarında bazı farklılıklar bulunmaktadır.

3 Şuayyip Doğuş Demirci, Merve Kıymaz Kıvraklar, Ulusal Ve Uluslararası Düzenlemeler Çerçevesinde Finansal Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Nisan 2018; Özel Sayı: 508-531.



Tablo 2: TMS 17 ve VUK Karşılaştırması

VUK Uygulaması TMS 17

Mülkiyetin “kiralama süresi sonunda devri

Sürenin ekonomik ömrünün % 80’inden daha büyük bir bölümünü kapsaması

Hakkın kullanılacağı tarihteki gerçeğe uygun değerinden” daha düşük” bir bedelle satın alma hakkı tanınması

Bugünkü değerinin varlığın gerçeğe uygun değerinin % 90’ından daha büyük bir de-ğeri oluşturması

Mülkiyetin kiralama süresi so-nunda veya daha önce” kiracıya geçmesi

Kiralama süresinin varlığın ekonomik ömrünün büyük bir bölümünü kapsaması

Kiracıya sözleşmeye konu varlığı, hakkın kullanılacağı tarihteki gerçeğe uygun değe-rinden” önemli ölçüde düşük” bir bedelle satın alma hakkı tanınması

Kiralama sözleşmesinin başlan-gıcı itibariyle kira ödemelerinin bugünkü değerinin en az kira-lanan varlığın gerçeğe uygun değerine eşit olması

Kiracının, piyasa fiyatının çok daha altında bir kira bedeli ile “bir dönem” daha kiralamayı sürdürme hakkının bulunması



3. YENİ STANDARDA GENEL BAKIŞ

Yeni standart, TFRS 16, kiralamaların muhasebeleştirilmesi açısın-dan “anahtar soru”nun değişmesine neden olacaktır. Hem TMS 17 hem de VUK açısından muhasebeleştirme yapılmadan önce karar açısından anahtar soru şu şekilde iken “yapılan kiralama sözleşmesi faaliyet kiralaması mıdır yoksa finansal kiralama mıdır?’, TFRS 16 açısından ise artık “işlemin bir kiralama işlemi içerip içermediği” şeklinde değişmiştir. Dolayısıyla, önce-den kiralamalar açısından sınıflandırma testi yapılırken, yeni uygulamada sözleşmelerin kiralama tanımını karşıladığının belirlenmesi muhasebeleştir-me açısından yeni bilanço testi olacaktır.

4. KİRALAMA TANIMI

4.1. Genel Değerlendirme

TMS 17’ye göre kiralama “Kiraya verenin bir varlığın kullanım hak-kını, bir ödeme veya ödeme planı karşılığında, taraflarca kararlaştırılmış bir zaman süresince kiracıya devrettiği sözleşmedir” şeklinde tanımlanmıştır. 4

TFRS 16’ya göre ise kiralama tanımı şu şekilde yapılmıştır: “Sözleş-menin, bir bedel karşılığında tanımlanan varlığın kullanımını kontrol etme hakkını belirli bir süre için devretmesi durumunda bu sözleşme, bir kirala-ma sözleşmesidir ya da bir kiralama işlemi içerir.” 5

TFRS 16’nın kiralamanın tanımında odaklanmış olduğu kullanım hakkı kiracının kullanım süresince tanımlanan varlığı kontrol etme hakkını ifade etmektedir. Kontrol etme ise varlığın kullanımından elde edilecek ekonomik yararların tamamına yakınının elde edilmesi ve yönetme hakkı-nın varlığına bağlıdır. 6

4 TMS 17, sayfa 25 TFRS 16, sayfa 26 TFRS 16, B9



4.2. İsteğe Bağlı Muafiyetler (Kolaylaştırıcı uygulamalar)

Yeni Standartta, kiracı açısından kısa vadeli ve düşük değerli varlık kiralamaları olmak üzere iki önemli isteğe bağlı muafiyet (kolaylaştırıcı uy-gulama) bulunmaktadır. Kiraya verenler açısından ise bu muafiyetler geçerli değildir.

Şekil 4: İsteğe Bağlı Muafiyetler

Kısa vadeli kiralamalar Düşük değerli varlık kiralamaları

< 12 aydan kısa < 5,000 USD’den az (Varsayımsal)

Bu muafiyetlerden yararlanan bir kiracı tarafından başka bir sistema-tik yaklaşım kiracının beklediği faydanın zamanlamasını daha iyi yansıtma-dıkça, yapılan kira ödemeleri doğrusal (eşit) olarak kiralama süresi boyunca gider olarak muhasebeleştirilir. Aslında daha önceden TMS 17 kapsamında faaliyet kiralamalarının aktifleştirilmeden dönemsel olarak gider yazılma-sına benzer bir uygulama yapılması söz konusudur. Ayrıca muafiyetlerden yararlanan işletmelerin hangi kiralamaları açısından kolaylaştırılmış uygula-manın seçildiği dipnotlarda açıklanması gerekmektedir.



Kiracının bu muafiyetlerden herhangi birini uygulamayı seçtiği tak-dirde; finansal tablo dipnotlarında bazı nicel ve nitel açıklamaları yapması gerekmektedir. 7

l Kira ödemelerini, kiralama süresi boyunca gider olarak finansal tablolara yansıtarak muhasebeleştirilen kısa vadeli kiralamalara ilişkin gider tutarı. Bu giderin, bir ay veya daha kısa süreli kiralamalarla ilgili giderleri içermesi gerekli değildir.l Kira ödemelerini, kiralama süresi boyunca gider olarak finansal

tablolara yansıtarak muhasebeleştirilen düşük değerli varlık kiralama-larına ilişkin gider tutarı. Düşük değerli varlıkların kısa vadeli kirala-malarıyla ilgili giderleri içermez.l Kısa vadeli kiralama veya düşük değerli kiralamalardan hangileri

için bu muafiyetlerinden yararlanıldığı hususu açıklanır.

4.2.1. Kısa Süreli Kiralamalar

İlk muafiyet kısa vadeli kiralamalar - yani 12 ay veya daha kısa süreli kiralamalara ilişkindir. Muafiyet uyarınca, kiracı, yeni muhasebe modelini kısa vadeli kiralamalara uygulamamayı tercih edebilir. Bu muafiyet seçilirse, muafiyet ilgili varlık sınıfında yer alan tüm kiralamalara uygulanır. Örneğin kısa süreli taşıt kiralamaları için bu muafiyetten yararlanan bir işletmenin tüm kısa süreli taşıt kiralamaları için bu muafiyeti uygulaması gerekmekte-dir.

Kısa süreli kiralamaların değerlendirilmesinde yalnızca bir raporlama dönemi içinde kapsanan sürenin değil, sözleşmenin tamamı boyunca kirala-nan varlığın kullanım hakkının elde edileceği süre toplamının 12 aydan fazla olup olmadığına bakılması gerekmektedir.

7 TFRS 16, paragraf: 53



Diğer bir ifadeyle, yaz sezonu boyunca 3’er aylık dönemler için toplamda 5 yıllık bir dönem için kira sözleşmesi imzalanması durumunda, toplam kiralama süresi 15 ay olacağından bu muafiyetten yararlanılması söz konusu olamayacaktır. Bunun yerine sözleşme 4 yıllık bir süre için her yaz sezonunda 3’er aylık kiralamaları içerseydi; toplam kiralama süresi 12 ay olacağından muafiyet kapsamında değerlendirilebilecekti.

Dolayısıyla, kiralamaların muhasebeleştirilmesinde tanınan muafiye-tin uygulanması tercihine bağlı olarak, şirketler açısından sözleşme süresinin belirlenmesi artık daha fazla önem arz edecektir. Bu muafiyetten yararlanıla-bilmesi için kiralama sözleşmelerinde satın alma opsiyonunun bulunmaması gerekir. Ayrıca, muafiyet seçilmesi durumunda ilgili varlık sınıfının tama-mına uygulanmalıdır. Kısa süreli yapılan taşıt kiralamaları var ise bu muafi-yetin seçilmesi durumunda tüm kısa süreli taşıt kiralamalarına bu muafiyet uygulanmalıdır.

Bir kiracı kısa vadeli kiralamalar için muafiyetini seçerse ve kira söz-leşmesinde herhangi bir değişiklik olursa, örneğin; kiracı daha önce belirle-miş olduğu bir seçeneği uygularsa, opsiyonu kullanacağından makul ölçüde emin olmaması durumunda - veya kiralama sözleşmesinde değişiklik olursa, kiracı kirayı yeni bir kiralama olarak muhasebeleştirir. Daha sonra bu yeni bir kira olarak ele alınmasına rağmen, kiracının kirayı yenileme geçmişine sahip olması koşuluyla, kısa vadeli kira muafiyetine tekrar hak kazanması söz ko-nusu değildir. Dolayısıyla içerisinde satın alma opsiyonu bulunan sözleşme-ler, kısa süreli olsa bile bu muafiyet kapsamında değerlendirilemeyecektir.

4.2.2. Düşük Değerli Varlık Kiralamaları

İkinci muafiyet ise düşük tutarlı kiralamalar içindir. Kira sözleş-mesinde yer alan dayanak varlığın değeri düşük tutarda ise, kiracı yeni muhasebe modelini uygulamamayı tercih edebilir. Değerlendirmede dikkate alınacak tutar karşılaştırılması açısından kiralanan varlığın yenisinin değe-ridir. Bu nedenle, ikinci el bir ekipman kiralanıyor olsa bile, bu muafiyeti uygulayabilmek için kiralanan ekipmanın yenisinin değerinin ne olduğunu dikkate almak gerekmektedir. Burada önemli olan husus, kira ödemelerinin



düşüklüğünden ziyade kiralanan yani kullanım hakkı elde edilen varlığın değeri-nin düşük olmasıdır.

Kiracının bir varlığı alt kiralama kapsamında kiraya vermesi veya varlığı alt kiralama kapsamında kiraya verme beklentisinin bulunması durumunda, ana kiralama düşük değerli varlık kiralaması olarak nitelendirilmez. 8

TFRS 16, düşük değerin hangi tutarı ifade ettiği ile ilgili açık bir belirle-me yapmamıştır - yani TFRS 16’da bu husus ile ilgili net bir çizgi veya bir sınır bulunmamaktadır. Ancak, düşük değerli varlık kiralamalarına ilişkin muafiyet geliştirilirken, IASB’nin bir varlığın yenisinin değeri 5.000 USD veya daha dü-şük maliyetli olan varlık kalemlerini düşük değerli olarak öngördüğü standardın karar gerekçelerinde belirtilmektedir. Ancak, şirketlerin hangi kiralamaların dü-şük değerli olduğu konusunda kendi kararlarını vermeleri gerekecektir. Bununla birlikte, bunu yaparken, düşük değerli muafiyetin tutar olarak önemlilik düzeyine dayanmadığını vurgulamak önemlidir. Örneğin, 50.000 USD değerindeki bir maddi duran varlığın kiralanması, holding gibi büyük şirketler için önemli olma-yabilir, ancak TFRS 16’nın uygulaması açısından şirketin kendi büyüklük ölçüsü nispetinde önemliliğe göre belirleme yapamayacağından, kiralanan maddi duran varlığın muhasebeleştirilmesinde düşük değerli muafiyete hak kazanamayacaktır.

Bu seçimin her bir kira sözleşmesi bazında yapılabildiğine de dikkat etmek önemlidir. Sonuç olarak, bir işletme için önemli olan fakat yine de düşük değer muafiyetini uygulayabilecek binlerce düşük değerli kiralanan varlığın kullanım hakkına sahip olabilir. TFRS 16’da da açıkça örneklendiği üzere, filo taşıt kira-lamaları düşük değerli muafiyet kapsamında değerlendirilemeyecektir. Muafiyet kapsamına basit nitelikteki ofis araçları, el bilgisayarları, dizüstü bilgisayarlar girebilecektir. Yine bu muafiyetin uygulanması açısından dikkat edilmesi gereken diğer bir husus da sözleşme içerisinde birden fazla varlığın aynı anda kiralanması durumudur. Mesela aynı sözleşme içerisinde 150 adet diz üstü bilgisayar kirala-ması yapılmış olsa bile, bunların her birinin yenisinin değeri dikkate alınarak bir adetin değeri 5,000 USD’nin altında olması durumunda, bu muafiyetin sözleşme-nin tamamına uygulanması mümkün olabilecektir.

8 TFRS 16, paragraf: B7



Ülkelerin ekonomik durumunun ve gelişmişlik düzeyinin yanı sıra ulu-sal para birimlerinin USD karşısındaki durumu da varlıkların her bir ülkenin kendi koşuluna göre düşük veya yüksek tutarlı belirlenmesi hususunu günde-me getirmektedir. IASB açısından global bir bakış açısı ile standart belirleme-si yapıldığından bir tablo halinde hangi ülke için ne kadarlık bir tutarın düşük değer olarak belirlenmesi mümkün değildir. Karar gerekçelerinde yer verilen tutarın yani 5,000 USD’nin tüm ülkeler açısından bir referans noktası olduğu düşünülmektedir. Buna karşın USD/CHF paritesi 1’e çok yakın olduğundan İsviçre’de bir şirketin bu muafiyeti uygularken kendi para birimi cinsinden 5,000 CHF olarak muafiyet sınırlaması mümkündür. Buna karşın Türkiye’de faaliyet gösteren şirketler açısından yenisinin değeri 5,000 TL olan varlık kiralamalarına, USD/ TL paritesi dikkate alındığında bu muafiyetin uygulan-ması anlamlı olmayacaktır. Türkiye açısından da 5,000 USD karşılığı olan Türk Lirası tutar dikkate alınmalıdır.

4.3. Tanımlanan Varlık

Yeni standarda göre kirama tanımı şu şekilde yapılmıştır: “Sözleş-menin, bir bedel karşılığında tanımlanan varlığın kullanımını kontrol etme hakkını belirli bir süre için devretmesi durumunda bu sözleşme, bir kiralama sözleşmesidir ya da bir kiralama işlemi içerir.”

Yeni ve eski standartlar arasındaki en temel fark, kiracının kiralamaya konu olan varlığı kontrol edip etmediği, yani bu varlığı kullanma hakkına sahip olup olmadığına odaklanılmasıdır. TFRS 16, çok sayıda uygulama rehberi, kullanım hakkının belirlenmesi ile ilgili birçok açıklayıcı örnek ve sözleşmede tanımlanan bir varlığın bulunup bulunmadığına dair daha açık bir rehberlik içermektedir.

Daha önceden sınıflandırma açısından zorluklarla karşılaşılırken, artık sözleşmenin kiralama olup olmadığını ya da kiralama işlemi içerip içerme-diğini değerlendirmek, genel kiralama sözleşmeleri açısından olmasa bile karmaşık yapıdaki sözleşmeler açısından TFRS 16’yı uygularken karşılaşı-labilecek en büyük zorluklardan biri olacaktır. Tanımlama işleminin adımları aşağıdaki şekilde özetlenebilir:



Şekil 5. Sözleşmelerin Kiralama İçerip İçermediğinin Değerlendi-rilme Adımları

Kaynak: A more transparent balance sheet, January 2016, https://home.kpmg/content/

dam/kpmg/pdf/2016/01/leases-first-impressions-2016.pdf ,sayfa:5.

1 . İlk adımda, sözleşmede belirli bir varlığın belirlenip belir-lenmediği değerlendirilir. Bir varlık sözleşmede açıkça veya zımni olarak belirtilebilir. Örneğin, belirli bir tescilli kiralık araç, bir binanın 6. katı veya bir deponun % 40’ı gibi belirlenmiş bir alanının kiralanması.

2. İkinci adım, varlığın fiziki olarak ayrı olup olmadığını veya ayrı değilse de müşterinin varlığın kapasitesinin büyük bölümünü tamamen kullanma hakkına sahip olup olmadığını tespit etmektir. Belirtilen bir varlık ayrıca sözleşmede tanımlanmayan bir varlık olabilir, ancak koşullar, söz-leşmeyi yerine getirmek için yalnızca belirli bir varlığın, örneğin ekonomik veya hukuki şartlar nedeniyle veya kiracı sözleşmeyi gerçekleştirmek için yalnızca bir varlığa sahip olabilir.



Örneğin, bir elektrik alım sözleşmesinde ikili (müşteriye doğrudan) enerji üreticisi olan bir müşterinin tesisi, tedarikçinin pazardaki elektriği sa-tın alamayacağı ve uzak bir konumda olduğu müşteriye tedarik etmek veya alternatif bir jeneratörden güç üretilmesine yönelik bir sözleşme mevcuttur. Bu nedenle, bu jeneratör, enerji alım sözleşmesini yerine getirecek tek jene-ratördür. 9

Yeni standart, bir kiracının bir kiralama için varlığın tamamını kirala-ması gerekmediğini, ancak bir varlığın bir kısmının tanımlanmış bir varlık olması için yerine getirilmesi gereken belirli kriterler bulunduğunu netleştir-miştir. Bir kiracı tüm varlığı kullanmazsa, yalnızca kullanılan kapasite kısmı fiziksel olarak ayrı olarak belirlenebilir veya esas olarak toplam kapasitenin tamamına yakınını temsil ettiğinde tanımlanmış bir varlık olabilir. Örneğin, Plaza’nın 26. Katı, plazanın fiziksel olarak ayrı bir kısmı olduğundan, tüm bina olmasa da, plazanın 26. Katı tanımlanmış bir varlık olabilir.

Bununla birlikte, bazı durumlarda, müşteri bir paylaşılan alan / kapa-site kiralayabilir. Örneğin bir deponun % 40’ı. Bütün depo, tahsis edilecek alanın fiziksel olarak ayrı belirlenmediği düşünüldüğünde kapasitenin ta-mamı için olup olmadığını değerlendirmek zorunda kalınacaktır. Deponun kapasitesinin% 40’ı esas olarak deponun toplam kapasitesinin tamamı olarak değerlendirilmez, bu nedenle bu tanımlanmış bir varlık olamayacaktır ve kiralama tanımımın karşılamayacaktır. Ancak, %40’lık alan net bir şekilde işletmenin kullanımına ayrılmış ve diğer kiracıların tahsis edilen bu alanı kullanma imkânları bulunmuyorsa bu alanın kiralanması da ayrı olarak ta-nımlanabileceğinden kiralama tanımını karşılayacaktır. Ayrıca, kiralanan alan deponun % 95’i olsaydı, müşterinin varlığın kapasitesinin büyük ölçüde tamamına yakınını kullanım hakkına sahip olduğu için tanımlanmış bir var-lığın olabileceği değerlendirilir.

9 Lease Definition, KPMG, April 2017



Esas olarak “tamamına yakını” standart altında tanımlanmış bir kav-ram değildir, bu nedenle bir varlığın kapasitesinin büyük ölçüde tamamına yakının kiracının kullanımında olup olmadığının belirlenmesi için değerlen-dirmede bulunulması gerekmektedir. Genel olarak toplam kapasitenin %80 veya %90’nın üzerinde kısmına isabet eden kullanım hakkının bu açıdan tanımlanabilir olacağı düşüncesindeyiz.

3 . Üçüncü adım, tedarikçinin ikame haklarına sahip olup olmadığını ve bu hakların asli olup olmadığını tespit etmektir.

Asli ikame hakkı, kiracının hem alternatif varlıkları ikame etme imkâ-nına sahip olduğu hem de bundan ekonomik yarar sağladığı zaman gerçek-leşmektedir. Eğer, asli ikame hakkı mevcut ise tanımlanmış bir varlık olamaz ve bu nedenle bir kiralama işlemi olamaz.

Alternatif varlıkları ikame etme imkânına sahip olmak aşağıdakileri gerektirmektedir:10

• Varlığın kullanıma hazır olması ya da makul bir sürede temin edile-bilir olması,

• Başka bir varlığı ikame etmenin önlenememesi,

• Hakkın belirli bir olaya bağlanmamış ve sözleşmenin sadece belirli bir kısmı için geçerli olmaması,

• Garantiler için olan ikame hakkının dikkate alınmaması gerekliliği.

Ancak, kiracının ikame işleminden ekonomik yarar sağlaması gereği, bu durum zaten muhtemelen kira sözleşmesi olup olmadığının değerlendiril-mesinde bir değişikliğe yol açacaktır:

• Varlığın ikame edilmesiyle ilgili ekonomik yararların varlığın ikame edilmesiyle ilgili maliyetleri aşmasının beklenmesi.




Aşağıdaki hususlar, kiracının ikame etmekten ekonomik yarar sağla-yıp sağlayamayacağının değerlendirilmesinde dikkate alınmalıdır:

• İkame maliyeti; taşıma maliyeti; yer değiştirme maliyeti.

• Herhangi bir önceden yapılmış üretim veya azaltılmış üretim birimi ile ikame edilmiş varlıklardan elde edilen üretim hacmi.

• Varlıkların konumu – varlığın müşterinin bulunduğu yerde olduğu durumda, ikame maliyetinin faydaları aşması muhtemeldir.

Örnek 2: Kiralama İşleminin Tanımlanması

Kiracı L, belirli bir miktarda malın nakliyesi için nakliye firması (Ki-raya veren M) ile beş yıllık bir sözleşmeye girer. M, belirli nitelikteki vagon-ları kullanır ve sözleşmenin gerekliliklerini yerine getirmek için kullanılabi-lecek benzer vagonların büyük bir havuzuna sahiptir. Vagonlar ve motorlar, malları taşımak için kullanılmadıklarında M’nin tesisinde depolanmaktadır. Vagonların değiştirilmesiyle ilgili maliyetler M için minimum düzeydedir.

Bu durumda, vagonlar M’nin binasında depolandığından, benzer vagonların büyük bir havuzuna sahip olduğundan ve ikame masrafları çok az olduğundan, vagonları değiştirmenin M’nin faydaları vagonların ikame maliyetlerini aşacaktır. Bu nedenle, M’nin değiştirme hakları önemlidir ve düzenleme bir kiralama işlemi içermez.

Asli ikame haklarının bulunup bulunmadığına dair değerlendirme, sözleşmenin başlangıcında yapılmalıdır. Bu o tarihteki gerçeklere ve ko-şullara dayanmalı ve gerçekleşmesi muhtemel olmayan gelecekteki olaylar hariç tutmalıdır. Standart, oluşması muhtemel olmayan bazı olay örnekleri sunmuştur. Gelecekteki bir olayın tedarikçinin kontrolünde olmaması duru-munda, ortaya çıkmasının muhtemel olduğunu iddia etmek zor olabilir. Ona-rım ve bakım, asli ikame hakları olarak kabul edilmemektedir.

Aslî ikame hakkına sahip olup olunmadığı kolayca belirlenemiyorsa, ikame hakkının aslî nitelikte olunmadığı varsayılır.



4.4. Ekonomik Faydalar

Müşterinin, varlığın kullanımından kaynaklanan ekonomik yararların tamamına yakınını kullanma hakkına sahip olduğu tespit edilirse, kiralama tanımında bir sonraki adıma geçilmelidir. Müşterinin varlığın kullanımından kaynaklanan tüm ekonomik yararların tamamına yakınını elde etme hakkı bulunmadığında sözleşme bir kiralama sözleşmesi değildir veya kiralama işlemini içermemektedir.

Taraflar, kriterlerin karşılanıp karşılanmadığını belirlemek için ana ürün ve yan ürünleri dikkate almalıdırlar. Ayrıca varlığın üçüncü bir tarafla yapılan ticari bir işlem dolayısıyla kullanımından sağlanan diğer ekonomik yararları kapsamaktadır. İşletme bir varlığın kullanımından sağlanan ekonomik yarar-ların tamamına yakınını elde etme hakkını değerlendirirken, bu ekonomik ya-rarları, müşterinin varlığı kullanım hakkının tanımlanan kapsamı çerçevesinde dikkate alır. Örneğin, motorlu aracın kullanım süresi boyunca yalnızca 20,000 km’ye kadar kullanabileceğinin belirtilmiş olması veya güvenlik nedeniyle aracın kullanımının yalnızca belirli bir alanla sınırlandırılması.

4.5. Varlığın Kullanımının Kontrol Edilmesi

TFRS 16, varlıkların kullanımını kimin yönettiğini belirlemek için kimin “nasıl ve hangi amaçla kullanıldığını” yönetme hakkına sahip oldu-ğunu dikkate almamız gerektiğini belirtmektedir. Bu, varlıktan elde edilecek ekonomik faydaları etkileyşekilen karardır.

Müşteri “nasıl ve hangi amaçla kullanıldığının kararını” verirse, söz-leşme bir kiralama sözleşmesidir. Buna karşılık, tedarikçi bu kararları verir-se, o zaman sözleşme bir kira değil hizmet sözleşmesidir. Özellikli olması beklenen ve tüm “nasıl ve hangi amaç için” kararların önceden belirlendiği senaryolar olabilir.



Varlığın nasıl ve hangi amaçla kullanılacağına ilişkin kararların önce-den belirlenmiş olması durumunda, sözleşmenin bir kiralama işlemi içerip içermediğinin değerlendirilmesi aşağıdaki hususlara bağlıdır:

• Müşterinin, kullanım süresi boyunca varlığı işletme (veya varlığı kendi belirlediği şekilde işletmeleri için başkalarını yönlendirme) hakkına sahip olması ve tedarikçinin bu işletme talimatlarını değiştirme hakkının bu-lunmaması veya

• Müşterinin, kullanım süresi boyunca varlığın nasıl ve hangi amaçla kullanılacağını önceden belirleyecek şekilde varlığı (ya da varlığın belirli özelliklerini) tasarlamış olması.

Kullanım hakkını kimin yönetme hakkına sahip olduğunu belirlemek, TFRS Yorum 4 “Bir Anlaşmansın Kiralama İşlemi İçerip İçermediğinin Belirlenmesi nde belirtilen ve varlığın “kullanım hakkı” anlamına gelen bir uzantısıdır. TFRS 10 “Konsolide Finansal Tablolar” ve TFRS 15 “Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat” standartlarında benimsenen kontrol prensibi üze-rine kuruludur.

İşletme bu değerlendirmeyi yaparken, varlığın kullanım süresi bo-yunca nasıl ve hangi amaçla kullanılacağının değiştirilmesiyle en ilgili olan karar alma haklarını dikkate alır.

Koşullara bağlı olarak, müşterinin kullanım hakkının tanımlanan kap-samı çerçevesinde, varlığın nasıl ve hangi amaçla kullanılacağını değiştirme hakkı veren karar alma haklarına ilişkin şu kararları içermektedir:

• Ürünün (çıktının) türünün değiştirilmesine yönelik

• Ürünün üretim zamanının değiştirilmesine yönelik

• Ürünün üretim yerinin değiştirilmesine yönelik

• Ürünün üretilip üretilmeyeceğinin belirlenmesine yönelik



Örnek; Belirli süreliğine veya ihtiyaç duyulması halinde şoförlü araç kiralama, diğer zamanlarda şirket çalışanlarını taşımadığı zamanlarda baş-kalarını taşıyabilir.Taksi’de çok kısa zaman için karar verdiğim için esasında varlığın kullanımından elde edilmesi beklenen faydanın tamamına yakını elde etme imkanı bulunmamaktadır.

IASB, yapmış olduğu araştırmasına dayanarak, şu anda kira olarak muhasebeleştirilen bazı düzenlemelerin yeni tanımın dışında olabileceği ka-nısındadır.

Örneğin, bir sözleşme mevcut rehberliğe göre kiralama işlemini içe-rebilir, çünkü müşteri bir varlığın çıktısının tamamını elde etmekle, ancak her çıktı birimi için sabit veya piyasa fiyatı ödemesi gerekli değildir (TFRS Yorum 4 ile uyumlu). Yeni tanım uyarınca, böyle bir sözleşme ancak müşteri tanımlanmış varlığın kullanımını kontrol ettiği takdirde kiralama işlemi ola-rak muhasebeleştirilir.

4.6. Koruyucu Haklar

Bir sözleşme, tedarikçinin söz konusu varlıktaki veya başka varlıklar üze-rindeki hakkını korumak için, çalışanlarını korumak için veya tedarikçinin kanun ve yönetmeliklere uygunluğunu sağlamak için oluşturulan hüküm ve koşullar içerebilir. Bunlar, koruyucu haklara ilişkin örneklerdir. Örneğin, bir sözleşmede

(i) Bir varlığın kullanımına ilişkin azami miktar belirlenebilir veya müşterinin varlığı nerede veya ne zaman kullanabileceği sınır-landırılabilir,

(ii) Müşterinin varlığın işletilmesine ilişkin belirli uygulamaları ta-kip etmesi zorunlu kılınabilir veya

(iii) Müşterinin varlığın nasıl kullanılacağı konusundaki değişiklikler hakkında tedarikçiyi bilgilendirmesi öngörülebilir.



Koruyucu haklar, genel olarak müşterinin kullanım hakkının kapsa-mını tanımlar, ancak diğer etmenlerden bağımsız olarak, müşterinin varlığın kullanımını yönetme hakkına sahip olmasını engellemez.11 Örneğin, şirketin çalışanlarına tahsis etmiş olduğu aracın sadece şirket çalışanlarının kullana-bilmesi aksi takdirde şirkette çalışmayan bir kişinin aracı kullanması duru-munda, sigortaya ilişkin riskin paylaşılacak olmasıdır.

Örnek 3: Koruyucu Hakların Belirlenmesi

Kiracı L, belirli bir uçağın kullanımı için bir uçak sahibi olan M ile iki yıllık bir sözleşmeye imzalar. Sözleşme, uçağın iç ve dış şartnamelerini detay-landırmaktadır. Uçağın nerede uçabileceğine ilişkin, sözleşmeye bağlı ve yasal sınırlamalar bulunmaktadır. Bu sınırlamalara tabi olarak, L uçağın nerede ve ne zaman uçacağını ve uçakta hangi yolcuların ve yüklerin taşınacağını belir-lemektedir. M, kendi mürettebatını kullanarak uçağı kullanmaktan sorumludur.

Uçağın uçabileceği yerlerdeki sınırlamalar, L’nin uçağı kullanma hak-kının kapsamını tanımlar. Kullanım hakkı kapsamında, L, iki yıllık kullanım süresi boyunca uçağın nasıl ve ne amaçla kullanılacağını belirler, çünkü uçağın ne zaman, nerede ve ne zaman seyahat edeceği, ayrıca yolcuların ve kargoların ne zaman taşınacağına karar verir. L, bu kararları kullanım süresi boyunca değiştirme hakkına sahiptir. Uçağın uçabileceği yerdeki sözleşmeye bağlı ve yasal kısıtlamalar, koruyucu haklardır ve L’nin varlığın kullanımını yönetme hakkına sahip olmasını engellemez.12

4.7. Kiralama ve Kiralama Dışı Bileşenlerin Ayrıştırılması

Kolaylaştırıcı bir uygulama olarak, kiracı, dayanak varlık sınıfı ba-zında, kiralama niteliği taşımayan bileşenleri kiralama bileşenlerinden ayır-mamayı, bunun yerine her bir kiralama bileşenini ve onunla ilişkili kiralama niteliği taşımayan bileşenleri tek bir kiralama bileşeni olarak muhasebeleştir-meyi tercih edebilir.

11 TFRS 16, paragraf: B3012 KPMG, A more transparent balance sheet, January 2016, örnek 5.



İşletme, kolaylaştırıcı uygulamadan faydalanmaması durumunda, bir kiralama sözleşmesindeki ya da kiralama işlemi içeren bir sözleşmedeki her bir kiralama bileşenini, sözleşmenin kiralama niteliği taşımayan bileşenlerin-den ayrı bir şekilde, kiralama olarak muhasebeleştirebilir.

Bir dayanak varlığa ilişkin kullanım hakkı, aşağıdaki durumların bir-likte geçerli olması halinde ayrı bir kiralama bileşenidir:

a) Kiracının, dayanak varlığın tek başına veya kullanıma hazır diğer kaynaklarla birlikte kullanımından fayda sağlayabilmesi. Kullanıma hazır kaynaklar; (kiraya veren veya başka tedarikçiler tarafından) ayrı olarak satılan veya kiraya verilen mal veya hizmetler ya da (kiraya verenden veya diğer işlem veya olaylardan) kiracının hâlihazırda elde etmiş olduğu kaynak-lardır.

b) Dayanak varlığın, büyük ölçüde başka dayanak varlıklara bağlı olmaması veya büyük ölçüde başka dayanak varlıklarla ilişkili olma-ması. Örneğin, kiracının dayanak varlığı kiralamama kararını, sözleşmede yer alan diğer dayanak varlıklara ilişkin haklarını önemli ölçüde etkilemeden verebilmesi, dayanak varlığın büyük ölçüde diğer dayanak varlıklara bağlı veya bu varlıklarla ilişkili olmadığını gösterir.

Sözleşme, bir mal veya hizmeti kiracıya devretmeyen faaliyet ve ma-liyetler için kiracı tarafından ödenecek bir tutar içerebilir. Örneğin, kiraya veren, bir mal veya hizmeti kiracıya devretmeyen, idari görevlere ilişkin bir masrafı veya kiralamayla ilişkili olarak katlandığı diğer maliyetleri, ödene-cek toplam tutara dâhil edebilir. Yapılacak bu tür ödemeler, sözleşmenin ayrı bir bileşenini oluşturmaz, ancak sözleşmenin ayrı olarak tanımlanan bileşen-lerine dağıtılan toplam bedelin bir parçası olarak dikkate alınır.



Şekil 6: Kiralama ve Kiralama Dışı Bileşenlerin Ayrıştırılması

Örnek 4: Bakım ve aidat ödemelerini içeren kiralama sözleşmeleri.

AVM kiralamalarında ortak bakım ile aidat giderlerini de içeren söz-leşmeler sıklıkla rastlanılan bir durumdur. Sözleşme içerisinde kira ödemele-ri bu tür ödemelerini de içeriyorsa bu ödemeleri ayrıştırmadan tek bir ödeme gibi kabul edilmesi mümkündür.

Aşağıdaki tablo, hem kiracı hem de kiraya veren açısından kiralama ve kiralama dışı bileşenlerin muhasebeleştirilme sürecini özetlemektedir:



Tablo 3. Kiralama İşlemlerinin Bileşenlerinin Değerlendirilmesi

Kaynak: A more transparent, January 2016, https://home.kpmg/con-tent/dam/kpmg/pdf/2016/01/leases-first-impressions-2016.pdf, sayfa:15.



TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat ve TFRS 16 arasındaki bu tutarlılık, standartları uygulamanın maliyetini ve karmaşıklığını azaltmaya yardımcı olacaktır. Bazı şirketler için TFRS 16’nın erken uygulanıp uygulan-mayacağına karar verirken bu önemli bir husus olabilir.

Ayrıca, kiracıların bir kiralama bileşenini ayırmamaları için kolaylaştı-rıcı uygulamalar, bazı durumlarda maliyeti ve karmaşıklığı azaltma potansi-yeline sahiptir. Ancak, kiracılar muhasebe sonuçlarını çekici bulmayabilirler. Aslında, bu kolaylaştırıcı uygulamanın kullanılması, kiracının sözleşmenin hizmet bileşenine ilişkin bir borç olarak muhasebeleştirilmesine neden olur; aksi takdirde kiraya veren tarafından hizmet gerçekleştirene kadar bilanço dışı kalır.

Örnek: Kiracı L, petrol işletim platformunu kullanmak için varlık sahibi ile beş yıllık bir kira sözleşmesine girmiştir. Sözleşme, M tarafından sağlanan bakım hizmetlerini içermekte, petrol kulesi için sigortasını kendisi yaptırmıştır. Yıllık ödemeler 2.000 USD’dir (Bu tutarın 300 USD’si bakım hizmetleri ve 50 USD’si sigorta maliyeti ile ilgilidir). Benzer bakım hizmet-lerinin ve sigorta maliyetlerinin üçüncü taraflarca sırasıyla 400 USD ve 50 yıl için teklif edildiğini belirleyebilmektedir. L benzer bir teçhizat için göz-lemlenebilir ayrı olarak tek başına kira tutarı bulamamaktadır, çünkü kiraya veren tarafından sağlanan bakım hizmetleri olmadan herhangi bir taraf bu tarz bir varlığı kiralayamamaktadır.

Bu durumda:

- Bakım hizmetleri için gözlenebilir tek başına fiyat 400 USD,

- Kira için gözlemlenebilir tek başına fiyat yoktur ve

- Sigorta bedeli kiracıya bir mal veya hizmet aktarmaz.

Bu nedenle ayrı bir kiralama bileşeni değildir. Bu nedenle, L, kiralama bileşenine 1.600 USD (2.000 USD – 400 USD) tahsis eder.



4.8. Sık Karşılaşılan Gayrimenkul Kiralamalarına İlişkin Özellikli Hususlar

4.8.1. Sözleşme Bileşenlerinin Ayrıştırılması

Birçok gayrimenkul kiralaması, aynı anda birden fazla kiralama bile-şenini içeren ve kiralama olarak değerlendirilmeyen bileşen içermektedir. Kiracıların bunların nasıl tanımlanacağını ve hesaplanacağını bilmesi gerek-mektedir.

Uygulamada, sözleşmeler şunları içerebilir:

- Bir veya daha fazla kiralama bileşeni: Örneğin, arazi ve/veya bina kul-lanım hakkı ve

- Bir veya daha fazla kiralama niteliği taşımayanlar: Örneğin, temizlik ve bakım ve yardımcı hizmetler vb.

TFRS 16, genellikle, kiracıya bir sözleşmenin kiralama bileşenlerini ve kiralama niteliği taşımayan bileşenlerini ayırmasını gerektirmektedir.

Bununla birlikte, kolaylaştırıcı bir uygulama olarak, kiracı dayanak varlığın sınıfına göre, kiralama bileşenlerini, kiralama niteliği taşımayan bile-şenlerden ayırmamayı tercih edebilir. Bu seçimi yapan kiracı, kiralama bile-şenini ve kiralama niteliği taşımayan bileşeni tek bir kiralama bileşeni olarak hesaplar.

Her bir kiralama niteliği taşımayan bileşenin hangi kiralama bileşeniyle ilişkili olduğunu belirlerken değerlendirmede bulunulmasına gerek duyulabi-lir ve birden fazla kiralama bileşeninin arasına bir kiralama niteliği taşımayan bileşenin dağıtılması gereken senaryolar olabilir.



Adım 1: Bileşenlerin belirlenmesi

Bir kiracı, aşağıdaki kriterleri yerine getiriyorsa, bir varlığı ayrı bir kira-lama bileşeni olarak kullanım hakkını değerlendirir:

- Kiracı, bu varlığın tek başına veya kullanıma hazır diğer kaynaklarla birlikte kullanımından fayda sağlayabilmesi ve

- Varlık, sözleşmedeki diğer dayanak varlıklara ne yüksek oranda ba-ğımlı ne de ilişkili olması durumunda

Mal veya hizmetleri kiracıya aktaran faaliyetler veya maliyetler - örne-ğin bakım, temizlik ve yardımcı hizmetler - ayrı bir kiralama bileşenleridir.

İdari işler veya kiralama ile ilgili diğer masraflar, kiracıya mal veya hizmet aktarmayan masraflar ayrı bir kiralama bileşenine yol açmaz. Ancak, kiracının belirlenen bileşenlere tahsis ettiği toplam bedelin bir parçasıdır.

Şekil 7: Sözleşme bileşenlerinin ayrıştırılması

Ofis binasının kullanım hakkı

Tamir ve bakım hizmetleri

Emlak

Kiralama Bileşeni Değil

Kiralama Niteliği Taşımayan Bileşen

Bileşen



Adım 2: Kiralama Bileşenlerinin Muhasebeleştirilmesi

Kiracılar, sözleşmede yer alan bedeli, kiralama bileşeninin nispi tek başına fiyatını ve kiralama niteliği taşımayan bileşenlerin toplam tek başına fiyatını esas alarak her bir kiralama bileşenine dağıtır. Kiracılar, kiralama bileşenleri ve kiralama niteliği taşımayan bileşenlerin nispi tek başına fiyatı, kiraya verenin veya benzer bir tedarikçinin ilgili bileşen ya da benzer bir bile-şen için işletmeye vereceği fiyatı esas alarak belirler.

Gözlemlenebilir tek başına fiyata kolayca ulaşılamaması durumunda, kiracı gözlemlenebilir bilgilerin kullanımını azami seviyeye çıkararak tek başına düşen fiyatı tahmin eder. Bazı kiracılar bu bilgileri mülk sahiplerinden istemeyi faydalı bulabilirler.

Örnek 5: Kiralama Niteliği Taşımayan Bileşenler: Ortak alan bakımı13

Kiracı L, bir daireyi üç yıllığına kiralar. Daire, ortak tesisler (örneğin; bir yüzme havuzu ve bahçe) içeren çok sayıda kiracısı bulunan bir binada yer almaktadır;

Aylık kira ödemelerine ek olarak, sözleşmede ortak alanların bakımı ve güvenlik - yani ortak alan bakımı için her çeyrekte ek bir 2.000 TL ek ücret alınır. Bu ücret, kiracılara ayrı olarak faturalandırılan rutin olmayan ve “ana” bakım masraflarını kapsamaz.

Başlangıçta, mal sahibinin ortak alan bakımı performansının zamanla-ması ve kapsamı bilinmemektedir (örneğin, kaç kez tamirata ihtiyaç duyu-lacağını tahmin etmek zor olduğu için). Ancak, mülk sahibi binayı ve ortak alanları iyi durumda tutmayı taahhüt etmiştir.

13 Real Estate Leases, the tenant perspective, October 2018, KPMG https://home.kpmg/content/dam/kpmg/xx/pdf/2018/10/real-estate-leases.pdf, sayfa 13, Örnek:6



L, ortak alan bakımının ayrı bir kiralama dışı bileşen olduğunu belirler, çünkü daireyi kullanma hakkı haricinde L’ye bir mal veya hizmeti aktarmak-tadır. Başka bir deyişle, L, aksi takdirde ayrıca ödeme yapması gereken bir hizmet alır (örneğin tesisatında onarım yapılması gerekiyorsa).

Ortak alanların bakımı için üç aylık sabit ücret hesaplamak için L aşa-ğıdakilerden birini yapabilir:

- Bunu kira ödemelerinden ayırıp, kira yükümlülüğünün dışında tuta-rak gerçekleştiği anda gider olarak muhasebeleştirir veya

- Kolaylaştırıcı uygulamadan yararlanır ve bu tutarı kiralama yüküm-lülüğüne dahil eder.

4.8.2. Emlak Vergilerinin Durumu

Gayrimenkuller genellikle gayrimenkulün değeri ile çarpılan bir vergi oranı olarak hesaplanan emlak vergisine tabidir. Yasal otoritelere bağlı ola-rak, emlak vergisini ödemeye ilişkin yasal yükümlülük mülk sahibine veya kiracı olarak mülkte oturana ait olabilir. Bu ayrım kiracıların, kiralanan gay-rimenkullerinden alınan vergileri nasıl dikkate alabileceklerini belirlemesi için önemlidir. Nakit ödemeyi vergi dairesine yapan tarafın kimliği bu değer-lendirme açısından çok önemli olmayacaktır.



Tablo 4: Vergilerin Ödeme Yükümlülüğüne Göre Değerlendirilmesi

Gayrimenkul vergisini hangi taraf ödemek zorunda?

Gayrimenkul sahibi Kiracı olarak kullanan

Mal sahibinin mülk vergilerini ödemekle ilgili yasal zorunluluğu varsa ancak kira sözleşmesinin kiracının ödemesini gerektirdiği anlaşılmaktadır. Kiracı tarafından geri ödenmesi veya ödenmesi du-rumunda, kiracı emlak vergilerini sözleşmenin ayrı ayrı tanımlanmış bileşenlerine tahsis edilen toplam bedelin bir parçası olarak dikkate almalıdır.

Gayrimenkul vergilerinin öden-mesiyle ilgili yasal yükümlülü-ğün kiracıya ait olması halinde, kiracı, TFRS Yorum 21 “Vergi ve Vergi Benzeri Yükümlülük-ler” uyarınca kira ödemeleri açısından emlak vergilerini dikkate almalıdır (katma değer vergisine benzer).

Gayrimenkul vergileri mülkün “belirlenmiş rayiç değerinin” yüz-desi olarak belirlenirse, vergi geri ödemeleri tipik olarak bir endekse veya orana bağlı olmayan değişken ödemelerdir.

Bazı yerel düzenlemeler, mal sahibi ve oturan mülk vergileri için “müş-tereken sorumlu” olabilir - yani her iki taraf da tutarın tamamını ödemekle aynı derecede sorumlu olabilir.



Bu durum aşağıdaki koşullarda olabilir:

- Ortak sorumluluk yasa ile belirlendiği veya

- Başlangıçta yükümlülük mülk sahibine verilir, ancak ödeme yapıl-maması durumunda, vergi otoritesinin kiracıdan ödeme talep etmesine izin veren yasal düzenlemeler bulunması durumunda.

Her iki tarafın müştereken sorumlu olduğu durumlarda, kiracının gay-rimenkul vergilerini, yalnızca kendileri için geçerliyse aynı şekilde muhase-beleştirmesi gerektiğine inanılmaktadır - örneğin, TFRS Yorum 21 uyarınca kiracıya uygulanır ve bu nedenle kira ödemesi yapılmaz.

Ülkemizde ise emlak vergisinin ödenmesinden mülk sahipleri so-rumludur. Dolayısıyla kiracının sözleşmede açıkça bu ödemeyi üstlendiğini belirtmemesi durumunda, mal sahibi adına ödenen emlak vergileri kira ödemelerinin bir parçası olarak kabul edilemeyecektir. Banka gibi finansal kuruluşların ise KDV sorumluluğu bulunmadığından, yapmış oldukları kira ödemelerinde tahakkuk eden KDV’leri kira ödemelerinin bir parçası olarak dikkate almaları gerekir. Benzer nitelikteki vergiler var ise de bunlar da aynı şekilde değerlendirilir.



4.8.3. Kısmi Kullanım veya Kapasite Oranı

Örnek 6: Kısmi Kullanım ve Kapasite Kiralamaları14

D Şirketi, mülk sahibi olan E’den kiraladığı bir ofis binasının bir katını kullanmaktadır. Buna ek olarak, D tek tek alanların işaretlenmediği ve belirli kiracılara ayrılmadığı binanın otoparkını kullanma hakkı için E ile bir anlaş-ma yapmıştır. Anlaşmanın bir parçası olarak, D’nin personeli, herhangi bir zamanda otoparkın herhangi bir yerine en fazla 8 aracı park edebilir. Otopark toplam 40 araçlık kapasiteye sahiptir. E, kalan araç alanları için binadaki diğer kiracılarla benzer düzenlemelere sahiptir. D, kiralama tanımını ofis alanı ve otopark için ayrı ayrı uygulamaktadır, çünkü varlıklar fiziksel olarak farklıdır ve birbirlerinden bağımsız olarak kullanılabilirler. D, ofis binasının bir katını kiraladığı sonucuna varmıştır. Ancak, otopark açısından, tanımlan-mış bir varlık yoktur. Bunun nedeni, D’nin otopark kapasitesinin yalnızca % 20’sine sahip olma hakkı olduğu ve bu kapasite kısmının ne park yerinin geri kalanından fiziksel olarak farklı olduğu, ne de esas olarak kiralama tanımın-da aranan tüm kriterlere uymasıdır. Buna karşılık, D, binanın otoparkında 8 araçlık kullanım hakkı için E ile bir düzenlemeye gitseydi ve aşağıdaki şekil-deki gibi ayrılmış alanlar D’nin kullanımı için açıkça belirtilseydi, o zaman tanımlanmış bir varlık olacaktı. Bunun nedeni, bu durumda D’nin otoparkın fiziksel olarak ayrı bir kısmını kullanma hakkına sahip olmasıdır.

D bir kiralama işlemi olup olmadığına ilişkin değerlendirmesini ta-mamlamak için, ekonomik yararların tamamına yakınını, esas olarak 8 araçlık alanın kullanımından elde edip etmediğini ve bunların kullanımını yönetme hakkına sahip olup olmadığını değerlendirir.

14 Real Estate Leases, the tenant perspective, October 2018, KPMG https://home.kpmg/content/dam/kpmg/xx/pdf/2018/10/real-estate-leases.pdf, sayfa 8, Örnek:3



Şekil 8: Kısmi kullanım

Kaynak: Real Estate Leases, the tenant perspective, October 2018, KPMG https://home.kpmg/content/dam/kpmg/xx/pdf/2018/10/real-estate-leases.pdf, sayfa 8, Örnek:3

4.8.4. Ortak Alan Kiralamaları

Ortak alan kiralamasına ilişkin imzalanan sözleşmelerden kiralama ol-ması muhtemel sözleşmeler; havalimanı alanında özel kullanıma tahsis edil-miş bakım hangarları, havayolu kontrolünde olan ofis alanı, havayoluna özel müşteri salonları.

Havalimanları ile ilgili olarak kiralama olması muhtemel olmayan söz-leşmeler; ortak giriş kapıları, check-in kontuarları ve bagaj talep alanları gibi ortak tesisler, ikame hakkına sahip varlıklar.



Örnek 7: Ortak Alan Kiralaması ( IASB açıklayıcı örnekten uyar-lanmıştır): 15

Bir kahve şirketi (Müşteri) havaalanında ürünlerini üç yıllık bir süre için satacak bir yer alan bulmak üzere TAV şirketi ile (havaalanı işletmecisi) bir sözleşme imzalamıştır (Tedarikçi). Sözleşmede, kiralanacak alanın met-rekaresi ve kiralanacak yerin havaalanındaki kapılardan (boarding) herhangi birine yakın yerde bulunabileceği belirtilmiştir. Tedarikçi, kullanım süresi boyunca herhangi bir zamanda müşteriye tahsis edilen alanın yerini değiştir-me hakkına sahiptir. Havaalanında mevcut olan ve sözleşmedeki alanın özel-liklerini karşılayan birçok alan bulunmaktadır. Müşteri, ürünlerini satmak için kolaylıkla taşınabilen bir büfe kullanmaktadır. Bu nedenle tedarikçinin müşterinin alanını değiştirmeyle ilişkili çok az bir maliyeti bulunmaktadır.

Çözüm: Müşteri kendi büfesini denetleyebilmesine ve müşterinin kul-landığı alanın m2 si sözleşmede belirtilmesine rağmen tedarikçinin müşteri-nin kullandığı alanı değiştirme hakkına sahip olması nedeniyle tanımlanmış bir varlık olmadığı için sözleşme bir kiralama içermemektedir (TFRS 16, Ek B14). Çünkü sözleşme havaalanındaki yerlerden herhangi bir alan için olup bu alan tedarikçinin takdirine bağlı olarak müşterinin kullanım süresi boyunca kullandığı alanı değiştirme hakkına sahiptir. Havalimanında sözleş-medeki alanın özelliklerini karşılayan birçok alan vardır ve tedarikçi alanın yerini, müşterinin onayı olmaksızın istediği zaman, özelliklere uygun olan diğer alanlara değiştirme hakkına sahiptir. Aynı zamanda tedarikçi, alanın yerini değiştirdiğinde ekonomik olarak fayda sağlayacaktır. Büfe kolayca taşınabileceğinden, müşteri tarafından kullanılan alanı değiştirmeyle ilgili tedarikçiye maliyeti minimum olacaktır. Tedarikçinin bu şekillerde yer de-ğiştirme hakkına sahip olması, alanlardan daha iyi yararlanmasına imkân tanımaktadır.

15 IFRS 16 kapsamında kiralama işlemlerinin finansal raporlamaya etkisinin incelen-mesi, Beyhan Marşap, Serap Yanık, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ekim 2018, Örnek 1



4.8.5. Portföy Uygulaması

İşletmenin, benzer özellikteki kiralamalardan oluşan bir portföye TFRS 16 uygulanmasının finansal tablolar üzerindeki etkilerinin, portföyde yer alan her bir kiralamaya uygulanmasına nazaran önemli ölçüde farklı olmayacağı yönünde makul bir beklentisi varsa, kolaylaştırıcı bir uygulama olarak, TFRS 16’yı söz konusu portföye uygulayabilir. İşletme bir portföyü muhasebeleştirirken, portföyün büyüklüğünü ve yapısını yansıtan tahmin ve varsayımları kullanır.16

Örneğin, işletme üst düzey yöneticileri, satış temsilcileri ve idari faaliyetler için taşıt kiralama sözleşmeleri yaptığında aslında farklı marka ve model taşıtları kiralamış olmasına rağmen, bunlar için benzer muhase-beleştirme ilkelerini portföy olarak uygulayabilir. Diğer bir örnek olarak ise Türkiye genelinde mağaza zinciri bulunan perakendecilerin farklı bölgelerde veya farklı şehirlerdeki mağaza kiralamaları için hukuk birimleri tarafından hazırlanan benzer nitelikte sözleşme koşulları içeren kiralamalarına portföy yaklaşımını uygulayabilir.

4.8.6. Sözleşmelerin birleştirilmesi

İşletme, aşağıdaki şartlardan birinin veya daha fazlasının karşılanması durumunda, aynı karşı taraf (veya karşı tarafla ilişkili taraflar) ile aynı za-manda ya da birbirine yakın zamanlarda yapılan iki veya daha fazla sözleş-meyi birleştirir ve sözleşmeleri tek bir sözleşme olarak muhasebeleştirir:

(a) Sözleşmelerin birlikte ele alınmadıkça anlaşılması mümkün olma-yan, tek bir ticari amaç için paket halinde müzakere edilmiş olması,

(b) Bir sözleşme kapsamında ödenecek tutarın diğer sözleşmenin fiya-tına veya edimine bağlı olması veya

(c) Dayanak varlıkların sözleşme kapsamında devredilen kullanım

16 TFRS 16, Paragraf B1



haklarının (veya dayanak varlıkların her bir sözleşme kapsamında devredi-len bazı kullanım haklarının), tek bir kiralama bileşeni oluşturması.

Örneğin, bir iş merkezide 15 kat kiralayan bir şirketin, aynı binada diğer kiracılarla ortak kullanıma sahip 2 katlı toplantı odasından, kendisine tahsisli 10 toplantı odasına kullanım hakkı bulunduğunda bu sözleşmeler birleştirilmelidir, toplantı odası için ayrı bir kiralama sözleşmesi yapmış olsa bile yine de sözleşmelerin birleştirmesi ekonomik açıdan daha makul olacaktır.

5. KİRACI AÇISINDAN MUHASEBELEŞTİRME

5.1. Kiracının uygulayacağı muhasebe modeli

Kiralama süresinin başlangıç tarihinde kiracı kullanım hakkı elde edilen varlığı ve kira ödemelerine ilişkin borcu finansal durum tablosuna alır. Böylece, TFRS 16 ile kiracıların neredeyse bütün kira sözleşmelerini bilançolarında kullanım hakkı varlıkları olarak, aynı zamanda ilgili kira yükümlülüklerini de kullanım hakkı modeline göre yükümlülük olarak mu-hasebeleştirmeleri gerekecektir.

TFRS 16’ya göre kiracının finansal tablolarında kiralamanın gösteri-mini özetlemek gerekirse:

l Varlığın kullanım hakkı ilk muhasebeleştirmede maliyeti üzerinden ölçülür.l Yükümlülükler henüz yapılmamış olan kira ödemelerinin bugünkü değeri üzerinden gösterilir. l Varlığın kullanım hakkı mülkiyet hakkına sahip olunan maddi du-ran varlıklarla aynı amortisman uygulamasına tabi tutulur ve l Sözleşme kapsamında yapılan kira ödemeleri faiz ve anapara öde-meleri olarak ayrılır.



5.2. Kira yükümlülüğünün ilk ölçümü

5.2.1. Genel Bakış

Kiralama işlemlerinin TFRS 16’ya uygun olarak muhasebeleştiril-mesinin başlangıç noktasını kiralama sözleşmeleri kapsamında gelecekte ödenmesi öngörülen yükümlülüklere ilişkin bir kira borcunun belirlenmesi oluşturur. Peşin ödenmiş kiralar ise bu bağlamda bir yükümlülük olarak tablolara alınamamasına karşın, kullanım hakkı varlığının bir parçasını oluş-turur. Varlığın mülkiyetinin sözleşme sonunda kiracıya geçip geçmemesine bağlı olmaksızın kiralama sözleşmelerinin tamamına ilişkin kiralama borcu ve kullanım hakkının tablolara alınması gereklidir.

Esasında, önceki standarda (TMS 17) göre finansal kiralamalar için uygulanan muhasebe modeli artık tüm kiralamalara uygulanacaktır. Dola-yısıyla kiralama sözleşmesinin başlangıcında gelecekteki kira ödemelerinin bugünkü değerine getirilmesi suretiyle bulunan kiralama borcu muhasebeleş-tirilmesi öngörülmektedir.

Kiralama yükümlülüğünün belirlenmesinde temel olarak etkili olan kilit üç unsur bulunmaktadır. Bunlar kiralama süresi, iskonto oranı ve kira ödemeleridir.

5.2.2. Kiralama süresi

Kiralama süresi kiralamanın fiilen başladığı tarihte başlar. Ayrıca kira ödemesi alınmayan süreler varsa bedelsiz olarak yararlanılan tüm kiralama süreleri de bu kapsamda değerlendirilir. Kiralama süresinin tanımı, TMS 17 “Kiralama İşlemleri” standardındaki tanımla tutarlıdır. Dolayısıyla, kirala-ma sözleşmesinde yer verilen hükümler uyarınca “iptal edilemeyen” süreleri içerir. Örneğin, beş yıllık yapılmış bir ofis kiralaması düşünüldüğünde, taraf-ların kanundan kaynaklanan hakları dışında aynı koşullarda fesih haklarına sahip olduğu klasik bir sözleşmenin kiralama süresi olarak beş yıl olarak değerlendirilmesi gerekir.



Kiracının kiralamayı uzatma hakkı veren bir opsiyonu kullanacağın-dan makul ölçüde emin olması durumunda, bu opsiyonun kapsadığı süre top-lam kiralama süresinin belirlenmesinde dikkate alınacaktır. Örneğin; 6 yıllık yapılmış olan bir kira sözleşmesinin içeriğinde kiracının benzer koşullarla 4 yıl daha kiralamaya devam etmesine ilişkin bir hakkının bulunması duru-munda, kiracının bu 4 yıllık ilave kiralama opsiyonunu kullanması bekleni-yorsa toplam kiralama süresi 10 yıl olarak dikkate alınmalıdır.

Diğer taraftan, kiralamayı sonlandırma hakkı veren bir opsiyonun da kullanılmayacağından makul ölçüde emin olunması durumunda bu opsiyo-nun kapsadığı süre de kiralama süresi olarak dikkate alınmalıdır. Örneğin 5 yıllık yapılmış olan bir kira sözleşmesinde kiracının sözleşmenin başladığı tarihten itibaren ilk 6 aylık sürede sözleşmeyi sonlandırma opsiyonu bulu-nabilir. Kiracının 6 aylık süreçte kiralamayı sonlandırma yönünde bir kararı bulunmuyorsa kiralama süresi olarak 5 yılı dikkate alması gerekir. Aksi tak-dirde kiralama süresi 6 ay olarak belirlenecek, 6 ayın sonunda yapılan değer-lendirmede devam edilmesi yönünde karar alınırsa kalan kira süresi olan 4,5 yılın bu tarih itibarıyla dikkate alınması gerekecektir.

“Makul ölçüde emin” olunmasının değerlendirilmesi kiralama süresi-nin tayininde ve kira ödemelerinin belirlenmesinde önemli bir yargı kullanı-mı gerektiren bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.

İptal edilemeyen kiralama süresi ne kadar kısa ise, kiracının kiralama-yı uzatma opsiyonunu kullanma veya kiralamayı sonlandırma opsiyonunu kullanmama ihtimali o kadar fazladır. Bunun nedeni iptal edilemeyen kirala-ma süresi kısaldıkça, varlığın yerine koyma maliyetinin muhtemelen artacak olmasıdır.17 Örneğin 2 yıl +1 yıllık opsiyonun kullanılma ihtimalinin 3 yıl +2 yıllık opsiyonun kullanılması ihtimalinden yüksek olması beklenecektir.

Ayrıca, kiracı bir opsiyonu kullanmak veya kullanmamak için kararını verirken herhangi bir “ekonomik teşvik” olup olmadığını da dikkate alır. Ör-neğin, bir gayrimenkul kiralamasında, başlangıçta, kiracı için vazgeçilmesi zor olan yüksek tutarda katlanılmış olan özel maliyetler bulunabilir. Bu maliyet-lerden dolayı kiracının kiralaması için sunulan ilave süreyi kullanmayı tercih



etmesi beklenecektir. Kiralama süresi, sözleşmedeki çıktılar açısından da ta-nımlanabilir (örneğin, bir ekipmandan elde edilecek üretim birimlerinin sayısı veya taşıtların kullanımına ilişkin kilometre mesafelerinin belirlenmesi).

5.2.2.1. Sözleşme Başlangıcında Yapılması gerekli değer-lendirme - Sıkça Karşılaşılan Özellikli Durumlar

Ülkemizde kira sözleşmelerinin son dönemlerde daha uzun süreli ya-pıldığını görmekteyiz. Kiraya verenlerin uzun süreli kira gelirini garanti altı-na almak, kiracıların ise kullanım hakkını elde ettikleri varlıkların kontrolü-nü kısa sürede kaybetme risklerini almamak adına daha çok uzun süreli kira sözleşmeleri yapıldığını görmekteyiz. Örneğin, bir bankanın veya perakende mağaza zincirinin kendi kurumsal imajına ve markasına uygun olarak kira-ladığı dükkânları dekore etmesinden kaynaklanan özel maliyet yatırımlarını kısa sürede terk etmemek adına uzun süreli kiralama sözleşmeleri yapmaları sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.

Ancak uzun yıllar önce yapılmış sözleşmelerde ise genel olarak kira sözleşmesinin yıllık yapıldığı bilinmektedir. Bu sözleşmelerin hâlihazırda her yıl devam ederek yenilendikleri sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Burada sözleşmeler şekilsel olarak incelendiğinde 1 yıllık olarak değerlendirilmeleri mümkündür. Ancak sözleşmelerin şeklinden ziyade özlerini dikkate almamız durumunda, bu kiralamaların 1 yıldan ziyade aslında daha uzun süreli olarak değerlendirilmeleri gerektiği gerçeği karşımıza çıkmaktadır. Bu tür durum-larda kiracıların geleceğe yönelik iş bütçeleri ve projeksiyonları kapsamında kiralama süresinin 1 yıldan fazla olacağı anlaşılıyorsa kiralama süresi en azından yapılan bütçe ve projeksiyon dönemlerine eşit süreli belirlenebilir. Örneğin, bir banka şubesinin 1 yıllığına imzalamış olduğu ve her yıl yenile-me opsiyonu bulunan kiralama sözleşmesinin süresinin değerlendirilmesinde bankanın şubeleri ile ilgili açma-kapama projeksiyonlarını 7’şer yıllık bütçe-lere dayanarak yapması durumunda kira sözleşme süresi bankanın bu şubeye de yapmış olduğu özel maliyetlerin dikkate alınması suretiyle 7 yıl olarak belirlenmesi mümkündür.

17 TFRS 16, Paragraf B39



Kira sözleşmelerinin süresi belirlenirken öncelikle iptal edilemeyen kısmı dikkate alınır. Sonrasında sözleşmenin feshi ve yenileme opsiyonları işletmenin bunları kullanacak olup olmadığını makul olarak öngörmesi durumunda dikkate alınır. Sözleşme süresinin dolacak olması ve yenileme opsiyonu bulunmaması nedeniyle örneğin, 1.1.2019 sonrasında sözleşmenin kalan süresi 12 aydan kısa olanlar TFRS 16 uygulamasından muaf tutulabilir. Ancak tarafların herhangi birinin aksi bir iddiası olmadığı durumunda, kiralama sözleşmesinin yenilenip yenilenmeyeceği dikkatle incelenmelidir.

5.2.2.2. İzleyen Dönemlerde Sözleşme Sürelerinin Yeniden Değerlendirilmesi

Kiracı, kontrolünde olan varlığın kullanımı ile ilgili önemli bir olay veya koşullarda önemli bir değişiklik olmadıkça, kiralama süresinin başlangıçtaki tespitini yeniden değerlendirmez. Önemli olay veya koşullardaki değişikliklere örnekler aşağıdaki gibidir:

a) Kiracının kiralamayı uzatma veya sonlandırma opsiyonu ya da dayanak varlığı satın alma opsiyonu kullanılabilir hale geldiğinde, kiracıya önemli ekono-mik yarar sağlaması beklenen ve kiralamanın fiilen başladığı tarihte öngörülme-yen özel maliyetler,

b) Dayanak varlık üzerinde yapılan ve kiralamanın fiilen başladığı tarihte öngörülmemiş olan önemli bir değişiklik veya uyarlama,

c) Önceden belirlenen kiralama süresini aşan bir dönem için dayanak var-lığa ilişkin alt kiralamanın başlaması ve

d) Kiracının, bir opsiyonu kullanmasıyla ya da kullanmamasıyla doğrudan ilgisi olan ticari bir karar alması (örneğin, tamamlayıcı bir varlığın kiralamasını uzatma, alternatif bir varlığı elden çıkarma veya kullanım hakkı varlığının kulla-nıldığı ticari birimi elden çıkarma kararı).



5.2.3. Kira Ödemeleri

Kiralamanın fiilen başladığı tarihte, kira yükümlülüğünün ölçümüne dâ-hil edilen kira ödemeleri, dayanak varlığın kiralama süresi boyunca kullanım hakkı için yapılacak olan aşağıdaki ödemelerden oluşmaktadır:

i. Sabit ödemelerden (özü itibarıyla sabit ödemeler dâhil) her türlü kirala-ma teşvik alacaklarının düşülmesiyle bulunan tutar,

ii. İlk ölçümü kiralamanın fiilen başladığı tarihte bir endeks (TEFE/TÜFE) veya sabit bir oran (örneğin, her yıl yüzde 10) kullanılarak ya-pılan, bir endeks veya orana bağlı değişken ödemeler,

iii. Kalıntı değer taahhütleri kapsamında kiracı tarafından ödenmesi bekle-nen tutarlar,

iv. Kiracının satın alma opsiyonunu kullanacağından makul ölçüde emin olması durumunda bu opsiyonun kullanım fiyatı ve

v. Kiralama süresinin kiracının kiralamayı sonlandırmak için bir opsiyon kullanacağını göstermesi durumunda, kiralamanın sonlandırılmasına ilişkin ceza ödemeleri.

5.2.3.1. Sabit ve Sabit Nitelikteki Kira Ödemeleri

Özü itibarıyla sabit kira ödemeleri, şekil itibarıyla değişken olabilen ancak esas itibarıyla kiracının ödemekten kaçınamayacağı nitelikteki ödeme-lerdir. Örneğin;

l Ödemelerin değişken kira ödemeleri olarak yapılandırılmış olması ancak söz konusu ödemelerde gerçek bir değişkenliğin bulunmaması (ödemekten imtina edemeyeceği bir asgari tutarın bulunması)

l Kiracının ödeme yapabileceği birden fazla ödeme grubunun bulunması ancak bu ödeme gruplarından yalnızca birinin gerçekçi olması veya

l Kiracının ödeme yapabileceği birden fazla gerçekçi ödeme grubunun bulun-ması ancak bu gruplardan en az birini ödemesinin gerekli olması.



Önemli Not:

TFRS 16 kapsamında kiralama yükümlülüğünün hesaplanmasında dik-kate alınacak kira ödemelerinin aşağıdakileri içermediği unutulmamalıdır:

• Bir endekse veya orana bağlı olanlar dışındaki değişken kira ödemeleri (örneğin, hasılatın belirli bir yüzdesi veya ilgili varlığın kullanım miktarına bağlı ödemeler);

• Kiracı tarafından borcuna ilişkin ödenmiş herhangi bir garanti ödemesi (ve-rilen depozito ve teminatlar) veya

• Kiralama olarak tanımlanmayan bileşenlere tahsis edilen tutarlar (kiracının kolaylaştırıcı hükümleri uygulamadığı durumlarda).

5.2.3.2. Değişken Kira Ödemeleri

Bir tüketici fiyat endeksine bağlı olan veya bir gösterge faiz oranına bağlı olan (LIBOR gibi) veya piyasa kira bedellerindeki değişiklikleri yansı-tacak şekilde değişen ödemeler aslında değişken kira ödemeleridir.

Kira sözleşmeleri, kira sözleşmelerinin zamanlaması ve bireysel söz-leşmelerde tanımlanan “piyasa kirasını” yansıtacak şekilde kira ödemelerin-de bir düzenleme gerektiren piyasa kirası inceleme maddelerini içerebilir. Örneğin, bir sözleşme, kira ödemelerinin her beş yılda bir gerçeğe uygun piyasa kiralarına dayanarak revize edilmesine ilişkin bir madde içerebilir. Bu tür piyasa kirası inceleme mekanizmaları tarafından belirlenen kira ödemele-rinin bir “endeks veya orana” dayalı ödemeler olarak kabul edildiğini ve bu ödemelerin kira ödemelerine dahil edildiğini ve aynı koşullar altında ve aynı şekilde yeniden değerlendirildiğini açıklamak önemlidir.

Bunlar dışında kalan, diğer bir ifadeyle bir endekse veya oran artışına bağlanmış kira artışları hariç olmak üzere, diğer değişken kira ödemeleri, kira yükümlülüğünün ilk ölçümünde hariç tutulur (örneğin, kiracının satışı-nın yüzdesine veya dayanak varlığın kullanımına dayalı ödemeler). Bunun yerine, bu tür ödemeler, bu ödemeleri oluşturan olay veya koşulun gerçekleş-tiği dönemde kar veya zararda muhasebeleştirilir.



Örneğin, alışveriş merkezlerinde yer alan mağazaların ciro bazlı olarak kiralanması durumunda, kira ödemeleri ilgili olduğu dönemde kar veya zarar-da muhasebeleştirilir. Diğer bir örnek verecek olursak, kilometre sınırlaması olan bir taşıt kiralandığında, belirlenen kilometre aşıldığında, kiralama sonun-da bu aşılan tutar tahakkuk ettiğinde gider olarak muhasebeleştirilir. Ancak, sabit kira ödemesi artı ciro bazlı ödemeleri birlikte içeren sözleşmelerde, kiralama yükümlülüğünün ölçümünde sabit kira ödemeleri dikkate alınırken, ciroya bağlı değişken kira ödemeleri dikkate alınmamalıdır. Ciro bazlı kira ödemeleri ilgili dönemde tutarı kesinleştikçe doğrudan gider olarak muhase-beleştirilirler. Kiralama yükümlülüğünün ölçümünde dikkate alınmayan değiş-ken kira ödemeleri ise dipnotlarda açıklanır.

Bir endeks veya orana bağlı olan değişken kira ödemeleri, kira baş-langıcındaki endeks veya oran kullanılarak ölçülür. Diğer bir deyişle, kiracı gelecekteki enflasyonu tahmin etmemektedir, ancak bunun yerine finansal kiralama borçlarını, kiralama süresinin geri kalanı boyunca enflasyonda bir değişiklik olmadığı varsayımıyla muhasebeleştirmektedir. İlgili endeks belir-lendiğinde, kira artışı gerçekleşmesine göre kalan kira ödemelerine bu artış yansıtılarak kiralama yükümlülüğü tekrar ölçülür ve meydana gelen artış kul-lanım hakkı varlığını da eklenir.

5.2.3.3. Dövizli Kira Ödemeleri

TFRS 16, bir kiracının, bir yabancı para cinsinden olan kiralama yü-kümlülükleri ile ilgili döviz kurundaki farklılıkların etkilerini nasıl muhasebe-leştirilmesi gerektiği konusunda özel şartlar getirmemektedir. Diğer finansal yükümlülüklerle tutarlı olarak, bir kiracının kiralama borcu parasal bir ka-lemdir ve sonuç olarak, yabancı para cinsinden olması durumunda, kiralama yükümlülüğünün TMS 21 “Kur Değişiminin Etkileri” standardı kapsamında her raporlama dönemi sonunda kapanış döviz kurları kullanılarak yeniden ölçülmesi gerekmektedir.18

18 TFRS 16, paragraf: BC196



Kullanım hakkı varlığı parasal olmayan bir kalem olduğundan, kira ödemeleri yabancı para cinsinden olması durumunda, işlem tarihindeki döviz kuru (tarihi kur) kullanılarak çevrilecektir, kiralama borcu ise bir finansal borç olması nedeniyle parasal bir kalem olduğu için dönem sonundaki spot kur ile çevrilecektir. Bu nedenle, işletmenin fonksiyonel para birimi dışında bir para biriminde kiralama yapması durumunda, yabancı para riskine maruz kalınmasının ekonomik olarak mevcut olmasına rağmen, şu anda finansal tablolarda bulunmayan bir yabancı para uyumsuzluğu yaratacaktır. Uçak kiralamaları çoğunlukla USD cinsinden yapıldığı için bu durumun havayolu sektöründe oldukça yaygın olması beklenmektedir.

Her ne kadar bu yaklaşım, döviz kurundaki farkların muhasebeleştiril-mesinden kaynaklanan kar veya zararda değişkenliğe yol açsa da, işletme bu değişiklikleri döviz kurunda kazanç veya zarar olarak ayrı ayrı açıklar. Buna göre, finansal tablo kullanıcıları için kar ya da zararın yalnızca döviz kurla-rındaki hareketlerden kaynaklandığı açıktır. Bu yaklaşım, TMS 21’deki döviz kurundaki değişikliklerin gereklilikleri ile tutarlı olduğu için, IASB, TFRS 16’da herhangi bir özel şartın dahil edilmesinin gerekli olmadığı sonucuna varmıştır.19

USD dışındaki fonksiyonel para birimleri olan işletme-ler için, borcun yeniden çevrilmesi ve kar veya zararda kazanç veya kayıpların muhasebeleştirilmesinin etkileri önemli ola-bilir. İşletmeler, bu oynaklığı gidermek için finansal riskten korunma muhasebesi uygulayıp uygulamayacaklarına ilişkin hazine stratejilerini gözden geçirmeyi isteyebilirler.

19 TFRS 16, paragraf: BC199



Örneğin, aşağıda özetlenen örneği incelersek, bir uçağın kiralanmasında;

Tablo 5: Dövizli Kira Ödemeleri

5.2.3.4. Kira Ödemelerine İlişkin Vergilerin (KDV, Stopaj, Sigorta vb.) Durumu

Ülkemizde emlak vergisinin ödenmesinden mülk sahipleri sorumludur. Dolayısıyla kiracının sözleşmede açıkça bu ödemeyi üstlendiğini belirtmemesi durumunda, mal sahibi adına ödenen emlak vergileri kira ödemelerinin bir par-çası olarak kabul edilemeyecektir. Banka gibi finansal kuruluşların ise KDV sorumluluğu bulunmadığından, yapmış oldukları kira ödemelerinde tahakkuk eden KDV’leri kira ödemelerinin bir parçası olarak dikkate almaları gerekir. Benzer nitelikteki vergiler var ise de bunlar da aynı şekilde değerlendirilir.

Örnek

Uçak kiralaması

Kira ödemeleri

USD cinsinden.

Uçak kiralaması için yaygın olan ortak uygulama.

Ödemeler USD olarak sabitlen-miş.

Kira Başlangıcı

Kira Yükümlülüğü

*USD üzerinden hesaplama

*USD iskonto oranı

*Spot kur’dan çevrilir

Kullanım Hakkı Varlığı

Kullanım hakkı varlığının ilk ölçümü

(İlgili tarihteki kur)

1.Yılın sonu


Parasal Kalem (TMS 21)

Spot kur ile çevrim yapılır

Kar veya Zarar tablosunda Kar/Zarar

Kullanım Hakkı varlığı-Varlık

Parasal olmayan kalem.

Parçalara ayırarak muhasebeleş-tirme (TMS 16).

Dönem sonunda kur değişikli-ğinden kaynaklı bir düzeltme yapılmaz.



5.2.3.5. Yenileme, Sonlandırma veya Satın Alma Opsi-yonlarına İlişkin Ödemeler

Kira yükümlülüğünün ilk ölçümüne dahil edilen ödemelerden biri de kiracının satın alma opsiyonunu kullanacağından makul ölçüde emin olması durumunda bu opsiyonun kullanım fiyatı ve kiralama süresinin kiracının ki-ralamayı sonlandırmak için bir opsiyonu kullanacağını göstermesi durumun-da buna ilişkin ceza ödemeleridir.

Kiralamanın fiilen başladığı tarihte işletme, kiracının kiralamayı uzat-ma opsiyonunu veya dayanak varlığı satın alma opsiyonunu kullanacağından ya da kiralamayı sonlandırma opsiyonunu kullanmayacağından makul ölçü-de emin olup olmadığını değerlendirir.20

TFRS 16 yenileme, sonlandırma ve satın alma opsiyonlarını değer-lendirirken “makul ölçüde emin” eşiğini korumaktadır. Bu eşik, TMS 17 ile benzer nitelikte olup yeni standart nasıl uygulanacağı konusunda ek rehber-lik sağlamaktadır.

Daha da önemlisi, böyle bir seçeneği uygulamak için kiracının makul ölçüde emin olduğu sonucuna varmasının, kiralama işlemini muhasebeleştir-me açısından farklı sonuçları olacaktır. TMS 17’e göre, bu sonuç genellikle kiralamanın sınıflandırmasını etkileyecektir:

- bir kiracı yenileme seçeneğini uygulamak için makul ölçüde emin ise, bu durum kiralama süresini artırır, kiranın finansal kiralama sözleşmesi olması olasılığını arttırır ve

- bir kiracı bir satın alma seçeneğini kullanmak için makul ölçüde emin ise, o zaman bu husus finansal kiralama için bir göstergedir.

Yeni standarda göre, bu sonuç genellikle kiralama yükümlülüğünün ölçümünü etkiler, çünkü kira ödemeleri kiracının seçeneği uygulamak için makul ölçüde emin olup olmadığına dair karar ile tutarlı bir şekilde belirlenir.




Diğer bir önemli fark, TMS 17 uyarınca kiracının, kira şartlarında ve koşullarında bir değişiklik olmadığı sürece, bir seçeneği kullanma olasılığı-nı yeniden değerlendirmemesidir. Yeni standart uyarınca, bir kiracı, önemli bir olayın ortaya çıkmasından sonra bir seçeneğin uygulanmasının makul olup olmadığını veya durumu etkileyebilecek ve kiracının kontrolünde olan durumdaki önemli bir değişikliğin makul olup olmadığını yeniden değerlen-dirir.

5.2.3.6. Kira Süresi Sonunda Verilen Kalıntı Değer Garantileri

Kalıntı değer garantileri, dayanak varlığın kiralama sonundaki değe-rinin (veya değerinin bir kısmının) en az belirtilen bir tutar kadar olacağı konusunda kiraya verene, kiraya verenle ilişkili olmayan üçüncü bir tarafça verilen taahhüttür.

TMS 17’ye göre yeni standarttaki önemli farklılık, kiralama konusu varlığın kiracı tarafından garanti edilmiş kalıntı değeri arasındadır. TMS 17, kalıntı değerle ilgili olarak kalıntı değerin, kiracı veya kiracıyla ilişkili taraf-larca garanti edilmiş kısmını, garanti edilmiş tutarın herhangi bir durumda ödenebilecek azami tutarını ifade etmektedir. TFRS 16’da ise, garanti edil-miş tutarın altında kalan, ödenmesi beklenen tutarı ifade etmektedir.

Bu farklılık, TFRS 16 kapsamında kira ödemelerinde yer alan kalıntı değer garantileriyle ilgili tutarların, genellikle TMS 17’ye göre daha düşük olacağı anlamına gelmektedir; ancak, bir kalıntı değer garantisinin varlığı, kiracı tarafından bildirilen brüt varlık ve borçlarda yeni değişkenlik yarata-caktır. Kiracıların, ödenmesi beklenen tutarın belirlemek ve belgelemek için hangi ek işlemlerin gerekli olduğunu dikkatlice düşünmeleri gerekecektir. Kiracıların bunu kiralamanın fiilen başladığı tarihte ve sonraki ölçümleri yaparken dikkate almaları gerekecektir.



5.2.3.7. Değişken Kira Ödemelerinin Sabit Ödemelere Dönüşmesi

Başlangıçta dayanak varlığın kullanımıyla bağlantılı değişken kira ödemeleri olarak yapılandırılan ancak kiralamanın fiilen başladığı tarihten sonraki bir noktada değişkenliğin ortadan kalkmasıyla kiralama süresinin geri kalan kısmında sabit hale gelecek ödemeler. Bu ödemeler, değişkenlik ortadan kalktığında özü itibarıyla sabit ödemeler haline gelir.21

Kalıntı değer taahhüdü kapsamında ödenmesi beklenen tutarlarda bir değişiklik olması durumunda kiracı, revize edilmiş kira ödemelerini, kalıntı değer taahhüdü kapsamında ödenmesi beklenen tutarlardaki değişikliği yan-sıtacak şekilde belirler. Kiracı bunu uygularken, kira ödemelerindeki deği-şiklik, değişken faiz oranlarından kaynaklanmadığı sürece değiştirilmemiş bir iskonto oranı kullanır. Kira ödemelerindeki değişikliğin, değişken faiz oranlarından kaynaklanması durumunda kiracı, faiz oranındaki değişiklikleri yansıtan revize edilmiş bir iskonto oranı kullanır.22

Örnek: Kiracı B, bir makineyi 20 yıllığına kiralamıştır. Kira ödemele-ri her yılın sonunda ödenmektedir ve aşağıdaki şekilde belirlenmektedir.23

- 1-10 yıl: Başlangıçta bilinmeyen ancak 1. yılın sonunda, 1. yılın ikinci yarısında elde edilen kapasiteye bağlı olarak sabitlenir.

- 11. Yıldan itibaren: Değişken, işlenen ton başına sabit bir fiyata dayalı.

Makine kurulana kadar ve çalıştığı sürece kadar kapasitesi bilinme-mektedir. Bu senaryoda, kira ödemeleri aşağıdaki gibi sınıflanabilir:

- 1. Yıl: Kira ödemesi değişkendir ve yılın ikinci yarısında elde edilen kapasiteye göre belirlenir.

- 2-10. Yıllar: 1. yılın ikinci yarısında elde edilen fiili kapasiteye bağlı olarak, bu yıllar için kira ödemeleri sabitlenmiştir.

- 11–20 yılları: Kira ödemeleri değişkendir ve kullanıma göre değiş-mektedir.

21 TFRS 16, paragraf: B42(a)(ii)22 TFRS 16, paragraf: 42-4323 Lease payments, Örnek:16, KPMG, November 2017



Kira yükümlülüğünün ilk ölçümü

Kiralamanın fiilen başladığı tarihte, gelecekteki kira ödemeleri bilin-memektedir ve B kiralama borcunu sıfır olarak değerlendirmektedir (B’nin iskonto oranı% 5’tir).

Kira yükümlülüğünün ödemeler sabit olduktan sonraki ölçümü

1. yılın sonunda, kiralama yükümlülüğü yılın ikinci yarısında elde edilen kapasiteye bağlı olarak yıllık 2.000 olarak sabitlenir. Değişmeyen bir iskonto oranı kullanılarak, kira yükümlülüğü aşağıdaki gibi hesaplanır.

Yıl Kira ödemeleri İskonto edilmiş

2 2,000 1,9053 2,000 1,814

4 2,000 1,728

5 2,000 1,645

6 2,000 1,567

7 2,000 1,492

8 2,000 1,421

9 2,000 1,354

10 2,000 1,289

14,2151.Yılın sonundaki kira yükümlülüğü



1. yılın sonunda B kira yükümlülüğünü aşağıdaki şekilde muhasebeleştirir:

Borç Alacak

Varlığın kullanım hakkı


Kira ödemelerinin sabitlendiği durumda

14,215

14,215

Kira yükümlülüğünün sonraki ölçümü-2.Yıl

2. yılın sonunda B aşağıdaki şekilde muhasebeleştirir:

Borç Alacak

Amortisman Giderleri (14,215 / 19) 748

Varlığın kullanım hakkı 748Kalan kira süresi kullanım hakkı varlığı-

nın amortismanı

Faiz Gideri (14,215 x 5%) 711

Kira yükümlülüğü (2,000 - 711) 1,289

Kasa (2. yıl ödemesi) 2,000

2. yıl için ödeme ve giderleri muhasebe-leştirilmesi



5.2.4. İskonto oranı

İskonto oranı, kira yükümlülüğünün ölçümünde önemli girdilerden biridir. Kira yükümlülüğünün ilk ölçümünü belirlerken, kira ödemelerinin bugünkü değerini hesaplamak için iskonto oranı kullanılır.

İskonto oranının kullanılmadığı durumlar ise aşağıdaki gibidir:

l Kira ödemelerinin önden ödendiği (peşin ödenmesi) durumda, gelecek-te iskonto edilecek kira ödemesi olmayacaksa, kiracının tek bir ön ödeme karşılığında kullanma hakkını elde ettiği bazı gayrimenkul kiralamalarında geçerli olabilir.

l Kiracıya yapılan ödemelerin tümü değişken nitelikte ise yani satış cirosuna veya kullanıma bağlı olması durumunda. Bunun yerine, kiracı değişken kira ödemelerini gerçekleştikleri zaman gider olarak muhasebeleştirir. Bu husus, kiralama ödemelerinin üretilen elektrik miktarına bağlı olduğu güneş veya rüzgar santralleri gibi elektrik üreten varlıkların kiralamalarında söz konusu olabilir. Ayrıca, perakende sektöründe kira ödemelerinin kiracıların satışları-na bağlı olduğu bazı gayrimenkul kiraları için de geçerli olabilir.

l Kiracının kolaylaştırıcı hükümleri uyguladığı kiralamalarda - yani kısa vadeli kiralamalar ve dayanak varlıkların düşük değerli olduğu kiralamaların muafiyeti. Bu gibi durumlarda, kiracı yapılan kira ödemeleri doğrusal (eşit) olarak kiralama süresi boyunca gider olarak muhasebeleştirir.

5.2.4.1. Zımni veya Alternatif Borçlanma Oranının Dik-kate Alınması

Kiralamadaki zımnî faiz oranının kolaylıkla belirlenebilmesi durumunda, bu oran kullanılarak iskonto edilir. Kiracı, bu oranın kolaylıkla belirleyeme-mesi durumunda, kiracının alternatif borçlanma faiz oranını kullanır.

“Zımni faiz oranı” ve kiracının “alternatif borçlanma faiz oranı” tanımı, TMS 17’deki mevcut tanımla tutarlıdır.



“Kira sözleşmesindeki oran”, kira ödemelerinin bugünkü değerinin ve te-minatsız kalan değerin, dayanak varlığın gerçeğe uygun değerinin toplamını ve kiracının ilk doğrudan maliyetlerini eşitlemesine neden olan orandır.

“Zımni faiz oranı, kira ödemeleri ve taahhüt edilmemiş kalıntı değerin bugünkü değerini, dayanak varlığın gerçeğe uygun değeri ile kiraya verene ait her türlü başlangıçtaki doğrudan maliyetlerin toplamına eşitleyen faiz oranıdır.24 Ofis kiralamalarında da yine benzer süre ve para biriminde kulla-nılacak olan konut kredi oranları iskonto olarak kullanılabilecektir.

Bir kiracının “zımni faiz oranının” tahmin edilmesi pek çok kiracı açı-sından zor olacaktır. Örneğin, bir kiracı genellikle kiracının başlangıçtaki doğrudan maliyetlerinin miktarını bilemeyecek veya kira süresinin sonunda dayanak varlığın beklenen kalıntı değeri hakkında yalnızca sınırlı bilgiye sahip olacaktır. Sonuç olarak, kiracıların alternatif borçlanma oranlarını bu durumlarda kullanması muhtemel görünmektedir.

Kiracı, makul ölçüde benzer özelliklere sahip kiralamalardan olu-şan bir portföye;

- Benzer bir ekonomik ortamdaki ve benzer bir dayanak varlık sınıfı için ve - Geri kalan kiralama süresi benzer olan kiralamalar için tek bir iskonto oranı uygulayabilir.

Kiracı ve kiraya verenin genel olarak benzer kredi derecelendirmele-rine sahip olduğu sabit kira ödemeleri olan belirli bir kira sözleşmesi için, kiradaki zımni faiz oranı genellikle kiracının alternatif borçlanma faiz ora-nından daha yüksek olacaktır. Bunun nedeni kiralamada zımni faiz oranının, garantili olmayan kalıntı değeri de dahil olmak üzere kiraya verenin tahmini minimum getirisini yansıtmasıdır.

24 TFRS 16, Ek A, Tanımlanan Terimler



5.2.4.2. Grup İşletmeleri Seviyesinde Iskonto Oranının Belirlenmesi

Bazı kiracılar tüm finansmanlarını konsolide grup düzeyinde yürütürler ve bazılarının ana ortaklık dışında başka finansman kaynakları bulunmayabi-lir. Yeni standartta, bu gibi durumlarda uygun bir alternatif borçlanma oranı-nın nasıl belirleneceğine dair özel bir rehber bulunmamaktadır.

Bir bağlı ortaklık ana ortaklık veya grup’un kullanmış olduğu iskonto oranını münferit (solo/bireysel) finansal tablolarında kullanabilir mi?

Sorunun yanıtı “Hayır” olacaktır. İlke olarak, bağlı ortaklık, ana ortak-lığın veya Grup’un kullanmış olduğu iskonto oranını münferit finansal tab-lolarında kullanamaz. Bununla birlikte, bazı durumlarda, bir bağlı ortaklığın ana ortaklık veya grubunun alternatif borçlanma faiz oranını bir girdi olarak kullanması makul olabilir ve bir kiralama için uygun iskonto oranını belirler-ken bu oranda gerekli düzeltmeleri yapmalıdır. Örneğin, iştirak kendi hazine bölümüne sahip değilse, grubun tüm fonları ana ortaklık tarafından merkezi olarak yönetilirken ve kiracıya kira ödemelerinin garantisini veren ana ortak-lık ile sonuçlanırsa bu uygun olabilir. Bu durumda, kiralama sözleşmesinin fiyatı, ana ortaklığın kredi durumundan bağlı ortaklığın fiyatından daha fazla etkilenebilir.

5.2.4.3. İskonto Oranı Değişiklikleri

Kiracı finansal kiralama yükümlülüğünün yeniden değerlendirilmesi veya kira değişikliği yapıldığında bazı durumlarda iskonto oranını revize ede-cektir.

Kiracı, aşağıdaki durumların herhangi birinin varlığı halinde kira yü-kümlülüğünü, revize edilmiş kira ödemelerini revize edilmiş bir iskonto ora-nı üzerinden indirgeyerek yeniden ölçer:

- Kiralama süresinde bir değişiklik olması

- Varlığı satın alma opsiyonuna ilişkin yapılan değerlendirmede değişik-lik olması



- Değişken faiz oranlarında bir değişiklik olması ve bu durumun gele-cekteki kira ödemelerinde bir değişikliğe neden olması

Kiracı, kira ödemelerinin bağlı olduğu endeksteki bir değişiklik nede-niyle gelecekteki kira ödemelerinde bir değişiklik meydana geldiğinde is-konto oranını yeniden değerlendirmez. Örneğin, yıllar itibarıyla tüketici fiyat endeksinde meydana gelen değişiklikler.

Kiracının, kira sözleşmesinin süresine ilişkin her değişiklik yapıldığın-da yeni veya revize edilmiş iskonto oranının belirlenmesi gerekmektedir.

Genel olarak, kiraya veren iskonto oranını yeniden değerlendirmez, an-cak bazı değişiklik senaryolarında yeniden değerlendirilmiş bir iskonto oranı kullanabilir.

Kiracının, kiralamada yapılan bir değişikliği ayrı bir kiralama olarak muhasebeleştirdiği durumlarda, kiracının iskonto oranını yeniden değerlen-dirmesine gerek yoktur. Fakat kiracının, kiralamada yapılan bir değişikliği ayrı bir kiralama olarak muhasebeleştirmediği durumlarda, revize edilmiş kira ödemelerini revize edilmiş bir iskonto oranıyla indirgeyerek kira yü-kümlülüğünü yeniden ölçmesi gerekmektedir. Revize edilmiş iskonto oranı; kiralamadaki zımnî faiz oranının kolaylıkla belirlenebilmesi durumunda bu oran olarak; kolaylıkla belirlenememesi durumunda ise kiracının değişikliğin uygulanma tarihindeki alternatif borçlanma faiz oranı olarak belirlenir.



5.3. Kullanım hakkı varlığının ilk ölçümü

Şekil 9: Kullanım hakkı varlığının ilk ölçümü

Not: TFRS 16, tanımlanmış varlığa ilişkin kullanım hakkı varlığının maddi veya maddi olmayan olup olmadığını

belirtmemektedir.

Kullanım hakkı varlığının ölçümündeki ilk adım, kiralama yükümlü-lüğünün hesaplanmasıdır. Kira yükümlülüğü ilk ölçümde alacaklandırılır ve muhasebe kaydının diğer tarafı kullanım hakkı varlığı olur.

Genel olarak, bir kiracının kullanım hakkı varlığının ilk ölçümü ( ör-neğin; finansal olmayan varlık) başlangıçta maliyetiyle ölçülen diğer finansal olmayan varlıklarla tutarlıdır (örneğin, TMS 16 Maddi Duran Varlıklar, TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar ‘a göre muhasebeleştirilen varlıklar).

5.3.1. Sözleşme Aşamasında Katlanılan Maliyetler

Kiracının başlangıçtaki doğrudan maliyetleri, aksi gerçekleşmedikçe bir kiralama yapmanın alternatif maliyetleridir. Bunlar, örneğin:



l Komisyonlar (emlakçılara veya aracılara ödenen komisyonlar);

l Yasal ücretler (noter, tapu şerhi vb gibi yasal ücretler bunların sözleşmenin başlamasına bağlı olması durumunda);

l Kira sözleşmesinin şart ve koşullarının müzakere masrafları (eğer sözleşme-nin başlamasına bağlı ise)

Başlangıç doğrudan maliyetlere dahil edilmeyen kalemler ise aşağıdaki gibidir:

l Genel masrafların tahsisi satış veya pazarlama bölümü tarafından yapılanlar;

l Olası kiracının finansal durumunu değerlendirme maliyetleri ve

l Olası kiralamalar için teklif alma maliyetleri

5.3.2. Eski Haline Getirme ve Restorasyon Yükümlülükleri

Kira sözleşmesinin uygulandığı kiralama süresi sonunda bir dayanak varlığın demonte edilmesi ve kaldırılması maliyetleri, TMS 37 “Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” standardı uyarınca ayrılacak bir karşılık varsa, kullanım hakkı varlığına eklenir. Örneğin, çoğu durumda kiracı dayanak varlığın belirli bir durumda kiraya verene iade edilmesi veya dayanak varlığın bulunduğu bölgenin eski haline getirilmesi zorunludur. Kiracı, kullanım hakkı varlığının borç kaydına karşılık, bu yükümlülüğü karşılık olarak muhasebeleştirir.

5.3.3. Özel Maliyetlerin Durumu

TFRS 16 uyarınca, özel maliyetler kullanım hakkı varlığının bir parçası olma-dığından, bunları elde etmek için kiraya veren tarafından alınan ödemeler kiralama muhasebesinin bir parçası olmayacaktır. Bunlar TMS 16 Maddi Duran Varlıklar uya-rınca muhasebeleştirilir ve kiralama süresi boyunca amortismana tabi tutulur.



5.3.4. Alınan Kira Teşvikleri

Kiraya verenin kiralamayla ilgili olarak kiracıya yaptığı ödemelerdir veya kiracının katlandığı maliyetlerin kiraya veren tarafından tazmin edilme-si veya üstlenilmesidir. Kiraya veren kiracıya kira sözleşmesini imzalaması için teşvik sunabilir.

Bu kira teşvikleri, aşağıdakilerin her ikisini de içerir:

l Kirayla ilgili kiracı adına veya adına yapılan ödemeler

l Kiracının maliyetini kiraya veren tarafından düşürülmesinin varsayıl-ması. Örneğin, bir kiracının üçüncü bir tarafla önceden var olan kira sözleş-mesini üstlenmesinin bir sonucu olarak.

5.3.5. Peşin Ödenen Kiralar

Kiracı tarafından peşin ödenmiş kiralar var ise bunlar bir yükümlülük olarak dikkate alınmayacak olup, doğrudan kullanım hakkı varlığının bir parçası olarak muhasebeleştirilir. Peşin ödendikleri için kullanım hakkı varlı-ğına iskonto edilmeden eklenmelidir.

5.4. Kira yükümlülüğünün sonraki ölçümü

5.4.1. Ölçüm Esasları

Kira yükümlülüğünün ilk ölçümünden sonra, kiralama yükümlülüğü etkin faiz yöntemi kullanılarak iskonto edilmiş bedel üzerinden ölçülür.

Kiracılar, kiralama borçlarının sonrakini ölçümünü gerçeğe uygun değeri üzerinden yapamazlar. Bu husus zaten TMS 17 uyarınca finansal kira-lama borçlarının ölçüm esasına dayanmaktadır.



Örnek25: Kiracı X, kiraya veren Y ile 7 yıl boyunca bir binayı kirala-mak üzere sözleşme imzalamıştır. Yıllık kira ödemeleri, her yılın sonunda ödenecek şekilde 450 USD’dir. Kiracı’nın alternatif borçlanma faiz oranı - yani etkin faiz oranı -% 5.04’dür.

Ödemekle yükümlü olduğu kira yükümlüğünün ilk ölçümü 2.600 USD’dir. 1. yılın sonunda, kiracı kiraya verene ilk yıllık kira ödemesi olan 450 USD öder: bunun 131 USD’si (2.600 x 5.04) faiz ve 319 USD’si (450 - 131) anapara olup, yükümlülüğü 319 USD azaltır.

Yükümlülüğün 2.yıl başlangıcındaki defter değeri 2,281USD’dir (2,600 - 319).

5.4.2. Kira Yükümlülüğünün Yeniden Değerlendirilmesi

Kiralamanın fiilen başladığı tarihten sonra kiracı, kira yükümlülüğünü, kira ödemelerindeki değişiklikleri yansıtacak şekilde yeniden ölçer. Kiracı, kira yükümlülüğünün yeniden ölçülmüş tutarını, kullanım hakkı varlığında düzeltme olarak finansal tablolarına yansıtır. Ancak, kullanım hakkı varlığı-nın defter değerinin sıfıra inmiş olması ve kira yükümlülüğünün ölçümünde daha fazla azalmanın mevcut olması durumunda kiracı, kalan yeniden ölçüm tutarını kâr veya zarara yansıtır.

Kiralama süresinde ve varlığı satın alma opsiyonuna ilişkin yapılan değerlendirmede değişiklik olması durumunda kiracı, kira yükümlülüğünü, revize edilmiş kira ödemelerini revize edilmiş bir iskonto oranı üzerinden indirgeyerek yeniden ölçer.

Revize edilmiş iskonto oranını, kiralamadaki zımnî faiz oranının ko-laylıkla belirlenebilmesi durumunda bu oran olarak; kolaylıkla belirleneme-mesi durumunda ise kiracının yeniden değerlendirmenin yapıldığı tarihteki alternatif borçlanma faiz oranı olarak belirler.

25 A more transparent balance sheet, January 2016, https://home.kpmg/ content/dam/kpmg/pdf/2016/01/leases-first-impressions-2016.pdf, örnek:15



Kalıntı değer taahhüdü kapsamında ödenmesi beklenen tutarlarda bir değişiklik olması ve endeks veya oranda meydana gelen bir değişiklik sonu-cunda bu ödemelerde bir değişiklik olması durumlarında kiracı, kira yükümlü-lüğünü revize edilmiş kira ödemelerini indirgeyerek yeniden ölçer.

Tablo 6: İskonto Oranın Revize Edilmesini Gerektiren ve Gerektirmeyen Durumlar

İskonto oranının değiştirilmeyeceği durumlar

- Kalıntı değer taahhüdü kapsa-mında ödenmesi beklenen tutardaki değişiklik olması

- Gelecekteki kira ödemelerinin be-lirlenmesinde kullanılan endeks veya oranda meydana gelen bir değişiklik sonucunda bu ödemelerde bir değişik-lik olması*

- Ödemelerin çeşitliliği çözüm-lendiğinden, yani özü itibarıyla sabit ödemelere dönüştüklerinde.

*kira ödemelerindeki değişiklik, değişken faiz oranlarından kaynak-lanmadığı sürece değiştirilmemiş bir iskonto oranı kullanır.

İskonto oranının değiştirileceği durumlar

- Gelecekteki kira ödemeleri, de-ğişken faiz oranlarında meydana gelen değişimden dolayı değişmiş olması

- Kiralama süresinde değişim olması

- Satın alma opsiyonuna ilişkin yapılan değerlendirmede değişiklik olması



5.5. Kullanım hakkı varlığının sonraki ölçümü

5.5.1. Ölçüm Esası

Kiralamanın fiilen başladığı tarihten sonra, kullanım hakkı varlığı bi-rikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararları düşülmüş değer ve kullanım hakkı varlığının defter değerinin sıfıra inmiş olması ve kira yükümlü-lüğünün ölçümünde daha fazla azalmanın mevcut olması durumları dışında, kira yükümlülüğünün yeniden ölçümüne göre düzeltilmiş maliyeti üzerinden ölçülür.

Kiracı iki durumda alternatif ölçüm yöntemlerini uygular:

• Yatırım amaçlı gayrimenkullerine TMS 40 Yatırım Amaçlı Gayri-menkuller’de yer alan gerçeğe uygun değer yönteminin uygulanması durumunda yatırım amaçlı gayrimenkul tanımını karşılayan kullanım hakkı varlıklarına da söz konusu gerçeğe uygun değer yöntemi uygu-lanır.

• Kullanım hakkı varlıklarının TMS 16’da yer alan yeniden değerleme yönteminin uygulandığı bir maddi duran varlık sınıfıyla ilişkili olma-sı durumunda, söz konusu maddi duran varlık sınıfıyla ilişkili olan kullanım hakkı varlıklarının tamamına yeniden değerleme yöntemi uygulanabilir.

Yeniden değerleme modeli, yalnızca dayanak varlığın maddi duran varlık olduğu kullanım hakkı varlıklarına uygulanabilir. Dayanak varlığın, kiracıların kira şartlarını gönüllü olarak uyguladığı bir maddi olmayan varlık olması durumunda geçerli olmayacaktır.

Bununla birlikte, bu uygulamada maddi olmayan duran varlıklar için yalnızca sınırlı bir etkiye sahip olacaktır, çünkü maddi olmayan duran varlık-ların çoğu aktif bir piyasada işlem görmemelerinden ötürü yeniden değerleme modeline hak kazanamamaktadır.



5.5.2. Kullanım Hakkı Varlığının Amortismanı

Kullanım hakkı varlığı amortismana tabi tutulurken, TMS 16 Maddi Duran Varlıklar’da yer alan amortisman hükümlerine göre amortismana tabi tutulur. Kullanılan amortisman yöntemi, varlığın gelecekteki ekonomik yararlarına ilişkin olarak işletme tarafından uygulanması beklenen tüketim modelini yansıtır.

Bir maddi duran varlık kaleminin, toplam maliyetine göre önemli bir maliyeti olan herbir parçası ayrı ayrı amortismana tabi tutulur.26

Amortisman, kiralamanın fiilen başladığı tarihte başlar. Varlığın amor-tismana tabi tutulduğu süre, aşağıdaki gibidir:

- Eğer dayanak varlığın mülkiyeti kiracıya devredildiyse veya kiracı bir satın alma opsiyonunu kullanacağı makul ölçüde kesinse kiralamanın fiilen başladığı tarihten dayanak varlığın yararlı ömrünün sonuna kadar amortismana tabi tutar;

- Mülkiyet devri söz konusu değilse, amortisman süresi aşağıdakilerin aşağıdakilerden erken olanına kadar devam eder:

- Kullanım hakkı varlığının faydalı ömrünün sona ereceği tarih veya - Kiralama süresinin sona ereceği tarih.

5.5.3. Kullanım Hakkı Varlığının Değer Düşüklüğü

Kiralama işleminin, dayanak varlığın mülkiyetini kiralama süresi so-nunda kiracıya devretmesi veya kullanım hakkı varlığı maliyetinin, kiracının bir satın alma opsiyonunu kullanacağını göstermesi durumunda kiracı, kul-lanım hakkı varlığını, kiralamanın fiilen başladığı tarihten dayanak varlığın yararlı ömrünün sonuna kadar amortismana tabi tutar. Diğer durumlarda ki-racı, kullanım hakkı varlığını, kiralamanın fiilen başladığı tarihten başlamak üzere, söz konusu varlığın yararlı ömrü veya kiralama süresinden kısa olanı-na göre amortismana tabi tutar.

26 TMS 16, 43 üncü Paragraf.



TMS 17’ye göre, kullanım hakkı varlıkları faaliyet kiralamaları için muhasebeleştirilmemekteydi, bu nedenle TMS 36’ya göre değer düşüklüğü açısından test edilecek faaliyet kiralamasıyla ilgili varlıklar bulunmamaktay-dı. Ancak, kiralamalar kapsamında kira ödemeleri, uygun olduğunda ilgili nakit üreten birimin (NYB) nakit akışlarına dahil edilmekteydi. Bu durumda, faaliyet kiralamasının ekonomik açıdan dezavantajlı olup olmadıklarını ve ayrılması gereken bir karşılık gerekip gerekmediğini belirlemek için TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar uygulanır. TMS 17 uya-rınca faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılan sözleşme imzalayan kiracılar için, TFRS 16’nın uygulaması, finansal durum tablosunda muhasebeleştirilen varlıkların miktarı ve dolayısıyla değer düşüklüğü için test edilen varlıkların defter değeri üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Kullanım hakkı varlı-ğı, değer düşüklüğü göstergeleri mevcut olduğunda değer düşüklüğü testine tabi tutulur. Kullanım hakkı - varlık düzeyinde veya ilgili NYB seviyesinde herhangi bir değer düşüklüğü göstergesi bulunmasa bile, kullanım hakkı var-lıkları, şerefiyenin değer düşüklüğü için değerlendirildiği, şerefiyenin defter değerini artırarak yıllık şerefiye değer düşüklüğü testini etkiler.

5.6. Kiralamaların Finansal Tablolarda Sunumu

TFRS 16’da kiralama işlemlerinin finansal durum tablosunda nasıl raporlanması gerektiği hem kullanım hakkı elde tutulan varlıklar açısından hem de kiralama işlemlerinden doğan borçlar açısından ayrı ayrı düzenlen-miştir. Kar veya zarar tablosun açısından da kira ödemelerinin amortisman ve faiz olarak sınıflandırılacak olmaları nedeniyle önemli değişiklikler gündeme gelecektir.

Genel olarak, sunum gereklilikleri, özellikle nakit akış tablosundaki sunum ile ilgili olarak, TMS 17’ye göre olduğundan daha ayrıntılıdır. Bu du-rum, birçok şirket için uygulamada bir değişikliği gündeme getirebilir.



5.6.1. Kiralanan Varlıkların Kullanım Haklarının ve Kira Borçla-rının Sunumu

Kullanım hakkı elde tutulan varlıklar; finansal durum tablosunda veya dipnotlarda diğer varlıklardan ayrı şekilde sunulur. Bu varlıklar; bu şekilde sunulmaz ise, şirketler bu varlıkları hem aynı işlevi yerine getiren ancak sa-hibi olduğu diğer varlıklarla birlikte aynı bilanço kalemi içerisinde raporlar hem de hangi bilanço kaleminin kullanım hakkı elde tutulan varlıkları kapsa-dığını açıklarlar.

Kiralama işlemlerinden doğan borçlar; finansal durum tablosunda veya dipnotlarda diğer borçlardan ayrı olarak sunulur. Söz konusu borçlar; ayrı olarak sunulmaz ise, şirketler bu borçları bilançoda hangi borç kalemi içinde raporladığını açıklarlar.

5.6.2. Kira Ödemelerinin Kar veya Zarar Tablosunda Sunumu

TFRS 16’da kiralama işlemleri, kiralamanın türüne bakılmaksızın bir finansal kiralama işlemi gibi muhasebeleştirileceğinden dolayı kiralamaya konu bütün varlıklardan kaynaklanan kullanım hakkı varlıkları için amortis-man ayrılacak ve bu varlıklara ilişkin olarak gelecekteki kira ödemelerinden kaynaklanan faiz giderleri bir finansman gideri olarak muhasebeleştirilecektir.

Dolayısıyla, TFRS 16 uygulandığında kar veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosunda değişiklik; tablonun geleneksel gelir tablosu kısmında, bir başka deyişle; sürdürülen faaliyetlere ilişkin dönem kar/zararı kısmında ola-caktır. Öncesinde operasyonel kiralamalara ilişkin kira ödemeleri bir bütün olarak faaliyet gideri olarak dikkate alınırken, artık kira ödemeleri faiz ve amortisman olarak raporlanacağından, şirketlerin FAVÖK’lerinde bir artışa neden olacaktır.

Kar veya zarar tablosunda satışların maliyeti kalemi altında raporlanan “kiralama giderlerinden kaynaklanan faaliyet giderleri” kalemine son verilip, bütün kiralamalar, finansal kiralama gibi görüleceğinden; satışların maliyeti ka-lemine mevcut finansal kiralamalardan yansıtılan amortisman giderleri tutarı, fa-aliyet kiralamasından devrolan varlıkların amortisman tutarını da kapsayacaktır.



TFRS 16’da kira ödemeleri eşit tutarlı olsa bile, ödeme tablosu açı-sından farklı anapara ve faiz tutarları olmak üzere iki unsurdan oluşacaktır. Tahakkuk eden faizler; kar veya zarar tablosunda finansman gideri olarak muhasebeleştirilecektir.

Özetle, kiracı, kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosunda, kira yükümlülüğüne ilişkin faiz giderini, kullanım hakkı varlığına ilişkin amor-tisman bedelinden ayrı olarak sunar. Kira yükümlülüğüne ilişkin faiz gideri, TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu’ uyarınca kâr veya zarar ve diğer kap-samlı gelir tablosunda ayrı olarak sunulması gereken finansman giderleri içe-risinde sunulmalıdır.

5.6.3. Kira Ödemelerinin Nakit Akış Tablosunda Sunumu

Kiralama işlemlerinden kaynaklanan borçların anapara tutarının finans-man faaliyetlerinden bir nakit çıkışı olarak gösterilmesi gerektiği ve bu kira taksitlerinden doğan faizlerin nerede raporlanması gerektiğine kesin bir hük-me yer verilmemekle birlikte ödenen faizlerde raporlanabileceği belirtilmiştir. TMS 7 uyarınca ödenen faizlerin şirketlerin muhasebe politikası tercihine bağlı olarak finansman faaliyetlerinden veya işletme faaliyetlerinden sunul-ması mümkündür.

TFRS 16 uyarınca bütün kiralama işlemlerinden kaynaklanan nakit çıkışları doğrudan finansman faaliyetlerinden nakit çıkışı olarak raporlanabi-lecektir. Dolayısı ile mevcut faaliyet kiralamaları, artık finansal kiralama gibi işlem göreceğinden nakit akış tablosunda kiralamaya ilişkin olarak finansman faaliyetlerinden nakit çıkışları tutarının artması beklenmektedir.

Kiralamanın muhasebeleştirilmesindeki değişiklik ekonomik kaynaklı bir değişiklik olmadığından dolayı, nakit akışları toplamında toplam nakit çıkışı anlamında herhangi bir farklılığa yol açmamaktadır.



6. ÖZELLİKLİ KİRALAMA KONULARI

TFRS 16, bazı özellikli kiralama konularında detaylı rehberlik içermek-tedir.

6.1. Satış ve Geri Kiralama İşlemleri Satış ve geri kiralama işlemi, bir varlığın satılmasını ve aynı varlığın

geri kiralanmasını içerir. Dolayısıyla, satış ve geri kiralama işleminde, bir şirket (satıcı-kiracı), bir dayanak varlığını başka bir şirkete (alıcı-kiracı) dev-reder ve bu varlığı alıcı-kiraya verenden kiralama suretiyle geri almaktadır. Kira ödemeleri ve satış fiyatı, bunlar bir bütün olarak müzakare edildiğinden, genellikle birbirine bağlıdır. TMS 17 uyarınca, satış ve geri kiralama işlemi-nin muhasebeleştirilme yöntemi, ilgili kira işleminin türüne (yani finansal kiralama mı veya faaliyet kiralaması mı olduğuna) bağlı iken TFRS 16 ile birlikte geri kiralama işleminin sınıflandırılması gerekli olmayacak ve TFRS 16 kullanım hakkı modeline göre muhasebeleştirme yapacaktır.

Bir satış ve geri kiralama işleminin nasıl muhasebeleştirileceğine karar vermek için, bir şirket önce dayanak varlığın satıcı (kiracıdan) alıcı (kiraya verenden) ilk devrinin bir satış işlemi olup olmadığını değerlendirir. Şirket, bir satış işlemi olup olmadığını belirlemek için TFRS 15’’deki hükümleri uygular. Bu değerlendirme, hem satıcı-kiracı hem de alıcı kiraya veren tara-fından aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir. Bu husus, aşağıdaki tabloda özet-lenmiştir:27

27 A more transparent balance sheet, January 2016, https://home.kpmg/con-tent/dam/kpmg/pdf/2016/01/leases-first-impressions-2016.pdf , sayfa:37



Tablo 7: Satış ve Geri Kiralama İşlemlerinin Değerlendirilmesi

*Varlığın gerçeğe uygun değerine eşit olmaması ya da kiralamaya iliş-kin ödemelerin, piyasa koşullarında olmaması durumunda işletme, satıştan elde edilen bedeli gerçeğe uygun değerinden ölçmek için düzeltmeler yapar.

Varlığın devrinin bir satış işlemi olduğu durumda

Varlığın devrinin bir satış işlemi olmadığı durumda

Kiracı (satıcı) Kiraya veren (alıcı)

– Dayanak varlık finansal tablo dışı bırakılır ve kiracı muhasebe mo-delinin geri kiralama işlemine uygu-lanması gerekir.*

– Kullanım hakkı varlığını, elde tuttuğu kullanım hakkı varlığının önceki defter değeri oranı üzerinden ölçer (örneğin maliyet değerinde).*

– Devredilen haklarla ilişkili kazanç veya kayıp tutarı finansal tab-loya yansıtılır.*

– Devredilen varlık finansal tablolarda gösterilmeye devam edilir.

– Finansal yükümlülük TFRS 9 kapsamında muhasebeleştirilir.

– Dayanak varlık finansal tablolara alınır ve kiraya veren muhasebe mo-delini geri kiralama işlemi-ne uygular. *

– Devredilen varlık finansal tablolara yansıtıl-maz.

– Finansal varlık TFRS 9 kapsamında muha-sebeleştirilir.



Ana-Kiralama

Esas Kiracı / Ara kiraya veren

Alt kiralama

30 IFRS 16, 56

6.1. 6.2. Alt Kiralamalar

Dayanak varlığın, kiracı (‘alt kiralama kapsamında kiraya veren’) tara-fından üçüncü bir tarafa yeniden kiraya verilmesi işlemidir; ana kiralama kapsamında kiraya veren ve kiracı arasındaki kiralama (‘ana kiralama’) yü-rürlükte kalmaya devam eder. 28

Kiracının bir varlığı alt kiralama kapsamında kiraya vermesi veya varlığı alt kiralama kapsamında kiraya verme beklentisinin bulunması durumunda, ana kiralama düşük değerli varlık kiralaması olarak nitelendirilmez. 29

Şekil 10: Alt Kiralama

6.3. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller

Kullanım hakkı varlıklarının yatırım amaçlı gayrimenkul tanımını karşılaması durumunda kiracı, TMS 40’ta yer alan açıklama hükümlerini uygular.30



TMS 40 uyarınca, bir şirket yatırım amaçlı gayrimenkulünü ölçmek için muhasebe politikası olarak gerçeğe uygun değer modelini ya da maliyet modelini seçer ve bu yöntemi tüm yatırım amaçlı gayrimenkullerine uygular. - yani aynı yöntemi sahip olunan ve kiralanan tüm yatırım amaçlı gayrimen-kullere uygular. Bununla birlikte, her iki durumda da şirket, yatırım amaçlı gayrimenkulün gerçeğe uygun değerinin açıklanması dahil, TMS 40’ın açık-lama hükümlerine uymak durumundadır.

6.4. Sözleşme Değişiklikleri

Kiralamada değişiklik yapılması, kiralama sözleşmesinin esas hüküm ve koşullarının bir parçası olmayan, kiralama kapsamındaki ya da kiralama bedelindeki değişikliktir (örneğin, bir veya birkaç dayanak varlığın kullanım hakkının ilave edilmesi veya sonlandırılması ya da sözleşmeye bağlı kirala-ma süresinin uzatılması veya kısaltılması). 31

6.4.1. Kiracı açısından değişikliklerin muhasebeleştirilmesi

Kiracı, kiralamada yapılan bir değişikliği, aşağıdaki koşulların her iki-sinin sağlanması durumunda ayrı bir kiralama olarak muhasebeleştirir:

(a) Değişikliğin, bir veya daha fazla dayanak varlığın kullanım hakkını ilave etmek suretiyle kiralama kapsamını genişletmesi ve

(b) Kiralama bedelinin, kapsamdaki genişlemenin tek başına fiyatıyla ve ilgili sözleşme koşullarını yansıtmak için söz konusu fiyatta yapılan uygun düzeltmelerle orantılı olarak artması.

Kiracı, ayrı bir kiralama olarak muhasebeleştirilmeyen bir değişikliğe ilişkin olarak, değişikliğin uygulanma tarihinde:

(a) Kiralamanın kapsamını daraltan değişiklikler için, kullanım hakkı varlı-ğının defter değerini kiralamanın kısmen veya tamamen sonlandırılmasını yansıtacak şekilde azaltır. Kiracı, kiralamanın kısmen veya tamamen sonlan-dırılmasıyla ilgili kazanç veya kayıpları kâr veya zarara yansıtır.

31 IFRS 16, Ek A, Tanımlanan Terimler



(b) Diğer tüm değişiklikler için kullanım hakkı varlığında uygun bir düzelt-me yapar.

6.4.2. Kiraya Veren - Finansal kiralamada yapılan değişiklikler

Kiraya veren, finansal kiralamada yapılan bir değişikliği, aşağıdaki koşulların her ikisinin sağlanması durumunda ayrı bir kiralama olarak muha-sebeleştirir:

(a) Değişikliğin, bir veya daha fazla dayanak varlığın kullanım hakkını ilave etmek suretiyle kiralama kapsamını genişletmesi ve

(b) Kiralama bedelinin, kapsamdaki genişlemenin tek başına fiyatıyla ve ilgili sözleşme koşullarını yansıtmak için söz konusu fiyatta yapılan uygun düzeltmelerle orantılı olarak artması.

Kiraya veren, ayrı bir kiralama olarak muhasebeleştirilmeyen finansal kirala-maya ilişkin bir değişikliği aşağıdaki şekilde muhasebeleştirir:

(a) Değişiklik kiralama sözleşmesinin başlama tarihinde geçerli olsaydı, kiralamanın faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılacak olması durumunda, kiraya veren:

(i) Değişikliği, değişikliğin uygulanma tarihinden itibaren yeni bir kiralama olarak muhasebeleştirir ve

(ii) Dayanak varlığın defter değerini, kiralamada yapılan değişikliğin uygulanma tarihinden hemen önce net kiralama yatırımı olarak ölçer.

(b) Diğer durumlarda kiraya veren TFRS 9 hükümlerini uygular.

6.4.3. Kiraya veren – Faaliyet kiralamasında yapılan değişiklikler

Kiraya veren, faaliyet kiralamasında yapılan bir değişikliği, asıl kira-lamaya ilişkin olarak önceden ödenen ya da tahakkuk eden kira ödemelerini yeni kiralamaya ilişkin kira ödemelerinin bir parçası olacak şekilde dikkate alarak, değişikliğin uygulanma tarihinden itibaren yeni bir kiralama olarak muhasebeleştirir.



Kiralamada yapılan değişikliğin kiraya veren açısından uygulaması aşa-ğıdaki şekilde özetlenmiştir:

6.5. Kompleks Kiralama Sözleşmeleri

Son dönemlerde kira sözleşmelerinin yapısı oldukça karmaşık hale gel-miştir.

“Yüksek tutar” ve “düşük tutar” referansı veren sözleşme hükümleri

Bazı kira sözleşmeleri, kira ödemelerinin periyodik olarak “ yüksek tu-tar” veya “düşük tutar” olarak hesaplanmasını içerebilir. Genellikle, bu mik-tar, bir endekse veya orana dayanmaktadır.

Her iki ödeme hükmü de değişken olacak şekilde yapılandırılmış olsa da, “yüksek tutar” referansı veren bir hükme sahip olan kiralamalar özü itibarıyla sabit ödeme içerebilir - çünkü bir kiracının kaçınılması mümkün olmayan asgari bir ödeme tutarı bulunabilir ve bunun içindeki değişken kira ödemesi yalnızca, gerçekleşen ödemenin minumum tutarı ne kadar aştığı za-man gerçekleşebilir.



Öte yandan, “düşük tutar” hükümlerinin genellikle kaçınılamayacak bir ödeme içermez ve bu nedenle değişken kira ödemeleri olarak muhasebeleş-tirilir.

Örnek 21 - «Yüksek tutar» hükümleri

Kiracı X, 10 yıllık perakende alanı kiralamaktadır. Kira ödemeleri her yılın başında peşin yapılmaktadır. İlk kira ödemesi 50.000’dir ve sonraki kira ödemeleri, önceki 12 ay ve % 5 için TÜFE’deki artış olması durumunda yıllık olarak artar. TÜFE, kira başlangıcında 100, 1. Yıl sonunda ise 107, yani ilk yıldaki enflasyon % 7’dir. X’in iskonto oranı % 4,5’tir.

Sözleşme başlangıç tarihinde

Başlangıçta, X, ilk yıl için ödeme yapar ve sözleşmenin madde içi öz itibarıyla sabit minimum oran içerdiğini belirler (yıllık % 5’lik sabit bir artış ile). X kalan dokuz ödemenin bugünkü değerini içeren kiralama yükümlülü-ğünde her yıl % 5 oranında bir artış olacak şekilde kiralama yükümlülüğünü ve kullanım hakkını aşağıdaki gibi ölçer.



2. yılın başındaki sonraki yeniden ölçüm

2. yılın başında, X, kalan kira ödemelerini TÜFE’deki artışa (% 7) ve% 5’e göre düzenlenir. Buna göre, X, kira ödemelerini 53.500’e (50.000 x 107/100) yükseltir.

2. Yıl için belirlenen ödeme (53.500) yeni baz ödeme haline gelir. 2 yıl başında kiralama borcunu yeniden ölçmek için, yeni baz ödemesi, kira kontratının geri kalanı için % 5 (asgari yıllık artış) oranında artırılır.

Değişmeyen bir iskonto oranı kullanarak, X, kira borcunu ve kullanım hakkını aşağıdaki gibi yeniden ölçer.





6.6. Yıllık Yenileme Opsiyonlu Eski Tarihli Kira Söz-leşmeleri

Geçmiş dönemlerde uzun süreliğine imzalanmış olmasına karşın ilk uzun dönemin dolmasının ardından artık yıllık olarak taraflarca karşılıklı olarak iki ay öncesinden bildirimde bulunmadan feshedilemeyecek ve her yıl yenilenecek kiralama sözleşmelerine sıklıkla karşılaşılmaktadır.

Bu durumda işletmenin yenileme opsiyonunu kullanıp kullanmaya-cağını değerlendirirken, bu lokasyona olan bağımlılığı, yani faaliyet konu-sunun ilgili lokasyonda gerçekleştirilme zorunluluğu bulunup bulunmaması ve geçmişte yapmış olduğu özel maliyetlerin durumunun dikkate alınması gerekmektedir. Özel maliyet yatırımı yoğun ve yapmış iş kapsamında ilgili lokasyona bağımlılığı bulunan ve uzun süredir bu alanda faaliyet gösteren bir şirketin kiralama süresini bir yıl belirlemesinden ziyade daha uzun süreli belirlemesi uygun olacaktır. Aksi durumda ise kiracının süreyi bir yıl belir-lemesi beklenecek ve kısa süreli kiralama muafiyetinden yararlanılması söz konusu olabilecektir.

6.7. Grup Şirketleri Arasındaki Kiralamalar (Konsolidasyon Etkileri)

TMS 17 uygulamasında her iki kiralama türünde de karşılıklı bir uygum söz konusu olduğundan, kira geliri ve giderleri doğrudan karşılıklı elimine olacak iken, TFRS 16 uygulamasında, grup içi kiralamalar doğrudan karşılıklı elimine olmayacaktır.

- Daha önce hem kiracı hem de kiraya veren tarafından faaliyet kira-laması olarak sınıflandırılan grup içi şirketleri arasında gerçekleştirilen kira sözleşmeleri artık her grup işletmesinin kendi finansal tablolarında eşit ve karşılıklı uyumlu muhasebeyi içermeyecektir– kiracıya veren faaliyet kira-laması muhasebesine devam edecek ancak kiracı, kullanım hakkı varlığı ve kira yükümlülüğünü finansal tablolara alacaktır.



- Bu husus, iç raporlama ve konsolidasyon sistemlerinin ve süreçleri-nin karmaşıklığını önemli ölçüde artırabilir.

Tablo 8: Konsolidasyon

Resource: https://home.kpmg/content/dam/kpmg/xx/pdf/2018/05/ifrs-to-day02-intercompany-leases-onepager.pdf

Bu tür durumlarda, grup raporlaması seviyesinde TFRS 16 yerine TMS 17’ye benzer şekilde uygulamaya devam edilmesi durumunda karşılıklı eliminasyon işlemi karşılıklı kolaylıkla gerçekleştirilebilecektir. Veyahut konsolide finansal tablolar açısından kiralama işlemleri açısından TFRS 16 işlemlerinin tamamıyla geri çekilmesi ve grup içi kiralama yapılmamış gibi raporlama yapılması uygun olacaktır.

6.8. Ertelenmiş Vergi Etkileri

TFRS 16 uygulamasından sonra tüm kiralamalar finansal kiralama muhasebesine yakınsayacağından yasal uygulamalar ile farklılıklar gündeme gelecektir. Buradaki farklılık aslında bilançoya alınacak kullanım hakkı var-lığı ile kiralama borcu tutarının zaman içerisinde aynı şekilde azalmamasın-



dan ve eşit tutarla raporlanmayacağından kaynaklanacaktır. Dolayısıyla ilk muhasebeleştirmede eşit tutarda kullanım hakkı varlığı ve kiralama yüküm-lülüğü çıkması durumunda ertelenmiş vergi gündeme gelmeyecektir.

Ancak raporlama dönemi sonunda kullanım hakkı varlığı doğrusal yöntemle amortismana tabi tutulmasına rağmen kira ödemeleri anapara ve faiz ödemesi şeklinde ayrıştırılacağından, zaman içerisinde aralarındaki eşit-lik devam etmeyecektir ve ertelenmiş vergi hesaplanması gerekliliği ortaya çıkacaktır. Esasında bu durum daha önceden finansal kiralamaların muhase-beleştirilmesinde de yukarıdaki husustan kaynaklanan nedenlerle ertelenmiş vergi hesaplaması yapılması gerekmekteydi. Bu durumu aşağıdaki şekilde örneklendirilebiliriz.

7. KİRAYA VEREN AÇISINDAN MUHASEBELEŞTİRME

TFRS 16 ile TMS 17 standartlarının kiraya veren açısından muha-sebeleştirmeye ilişkin muhasebe politikaları karşılaştırıldığında önemli bir fark bulunmamaktadır. Kiraya veren açısından finansal kiralama ve faaliyet kiralaması ayrımı devam etmektedir. Bu nedenle kiraya veren kiralamaya konu varlığını muhasebeleştirirken bunun hangi kiralama türü kapsamına girdiğini tespit etmesi gerekmektedir.

Bir kiralama işleminin finansal kiralama olarak sınıflandırılması için, kiralama işleminin sahiplikten kaynaklanan risk ve getirileri karşı tarafa önemli ölçüde devretmesi gerekmektedir. Bunun dışında kalan diğer bütün kiralama işlemleri, faaliyet kiralamasıdır.

Risk, atıl kapasiteden veya teknolojik eskimeden kaynaklanabilecek zarar olasılıklarını ve getirilerde, ekonomik koşulların değişmesinden kay-naklanabilecek değişiklikleri kapsar (kalıntı kazancın değerinde meydana gelen değişiklikler gibi).



Yararlar ise, varlığın ekonomik ömrü içerisinde kârlı bir şekilde işle-tilmesi ve kalıntı kazancın değerinde artış meydana gelmesi sonucunda gelir elde edilmesinin beklenmesi şeklinde ortaya çıkabilir.

7.1. Kiralama İşlemlerinin Sınıflandırması

Bir kiralamanın finansal kiralama mı faaliyet kiralaması mı olduğunun tespitinde, sözleşmenin şeklinden ziyade işlemin özü esas alınır. Normalde, birlikte ya da tek başlarına, bir kiralama işleminin finansal kiralama olarak sınıflandırılmasına neden olabilecek durumlara örnekler aşağıdaki gibidir:

(a) Kiralanan varlığın mülkiyetinin kiralama süresinin sonunda kiracıya geçmesi.

(b) Kiracıya, kiralanan varlığı, buna ilişkin opsiyonun kullanım tarihin-de oluşması beklenen gerçeğe uygun değerinden çok daha düşük bir bedelle satın alma opsiyonu verilmesi nedeniyle, kiralama sözleş-mesinin başlangıcı itibarıyla kiracı tarafından bu opsiyonun kullanı-lacağının makul şekilde kesin olması.

(c) Mülkiyet, kiracıya geçmeyecek dahi olsa, kira süresinin, kiralanan varlığın ekonomik ömrünün büyük bir bölümünü kapsaması.

(d) Kiralama sözleşmesinin başlangıcı itibarıyla, asgari kira ödemele-rinin bugünkü değerlerinin, en azından, kiralanan varlığın gerçeğe uygun değerine önemli ölçüde eşit olması.

(e) Kiralanan varlığın, üzerinde büyük değişiklikler yapılmadığı sürece, sadece kiracı tarafından kullanılabilecek özel bir yapıda olması.

Örnek 10- Finansal Kiralama Sınıflandırması

1 Ocak 20X1 tarihinde bir işletme, kiracı olarak, ekonomik ömrü on yıl olan ve kalıntı değeri sıfır olması beklenen bir makinanın kiralanmasına ilişkin olarak, beş yıllığına feshedilemez nitelikte bir kiralama sözleşmesi yapmıştır.



Kiralama işleminin başlangıcında, makinenin gerçeğe uygun değeri (nakit-peşin maliyeti) 100.000 PB’dir.

Kiralama süresinin ilk dört yılı boyunca her 31 Aralık’ta kiracının, ki-raya verene 23.000 PB ödeme yapması gerekmektedir. Kira süresinin sonun-da son kira ödemesi olan 23.539 PB’nin ödenmesi ile makinenin mülkiyeti kiracıya geçecektir.

Kiralama işleminde zımni faiz oranı, kiracının ek borçlanma oranına yakın bir şekilde, yıllık % 5’tir.

Kiraya veren açısından bu kiralama sözleşmesi finansal kiralamadır. Kiralama işleminin başlangıcında, sahiplikten kaynaklanan risk ve getiriler, önemli ölçüde, kiraya verenden kiracıya transfer edilmiştir. Aslında kiracı, sözleşmenin başlangıcından itibaren varlığa sahip olmaktadır. Finansal kirala-ma sınıflandırmasının göstergeleri şunlardır:

l Kiralanan varlığın mülkiyetinin kiralama süresinin sonunda kiracıya geçmesi,

l Kiralama sözleşmesinin başlangıcı itibarıyla, asgari kira ödemeleri-nin bugünkü değerinin, kiralanan varlığın gerçeğe uygun değerine eşit olması - asgari kira ödemelerinin bugünkü değerinin 100.000 PB; yani, kiralanan varlığın gerçeğe uygun değerinin hemen hemen tamamı olarak hesaplandığı aşağıdaki tabloya bakınız:

Asgari kira ödemelerinin bugünkü değerinin hesaplanması:

Yıl İskonto faktörü Ödemeler Ödemelerin Bugünkü Değeri

20X 1,050 (23.000) 21.90520X2 1,103 (23.000) 20.86220X3 1,158 (23.000) 19.86820X4 1,216 (23.000) 18.92220X5 1,276 (23.539) 18.443Toplam 100.000



7.2. Finansal Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Kiraya veren, bir finansal kiralama kapsamında bulunan varlıkları fi-nansal durum tablolarında muhasebeleştirir ve bunları kiralamadaki net yatı-rıma eşit bir tutar ile alacak olarak gösterir.

Örnek - 11 Finansal Kiralama İşleminin Muhasebeleştirilmesi

1 Ocak 20X1 tarihinde bir işletme, üçüncü bir tarafa kiralamak üzere 100.000 PB’ye bir makine satın almıştır. İşletme, ekonomik ömrü beş yıl ve kalıntı değeri sıfır olan makinenin kullanım hakkını başka bir üçüncü tarafa transfer etmek için hemen beş yıllık feshedilemez kiralama sözleşmesi yap-mıştır. Söz konusu kiracı, işletmeye 4 yıl boyunca yıllık 23.000 PB ödeme yapacak; son yılın ödemesi ise kalan borç olan 23.539 PB olacaktır (öde-meler her yıl 31 Aralık’ta yapılacaktır). Kiralama süresi sonunda makinenin mülkiyeti kiracıya geçecektir. Kira ödemelerinin kira sözleşmesindeki zımni faiz oranı üzerinden iskonto edilmiş bugünkü değeri 100.000 PB’dir.

Sözleşme, finansal kiralamadır. Kiralama işleminin başlangıcında, kiralama işlemi, sahiplikten kaynaklanan risk ve getirilerin hemen hemen hepsini işletmeden kiracıya transfer etmiştir.

Aslında kiracı, kiralama işleminin başlangıcında varlığın sahibi haline gelmiştir - işletme, borcun ödenmesini, makinenin yasal mülkiyetini elde tutma yoluyla garantiye alarak, kiracıya borç vermiştir.

Böylelikle, kiralama işlemi muhasebeleştirilir ve finansal kiralama alacakları, kiralanan varlığın gerçeğe uygun değeri üzerinden veya daha dü-şük olması durumunda asgari kira ödemelerinin bugünkü değeri üzerinden ölçülür.



Kiralama işleminin ilk muhasebeleştirilmesi:

1 Ocak 20X1

Üçüncü bir tarafa kiralanmak üzere alınan makine 100.000 PB

Banka 100.000 PB

Bağımsız üçüncü bir tarafa kiralanmak üzere alınan makinenin kayda alınması

Finansal kiralama alacakları 100.000 PB

Kiralanmak üzere alınan makine 100,000 PB

Başka bir tarafa kiralanmak için alınan makinenin finansal kiralama işleminin kayda alınması

Finansman gelirinin muhasebeleştirilmesi, kiraya verenin finansal kiralamadaki net yatırımının sabit bir dönemsel getiri oranını yansıtacak şekilde gerçekleştirilir. Hizmetlere ilişkin maliyetler dışındaki döneme ait kiralama ödemeleri, kiralamadaki brüt yatırıma karşı hem anaparayı hem de kazanılmamış finansman gelirini azaltacak şekilde muhasebeleştirilir. Kiraya verenin brüt yatırımını hesaplamada kullanılan garanti edilmemiş tahmini kalıntı değerin önemli ölçüde değiştiğine dair bir gösterge varsa, gelirin da-ğıtımı, kiralama dönemi boyunca gözden geçirilir ve tahakkuk eden tutarlara ilişkin olarak gerçekleşen tüm azalmalar, anında kâr veya zararda muhasebe-leştirilir.



Örnek –kiraya veren- finansal kiralamanın sonraki ölçümleri

Ör 12 Veriler, Örnek 11’dekilerle aynıdır.

Finansal kiralama ödemelerinin; finansman geliri ile kalan alacaktan mahsubu arasında paylaştırılmasıiçin,kalanalacaktutarlarınauygulanacakdö-nemselsabitfaizoranıhesaplanmalıdır (yani kiralama işlemindeki zımni faiz oranı). Hesaplama, finansal hesap makinesi ya da örnek olayda yapıldığı gibi, hesap çizelgesi (hesap tablosu/çalışma tablosu) kullanılarak yapılabilir

- E7 hücresinde bulunan tutarı sıfıra eşitleyen faiz oranı bulununcaya kadar, D8 hücresinin değiştirilmesi yoluyla hesaplanabilir:



Finansal kiralama ödemelerinin, finansman geliri ile kalan alacaktan mahsubu arasında sonradan paylaştırılması, aşağıdaki yevmiye kaydı işlem-leri yapılarak muhasebeleştirilir:

Finansal kiralama ödemelerinin, finansman geliri ile kalan alacaktan mahsubu arasında paylaştırılmasının kayda alınması

Finansal kiralama ödemelerinin, finansman geliri ile kalan alacaktan mahsubu arasında paylaştırılmasının kayda alınması

Kiralama işlemi itfa tablosu, kiralama işlemindeki zımni faiz oranı (yani %5) kullanılarak aşağıdaki gibi hazırlanmıştır:



7.3. Faaliyet Kiralamalarının Muhasebeleştirilmesi

Kiraya veren, faaliyet kiralaması kapsamında kiraya verdikleri varlık-lardan elde ettikleri kira gelirini doğrusal yöntemle gelir olarak yazacaktır.

Örnek 13: Faaliyet Kiralamaların Muhasebeleştirilmesi

X, yerel bankalar tarafından üzerinde görüş birliğine varılmış tahmin uyarınca gelecekteki beş yıl boyunca genel fiyat seviyesi endeksinin, devlet tarafından yayımlandığı şekliyle, yıllık ortalama yüzde 10 artacağı şeklindeki bir ortamda faaliyet göstermektedir. X, bir faaliyet kiralaması kapsamında Y’ye beş yıl için bir ofis yerini kiraya vermiştir. Kira ödemeleri gelecekteki beş yıllık dönem boyunca beklenen yıllık yüzde 10 genel enflasyonu yansıtacak şekilde aşağıdaki gibi yapılandırılmıştır:

Yıl 1 100,000 TLYıl 2 110,000 TLYıl 3 121,000 TLYıl 4 133,000 TLYıl 5 146,000 TL

X, yukarıdaki şekilde alacaklı olunan tutarlara eşit tutardaki yıllık kira gelirini muhasebeleştirir. Fiyat ayarlama ödemeleri, kiraya verenin ya-yınlanmış endekslere veya istatistiklere dayanan beklenen enflasyona bağlı maliyet artışlarını karşılamasına yönelik olarak açıkça yapılandırılmadıysa; X, yıllık kira gelirini doğrusal yönteme göre muhasebeleştirir: yıllık 122,000 TL (kiralama kapsamında ödenecek tutarların toplamının beş yıla bölünmesi sonucunda ulaşılan tutar).



8. FİNANSAL TABLOLARDA YAPILACAK AÇIKLAMALAR

TFRS 16, hem kiracılar hem de kiraya verenler için açıklama hüküm-lerini artırmaktadır.

8.1. Genel Açıklama Hükümleri

Kiracılar açısından açıklamaların amacı; kiracının finansal durumu, finansal performansı ve nakit akışları üzerinde kiralamanın yarattığı etkinin finansal tablo kullanıcıları tarafından değerlendirilmesi için temel oluştura-cak bilgilerin, finansal durum tablosu, kâr veya zarar tablosu ve nakit akış tablosunda sağlanan bilgilerle birlikte dipnotlarda açıklanmasıdır.

IASB, genel bir açıklama çerçevesi çizerek açıklama gereksinimleri-nin yorumunu ve uygulanmasını geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu, kira söz-leşmelerinin genel kalite ve bilgilendirme değerinin yeterli olup olmadığını değerlendirmek için kiracılar ve kiracılar için bir kıyaslama niteliğindedir. Kiracılar ve kiraya verenler ayrıca, neyin açıklanması gerektiğini belirle-mek için önemlilik kavramını da dikkate almaları gerekecektir. Dolayısıyla, gerekli açıklamaların, şirketlere özgü duruma bağlı olarak TFRS 16’da listelenenlerden daha az veya daha fazla olabileceği anlaşılmaktadır. TFRS 16, ek nicel ve nitel bilgilerin açıklanması gerekip gerekmediğini belirle-mek için kiracılara özel hususlar içermekte olup bu gibi ilave yararlı açık-lamaların çeşitli örneklerini listelemiştir. Benzer hususlar kiraya verenler için de geçerlidir. Bununla birlikte, TFRS 16’da, kiralaya verenler için ek açıklamalar hakkında rehberlik kiracılara kıyasla daha sınırlıdır.

8.2. Kiracılar Tarafından Yapılacak Açıklamalar

Aşağıdaki tablo temel açıklama gerekliliklerini kapsamaktadır; özel koşul-lara bağlı olarak, ek açıklamalar gerekli olabilir32. Tablo 10’da ise detaylı açıklamalara yer verilmiştir.

32 In depth- A look at current financial reporting issues, Appendix, Disclosu-re requirements for lessees, PWC, Şubat 2016



Tablo 9: Kiracılar tarafından yapılacak temel açıklamalar



Tablo 10: Kiracılar tarafından yapılacak detaylı açıklamalar



8.3. Kiraya Verenlerin Açıklamaları

Genel olarak, TFRS 16’da kiraya verenler açısından, finansal ve fa-aliyet kiralamaları için TMS 17’ye göre daha fazla açıklama yapmaları is-tenmektedir. Ayrıca, genel, ihtiyacı karşılamak için ek bilgilerin gerekli olup olmadığını değerlendirmeleri gerekmektedir bu durum daha fazla çaba ve yargı gerektirecektir. Bununla birlikte, kiracıların açıklama gereklilikleri ile karşılaştırıldığında, kiraya verenlerin daha az açıklama yapacakları aşikârdır.



Tablo 11: Kiraya veren tarafından yapılacak temel açıklamalar33

33 In depth- A look at current financial reporting issues, Appendix, Disclosure requirements for lessors, PWC, Şubat 2016



Tablo 12: Kiraya veren tarafından yapılacak detaylı açıklamalar

Finansal Kiralama Faaliyet Kiralaması

- Satış kârı veya zararı

- Net kiralama yatırımına ilişkin fi-nansman geliri

- Net kiralama yatırımının ölçümüne dâhil edilmeyen değişken kira öde-meleriyle ilgili gelir.

- Net yatırımın defter değerinde mey-dana gelen önemli değişikliklere iliş-kin nitel ve nicel açıklamaları

- En az ilk beş yıl için yıllık bazda ve kalan yıllar için toplam tutar üzerin-den iskonto edilmemiş kira ödemesi alacaklarına ilişkin vade analizi(is-konto edilmemiş kira ödemeleri ile net kiralama yatırımın mutabakatı yapılır) Mutabakatta, kira ödemesi alacaklarına ilişkin kazanılmamış finansman geliri ve iskonto edilmiş taahhüt edilmemiş kalıntı değer be-lirtilir.

- belirli bir endeks veya orana bağlı olmayan değişken kira ödemeleriyle ilgili gelire iliş-kin açıklamadan ayrı olarak, kiralama geliri

- Diğer kiralama gelirleri

-Eğer var ise, faaliyet kirala-malarına konu varlıklar için TMS 36, TMS 38, TMS 40 ve TMS 41’de yer alan açıklama hükümleri uygulanır

- En az ilk beş yıl için yıllık bazda ve kalan yıllar için top-lam tutar üzerinden iskonto edilmemiş kira ödemesi ala-caklarına ilişkin vade analizi

- Faaliyet kiralamasına konu maddi duran varlıklar için TMS 16’daki açıklama hü-kümlerini uygulanır. Her bir maddi duran varlık sınıfı, faaliyet kiralamasına konu varlıklar ve faaliyet kiralama-sına konu olmayan varlıklar şeklinde ayrılır. Sahibi olarak elde tutulan ve kullanılan var-lıklardan ayrı olarak sunulur.



İlave açıklamalar

- Kiraya verenin kiralama faaliyetlerinin niteliği

- Dayanak varlıklara ilişkin elinde bulundurduğu haklarla ilgili riski na-sıl yönettiği. Özellikle dayanak varlıklara ilişkin elinde bulundurduğu haklara yönelik risk yönetim stratejisi (riski azaltmayı sağlayan araçlar da dâhil olmak üzere)

Örneğin; geri alım anlaşmalarını, kalıntı değer taahhütlerini ve belirlenen sınırların aşımında kullanılacak değişken kira ödemelerini içerebilir.

TFRS 16, başka bir biçimin daha uygun olduğu durumlar dışında, nicel açıklamaların tablo biçiminde sunulmasını öngörmektedir.

8.4. TMS 17 ile TFRS 16 Dipnot Açıklamaları Karşılaştırılması

TFRS 16’da kiralama işlemlerinin finansal tablolarda raporlanmasına yönelik özel hükümler getirilmiştir. Bu nedenle TFRS 16’da kiralama işlem-lerinin finansal durum tablosu, kar veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu ile nakit akış tablosunda nasıl raporlanması gerektiği düzenlenmiştir.

TMS 17’de finansal kiralamaların şirketlerin finansal durum tablola-rında aktiflerinde borç, pasiflerinde ise bir borç olarak muhasebeleştirilmeleri belirtilmiştir. Bunun dışında bir açıklama yapılmamıştır. Fakat TFRS 16’da kiralamaların finansal durum tablosunda nasıl raporlanması gerektiği hem kullanım hakkı varlıkları hem de kiralama işlemlerinden doğan borçlar açı-sından ayrı ayrı düzenlenmiştir.

TFRS 16 uyarınca Kullanım hakkı varlıkları; finansal durum tablo-sunda veya dipnotlarda diğer varlıklardan ayrı olarak gösterilir. Ayrı olarak sunulmaması durumunda, işletme bu varlıkları hem aynı işlevi yerine getiren ancak sahibi olduğu diğer varlıklarla birlikte aynı bilanço kalemi içerisinde raporlar hem de hangi bilanço kalemi içinde raporlandığı açıklanır.



8.5. Örnek Dipnot Açıklamaları

Aşağıda TFRS 16’yı finansal tablolarında ilk kez uygulayan bir işlet-menin geçişle ilgili açıklama örneğine yer verilmektedir.34

Not: 3 Muhasebe Politikasındaki Değişiklikler

Aşağıdaki değişiklikler dışında, Grup muhasebe politikalarını tutarlı bir şekilde konsolide finansal tablolarda sunulan tüm dönemlere uygulamış-tır.

Grup, ilk uygulama tarihi olan 1 Ocak 2019 tarihinde TFRS 16’yı uygulamıştır. Sonuç olarak, Grup, kiralama sözleşmelerine ilişkin muhasebe politikasını aşağıda belirtildiği gibi değiştirmiştir.

Grup, TFRS 16’yı, ilk uygulamanın kümülatif etkisinin 1 Ocak 2019 tarihinde dağıtılmamış kârların açılış bakiyesinde muhasebeleştirildiği kısmi geriye dönük yöntemini tercih ederek uygulamıştır.

Muhasebe politikalarındaki değişikliklerin detayları aşağıda açıklan-mıştır.

A. Kiralamanın Tanımlanması

Daha önce, Grup, sözleşmenin başlangıcında bir sözleşmenin TFRS Yorum 4 uyarınca bir kiralama işlemi içerip içermediğini belirlemiştir. TFRS 16 uyarınca, Grup, bir sözleşmenin Not 1’de (A) açıklandığı şekilde bir kira-lama tanımına dayalı bir kiralama olup olmadığını değerlendirmektedir.

TFRS 16’ya geçişte, Grup, hangi işlemlerin kiralama olarak sınıflan-dırılmasıyla ilgili olan kolaylaştırıcı uygulamayı kullanarak, kiralama olarak tanımlanma için eski haliyle uygulamayı seçmiştir. Dolayısıyla, TFRS 16’yı sadece daha önce kira sözleşmeleri olarak tanımlanan sözleşmelere uygula-mıştır. TMS 17 ve TFRS Yorum 4’e göre kiralama içermeyen sözleşmelerin, bir kiralama işlemi içerip içermediği yeniden değerlendirilmemiştir. Bu

34 Bu örnek KPMG tarafından yayımlanan UFRS 16 açıklamalarına örnek finansal tablo-larından alınmıştır. https://home.kpmg/content/dam/kpmg/xx/pdf/2018/09/2018-ifs.PDF



nedenle, TFRS 16 kapsamında bir kiralama tanımı yalnızca 1 Ocak 2019’da veya sonrasında yapılan veya değiştirilen sözleşmelere uygulanmıştır.

B. Kiracı olarak

Kiracı olarak, Grup daha önce kiralama sözleşmesinin Grup’un sahip-liğe bağlı olarak ortaya çıkan tüm riskleri ve getirileri önemli ölçüde transfer edip etmediğinin değerlendirilmesine dayalı olarak finansal kiralama veya faaliyet kiralaması olarak sınıflandırmıştır. TFRS 16 uyarınca, Grup, çoğu kiralaması için kullanım hakkı varlıklarını ve kiralama borçlarını finansal tablolarına almış olup yani, bu kiralama işlemleri finansal durum tablosunda sunulmuştur.

Grup, kısa vadeli makine kiralama ve IT ekipmanı kiralama işlemle-rinde kolaylaştırıcı uygulamadan yararlanmayı seçmiştir. Grup, bunlar dı-şında kalan varlık kiralamalarından TMS 17 kapsamında faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılan kiralama sözleşmeleri için kullanım hakkı varlıklarını ve kiralama borçlarını finansal tablolara almıştır.

i. TMS 17 kapsamında faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılan kira-lamalar

Geçiş sırasında, kiralama borçları o tarihte ödenmemiş olan kira öde-melerinin bugünkü değeri ile ölçülmüş ve Grup’un 1 Ocak 2019 tarihi itiba-riyle alternatif borçlanma faiz oranları kullanılarak iskonto edilmiştir. Kulla-nım hakkı varlıkları aşağıdakilerden herhangi birine göre ölçülmüştür:

– başlangıç tarihinden itibaren TFRS 16 uygulanmış gibi taşınan de-ğerleri, kiracının ilk uygulama tarihindeki alternatif borçlanma faiz oranı kullanılarak iskonto edilmiş olması - Grup, bu yaklaşımı en büyük gayrimen-



kul kiralamalarına uygulamış veya

– ön ödemeli veya tahakkuk etmiş kira ödemeleri miktarına göre dü-zenlenmiş, kira borcuna eşit bir miktar - Grup bu yaklaşımı diğer tüm kirala-malar için uygulamıştır.

Grup, daha önce TMS 17 kapsamında faaliyet kiralaması olarak sınıf-landırılan kiralamalar için TFRS 16’yı uygularken aşağıdaki kolaylaştırıcı uygulamaları kullanmıştır.

– Benzer özelliklere sahip bir kiralama portföyüne tek bir iskonto ora-nı uygulamıştır.

– Kullanım hakkı varlıklarını, değer düşüklüğü incelemesine alternatif olarak, ilk uygulama tarihinden hemen önce, TMS 37 ekonomik açıdan de-zavantajlı sözleşme hükümlerine göre düzenlemiştir.

– 1 Ocak 2019 tarihi itibarıyla sözleşmenin dolmasına 12 aydan daha az kiralama süresi olan kiralamalar için kullanım hakkı varlıklarını ve borç-larını muhasebeleştirmek için muafiyet uygulamıştır.

– İlk uygulama tarihinde kullanım hakkı varlığını ölçerken başlangıç-taki doğrudan maliyetleri dahil edilmemiştir.

– Sözleşmenin, sözleşmeyi uzatma veya sonlandırma seçenekleri içermesi durumunda, kiralama süresi belirlenirken bunlara ilişkin Yönetimin yeni değerlendirmeleri kullanılmıştır.

ii. Daha önce finansal kiralama olarak sınıflandırılan kirala-malar

TMS 17 uyarınca finansal kiralama olarak sınıflandırılan kiralamalar için,1 Ocak 2019’daki kullanım hakkı varlığının ve kira yükümlülüğünün defter değeri, TFRS 16’nın uygulamaya başlamasından hemen önce TMS 17 uyarınca kiralanan varlığı ve kira yükümlülüğünün defter değeri üzerinden belirlenir.

C. Kiraya veren olarak

Grup’un, kiralama sözleşmesi haricinde kiraya veren olduğu finansal



kiralama sözleşmeleri için TFRS 16’ya geçiş konusunda herhangi bir düzelt-me yapması gerekmemektedir. Grup, ilk uygulama tarihinden itibaren TFRS 16’ya uygun olarak kiralama borçlarını muhasebeştirmiştir.

TFRS 16 uyarınca, Grup’un, bir alt kiralama sözleşmesinin, dayanak varlığa göre değil kullanım hakkı varlığına göre sınıflandırılmasını değerlen-dirmesi gerekmektedir. Geçişte, Grup, daha önce TMS 17 kapsamında faali-yet kiralaması olarak sınıflandırılan bir alt kiralama sözleşmesinin sınıflan-dırmasını yeniden değerlendirmiştir. Grup, alt kiralamanın TFRS 16 uyarınca bir finansal kiralama olduğu sonucuna varmıştır.

Grup, bir kiralama bileşeni ile bir veya daha fazla ilave kiralama bile-şeni veya kiralama niteliği taşımayan bileşen içeren bir sözleşme için sözleş-mede yer alan bedeli TFRS 15 “Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat” standar-dını uygulayarak dağıtmıştır.

D. Satış ve geri kiralama işlemleri

TFRS 16 uyarınca, Grup 2004 yılında tamamlanan bir ofis binasının satış ve geri kiralama işlemlerini satış ve geri kiralama işlemi olarak muhase-beleştirmeye devam etmektedir. Grup, 1 Ocak 2019 tarihindeki geri kiralama işlemi için kullanım hakkı varlığı ve kiralama yükümlülüğünü o tarihte diğer kullanım hakkı varlıkları ve finansal kiralama borçları ile aynı şekilde ölçül-müştür.

E. Finansal Tablolara Etkileri

Grup, kiralama borçlarını ölçerken, 1 Ocak 2019 tarihindeki alternatif borçlanma oranını kullanarak kiralama ödemelerini iskontolamıştır. Uygula-nan ağırlıklı ortalama oranı% 6’dır.



EUR binlik 1 Ocak 2019

Konsolide finansal tablolarda açıklandığı üzere, 31 Aralık 2018 tarihinde faaliyet kiralaması taahhüdü 38,473

1 Ocak 2019’da alternatif borçlanma faiz oranı kullanılarak iskonto edilen

20,798

31 Aralık 2018 tarihi itibariyle finansal tablolara alınan finansal kiralama borçları

4,300

– Finansal tabloya almaya ilişkin istisnalar:- kira vadeli kiralamalar

(606)

- düşük değerli kiramalar (356)– Makul ölçüde kesin olan uzatma ve sonlandırma opsiyonları 1,708– Bir endekse veya orana bağlı değişken kira ödemeleri 40– Kalıntı değer taahhütleri (243)1 Ocak 2019 itibarıyla kira yükümlülükleri 25,641

9. YÜRÜRLÜK TARİHİ VE GEÇİŞ UYGULAMASI

TFRS 16’da ilk uygulaması için iki geçiş yaklaşımı önermektedir. Bu yaklaşımlardan herhangi birinin uygulanması isteğe bağlıdır.

9.1. Yürürlük Tarihi

TFRS 16, 1 Ocak 2019 veya sonrasında başlayan yıllık hesap dönem-lerinde uygulanır. Bu Standardın ilk uygulama tarihinde veya öncesinde TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat’ı uygulayan işletmeler için erken uygulamaya izin verilmektedir. Erken uygulama halinde bu husus dipnotlar-da açıklanır. İlk uygulama tarihi işletmenin bu Standardı ilk kez uyguladığı yıllık hesap döneminin başlangıcıdır. Dolayısıyla, erken uygulamayı tercih etmeyen bir işletme için ilk geçiş tarihi 1 Ocak 2019’dur.



9.2. Geçiş Dönemindeki Kiralama Tanımı

TFRS 16’ya geçişte, şirketler yeni kiralama tanımını tüm sözleşme-lerine uygulamayı veya ilk uygulama tarihinde bir sözleşmenin kiralama sözleşmesi olup olmadığını veya kiralama işlemi içerip içermediğini yeniden değerlendirmemeyi seçebilir.

Bunların yerine daha önce TMS 17 Kiralama İşlemleri ve TFRS Yo-rum 4 Bir Anlaşmanın Kiralama İşlemi İçerip İçermediğinin Belirlenmesi’ni uygulayarak kiralama olarak tanımladığı sözleşmelere bu Standardı uygu-lamasına izin verilir. Daha önce TMS 17 ve TFRS Yorum 4’ü uygulamak suretiyle kiralama işlemi içeren bir sözleşme olarak tanımlamadığı sözleş-melere bu Standardı uygulamamasına izin verilir. Ayrıca yeni standardın ilk uygulama tarihinden sonra girilen sözleşmelerin kiralama olup olmadığını değerlendirmek için TFRS 16’nın bir kiralama tanımını uygulayabilir.

Bu kolaylaştırıcı uygulamaların tercih edilmesi halinde bu husus dip-notlarda açıklanır ve kolaylaştırıcı uygulama tüm sözleşmelere uygulanır.

9.3. Geçişe İlişkin Kiracının Uygulayacağı Yaklaşımlar

Kiracı, seçmiş olduğu yaklaşımı, kiracı konumunda olduğu tüm kirala-malarına tutarlı bir şekilde uygular.

Kiracı, bu Standardı kiralamalarına; TMS 8 Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar’ı uygulayarak önceki ra-porlama dönemlerinin her birine geriye dönük olarak uygular ya da bu Stan-dardın ilk kez uygulandığı tarihte finansal tablolara alınan ilk uygulamanın kümülatif etkisini dikkate alarak geriye dönük olarak uygular.



9.3.1. Tam Geriye Dönük Uygulama

Kiracı bu uygulamayı tercih etmesi durumunda, karşılaştırmalı bilgi-leri yeniden düzenler. Kiracı bu Standardı ilk kez uygulaması sonucu oluşan etkiyi, ilk uygulama tarihindeki dağıtılmamış kârların açılış bakiyesinde (veya uygun görülecek diğer bir özkaynak bileşeninde) bir düzeltme olarak finansal tablolarına yansıtır.

9.3.2. Kolaylaştırılmış Geriye Dönük Yaklaşım - Operasyonel Kiralama İçin Kolaylaştırıcı Hükümler

Bu yöntemin tercih edilmesi durumunda karşılaştırmalı dönemlerin yeniden düzenlenmesi gerekmemektedir. Bunun ilk geçişte kümülatif etkiyi açılış bakiyelerinde düzeltir. Kiracı geriye dönük olarak uygularken, aşağı-daki kolaylaştırıcı uygulamalardan birini veya daha fazlasını kullanabilir. Kiracının, söz konusu kolaylaştırıcı uygulamaları her bir kiralama bazında uygulamasına izin verilir:

l Makul ölçüde benzer özelliklere sahip kiralamalardan oluşan bir portföye (benzer bir ekonomik ortamdaki benzer bir dayanak varlık sınıfı için geri kalan kiralama süresi benzer olan kiralamalar gibi) tek bir iskonto oranı.

l Değer düşüklüğünün gözden geçirilmesine alternatif olarak, kira-lamaların ekonomik açıdan dezavantajlı olup olmadığı konusunda ilk uygulama tarihinden hemen önce TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar’ı uygulayarak yaptığı değerlendirmeye güvenebilir. Bunun tercih edilmesi durumunda, kullanım hakkı var-lığını, ekonomik açıdan dezavantajlı kiralamalara ilişkin olarak ilk uygulama tarihinden hemen önce finansal durum tabloya yansıtılan karşılık tutarına göre ilk uygulama tarihinde düzeltilir.



l Kiralama süresi ilk uygulama tarihinden itibaren 12 ay içinde sona eren kiralamalara uygulanamaması tercih edilebilir.

l Başlangıçtaki doğrudan maliyetleri, kullanım hakkı varlığının ilk uygulama tarihindeki ölçümüne dâhil edilmeyebilir.

l Sözleşmenin kiralamayı uzatma veya sonlandırma opsiyonlarını içermesi durumunda, örneğin kiralama süresini belirlerken, ilgili geçmiş dönemden sonra öğrenilmiş olan bilgiler kullanılabilir.

9.4. Kiraya Verenin Geçiş Uygulaması

Alt kiralama ve satış ve geri kiralama işlemleri dışında kiraya veren konumunda olduğu kiralamalarda kiraya verenin, geçişe ilişkin herhangi bir düzeltme yapması gerekmez ve kiraya veren, söz konusu kiralamaları ilk uygulama tarihinden itibaren bu Standardı uygulayarak muhasebeleştirir.

9.5. Geçiş Sırasında Alt Kiralamaların Muhasebeleştirilmesi

Alt kiralama kapsamında kiraya veren;

l TMS 17 uyarınca faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılmış ve ilk uygulama tarihinde devam etmekte olan her bir alt kiralamanın, bu Standarda göre faaliyet kiralaması olarak mı yoksa finansal kira-lama olarak mı sınıflandırılması gerektiğini yeniden değerlendirir. Alt kiralama kapsamında kiraya veren, ilk uygulama tarihinde bu değerlendirmeyi, ana kiralamanın ve alt kiralamanın o tarihte geri kalan sözleşmeye bağlı hüküm ve koşullarına göre olarak yapar.

l TMS 17 uyarınca faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılmış ancak bu Standarda göre finansal kiralama olan alt kiralamaları, ilk uygu-lama tarihinde yapılan yeni bir finansal kiralama olarak muhasebe-leştirir.



9.6. Geçiş Sırasında Satış ve Geri Kiralamaların Durumu

İşletme, dayanak varlığın devrinin, satış işlemi olarak muhasebeleşti-rilmesi için TFRS 15’te yer alan hükümleri karşılayıp karşılamadığını belir-lemek amacıyla ilk uygulama tarihinden önce yapılan satış ve geri kiralama işlemlerini yeniden değerlendirmez.

Satıcı-kiracı, satış ve geri kiralama işleminin TMS 17 uyarınca bir satış ve bir finansal kiralama olarak muhasebeleştirilmiş olması durumunda:

(a) Geri kiralama işlemini, ilk uygulama tarihinde mevcut olan diğer finansal kiralamaları muhasebeleştirdiği şekilde muhasebeleştirir. (b) Kiralama süresi boyunca satıştan elde edilen tüm kazançları itfa etmeye devam eder.

Satıcı-kiracı, satış ve geri kiralama işleminin TMS 17 uyarınca bir sa-tış ve bir faaliyet kiralaması olarak muhasebeleştirilmiş olması durumunda:

(a) Geri kiralama işlemini, ilk uygulama tarihinde mevcut olan diğer faaliyet kiralamalarını muhasebeleştirdiği şekilde muhasebeleştirir.

(b) Geri kiralama konusu kullanım hakkı varlığını, ilk uygulama tari-hinin hemen öncesinde finansal durum tablosuna yansıtılan piyasa dışı koşul-larla ilgili ertelenen tüm kazanç veya kayıplara göre düzeltir.

9.7. Geçiş Sırasında Finansal Kiralamaların Durumu

Kiracının bu Standardı, daha önce TMS 17 kapsamında finansal kira-lama olarak sınıflandırılmış kiralamalar için kümülatif etki yöntemine göre kolaylaştırılmış yöntemle uygulamayı tercih etmesi durumunda, kullanım hakkı varlığının ve kira yükümlülüğünün ilk uygulama tarihindeki defter değeri, kira varlığı ve kira yükümlülüğünün ilk uygulama tarihinden hemen önce TMS 17’ye göre ölçülen defter değeri olur. Kiracı, söz konusu kirala-malar için kullanım hakkı varlığını ve kira yükümlülüğünü, ilk uygulama tarihinden itibaren bu Standardı uygulayarak muhasebeleştirir.



9.8. Geçiş için Sorulması Gerekenler (10 Kritik Soru)

1) Kaç tane kiralama sözleşmeniz var?

TFRS 16 uygulamanızın zorluğunu belirlemek için kaç tane kiralama sözleşmesinin bulunduğunu belirlemek gerekir. Yararlı bir uygulama için dikkat etmeniz gerekenler, düşündüğünüzden daha fazla olabilir!

2) Kiralamalar ile ilgili veri ve bilgilerinizi nasıl saklıyorsunuz?

Şirketinizin kiralamalarla ilgili bir veri tabanının olup olmadığı ve verilerin merkezi olarak mı yoksa ayrı ayrı birimlerde mi tutulduğu kiralama sözleşmelerinin tespit ve dokümantasyonu açısından önemlidir.

3) 2019 yılına kadar hangi yeni kiralama sözleşmelerini imzala-yacaksınız?

Geçiş uygulamalarına ilişkin opsiyonlar nedeniyle 2019 yılı öncesinde imzalanan kiralama sözleşmeleri için TFRS 16 uygu-lanabilecektir.

4) TFRS 16 performans göstergelerinizi nasıl etkileyecek?

Rayolarınızda beklemediğiniz bir değişiklik olabilir.

Finansal rasyolar üzerindeki etki



5) Taahhütlerinize uyumunuz etkilenecek mi?

Performans göstergelerinizin etkilenecek olmasından dolayı, kredi taah-hütlerinize uyumunuza herhangi bir etkisinin olup olmayacağı değerlen-dirilmelidir.

6) Hangi geçiş yöntemini uygulayacaksınız?

TFRS 16’nın tüm dönemler için geçmişe dönük uygulanması ya da yü-rürlük tarihini ‘başlangıç’ sayarak toplu geçiş yapılması maliyet ve kar-şılaştırılabilirlik açısından değerlendirilmelidir.

7) İsteğe bağlı muafiyetleri uygulayacak mısınız?

TFRS 16’nın uygulanması açısından kısa süreli kiralamalar ve düşük değerli varlık kiralamalarına ilişkin tercihe bağlı muafiyetlerin kullanılıp kullanılmayacağı değerlendirilmelidir. Muafiyetlerin kullanılması şirket-lere zaman ve maliyet tasarrufu sağlayabilir.

8) Faaliyet kiralamalarına ilişkin açıklamalarınız tam ve doğru mu?

Faaliyet kiralamaları halihazırda bilanço dışında izlendiğinden dipnot-larda yapılan açıklamaların tam ve doğru olması TFRS 16’ya geçişte kullanılacak verilere ulaşılmasını kolaylaştıracaktır.

9) 2018 yıllık raporunuzda TFRS 16 ilgili olarak neler açıklayacaksınız?

Düzenleyici otoriteler ve paydaşlar TFRS 16’nın uygulanması ve muh-temel etkileri ile ilgili bir yönlendirmeyi geçiş sürecinde beklemektedir. 2018 raporlarında bazı halka açık işletmeler tarafından TFRS 16 geçişi-nin muhtemel etkilerinin raporlandığı görülmektedir.

10) TFRS 16 uygulama projenizi şirketiniz bünyesinde kim üstlenecek?

İlk uygulanma döneminde geçiş sürecinden bir sorumlunun belirlenme-si işleri kolaylaştırabilecektir. Bu alanda yetkin bir çalışan olacağı için özellikle önceden belirlenmesi gereken bir husustur.



9.9. Geçiş yaklaşımına göre kiracı tarafından yapılması gereken açıkla-malar

9.9.1. Tam geriye dönük yaklaşım



9.9.2. Kolaylaştırılmış geriye dönük yaklaşım



10. DİĞER HUSUSLAR

10.1. US GAAP, TMS 17 ve TFRS 16 ile Karşılaştırma

Tablo 13: US GAAP, TMS 17 ve TFRS 16 ile Karşılaştırma

TMS 17 TFRS 16

Kiralama Türü ayrımı (finansal-faaliyet kiralaması) Var Yok

Faaliyet kiralamalarının mu-hasebeleştirilmesi Dipnotlar Finansal Tablo-

lardaİzleyen dönemlerde Sözleşmelerin yeniden değerlendirilmesi -

Var

Başlangıç doğrudan maliyetler

Kulanım hakkı varlığına dâhil edilir

Kulanım hakkı varlığına dâhil edilir















10.2. BOBİ FRS ile KarşılaştırmaTablo 14: BOBİ FRS ve TFRS 16 Karşılaştırması

KAYNAK: (BOBİ FRS ve TFRS Farklılıklar ve Benzerlikler Yayını Ey-lül 2018: www.pwc.com.tr)



10.3. Erken Uygulamayı Tercih Eden ve Geçiş Etkisini Değer-lendiren İşletmelerin Finansal Tablolarına Olası Etkilerinden Gözlemler

Erken uygulamayı tercih eden veya geçiş hazırlıklarını sürdüren işletme-lerin yeni kiralama muhasebesi uygulamasının finansal rasyolarına olan muhtemel etkilerden gözlemler aşağıdaki şekildedir:

i) EBİTDA artışı: Kira giderlerinin artık faaliyet gideri yerine amortisman ve fiaz gideri olarak sınıflandırılması nedeniyle artışlar görülmektedir.

ii) Toplam Varlıklar: Operasyonel kiralamalara ilişkin varlıkların da kul-lanım hakkı varlığı olarak bilançoya alınması nedeniyle varlıklarda bir artış görülmektedir.

iii) Kaldıraç Oranı: Daha önceden bilançoya alınmaya borçlar nedeniyle, işletmelerin artık daha borçlu olmalarından kaynaklı olarak kaldıraç oranları artış göstermektedir.

iv) Hisse Başına Kazanç: Kira ödemeleri eşit taksitler halinde ödenecek olsa bile kiralama işlemlerinin artık kullanım hakkı ve kira borcu olarak muhasebe-leştirmesinden kaynaklı olarak, ilk yıllarda kar veya zarar tablosunda raporla-nacak giderlerin izleyen yıllara göre daha yüksek olması nedeniyle ilk yıllarda hisse başına kazancın azaldığı görülmektedir.



v) Net varlıklar: Kira borçlarının itfa edilmiş maliyet yöntemine göre, kul-lanım haklarının ise doğrusal yönteme göre amorti edilmesinden dolayı kira borçları kullanım haklarına göre daha az tutarda azalış göstereceğinden, diğer ifadeyle işletmelerin kira borçlarının kullanım hakkı tutarından yüksek kalaca-ğı için net varlıklarda azalış görülmektedir.

vi) Faiz karşılama ve aktif devir hızı: İşletmeler daha borçlu ve varlıkları da daha yüksek raporlanacağından faiz karşılama oranı ve aktif devir hızında aza-lış göstermektedir.

Diğer dikkat çeken hususları ise şu şekilde özetleyebiliriz:

- Etki değerlendirmesinin tam olarak yapılmadığı görülmektedir. Esasında tüm geçiş seçeneklerinin etkileri değerlendirilerek geçiş yöntemin seçimi-ne karar verilmelidir.

- Varlıkların kullanım hakkının belirlenmesinde geçmiş tarihli iskonto oran-larının belirlenmesinde geçmiş tarihli oranlara ulaşılmasında güçlüklerle karşılaşılmaktadır.

- Çok sayıda kira sözleşmesi bulunan işletmelerde farklı birimlerin görev ve yetkileri bulunması nedeniyle sözleşmelerin ve kiralamalara ilişkin verilerin toplanmasında zorluklarla karşılaşılmaktadır.

- Kira sözleşmelerin birden fazla unsur içeriyor olması nedeniyle kiralama bileşenlerinin ve kiralama niteliği taşımayan unsurları ayrıştırmada güç-lükle karşılaşılmaktadır.

- Kiracı ve kiraya verenin muhasebesi artık tutarlı olmayacağından grup içi kiralamaların eliminasyonu karşılıklı olarak gerçekleşmediğinden kirala-ma etkilerinin arındırılması kompleks hale gelmektedir.

- Alt kiralamaların muhasebeleştirilmesindeki yaşanacak değişikliklerin önemli etkilerinin olduğu görülmektedir.

- Satış ve geri kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde geri kiralama-ların faaliyet kiralaması olduğu durumlarda geri kiralamaların da bilanço-ya alınması nedeniyle işletmelerin rasyolarına önemli etkileri olmaktadır.



11. TFRS 16 İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

TFRS 16’nın uygulanması sırasında sıkça karşılaşılabilecek sorular ve yanıtlar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır.

1) Mevcut Kiralama Muhasebesinin değişimine neden ihtiyaç du-yulmuştur?

Uzun süreli uygulaması bulunan kiralama muhasebesinin kiracılar açı-sından değişimini etkileyen faktörler aşağıdaki şekildedir:

i) Finansal durum tablosuna alınmayan kiralamalara ilişkin borç-ları tabloya alarak finansal tablo kullanıcılarına şirket riskleri-nin tam ve doğru olarak sunumu sağlamak,

ii) Kiralama işlemlerine ilişkin olarak US GAAP ve UFRS’lerin yakınsamasını sağlamak ve

iii) Kiralamaların muhasebeleştirilmesindeki finansal ve operasyo-nel kiralama farkının kaldırılarak tek bir kiralama muhasebesi modeli oluşturmak.

2) TFRS 16’nın TMS 17’ye göre getirdiği yeni yaklaşımın en belir-gin yanı nedir?

Kiracılar açısından kiralamaların operasyonel veya finansal olarak sı-nıflandırılmadan, kiralamaların tamamına yakınının bilançoya kiralama yü-kümlülüğü ve kullanım hakkı varlığı olarak alınacak olmasıdır.

3) TFRS 16 ilk kez hangi finansal tablolarda uygulanacaktır?

1 Ocak 2019 tarihinden itibaren geçerli olmakla birlikte, erken uygu-lanmasına izin verilmektedir. Dolayısıyla TFRS 16 ara dönem raporlama ya-pan şirketler açısından ilk kez zorunlu olarak 31 Mart 2019 tarihli ara dönem raporlarında yalnızca yıllık raporlama yapan şirketler açısından ise 31 Aralık 2019 tarihli finansal tablolarında uygulanacaktır.



Özel hesap dönemine sahip işletmeler açısından ise 2020 yılında son eren hesap dönemine ait finansal tablolarında uygulanacaktır. Örneğin, özel hesap dönemi kapanışı 31 Mayıs olan ve yalnızca yıllık raporlama yapan bir işletme açısından ilk kez 31 Mayıs 2020 tarihli finansal tablolarda uygulanacaktır.

4) Erken uygulamayı tercih etmeyen işletmeler tarafından 31 Ara-lık 2018 tarihli finansal tablolarında TFRS 16 ile ilgili bir açıkla-ma yapılması gerekir mi?

Yayımlanmış ama henüz yürürlüğe girmemiş bir TFRS ile ilgili Şirke-tin açıklamada bulunması gerekmektedir. Bu itibarla, öncelikle TFRS 16’nın getirdiği yeniliklerin açıklanmasının yanı sıra Şirket’in TFRS 16’nın etkile-rinin değerlendirilmesinde hangi aşamada olunduğunu belirtmek suretiyle, finansal olarak bir etki tutarı belirlendi ise bu tutar, henüz belirlenmedi veya belirlenme aşamasında ise hangi kiralamalardan kaynaklanan kullanım hakkı varlığı ve kiralama borçlarının etkilenmesinin beklendiğini açıklanması ge-rekmektedir. Bu durumda, daha önceden bilançoya alınmayan kiralamaların hangi varlık sınıfları (örneğin idari müdürlük, ofis, şube için gayrimenkul kiralamaları, filo araç kiralamaları, fotokopi makinesi, ekipman kiralaması) itibarıyla hangi tutarda etkilenmesinin beklendiği açıklanmalıdır.

5) BOBİ FRS’de kiralamaların muhasebeleştirilmesinde TFRS 16 mı yoksa TMS 17 mi esas alınmıştır?

TFRS 16 uyarınca kiracılar açısından kiralamaların artık faaliyet ve finansal olarak sınıflandırılması gerekmemekte, tüm kiralamaların kullanım hakkı varlığı ve kira borcu olarak bilançoya alınması gerekmektedir. BOBİ FRS’de ise eski uygulamadaki yani TMS 17 uyarınca yapılması gerekli fi-nansal ve faaliyet kiralaması sınıflandırılması öngörülmektedir.

6) TFRS 16 uygulama kapsamına girmeyen sözleşmeler nelerdir?

İşletme, bu Standardı, aşağıdakiler hariç, bir alt kiralamadaki kullanım hakkı varlıklarına ilişkin kiralamalar da dâhil tüm kiralamalara uygular:



(a) Maden, petrol, doğalgaz ve benzeri yenilenemeyen kay-nakların araştırılması ve kullanılmasına ilişkin kiralama-lar,

(b) Kiracı tarafından elde tutulan TMS 41 Tarımsal Faaliyet-ler kapsamındaki canlı varlıklara ilişkin kiralamalar,

(c) TFRS Yorum 12 İmtiyazlı Hizmet Anlaşmaları kapsamın-daki imtiyazlı hizmet anlaşmaları,

(d) TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat kapsamında kiraya veren tarafından verilen fikri mülkiyet lisansları ve

(e) TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar kapsamındaki lisans anlaşmaları çerçevesinde kiracı tarafından elde tutulan sinema filmleri, videokasetler, oyunlar, el yazma-ları, patentler ve telif hakları gibi unsurlara ilişkin haklar.

7) TFRS 16 uyarınca kiralama işlemi nasıl tanımlanır?

TFRS 16’ya göre kiralama tanımı şu şekilde yapılmıştır: “Sözleş-menin, bir bedel karşılığında tanımlanan varlığın kullanımını kontrol etme hakkını belirli bir süre için devretmesi durumunda bu sözleşme, bir kiralama sözleşmesidir ya da bir kiralama işlemi içerir. Artık kullanım hakkı elde edi-len varlığın kontrolünün kiracıya geçip geçmediğine odaklanılacaktır.

8) Birden fazla tarafın konu olduğu sözleşmelerin kiralama olarak tanımlanması mümkün müdür?

Ortak alan kiralamaları veya kapasite kiralamalarında, tek bir kiraya veren taraf bulunurken karşı tarafta ise birden fazla kiracı bulunabilmektedir. Kiralanan kullanım hakkına isabet eden kapasite toplam kiralanan kapasi-tenin büyük bir kısmını içeriyorsa, bu durumda kiralama tanımı karşılana-caktır. Ayrıca belirli bir oran olmakla birlikte, kullanılan alan taraflara net ve ayrı olarak tahsis ediliyorsa da kiralama tanımını karşılayacaktır.



9) TFRS 16’da muhasebeleştirme ilkeleri açısından kiracı ve kiraya veren arasında farklılık bulunmakta mıdır?

Kiracı ve kiraya verenin aynı sözleşmeye taraf olmalarına karşın mu-hasebeleri karşılıklı uyum içinde olmayacaktır. Dolayısıyla grup içi kiralama-larda eliminasyon işlemleri kompleks yapıda olabilecektir.

10) Kapasite kiralamaları TFRS 16 kapsamında değerlendirilebilir mi?

Evet, toplam kapasitenin çoğunluğunun veya kiralanan kapasitenin ayrı olarak tahsisi söz konusu ise TFRS 16 kapsamında değerlendirilir.

11) Ortak alan kiralamaları hangi durumlarda TFRS 16 kapsamın-da kiralama tanımını karşılayacaktır?

Ortak bir alan kiralamasında tarafların hangi alanı kullanabilecekleri ayrı olarak belirlendiyse veya ortak kullanıma konu alanın büyük çoğunluğu kiralandı ise TFRS 16 kapsamında kiralama tanımını karşılayacaktır.



12) Kiralama muhasebesindeki yaklaşım değişikliğinin finansal tab-lolara dayalı olarak yapılan analizlere etkisi nasıl olacaktır?

Kiracı açısından tüm kiralamaların bilançoya alınacak olması ve kira ödemelerinin faiz ve amortisman olarak raporlanması nedeniyle şirketlerin kilit performans rasyoları etkilenecektir.

13) Uygulama kolaylığı sağlaması açısından TFRS’16 tanınan mua-fiyetler nelerdir?

İki önemli isteğe bağlı muafiyet bulunmaktadır. Kısa süreli kiralama-lar ve düşük değerli varlık kiralamalarına ilişkin muafiyet tanınmıştır.

14) Önemliliğe dayalı bir muafiyet söz konusu mudur?

Muafiyetlerin uygulanması için önemlilik kriteri dikkate alınmamıştır. Süre olarak 12 aydan kısa ve tutar olarak 5000 USD altında değerdeki var-lıkların kiralanması durumunda, muafiyetlerden yararlanılabilecektir.

15) Kısa süreli kiralamalar ile tanınan muafiyet yalnızca aynı yıl içerisindeki 12 aylık dönem için mi geçerlidir?

Kısa süreli kiralamaların değerlendirilmesinde yalnızca bir raporlama dönemi içinde kapsanan sürenin değil, sözleşmenin tamamı boyunca kirala-nan varlığın kullanım hakkının elde edileceği süre toplamının 12 aydan fazla olup olmadığına bakılması gerekmektedir.



16) Satın alma veya yenileme opsiyonlarının kısa süreli kiralama muafiyetinden yararlanılmasına etkisi var mıdır?

12 aylık sürenin değerlendirilmesi bakımından yenileme opsiyonu-nun kullanılması durumunda aşılması söz konusu olacak ise veya kiralama sözleşmesi içerisinde satın alma opsiyonu bulunuyorsa, bu sözleşmeler kısa süreli muafiyet kapsamında değerlendirilemeyecektir.

17) Kira ödemeleri yüksek olsa dahi önemlilikten dolayı kısa süreli muafiyetten yararlanılabilir mi?

TFRS 16, düşük değerin hangi tutarı ifade ettiği ile ilgili açık bir be-lirleme yapmamıştır - yani TFRS 16’da bu husus ile ilgili net bir çizgi veya bir sınır bulunmamaktadır. Ancak, düşük değerli varlık kiralamalarına ilişkin muafiyet geliştirilirken, IASB’nin bir varlığın yenisinin değeri 5.000 USD veya daha düşük maliyetli olan varlık kalemlerini düşük değerli olarak ön-gördüğü standardın karar gerekçelerinde belirtilmektedir. Ancak, şirketlerin hangi kiralamaların düşük değerli olduğu konusunda kendi kararlarını ver-meleri gerekecektir. Bununla birlikte, bunu yaparken, düşük değerli muafiye-tin tutar olarak önemlilik düzeyine dayanmadığını vurgulamak önemlidir.

18) Kısa süreli muafiyetten yararlanılması durumunda tüm kısa sü-reli kiralamalar için bu muafiyet uygulanmalı mıdır?

Tüm kısa süreli kiralamalar için muafiyetin kullanılması gerekli de-ğildir. Ancak, muafiyet seçilmesi durumunda ilgili varlık sınıfının tamamına uygulanmalıdır. Kısa süreli yapılan taşıt kiralamaları var ise bu muafiyetin seçilmesi durumunda tüm kısa süreli taşıt kiralamalarına bu muafiyet uygu-lanmalıdır.

19) Kira ödemelerinin düşük olması durumunda sağlanan bir mua-fiyet var mıdır?

Kira ödemelerinin düşüklüğü nedeniyle tanınan bir muafiyet söz ko-nusu değildir. Kiralanan varlığın değerinin düşük olması durumunda tanınan bir muafiyet bulunmaktadır.



20) Düşük değer belirlemesi önemlilik seviyesine göre mi yapılır?

Bir değer belirlemesi bulunmamakla birlikte, IASB tarafından yapılan 5000 usd yönlendirmesi geçerli olacaktır. Ancak, şirketlerin hangi kiralama-ların düşük değerli olduğu konusunda kendi kararlarını vermeleri gerekecek-tir. Bununla birlikte, bunu yaparken, düşük değerli muafiyetin tutar olarak önemlilik düzeyine dayanmadığını vurgulamak önemlidir.

21) Düşük değerli varlıklara ilişkin bir sınır veya tutar belirlemesi yapılmış mıdır?

TFRS 16, düşük değerin hangi tutarı ifade ettiği ile ilgili açık bir be-lirleme yapmamıştır - yani TFRS 16’da bu husus ile ilgili net bir çizgi veya bir sınır bulunmamaktadır. Ancak, düşük değerli varlık kiralamalarına ilişkin muafiyet geliştirilirken, IASB’nin bir varlığın yenisinin değeri 5.000 USD veya daha düşük maliyetli olan varlık kalemlerini düşük değerli olarak ön-gördüğü standardın karar gerekçelerinde belirtilmektedir. Ancak, şirketlerin hangi kiralamaların düşük değerli olduğu konusunda kendi kararlarını ver-meleri gerekecektir. Bununla birlikte, bunu yaparken, düşük değerli muafiye-tin tutar olarak önemlilik düzeyine dayanmadığını vurgulamak önemlidir.

22) Düşük değerli bir varlığın bir yıldan uzun süreliğine kiralanması durumunda yine de bu muafiyetten yararlanılabilir mi?

Tanınan iki ayrı muafiyet bulunmaktadır. Düşük değerli varlık kira-lamaları bir yıldan uzun süreliğine kiralanmış olsalar dahi, bu muafiyetten yararlanılması mümkündür.

23) Düşük değerli varlıkların kiralamasına ilişkin muafiyetin uygu-lanabilmesinde alt kiralama yapılması durumunda ne yapılacak-tır?

Kiracının bir varlığı alt kiralama kapsamında kiraya vermesi veya var-lığı alt kiralama kapsamında kiraya verme beklentisinin bulunması durumun-da, ana kiralama düşük değerli varlık kiralaması olarak nitelendirilmez.



24) Düşük değerli varlık kiralamalarına ilişkin muafiyetin seçilmesi durumunda tüm düşük değerli varlık kiralamaları için bu mua-fiyet kullanılmalı mıdır?

Bu muafiyetin seçiminin her bir kira sözleşmesi bazında yapılabilmesi mümkündür.

25) Aynı sözleşme içerisinde birden fazla düşük değerli varlık ki-ralanması ve kiralanan varlıkların toplamının yüksek değerli olması durumunda da düşük değerli varlık kiralamaları muafi-yetinden yararlanılabilecek midir?

Bu muafiyetin uygulanması açısından dikkat edilmesi gereken diğer bir husus da sözleşme içerisinde birden fazla varlığın aynı anda kiralanması durumudur. Mesela aynı sözleşme içerisinde 150 adet diz üstü bilgisayar kiralaması yapılmış olsa bile, bunların her birinin yenisinin değeri dikkate alınarak bir adetin değeri 5,000 USD’nin altında olması durumunda, bu mua-fiyetin sözleşmenin tamamına uygulanması mümkün olabilecektir.

26) Kısa süreli veya düşük değerli varlık kiralamalarına ilişkin mu-afiyetten yararlanılması durumunda kira ödemeleri nasıl muha-sebeleştirilecektir?

Bu muafiyetlerden yararlanan bir kiracı tarafından başka bir sistematik yaklaşım kiracının beklediği faydanın zamanlamasını daha iyi yansıtmadık-ça, yapılan kira ödemeleri doğrusal (eşit) olarak kiralama süresi boyunca gider olarak muhasebeleştirilir. Aslında daha önceden TMS 17 kapsamında faaliyet kiralamalarının aktifleştirilmeden dönemsel olarak gider yazılmasına benzer bir uygulama yapılması söz konusudur.

27) Dövizli kira ödemelerinden kaynaklanan kira değişiklikleri fi-nansal tabloları nasıl etkileyecektir?

Dövizli kira ödemelerinden kaynaklı olarak değişiklikler yalnızca kira borcunu etkileyecektir. Kullanım hakkı varlıkları parasal olmayan nitelikte olduklarından, sonradan yaşanan kur artış ve azalışlarına göre kullanım hak-



kı varlıklarının değerinin düzeltilmeyecek, bu durumlarda kira yükümlülüğü-nün artırılması veya azaltılması söz konusu olacaktır.

28) TFRS 16’nın satış ve geri kiralama işlemlerinin muhasebeleşti-rilmesine nasıl etkisi olacaktır?

Satış işleminin TFRS 15 uyarınca bir satış işlemi olarak değerlendi-rilmesi durumunda, artık geri kiralamanın türü yapılacak muhasebeyi etkile-meyecektir. Geri kiralama kapsamında kullanım hakkı varlığı ve kira borcu muhasebeleştirilecektir.

29) Alt kiralamalardan elde edilen gelirlerin kira borcundan netleş-tirilmesi mümkün müdür?

Alt kiralamaya konu olan varlıkların kullanım hakkını elinde tutan işletme, kiracı ve kiraya veren konumunda olduğu kira giderleri ve kira ge-lirleri ayrı ayrı raporlamak durumundadır.

30) Kira süresinin belirlenmesinde kira sözleşmeleri kapsamında dikkate alınması gereken süreler nelerdir?- İptal edilemeyen kira süreleri,- Kullanılacak ise, Yenileme opsiyonunun kapsadığı süreler,- Kullanılacak ise, sonlandırma opsiyonunun kapsadığı süreler,- İptale ilişkin cezai süreler,

31) Önceden kullanılmayacağı düşünülen bir yenileme opsiyonunun kullanılmasına ilişkin yönetimin kararın değişmesinin başlangıç-ta belirlenen kira süresinin yeniden değerlendirilmesini gerekti-rir mi?

Evet, opsiyonun kullanılmasından makul ölçüde emin olunması duru-munda yenileme dönemi kalan kira süresine ilave edilmelidir.



32) Feshi hakkının yalnızca kiraya verende bulunmasının kira süre-sinin belirlenmesinde nasıl dikkate alınması gerekir?

Fesih hakkının yalnızca kiraya verende bulunması durumunda, kira süresinin belirlenmesinde kiracının iptali gerçekleştiremeyeceği süre dikkate alınır.

33) Tarafların her ikisinin de belirli bir süre öncesinden itiraz veya iptal talebi olmaması durumunda yıllık olarak yenilenme opsiyo-nu bulunan sözleşmelerin süresi nasıl belirlenmelidir?

Her yıl için yenileme opsiyonuna sahip sözleşmeler, işletmeler tarafın-dan yıllık sözleşme olarak değerlendirilebilir.

34) Yıllık olmakla birlikte yalnızca kiraya veren tarafından feshedil-me opsiyonu bulunan sözleşmelerde süre bir yıldan fazla belirle-nebilir mi?

Kiracının sözleşme uyarınca iptal edemeyeceği sözleşme süresi dikka-te alınır. Yapılan sözleşmenin süresinin bir yıldan uzun olması durumunda da bu süre dikkate alınmalıdır. Örneğin, beş yıllık yapılan bir sözleşmede fesih hakkının yalnızca kiraya verende bulunması durumunda bu kira sözleşmesi beş yıl olarak değerlendirilecektir.

35) Hangi kira ödemeleri dikkate alınmalıdır?

Kira yükümlülüğünün ölçümüne dâhil edilen kira ödemeleri aşağıdaki ödemelerden oluşmaktadır:

– Özü itibarıyla sabit ödemeler dâhil sabit ödemelerden;– İlk ölçümü kiralamanın fiilen başladığı tarihte bir endeks veya oran

kullanılarak yapılan, bir endeks veya sabit bir orana bağlı değişken kira ödemeleri;

– Kalıntı değer taahhütleri kapsamında kiracı tarafından ödenmesi bekle-nen tutarlar ve



– Satın alma opsiyonunu kullanacağından makul ölçüde emin olunması durumunda bu opsiyonun kullanım fiyatı ve

– Kiralamayı sonlandırmak için bir feshi hakkının kullanılmasının öngörül-mesi durumunda, kiralamanın sonlandırılmasına ilişkin ceza ödemeleri.

36) Hangi kira ödemeleri özü itibariyle sabit kira ödemeleri olarak değerlendirilir?

Özü itibarıyla sabit kira ödemeleri, şekil itibarıyla değişken olabilen ancak esas itibarıyla kiracının ödemekten kaçınamayacağı nitelikteki ödeme-lerdir. Örneğin;

l Ödemelerin değişken kira ödemeleri olarak yapılandırılmış olması ancak söz konusu ödemelerde gerçek bir değişkenliğin bulunmaması (ödemekten imtina edemeyeceği bir asgari tutarın bulunması) l Kiracının ödeme yapabileceği birden fazla ödeme grubunun bulun-ması ancak bu ödeme gruplarından yalnızca birinin gerçekçi olması veyal Kiracının ödeme yapabileceği birden fazla gerçekçi ödeme grubu-nun bulunması ancak bu gruplardan en az birini ödemesinin gerekli olması.

37) Değişken kira ödemelerinden dikkate alınabilecek olanlar var mıdır?

Bir endekse (örneğin, TEFE/TÜFE) bağlanmış kira ödemeleri veya belirli bir oranda artışa bağlanmış kira ödemeleri kira yükümlülüğünün ölçü-münde dikkate alınmalıdır.

38) Ciro bazlı kira ödemeleri kira borcunun hesaplanmasında dik-kate alınmalı mıdır?

Hasılatın belirli bir yüzdesi olarak belirlenmiş olan ciro bazlı kira öde-meleri kira yükümlülüğünün ölçümünde dikkate alınmazlar.



39) Ciro bazlı olmakla birlikte asgari bir tutar ödemesinin belirlen-mesi veya ayrıca sabit kira ödemelerinin bulunması durumunda nasıl bir değerlendirme yapılmalı mıdır?

Sabit veya asgari bir kira ödemesine ilave olarak ciro bazlı kira öde-mesi içeren kira sözleşmeleri ile ilgili kira borcunun ölçümünde sabit veya asgari olarak belirlenen tutarlar dikkate alınmalıdır.

40) Enflasyon artışına bağlanmış kira sözleşmelerinde gelecek öde-meler için bir enflasyon tahmininde bulunulması gerekir mi?

Bir endekse bağlanmış olan kira ödemelerine ilişkin kira yükümlülüğü-nün ölçümünde tahmini bir artış oranının belirlenerek, kira ödemelerinin bu tahmini artışa göre revize edilmesi söz konusu olamayacaktır. Enflasyon artışı kapsamında artış oranı belirli olduktan sonra, bu artış oranı kalan kira ödeme-lerinin hesaplanmasında dikkate alınacaktır.

41) Enflasyon artışına bağlanmakla birlikte minumum oranda bir artış alt sınırının bulunması durumunda (%10’dan az olmamak-la birlikte enflasyon oranında artışa bağlanan) kira ödemeleri nasıl belirlenir?

Asgari olarak bir artış oranı öngörüldüğünden, gelecekteki kira ödeme-leri açısından asgari olarak yıllık artış oranları dikkate alınmalıdır.

42) Bir endekse ilave bir oranla kira artışı (örneğin; LIBOR + 2) be-lirlenmesi durumunda kira ödemeleri nasıl belirlenecektir?

Bu tür durumlarda başlangıçta gelecekteki kira ödemelerinin sabit kı-sımdaki kadar artışı belirli olduğundan bu sabit artış oranı kısımları gelecek-teki kira ödemelerinin belirlenmesinde başlangıçta kullanılabilecektir.



43) Belirli aralıklarla gerçekleşecek cirolara belirlenmiş göre kira ödemesinin öngörülmesi durumunda kira yükümlülüğü nasıl ölçülecektir?

Belirli ciro aralıklarına göre kira tutarının tespit edilecek olması du-rumunda, geçmiş tecrübelere göre gerçekleşmesi beklenen muhtemel aralık veya ilk aralık açısından ciro sıfır bile olsa ödenmesi gerekli olacak kira öde-mesi dikkate alınmalıdır. Örneğin;

0-1.000.000 arası ciro: 10.000 TL kira ödemesi1.000.000 – 5.000.000 ciro: 12.000 TL kira ödemesi5.000.000 ve üzeri: 15.000 TL kira ödemesi

Bu durumda asgari olarak ödenmesi gereken kira 10.000 TL olduğu için bu tutarın dikkate alınması gerekir. Ancak, şirketin geçmiş cirolarına bakıldığında minumumda 10.000.000 TL bir cirosu olduğu görülürse, kira ödemeleri olarak 15.000 TL’nin dikkate alınması gerekir.

44) Yalnızca kullanıma bağlı kira ödemelerinin öngörüldüğü kirala-malar için kullanım hakkı varlığı ve kira borcu muhasebeleştiri-lecek midir?

Kiralanan varlığın kullanılmaması durumunda herhangi bir kira öde-mesi söz konusu olmayacaksa, bu varlıkla ilgili bir kullanım hakkı varlığı ve kira borcu muhasebeleştirilmesi söz konusu olmayacaktır.

45) Aylık veya yıllık sabit kira ödemelerinin yanı sıra sözleşme kap-samında belirlenen kullanım miktarının aşılması durumunda ilave ödeme yapılması gerekli ise kira ödemeleri nasıl belirlen-melidir?

Yalnızca asgari olarak ödemesi zorunlu olan kısımların dikkate alın-ması gerekir. Belirlenen kullanım miktarının aşılması durumunda ödenmesi öngörülen ilave kira ödemeleri yalnızca kullanımın aşılması durumunda dik-kate alınarak, gerçekleştiği dönemin gideri olarak muhasebeleştirilirler.



46) Peşin ödenen kira ödemeleri varsa bunlar nasıl muhasebeleştiri-lecektir?

Kiracı tarafından peşin ödenmiş kiralar var ise bunlar bir yükümlülük olarak dikkate alınmayacak olup, doğrudan kullanım hakkı varlığının bir parçası olarak muhasebeleştirilir. Peşin ödendikleri için kullanım hakkı varlı-ğına iskonto edilmeden eklenmelidir.

47) Kira ödemeleri kar veya zarar tablosunun hangi kısmında ra-porlanacaktır?

TFRS 16’da kira ödemeleri eşit tutarlı olsa bile, ödeme tablosu açı-sından farklı anapara ve faiz tutarları olmak üzere iki unsurdan oluşacaktır. Tahakkuk eden faizler; kar veya zarar tablosunda finansman gideri olarak muhasebeleştirilecektir. Kullanım hakkı varlığı ise doğrusal yöntemle itfa edileceğinden, amortisman gideri muhasebeleştirilmesi de söz konusu ola-caktır.

48) Gerçekleştirilen kira ödemeleri nakit akış tablosunun hangi bö-lümünde raporlanacaktır?

Kiralama işlemlerinden kaynaklanan borçların anapara tutarının fi-nansman faaliyetlerinden bir nakit çıkışı olarak gösterilmesi gerektiği ve bu kira taksitlerinden doğan faizlerin nerede raporlanması gerektiğine kesin bir hükme yer verilmemekle birlikte ödenen faizlerde raporlanabileceği belirtil-miştir. TMS 7 uyarınca ödenen faizlerin şirketlerin muhasebe politikası ter-cihine bağlı olarak finansman faaliyetlerinden veya işletme faaliyetlerinden sunulması mümkündür.

49) Kira sözleşmesi kapsamında depozito, teminat vs niteliğindeki ödemeler nasıl muhasebeleştirilecektir?

Verilen depozito ve teminatların bulunması durumunda bu tutarlar kullanım hakkı varlığı ve kira borcu muhasebesini etkilemeyecek olup, bu tutarlar verilen depozito ve teminat olarak muhasebeleştirilecektir.



50) Belirli bir süre kira ödemesi öngörülmeyen sözleşmeler için bu süreler dikkate alınacak mıdır?

Yapılan kira sözleşmesi uyarınca kira süresince belirli zamanlarda kira ödemesi öngörülmese dahi, kullanım hakkının ve kira borcunun muhasebe-leştirilmesinde bu sürelerin de dikkate alınması gerekmektedir.

51) Özel maliyet harcamaları bulunan kiracılar bunları nasıl muha-sebeleştirecektir?

TFRS 16 uyarınca, özel maliyetler kullanım hakkı varlığının bir par-çası olmadığından, bunları elde etmek için kiraya veren tarafından alınan ödemeler kiralama muhasebesinin bir parçası olmayacaktır. Bunlar TMS 16 Maddi Duran Varlıklar uyarınca muhasebeleştirilir ve kiralama süresi boyun-ca amortismana tabi tutulur.

52) Kullanım hakkı varlığının amortisman süresinin belirlenmesin-de mülkiyet devri dikkate alınmalı mıdır?

Mülkiyet devri öngörülen kira sözleşmeleri için varlığın amortisman süresinde kira süresinden uzun olsa dahi faydalı ömrü dikkate alınmalıdır.

53) Mülkiyet devri öngörülmeyen kiralama sözleşmelerinde kulla-nım hakkı varlığının amortismanı için hangi süre dikkate alın-malıdır?

Mülkiyet devri söz konusu değilse, amortisman süresi aşağıdakilerin aşağıdakilerden erken olanına kadar devam eder:

- Kullanım hakkı varlığının faydalı ömrünün sona erdiği tarih veya

- Kiralama süresinin sona erdiği tarih.



54) Kira sözleşmesi değişiklikleri yapıldığında o ana kadar yapılan muhasebeleştirme nasıl etkilenecektir?

Kira ödemelerinin azalması durumunda mevcut kiralama yükümlü-lüğü ve kullanım hakkı varlığında da azalma olacaktır. İlave bir ödeme söz konusu ise kira yükümlülüğü ve kullanım hakkı varlığında da bir artış yapıl-ması gerekecektir. Değişiklik yeni bir kiralama niteliğinde ise yapılan ilave kısıma ilişkin yeni bir kiralama borcu ve kullanım hakkı muhasebeleştirilme-si söz konusu olacaktır.

55) Gelecek dönemlerde kira ödemelerinde bir indirim yapılması durumunda bu indirimin etkisi nasıl muhasebeleştirilecektir?

Kira ödemelerinde bir indirim yapılması durumunda kira yükümlülüğü azaldığı oranda kullanım hakkı varlığında da bir azalma söz konusu olacak-tır. Yapılan indirim sonucu kira yükümlülüğündeki azalma kullanım hakkın-daki tutardan yükse ise kullanım hakkı varlığı sıfıra indirildikten sonra kalan tutar doğrudan kar veya zararda muhasebeleştirilecektir.

56) Kiralanan alana ilave olarak ilave bir alanın daha aynı sözleşme kapsamında kiralanması işlemi nasıl muhasebeleştirilecektir?

Yeni bir kiralama sözleşmesi yapılmış gibi kira borcunda bir artış ile aynı tutarda kullanım hakkı varlığında bir artış muhasebeleştiril-mesi söz konusu olacaktır.

57) Gelecekteki kira ödemelerinin bugünkü değerinin belirlenmesin-de hangi iskonto oranı kullanılmalıdır?

Kiralama sözleşmesinde öngörülen bir oran varsa bu oran, öngörülen bir oran yoksa alternatif borçlanma oranı kullanılmalıdır. Örneğin, taşıt ki-ralayan bir işletme taşıt kredi faiz oranını, gayrimenkul kiralayan bir işletme konut kredi oranını kira ödemelerinin para birimine ve süresine uyumlu ola-cak şekilde kullanabilirler.



58) 2019 yılı sonrasında finansal kiralama şirketinden yapılmış olan bir leasing işlemi nasıl muhasebeleştirecektir?

Finansal kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde bir değişiklik olmadığından, ödeme planına göre kira ödemelerinin bugünkü değerine denk gelen tutarda kullanım hakkı varlığı ve kira yükümlülüğü muhasebeleştirile-cektir.

59) Leasing firmasının vermiş olduğu ödeme planına göre kira bor-cumun bugünkü değerini belirleyebilir miyim?

Kiralama muhasebesi esasında finansal kiralama muhasebesi olduğun-dan, ödeme planı kiralama muhasebesi açısından kullanılarak, kira ödemele-rinin bugünkü değerinin belirlenmesi mümkündür.

60) Kira ödemeleri dışında kullanım hakkı varlığı olarak hangi un-surlar muhasebeleştirilebilecektir?

Kullanım hakkı varlığının maliyeti aşağıdakileri içerir:a. Kira yükümlülüğünün ilk ölçüm tutarı,b. Kiralamanın fiilen başladığı tarihte veya öncesinde yapılan

tüm kira ödemelerinden, alınan tüm kiralama teşviklerinin düşülmesiyle elde edilen tutar,

c. Kiracı tarafından katlanılan tüm başlangıçtaki doğrudan maliyetler ve

d. Dayanak varlığın sökülmesi ve taşınmasıyla, yerleştirildiği alanın restore edilmesiyle ya da dayanak varlığın kiralama-nın hüküm ve koşullarının gerektirdiği duruma getirilmesi için restore edilmesiyle ilgili olarak kiracı tarafından katlanı-lacak tahmini maliyetler.



61) Yapılmış olan dekorasyon ve tadilat işlemleri nedeniyle kira söz-leşmesi kapsamında eski haline getirme yükümlülüğü bulunu-yorsa bu yükümlülükle ile ilgili bir işlem yapılması gerekir mi?

Kira sözleşmesi kapsamında eski haline getirme yükümlülükleri var ise bunlarla ilgili karşılık ayrılarak kullanım hakkı varlığına eklenir.

62) Kira sözleşmesi kapsamında kiralama süresi sonunda kiraya veren tarafa yapılması gereken ödemeleri kira borcunun hesap-lamasında dikkate almalı mıyım?

Kira sözleşmesi kapsamında kiraya verene yapılması öngörülen tüm ödemelerin kira ödemeleri olarak dikkate alıp, kira borcunun belirlenmesin-de bu tutarlar üzerinden hesaplama yapılması gereklidir.

63) İçerisinde bulunan mevcut kiracının çıkması için yapılması ge-reken tazminat ödemesinin kiracı tarafından üstlenilmesi duru-munda yapılan bu ödemeler nasıl muhasebeleştirilecektir?

Mevcut kiracının kiralamaya konu varlığın kullanım hakkını son-landırmak için kiracı tarafından üstlenilen ödemeler, başlangıç doğrudan maliyeti olarak kabul edilerek kullanım hakkı olarak muhasebeleştirilmesi gereklidir.

64) Kira sözleşmesi için katlanılan hangi maliyetler aktifleştirilebile-cektir?

Kiracının aktifleştirmesi gereken başlangıçtaki doğrudan maliyetleri şunları içerir;

i) Komisyonlar (emlakçılara veya aracılara ödenen komisyon-lar),

ii) Yasal ücretler (noter, tapu şerhi vb gibi yasal ücretler bunların sözleşmenin başlamasına bağlı olması durumunda),

iii) Kira sözleşmesinin şart ve koşullarının müzakere masrafları (eğer sözleşmenin başlamasına bağlı ise)



65) Kiraya veren adına yapılan stopaj ödemeleri nasıl muhasebeleş-tirilecektir?

Ülkemizde kira stopajının ödenmesinden kiraya verenler adına ki-racılar sorumludur. Dolayısıyla kiracının sözleşmede açıkça bu ödemeyi üstlendiğini belirtmemesi durumunda, mal sahibi adına ödenen stopajlar kira ödemelerinin bir parçası olarak kabul edilemeyecektir. Ancak ülkemizde yaygın uygulama olarak kiracıların yapmış oldukları kira ödemelerinden kaynaklanan stopajı kiracının üstlenmesi söz konusu olduğundan, bu ödeme-leri de kira ödemelerinin bir parçası olarak dikkate almaları gerekir. Benzer nitelikteki başka vergiler var ise de bunlar da aynı şekilde değerlendirilir.

12. UYGULAMA ÖRNEKLERİÖrnek 1: Enflasyon artışına bağlı kira ödemlerinin muhasebeleştirilmesiYıllık 2500 TL kira ödemesi bulunan 5 yıllık kira sözleşmesi uyarınca her yıl kira ödemelerinde enflasyon oranı dikkate alınarak bir artış yapı-lacaktır. Kira sözleşmesinin başlangıcından 12 ay sonra %5’lik bir enf-lasyon artışı gerçekleştiği varsayımı altında kira başlangıcında ve kirala-manın 2. Yılında yapılacak muhasebeleştirme ve hesaplamalar aşağıdaki şekilde olacaktır.

Endekse bağlanmış kira ödemeleri

YıllarKira ödemeleri (‘000)

İskontolanmış (‘000)

1 2,500 2,3812 2,500 2,2683 2,500 2,1594 2,500 2,0575 2,500 1,959Kiralama başlangıcındaki yükümlülük tutarı 12,500 10,824



Borç Alacak Kullanım hakkı varlığı 10,824 Kira yükümlülüğü 10,824 Kira başlangıcındaki muhasebeleştirme

Yıllar

Kira ödemeleri

(‘000)

İskontolanmış

(‘000)2 2,625 2,5003 2,625 2,3814 2,625 2,2685 2,625 2,1591. yılın sonundaki kira yükümlülüğü 9,308

Borç AlacakAmortisman Gideri (10,824/5) 2,165 Kullanım hakkı varlığı 2,165Faiz gideri (10,824 x 5.0%) 541 Kira yükümlülüğü (2,500 - 541) 1,959 Nakit (1. yılda yapılan ödeme) 2,5001.yılın için kira yükümlülüğü ve kira giderleri Kullanım hakkı varlığı 443 Kira yükümlülüğü 443Sözleşme başlangıcında kira yükümlülüğü



Örnek Uygulama 2: Kiralama işleminin muhasebeleştirilmesi

Yıllık kira ödemesi 350.000 USD olan bir işletmenin 10 yıllık kira sözleşmesi bulunmaktadır. İşletmenin 10 yıllık ek borçlanma maliyeti yüzde 4,76’dır. TMS 17 ve BOBI FRS kapsamında faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılan bu kiralama, doğrusal olarak yıllık 350.000 usd kira gideri olarak kar veya zarara yansıtılmaktadır. TFRS 16 uygulamasında ise artık faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılma yapılmayacağından, sözleşeme kapsamındaki bu kiralama ile ilgili olarak kullanım hakkı varlığı ve buna karşılık bir yükümlülüğün finan-sal tablolara alınması gerekmektedir.



Örnek 3: Kiralama işleminin muhasebeleştirilmesi-kar/zarar tablosuna etkileri

Örnek 3: Kiralama işleminin muhasebeleştirilmesi-kar/zarar tablosuna etkileri

Örnek 4: Döviz Üzerinden Yapılan Sözleşmelerde Kur Fark-larının Doğması35

Kiralama sözleşmelerinde kira tutarı yabancı bir para cinsine bağlı olarak belirlenmiş olabilir. Bilançoya alınacak net yükümlülüğün hesaplanma-sında ileriye yönelik bir tahmin yaparak değil, bizzat sözleşmeye konu döviz cinsinden kira yükümlülüğü ve kullanma hakkı varlığı hesaplanır. Bunun ilk kayıt sırasındaki kur üzerinden karşılığı yükümlülük olarak belirlenir. Ödeme anın- da olsun, bilanço çıkarmak istendiğinde pasifteki yükümlülük olsun cari kurla değerlenerek, aradaki fark kar veya zarar yazılır. Ancak aktifteki kullanım hakkı tutarında değişiklik veya değerleme yapılmaz. Çünkü bu ka-

35 IFRS 16: Kiralamalar standardının getirdikleri, ilk uygulama ve dönem sonu dönüştürme çalışmaları, the new approach of IFRS 16: leases standard, fırst ımplementatıon and year end conversıon applıcatıons, Prof. Dr. Hasan KAVAL



lem parasal olmayan bir bilanço kalemidir ve TMS 21’e göre tarihi kurlarla değerlenir. Burada doğan farkları bir sözleşme bedelinde bir değişiklik olarak dikkate al- maktan ziyade, diğer parasal kalemlerde olduğu gibi yükümlülüğün kur farkı etkisi olarak görmek gerekir. (IFRS 16 BC 199). Örneğin herhangi bir gayrimenkul yıllık 50.000.-Euro’ya üç yıllığına kiralanmış olsun. Kira bedelleri de her yılın başında peşin ödenecek olsun. Başlangıçta bu gayrimenkulün kullanılabilir hale getirilebilmesi için ayrıca 75.000.-TL harcama yapılsın. Kiraya veren için faiz oranı bilinmediğinden kiracının zımni faiz oranının da % 5 (Euro faizi) olduğunu varsayalım.

İlk ödemenin yapıldığı günde kurda 1 Euro = 5,00 TL dır. Ancak kurlar yükselme eğilimindedir ve birinci yılın sonunda 5,5 TL ye, ikinci yılın so-nunda 6.-TL ye çıkmıştır. Öncelikle yıllar itibariyle yükümlülük ve varlığın itfa ve amortismanlarına ilişkin tablo oluşturulmaktadır.

PASİF (Euro Cinsinden)

Dönem Taksit-ler

İndirgeme Faktörü

Net Bugünkü Değer Faiz

Pasif (Dönem Sonu)

3 50000 1,000 50.000,00 0,00 92.970,52

2 50000 0,907 45.351,47 4.648,53 47.619,05

1 50000 0,952 47.619,05 2.380,95 0,00

Toplam 150.000 142.970,52 7.029,48

50.000,00

92.970,52



Aynı tablonun TL’ye çevrilmiş tutarları ise şu şekilde olacaktır.

PASİF (Türk Lirası Cinsinden)

Kalan Dönem

Taksitler

İndirgeme Faktörü

NBD Faiz

Pasif (Dönem Sonu)

3 250.000 1 250.000,00 0 464.852,61

2 250.000 0,907 226.757,37 23.242,63 238.095,241 250.000 0,952 238.095,24 11.904,76 0

750.000,00 714.852,61 35.147,39

AKTİF (Türk Lirası)Amortisman

Yıllar Dönem Başı Gideri Dönem Sonu1 789.852,60 263.284,20 526.568,402 526.568,40 263.284,20 263.284,203 263.284,20 263.284,20 0,00

Yukarıdaki tablolarda görüldüğü gibi kiralamanın üç yıllık indirgen-miş net bugünkü değeri TL üzerinden hesaplandığında 714.852,61 TL tut-maktadır. Bu tutar aşağıdaki gibi kayda alınacaktır.



Yukarıdaki kayıtlar normal yapılması gereken kayıtlardır. Dikkat çekmek gerekir ki, birinci yılın kirası peşin ödenmiş olduğundan faiz gideri hesabı yapılmamıştır. Ancak, yılsonunda kur 5,5 TL’na yükseldiği için pasif-te kullanım hakkı yükümlülüğünü değerlemeye tabi tutmak gerekmektedir. 464.852,61TL yükümlülük, kurun etkisi ile 511.337,86 TL yükselmiştir. Bu nedenle aşağıda- ki şekilde değerleme kaydı yapılacaktır.





Örnek 5: Satış ve geri kiralama işlemlerinin muhasebesi 36

A şirketi 2010 yılında üretimde kullanmak üzere bir üretim ban- dını satın almıştır. 2017 yılı başında bu üretim bandını kiralama şirketi olan B’ye satmış ve B şirketinden de bu üretim bandını 20 yıllığına kiralamıştır. Bu olaya ilişkin diğer bilgiler aşağıda sunulmuştur (Lühn, 2016, 193 – 196).

Faydalı Ömür: 25 YılDefter Değeri: 3.000.000 TLGerçeğe Uygun Değer: 3.200.000 TLKalıntı Değer: 500.000 TLSatış Fiyatı: 3.300.000 TLYıllık Kira Ödemeleri: 240.000 TLKiralama Süresi: 20 YılGeri Satın Alma/Uzatma Opsiyonu: YokFaiz Oranı: 4,59%

TFRS 15 Kapsamında Değerlendirme

TFRS 16.98’e göre satış işleminin TFRS 15 kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceğinin belirlenmesi yani varlığın kontrolünün B şirketine geçip geçmediğinin tespit edilmesi gereklidir. Bir varlığın kontrolü müşterinin eline geçtiğinde veya geçtikçe varlık devredilmiş olur (TFRS 15, Prg. 31). Bir varlığın kontrolü, varlığın kullanımını yönetebilme ve varlığın kalan tüm fayda-sını büyük ölçüde elde edebilme gücünü ifade eder (TFRS 15, Prg. 33). Bu olay-da geri satın alma opsiyonunun varlığı kontrolün geçip geçmediğinin ölçümünde kullanılabilir. Geri satın alma opsiyonu söz konusu olmadığından varlığın kont-rolünün B şirketine geçtiği ifade edilebilir. Bu durumda da A şir- keti, B şirketine devredilen haklarla ilişkili kazanç ya da kayıplarını finansal tablolarına alabilir. B şirketi de satın alma işlemini ilgili standarda göre muha- sebeleştirmeli ve ki-ralama işleminde de TFRS 16’dan yararlanmalıdır.36 Kiralama İşlemlerinin TFRS 16’ya göre muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesi, Recognıtıon and measurement of lease transactıons accordıng to TFRS 16, Öğr. Gör. Dr. Çağrı AKSOY HAZIR, Örnek:3



TFRS 16 Kapsamında Muhasebeleştirme

B şirketi ilk olarak satın alma işlemini muhasebeleştirmelidir. Söz konu-su varlığın satış fiyatı 3.300.000 TL olup, gerçeğe uygun değeri ise 3.200.000 TL’dir. B şirketi varlığı maliyet bedeli olan 3.200.000 TL ile kullanım hakkı var-lığı olarak muhasebeleştirmeli ve aradaki fark olan 100.000 TL’yi ise ek finans-man olarak değerlendirerek diğer alacaklar (finansal nitelikli alacaklar) olarak finansal tablolara almalıdır. B şirketinin satın almasına ilişkin muhasebe kaydı aşağıda sunulmuştur.

B şirketinin daha sonra, gerçekleşen kiralama işleminin faaliyet ya da finansal kiralama olup olmadığını değerlendirmesi gereklidir. Kiralama süresi üretim bandının faydalı ömrünün tamamına yakınını ifade ettiğinden finansal kiralama olarak nitelendirilmelidir. Net kiralama yatırım tutarı; ek finansman maliyeti düşülmüş haliyle yıllık kira ödemelerinin bugünkü değeri ve taah- hüt edilmiş edilmiş kalıntı değerin bugünkü değer toplamıdır. 100.000 TL ek finans-manın faiz oranı dikkate alınarak, iç iskonto formülü yardımıyla B şirketine olan maliyeti 7.751 TL’dir. Şirketin yıllık kira ödemeleri 240.000 TL olup, ek finans-manın maliyeti düşüldükten sonra yıllık net kira ödemeleri

TL olarak tespit edilmiştir. Bu hesaplamalar çerçevesinde şirketin net kira-lama yatırım tutarı; 3.199.994 TL olup, üretim bandının gerçeğe uygun değerine yakındır. (Tablo 3’de hesaplama sunulmuştur.) Kullanım hakkı olan varlığın ger-çeğe uygun değeri finansal kiralama alacakları olarak muhasebe- leştirilmelidir.

Sonraki ölçümlerde ise faiz oranı ile net kiralama yatırım tutarı dikkate alınarak her döneme ait finansman gelirlerinin finansal tablolara yansıtılması ve anapara ödemeleri tutarında da finansal kiralama alacaklarının azaltılması ge-reklidir. Aşağıdaki tabloda B şirketinin 20 yıla ait yıllık net kira ödemeleri, net kiralama yatırım tutarları ve finansman gelirleri sunulmuştur.



EK-1 Bir bakışta TFRS 16

Tablo 15: Bir Bakışta TFRS 16



SONSÖZ

Son dönemde işletmeler tarafından alternatif finansman yöntemi olarak kiralama işlemlerine sıklıkla başvurulmaktadır. Bu yönüyle, kiralamalar bir malın yatırımcı tarafından satın alınması yerine, başka bir işletme tarafından alınarak, bu yatırımcı işletmeye belirli bir dönem kiralanmasıyla sağlanan finansman şeklidir.

TMS 17 Kiralama İşlemleri ve Ülkemizde halihazırda geçerli olan vergi mevzuatı benzer hükümler içermekte olup, kiralamaları finansal ve faaliyet kiralaması olarak ikili ayrıma tabi tutmaktadır. Finansal kiralama kapsamındaki varlıklar işletmelerin bilançolarına alınırken faaliyet kirala-ması kapsamındaki varlıklar bilanço dışı varlık olarak değerlendirildiğinden, faaliyet kiralaması sözleşmeleri ile ilgili borç ve varlıklar bilanço dışında kalmaktadır. Dolayısıyla, TMS 17’nin doğurduğu en büyük endişe, kiracı tarafında, pek çok borcun kayıtlara alınmamış olmasıdır. Bu nedenle, şir-ketlerin birçoğunun bilançoda gösterilenden daha fazla riski bilanço dışında taşıdığı görülmektedir.

Kiralamaların muhasebeleştirilmesi ile ilgili daha şeffaf bir raporlama sağlamak üzere yürütülen proje neticesinde UMSK tarafından UFRS 16 1 Ocak 2019’dan itibaren geçerli olacak şekilde Ocak 2016’da yayımlanmıştır. Ülkemizde de, KGK tarafından 2018 yılının Nisan ayında, aynı tarihte ge-çerli olacak şekilde ve birebir uyumlu olarak TFRS 16 Kiralamalar Standardı yayımlanmıştır. Böylece, yeni standart ile kiracıların neredeyse bütün kira sözleşmelerini bilançolarında kullanım hakkı varlıkları olarak, aynı zamanda ilgili kira yükümlülüklerini de kullanım hakkı modeline göre yükümlülük olarak muhasebeleştirmeleri gerekecektir. TFRS 16 ile birlikte kiralamaların önemli bir kısmı artık bilançoda gösterilecektir. Böylece, kiralamalar yoluyla faaliyetlerini devam ettiren tüm şirketlerin, raporladıkları varlık ve yükümlü-lükleri artış gösterecektir.



Ayrıca, TFRS 16’nın, şirketlerin en sık kullandığı metriklerden biri olan EBITDA (faiz, vergi, amortisman ve itfa payı öncesi kar) ve EBIT (faiz ve vergi öncesi kar) üzerinde de etkileri olacaktır. Bilanço dışı kiralama söz-leşmeleri yüksek olan şirketler için EBITDA’da önemli artışlar olacaktır.

Yıllık raporlama yapan işletmeler açısında TFRS 16’nın yürürlüğe girmesine uzun bir süre var gibi görünse de etkilerinin büyüklüğü göz önüne alındığında şirketlerin kiralama sözleşmelerini gözden geçirip, kendi şirket-lerinin nasıl etkileneceği konusunda tahmin ve hesaplamalarını yapmaları önem arz etmektedir. Hazırlıklar yapılırken hem finansal tablolara etkisi, hem yeni standardı uygulamanın maliyeti, hem de şirketin kiralamaları ile ilgili mevcut kullandığı programları yeni muhasebe uygulamalara adapte edemeyeceği değerlendirilmelidir.



KAYNAKÇA:

1) KGK, Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS)

2) FVAÖK(EBITDA) Faiz, Vergi, Amortisman Öncesi Kar’ın Hesaplanması, Finansal Tablo Analizi ve Şirket Değerlemede Kullanımı, Yrd. Doç Dr. Ali Atilla Perek, Dr. Çağrı Aksoy Hazır, 2016

3) Ulusal Ve Uluslararası Düzenlemeler Çerçevesinde Finansal Kiralama İş-lemlerinin Muhasebeleştirilmesi, Şuayyip Doğuş Demirci, Merve Kıymaz Kıvraklar, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Nisan 2018; Özel Sayı: 508-531.

4) KGK, TMS 17, “Kiralama İşlemleri”, www.kgk.org.tr, sayfa:25) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr6) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:B97) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:538) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:B79) KPMG, “Lease Definition”, KPMG, April 2017, www.kpmg.com 10) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:B1411) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:B3012) KPMG, “A more transparent balance sheet, Ocak 2016” www.kpmg.com 13) KPMG, “Real Estate Leases, the tenant perspective,

Ekim 2018” www.kpmg.com 14) KPMG, “Real Estate Leases, the tenant perspective,

Ekim 2018” www.kpmg.com 15) IFRS 16 kapsamında kiralama işlemlerinin finansal raporlamaya etkisinin

incelenmesi, Beyhan Marşap, Serap Yanık, Muhasebe ve Finansman Dergi-si, Ekim 2018, Örnek 1

16) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:B117) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:B3918) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:-

BC19619) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:-

BC199



20) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:B3721) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017,

www.kgk.org.tr, paragraf: B42(a)(ii)22) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017,

www.kgk.org.tr, paragraf:42-4323) KPMG, “Lease Payments”, KPMG, Kasım 2017, www.kpmg.com 24) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017,

www.kgk.org.tr, Ek A, Tanımlanan Terimler25) KPMG, “A more transparent balance sheet, Ocak 2016”

www.kpmg.com, Örnek:1526) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:4327) KPMG, “A more transparent balance sheet, Ocak 2016”

www.kpmg.com, sayfa:3728) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017,

www.kgk.org.tr, Ek A, Tanımlanan Terimler29) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, Ek A, B730) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017, www.kgk.org.tr, paragraf:5631) KGK, “TFRS 16 – Kiralamalar”, Eylül 2017,

www.kgk.org.tr, Ek A, Tanımlanan Terimler32) PWC, In depth- A look at current financial reporting issues, Appendix,

Disclosure requirements for lessees, Şubat 201633) PWC, In depth- A look at current financial reporting issues, Appendix,

Disclosure requirements for lessors, Şubat 2016

*BOBİ FRS ve TFRS Farklılıklar ve Benzerlikler Yayını Eylül 2018: www.pwc.com.tr*UMSK-TFRS 16 Kiralama Sözleşmeleri Etki Analizi, Ocak 2016

ISBN: 978-975-555-252-1

Documents

YENİLENEN KİRALAMA MUHASEBESİ, AÇIKLAMA VE …archive.ismmmo.org.tr/YAYINLAR/e_kitap/tfrs_16_kiralamalar.pdf · IFRIC International Financial Reporting Standards Interpretations