YknÜA - Vitragvani · lbküXkCk^kgPkkv! cv UkgFk Uk@Ykvím XkCk^kgPkkv! ¢kUk UkSkk@kvåååUkSkk@kvåååUkSkk@kv! ¢kPYkkTkkv @gCk \kCkkMmTkv cng Ykk@k bkYZkA~P^kTkv ¢k@kSk^kk

$Page 1: YknÜA - Vitragvani · lbküXkCk^kgPkkv! cv UkgFk Uk@Ykvím XkCk^kgPkkv! ¢kUk UkSkk@kvåååUkSkk@kvåååUkSkk@kv! ¢kPYkkTkkv @gCk \kCkkMmTkv cng Ykk@k bkYZkA~P^kTkv ¢k@kSk^kk$

Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250

©e rŒ„kƒh si™ MðtæÞtÞ{krŒh xÙMx, Ëtu™„Z - 364250

XkCk^kkTkêkmAngRAngR-AckTkHwTk#kkïkYkk]k UknaUk–41

¡

YkkTk^kÆ^kTkTkng YkckAPkr Zk

ËBÞøŒþo™±XkkCk–4²

(Uko%Zkêkm AkTkÆb^kkYkmTkkg Uk| kFkTkkvYkkgQkm

bkYZkCR#krTk bkgWkgSkm l^kl^kSk \kvBkkvTkkv bkgCk|c)

f

: bkgA\kTk :

Wk|å cl@\kk\k HwTk

bkkvTkCkN

f

: Uk|Ak#kA :

êkm lRCkgWk@ HwTk b^kkSZkkZkYkglR@ K}bK

bkkvTkCkN–364250 (bkkw@kì})

rrrrrrrrrrrrrrrrrrrr

rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

rr

r



Uk|QkYk ¢k^kplûk Uk|Pk 1000 ^km@ bkgå 2497

lÿPkmZk ¢k^kplûk Uk|Pk 1500 ^km@ bkgå 2535

¢k #kkïkTkm UkMPk@ zAYkPk æk 26[50 QkkZk Gvå ¢TkvA

YknYkndkn¢kvTkm ¢ksQkA bkckZkQkm ¢k ¢k^kplûkTkm zAYkPk æk 24[00

QkkZk Gvå PkvYkkgQkm 50% êkm AngRAngR-AckTk Ukk@YkksQkA K}bK cbPkv b^kå

êkm #kkglPk\kk\k @lPk\kk\k #kkc Ukl@^kk@ Pk@VQkm zAYkPk DkKkM^kkYkkg

¢k^kPkk ¢k #kkïkTkm zAYkPk æk 12[00 @kBk^kkYkkg ¢k^km Gvå

zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00zAYkPk ÊkÂ 12[00

YknÜA

AckTk Ykn‹Okk\kZk

HwTk l^kÛkQkmr Ckpc AYUkk§TM

bkkvTkCkN 364250 (bkkw@kì})

✆✆✆✆✆ (02846) 244081

bkYZkCR#krTk (XkkCk–4)Tkk

✾ bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr bQkkZkm Uk|Ak#kTk-Ukn@bAPkkr ✾

©e fwkŒfwkŒfnt™ rŒ„kƒh si™ {w{wûtw{kz¤ …t÷to–{wkƒE

nM‚u : ƒú. fwkŒ™ƒu™ …thu¾–Ëtu™„Z, ztì. yþtuf¼tE ft{Œth

ztì. …tY÷ƒu™, ztì. W÷w…e, ztì. þe{w÷, rð÷u…t÷to–{wkƒE





lTk^kvRTklTk^kvRTklTk^kvRTklTk^kvRTklTk^kvRTk

l^këkTkng êkví@PTk ¢Tkv lbklübknBkTkng RvTkk@ bkYZkR#krTkä Pkv bkYZkR#krTkTkk

CknOkbQkkTk CkkPkng ¢Tkv PkvTkm Uk|v@Okk ¢kUkPkng ¢k FkkvQkng UknbPkAä bkYZkA~P^k

-lUkUkkbkn bkkSkYkmr¢kvTkk ckQkYkkg YkoAPkkg ¢kTkgR QkkZk Gvå

bkYZkR#krTk ¢v H ¢kPYkkTkng bkkFkng Æ^kTk Gvå lYkQZkkP^k Pkv Yk@Ok Gv

Tkv bkYZkA~P^k Pkv Æ^kTk Gvå Uk@Qkm lXkTTk lTkHb^kæUkbkûkkTkng ¢lbPkP^k HvYkkg

RvBkkPkng TkQkm ¢v kk lYkQZkkP^kYkkg dkOkvdkOkv Xkk^kYk@OkQkm Æ^k Rn:Bkm Gv; ¢Tkv

HvYkkg UkkvPkkTkk b^kæUkTkng #kkëkPk b^kkSkmTk §UkZkkvCkYkZk ¢lbPkP^k bUkì ^kvRkZk

Gvå ¢v kng bkYZkA~P^kÆ^kTk Uk@YkbknBkYkZk Gvå UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng bkYZkA~æUkv

R#krTk A@^kngä PkvTkv bkkFkk b^kæUkv RvBk^kkv ¢v^kng bkYZkA~ R#krTk Pkv ¢kUkOkng bkkwTkng

APkr Zk Gvå bkYkZkbkk@klR #kkïkkv UkOk ¢vTkkv H WkkvSk ¢kUkv Gvå &R#kkr kng ¢vA–l^kXk$Pk ¢v ¢kPYkPkOkk lTkHl^kXk^kQkm"—¢vYk AcmTkv ¢kFkkZkrRv k

Uk@Ü^ZkkvQkm lXkTTk PkvYk H Uk@Xkk^kkvQkm lXkTTk ¢kPYkkTkng #knü ¢vAP^kb^kæUk

RvBkkMv Gvå ¢k^kk lTkH b^kæUkTkv RvBk^kng–êkü^kng–¢TknXk^k^kng Pkv bkYZkR#krTk Gvå

¢ckä bkåååYkåååCRååå#kråååTkåååAv kng ¢kc~\kkRAk@m Gv! YknYkndknTkk

Æ^kTkTkng ¢v YkckTk APkr Zk Gvååå¢vTkng TkkYk bkkgXk]PkkgZk ¢kPYkkQkmrTkv Xkl$PkQkm

@kvYkkgFk §\\kbkv Gvå Bk<g H Gvä —UkkvPkkTkm lUk|ZkYkkg lUk|Zk ^kbPkn RvBkmTkv AkvTkv

cakr Tk QkkZk? ¢v kng bkYZkR#krTk bkkdkkPk~ Hkv kk Yk]v–Pkv Av km ¢kTkgRTkm ^kkPk!

¢k Ak]v Ckn<Rv kTkk Uk|PkkUkv ¢v kng bkYZkR#krTk bkkdkkPk~ Hkv kk Yk]v Gv; AvYk

Av Xkk^klTkdkvUkv bkYZkA~P^k-Ukl@OkPk Æ^kkv Pkv UkkvPkv H bkYZkR#krTk Gvä ¢vK\kv

¢v^kk bkYklAPkm Æ^kkvTkng R#krTk Pkv bkkdkkPk~ bkYZkR#krTkTkng H R#krTk Gvå ¢vYkTkm

§UkkbkTkk Pkv bkYZkR#krTkTkm H §UkkbkTkk Gvå Uk@Yk XkkCZkv ¢kUkOkTkv ¢k^kk

¢k@kSkA Æ^kkvTkm bkPbkgCklPk ¢Tkv §UkkbkTkkTkkv bkn¢^kbk@ bkkgUkM>kkv Gvå Uko%Zk

Ckn<Rv kêkm Xk^Zk Æ^kkvTkv bkYZkCR#krTkTkng b^kæUk bkYkHk^km @õkk Gvå

Pkv¢kvêkmTkm YkgCk\kAk@m Fk@OkGkZkkYkkg @cmTkv bkYZkCR#krTkTkk Uk@Yk YklcYkkTkng

êk^kOk ¢Tkv PkvTkm Uk|klUPk YkkKvTkng YkgQkTk A@^kng Pkv ¢k Æ^kTkTkm ApPkkQkrPkk Gvå

HvTkv bkYZkCR#krTk Uk|CkK A@mTkv ¢k ¢bkk@ bkgbkk@Tkk HTYkYk@OkQkm GoK^kng



ckvZk Tkv V@mQkm Tk^k YkkbkTkm CkXkrHv\kYkkg Ukn@k^kng Tk ckvZk Pkv¢kv bkPbkYkkCkYkTkk

bkv kTkUko krA ¢kPYk@bkQkm bkYZkCR#krTkTkkv ¢XZkkbk A@kvå

Ukoå Ckn<Rv^kTkkg Uk|^kFkTkkv-FkFkkr¢kv PkvYk H #kkïkkvYkkgQkm RkvcTk A@mTkv

bkYZkCR#krTk bkgWkgSkm R#k UknbPkAkvTkng bkgA\kTk A@^kkTkm ZkkvHTkk Gv; PkvYkkgQkm ¢k

FkkvQkng UknbPkA Uk|lbkü QkkZk Gvå Æ^kkvTkv bkYZkA~P^kTkm Ykcûkk bkYkHkZk ¢Tkv

Pkv Uk|kUPk A@^kkTkm Uk|v@Okk HkCkv Pkv ¢k UknbPkATkkv §Öv#k Gvå Hv YknYkndkn¢kv¢v

¢k UknbPkA Uk|lbkü A@k^km lHekkbkn¢kvTkv XkvK ¢kUZkng Gvååå¢Tkv ¢v @mPkv

bkYZkCR#krTk Uk|PZkvTkm UkkvPkkTkm Xkl$Pk Uk|Rs#kPk A@m Gvä Pkv YknYkndkn¢kvTkv

SkTZk^kkR DkKv Gvå

¢k &bkYZkCR#krTk"Tkng bkgA\kTk A@Pkm ^kBkPkv HkCkv\km Xkk^kTkk¢kv Ykk@m

¢kPYkUkl@OklPkYkkg UkOk bkYZkA~P^kTkng bkgA\kTk A@kvåååTkv bkYZkA~P^kTkkv YklcYkk

HCkPkYkkg bk^krÒk l^kbPk@kvåååå¢v H ¢XZkQkrTkkå

^km@ bkgå 2947ä Ukkvak UkosOkYkk Wk|å cl@\kk\k HwTk

bkkvTkCkNK

“ 4 ”

Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk (lˇPkmZk ¢k^kpl˚k)

¢k UknbPkATkm Uk|QkYk ¢k^kplûk BkUkm H^kkQkm PkQkk ¢k UknbPkA

YknYkndkn¢kvTkv \kkXkRkZkA HOkk^kkQkm PkvTkm lÿPkmZk ¢k^kplûk Uk|Akl#kPk A@^kkYkkg

¢k^kv Gvå

¢k UknbPkATkkg UkLTk-UkkLTkQkm YknYkndkn Æ^k ¢kPYk\kdkm Pkû^kekkTk Uk|kUPk

A@m ¢kPYkkQkrTkv l^k#kvak Uknì A@v ¢vH Xkk^kTkkå

Uko%Zk WkcvTkêkmTkm

95Ykkv HTYkHZkgPkm YkckvPbk^k

êkk^kOk ^kR 2

Pkkå 18-8-2008

❁

bkklcPZkUk|Ak#kTkbklYklPk

êkm lRCkgWk@ HwTk b^kkSZkkZkYkglR@ K}bK

bkkvTkCkN-364250



✾ ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ¢TknøYklOkAk ✾

�

lbküUk|XknÆ! ¢k^kkv lR\kYkx --------------------------------------------------1

bkYZkA~P^kTkkv Ukcv\kkv UkkL ------------------------------------------------------2

SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢^kbk@ ----------------------------------------------------3

¢kPYkkTkng b^kæUk ¢kv]Bkk^kv Gv ----------------------------------------------8

¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢R~XknPk Uk|v@Okk ---------------------------------------------15

cv Æ^k! Pkk@k ¢kPYklcPkTkv YkkKv Pkng IMUkQkm bkk^kSkkTk Qkkå --------------21

¢l@cgPkRv kTkv ¢kv]Bkkv --------------------------------------------------------23

&CknOkUk|YkkvR ¢lPk#kZk @cvä @cv ¢gPkYknrBk ZkkvCk" -----------------------------36

¢TknXk^kTkkvååå§UkRv#k -----------------------------------------------------------40

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkv “2”-------------------------------------------43

@kYkTkv ^kck\kkv FkkgR\kkv -------------------------------------------------------55

åååååbkkSkATkv ^kck\kk lbkü ----------------------------------------------------56

cv Æ^k! Pkng b^kÜ^ZkTkv HkOk -------------------------------------------------57

bkgPkkv WkPkk^kv Gv–@PTkkvTkm BkkOk ----------------------------------------------61

^kw@kCZk–bkgWkkvSkTk --------------------------------------------------------------64

FkvPk FkvPk Æ^k FkvPk! ---------------------------------------------------------67

bkYZkA~P^k YkkKvTkm bk@bk YkHkTkm ^kkPk ---------------------------------------71

cv Æ^k! Uk|ekk ^kMv YkkvdkUkgQkv ¢k^k! ----------------------------------------77

b^kkTknXk^kTkk lFkóæUk ekkTkFkvPkTkk ekkTkmTkk ñRZkTkm ^kkPk -------------------86

SkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkk --------------------------------------------------------88

Bk@vBk@kv ekkZkA^km@ -----------------------------------------------------------92

bkYkZkbkk@Tkk êkkvPkkTkvååå¢k#km^kkrR ---------------------------------------------94

ÒkOk @PTkkvTkm zAYkPk bkYkÆ¢v -----------------------------------------------96

¢vA ¢R~XknPk ^kw@kCZk–FkFkkr --------------------------------------------------98



cv ^km@HTkTkm! UknÒk Pkk@kv HkZk Gv YkkvdkSkkYkYkkgä

Tkc{ YkkPk WkmÆ Skk@#kvåååSkk@kv Tk #kgAk \kv#k PZkkgå -------------------101

YkpPZkn–YkckvPbk^k -------------------------------------------------------------103

#kkglPkRkPkk@ bkgPk ^kkOkm -----------------------------------------------------105

lTk@gPk@åååXkk^k^kkåååHv^kmåååXkk^kTkk ------------------------------------------109

bkYZkA~P^k–bkoZkr --------------------------------------------------------------110

1å bkYZkCÓlìTkng lTk:#kglAPk–¢gCk ------------------------------------------112

2å bkYZkCÓlìTkng lTk:AkgldkPk–¢gCk -----------------------------------------114

3å bkYZkCÓlìTkng lTks^klFklAPbkk–¢gCk -------------------------------------- 116

4å bkYZkCÓlìTkng ¢YkoNÓlì–¢gCk -----------------------------------------118

5å bkYZkCÓlìTkng §UkCkocTk–¢gCk ------------------------------------------120

6å bkYZkCÓlìTkng lbQklPkA@Ok–¢gCk ----------------------------------------122

7å bkYZkCÓlìTkng ^kkPbk\Zk–¢gCk -------------------------------------------124

8å bkYZkCÓlìTkng Uk|Xkk^kTkk–¢gCk ------------------------------------------128

bkYZkCR#krTkTkk ¢kL ¢gCkTkm AQkk -----------------------------------------131

1å lTk:#kglAPk ¢gCkYkkg Uk|lbkü ¢gHTkFkkv@Tkm AQkk ------------------------132

2 lTk:Akgdk–¢gCkYkkg Uk|lbkü ¢TkgPkYkPkmTkm AQkk --------------------------- 136

3å lTks^klFklAPbkk–¢gCkYkkg Uk|lbkü §RkZkTk@kHkTkm AQkk ------------------143

4å ¢YkoNÓlì–¢gCkYkkg Uk|lbkü @v kPkm@kOkmTkm AQkk ----------------------- 146

5å §UkCkocTk–¢gCkYkkg Uk|lbkü lHTkvTÜXkAPk #kvLTkm AQkk -----------------152

6å lbQklPkA@Ok–¢gCkYkkg Uk|lbkü ^kkl@akvOkYknlTkTkm AQkk --------------------155

7å ^kkPbk\Zk–¢gCkYkkg Uk|lbkü l^kaOknYknlTkTkm AQkk -------------------------- 160

8å Uk|Xkk^kTkk–¢gCkYkkg Uk|lbkü ^kÈAnYkk@YknlTkTkm AQkk --------------------- 166

%



OkYkkv lbkákOk gg gg g

bkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTkbkYZkCR#krTk

(UknbPkA FkkvQkng)

lbk¸Uk|Xkn∆! ¢k^kkv lR\kYkxÂÂÂÂÂlbk¸Uk|Xkn∆! ¢k^kkv lR\kYkxÂÂÂÂÂlbk¸Uk|Xkn∆! ¢k^kkv lR\kYkxÂÂÂÂÂlbk¸Uk|Xkn∆! ¢k^kkv lR\kYkxÂÂÂÂÂlbk¸Uk|Xkn∆! ¢k^kkv lR\kYkxÂÂÂÂÂ

bkYZkA~P^kTkm ¢k@kSkTkkTkkv Hv Uk@Yk YkgCk] Uk|bkgCk–PkvTkk Uk|k@gXkYkkg cv

lbküXkCk^kgPkkv! ¢kUk Ykk@k ¢gPk@Ykkg UkSkk@kvååå bkYZkA~P^kTkk SZkvZkæUk Hv

#knü¢kPYkkä PkvTkk Uk|lPkzWkWkb^kæUk ¢v kk cv lbküXkCk^kgPkkv! b^kbkg kvRTkæUk

Xkl$PkUko krA cng ¢kUkTkv Ykk@k ¢kPYkkYkkg lWk@kHYkkTk A<g Gngååå¢kUkTkk Hv kk

#knükPYkkTkv H Ykk@k bkkSZkæUk bQkkUkmTkv PkvTkkv cng ¢kR@ A<g Gng Tkv ¢TZk

bkYkbPk Uk@Xkk^kkvTkkv ¢kR@ GkvMng Gngå ¢k @mPkv ¢kUkTkv Ykk@k ¢kPYkkYkkg

bQkkUkmTkv cng bkYZkA~P^kæUk bkkSkAXkk^kTkkv ¢Uko kr Uk|k@gXk A<g Gngå PkvYkkg cv

lbküXkCk^kgPkkv! cv UkgFk Uk@Ykvím XkCk^kgPkkv! ¢kUk UkSkk@kvåååUkSkk@kvåååUkSkk@kv!

¢kPYkkTkkv @gCk \kCkkMmTkv cng Ykk@k bkYZkA~P^kTkv ¢k@kSk^kk PkPUk@ Qkk.

Gng; PkvTkk YkgCk]Ykkgä lbküXkCk^kkTk bkYkkTk ¢kPYkb^kæUk ¢kv]Bkk^kmTkv

bkYZkA~P^kTkm ¢k@kSkTkkYkkg cv bkTPk Ckn<¢kv! ¢kUkTkv §ûkYk ¢kPYkXkk^kv

TkYkbAk@ A<g Gngå

W



� ��

2 ” “ bkYZkCR#krTk

bkYZkA~P^kTkkv Ukcv\kkv UkkLbkYZkA~P^kTkkv Ukcv\kkv UkkLbkYZkA~P^kTkkv Ukcv\kkv UkkLbkYZkA~P^kTkkv Ukcv\kkv UkkLbkYZkA~P^kTkkv Ukcv\kkv UkkL

lbküUkRTkkv bkkSkA Æ^k YkgCk\kkFk@OkTkk Ukcv\kk H UkkLYkkg Acv Gv

Av ¢ckvä #knükPYkb^kæUkTkv UkkYkv\kk lbküXkCk^kgPkkv! Hv kk ¢kUk Pkv kkv

cngåååå&PkYkv lbküåååcng UkOk lbkü" ¢vYk PkYkk@k Hv kk Ykk@k #knüb^kæUkTkv

\kdkYkkg \k¥Tkv TkYkbAk@ A<g Gngå §\\kkbkUko krA Ykk@k ¢kPYkkYkkg lbküUkOkng

bQkkUkng Gngå ¢k @mPkv lbküb^kæUkTkk SZkvZkv Ykk@kv bkkSkAXkk^k #kæ QkkZk Gvå

¢k @mPkv bkYkZkbkk@Tkk Ukcv\kk H UkkLYkkg ¢kFkkZkrRv k Acv Gv Av cv

Æ^k! Pkk@k ¢kPYkkYkkg Pkng lbküUkOkng bQkkUkå &Hv kk lbkü Pkv kkv cng"–¢v^kk

\kdkUko krA lTkHb^kæUkTkv SZkk^kPkkg Ykck ¢kTkgRbklcPk PkTkv bkYZkCR#krTk Qk#kvå

R



XkkCk–4 ” “ 3

SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢^kbk@SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢^kbk@SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢^kbk@SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢^kbk@SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢^kbk@

¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@mTkv YkkvdkTkv bkkSk^kkTkm ¢k YkkvbkYk

Gvå êkm Ckn<-bkgPkkvTkk Uk|PkkUkv bkYZkCR#krTkæUkm YkkvKkv cm@kv Uk|kUPk

QkkZk Tkv ¢TkgPk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkkv \kkXk QkkZk–¢v kkv ¢k

¢^kbk@ Gv; SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢k ¢^kbk@ GvååååPkvTkv cv

Æ^k! Pkng FkoAm#k YkkåååUk|YkkR A@m#k YkkåååWkmHv @kvAk¥#k Ykkå

¢@vä ¢k^kng YkTknaZkUkOkng ¢Tkv bkPZkSkYkrTkk êk^kOkTkm ¢vAvA dkOk Ykck

YkkxDkm Gvä ¢WkHkv @PTkkv ¢kUk^kk GPkkg ¢k^km ¢vA dkOk Yk]^km Ykn#Av\k

Gvå XkCk^kkTk! ¢k^kng YkTknaZkUkOkng Wkck@Tkk ^kvUkk@Ykkg Pkng ^kmPkk^kv Gv PkvTkv

WkR\kv ¢kPYkkTkk \kkXkTkkv ^kvUkk@ A@åååå §UkZkkvCkTkv ¢gPk@Ykkg ^kk]mTkv

¢kPYkkTkkv Ck|kcA Qkkåååå Uk@Tkng Ck|cOk YkkTZkng Gv Pkv GkvMm Rvä ¢Tkv

¢kPYkkTkkv Ck|kcA P^k@kQkm Qkkå ¢vA dkOkTkkv PkvYkkg Uk|YkkR Tk A@å ¢vA

dkOkTkm AYkkOkmQkm PkTkv ¢TkgPkAk]Tkng lbkübknBk Yk]#kvå

Xkk¥ä ¢k YkTknaZkUkOkkTkkv KogAkv Ak] Pkv Pkkv ¢kPYklcPkTkm YkkvbkYk

Gv; SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢k ¢^kbk@ Gv; PkvYkkg SkYkrTkm AYkkOkm HvOkv Tk A@m

¢vK\kv Av Xk^kXk|YkOkTkk Tkk#kTkkv ¢Tkv YkkvdkbknBkTkm Uk|klUPkTkkv §UkkZk HvOkv

Tk AZkkvr PkvTkk YkTknaZkUkOkkTkv lSkœk@ Gvå

¢@v Æ^k! Uk@Ü^ZkTkk Ck|cOkTkm WknlüQkm Pkkv Pkng bkgbkk@Tkk Rn:BkYkkg

Ukm\kk¥ @õkkv Gvå YkkKv Uk@Tkng Ck|kcAUkOkng Pkng P^k@kQkm GkvMä Tkv P^k@kQkm

b^kÜ^ZkTkkv Ck|kcA Qkkå ¢@vä ¢kPYkkTkv Xko\kmTkv Pkx ¢TkgPk Ak]Qkm

Xkk^kYk@Ok AZkn‘ä c^kv Pkkv b^k-Uk@Tkm lXkTTkPkkTkv HkOkmTkv Pkng Pkk@k ¢kPYkkTkv

Xkk^kYk@OkQkm WkFkk^kä b^kÜ^ZkTkkv P^k@kQkm @dkA Qkkä Tkv Uk@Ü^ZkTkng @dkAUkOkng

GkvMm Rvå




✽ cv Æ^k! b^kÜ^ZkTkv Uk@Qkm PkÖTk HnRng HkOkmTkv P^k@kQkm Pkng

b^kÜ^ZkTkkv @dkA Qkkååå^ZkkUkA QkkåååSkk@A Qkkååå@YkA QkkååååCk|kcA Qkkå

Uk@Xkk^kQkm bk^kr Uk|Ak@v l^k@$Pk Qkkå

✽ Wkck@Tkm Uk@Xkk^kTkm @YkPk GkvMåååTkv b^kÜ^ZkYkkg @YkOkPkk A@å

&@kOkk! @YkPkng GkvMåååAKA ¢k^Zkng lATkk@vå" ¢k Pkk@k Æ^kTkTkk lATkk@k

TkÆA ¢k^kv Gvä YkkKv Pkng @kCkTkm @YkPkng P^k@kQkm GkvMm Rvä Tkv @Yk^kkZkkvCZk

¢v kk FkwPkTZkSkkYkYkkg Pkng #kmDk|@YkOkPkk A@å

✾ ^kmPk@kCk@bkTkkg ^kcvOk ✾

¢ckvä ¢k Pkkv ^kmPk@kCkYkkCkrTkkg ^kcvOk Gv; ¢vA\kkv FkwPkTZkTkkv

^kmPk@kCk@bk ¢kYkkg XkZkkvr Gvå XkCk^kkTk UkkbkvQkm ¢k ^kmPk@kCk@bkTkkg ^kcvOk

¢k^Zkkg Gvå ¢k ^kmPk@kCk@bk Ukkbkv £TÜTkkg £TÜkbkTk UkOk SkYkmrTkv Tkm@bk

\kkCkv Gvå ¢Uko kr ¢kTkgR@bkTkm Skk@k ¢kPYkkYkkgQkm ^kcv Gvä PkvTkng \kdk Pkkv

A@kvå ¢kPYkkTkk b^kXkk^kTkm ¢k^km ^kkPk bkkgXk]mTkv WkcnYkkTk A@Tkk@k UkOk

Ykck XkkCZk#kk]m Gv; ¢Tkv HvOkv ¢k^kkv ¢kPYkk \kdkYkkg \kmSkkv Pkv bk^kvr

Uk@Xkk^kQkm l^k@$Pk Qk¥Tkv Uk@Yk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkv UkkYkv Gvå £lTÜZkTkk

¢^k\kgWkTk^kk]ng ekkTk UkOk HvTkv HkOkm #kAPkng TkQkm ¢v kkv XkCk^kkTk ¢kPYkkä

PkvTkkv Ck|kcA Qk¥Tkv Uk@Xkk^kTkng Ck|cOk GkvMå £lTÜZkekkTk UkOk %Zkkg Ykk<g

b^kæUk TkQkm PZkkg ¢TZk @kCkklR Uk@Xkk^kkvTkm Av £lTÜZkkvTkm #km ^kkPk?

¢vYk Uk@Xkk^kkvQkm lXkTTk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkv Ck|cOk A@ååå¢vK\kv Pkk@m

UkZkkrZkYkkg Uk@Yk ¢kTkgRQkm Xk@Uko@ ^kmPk@kCk@bkTkkg ^kcvOk ^kcv#kvå

✾ FkwPkTZkcm@kQkm Xk@Uko@ YkkvKkv UkckM ✾

¢kPYkk Pkkv FkwPkTZkcm@kTkkv YkkvKkv MngCk@kv Gvä PkvTkv BkkvRPkkg PkvYkkgQkm

Pkkv bkYZkCR#krTk Tkv Av k]ekkTkklR cm@k TkmA]v Gvä PkvYkkgQkm @kCkklR TkQkm

TkmA]Pkkå ¢k^kk FkwPkTZkcm@kTkkv UkckM Bkn\\kkv A@mTkv bkgPkkv WkPkk^kv Gvå

Xkk¥ä Pkk@kYkkg Xk@v\km ¢k FkwPkTZkcm@kTkm BkkOk H@kA Bkkv\kmTkv Hkv Pkkv

Bk@kv! Ckn<Rv^kv QkkvMkv ^kBkPk Ukcv\kkg YkgCk\kb^kUTkYkkg YkkvKkv UkckM RvBkv\kkvä



XkkCk–4 ” “ 5

PkvTkkv H@kA XkkCk Bkn\\kkv A@Pkkg ¢gR@ ¢vA\kk cm@k H Xk@v\kk cPkkå

PkvTkv ¢Tkn\kdkmTkv DkOkk Uk|YkkvRQkm Ckn<Rv^k Acv Gv Av ¢ckv! ¢kPYkk Pkkv

¢TkgPk CknOkTkk FkwPkTZkcm@kQkm Xk@v\kkv YkkvKkv MngCk@kv Gv; PkvTkv Bkkv\kmTkv HkvPkkg

PkvYkkg ¢vA\kk Av k]ekkTkklR cm@k H XkZkkr Gvå ¢k^kk ¢kPYkkTkv \kdkYkkg

Pkkv \Zkkv! QkkvMkvA XkkCk Bkn\\kkv A@mTkv TkYkoTkkv WkPkk^Zkkvä Pkkv ¢k^kk PkYkk@k

¢kBkk ¢kPYkkTkv \kdkYkkg \k¥Tkv PkvTkkv Uk@Yk YklcYkk A@kvå

✽ UkkvPkkTkkv Av Uk@Tkkv ¢kPYkk £lTÜZkkvQkm HkOkm #kAkPkkv TkQkmå

UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv b^kbkg kvRTkQkm HvOkv Uk|PZkdk AZkkvr Gv Pkv H WkmHk

¢kPYkkTkng bkkFkng ¢TknYkkTk A@m #kAv Gvå HvOkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kYkkg

\kmSkkv TkQkm Pkv WkmHk SkYkkrPYkk¢kvTkv UkOk ¢kv]Bkm #kAPkkv TkQkmå

Uk|PZkdkUko^krATkng ¢TknYkkTk bkkFkng ckvZk Gvå Uk|PZkdk ^kCk@ ¢vA\kng ¢TknYkkTk Pkv

bkkFkng TkQkmå

✽ b^kbkTYknBk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkv Uk|PZkdk AZkkr ^kCk@ Æ^kv Wkck@Tkkg

HkOkUkOkkg ¢TkgPk^kk@ AZkk‘ä ¢Tkv PkvYkkg bkgPkkvak YkkTkm \kmSkkvå ¢@vä

¢kPYkkTkm Uk|PZkdkPkk ^kCk@Tkng ekkTk Pkv Bk@vBk@ ekkTk H TkQkmä ¢vK\kv &%Zkkg

bknSkm Ykk@kv ¢kPYkk YkTkv Uk|PZkdk Tk QkkZk PZkkg bknSkm Ykx Bk@vBk@ Akg¥ H

HkOZkng TkQkm"–¢vYk %Zkkg bknSkm Æ^kTkv UkkvPkkTkng ¢ekkTkUkOkng Tk Xkkbkvä Tkv

WkmHk Uk@\kdkm HkOkUkOkkYkkg UkkvPkkTkm ¢lSkAk¥ YkkTkmTkv bkgPkkvakk¥ HkZk–PZkkg bknSkm ¢kPYkkTkkv bkkFkkv YkkCkr Æ^kTkv ckQkYkkg Tk ¢k^kvå ¢gPk@Ykkg Uk@Yk

b^kXkk^kQkm Xk@v\kkv XkCk^kkTk ¢kPYkkä PkvYkkg bkTYknBk QkZkv H Uk@YkPkû^kTkm

Uk|klUPk QkkZk Gv Tkv YkkvdkYkkCkr ckQkYkkg ¢k^kv Gvå

✾ bkgPkkv Acv Gv : Pkng XkCk^kkTk Gkv ✾

Xkk¥ä Pkk@k ¢kPYkkTkm bkkYkv HkvZkk ^kCk@ ¢vK\kv Av b^kbkg kvRTk-

Uk|PZkdk AZkkr ^kCk@ä ¢ekkTkR#kkTkk ªFkkYkkg ªFkk #knXkXkk^k UkOk Pkx AZkkrä

¢lCkZkk@ ¢gCkTkng HkOkUkOkng AZkn‘ä UkOk ¢vTkkQkm ¢kPYkkTkk A\ZkkOkTkkv YkkCkr

H@kUkOk Pkk@k ckQkYkkg Tk ¢k^Zkkvå YkkKv ekkTkTkv Uk@l^kakZkkvQkm lXkTTk A@mTkv

b^kl^kakZkYkkg HkvMå £lTÜZkekkTkTkk ^kvUkk@Ykkg ¢v km PkkAkPk TkQkm Av ¢kPYkkTkv




b^kl^kakZk WkTkk^kmTkv HkOkvå Pkng Uk@YkkPYkkä Pkk@v UkkvPkv UkkvPkkTkng ekkTk A@^kk

YkkKv £lTÜZkTkm Av @kCkTkm Ukkbkv XkmBk YkkgCk^km UkMv ¢v kkv lXkBkk@m Pkng

TkQkmå ¢ckä bkgPkkv Acv Gv Av Pkng lXkBkk@m TkQkm UkOk XkCk^kkTk Gkvå

✽ ¢ekkTkm¢kvTkv ¢TknYkkTkYkkg ¢k^km HkZk ¢v kkv ¢k ¢kPYkk TkQkmå

¢vA\kk Uk@ekvZkTkv ¢^k\kgWkTkk<g ekkTk Pkv ¢ekkTk Gvä Pkv ekkTk TkQkmå

ekkTkTkkv XkgMk@ ¢kPYkkä Pkv UkkvPkv UkkvPkkTkk ekkTkb^kXkk^kTkv ¢^k\kgWkmTkv Hv

ekkTkæUkv Ukl@OkYkv Pkv H ekkTk YkkvdkTkv bkkSkTkk<g Gvå

✽ ¢k #k@m@Tkv DkK Acv kkZk Gvä DkMkTkm HvYk Pkv dklOkA Tkk#k^kkTk

Gvå Pkv DkK ¢Tkv DkKTkv HkOkTkk@kv ¢v WkgTkv ¢vA TkQkm UkOk HnRk Gvå

#k@m@Tkk ¢gCkXkoPk £lTÜZkkv Pkv Akg¥ ¢kPYkkTkk ekkTkTkm §PUklûkTkng bkkSkTk

TkQkmå ¢PkmlTÜZk ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkk Gvä PkvTkv bkkSkTk WkTkk^kmTkv Hv ekkTk

QkkZk Pkv H ¢kPYkkTkv HkOkTkk<g Gvå UknOZk-UkkUk UkOk ¢vTkng b^kæUk TkQkmå

¢PkmlTÜZkekkTk ¢v^kng TkQkm Av UknOZk-UkkUkTkv @Fkvå @kCkTkm @FkTkk Pkv ¢kPYkkTkng

AkZkr TkQkm; ¢kPYkkTkng Bk<g AkZkr (¢vK\kv Av Uk@YkkQkr \kdkOk) Pkkv ¢PkmlTÜZk

ekkTkFkvPkTkk Gv; Pkv FkvPkTkk b^kæUkv ¢TknXk^kYkkg \kvPkkg H ¢kPYkk bkkFkk

b^kæUkv ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gvå ¢k^kk ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kYkkg \Zkv PZkk@v H

Æ^kTkv SkYkr QkkZkå

✽ ¢kPYkk b^kZkg §UkZkkvCkb^kæUk Gvä PkvTkv Uk@Tkng ¢k\kgWkTk TkQkm;

Wkck@Qkm Pkv §UkZkkvCkTkv \kk^kPkkv TkQkmå ¢gPk@Tkm ¢vAkCk|Pkk ^kMv Hv §UkZkkvCk

AkYk A@v Pkv H ¢kPYkkTkng b^k\kdkOk Gvå ¢k^kk ¢PkmlTÜZk ekkTkTkkv SkOkm

XkCk^kkTk ¢#k@m@m ¢kPYkkä Pkv UkkvPkkTkv Xko\kmTkv #k@m@ Skk@Ok A@m A@mTkv

Xk^kYkkg XkKAv–¢v Pkkv #k@YkHTkA Gvä Pkv A\kgA ¢kPYkkTkv #kkvXkPkng TkQkmå

WkkUkn! Pkng ¢#k@m@m FkwPkTZkXkCk^kkTkä Pkk@kv FkwPkTZk§UkZkkvCk #k@m@YkkgQkm

-£lTÜZkkvYkkgQkm Av @kCkYkkgQkm ¢k^kPkkv TkQkm; ¢k^kk ¢kPYkkTkk bkgbAk@

¢gPk@Ykkg HvOkv TkkgBZkk c#kv PkvTkv Uk@Xk^kYkkgZk Pkv bkgbAk@ bkkQkv @cv#kvå YkkKv

^kk@g kk@ ¢XZkkbk A@mTkv ¢k^kk ¢kPYkb^kXkk^kTkk bkgbAk@ ¢gR@Ykkg ÓN

A@^kk Hv kk Gvå Wkck@Tkkg XkOkPk@v ¢v ekkTk ¢k^kPkng TkQkmä ¢v Pkkv



XkkCk–4 ” “ 7

¢gPk@Tkk b^kXkk^kQkm H Bkm\kv Gvå ¢gPk@Ykkg b^kXkk^kTkk Dkkv\kTkTkk bkgbAk@

^kk@g kk@ ¢PZkgPk ÓN A@Pkkg Pkv b^kbkg kvRTk-Uk|PZkdk QkkZk Gv ¢vK\kv

bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk QkkZk Gvå Pkv H SkYkrTkm bkkFkm AYkkOkm Gvä ¢Tkv

¢v km SkYkrTkm AYkkOkmTkkv ¢k ¢^kbk@ Gvå

M

✽ bknBkTkng SkkYk ✽

bkgPkkv Acv Gv Av–

RnlTkZkkTkv Xko\kmTkv Pkk@m ¢PkmlTÜZkFkwPkTZkCkoVkYkkg ©Pk@ä Pkkv PZkkg

¢vA\kng bknBk H XkZkn‘ Gvå Pkk<g b^kæUk bknBkTkng H SkkYk Gvå Pkk@m FkwPkTZkCkoVkYkkg

Rn:BkTkkv Uk| kv#k TkQkmå




¢kFkkZkrRv k ¢Uk|lPkWknü Æ^kTkv

¢kPYkkTkn g b^kÊUk ¢kv]Bkk^kv Gv¢kPYkkTkn g b^kÊUk ¢kv]Bkk^kv Gv¢kPYkkTkn g b^kÊUk ¢kv]Bkk^kv Gv¢kPYkkTkn g b^kÊUk ¢kv]Bkk^kv Gv¢kPYkkTkn g b^kÊUk ¢kv]Bkk^kv Gv

cv Xkk¥! HMQkm lXkTTk Pkk<g FkwPkTZkPkû^k ¢Ykv PkTkv

WkPkk^Zkngä Pkv HkOkmTkv c^kv Pkng Uk|bkTTk Qkkååå bkk^kSkkTk Qkkååå

¢Tkv FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv H Pkk@k b^kÜ^Zk Pk@mAv

¢TknXk^kå

(1)

RvcQkm lXkTTk FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkm HvTkv BkWk@ TkQkmä ¢Tkv

¢ekkTkXkk^kQkm &#k@m@ Pkv H cngä #k@m@Tkkg AkYk Ykk@kQkm QkkZk Gv–" ¢vYk

Hv YkkTkm @õkkv Gvä ¢v kk ¢Uk|lPkWknü Æ^kTkv ¢kFkkZkrRv k A<OkkUko krA

bkYkHk^kv Gv Av ¢@v Xkk¥! Pkk@kv ¢kPYkk Pkkv bkRkZk FkwPkTZkb^kæUk Gvä Pkv

FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkk HM A>kkgQkm Qk¥ CkZkkv Av Pkng HMTkv UkkvPkkTkng YkkTkv Gv?

Pkk@kv ¢kPYkk Pkkv bkRkZk FkwPkTZkb^kæUk H Gvä Pkv ARm HMæUk QkZkkv TkQkm;

FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv HM bkkQkv ¢vAYkvAUkOkng ARm QkZkng TkQkmä bkRkZk

lXkTTkUkOkng H Gv; YkkKv cv Xkk¥! c^kv Pkng HM bkkQkv ¢vAYkvAUkOkkTkm

YkkTZkPkkTkv GkvM ¢Tkv Pkk@k FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv RvBkå Pkk@k ¢kPYkkTkkv

l^k\kkbk HMQkm HnRkvä FkwPkTZkb^kæUk Gvå ¢k^kk FkwPkTZkl^k\kkbkm ¢kPYkkTkv H

b^kPkû^kUkOkv Pkng RvBkå

(2)

¢k ^kkPk AkvTkv bkYkHk^kv Gv?–Hv ¢TkklRQkm SkYkrTkkv PkÖTk ¢HkOk

Gvä HvTkv #k@m@Qkm HnRk ¢kPYkPkû^kTkk b^kæUkTkm BkWk@ TkQkm–¢v^kk ¢ekkTkmTkv

¢k ^kkPk bkYkHk^kv Gvå Pkv Æ^k ¢ekkTkm ckv kk GPkkg ¢kPYkkTkng b^kæUk

bkYkH^kkTkkv AkYkm Gv–lHekkbkn Gvä Tkv l^kTkZkUko krA Pkv ^kkPk bkkgXk]^kk ©Xkkv



XkkCk–4 ” “ 9

Gvä ¢vK\kv Pkv ¢kPYkkTkv bkYkH^kkTkm UkkÒkPkk^kk]kv Gvå PkvQkm ¢kFkkZkrRv k Hv

@mPkv bkYkHk^k#kv Pkv @mPkv Pkv bkYkÆ H#kvå

(3)

Xkk¥ @v! c^kv Pkng bkk^kSkkTk Qkkä ¢Tkv Pkk@k FkwPkTZkb^kæUkTkv bkgXkk]å

¢PZkk@ bknSkm Pkkv ¢ekkTkTkv \kmSkv HMFkvPkTkTkng ¢vAYkvAUkOkng YkkTkmTkv Pkng Xk^kYkkg

@BkM>kkvä UkOk c^kv ¢Ykv PkTkv HMQkm lXkTTk Pkk<g #knü FkwPkTZkb^kæUk WkPkk^km¢v

Gm¢vä Pkv HkOkmTkv Pkng bkk^kSkkTk Qkkå bkk^kSkkTk Qk¥Tkv ¢vYk HkOk Av ¢ckv!

cng Pkkv FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkk Gngä Uko kvr UkOk cng FkwPkTZkb^kæUk H cPkkvå HM

#k@m@ Ykk@kQkm bkRkZk ¢PZkgPk lXkTTk Gv; Ykk<g FkwPkTZkb^kæUk HMQkm lXkTTk

H @õk‹g Gv—¢kYk UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kæUkTkv HkOkmTkv Pkng Uk|bkTTk

Qkkååå¢kTkgRYkkg ¢k^kå Pkk@k FkwPkTZkb^kæUkTkv ¢kv]BkPkkg H PkTkv ¢gPk@Ykkg

¢Uko^kr Uk|bkTTkPkk ¢Tkv ¢kTkgR Qk#kvå &cng FkwPkTZkUk@Ykvëk@ Gngä Hv^kk Uk@YkkPYkk

Gv Pkv kng H Ykk<g b^kæUk Gvä Ykk<g Akg¥ WkCkM>kng TkQkm"—¢kYk bkYkÆ Pkk<g

lFkûk §%%^k] A@åååñRZkTkv ©H]ng A@åååUk|bkTTk Qkk ¢Tkv ¢kc~\kkR A@

Av—¢ckv! ¢k^kkv Ykk@kv ¢kTkgRDkTk FkwPkTZkb^kXkk^k! Xkk¥! ¢kYk RvcQkm

lXkTTk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv RvBk^kkQkm Pkk<g ¢TkklRTkng lYkQZkkP^k K]m H#kv Tkv

bkYZkCR#krTk ^kMv Pkk@k Xk^kXk|YkOkTkkv ¢gPk ¢k^km H#kvå

(4)

¢kPYkk FkwPkTZkb^kæUk Gv Tkv @kCkklRXkk^kkv Pkkv WkgSkb^kæUk Gvå cv

Xkk¥! Pkk@k ¢kPYkkTkv WkgSkTkTkm §UkklSkTkng ¢lPk lTkAKUkOkng ckv kk GPkkgä WkgSk

bkkQkv ¢vAYkvAUkOkng TkQkm; @kCkklR Xkk^kkv Pkk@k FkwPkTZkb^kXkk^kæUk Qk¥ CkZkk

TkQkmå ekkTkTkv ¢Tkv @kCkTkv ekvZkekkZkAUkOkng Gv PkvYk H ¢vAdkvÒkk^kCkkcUkOkng Gvä

Uk@gPkn PkvYkTkv ¢vAYkvAUkOkng TkQkm; ekkTkTkkv ¢Tkv @kCkTkkv b^kXkk^k lXkTTk lXkTTk

Gvå ¢kYk ckv kk GPkkg Hv Æ^k ekkTk ¢Tkv @kCkTkv ¢vAYkvAUkOkv H YkkTkm @õkkv

Gvä PkvTkv ¢kFkkZkrRv^k Acv Gv Av ¢@v Rn@kPYkk! ckQkm ^kCkv@v Uk#kn Hv^kk

b^kXkk^kTkv Pkng GkvMååååGkvM! HvYk ckQkm \kkM^kk ¢Tkv DkkbkTkk b^kkRTkkv l^k^kvA




AZkkr ^kCk@ Pkv WkgTkvTkv XkvCkkg A@mTkv BkkZk Gvä PkvYk Pkng UkOk HM–FkvPkTkTkkv l^k^kvA

AZkkr ^kCk@ WkgTkvTkv ¢vAUkOkv ¢TknXk^kv Gvä –PkvTkv c^kv Pkng GkvMå ¢Tkv Uk@Yk

l^k^kvAQkm XkvRekkTk A@mTkv Pkk@k FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv HMQkm Tkv l^kAk@Qkm

¢PZkgPk HnRkv Pkng HkOkå ¢c{ &cv Rn@kPYkk!" ¢vYk Aõk‹g PkvTkkv ¢Qkr ¢vYk Gv

Av : ¢@v Xkk¥! FkwPkTZkb^kæUkTkv FkoAmTkv HM #k@m@Tkv UkkvPkkTkng YkkTk^kkæUk

Hv lYkQZkkP^kXkk^k Gv Pkv Rn@kPYkUkOkng Gv PkvTkv Pkng GkvMä ¢Tkv &cng FkwPkTZkb^kæUk

bkRk §UkZkkvCkYkZk ¢kPYkk Gng"—¢vYk bkYkÆTkv Pkng Ukl^kÒkkPYkk Qkkå—¢k

@mPkv Rn@kPYkkUkOkng GkvMmTkv Ukl^kÒk ¢kPYkUkOkng Uk|CkK A@^kkTkm Uk|v@Okk A@m Gvå

(5)

êkm bk^krek XkCk^kkTkTkm bkkdkm ¢kUkmTkv ¢kFkkZkrRv k Acv Gv Avä ¢@v

Æ^k! bk^krek XkCk^kkTkv Pkkv Æ^kTkv lTkPZk §UkZkkvCkb^kXkk^kæUk HkvZkkv Gvå

bkkgXk]Tkk@ l#kaZk ^Zk^kck@v Pkkv bk^krek XkCk^kkTkTkv YkkTkTkk@kv Gvä PkvQkm

¢kFkkZkrRv k bk^krekTkm bkkdkm ¢kUkmTkv PkvTkv bkYkHk^kv Gv : cv Xkk¥! ¢kUkOkk

bk^krek XkCk^kkTk ¢kBkk l^këkTkv Uk|PZkdk HkOkTkk@k Gvä Pkv bk^krek XkCk^kkTkTkk

ekkTkQkm Pkkv ¢vYk Uk|lbkü A@^kkYkkg ¢k^Zkng Gv Av Æ^kÜ^Zk bkRk §UkZkkvCkYkZk

Gvä ¢Tkv #k@m@klRA Pkkv ¢FkvPkTk Gvå Hkv Pkng ¢vYk Acv Gv Av &#k@m@klRA

UknR~Ck\kÜ^Zk Ykk@kg Gv"—Pkkv cv Xkk¥! bk^krekXkCk^kkTkv bkRk FkvPkTkæUk

HkvZkv\kng ¢v^kng Æ^kÜ^Zk Pkv ¢FkvPkTk A>kkgQkm Qk¥ CkZkng Av HvQkm Pkng UkkvPkkTkv

UknR~Ck\kÜ^ZkæUk YkkTkv Gv! HvYk Uk|Ak#kTkv ¢Tkv ¢gSkAk@Tkv ¢vAPkk TkQkm UkOk

¢PZkgPk HnRkUkOkng Gvä PkvYk FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv ¢Tkv HMTkv ¢vAPkk TkQkm

UkOk ¢PZkgPk HnRkUkOkng Gvå HvYk HM bkkQkv ¢vAPkk TkQkm PkvYk @kCkklRA bkkQkv

UkOk FkwPkTZkb^kæUkTkm ¢vAPkk TkQkmä FkwPkTZkb^kæUk @kCkQkm UkOk HnRng Gvä

FkwPkTZkTkv ¢Tkv @kCkTkv ¢vAYkvAUkOkng QkZkng TkQkmå YkkKv cv l#kaZk! Pkng Pkk@k

¢kPYkkTkv #k@m@Qkm ¢Tkv @kCkQkm lXkTTk FkwPkTZkb^kæUk HkOkä FkwPkTZkb^kæUk

¢kPYkk ¢vA H Pkk<g b^kÜ^Zk Gv–¢vYk Pkng ¢TknXk^k A@å

HvYkTkng ekkTk bk^kr Uk|Ak@v FkkvBBkng Gv ¢v^kk bk^krek XkCk^kkTkv UkkvPkkTkk

lR^Zk ekkTkYkkg ¢vYk HkvZkng Gv Av ¢kPYkk bkRk §UkZkkvCkb^kæUk Gvå Hv Æ^k



XkkCk–4 ” “ 11

¢kTkkQkm l^kUk@mPk YkkTkPkkv ckvZk PkvOkv Bk@vBk@ bk^krekXkCk^kkTkTkv ¢kv]BZkk

TkQkmå Hkv bk^krekXkCk^kkTkTkk ekkTkTkkv lTkOkrZk A@v Pkkvä ¢kPYkk bkRk

§UkZkkvCkb^kæUk Gv—¢v kkv lTkOkrZk UkOk Qk¥ H HkZkå bk^krekXkCk^kkTkTkk

¢kPYkkYkkg ekkTk Ukl@UkoOkr Gv Tkv @kCk H@kZk TkQkm—¢vK\kv PkvTkkv lTkOkrZk

A@Pkkg ekkTk ¢Tkv @kCkTkm lXkTTkPkkTkkv lTkOkrZk Qk¥ H HkZk Gvå ¢k @mPkvä

cv Xkk¥! Pkk@k FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv @kCkQkm UkOk lXkTTkPkk Gv Pkkv UkGm

#k@m@klRA YkoPkr Ü^Zkkv bkkQkv ¢vAUkOkng A>kkgQkm ckvZk? YkkKv Pkv ¢vAUkOkkTkm

Xk|YkOkk GkvMmTkvä cng FkwPkTZk H Gngä ¢vYk Pkng ¢TknXk^k A@å

(6)

HvYk lUkPkk Wkv XkkCk\kk UkkMmTkv UknÒkTkv bkYkHk^kv Av Hkv Xkk¥! ¢k

Pkk@kv XkkCk; Pkk@kv XkkCk Pkng \k¥ \kv Tkv @kÆ Qkkå PkvYk ¢c{ Æ^kÜ^Zk ¢Tkv

UknR~Ck\kÜ^Zk ¢v kk Wkv XkkCk UkkMmTkv ¢kFkkZkrUk|Xkn bkYkHk^kv Gv Avä Hkv Xkk¥!

FkwPkTZkÜ^Zk lTkPZk §UkZkkvCkb^kXkk^kæUk Gv Pkv Pkk@kv XkkCk Gvä ¢Tkv &lTkPZk

§UkZkkvCkb^kXkk^k" lbk^kkZkTkng WkmHng WkSkngZk UknR~Ck\kÜ^ZkTkkv XkkCk Gvå cv Æ^k!

c^kv Pkng Pkk@kv XkkCk \k¥ \kv ¢Tkv @kÆ Qkkå §UkZkkvCkb^kXkk^k–ekkZkAXkk^k

lbk^kkZk WkmHk WkSkkZkYkkgQkm ¢kPYkWknlü GkvMmTkvä ¢k ¢vA ekkZkAXkk^kTkv H

Pkk@k b^kæUkUkOkv ¢TknXk^kååååPkvYkkg H ¢vAkCk| Qkkå

(7)

HvYk YkmLkYkkgQkm UkkOkm QkkZk Gv Tkv UkkOkmYkkgQkm YkmLng QkkZk Gvä AvYk

Av Uk|^kkcmUkOkkTkv ¢Tkv Bkk@kUkOkkTkv ¢vA ckv^kkYkkg l^k@kvSk TkQkm; Uk@gPkn—PkvYk

Æ^k ARm UknR~Ck\kæUk QkPkkv TkQkm Tkv UknR~Ck\k ARm Æ^kæUk QkPkng TkQkmå YkkKv

YkmLkTkk UkkOkmTkm HvYk Æ^k-¢Æ^kTkng ¢vAUkOkng TkQkmä UkOk Uk|Ak#k ¢Tkv

¢gSkAk@Tkm HvYk Æ^k-¢Æ^kTkng lXkTTkUkOkng Gvå HvYk Uk|Ak#k ¢Tkv ¢gSkAk@Tkv

ARm ¢vAUkOkng TkQkm PkvYk FkvPkTk ¢Tkv HMTkv ARm ¢vAUkOkng TkQkmå Æ^k Pkkv

FkwPkTZkUk|Ak#kYkZk Gv Tkv UknR~Ck\k Pkkv HM–¢kgSk]ng Gvä PkvYkTkv ¢PZkgPk lXkTTkPkk

Gvå ¢c{ &YkmLkTkng UkkOkm" ¢v kng ÓìkgPk ¢kUkmTkv ¢kFkkZkrRv k Acv Gv Av cv




Æ^k! HvYk YkmLng ¢kvCk]mTkv UkkOkmæUkv Qk¥ HkZk Gvä PkvYk Pkk@m Ukl@OklPk

¢Æ^kTkv UkkvPkkTkng YkkTkmTkv Pkv Pk@V ^k]^kk GPkkg Pkv ¢Æ^kTkm bkkQkv Pkkv

(¢vAkAk@) ¢vAYkvA Qk¥ #kAPkm TkQkm; UkOk Pkv ¢Æ^kQkm Pkk@m lXkTTkPkk

HkOkmTkv Ukl@OklPkTkv ¢gPk@Ykkg §UkZkkvCkb^kæUk Æ^kÜ^Zk Pk@V ^kk] Pkkv PZkkg

Pkv ¢vAkAk@ QkkZk Gvä YkkKv Pkv H Pkk<g b^kæUk Gv ¢vYk Pkng HkOkå Pkk@m

Ukl@OklPk A>kkgZk Uk@ bkkQkv Pkkv ¢vAæUk Qk¥ #kAPkm TkQkmä Pkk@k §UkZkkvCkb^kæUk

Æ^kÜ^ZkYkkg H Pkv ¢vAkAk@ QkkZk Gvä YkkKv &¢k §UkZkkvCkb^kæUk Æ^kÜ^Zk cng

Gng"—¢vYk §UkZkkvCkb^kæUk Æ^kÜ^ZkTkv ¢vATkv H b^kÜ^ZkUkOkv ¢TknXk^kmTkv

PkvYkkg H Pkk@m Ukl@OklPkTkv ¢vAkAk@ A@ Tkv Uk@Ü^ZkTkv UkkvPkkTkng YkkTk^kkæUk

YkkvcTkv c^kv Pkkv Pkng GkvM @v GkvM!

(8)

Rvc Pkv cng Gngä RvcTkm l¿Zkk Ykk@m Gv–¢vYk Hv ¢ekkTkm YkkTkv Gv PkvTkv

¢kFkkZkrRv k Acv Gv Av ¢@v YkoN! Æ^k Pkkv §UkZkkvCkb^kæUk Gv ¢Tkv #k@m@klR

UknR~Ck\k Pkkv HMb^kæUk Gv; §UkZkkvCkb^kæUk Æ^kTkv ¢Tkv HMb^kæUk UknR~Ck\kTkv

¢vAUkOkng ARm WkTkm #kAPkng TkQkmå Pkng Acv Gv Av FkwPkTZkYkZk Æ^k &cng" Gng Tkv

#k@m@klR ¢Æ^k UkOk &cng" Gngä —¢kYk FkwPkTZk PkvYk H HM ¢v kk WkgTkv

Ü^ZkkvUkOkv Pkng UkkvPkkTkv YkkTkv Gvå UkOk Xkk¥ @v! Pkng ¢vAä Pkv Æ^k ¢Tkv ¢Æ^k

¢v kk WkgTkv Ü^ZkkvYkkg A¥ @mPkv @cm #kAv? Pkng Pkkv Pkk@k §UkZkkvCkb^kæUkYkkg H

bkRkZk @cv\kkv Gvå" UknR~Ck\k Pkv HM Gvä PkvYkkg Pkng @cv\kkv TkQkmå YkkKv ¢vA\kk

FkwPkTZkYkZk b^kÜ^ZkTkv H Pkng Pkk@kUkOkv ¢TknXk^kä PkvYkkg H &cng"UkOkkTkm Uk|PkmlPk

A@ä ¢Tkv ¢vTkkQkm lXkTTk ¢TZk bkYkbPk UkRkQkkvrYkkgQkm cng–UkOkng GkvMm Rvå

(9)

¢ckv! cng Pkkv ¢vA FkwPkTZkYkZk Æ^kPkû^kä Pkv ¢Æ^kYkkg A¥ @mPkv

^ZkkUkng? cng Pkkv Ykk@k §UkZkkvCkb^kæUkYkkg H Gng Tkv Uk@ Pkkv Uk@Ykkg H Gvä cng

ARm Ykk@k §UkZkkvCkb^kæUkTkv GkvMmTkv Uk@æUkv QkZkkv H TkQkmä —¢kYk

êkmCkn<¢v PkTkv bkYkHk^Zkngä YkkKv cv Xk^Zk! &cng UkkvPkv Ykk@k §UkZkkvCkb^kXkk^kYkkg



XkkCk–4 ” “ 13

H Gngä —¢vYk HkOkmä Uk|bkTTk Qk¥ä bkk^kSkkTk Qkkä ¢Tkv ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv

¢k^kk Pkk@k FkwPkTZkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@ä PkvTkk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkv XkkvCk^kå

¢Ykv PkTkv Pkk<g FkwPkTZkb^kæUk RvcklR WkSkkQkm HnRng ¢Tkv Pkk@k UkkvPkkQkm H

Ukl@UkoOkrä bkRk §UkZkkvCkYkZk WkPkk^Zkngä Pkv HkOkmTkv Pkng Uk|bkTTk Qkkä bkk^kSkkTk

Qkk ¢Tkv PkvTkkv ¢TknXk^k A@ä PkvYkkg PkTkv ¢kPYkkTkk ¢Uko^kr ¢kTkgRTkng b^kbkg^kvRTk

Qk#kvå

(10)

—¢v Uk|YkkOkv ¢kFkkZkrRv kv FkwPkTZkb^kæUkYkkg Uk|bkTTkPkkä bkk^kSkkTkm ¢Tkv

¢TknXk^k A@^kkTkng Aõk‹gå

êkmCkn<Tkk ¢k^kk A\ZkkOkAk@m §UkRv#kTkv Im\kTkk@ l#kaZk l^kTkZk ¢Tkv

WkcnYkkTkUko^krA Acv Gv Av : cv Uk|Xkkv! ¢TkklRQkm Ykk@k FkwPkTZkPkû^kTkv Xko\kmTkvä

l^kAk@Ykkg Tkv Uk@Ykkg H Ykk@kUkOkng YkkTkmTkv cng ¢kAn]-^ZkkAn] Qk¥ @õkkv cPkkvä

¢kUkêkm¢v Uk@Yk A<Okk A@mTkv ^kk@g kk@ YkTkv Uk|lPkWkkvSZkkv ¢Tkv Uk@Qkm ¢PZkgPk

lXkTTkä FkwPkTZkb^kæUkQkm Ukl@UkoOkr Ykk<g b^kÜ^Zk bkYkHk^kmTkv ¢kUkv YkTkv TZkk\k

AZkkvrå ¢ckvä ¢k^kng Uk@Yk YklcYkk^kgPk Ykk<g b^kÜ^Zk bkYkHPkkg YkTkv Uk|bkTTkPkk

QkkZk Gvå Uk@Ykkg DkogKkZkv\km ¢vAP^kWknlü K]mTkv c^kv FkwPkTZkb^kæUkYkkg bkk^kSkkTkm

QkkZk Gvä Ykk@kv §Pbkkc lTkHb^kæUk Pk@V ^k]v Gv ¢Tkv cng YkTkv lTkPZk

§UkZkkvCkb^kæUkv H ¢TknXk^kng Gngå c^kv @kCkklR Xkk^kkv Av Uk@Ü^Zk Ykk@k

b^kæUkYkkg ¢vAYkvAUkOkv H@kUkOk XkkbkPkk TkQkmå ¢ckv TkkQk! ¢kUkv

XkvRekkTkTkk lR^ZkYkgÒkkv ^kMv ¢Ykk@m YkkvcYkoGkr Ro@ A@mTkv ¢YkTkv bkÆ^kTk

AZkk‘åååå

—¢kYkä bkYkHTkk@ l#kaZk ¢PZkgPk l^kTkZk ¢Tkv WkcnYkkTkUko krA

êkmCkn<Tkk §UkAk@Tkm Hkcv@kPk A@v Gvå

✾ ✾ ✾

¢kFkkZkrRv kv DkOkk DkOkk Uk|Ak@Qkm Æ^k-¢Æ^kTkng HnRkUkOkng WkPkk^Zkngä

¢Tkv ¢Æ^kQkm lXkTTk #knü FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkm bkYkHOk ¢kUkmTkvä




Uk|bkTTkPkkUko krA bkk^kSkkTkmQkm PkvTkkv ¢TknXk^k A@^kkTkng Aõk‹g; Akv¥ Æ^k ¢vK\kkQkm

UkOk Tk HkCkv Pkkv PkvTkv ¢lPk §Ck| Uk|v@Okk A@mTkv ¢kFkkZkrRv k 23Ykk A]#kYkkg

Acv Gv Av : ¢@v Xkk¥! Pkng Yk@mTkv UkOk FkwPkTZkYkosPk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k

A@å ¢kFkkZkrRv k AkvYk] bkgWkkvSkTkQkm Acv Gv Av Xkk¥! #k@m@klRA YkoPkrÜ^ZkkvQkm

lXkTTk ¢v kk Pkk@k FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv Pkng Akv¥ UkOk Uk|Ak@v–Ykck Uk|ZkPTk

A@mTkv ¢TknXk^kYkkg \kvä HvQkm Uk@ bkkQkv ¢vAUkOkkTkkv Pkk@kv Ykkvc GoKvå

—¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kkTkm Uk|v@Okk^kk]kv Pkv \kvBk ¢kUk c^kvTkk

UkkTkkYkkg ^kkgFk#kkvå ¢kPYkA\ZkkOkTkv YkkKv IgBkPkk lHekkbkn¢kvTkv ¢v \kvBk ^kkgFkPkkg

¢vYk Qk#kv Av : ¢ckv! Ykck §UkAk@m bkgPkkv lbk^kkZk ¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢k^km

^kkPbk\ZkXk@m ¢R~XknPk Uk|v@Okk AkvOk ¢kUkv!

R

✽ ¢kPYkkTkm SkoTk ✽

Ykk@kv ¢kPYkk H ekkTk Tkv ¢kTkgRb^kæUk Gv–¢v kkv lTkOkrZk A@^kkTkm

HvTkv SkoTk \kkCkmä PkvTkk Uk|ZkPTkTkkv InAk^k b^kbkTYknBk ^k»Zkk A@v Gv; @kCk Pk@V

PkvTkkv InAk^k @cvPkkv TkQkm; @kCkQkm UkkGm BkbkmTkv PkvTkm Ukl@OklPk ¢gPk@Ykkg

^k]v Gvå



XkkCk–4 ” “ 15

¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢R~XknPk Uk| v@Okk¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢R~XknPk Uk| v@Okk¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢R~XknPk Uk| v@Okk¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢R~XknPk Uk| v@Okk¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢R~XknPk Uk| v@Okk

¢kPYkA\ZkkOkTkv YkkKv IgBkPkk lHekkbkn¢kvTkv ¢k \kvBk

^kkgFkPkkg ¢vYk Qk#kv Av ¢ckv! Ykck §UkAk@m bkgPkkv lbk^kkZk

¢kPYkkTkk A\ZkkOkTkm ¢k^km ^kkPbk\ZkXk@m ¢R~XknPk Uk|v@Okk

AkvOk ¢kUkv!

¢@v Æ^k! FkwPkTZkTkk ¢TknXk^k ^kCk@Tkng Æ^kTk PkTkv AvYk

CkkvLv Gv?–cv Æ^k! c^kv Pkkv Pkng HkCkpPk QkkåååHkCkpPk Qk¥Tkvä

¢Ykv PkvTkv Pkk<g FkwPkTZkb^kæUk WkPkk^Zkng PkvTkkv ¢TknXk^k A@^kk

YkkKv §ÛYkm Qkkå YkkvcTkm YkoGkrYkkg c^kv ¢vA dkOk UkOk Tk

CknYkk^kå FkwPkTZkTkng Æ^kTk Uk|kUPk A@^kk YkkKv ¢vA^kk@ Pkkv

¢kBkkZk HCkPkQkm GoKkv UkMmTkv ¢gPk@Ykkg Pkk@k FkwPkTZk-l^k\kkbkTkv

RvBkå ¢kYk A@^kkQkm PkTkv bk^kr A\ZkkOkTkm Uk|klUPk Qk#kvå cv

Xkk¥! cv ^kPbk! c^kv Pkk@v ¢k Æ^kTkYkkg ¢v H A@^kk Hv kng

GvåååPkk@k ¢kPYkAkZkrTkv P^k@kQkm Pkng A@å

(1)

Hv Æ^kTkv FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkm BkWk@ TkQkm ¢Tkv ¢ekkTkXkk^kQkm

HM bkkQkv PkQkk l^kAk@ bkkQkv ¢vAYkvAUkOkng YkkTkm @õkkv Gvä PkvTkv ¢kFkkZkrRv kv

bkYkHk^Zkng Av cv Xkk¥! Pkk@kv ¢kPYkk Pkkv bkRkZk FkwPkTZkb^kæUk Gvä Pkk@kv

FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkk HM bkkQkv ARm ¢vAYkvA Qk¥ CkZkkv TkQkmå YkkKv cv Æ^k!

c^kv Pkng HM bkkQkv ¢vAYkvAUkOkkTkm YkkTZkPkkTkv GkvM ¢Tkv Pkk@k FkwPkTZkb^kæUk

¢kPYkkTkv RvBkå HMQkm lXkTTkä Pkk<g FkwPkTZkPkû^k ¢Ykv PkvTkv WkPkk^Zkngä Pkv

HkOkmTkv c^kv Pkng Uk|bkTTk Qkkä —bkk^kSkkTk Qkkå

& &%(




—¢kYk ¢TkvA Uk|Ak@Qkm ¢kFkkZkrRv kv bkYkHk^Zkng; GPkkg ¢kK\kkQkm

UkOk Akv¥ Æ^k Tk bkYkHv Pkkv V@mTkv PkvTkv Uk|v@Okk A@Pkkg ¢kFkkZkrRv k 23Ykk

A]#kYkkg Acv Gv Av—

@v Xkk¥! Pkng Akv¥UkOk @mPkv Ykck Aìv ¢Qk^kk Yk@mTkv UkOk Pkû^kTkkv

AkwPkoc\km Qkkä FkwPkTZkPkû^kTkv Hkv kk YkkKv Ykck Uk|ZkPTk A@å ¢k #k@m@klR YkoPkr

Ü^ZkkvTkkv Wkv DkMm UkkMkv#km Qk¥Tkvä PkvYkTkkQkm lXkTTk ¢v kk Pkk@k ¢kPYkkTkkv

¢TknXk^k A@å Pkk@k ¢kPYkkTkkv FkwPkTZkl^k\kkbk bkYkbPk Uk@Ü^ZkkvQkm lXkTTk Gvä

PkvTkv RvBkPkkg H bkYkbPk Uk@ Ü^Zkkv bkkQkv ¢vAUkOkkTkkv Pkk@kv Ykkvc GoKm H#kvå

(2)

¢c{ä Yk@mTkv UkOk FkwPkTZkYkosPk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@—¢vYk AcmTkv

Pkv AkZkrTkm Uk@Yk Ykcûkk WkPkk^km Gvå cv Xkk¥! Pkk@k bk^kr Uk|ZkPTkTkv Pkng ¢k

Pk@V ^kk]å ¢vA ¢kPYk-¢TknXk^k lbk^kkZk HCkPkTkkg WkmHkg WkSkkg AkYkkv

A@^kkYkkg HkOkv Av Ykk<g YkpPZkng QkZkng ckvZk–¢vYk PkvYkTkkQkm §RkbkmTk Qk¥Tkvä ¢k

FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kk YkkKv H §ÛYkm Qkkåååbk^kr Uk|Ak@Tkk

§ÛYk ^kMv ¢gPk@Ykkg ^k]mTkv Pkk@k ¢kPYkkTkv Uk@Qkm HnRkv RvBkå

(3)

¢@v Æ^k! FkwPkTZkPkû^kTkk ¢TknXk^k ^kCk@Tkng Æ^kTk PkTkv AvYk CkkvLv

Gv? ¢kPYkkTkk XkkTk ^kCk@Tkk Æ^kkvTkng Æ^kTk ¢YkTkv Pkkv YkMRk Hv kng \kkCkv

Gvå %Zkkg FkwPkTZkTkm HkCkplPk TkQkmä ¢@v! UkkvPkv AkvOk Gv PkvTkm BkWk@ H TkQkm–¢vTkv Pkv Æ^kTk AvYk Acv kkZk? cv Æ^k! c^kv Pkkv Pkng HkCkpPk QkkåååHkCkpPk

Qk¥Tkvä ¢Ykv PkTkv Pkk<g FkwPkTZkb^kæUk WkPkk^Zkng PkvTkkv ¢TknXk^k A@^kk YkkKv

§ÛYkm Qkkå YkkvcTkm YkoGkrYkkg c^kv ¢vA dkOk UkOk Tk CknYkk^kå FkwPkTZkTkng Æ^kTk

Uk|kUPk A@^kk ¢vA^kk@ Pkkv ¢kBkkZkv HCkPkQkm GoKkv UkMmTkv ¢gPk@Ykkg Pkk@k

FkwPkTZkl^k\kkbkTkv RvBkå ¢vYk A@^kkQkm Pkk@kv ¢TkklRTkkv Ykkvc GoKmTkv PkTkv ¢Uko kr

A\ZkkOkTkm Uk|klUPk Qk#kvå

cv Xkk¥! cv ^kPbk! c^kv Pkk@v ¢k Æ^kTkYkkg ¢v H A@^kk Hv kng Gvå



XkkCk–4 ” “ 17

PkTkv ¢Dk<g \kkCkPkng ckvZk ¢Tkv CkXk@kYkOk QkPkm ckvZk Pkkv ¢Ykv PkTkv Acm¢v

Gm¢v Av cv Xkk¥! ¢v ¢Dk<g TkQkmä UkOk Uk|ZkPTkQkm bkcv\kng Gv; V$Pk ¢vA^kk@

Pkng HCkPkTkk WkSkk Uk@Ü^ZkkvQkm HnRkv UkMm PkvTkkv UkkMkv#km Qk¥ Hkä Tkv HCkPkQkm

lXkTTk FkwPkTZkPkû^kTkv RvBk^kk YkkKv AnPkoc\k A@mTkv ¢gPk@Ykkg PkvTkkv §ÛYk

A@å—¢kYk A@^kkQkm PkvTkv ¢gPk@Ykkg ¢kTkgRbklcPk FkwPkTZkTkkv ¢TknXk^k Qk#kv

¢Tkv Pkk@m YkogI^kOk YkKm H#kvå

(4)

Uk@Ykkg Akg¥A Tk^km ^kkPk ¢k^kv PZkkg PkvTkv HkOk^kkTkng Av kng AnPkoc\k A@v

Gv! Pkkv ¢TkklRAk]Qkm Tklc HkOkv\k ¢v kng Uk@Yk YklcYkk^kgPk FkwPkTZkPkû^kä PkvTkv

HkOk^kk YkkKv AnPkoc\k AvYk TkQkm A@Pkkv? &¢kPYkk Av kkv Gv"—Pkv HkOk^kkTkng

¢vA^kk@ Pkkv AnPkoc\k A@å HCkPkTkm R@Ak@ GkvMmTkv ¢kPYkkTkv HkOk^kkTkm

R@Ak@ A@å ¢@v Æ^k! HCkTkng ¢^kTk^kng HkOk^kkYkkg ckx#k ¢Tkv FkwPkTZkPkû^kTkv

HkOk^kkYkkg WkvR@Ak@m—¢v PkTkv TkQkm #kkvXkPkngå YkkKv FkwPkTZkTkv HkOk^kkTkm

l^kbYkZkPkk \kk^k Tkv RnlTkZkkTkm R@Ak@ GkvMå RnlTkZkk PkTkv YkoBkr Acv#kvä ¢TkvA

Uk|Ak@Tkm Uk|lPkAo]Pkk A@#kvä UkOk Pkv WkSkkZkTkm §Ukvdkk A@mTkv ¢gPk@Ykkg

FkwPkTZkXkCk^kkTk Av^kk Gv PkvTkv Hkv^kkTkng ¢vA H \kdk @kBkHvå Hkv RnlTkZkkTkm

¢TknAo]Pkk–Uk|lPkAo]PkkYkkg @kvAk¥#k Pkkv FkwPkTZkXkCk^kkTkTkv Pkng Hkv¥ #kAm#k

Tklcå YkkKv RnlTkZkkTkm R@Ak@ GkvMmTkvååå¢vA\kkv UkMmååå¢gPk@Ykkg UkkvPkkTkk

FkwPkTZkb^kXkk^kTkv RvBk^kkTkkv §ÛYk Pkng A@å

(5)

¢kFkkZkrRv^k ¢PZkgPk AkvYk]PkkQkm Uk|v@Okk ¢kUkv Gv Av cv WkgSkn!

¢TkklRAk]Qkm Pkng ¢k Fkkv@k#kmTkk Ao kkYkkg UkM>kkv Gvä PkvYkkgQkm #kmDk| Wkck@

TkmA]^kk YkkKv Yk@mTkv UkOk Pkng Pkû^kTkkv AkwPkoc\km Qkkå ¢c{ &Yk@mTkv UkOk"

Pkû^kTkkv AkwPkoc\km Qk^kkTkng Aõk‹g PkvYkkg Uk@kAkíkTkm ^kkPk A@m Gvå YkpPZkn bknSkmTkk

§PApì Uk|bkgCkTkv \kdkYkkg \k¥Tkv Pkng ¢kPYkkTkv Hkv kkTkkv AkwPkoc\km Qkkå

Yk@OkUk|bkgCk Xk\kv ¢k^kv Tklcä UkOk Pkng PkvK\km §PApì cRTkv \kdkYkkg \k¥Tkv




FkwPkTZkTkv Hkv^kkTkkv §ÛYk A@å Yk@mTkv UkOkä ¢vK\kv Av Rvc HPkkv ckvZk Pkkv Xk\kv

HkZk UkOk Ykk@v Pkkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kkv Gv ¢v kk Xkk^kQkm §ÛYk A@å

&Yk@mTkv" ¢vYk Aõk‹g PkvYkkg Bk@vBk@ Pkkv RvcÓlì GkvM^kkTkng Aõk‹g Gv; Yk@Pkkg Pkkv

Rvc GoKv Gv UkOk cv Xkk¥! Pkng ¢kPYkkTkv Hkv kk BkkPk@ Æ^kPkkg RvcTkm Ólì

GkvMm Rvååå&Rvc Pkv cng"—¢v km YkkTZkPkk GkvMm Rvå

(6)

FkwPkTZkPkû^kTkv Hkv^kk YkkKv AnPkoc\k A@^kkTkng Aõk‹g Pkv l#kaZkTkm FkwPkTZkTkv

Hkv kk YkkKvTkm Pkk\kk^kv\km ¢Tkv §Ck|Pkk WkPkk^kv Gvå cv Xkk¥! Pkng Uk|YkkR GkvMmTkv

§Ck| Uk|ZkPTk ^kMv FkwPkTZkPkû^kTkv RvBkå HvYk bk@Abk ^kCkv@vTkk Tk^kk Tk^kk Uk|bkgCk

Hkv kkYkkg AnPkoc\k Gv ¢vK\kv PZkkg ¢vA TkH@v Hkv¥ @cv Gvä PZkkg IkvAkg ¢k^kPkkg

TkQkmä Uk|YkkR A@Pkkv TkQkmä PkvYk cv Xkk¥! #k@m@klRAQkm lXkTTk ¢v kk

FkwPkTZkPkû^kTkv Hkv kk YkkKv HCkPkTkm Uk|lPkAo]PkkTkng \kdk GkvMmTkv ¢gPk@Ykkg

AnPkoc\k A@ä Uko kvr ARm Tklc HkvZkv\k ¢v kk Uk@Yk FkwPkTZk XkCk^kkTkTkv Hkv kk

YkkKv Pkk\kk^kv\km A@åååUk|YkkR GkvMmTkv PkvYkkg §Pbkkc A@å

(7)

HvTkv FkwPkTZkPkû^kTkk ¢TknXk^kTkm Pkk\kk^kv\km \kkCkm ckvZk Pkv Æ^k

HCkPkTkm YkpPZkn bknSkmTkm Uk|lPkAo]PkkTkv UkOk CkOkAk@Pkkv TkQkmå bkkYkv Uk|lPkAo]Pkk

Pk@mAv Yk@Ok bknSkmTkm ^kkPk \kmSkm ¢Tkv ¢c{ FkwPkTZkTkv Hkv kk YkkKv Pkk\kk^kv\km–AnPkoc\kTkm ^kkPk \kmSkmä —¢v @mPkv bkkYkbkkYkm §PApì ^kkPk \kmSkm Gvå

FkwPkTZkPkû^kTkv Hkv kk YkkKvä bkkYkv #k@m@ HPkkg bknSkmTkm Uk|lPkAo]Pkk \kdkYkkg

\k¥Tkv PkvTkm R@Ak@ HvOkv GkvMmä Pkv Æ^k bkgZkkvCkTkm Ólì GkvMmTkv ¢gPk@Tkk

FkwPkTZkb^kXkk^kYkkg ^k»Zkk ^kCk@ @cv#kv Tklcå ¢bkgZkkvCkm FkwPkTZkPkû^kTkkv

¢TknXk^k A@^kkTkm HvTkv AkYkTkk Gv Pkv Æ^k Wkck@Ykkg #k@m@Tkk l^kZkkvCk

bknSkmTkm Uk|lPkAo]Pkk ¢k^kv PkkvUkOk YkogIkPkkv TkQkmå ¢c{ ¢v ^kkPk UkOk bkYkÆ

\kv km Av FkwPkTZkTkk ¢TknXk^kTkkv AkYkm Æ^k HvYk HCkPkTkm Uk|lPkAo]PkkTkv

CkOkAk@Pkkv TkQkm PkvYk HCkPkTkm ¢TknAo]PkkYkkg Pkv ckx#k UkOk TkQkm A@Pkkvå PkvYk



XkkCk–4 ” “ 19

H Wkck@Tkk HkOkUkOkkYkkg bkgPkkvak YkkTkmTkv Pkv ¢KAm HPkkv TkQkmå ¢gPk@Ykkg

¢vA FkwPkTZkPkû^kTkkv H YklcYkk PkvTkk ñRZkYkkg ^kbkv Gvä ¢v lbk^kkZk WkmHk

WkSkkZkTkkv YklcYkk PkvTkk ñRZkYkkgQkm GoKm CkZkkv Gvå ¢vK\kv FkwPkTZkTkk YklcYkkTkk

Hkv@v Pkv Æ^k bkgZkkvCkTkng ¢Tkv l^kAk@Tkng \kdk GkvMmTkvä PkvYkTkkQkm lXkTTk

FkwPkTZkPkû^kTkkv ¢TknXk^k AZkkr ^kCk@ @cv#kv Tklcå

(8)

¢BkgM FkwPkTZkbkkYkQZkrTkv FkoAmTkv HvTkv ¢\UkPkkYkkg Tkv l^kAk@Ykkg

¢vAUkOkkTkm Wknlü Gv PkvTkv bkgZkkvCkYkkg UkOk ¢vAUkOkkTkm Wknlü UkMm H Gv;

bkgZkkvCkYkkg ¢vAUkOkkTkm Wknlü ^kCk@ ¢\UkPkkYkkg Av l^kAk@Ykkg ¢vAUkOkkTkm Wknlü

QkkZk Tklcå Hkv bkgZkkvCkYkkgQkm ¢vAP^kWknlü Bk@vBk@ GoKm ckvZk Pkkv bkgZkkvCk@lcPk

b^kXkk^kYkkg ¢vAP^kWknlü Qk¥ ckv km Hkv¥¢vå

¢c{ä ¢kFkkZkrRv k ¢Uk|lPkWknü l#kaZkTkv bkYkHk^kv Gv : cv Æ^k!

¢TkklRQkm Pkk@k lXkTTk FkwPkTZkPkû^kTkv FkoAmTkvä WkkõkYkkg #k@m@klR Uk@UkRkQkkvr

bkkQkv ¢vAUkOkkTkm YkkTZkPkkQkm Pkx H Ykkvc ©Xkkv AZkkvr cPkkvä c^kv RvcklRAQkm

lXkTTk FkwPkTZkPkû^kTkm ¢kv]BkkOk A@Pkkg H Pkk@kv Pkv Ykkvc K]m H#kvå YkkKv

bk^kr Uk|Ak@v Pkng PkvTkkv §ÛYk A@å

(9)

¢kFkkZkrRv^k Acv Gv Av cv l#kaZk! Yk@mTkv UkOk Pkng Pkû^kTkkv AkwPkoc\km

Qkkå Hn¢kvä l#kaZkYkkg DkOkm UkkÒkPkk ¢Tkv PkwZkk@m Gv PkvQkmä Yk@mTkv UkOk Pkû^kTkkv

AkwPkoc\km Qk^kkTkm ¢k ^kkPk bkkgXk]^kk Pkv ©Xkkv Gvä ¢gPk@Ykkg bkYkÆTkv

¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kkTkm PkvTkv Xkk^kTkk Gvä SkCk#k Gvä ¢vK\kv lHekkbkkQkm

bkkgXk]v Gvå PkvTkv UkkvPkkTkv UkOk ¢gPk@Ykkg ¢vK\kng Pkkv Xkkbkm CkZkng Gv Av

¢kFkkZkrXkCk^kkTk YkTkv &Yk@mTkv UkOk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kkTkng" Acv Gv Pkkv

Hæ@ Ykk@v Ykk@k FkwPkTZkTkkv ¢TknXk^k A@^kkv Pkv H Ykk<g APkr Zk Gvå—¢k^kkv

l#kaZk ¢gPk@Ykkg ¢Uko kr Uk|ZkPTk ^kMv ¢\UkAk]Ykkg H FkwPkTZkPkû^kTkkv ¢TknXk^k

Hæ@ A@#kvå




(10)

HvTkv ¢gPk@Ykkg FkwPkTZkPkû^k HkOk^kkTkng AnPkoc\k HkCZkng ¢Tkv Pkv YkkKv

#k@m@Tkkv Tkk#k Qk^kk bknSkmTkm Uk|lPkAo]PkkTkv UkOk bkcTk A@^kk PkwZkk@ QkZkkvä Pkv

Æ^k UkkvPkkTkk Uk|ZkPTk ^kMv FkwPkTZkYkkg ^k»Zkk ^kCk@ @cv#kv Tklcå #k@m@Tkv HPkng

A@mTkv UkOk Ykk@v ¢kPYkkTkv Hkv kkv Gv—¢vYk \kdkYkkg \kmSkng PkvYkkg ¢v ^kkPk

¢k^km H Ck¥ Av cng #k@m@Qkm HnRkv Gngä Ykk@v #k@m@klR Uk@ ^kbPkn ^kCk@

H Fkk\kv Gvå #k@m@ GkvMmTkv UkOk FkwPkTZkPkû^kTkkv ¢TknXk^k A@^kk YkkKv Hv

PkwZkk@ QkZkkv PkvTkv #k@m@Ykkg UkkvPkkUkOkkTkm Wknlü Pkkv bkcvHv K]m HkZk Gvä #k@m@

HPkkg UkOk YkTkv Ykk@k ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k @cm H#kv ¢v^kng lXkTTk Pkû^kTkng \kdk

PkvTkv Qk¥ CkZkng Gvå

cv Æ^k! Pkk@kv ¢kPYkk FkwPkTZkb^kæUk Gvä Pkv bkgbkk@@lcPk Gvä ¢k^kk

bkgbkk@@lcPk FkwPkTZkPkû^kTkkv ¢TknXk^k A@^kk YkkKv ¢kBkkZk bkgbkk@UkdkTkm

R@Ak@ GkvMmTkv Pkng FkwPkTZk Pk@V ^k]; ¢kYk A@^kkQkm ¢kBkk bkgbkk@Qkm lXkTTk

¢v kk Pkk@k Uk@Yk FkwPkTZkPkû^kTkkv PkTkv ¢TknXk^k Qk#kvä ¢Tkv Pkk<g Uk@Yk A\ZkkOk

Qk#kvå

¢k Uk|YkkOkv ¢kFkkZkrRv^kv ¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢R~XknPk Uk|v@Okk A@må

❇

&&¢ckv! Ykck §UkAk@m bkgPkkv lbk^kkZk ¢kPYkA\ZkkOkTkm ¢k^km

^kkPbk\ZkXk@m ¢R~XknPk Uk|v@Okk AkvOk ¢kUkv?""

s



XkkCk–4 ” “ 21

cv ∆^k! Pkk@k ¢kPYklcPkTkv YkkKvcv ∆^k! Pkk@k ¢kPYklcPkTkv YkkKvcv ∆^k! Pkk@k ¢kPYklcPkTkv YkkKvcv ∆^k! Pkk@k ¢kPYklcPkTkv YkkKvcv ∆^k! Pkk@k ¢kPYklcPkTkv YkkKv

Pkn g IMUkQkm bkk^kSkkTk QkkPkn g IMUkQkm bkk^kSkkTk QkkPkn g IMUkQkm bkk^kSkkTk QkkPkn g IMUkQkm bkk^kSkkTk QkkPkn g IMUkQkm bkk^kSkkTk Qkk

¢k #k@m@–IogUkMng ^kpüPkk–@kvCkklCTkQkm IK Wk]m H#kvä

^k]m £lTÜZkkv Wk]cmTk Qk#kvä IK bkkSkm \kv lTkHlcPkTkvå

¢vA Rv#kQkm Uk| kkbk A@mTkv WkmHk §ûkYk Rv#kYkkg H^kng ckvZk Pkkvä IMUkm

Uk| kkbk A@mTkv PZkkg AvYk P^k@kQkm UkckxFkk#kv PkvTkkv l^kFkk@ A@v Gv; Pkkv ¢k

RvcæUkm Uk@Rv#k GkvMmTkv &FkwPkTZkSkkYk"æUkm UkkvPkkTkk §ûkYk b^kRv#kYkkg Pkk@v

H^kkTkng Gvä Pkkv PkvYkkg IMUkQkm AvYk UkckxFkkZkä Tkv ¢kPYklcPk P^k@kQkm AvYk

bkSkkZk–Pkv YkkKv cv Æ^k! Pkng §ÛYkm Qkkå WkmHv A>kkgZk @kvAk Tkc{å

¢ckä ¢PkmlTÜZk YkckTk UkRkQkr ¢kPYkkä ¢kTkgRQkm Xk@v\kkvä PkvTkk

¢zFkPZk FkwPkTZklTkSkkTk HvOkv UkkvPkkYkkg RvBZkk Gv ¢Tkv ¢v^kk ¢kPYkkTkv Hv bkRk

zFkPk^kv Gvä Pkv HCkPkTkm Wkkõk HM «lüYkkg YkkvlcPk AvYk QkkZk? FkwPkTZkTkm

¢kTkgRl@lüTkk ¢TknXk^kbknBk Ukkbkv Rv k\kkvATkk lR^Zk XkkvCkkv bk^krQkk lTk:bkk@

Gvä PkvYkkg ¢kPYkkTkng bknBk zAlFkPk~ TkQkmå HvTkv ¢kPYkkTkng XkkTk TkQkm ¢v^kk

HMWknlü \kkvAkv H Pkv Wkkõk^kwXk^kYkkg bknBk YkkTkmTkvä ¢ekkTkQkm Rn:Bkm QkkZk

Gvå bkgPkkv Acv Gv—Xkk¥ä Pkk@k ¢zFkPZk lTkSkkTkTkv Pkk@kYkkg RvBkååå#kmDk| RvBkå

¢@vä ¢k YkTknaZkÆ^kTkTkkv ¢\UkAk]ä PkvYkkg Pkk@k ¢kPYkkTkk bknBkTkkv

¢TknXk^k Pkng A@m \kvå ¢k dkOkXkgCkn@ #k@m@ Pkkv A@kvMkv @kvCkTkng SkkYk Gv; PkvYkkg

WknNkUkkv ¢k^kvä @kvCk QkkZkä £lTÜZkkv AkYk Tk A@vä —¢v km R#kk ¢k^kvä PZkk@

Ukcv\kkg Pkng ¢kPYkkTkng lcPk A@m \kv; #k@m@Tkm Zkn kkTkmTkk Xk@kvbkv @kvAk¥#k Tklc;

PkvTkkQkm ¢PZkgPk l^k@$Pk Qk¥ lXkTTk ¢kPYkkTkv \kdkCkPk A@mTkv Pkng P^k@kQkm Pkk@k

¢kPYkkTkng lcPk A@å WkmHkg WkSkkg AkYk ¢vAAkv@ YkoAmTkv ¢kPYkkTkk lcPkTkm P^k@k

A@å #k@m@ Akg¥ lcPkTkng bkkSkTk TkQkm UkOk #k@m@Tkng \kdk GkvMmTkv ¢kPYkkTkk

!"#$




lcPkYkkg Pkng ¢PZkk@Qkm H bkk^kSkkTk Qkk–¢vYk §UkRv#k Gvå #k@m@Ykkg @kvCk

-WknNkUkkv ckvZk PkvQkm Akg¥ ¢kPYkkTkng lcPk Tk bkkSkm #kAkZk–¢vYk TkQkmå UkOk

#k@m@ §Uk@ H HvTkm Ólì Gv Pkv #k@m@Tkm l#klQk\kPkk QkPkkg SkYkrTkv A>kkgQkm

bkkSk#kv? PkvTkv Ukl@OkkYkYkkg ¢kAn]Pkk QkZkk ^kCk@ @cv#kv Tkc{å YkkKv Acv Gv

Avä cv Æ^k! Ukcv\kvQkm H RvcQkm lXkTTk Pkk@k ¢kPYkkTkv \kdkCkPk A@mTkv PkvTkk

zFkPkTkTkkv ¢XZkkbk A@ååååHvQkm @kvCk Av ^kpük^kbQkk ^kBkPkvZk ¢kPYklcPkYkkg PkTkv

Ag¥ WkkSkk Tkc{ ¢k^kvå Ukcv\kvQkm H XkvRekkTkTkkv ¢XZkkbk AZkkvr c#kv Pkkv Bk@v

KkOkv Pkv AkYk ¢k^k#kvå WkkAm ¢k #k@m@ Pkkv DkkbkTkk IogUkMk Hv kng Gvå Ak]æUkm

¢lCTk ^kMv XkbYk Qk¥ HPkkg ¢vTkv ^kk@ Tkc{ \kkCkv; YkkKv Ak] Pkk@k Æ^kTkTkv

Akvl]Zkkv WkTkk^km Ûv Pkv Ukcv\kkg RvcQkm lXkTTk ¢kPYkkTkv bkkSkm \kvå

S

✽ bknBkTkkv §\\kkbk ✽

¢@v Æ^k! Pkng Uk|YkkvR A@ååå§\\kkbk A@åååAv ¢kPYkk UkkvPkv b^kZkYkv k

bknBkæUk Gvå Pkk@k bknBkTkv YkkKv HCkPkTkk Akv¥ UkRkQkrTkm ¢Ukvdkk TkQkmå

b^kbkTYknBk QkPkkg ¢kPYkk UkkvPkv UkkvPkkTkk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRYkkg \kcv@ A@v Gv

Tkv YkkvdkbknBkTkng bknSkkUkkTk A@v Gvå



XkkCk–4 ” “ 23

bkYZkCR#krTk YkkKv

¢l@cgPkRv^kTkv ¢kv]Bkkv ¢l@cgPkRv^kTkv ¢kv]Bkkv ¢l@cgPkRv^kTkv ¢kv]Bkkv ¢l@cgPkRv^kTkv ¢kv]Bkkv ¢l@cgPkRv^kTkv ¢kv]Bkkv

¢l@cgPk ¢vK\kv #knü ¢kPYkk; HvYkkg Rvc TkQkmä HvYkkg

@kCk TkQkmä HvYkkg ¢UkoOkrPkk TkQkm–¢v kk #knü FkwPkTZkb^kæUk

¢kPYkk Pkv ¢l@cgPk Gv; PkvTkv ¢kv]BkPkkg RvcQkm lXkTTkä @kCkQkm

lXkTTk Ukl@UkoOkr #knü ¢kPYkk Hæ@ ¢kv]BkkZk Gv; ¢vK\kv

bkYZkCR#krTk QkkZk Gv; ¢Tkv PZkk@Qkm H bkkFkng HwTkP^k QkkZk Gvå

YkkKv cv Æ^kkv! PkYkv ¢l@cgPkRv kTkv ¢kv]Bkkvå ¢c{ êkmCkn<

PkvTkm ¢kv]BkkOk A@k^kv Gvå

☞ êkm ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv TkYkbAk@ ckvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTk ¢kUkOkk £ìRv k Gvä PkvQkm PkvYkTkng b^kæUk Wk@kWk@

¢kv]Bk^kng Hkv¥¢vå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkng b^kæUk Wk@kWk@ ¢kv]BkPkkg ¢kPYkkTkng bkkFkng

b^kæUk ¢kv]BkkZk Gvä AvYk Av ¢kUkOkk ¢kPYkkTkng b^kæUk UkOk Bk@vBk@

¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kng H Gvå

☞ ¢TkklRAk]Qkm ¢kPYkkYkkg Hv lYkQZkkP^kXkk^k Gv Pkv ¢SkYkr Gvå ¢k

¢kPYkkTkkv b^kXkk^k ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kkv Hä UknOZk-UkkUk @lcPk Gvä

PkvTkv FkoAmTkv UknOZk-UkkUkTkv H UkkvPkkTkng b^kæUk YkkTk^kng Pkv lYkQZkkP^k Gvå

Pkv lYkQZkkP^kTkkv Tkk#k AvYk QkkZk? ¢Tkv bkYZkA~P^k AvYk Uk|CkKv? PkvTkkv

§UkkZk Acv Gvå

☞ —Hv Akv¥ Æ^k ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv

Wk@kWk@ HkOkv Gv Pkv Æ^k Bk@vBk@ UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv HkOkv Gv Tkv

I II I




PkvTkkv lYkQZkkP^kæUk Xk|Yk Fkkvœbk Tkk#k UkkYkv Gv ¢Tkv #knü bkYZkA~P^k

Uk|CkKv Gvå—¢TkklRTkk ¢SkYkrTkkv Tkk#k A@mTkv ¢Uko^kr SkYkr Uk|CkK

A@^kkTkkv ¢k §UkkZk Gvå

☞ lTkékZkQkm ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv ¢Tkv ¢k ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k bk@Bkkv

Gvå Pkv b^kXkk^kTkv HkOk^kkQkm bkYZkCR#krTk QkkZk Gvä Pkv ¢Uko kr SkYkr Gvå

bkYZkCR#krTk ^kCk@ ÒkOkAk]Ykkg SkYkr ckvPkkv TkQkmå

☞ Hv Æ^k ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkng b^kæUk ¢kv]Bkv Gv Pkv Æ^k b^kXkk^kTkk

¢kgCkOkv ¢k^Zkkv Gv; Hv Æ^k ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]BkPkkv TkQkm

¢Tkv #k@m@Tkm l¿ZkkQkm Av @kCkQkm SkYkr YkkTkv Gv Pkv Pkkv b^kXkk^kTkk

¢kgCkOkv UkOk ¢k^Zkkv TkQkmå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kk UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv Hv

Æ^k HkOkPkkv TkQkm Pkv H @kCkklRTkv ¢Tkv #k@m@klRTkm l¿ZkkTkv UkkvPkkTkng

b^kæUk YkkTkv Gv; Uk@gPkn Hv Æ^k ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kk UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkv ¢kv]Bkv Gvä PkvTkv XkvRekkTk Qk¥ HkZk Gv ¢vK\kv Pkv @kCkklRTkv

UkkvPkkTkng Bk<g b^kæUk YkkTkPkkv TkQkm PkvYk H #k@m@klRTkm l¿ZkkTkv UkkvPkkTkm

YkkTkPkkv TkQkm; @kCk@lcPk FkwPkTZkXkk^kv PkvTkng ¢gPk@~Ukl@OkYkTk Qk¥ HkZk

Gvå

☞ ÒkOk\kkvATkk TkkQk PkmQk‘A@ XkCk^kkTk Acv Gv Av : &Ykk@kv ¢Tkv Pkk@kv

¢kPYkk ¢vA H HkPkTkkv Gvä WkgTkvTkm ¢vA H TkkPk Gvå Hv kkv Ykk@kv

b^kXkk^k Gv Pkv kkv Pkk@kv b^kXkk^k Gvå ¢YkTkv Av k]ekkTkR#kk Uk|CkKm Pkv

Wkck@Qkm TkQkm Uk|CkKm UkOk ¢kPYkkYkkg #kl$Pk Gv PkvYkkgQkm H Uk|CkKm

Gv; Pkk@k ¢kPYkkYkkg UkOk ¢Ykk@k Hv km H Ukl@UkoOkr #kl$Pk Gvå cv

Æ^k! Pkk@k ¢kPYkkTkm #kl$PkTkv ¢kv]Bkä Pkkv Pkk@kv Ykkvc Tkk#k QkZkk

^kCk@ @cv#kv Tklcå

☞ HvYk Ykkv@Tkk ¤MkYkkg bkkMkÒkOk ckQkTkkv @gCkWkv@gCkm Ykkv@ Qk^kkTkkv

b^kXkk^k UkM>kkv Gv PkvQkm PkvYkkgQkm Ykkv@ QkkZk Gvä PkvYk ¢kPYkkYkkg



XkkCk–4 ” “ 25

¢kTkgRYkZk Av k]ekkTk–A]k Uk|CkK^kkTkm #kl$Pk Gvä PkvYkkgQkm Av k]ekkTk

Bkm\kv Gvå—Hv ¢k^km ¢gPk@#kl$PkTkm Uk|PkmPk A@v PkvTkv bkYZkCR#krTk

Qk¥Tkv ¢\UkAk]Ykkg Av k]ekkTkA]k Bkm\km HkZk Gvå

—Uk@gPkn—

☞ &¢k TkkTkk ¤MkYkkg YkkvKkv @gCkWkv@gCkm Ykkv@ AvYk ckvZk!—¢vYk #kgAk

A@mTkv Hkv ¤MkTkv BkBkMk^kv Pkkv PkvTkkv @bk bknAk¥ HkZk Gv Tkv Ykkv@

QkPkkv TkQkm; PkvYk Hv Æ^k ¢kPYkkTkk b^kXkk^kbkkYkQZkrTkkv l^këkkbk A@v

Tklcä ¢Tkv &¢PZkk@v ¢kPYkk XkCk^kkTk Hv kkv AvYk ckvZk?"—¢vYk

b^kXkk^kYkkg #kgAk A@v Pkkv PkvTkv bkYZkCR#krTk QkPkng TkQkm ¢Tkv Ykkvc K]Pkkv

TkQkmå

☞ Ykkv@Tkk TkkTkk ¤MkYkkg Ykkv@ Qk^kkTkkv b^kXkk^k Gvä Pkv bUk#kr-@bk ^kCkv@v

£lTÜZkkvQkm TkQkm RvBkkPkkv UkOk ekkTk ÿk@k H BZkk\kYkkg ¢k^kv Gv; PkvYk

¢kPYkkYkkg Av k]ekkTk Qk^kkTkkv Hv b^kXkk^k Gv Pkv £lTÜZkkv ÿk@kä YkTk

ÿk@k Av @kCk ÿk@k UkOk HOkkPkkv TkQkm Uk@gPkn Pkv £lTÜZk ^kCkv@vTkng

¢^k\kgWkTk GkvMmTkv b^kXkk^k Pk@V ^k]v\kk ¢PkmlTÜZkekkTkQkm H Pkv

HOkkZk Gvå

☞ HvYk Rm^kkbk]mTkk KkvUkAkYkkg XkMAkv Qk^kkTkng bkkYkQZkr Gv PkvYk

FkwPkTZkYkosPk ¢kPYkkYkkg Av k]ekkTk–%ZkkvlPk Uk|CkK^kkTkng bkkYkQZkr Gv; HvYk

Rm^kkbk]mYkkg XkMAkv Qk^kkTkng bkkYkQZkr Gv Pkv ¢kgBkQkm TkQkm RvBkkPkng UkOk

ekkTkQkm H HOkkZk Gvä PkvYk ¢kPYkkYkkg Av k]ekkTk Qk^kkTkng b^kXkk^k-

bkkYkQZkr Gv Pkv UkOk ¢PkmlTÜZk ekkTk ÿk@k H HOkkZk Gvä

☞ UkkvPkkTkk ¢k^kk b^kXkk^kbkkYkQZkrTkm Uk|PkmlPk ¢Tkv ¢TknXk^k A@v Pkkv

bkYZkCR#krTkæUk Ukcv\kkv SkYkr QkkZkå ¢k^kk b^kXkk^kbkkYkQZkrTkm Uk|PkmlPk

^kCk@ CkYkv PkvK\kkg #kkïkkv XkOkm HkZkä ^k|Pk-§Uk^kkbk A@vä UklMYkk \Zkvä

UkoHk-Xkl$Pk A@v Av Ü^Zkz\kCkm YknlTk QkkZk—CkYkv PkvK\kng A@v PkkvUkOk

PkvTkv SkYkr TkQkmä ¢Tkv Pkv A@Pkkg A@Pkkg SkYkr QkPkkv TkQkmå




☞ bkYZkCR#krTk Uk|CkKk^k^kk YkkKvTkkv ¢k ¢\kkwlAA ¢lSkAk@ Gv; ¢k

¢lSkAk@ bkYkÆTkv ZkkR @kBk^kk Hv kkv Gvä Tkv ¢gR@ ^kkCkkv]mTkv

¢kPYkkYkkg Ukl@OkYkk^k^kk Hv kkv Gvå UkkvPkkTkk ¢gPk@~b^kXkk^kYkkg

¢vAkCk|PkkQkm H bkYZkCR#krTk ¢Tkv bkYZkA~Fkkl@Òk Uk|CkKv Gvå

☞ HvOkv ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv YkTk ^kMv HkOkm \kmSkkv

Pkv Æ^k b^kXkk^kTkk ¢kgCkOkv ¢k^Zkkv Gv; Uk@gPkn ¢kgCkOkv ¢k^Zkk UkGm

c^kv ¢gR@ §Pk@mTkv b^kXkk^kTkkv ¢TknXk^k A@^kkYkkg ¢TkgPkkv ¢Uko kr

Ukn<akkQkr Gvå

☞ HvYk YkkvKk @kHk-Ykck@kHkTkk Ykcv\kTkk ¢kgCkOkv ¢k^Zkk UkGm bkmSkng

@kHk Ukkbkv H^kk YkkKv zcYkPk Hkv¥¢vä PkvYk FkwPkTZk XkCk^kkTkTkk

¢kgCkOkv ¢k^Zkk UkGm ¢gR@ N]mTkv FkwPkTZkb^kXkk^kTkkv ¢TknXk^k

A@^kkYkkg ¢TkgPk Ukn<akkQkr Gvä Hv Æ^k Pkv kkv ¢Uko kr Ukn<akkQkr A@v PkvTkv

H XkCk^kkTk ¢kPYkkTkkv XkvKkv QkkZk Gv—PkvTkv H bkYZkCR#krTk QkkZk

Gvå Hv Æ^kkv #knXkl^kA\UkYkkg ¢KAm HkZk Gv PkvTkv FkwPkTZk XkCk^kkTkTkkv

XkvKkv QkPkkv TkQkmå—Uk@gPkn ¢c{ ¢kgCkOkv ¢KA^kkTkm ^kkPk H TkQkmå

Hv Æ^k ¢kgCkOkv ¢k^Zkkv Pkv ¢gPk@Ykkg H¥Tkv ¢TknXk^k A@v H ¢v^km

¢Uk|lPkcPkUkOkkTkm H ¢c{ ^kkPk Gvå

☞ bkYZkCR#krTk ^kCk@ SkYkr ckvPkkv TkQkm PkvQkm ¢c{ Ukcv\kkg H

bkYZkCR#krTkTkm @mPk WkPkk^km Gvå bkYZkCR#krTkTkm @mPkYkkg UknOZk Av UkkUk

TkQkmå §UkZkkvCkTkv ¢gPkYknrBk A@mTkv lÒkAk]m FkwPkTZkÜ^ZkYkkg ¢vAkCk| A@^kkv

Pkv H bkYZkCR#krTkTkm @mPk Gvå

☞ Hn¢kv Xkk¥ä ¢k H ¢kPYkkTkk lcPkTkm ^kkPk Gvå ¢k bkYkHOk Uko kvr

¢TkgPkAk]Ykkg ¢vA bkvAgM UkOk A@m TkQkmå Hv ¢k^km bkYkHOk A@v PkvTkv

Xk^kTkkv Tkk#k QkZkk ^kCk@ @cv Tklcå

☞ ¢kPYkkTkng ZkQkkQkr b^kæUk bkYk%Zkk lbk^kkZkä Xk\kv \kkBkkv Tkv A@kvMkv

ælUkZkk XkvCkk QkkZk PkkvUkOk PkvYkkg ¢kPYkkTkv #kng \kkXk? ¢kPYkkTkng \kdk



XkkCk–4 ” “ 27

AZkkr ^kCk@ ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kTkm \kkBkvOkm DkMmTkkv \kkXk Tklc Yk]vå

☞ HvOkv ¢kPYkkTkkv ZkQkkQkr lTkOkrZk AZkkvrä UkGm PkvTkv ¢kck@klR ckvZk Tkv

UknOZk-UkkUkTkkg ¢YknA Ukl@OkkYk UkOk QkPkkg ckvZk GPkkg ¢kPYkkTkng \kdk

GoKPkng TkQkm—¢kPYkkTkkv Hv lTkOkrZk AZkkvr Gv Pkv Akv¥ Uk|bkgCkv BkbkPkkv

TkQkmå Uk|QkYk ¢k^kkv lTkOkrZk A@^kkv Pkv H A@^kk Hv kng Gvå

☞ UkkvPkv bkkFkng bkYkHv PZkkg BkkvKm YkkTZkPkk ¢vTkm Ykv]v K]m HkZk Gvå HvOkv

¢kPYkb^kXkk^kTkv HkOZkkv PkvTkv BkkvKm YkkTZkkPk K]m H Ck¥å bkkFkng

bkYkHv ¢Tkv ªSkm YkkTZkPkk UkOk @cv—¢vYk WkTkv Tklcå

☞ cv Æ^k! ¢l@cgPkXkCk^kkTk Hv kk Pkk@k ¢kPYkkTkv Pkng HkOk—¢vYk

Aõk‹gä PkvYkkg ¢vK\kng Pkkv ¢k^km CkZkng Av UkkÒk Æ^kTkv ¢l@cgPkRv k lbk^kkZk

bk^kvr AnRv kklRTkm YkkTZkPkk Pkkv GoKm H Ck¥ Gvå

—¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv HkOkmTkv PZkkg H ¢KAPkkv

TkQkm UkOk UkkvPkkTkk ¢kPYkk Pk@V ^k]v Gvå

—Ü^Zk-CknOk Tkv UkZkkrZkQkm Ukl@UkoOkr Ykk<g b^kæUk Gvä @kCk-ÿvak Ykk<g

b^kæUk TkQkm ¢vYk Tkœm A@mTkvä UkGm UkZkkrZkTkng \kdk GkvMmTkv ¢Tkv

CknOkXkvRTkng \kdk UkOk GkvMmTkv lFkTYkkÒk ¢kPYkkTkv \kdkYkkg \Zkv Gvå—¢k @mPkv ¢vA\kk lFkTYkkÒk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@Pkkg H bkYZkCR#krTk

QkkZk Gv Tkv Ykkvc K]m HkZk Gvå

☞ XkCk^kkTkTkkg R#krTk ¢Tkv XkCk^kkTkTkkv bkkdkkPAk@ AvYk QkkZk PkvTkm ¢k

^kkPk Gvå XkCk^kkTk Av kk Gv Pkv ¢kv]Bkv ¢Tkv cng UkOk ¢v kkv H

XkCk^kkTk Gng—&lHkTk bkkv cm ¢kPYkk"—¢vYk ¢kv]BkmTkv PkvYkkg H

\kdkTkv ¢vAkCk| A@Pkkg lTks^kA\Uk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvä Pkv H

XkCk^kkTkTkkg R#krTk Gvä Pkv H ¢kPYkbkkdkkPAk@ ¢Qk^kk Uk@YkkPYkkTkkv

bkkdkkPAk@ Gvå &¢k’Ykk bkkv U@Ykk’Ykk" PkvQkm ¢kPYkkTkng R#krTk Pkv H

Uk@YkkPYkkTkng R#krTk Gvä Pkv H b^kkTknXk^k Gvä Pkv H WkkvlSkbkYkklSk Gvä

Pkv H bkYZkCR#krTk ¢Tkv bkYZkCekkTk Gvå ¢k lbk^kkZk XkCk^kkTkYkkg ¢Tkv




UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg Hv zAlFkPk~ UkOk Vv@ Uk@YkkQkvr YkkTkv PkvTkv XkCk^kkTkTkkv

XkvKkv–XkCk^kkTkTkkv bkkdkkPAk@ Av XkCk^kkTkTkkg R#krTk QkkZk Tkc{å

☞ ¢kPYkkTkv ¢kv]BkmTkv PkvTkng bkYZkA~R#krTk A@^kng Pkv ¢k YkTknaZkÆ^kTkTkm

bkV]Pkk Gvå ¢kPYkkTkm ¢kv]BkkOkTkk bkgbAk@ bklcPk %Zkkg H#kv PZkkg

¢kPYkkTkm bkkSkTkk Fkk\kn @kBkmTkv ¢\UkAk]Ykkg Yknl$Pk UkkYk#kvå UkOk Hkv

Æ^kTkYkkg ¢kPYkkTkm ¢kv]BkkOkTkk bkgbAk@ Tk TkkgBZkk Pkkv Rkv@k

^kCk@Tkm bkkvZkTkm YkkVA ¢kPYkk Xk^kXk|YkOkYkkg A>kkgZk Bkkv kk¥ H#kvå

HvYk Rkv@kv Uk@kv kv\km bkkvZk Bkkv kkPkm TkQkm PkvYk ¢kPYkkYkkg Hkv

bkYZkCR#krTk ¢Tkv bkYZkCekkTkæUkm Rkv@kv Uk@kv km \Zkv Pkkv ¢kPYkk

Fkkv@kbkmTkk ¢^kPkk@Ykkg @BkMv Tklcå

☞ bkYZkCR#krTk YkkKvTkm ¢k ¢Uko kr ^kkPk Gvå HvYk ^kvUkk@-SkgSkkYkkg Av

@bkkv¥ ^kCkv@vYkkg SZkkTk @kBkv Gv PkvYk ¢c{ ¢kPYkkTkm <lFk A@mTkv

Wk@kWk@ SZkkTk @kBk^kng Hkv¥¢vå ¢gPk@Ykkg Ykv]^kOkm A@mTkv bkYkH^kng

Hkv¥¢vå YkkgCkl]A Pk@mAv ¢k ¢Uko kr ^kkPk Gvå &¢k Akg¥A ¢Uko kr

Gvä bkYkH^kk Hv kng Gv"–¢vYk §Pbkkc \kk^kmTkv 60 lYklTkK Wk@kWk@

SZkkTk @kBkmTkv bkkgXk]v PkkvZk WkmHk A@Pkkg HnRm HkPkTkk UknOZk Qk¥

HkZkä ¢Tkv ¢kPYkkTkk \kdkv ¢gPk@Ykkg bkYkÆTkv ¢k Xkk^kæUkv Ukl@OkYkm

HkZk PkvTkv Pkkv ¢TkgPkAk]Ykkg ¢Uk|kUPk ¢v^kkv bkYZkCR#krTkTkkv ¢Uko^kr

\kkXk QkkZkå ¢k ^kkPk bkkgXk]^km UkOk YkkxDkm Gv ¢Tkv bkYkH^km Pkv

Pkkv ¢XkoPkUko kr Gvå

☞ bkYZkCR#krTkTkm ¢gPk@~l¿Zkk Pkv H SkYkrTkm Ukcv\km l¿Zkk Gvä bkYZkCR#krTk

UkkvPkv êkükCknOkTkm Ukl^kÒk l¿Zkk Gv Tkv PkvYkkg lYkQZkkP^kklRA ¢SkYkrTkm

l¿ZkkTkkv ¢Xkk^k Gvå bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkTkk lTkYkr] Xkk^kæUk Hv

UkZkkrZk Ukl@OkYkv Gv Pkv H SkYkrl¿Zkk Gvä Pkv l¿Zkk @kCk@lcPk Gv; @kCk

ckvZk Pkv SkYkrTkm l¿Zkk TkQkmå SkYkmr HkOkv Gv Av Ykk@k b^kXkk^kTkk

¢TknXk^kYkkg ekkTk-R#krTk ¢kTkgRTkm lTkYkr] l¿Zkk QkkZk Gv PkvYkkg cng Gngä

UkOk @kCkTkm l¿ZkkYkkg cng TkQkmå



XkkCk–4 ” “ 29

☞ Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv HkOZkk UkGm ¢gPk@Tkk ¢XkvR FkwPkTZkYkkÒk

b^kXkk^kTkkv ¢TknXk^k A@^kkv PkvYkkg HnRm H HkPkTkkv Ukn<akkQkr Gvä Pkv

¢gPk@~l¿ZkkYkkg b^kXkk^kTkkv ¢Uko kr Ukn<akkQkr Gvå ¢TkklRTkk Xk^kbkkCk@Tkkv

¢gPk ¢k^kk ¢Uko kr Ukn<akkQkrQkm H QkkZk Gvå Hkv b^kXkk^kTkk ¢Uko kr

Ukn<akkQkr ^kCk@ H Xk^kbkkCk@Qkm Pk@m H^kkPkng ckvPk Pkkv Pkkv WkSkkZk Æ^kkv

YkkvdkYkkg Fkk\Zkk HkPk!—UkOk b^kXkk^kTkk ¢Uko kr Uk|ZkPTk ^kCk@ ¢k

bkYkHkZk ¢vYk ARm WkTkPkng TkQkmä ¢Tkv ¢k bkYk%Zkk ^kCk@ ARm Akv¥

Æ^kTkk Xk^kXk|YkOkTkkv ¢gPk ¢k^kPkkv TkQkmä YkkKv ¢gPk@Tkm <lFk ¢Tkv

Skm@HUko krA b^kXkk^k bkYkH^kkTkkv §ÛYk A@^kkv Hkv¥¢vå

☞ XkCk^kkTk êkm AngRAngRkFkkZkrRv^k bkYZkCR#krTkTkkv ¢Uko^kr §UkkZk WkPkk^kPkkg

Xk^Zk Æ^kTkv Acv Gv Av : &cv Xk^Zk! Pkng ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk #knü

Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv ¢kv]BkåååPkv ¢kv]BkPkkg PkTkv Pkk@k ¢kPYkkTkm BkWk@

UkM#kv Av &cng UkOk ¢l@cgPkTkm H HkPkTkkv Gngä ¢l@cgPk XkCk^kgPkkvTkm

Ukgl$PkYkkg Wkvbkgn ¢v kkv Ykk@kv b^kXkk^k Gvä —¢kYk ¢kPYkb^kXkk^kTkv

¢kv]BkmTkv PkvYkkg ¢vAkCk| QkPkkg ¢Uko^kr bkYZkCR#krTk Qk#kvå

☞ Ukcv\kkYkkg Ukcv\kng #kng A@^kng PkvTkm ¢k ^kkPk Gv ¢TkklRTkk ¢ekkTkm

Æ^kTkv TkkTkkYkkg TkkTkkv HwTkSkYkmr WkTk^kkTkm ¢vK\kv Av ¢l^k@Pk

bkYZkCÓlì Qk^kkTkm ¢k ^kkPk Gvå YknlTk Av êkk^kA QkZkk Ukcv\kkg

¢kPYkkTkm Av km êkük ckv km Hkv¥¢v PkvTkm ¢k ^kkPk Gvå ¢k

bkYZkA~êkükæUkm XkolYkAk ^kCk@ êkk^kAUkOkng Av YknlTkUkOkng Akg¥ bkkFkng

ckvPkng TkQkmå cÆ ^kbPknb^kæUk #kng Gv Pkv bkYk%Zkk ^kCk@ §Pkk^k]k Qk¥Tkv

WkkõkPZkkCk A@^kk YkkgMv Tkv UkkvPkkTkv YknlTkUkOkng ^kCkv@v YkkTkm \Zkv PkvTkv Pkkv

SkYkrTkm @mPkTkm Av SkYkrTkk ¿YkTkm BkWk@ TkQkmå

☞ HvOkv ¢gPk@Ykkg UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kXkk^kTkng XkkTk AZkn‘ Gv PkvTkv Pkv XkkTk

bkRkZk ^kPZkkr H A@v Gvå ¢kPYkkTkk l^kFkk@Ykkg ckvZk PZkk@v H

bkYZkCR#krTk @cv ¢Tkv WkmHk l^kFkk@Ykkg ckvZk PZkk@v bkYZkCR#krTk Fkk\Zkng

HkZk—¢vYk TkQkmå bkYklAPkmTkv #knXk-¢#knXk §UkZkkvCk ^kBkPkv UkOk




¢kPYkXkkTk Xko\kkPkng TkQkmä bkYZkCR#krTk GoKPkng TkQkm PkvYk H RolakPk QkPkng

TkQkm; dkOkvdkOkv PkvTkv bkYZkA~êkük–ekkTk ^kPZkkr H A@v Gv—¢kPYkk H

Pkv-æUkv Ukl@OkYkm CkZkkv Gvå ¢kPYkkTkng XkkTk QkZkk UkGm Pkv CkkvBk^kng Tk

UkMv–ZkkR @kBk^kng Tk UkMvä UkOk ¢kPYkkYkkg PkvTkng bkcH Ukl@OkYkTk Qk¥

HkZk Gvä ªDkYkkg UkOk ¢kPYkXkkTk Xkn\kkPkng TkQkmå ¢k @mPkv SkYkmrTkv

Fkkv kmbkv A\kkA bkYZkCR#krTkæUk SkYkr QkZkk H A@v Gvå ¢k^kng

¢kPYkXkkTk Uk|CkK A@^kng Pkv H Æ^kTkYkkg bkkwQkm Uk|QkYk A@^kkTkng Gvå

☞ ¢k Pkkv ¢kPYkkTkm Yknl$Pk Yk]v Pkv km ^kkPk Gvå Pkv bkYkH^kk YkkKv

¢gPk@Ykkg ckx#k ¢Tkv §Pbkkc Hkv¥¢vå UkwbkkYkkg bknBk TkQkm GPkkg HvTkv

UkwbkkTkkv Uk|vYk Gv Pkv Ukwbkk Yk]^kkTkm ^kkPk Av km ckx#kQkm bkkgXk]v Gv!

Pkkv ¢kPYkk bkYkH^kk YkkKv ¢Uko kr ckx#kQkm ¢kPYkkTkm R@Ak@Uko krA

¢XZkkbk A@^kkv Hkv¥¢vå bkPbkYkkCkYkv Ukl@FkZk AZkkr ^kCk@ §Pkk^k]Qkm

¢k ^kkPk HkZk ¢vYk TkQkmå &¢k H Ykk@v A@^kk Hv kng Gv" ¢vYk Skm@kv

Qk¥Tkv ¢k ^kkPk UkAM^kk Hv km Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkkv lTkOkrZk ekkTkTkk ¢gPkYknrBkm

Ukn<akkQkr ^kMv QkkZk Gv; ¢Tkv PkvTkkv lTkOkrZk A@Pkkg ¢kPYkkTkk ^kkbPkl^kA

b^kæUkTkm ¢kv]BkkOk Qk¥Tkv bkYZkCR#krTk Uk|CkKv Gv Tkv YkkvcTkkv dkZk

QkkZk Gvå YkkKv cv Æ^kkv! Ukn<akkQkr ^kMv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkvå

☞ Hv Æ^kv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Ukl@UkoOkr bkkYkQZkrTkv UkkvPkkTkk ekkTkYkkg

\kmSkng PkvOkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg UkOk Pkv kk Ukl@UkoOkr bkkYkQZkrTkkv b^kmAk@

AZkkvr ¢Tkv PkvTkkQkm ¢kvGkTkkv Av l^kAk@Tkkv lTkakvSk AZkkvrå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkYkkg ¢Tkv ¢k ¢kPYkkYkkg lTkékZkQkm PkVk^kPk TkQkmå

PkvQkm HvOkv ¢l@cgPkTkk ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk HkOZkng PkvTkv ¢vYk

QkkZk Gv Av &¢ckv! Ykk@k ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk UkOk ¢k^kng H

Gvä ¢k lbk^kkZk WkmHk l^kUk@mPkXkk^kkv Pkv Ykk<g b^kæUk TkQkmå"–¢kYk

HkOkmTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkk Pk@V ^k]Pkkg Pkv Æ^kTkk YkkvcTkkv Tkk#k Qk¥

HkZk Gvå



XkkCk–4 ” “ 31

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv Bk@vBk@ A>kk@v HkOZkk Acv kkZk?—¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZk bkkQkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv Ykv]^kmTkvä Hv kkv

¢l@cgPkTkkv b^kXkk^k Pkv kkv H Ykk@kv b^kXkk^k–¢vYk Hkv lTkOkrZk A@v Pkkv

H ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv Bk@vBk@ HkOZkk Acv kkZkå ¢Tkv ¢k @mPkv

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv HkOkv PkvTkv bkYZkCR#krTk QkZkk l^kTkk @cv Tkc{å

☞ HvOkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv \kdkYkkg \kmSkk Pkv

ekkTkYkkg ¢v^kng bkkYkQZkr Gv Av UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkgQkm l^kAk@Tkkv ¢Tkv

¢UkoOkrPkkTkkv lTkakvSk A@mTkv b^kXkk^kbkkYkQZkrTkv b^kmAk@v Gv Tkv YkkvcTkkv

dkZk A@v Gvå

☞ Hv Æ^k ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkTkv Wk@kWk@ HkOkv Gv Pkv Æ^k

UkkvPkkTkk FkwPkTZk bkkYkQZkrTkm bkTYknBk Qk¥Tkv bkYZkCR#krTk Uk|CkK A@v

Gv;—¢vK\kv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv HkOkTkk@ Æ^k ¢l@cgPkTkkv

\kDknTkgRTk QkkZk Gvå

☞ SkYkmr Æ^kv UkkvPkkTkk ñRZkYkkg ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv bQkkUZkk Gvä PkvTkk

¢gPk@Ykkg Av k]ekkTkTkkv YklcYkk AkvPk@k¥ CkZkkv Gvå ¢Tkv ¢k^kng Uk@Yk

YklcYkk^kgPk Av k]ekkTk Uk|CkK^kkTkng bkkYkQZkr Ykk@k ¢kPYkkYkkg XkZkn‘

Gv—¢v km PkvTkv b^kbkTYknBk Uk|PkmlPk ^kPkvr Gvå

☞ Av^k]ekkTkTkkv ZkQkkQkr lTkOkrZk A@^kkTkng bkkYkQZkr #knXk l^kA\UkYkkg TkQkm

UkOk ekkTkYkkg H Pkv bkkYkQZkr Gvå Av k]ekkTkTkkv ZkQkkQkr lTkOkrZk A@Tkk<g

ekkTk UkkvPkkTkk b^kXkk^kbkTYknBk Qk¥ HkZk Gvå

☞ Hv Æ^k ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk A@v Pkv Æ^k @kCkTkv

¢kPYkkTkng b^kæUk YkkTkv Tklc ¢vK\kv @kCkQkm SkYkr Qk^kkTkng YkkTkv Tklc;—AvYk Av Av^k]ekkTkmTkv @kCk TkQkm ¢Tkv Hv^kng Av^k]ekkTkmTkng b^kæUk Gv

Pkv kng H UkkvPkkTkng Uk@YkkQkr b^kæUk Gvå

☞ Hv Æ^kkv YkkÒk UkkvPkkTkm An]Uk@gUk@kQkm H ¢l@cgPkRv kTkv YkckTk YkkTkv

Gvä UkOk ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Æ^kTkng b^kæUk #kng Pkv ¢kv]BkPkk TkQkm




PkvYkTkv lYkQZkkP^k K]Pkng TkQkm Tkv SkYkr QkPkkv TkQkmå YkkKv ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk #kng Gv Pkv ¢kv]Bk^kng Hkv¥¢vå

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk ¢kv]Bkv Pkv

lYkQZkkÓlì @cv H Tklcå

Hv HkOkPkkv ¢crTPkTkv CknOk Ü^Zk Tkv UkZkrZkUkOkvä

Pkv Æ^k HkOkv ¢kPYkTkvä Pkbkn Ykkvc UkkYkv \kZk Bk@vå

☞ HvOkv YkkvcTkkv dkZk A@^kkv ckvZk PkvOkv #kng A@^kng? Av ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv

¢kPYkk Av^kkv Gvä PkvYkTkk CknOkkvTkng bkkYkQZkr Av^kng Gv ¢Tkv PkvYkTkm

Av k]ekkTkklR UkZkkrZkTkng #kng b^kæUk Gv Pkv Tkœm A@^kng; Pkv Tkœm A@Pkkg

UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kAb^kæUk UkOk Pkv kng H Ukl@UkoOkr Gv ¢v km

bkYZkA~Uk|PkmlPk QkkZk Gv ¢Tkv YkkvcTkkv Tkk#k Qk¥ HkZk Gvå

☞ ¢c{ä ¢l@cgPk XkCk^kkTk ¢k ¢kPYkkTkk SZkvZkæUk–¢kR#kræUk Gvå

HvYk ¢@mbkkYkkg HkvPkkg UkkvPkkTkm YknÜk RvBkkZk Gv PkvYk ¢l@cgPk

XkCk^kkTk ¢k ¢kPYkkTkk ¢@mbkk bkYkkTk Gv; ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkng

b^kæUk ¢kv]BkPkkg ¢kPYkkTkng Ukl@UkoOkrb^kæUk Av kng Gv Pkv ¢kv]BkkZk Gvå

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv Hv Av k]ekkTkklR Uk|CkK>kk Gv Pkv Uk|CkK^kkTkng Ykk@k

¢kPYkkYkkg bkkYkQZkr Gvä ¢Tkv Hv @kCkklRXkk^kkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk

¢kPYkkYkkgQkm K]m CkZkk Pkv ¢kPYkkTkng Bk<g b^kæUk TkQkmå ¢k @mPkv

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]BkPkkg UkkvPkkTkk b^kXkk^kbkkYkQZkrTkm Uk|PkmlPk

QkkZk Gv ¢Tkv l^kAk@mXkk^kkvQkm XkvRekkTk QkkZk Gvå

☞ ¢kFkkZkrRv k Acv Gv Av Xkk¥! ¢Ykk@v PkTkv Pkk<g #knü b^kæUk WkPkk^k^kng

Gv; l^kAk@ Av ¢UkoOkrPkk Pkv Pkk<g Bk<g b^kæUk TkQkmä Pkk<g Bk<g b^kæUk

Pkkv l^kAk@@lcPkä #knü Ukl@UkoOkr Gv–Pkv ¢Ykk@v R#kkr^k^kng Gvå ¢Tkv ¢v #knü

¢kPYkb^kæUkTkk Uk|lPkzWkWk bkYkkTk êkm ¢l@cgPk XkCk^kkTk Gv AvYk Av

Pkv¢kv bk^kr Uk|Ak@v #knü Gvå—YkkKv cv Xkk¥! Pkng ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk

¢kPYkkTkv ¢kv]Bkä ¢Tkv Pkk@k ¢kPYkkTkv UkOk Pkv kkv H HkOkå



XkkCk–4 ” “ 33

☞ ¢k ¢kPYkkTkv Ü^Zk-CknOk Pkkv bkRkZk #knü Gv Tkv UkZkkrZkTkm #knüPkk Tk^km

Uk|CkK A@^kkTkm Gvå UkZkkrZkTkm #knüPkk Uk|CkK A@^kk YkkKv Ü^Zk-CknOk ¢Tkv

UkZkkrZkTkm #knüPkkTkng b^kæUk Av kng Gv Pkv HkOk^kng Hkv¥¢vå ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkkv ¢kPYkk Ü^Zk-CknOk ¢Tkv UkZkkrZk ÒkOkv Uk|Ak@v #knü Gvä

PkvYkTkk b^kæUkTkv HkOkPkk UkkvPkkTkk #knü b^kXkk^kTkm Uk|PkmlPk QkkZk Gv

¢Tkv UkZkkrZkYkkg #knüPkk Qk^kk YkkgMv Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv ¢kPYkk Ukl@bUkì Gvä bk^krUk|Ak@v FkkvBBkkv Gvä

PkvYkTkv HkOkPkkg ¢vYk QkkZk Gv Av–¢ckv! ¢k Pkkv Ykk@k #knü b^kXkk^kTkng

H Uk|lPkzWkWk Gvä Ykk<g b^kæUk ¢k^kng H Gv—¢kYk ZkQkkQkr Uk|Ak@v

¢kPYkb^kXkk^kTkng XkkTk QkPkkg #knü bkYZkA~P^k Uk|CkKv Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv @kCkTkkv ¢PZkgPk ¢Xkk^k Qk¥Tkv Ukl@UkoOkr

Av k]ekkTk Uk|CkKm CkZkng Gvå Pkv Av k]ekkTkYkkg Hv HOkkZkng Pkv V@v Tklc;–¢k^kkv lTkOkrZk A@^kkYkkg XkCk^kkTkTkk Av k]ekkTkTkm Uk|PkmlPk ¢k^km HkZk

Gvä ¢Tkv Av k]ekkTkTkm Uk|PkmlPk A@Pkkg UkkvPkkTkng Ukl@UkoOkr ekkTkbkkYkQZkr

QkkZk Gvå ¢k @mPkv Av^k]ekkTkTkkv ZkQkkQkr lTkOkrZk Pkv bkYZkCR#krTkTkng

Ak@Ok Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk lTkOkrZkYkkg Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk ¢k^Zkkvä

Av k]ekkTkTkk lTkOkrZkYkkg ¢kPYkkTkk ekkTkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk ¢k^Zkkvä

¢Tkv ekkTkb^kXkk^kTkk lTkOkrZkYkkg Av^k]ekkTkbkTYknBkTkkv ¢TkgPk Ukn<akkQkr

¢k^Zkkvå

☞ bk^krekUk@YkkPYkk ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv Hv Æ^k TkQkm ¢kv]BkPkkv Pkv

Av k]ekkTkTkv ¢kv]BkPkkv TkQkm; ¢Tkv Hv Av k]ekkTkTkv TkQkm ¢kv]BkPkkv

Pkv ¢kPYkkTkk ekkTkb^kXkk^kTkv UkOk TkQkm ¢kv]BkPkkv; ekkTkb^kXkk^kTkm

¢kv]BkkOk ^kCk@ PkvTkv ARm SkYkr QkPkkv TkQkmå YkkKv HvOkv SkYkr A@^kkv

ckvZk PkvOkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk b^kæUkTkv Wk@kWk@ ¢kv]Bk^kng Hkv¥¢vå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv ¢Tkv Ykk@kv ¢kPYkk lTkékZkQkm bkYkkTk Gv—¢kYk Hv Æ^k ¢kv]Bkvä PkvTkv ¢v km lTk:#kgAPkk Qk¥ HkZk Gv Av HvYk




¢l@cgPk XkCk^kkTk UkkvPkkTkk Ukn<akkQkr ^kMv YkkvcTkkv dkZk A@mTkv UkoOkrR#kk

UkkYZkk PkvYk cng UkOk Ykk@k Ukn<akkQkrTkk Hkv@v YkkvcTkkv dkZk A@mTkv

UkoOkrR#kk UkkYk^kkTkkv Gngå YkkvcTkm bkvTkk §Uk@ l^kHZk Ykv]^k^kkTkkv §UkkZk

Ykx Uk|kUPk AZkkvr Gvå

☞ WkSkk ¢kPYkk¢kv ¢l@cgPk Hv kk H Gv; ¢l@cgPk Hv kng UkkvPkkTkng b^kæUk

Hv bkYkH^kk YkkCkv Pkv bkYkÆ #kAv Gvå ¢gPk@Tkk b^kXkk^kTkm <lFk ¢Tkv

YklcYkk ¢k^Zkk ^kCk@ Æ^k PkvTkm Uk|klUPkTkkv Uk|ZkPTk A@v Tklcå ¢l@cgPk

Hv kng UkkvPkkTkng b^kæUk Hv Uk|kUPk A@^kk YkkCkv Pkv ¢^k#Zk A@m #kAv Gvå

Pkv b^kæUk Uk|klUPk YkkKv ¢gPkYknrBkR#kkTkkv ¢Uko kr Uk|ZkPTk Hkv¥¢vå

☞ cv Æ^k! Pkk@v Pkk<g bkk<g A@^kng Gv Tkv?åååPkkv ¢k HCkPkYkkg Pkng ¢v

#kkvSkm AkN Av HCkPkYkkg bkkwQkm bkk<g AkvOkv AZkn‘ Gv?—UkoOkr lcPk AkvOkv

Uk|CkK AZkn‘ Gv?åååå

¢l@cgPk XkCk^kgPkkv ¢k HCkPkYkkg bkgUkoOkr bknBkm Gvä PkvYkOkv

¢kPYkkTkng bkgUkoOkr bkk<g AZkn‘ Gvå ¢l@cgPk XkCk^kkTkv A¥ @mPkv ¢kPYkkTkng

bkk<g AZkn‘?ååååUkcv\kkg UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kXkk^kTkv Ukl@UkoOkr HkOkmTkv Pkv

b^kXkk^kTkk ¢kêkZk ^kMv YkkvcTkkv dkZk AZkkvrä —¢k @mPkv ¢l@cgPk

XkCk^kgPkkv¢v ¢kPYkkTkng bkk<g AZkn‘å ¢l@cgPk Hv kk UkkvPkkTkk

¢kPYkb^kXkk^kTkv HkOZkkv Tkv UkGm PkvYkkg \kmTk Qk¥Tkv YkkvcTkkv dkZk A@mTkv

^kmPk@kCkPkk Tkv Av k]ekkTk Uk|CkK AZkkrä PkvQkm Pkv ¢l@cgPk XkCk^kgPkkv

bknBkm Gvå

PkvYkTkk ¢kPYkkTkm Pkv Av k]ekkTkR#kk A>kkgQkm ¢k^km?

lÒkAk]m Ü^Zk CknOkTkng Hv b^kXkk^kbkkYkQZkr Gv PkvYkkgQkm H Pkv R#kk

Uk|CkKm Gvå

cv Æ^k! Pkk@k Ü^Zk-CknOkYkkg UkOk ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kng H

b^kXkk^kbkkYkQZkr Gvä Pkv b^kXkk^kTkm êkük-ekkTk A@mTkv PkvYkkg Pkng lbQk@Pkk

A@ä Pkkv PkTkv Pkk@k Ü^Zk-CknOkYkkgQkm Av k]ekkTk ¢Tkv UkoOkr bknBkYkZkR#kk



XkkCk–4 ” “ 35

Uk|CkKvä —¢k H ¢kPYkkTkng bkk<g A@^kkTkkv §UkkZk Gvå

RnlTkZkkYkkg UkkvPkkTkng bkk@kYkkg bkk<g A@Tkk@k Pkkv XkCk^kkTk ¢l@cgPk

Gvä PkvYkTkv H Pkng Pkk@k ¢kR#kræUkv @kBkå

☞ ¢ckv! HvYkTkv Ykkvc TkQkmä ¢^kPkk@ TkQkmä Yk@Ok TkQkmä l^kA\Uk TkQkmä

Uk@Tkm §UkklSk TkQkmä XkoBk-Pk@bk TkQkmä #kkvA TkQkmä HvYkTkv lR^Zk

Av^k]ekkTk ¢Tkv bkgUkoOkr ¢PkmlTÜZk bknBk Uk|CkKm CkZkng Gv PkQkk Hv¢kv

ApPkApPZk Gv–¢k^kk ¢l@cgPk XkCk^kkTk H ¢kPYkkTkk ¢@mbkk bkYkkTk

Gvä Pkv¢kv H bkkFkk ¢kR#kræUk Gvå Pkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk b^kæUkTkv

HkOkPkkg UkkvPkkTkk b^kæUkTkng Uk|lPkzWkWk HOkkZk Gvå—¢v @mPkv ¢l@cgPk

XkCk^kkTk Hv kk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv HkOkmTkv PkvTkv SZkk^kPkkg SZkk^kPkkgä Æ^k

UkkvPkv UkOk YkkvcæUkm ¢l@Tkv cOkmTkv PkvTkv ¢l@cgPk Qk¥ HkZk Gv—¢k ¢l@cgPk Qk^kkTkkv §UkkZk! ¢TkgPk PkmQk‘A@kv¢v ¢k H §UkkZk AZkkvr

Gv ¢Tkv lR^ZkS^klTkYkkg UkOk ¢v kkv H §UkRv#k AZkkvr Gvå

—Pkv ¢l@cgPk XkCk^kgPkkvTkv TkYkbAk@ ckvå

“¢k \kvBkTkkv WkmHkv XkkCk ¢kUk 43Ykkg UkkTkv ^kkgFk#kkv”

l

✽ ¢vA\kkv HkTkv @v ✽

cv YknYkndkn! Pkk@v Ykkvdk bkkSk^kkv Gv; Ykkvdk ¢vA\kk bkSkkZk Gvä Akv¥Tkv

bkkQkv @kBkmTkv Tkc{ä ¢vAP^kb^kæUk ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kPkkg Ykkvdk bkSkkZk Gvå

YkkKv ¢v kk ¢TknXk^k ^kMv YkkvdkYkkg ¢vA\kkv Hkå




&CknOkUk|YkkvR ¢lPk#kZk @cv&CknOkUk|YkkvR ¢lPk#kZk @cv&CknOkUk|YkkvR ¢lPk#kZk @cv&CknOkUk|YkkvR ¢lPk#kZk @cv&CknOkUk|YkkvR ¢lPk#kZk @cv

@cv ¢gPkYkn rBk ZkkvCk"@cv ¢gPkYkn rBk ZkkvCk"@cv ¢gPkYkn rBk ZkkvCk"@cv ¢gPkYkn rBk ZkkvCk"@cv ¢gPkYkn rBk ZkkvCk"

CknOkmHTkkvTkkg CknOkCkkTk A@mTkv bkPbkgCkTkm Uk|v@Okk ¢kUkPkkä

¢Tkv ¢kPYkCknOkTkm Uknlì A@Pkk ¢k R#k Wkkv\k lHekkbknTkv

CkYk#kvå

(1) CknOkTkm Uk|klUPk(1) CknOkTkm Uk|klUPk(1) CknOkTkm Uk|klUPk(1) CknOkTkm Uk|klUPk(1) CknOkTkm Uk|klUPk

bkYZkCÓlìTkv %Zkkg UkkvPkkTkk ¢TkgPk ¢klPYkA CknOkkvTkng b^kklYkP^k

Uk|CkK>kng PZkkg l^kAk@Tkng b^kklYkP^k PkvTkv AvYk @cv? CknOkTkm Uk|klUPk HvTkv Qk¥

Pkv RkvakTkkv b^kkYkm AvYk QkkZk? ¢ckä ¢TkgPkCknOklTkSkkTk ¢kPYkk HvOkv

RvBZkkv PkvTkk ¢kc~\kkRTkm #km ^kkPk!

(2) CknOkTkm UknlÏ(2) CknOkTkm UknlÏ(2) CknOkTkm UknlÏ(2) CknOkTkm UknlÏ(2) CknOkTkm UknlÏ

SkYkkrPYkk–CknOkmHTkkvTkk ¢kêkZkTkkv HvTkkv Xkk^k Gv PkvTkk Xkk^kYkkg

CknOkTkm ^kplü QkkZk Gv Tkv RkvakTkm cklTk QkkZk Gvå SkYkkrPYkkTkk bkYZkA~P^k–^kw@kCZk ^kCkv@v CknOkkv Uk|PZkvTkm Uk@YkUk|mlPk–WkcnYkkTk Pkv YknYkndknTkv UkOk Pkv^kk

CknOkkvTkm Uk|klUPkTkng Tkv UknlìTkng Ak@Ok QkkZk Gvå

(3) CknOkTkm Uk|mlPk(3) CknOkTkm Uk|mlPk(3) CknOkTkm Uk|mlPk(3) CknOkTkm Uk|mlPk(3) CknOkTkm Uk|mlPk

CknOk ¢Tkv Rkvak ^kFFkv HvTkv l^k^kvA Gv ¢vK\kv HvTkv CknOk CkYkv Gv

Tkv Rkvak TkQkm CkYkPkkä Pkv Æ^k %Zkkg CknOkTkv RvBkv PZkkg §PbkkcQkm HkZk

Gv ¢vK\kv Av CknOkmHTkkvTkkv bkPbkgCk PkvTkv CkYkv Gvä RkvakTkkv UkkvakA ¢v^kkv

AnbkgCk PkvTkv CkYkPkkv TkQkmå

(4) CknOkmHTkkvTkm GkZkkYkkg ^kbk^kn g(4) CknOkmHTkkvTkm GkZkkYkkg ^kbk^kn g(4) CknOkmHTkkvTkm GkZkkYkkg ^kbk^kn g(4) CknOkmHTkkvTkm GkZkkYkkg ^kbk^kn g(4) CknOkmHTkkvTkm GkZkkYkkg ^kbk^kn g

Uk| kFkTkbkk@Ykkg CknOkmHTkkvTkk bkPbkgCkTkkv §UkRv#k ¢kUkPkkg êkYkOkTkv

"!$#



XkkCk–4 ” “ 37

bkgWkkvSkmTkv Acv Gv Av Hkv êkYkOk Rn:BkQkm Ukl@Ykn$Pk Qk^kk £FGPkkv ckvZk

Pkkv Pkv bkYkkTkCknOk^kk]k êkYkOkTkk bkgCkYkkg ¢Qk^kk ¢lSkA CknOk^kk]k

êkYkOkTkk bkgCkYkkg lTkPZk ^kbkkvå bkYkkTkCknOk^kk]kTkk bkgCkQkm CknOkTkm @dkk

QkkZk Gv Tkv ¢lSkACknOk^kk]kTkk bkgCkQkm CknOkTkm ^kplü QkkZk Gvå (¢k ^kkPk

WkSkk YknYkndknÆ^kkvTkv \kkCkv UkMv Gvå)

(5) bkPUkn<akTkm Uk|bkTTkPkk(5) bkPUkn<akTkm Uk|bkTTkPkk(5) bkPUkn<akTkm Uk|bkTTkPkk(5) bkPUkn<akTkm Uk|bkTTkPkk(5) bkPUkn<akTkm Uk|bkTTkPkk

êkmYkR~ @kHFkgÜÆ HCkPk A@Pkkg bkPUkn<akTkkv l^k#kvak YklcYkk

WkPkk^kPkkg Acv Gv Av–

Rv^k-Rv^kmTkm PknakYkkTkPkkTkv #kng A@m#kng?

HCkPkTkm PknakYkkTkPkkTkv #kng A@m#kng?

PknakYkkTkPkk bkPUkn<akTkm £FGkvå

(6) ¢kPYkek bkgPkkvTkm ßUkkbkTkk(6) ¢kPYkek bkgPkkvTkm ßUkkbkTkk(6) ¢kPYkek bkgPkkvTkm ßUkkbkTkk(6) ¢kPYkek bkgPkkvTkm ßUkkbkTkk(6) ¢kPYkek bkgPkkvTkm ßUkkbkTkk

Æ^kv ¢kPYkkTkng #knü ¢vAP^kb^kæUk ARm HkOZkng TkQkmä ¢Tkv Pkv

¢vAP^kb^kæUkTkv ¢TknXk^kTkk@k ¢kPYkek bkTPkTkm §UkkbkTkk ARm A@m TkQkmå

Hkv ¢kPYkek Ukn<akTkv ¢kv]BkmTkv PkvTkm §UkkbkTkk A@v Pkkv UkkvPkkTkv UkOk

¢vAP^kb^kæUkTkm ¢TknXkolPk QkkZk Hå ¢vAP^kb^kXkk^kTkk ¢PkmlTÜZk

¢kTkgRTkk Uk|Fkn@ bkg^kvRTkæUk ¢kPYk^kwXk^k HvYkTkv Uk|CkK>kk Gv ¢v^kk bkgPkkv

¢kPYkkTkng ¢vAP^kb^kæUk RvBkkMv Gvä PkvTkv ¢kv]BkPkkg ¢kPYk^kwXk^k Uk|CkKv

Gvä ¢kPYkekbkgPkTkm §UkkbkTkk A@v ¢Tkv ¢kPYk^kwXk^k Tk Uk|CkKv ¢vYk WkTkv

Tklcå

(7) CknOkTkm ¢TknYkkvRTkk(7) CknOkTkm ¢TknYkkvRTkk(7) CknOkTkm ¢TknYkkvRTkk(7) CknOkTkm ¢TknYkkvRTkk(7) CknOkTkm ¢TknYkkvRTkk

✽ CknOkmHTkTkng ¢TknYkkvRTk A@Tkk@ ¢kCk] ^kSkv Gv; £akkr A@Tkk@

¢KAm HkZk Gvå

✽ CknOkTkm HvOkv £akkr A@m PkvTkv Rkvak ^kck\kk \kkCZkkä ¢vK\kv

Pkv Pkkv RkvakYkkg ¢KAm H#kvå




✽ CknOkTkm HvOkv ¢TknYkkvRTkk A@m PkvTkv CknOk ^kck\kk \kkCZkkä

¢vK\kv Pkv RkvakQkm UkkGkv V@mTkv CknOkYkkg ¢kCk] ^kSkv Gvå

(8) CknOkmakn ÉkYkkvRg

bkYZkA~P^kklR @PTkÒkZkCknOkTkk Skk@A ¢v kk CknOkmHTkkv Uk|PZkv SkYkmrTkv

Uk|YkkvR ckvZk Gv; ¢v @PTkÒkZkTkv PkQkk PkvTkk ¢k@kSkA CknOkmHTkkvTkv RvBkmTkv

PkvTkv ¢gPk@Ykkg Uk|vYk–cakr–§Pbkkc Tkv WkcnYkkTk HkCkv Gvä PkvTkv ^kkPbk\Zk

§\\kbkv Gvå CknOkmHTkkv Uk|PZkv HvTkv Uk|YkkvR Tk ¢k^kvä Pkkv bkYkH^kng Av Pkv

Æ^kTkv CknOkTkk YklcYkkTkm BkWk@ TkQkmä PkvTkv UkkvPkkYkkg CknOk Uk|CkK>kk TkQkmå

UkkvPkkYkkg HvTkv CknOk Uk|CkK>kk ckvZk PkvTkv Pkv^kk CknOk WkmHkYkkg RvBkPkkg

Uk|YkkvR ¢k^Zkk l^kTkk @cv Tklcå

(9) CknOkmHTkkvTkkv bkgCk(9) CknOkmHTkkvTkkv bkgCk(9) CknOkmHTkkvTkkv bkgCk(9) CknOkmHTkkvTkkv bkgCk(9) CknOkmHTkkvTkkv bkgCk

XkCk^kPkm–¢k@kSkTkkYkkg Acv Gv Av Fkkl@Òk@lcPk PkQkk ekkTkR#krTkQkm

@lcPk ¢v kk Xk|ì YknlTk¢kv \kkBkkv–A@kvMkv ckvZk PkkvUkOk PkvTkk A@Pkkg

bkn#km\k ¢v kk §ûkYk ¢kFkk@Tkk Skk@A ¢vA H ckvZk Pkv êkví Gv; AvYk

Av bkn#km\k ¢v^kk Hv Xkk^kz\kCkm PkvTkk ¢kêkZkv #km\k ¢vK\kv Av R#krTk

-ekkTk-Fkkl@Òk ^kplüTkv UkkYkv Gvå (Xkk^kkQkr–) HvTkkQkm bkPZkkQkr SkYkr Uk| kPkvr

Pkv Pkkv ¢vA UkOk êkví Gv; Uk@gPkn HvTkkQkm bkPZkkQkr SkYkr Tkì QkkZkä Tkv

l^kUk@mPk YkkCkr Uk| kPkvr ¢v kk \kkBkkv-A@kvMkv UkOk êkví TkQkmå

(XkCk^kPkm ¢k@kSkTkk Ckkå 359)

(10) CknOkmHTkkvTkk ¢kÍkZkv CknOkTkm UknlÏ(10) CknOkmHTkkvTkk ¢kÍkZkv CknOkTkm UknlÏ(10) CknOkmHTkkvTkk ¢kÍkZkv CknOkTkm UknlÏ(10) CknOkmHTkkvTkk ¢kÍkZkv CknOkTkm UknlÏ(10) CknOkmHTkkvTkk ¢kÍkZkv CknOkTkm UknlÏ

Akv¥ ¢vYk Acv Avä bkPZkkQkr bkgZkYkm Pkkv ¢Ykk@kv ¢kR@ A@Pkk

TkQkmä Tkv UkkëkrbQk (Xk|ì) YknlTk Wkcn ¢kR@ A@v Gvä Uk|mlPk A@v Gv!

–Pkkv PkvTkv Acv Gv Av Xkk¥! RnHrTk ^kMv A@^kkYkkg ¢k^kPkm Hv UkoHk–¢kR@ PkvTkkg A@Pkkg bkgZkYkmHTkkv ^kMv A@^kkYkkg ¢k^kPkng ¢UkYkkTk UkOk êkví

Gv; AvYk Av RnHrTkTkm bkgCklPk Pkkv ¢kPYkkTkk ekkTk-R#krTkTkkv Tkk#k A@v Gvä



XkkCk–4 ” “ 39

Tkv bkgZkYkm¢kvTkm bkgCklPk ¢kPYkkTkk ekkTk-R#krTkklRA b^kXkk^kTkv Uk|CkK A@v

Gvä §%%^k] A@v Gvå (XkCk^kPkm ¢k@kSkTkk Ckkå 360)

YkkKv êkví CknOkSkk@A bkTPkHTkkvTkkv H ¢kêkZk A@kv ¢v^kkv §UkRv#k

Gvå

&¢kPYklcPkAk@ bkPbkgCkTkkv HZk ckv"

O

¢kPYkkTkkv b^kkTknXk^k QkPkkg bkYklAPkm Æ^k Av k]ekkTkm HvK\kkv H

lTk:#kgA HkOkv Gv Av ¢kPYkkTkkv ¢k@kSkA QkZkkv Gng Tkv Uk|XknTkk YkkCkrYkkg Xk»Zkkv

Gngä b^kkTknXk^k QkZkkv Tkv Xk^kAKm Qk¥ Ck¥; c^kv ¢Ykk@v ¢k Xk^kXk|YkOkYkkg

@BkM^kkTkng ckvZk Tklcå ¢k @mPkv ¢gR@Qkm ¢kPYkk UkkvPkv H b^kkTknXk^kTkk

UkMAk@ A@Pkkv H^kkWk ¢kUkv Gvå




¢TknXk^kTkkvÂÂÂßUkRv#k¢TknXk^kTkkvÂÂÂßUkRv#k¢TknXk^kTkkvÂÂÂßUkRv#k¢TknXk^kTkkvÂÂÂßUkRv#k¢TknXk^kTkkvÂÂÂßUkRv#k

YkkPkkTkm HvYk ^kkPbk\ZkQkm lcPkTkm l#kBkkYkOk ¢kUkPkkg

¢kFkkZkrRv k Acv Gv Av Xkk¥! ¢k^kkv ¢^kbk@ UkkYkmTkv Pkng

RvcklRQkm lXkTTk Pkk<g FkwPkTZkPkû^k RvBkå Æ^kTkYkkg ¢k H

A@^kk Hv kng Gvå ¢@vä Pkx RnlTkZkkTkv RvBkmä UkOk RvBkTkk@k ¢v kk

PkTkv UkkvPkkTkv Pkx Tk RvBZkkvå Uk@Tkm Uk|lbklü A@m UkOk UkkvPkkTkm

Uk|lbklü Tk A@må ¢ckä FkwPkTZkPkû^k ¢v kk ¢kTkgRQkm Xk@v\kng Gv

Av HvTkk bYk@OkYkkÒkQkm #kkglPk Yk]vä Pkkv PkvTkk bkmSkk ¢TknXk^kTkk

¢kTkgRTkm Pkkv #km ^kkPk? UkkvPkv UkkvPkkTkv HkOkPkkg Uk@Yk ¢kTkgR

QkkZk Gvå ¢@vä ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kTkkv ¢k^kkv bk@bk ZkkvCk Tkv

§ûkYk §UkRv#kä Pkv UkkYkmTkv c^kv §PApì Uk|ZkPTk ^kMv ¢kPYkkTkv

¢TknXk^kYkkg \kvååå¢vA^kk@ ¢kPYkkTkm BknYkk@m FkMk^kmTkv §ÛYk

A@å

(bkYkZkbkk@ A\k#k : 23 §Uk@Tkk Uk| kFkTkYkkgQkm)

Xkk¥ä PkTkv ¢kTkgRbklcPk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k QkkZk Tkv Pkk@kv Ykkvc

PkoKv–¢v km ^kkPk bkgPkkv PkTkv bkgXk]k^kv Gvå

cv Xkk¥! ¢k FkwPkTZkPkû^k ¢gR@Ykkg RvcQkm lXkTTkä ¢kTkgRQkm Xk@v\kng

Av kng Gv PkvTkkv ¢TknXk^k A@^kk YkkKv Pkng AnPkoc\k A@åååHCkPkTkk WkkõkUkRkQkkvrYkkg

PkTkv ¢kékZkr \kkCkv Gv Tkv PkvTkv Hkv^kkTkng AnPkoc\k QkkZk Gvä UkOk ¢gR@Ykkg

FkwPkTZkPkû^k Ykck ¢kékZkrAk@m Gv PkvTkv Hkv kkTkng AnPkoc\k A@å Wkck@Tkk

UkRkQkkvrTkv Pkkv HkOk^kkYkkg Akg¥ ¢kTkgR TkQkmä ¢gR@ FkwPkTZkPkû^k ¢v^kng Gv Av

HvTkv HkOkPkkg ¢kTkgR QkkZk Gvå ¢ckvä ¢k^kng ¢kTkgRAk@m FkwPkTZkPkû^k PkvTkv

5 42 3



XkkCk–4 ” “ 41

HkOk^kk YkkKv ¢vA^kk@ Pkkv ¢v km R@Ak@ A@–Av Yk@Ok HvK\kkg Aì ¢k^kv

PkkvUkOk PkvTkk ¢TknXk^kTkkv Uk|ZkPTk GoKv Tklcå

¢@vä HCkPkTkm FkkcTkk GkvMmTkv FkwPkTZkTkm FkkcTkk Pkkv A@å ¢k

HCkPkTkk UkRkQkkvrTkv HkOk^kkYkkg PkTkv AnPkoc\k QkkZk Gv UkOk ¢v WkSkkZkTkkv

HkOkTkk@kv Pkng UkkvPkv AkvOk Gkv? PkvTkv HkOk^kkYkkg Pkkv lHekkbkk A@å ¢TkgPkAk]Qkm

Tklc HkOkv\kng ¢v^kng ¢k CknUPk FkwPkTZkPkû^kä PkvTkv HkOk^kk YkkKv ¢gR@ MkvlAZkng

Pkkv A@å ¢ckä ¢kTkgRQkm l^k\kbkm @cv\kng FkwPkTZkPkû^k HkvPkkg H Uk@Ü^Zkkv

§Uk@Qkm Pkk@kv Ykkvc GoKm H#kv; Uk@Ü^Zk Ykk<g ¢v km Pkk@m YkkvcWknlü GoKm

H#kv Tkv PkTkv Pkk<g FkwPkTZkPkû^k Uk@Ü^ZkkvQkm HnRng l^k\kbkPkng–#kkvXkPkng RvBkk#kvå

XkCk^kkTkv Hv kkv §UkZkkvCkb^kæUk ¢kPYkk HkvZkkv Gv Pkv kkv ¢kPYkk Pkk@k ¢gPk@Ykkg

l^k\kbkm @õkkv Gvä Pkv PkTkv RvcQkm HnRkv ¢TknXk^kYkkg ¢k^k#kvä ¢Tkv ¢vTkv RvBkmTkv

Pkng ¢kTkglRPk Qk¥#kå

&&Yk@mTkv UkOk Pkng ¢k^kk Pkû^kTkv RvBk"" ¢vK\kv ¢v kkv §Ck| Uk|ZkPTk A@

Av Yk@Ok HvK\km Uk|lPkAo]Pkk ©Xkm QkkZk PkkvUkOk RvcQkm HnRk ¢kPYkkTkv

¢gPk@Ykkg RvBk^kkTkm SkCk#k GoKv Tklcå &&Yk@mTkv UkOk"" ¢vK\kv ¢kPYkkTkv Pkkv

Akg¥ Yk@Ok TkQkmä Uk@gPkn Yk@mTkv UkOk ¢vK\kv Av RvcTkm R@Ak@ GkvMmTkvä RvcQkm

lXkTTk ¢kPYkkTkv HkOk^kkTkm R@Ak@ A@å RvcTkm HvK\km R@Ak@ A@m PkvTkk

A@Pkkg ¢TkgPkCknOkm ¢kPYkkTkm R@Ak@ A@mTkv ¢kPYkkTkv HkOkå ¢k^km bkkFkm

SkCk#kQkm Uk|ZkPTk A@m#k Pkkv Hæ@ ¢gR@ PkTkv RvcQkm HnRkv ¢kPYkkTkkv l^k\kkbk

RvBkk#kv;–Av HvTkv HkvPkkg H Rvc bkkQkv ¢vAYkvAUkOkkTkkv Pkk@kv Ykkvc Pk@Pk H

GoKm H#kvå ¢@v Æ^k! Pkng l^kFkk@ Pkkv A@ Av—

&&cng AkvOk Gng? A>kkgQkm QkZkkv? #kng b^kæUk Ykk<g Gv Bk<g?""

#kng ¢k Rvc cng Gng? #kng \kdYkm cng Gng? #kng ¢k AnKngWk ^kCkv@v cng Gng?–Tklcä ¢v Pkkv WkSkk bkgZkkvCkm UkRkQkkvr Gvä Pkv Pkkv ¢k^kv Gv Tkv UkkGk Fkk\Zkk

HkZk Gv; ¢kPYkk Pkkv bkRk KATkk@ ¢bkgZkkvCkm ^kbPkn Gvå Akv¥ bkgZkkvCkYkkg ¢vTkng

bknBk TkQkmå bknBkb^kæUk Pkkv ¢kPYkk UkkvPkv H Gvå Wkck@YkkgQkm bknBk #kkvSk^kk

HPkkg UkkvPkv UkkvPkkTkk bknBkb^kXkk^kTkv Xko\km HkZk Gvå Xkk¥ä Pkk<g bknBk Pkkv Akg¥




WkmHkYkkgQkm ¢k^kv? bknBkb^kæUk Pkkv ¢kPYkk UkkvPkv Gvä UkkvPkv UkkvPkkTkv HkOkPkkg

¢kTkgR QkkZk Gvå UkOk ¢vTkv YkkKv ¢k RnlTkZkkTkm R@Ak@ GkvMmTkv

FkwPkTZkRl@ZkkYkkg MoWkAm Ykk@å

¢@vä Pkx RnlTkZkkTkv RvBkmä UkOk RvBkTkk@k ¢v^kk PkTkv UkkvPkkTkv Pkx Tk

RvBZkkv! Uk@Tkm Uk|lbklü A@m Av &¢k Gv" UkOk UkkvPkkTkm Uk|lbklü Tk A@m Av–&¢k HkOkTkk@kv cng Gngå" HkOkTkk@Tkv HkOZkk ^kCk@ ¢kTkgR QkkZk Tklcå ¢ckä

FkwPkTZkPkû^k ¢v kk ¢kTkgRQkm Xk@v\kng Gv Av HvTkk bYk@OkYkkÒkQkm UkOk #kkglPk

Yk]vä Pkkv PkvTkk bkmSkk ¢TknXk^kTkk ¢kTkgRTkm Pkkv #km ^kkPk?

Pkk@kv ¢kPYkk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRQkm Xk@v\kkv XkCk^kkTk Gvä Pkv

YkoPkrÜ^ZkkvQkm HnRkv Gvå @kCkQkm HnRkv Gvå YkoPkrÜ^ZkkvTkkv Pkng UkkMkv#km Qk¥ Hkå

UkkMkv#km ¢vK\kv HnRkv; FkwPkTZkUk|Ak#kTkm ¢Ukvdkk¢v @kCk UkOk ¢FkvPkTk Gvä Pkv

UkOk FkwPkTZk bkkQkv ¢vAYkvA TkQkm UkOk lXkTTk Gvå #k@m@ ¢Tkv @kCk WkSkkTkv

¢vAAkv@–¢vAWkkHn @kBkmTkvä ¢k WkkHnQkm WkSkkQkm lXkTTk Pkk@k FkwPkTZkPkû^kTkv

RvBk; ¢@vä ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kTkkv ¢k^kkv bk@bk ZkkvCkä Tkv XkvRekkTkTkkv ¢k^kkv

§ûkYk §UkRv#kä Pkv UkkYkmTkv c^kv ¢vA^kk@ ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kYkkg \kv; Uk|ZkPTk

A@mTkv ¢kPYkkTkv RvcklRQkm lXkTTk HkOkå

h



XkkCk–4 ” “ 43

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkv ì2î¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkv ì2î¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkv ì2î¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkv ì2î¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkv ì2î

OkYkkv ¢l@cgPkOkg‹

OkYkkv lbkákOkg‹

OkYkkv ¢k£l@ZkkOkg‹

OkYkkv ¤^kHIkkZkkOkg‹

OkYkkv \kkv. bk^^kbkkcoOkg‹

¢l@cgPkRv kTkk bkkFkk ¢TknZkkZkm WkTk^kk YkkKv ¢vK\kv Av

bkYZkCR#krTk Uk|CkK A@mTkv bkkFkk HwTk WkTk^kk YkkKv ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkng bkkFkng b^kæUk ¢kv]Bk^kng Hkv¥¢vå ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkk b^kæUkTkm bkkFkm ¢kv]BkkOkYkkg AvK\km WkSkm

CkgXkm@Pkk Gv ¢Tkv PkvTkng V] AvK\kng YkckTk Gv Pkv ¢kUkOkTkv ¢k

\kvBkYkkg RvBkk#kvå ¢l@cgPkRv kTkm ¢kv]BkkOkTkkv Ukcv\kkv \kvBk

¢kUkOkv Ukpå 23Ykkg ^kkgFZkkvä ¢k WkmHkv \kvBk Gvå

☞ êkm ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv TkYkbAk@ ckvå

☞ HvOkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng ¢Uko kr lcPk A@^kng ckvZk PkvOkv UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk #kng Gv Pkv ¢kv]Bk^kng Hkv¥¢v; ¢Tkv Pkv

¢kv]Bk^kk YkkKv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkng b^kæUk ¢kv]Bk^kng Hkv¥¢vå

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]BkPkkg ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk

¢kv]BkkZk Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkTkv HkOkPkkg ¢TknYkkTk–Uk|YkkOkQkm UkkvPkkTkk

#knüb^kæUkTkng ekkTk QkkZk Gv Av ¢ckv! Ykk@k ¢kPYkkTkng b^kæUk Pkkv

¢k^kng bk^kr Uk|Ak@v #knü Gvä UkZkkrZkYkkg l^kAk@ Pkv Ykk<g Bk<g b^kæUk

� ��




TkQkmä ¢l@cgPkYkkg Hv TkQkm Pkv Ykk<g b^kæUk TkQkmä HvK\kng ¢l@cgPkYkkg

Gv PkvK\kng H Ykk@k b^kæUkYkkg Gvä lTkékZkQkm Ykk@kYkkg ¢Tkv ¢l@cgPkYkkg

Akg¥ Vv@ TkQkmä –¢k^km ¢kPYkUk|PkmlPk QkPkkg ¢ekkTk ¢Tkv l^kAk@Tkng

APkprP^k GoKmTkv Æ^k UkkvPkkTkk b^kXkk^k Pk@V ^k»Zkkv ¢vK\kv b^kXkk^kYkkg

UkZkkrZkTkm ¢vAPkk QkPkkg bkYZkCR#krTk QkZkngå c^kv Ukn<akkQkr ÿk@k Pkv

b^kXkk^kTkk H ¢kSkk@v @kCk-ÿvakTkkv bk^krQkk dkZk A@mä ¢l@cgPk

XkCk^kkTk Hv km H UkoOkrR#kk Pkv Æ^k Uk|CkK A@#kvå

☞ ¢k ^kkPk Bkkbk bkYkH^kk Hv km Gvä ¢kYkkg ¢vA\kk Uk@Tkm ^kkPk

TkQkmå ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv HkOk^kkTkng Aõk‹g PkvYkkg Bk@vBk@ Pkkv

¢kPYkkTkk UkoOkr #knüb^kæUkTkv HkOk^kkTkng Aõk‹g Gvå ¢l@cgPk XkCk^kkTk

Hv kkv H ¢k ¢kPYkkTkkv UkoOkr #knüb^kXkk^k bQkkUkmTkv PkvTkv HkOk^kkTkm

^kkPk A@m Gvå Hv Æ^k Ukn<akkQkr ^kMv #knüb^kXkk^kTkv HkOkv PkvTkv SkYkr

QkkZk; Hv Æ^k ¢k^kng HkOk^kkTkkv Ukn<akkQkr Tk A@v PkvTkv SkYkr QkkZk

Tklcå ¢k @mPkv ¢kYkkg ZkQkkQkr ekkTk ¢Tkv Ukn<akkQkr WkgTkv bkkQkv Gv;

¢Tkv bkPk~ lTklYkûk Pk@mAv ¢l@cgPkRv k Gv–Pkv ^kkPk UkOk ¢k^km HkZk

Gvä ¢l@cgPk XkCk^kkTk lbk^kkZk WkmHk AnRv kklRTkv Hv YkkTkPkkv ckvZk

PkvTkv YkkvcdkZk QkPkkv TkQkmå

☞ SZkkTk @kBkHkvä ¢k ¢Uko kr ^kkPk Gv; ¢kYkkg ¢vA\kk ¢l@cgPkTkm

^kkPk TkQkm UkOk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv Xkv]^kmTkv ^kkPk Gvå ¢l@cgPk

XkCk^kkTk bkkQkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkm ¢vYk Ykv]^kOkm A@^km Hkv¥¢v

Av : &¢ckv! ¢k ¢kPYkk Pkkv Av k]ekkTkb^kæUk Gvä PkvYkTkv UkoOkr

ekkTkbkkYkQZkr Gvä Tkv l^kAk@ H@kUkOk TkQkm; Ykk@kv ¢kPYkk UkOk

¢l@cgPk Hv kk H b^kXkk^k^kk]kv Gvå

☞ –¢k^km Uk|PkmPk HvOkv A@m PkvTkv c^kv b^kÜ^Zk Pk@V H ^k]^kkTkng @õk‹gä

UkOk lTklYkûkkv Pk@V ^k]^kkTkng Tk @õk‹gä AvYk Av UkkvPkkTkm UkoOkrR#kk

UkkvPkkTkk b^kXkk^kYkkgQkm ¢k^kv Gvä lTklYkûkYkkgQkm ¢k^kPkm TkQkm; PkvYk

H PkvTkv UknOZk-UkkUk Pk@V Av ¢Sko@m R#kk Pk@V UkOk Hkv^kkTkng Tk



XkkCk–4 ” “ 45

@õk‹gä AvYk Av l^kAk@ Av ¢UkoOkrPkk Pkv ¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk

TkQkmä PkvYkkgQkm UkoOkrR#kk ¢k^kPkm TkQkmå HvYkkg UkoOkrR#kk Uk|CkK^kkTkng

bkYkQZkr Gv ¢v kk UkkvPkkTkk Ü^Zk-CknOkYkkg H UkZkkrZkTkm ¢vAkCk|Pkk

A@^kkTkng Aõk‹gå ¢k^km ¢vAkCk|PkkTkm l¿Zkk A@Pkkg A@Pkkg UkZkkrZk #knü

Qk¥ HkZk Gv Tkv Ykkvc K]m HkZk Gvå

☞ –¢k^km ¢vAkCk|PkkTkm l¿Zkk AkvOk A@v? HvOkv Uk|QkYk ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkv ¢kv]BZkk ckvZk ¢Tkv ¢l@cgPk Hv^kng UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng

b^kæUk BZkk\kYkkg \kmSkng ckvZkä Pkv Æ^k UkZkkrZkTkm ¢#knüPkk Kk]mTkv

#knüPkk Uk|CkK A@^kk YkkKv UkkvPkkTkk #knü b^kXkk^kYkkg ¢vAkCk|PkkTkkv

Uk|ZkPTk A@vå Uk@gPkn Hv Æ^k ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]BkPkkv TkQkmä

¢l@cgPk Hv kk UkkvPkkTkk b^kæUkTkv ¢kv]BkPkkv TkQkm ¢Tkv UknOZk-UkkUkTkv

H UkkvPkkTkng b^kæUk YkkTkm @õkkv Gv Pkv Æ^k ¢#knüPkk Kk]mTkv #knüPkk

Uk|CkK A@^kkTkkv Uk|ZkPTk A@v Tklcå YkkKv bkkwQkm Ukcv\kkg ¢kPYkkTkng

#knüb^kæUk ¢kv]Bk^kng Hkv¥¢vä ¢Tkv Pkv YkkKv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk

Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv ¢kv]Bk^kk Hkv¥¢v–¢k SkYkrTkm @mPk Gvå

☞ ¢PZkk@v ¢k Xk@PkdkvÒkv ¢l@cgPk XkCk^kkTk l^kFk@Pkk TkQkm Uk@gPkn

¢c{Qkm QkkvMv Ro@ Ykckl^kRvc Rv#kYkkg bkmYkgSk@ XkCk^kkTk ^kCkv@v

PkmQk‘A@kv ¢l@cgPkUkOkv bkkdkkPk~ l^kFk@v Gvä dkvÒkQkm ¢YknA ¢gPk@

ckv kk GPkkg Xkk^kQkm UkkvPkv UkkvPkkTkk ekkTkYkkg ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk

b^kæUkTkkv lTkOkrZk A@v Pkkv PkvYkkg dkvÒkTkng ¢gPk@ TkMPkng TkQkmå HvOkv

¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kk UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk AZkkvr PkvTkv

Pkkv UkkvPkkTkk Xkk^kYkkg ¢l@cgPk XkCk^kkTk bkRkZk TkÆA H ^kPkvr Gvå

&Hv kkv ¢l@cgPk Pkv kkv cng" ¢v km Uk|PkmPkTkk Hkv@v Xkk^kYkkgQkm PkvOkv

¢l@cgPk XkCk^kkTk bkkQkvTkng ¢gPk@ PkkvMm TkkBZkng Gvå

☞ Akv¥Tkv ¢vYk #kgAk QkkZk Av ¢PZkk@v Pkkv ¢l@cgPk TkQkm Pkkv PkvYkTkng

b^kæUk A¥ @mPkv Tkœm QkkZk?—PkvTkng bkYkkSkkTk : ¢c{

¢l@cgPkTkm ckH@mTkm ^kkPk TkQkm A@m UkOk ¢l@cgPkTkng b^kæUk




HkOk^kkTkm ^kkPk A@m Gvå ¢c{ ¢l@cgPkTkm bkkdkkPk~ ckH@m ckvZk

Pkkv H PkvYkTkng b^kæUk HkOkm #kAkZk—¢vYk TkQkmå ¢PZkk@v ¢k dkvÒkv

¢l@cgPk XkCk^kkTk TkQkm UkOk Ykckl^kRvc dkvÒkv Pkkv ¢PZkk@v UkOk

¢l@cgPk XkCk^kkTk bkkdkkPk~ lWk@kHv Gvä ¢Tkv ekkTk ÿk@k PkvYkTkk

b^kæUkTkkv lTk:bkgRvc lTkOkrZk ¢c{ UkOk Qk¥ #kAv Gvå

☞ bkkYkv ¢l@cgPk XkCk^kkTk bkkdkkPk~ lWk@kHPkk ckvZk PZkk@v UkOk ekkTk

ÿk@k H PkvYkTkkv lTkOkrZk QkkZk Gvå Uk@Yk¢kwRkl@A #k@m@ä

bkYk^kbk@Okä lR^ZkS^klTkä Pkv Akg¥ Bk@vBk@ ¢l@cgPk XkCk^kkTk TkQkmä

¢v WkSkng Pkkv ¢kPYkkQkm HnRng Gvå FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkk Pkv Ü^Zkä

ekkTkR#krTkklR PkvTkk CknOkkvä ¢Tkv Av^k]ekkTk–¢PkmlTÜZk ¢kTkgR ^kCkv@v

UkZkkrZk—¢k^kk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkQkm ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkng b^kæUk

¢kv]Bkv Pkkv ¢l@cgPkTkv ¢kv]BZkk Acv kkZkå

☞ dkvÒkQkm TkÆA ¢l@cgPkTkm ckH@m ckvZk Av Tk UkOk ckvZk PkvTkm bkkQkv

bkgWkgSk TkQkmä UkOk UkkvPkkTkk ekkTkYkkg PkvYkTkk b^kæUkTkkv lTkOkrZk Gv Av

Tklc PkvTkm bkkQkv bkgWkgSk Gvå dkvÒkQkm TkÆA ¢l@cgPkUk|Xkn lWk@kHPkk

ckvZk Uk@gPkn Pkv ^kBkPkv Hkv ekkTk ^kMv Æ^k PkvYkTkk b^kæUkTkkv lTkOkrZk

Tk A@v Pkkv Pkv Æ^kTkv ¢kPYkkTkng b^kæUk HOkkZk Tklc ¢Tkv PkvTkk

YkkKv Pkkv ¢l@cgPk XkCk^kkTk DkOkk Ro@ Gvå—¢Tkv ¢PZkk@v ¢c{

dkvÒkQkm TkÆA ¢l@cgPkUk|Xkn Tk ckv kk GPkkg UkOk Hkv UkkvPkkTkk ekkTk

^kMv ¢l@cgPk Uk|XknTkk b^kæUkTkkv lTkOkrZk A@v Pkkv PkvTkv YkkKv

¢l@cgPkUk|Xkn TkÆA ckH@kcHo@ Gvå

☞ ¢PZkk@v ¢k Xk@PkdkvÒkYkkg UkgFkYkAk]v bkkdkkPk~ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkm

Ckv@ckH@mYkkg UkOk Hv ¢kPYkk¢kv¢v UkkvPkkTkk ekkTkYkkg ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkk b^kæUkTkkv (–Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkkv) Bk@kv lTkOkrZk AZkkvr Gv

¢Tkv Pkv^kng H UkkvPkkTkng b^kæUk Gvä ¢vYk HkOZkng Gv Pkv¢kvTkv YkkKv

Pkkv ¢l@cgPk XkCk^kkTk bkkdkkPk~ YkkvHoR lWk@kHv Gv; PkvYkTkk ñRZkYkkgä

PkvYkTkk ekkTkYkkg XkCk^kkTk lWk@kHv Gvå



XkkCk–4 ” “ 47

☞ Hn¢kvä ¢kYkkg AkvTkkv YklcYkk?–¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk b^kæUkTkkv

lTkOkrZk A@Tkk@k ekkTkTkkv YklcYkk Gvå Xkk¥ @v! ¢k dkvÒkv ¢l@cgPk

TkQkmä UkOk ¢l@cgPkTkv Tkœm A@Tkk<g Pkk<g ekkTk Pkkv Gv Tkv! Pkv

ekkTkTkk Hkv@v ¢l@cgPkTkkv lTkOkrZk A@mTkv dkvÒkXkvR AkNm TkkBkå

ekkTkTkv lTkOkrZk A@^kkYkkg dkvÒkXkvR TkMPkkv TkQkm–¢ckv! ekkTkTkv

b^kbkTYknBk A@mTkv ¢l@cgPk Uk|XknTkk l^k@cTkv Xkn\kk^km Rv ¢v^km ¢k

^kkPk Gvå

☞ HvOkv UkkvPkkTkk Xkk^kYkkg XkCk^kkTkTkv TkÆA AZkkvr PkvTkv Pkkv XkCk^kkTk

bkRkZk TkÆA H ^kPkvr Gv ¢Tkv HvOkv UkkvPkkTkk Xkk^kYkkg XkCk^kkTkTkv

Ro@ AZkkr (–¢vK\kv Av XkCk^kkTkTkv Tk ¢kv]BZkk) PkvTkv XkCk^kkTk Ro@

Gv–UkGm dkvÒkQkm Xk\kv TkÆA ckvå

☞ Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkQkm ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk b^kæUkTkkv lTkOkrZk A@Pkkg

¢kBkkv b^kXkk^k Uk|PkmPkYkkg ¢k^km HkZk Gvå ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv

UkoOkr lTkYkr]R#kk Uk|CkKm Pkv A>kkgQkm Uk|CkKm? %Zkkg bkkYkQZkr cPkng

PkvYkkgQkm Uk|CkKmå b^kXkk^kYkkg UkoOkr bkkYkQZkr cPkng PkvTkm bkTYknBkPkkQkm Pkv

R#kk Uk|CkKmå Ykk@kv b^kXkk^k UkOk ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kkv Ukl@UkoOkr

Gvä b^kXkk^kbkkYkQZkrYkkg Akg¥ Vv@ TkQkmå Wkbk! ¢k^km

b^kXkk^kbkkYkQZkrTkm Uk|PkmPk A@Pkkg H Ykkvc K]v Gv Tkv bkYZkA~P^k QkkZk

Gvå—¢k bkYklAPkTkkv §UkkZk Gvå

☞ HvYk ¢l@cgPk XkCk^kkTk UkkvPkkTkk ekkTkYkkg WkSkng HkOkv Gvä Uk@gPkn

Uk@Ü^ZkTkng Akg¥ A@Pkk TkQkmä PkvYk H @kCk-ÿvak-Ykkvc UkOk PkvYkTkv

TkQkmä PkvYk Ykk@kv ¢kPYkk UkOk Pkv kkv H HkOkTkk@ b^kæUkm Gv;—¢kYk ekkTkb^kXkk^kTkm Uk|PkmPk A@^km Pkv YkkvcdkZkTkng Ak@Ok Gvå

☞ Hv Æ^k ¢k^km ekkTkb^kXkk^kTkm Uk|PkmPk Tk A@v ¢Tkv l^kUk@mPk YkkTkv

PkvOkv Bk@vBk@ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv UkOk ¢kv]BZkk TkQkm ¢Tkv Pkv

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv bkkFkkv Xk$Pk TkQkmå

☞ HvOkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk b^kæUkTkv HkOZkng ¢Tkv Pkv ÿk@k UkkvPkkTkk




¢kPYkb^kæUkTkkv lTkOkrZk AZkkvr Pkv Æ^k bkYZkCÓlì SkYkkrPYkk Gvä Pkv

H bkkFkkv HwTk Gvä Pkv lHTkvëk@Rv^kTkkv \kDknTkgRTk Gvå Uk|QkYk

lHTkvTÜRv k Hv kkv UkkvPkkTkkv b^kXkk^k Gv ¢v kkv lTkOkrZk A@^kkv Pkv

HwTkUkOkng Gv ¢Tkv UkGm b^kXkk^kTkk ¢^k\kgWkTkv Ukn<akkQkr ÿk@k Pkv km

UkoOkrR#kk Uk|CkK A@^km Pkv lHTkUkOkng Gvå ¢l@cgPkTkv ¢kv]BZkk l^kTkkä

¢Tkv PkvYkTkk Hv kk UkkvPkkTkk lTkH b^kXkk^kTkv HkOZkk l^kTkk bkkFkng

HwTkUkOkng ckv¥ #kAv Tklcä ¢vK\kv SkYkr QkkZk Tklcå

☞ ¢ckv! ¢l@cgPk XkCk^kkTk UkkvPkkTkk b^kXkk^kQkm H b^kZkg bknBkm Gvä

£lTÜZkl^kakZkkv ^kCk@ H PkvYkTkkv ¢kPYkk bknBkæUkv Ukl@OkYkm @õkkv Gvä

YkkKv bknBk Pkv ¢kPYkkTkng H b^kæUk Gvå b^kXkk^kQkm H b^kZkYkvZk

bknBkæUk QkZkv\kk ¢l@cgPk XkCk^kgPkkvTkv ¢kck@ä UkkOkmä R^kk Av ^kïk

^kCkv@vTkm Hæ@ UkMPkm TkQkm; ¢k Uk|YkkOkv ¢l@cgPkTkk ¢kPYkkTkv

¢kv]Bkm PkvTkm bkkQkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv Ykv]^kv Pkkv UkkvPkkTkkv b^kPkgÒk

b^kXkk^k Uk|PkmPkYkkg ¢k^kv Av ¢ckv! Akv¥ Wkkõk bkgHkvCkYkkg Ykk<g

bknBk TkQkmä bknBk Pkkv Ykk@kv UkkvPkkTkkv b^kXkk^k Gvä ¢vA\kkv Ykk@kv

b^kXkk^k H bknBkTkng bkkSkTk Gvå ¢k^km bkYkHOk QkPkkg bkYZkCR#krTk

QkkZk Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]BkPkkg ¢PkmlTÜZkbknBkTkm ¢kv]BkkOk QkkZk

Gv Tkv £lTÜZkl^kakZkkvYkkgQkm bknBkWknlü K]m HkZk Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv Uko kvr ¢ekkTkR#kk cPkm UkGm ekkTkR#kk Uk|CkKm;

¢k ¢ekkTk ¢Tkv ekkTk WkgTkv R#kkYkkg ¢l@cgPkTkv Hv KAm @cv\k Gv

Pkv ¢kPYkÜ^Zk Gvå Hv ¢kPYkk Ukcv\kkg ¢ekkTkR#kkYkkg cPkkv Pkv H

¢PZkk@v ekkTkR#kkYkkg Gv–¢k^km Ukcv\kkg–UkGmTkm HkvMæUk Hv bk]gCk

UkRkQkr Pkv Ü^Zk Gvå UkZkkrZkkv Ukcv\kkg–UkGmTkm HkvMæUk TkQkm UkOk

GoKm GoKm Gvå Ukcv\km ¢^kbQkk Pkv WkmÆ TkQkmä WkmÆ ¢^kbQkk

Pkv ÒkmÆ TkQkm—¢kYk ¢^kbQkkYkkg Uk@bUk@ HnRkUkOkng Gv ¢Tkv Ü^Zk

Pkkv Hv Ukcv\kk bkYkZkv cPkng Pkv H WkmHk bkYkZkv Gvä WkmHk bkYkZkv



XkkCk–4 ” “ 49

cPkng Pkv H ÒkmHk bkYkZkv Gv—¢vYk Ü^ZkYkkg bk]gCkUkOkng Gv—¢kYk

¢kv]Bkv Pkkv ¢vA\km UkZkkrZkWknlü K]m HkZk Tkv Ü^ZkbkTYknBkPkk Qk¥

HkZkå

☞ A¥ ¢^kbQkk ^kBkPkv Ü^ZkbkkYkQZkr TkQkm? WkSkm ¢^kbQkk ^kBkPkv

Ü^ZkbkkYkQZkr ¢v^kng Tkv ¢v^kng ¢vAæUk Gvå HvK\kng ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkng

Ü^ZkbkkYkQZkr Gv PkvK\kng H UkkvPkkTkng Ü^ZkbkkYkQZkr Gvå ¢k^km

¢kv]BkkOk A@Pkkg ¢vYk Uk|PkmPk QkkZk Gv Av ¢PZkk@v Ykk@v ¢Sko@m

R#kk ckv kk GPkkg ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv km UkoOkrR#kk UkOk Ykk@kYkkgQkm

H Uk|CkK^kkTkm Gv ¢Tkv Pkv UkoOkrR#kkYkkg UkOk cng H KAm @cv^kkTkkv

Gngå

☞ Ü^ZkTkng l^k#kvakOk Pkv CknOk Gv; HvYk Av bkkvTkng Av^kng? Av bkkvTkng Ukm]ngä

bkkvTkng Xkk@vä bkkvTkng FkmAOkng; PkvYk ¢kPYkÜ^Zk Av^kng? ¢kPYkk

ekkTkb^kæUkä ¢kPYkk R#krTkb^kæUkä ¢kPYkk Fkkl@Òkb^kæUk; ¢k

Uk|YkkOkv ekkTkklR l^k#kvakOkkv ¢kPYkÜ^ZkTkv \kkCkn UkMv Gv ¢vK\kv Pkv

¢kPYkkTkk CknOkkv Gvå HvK\kk CknOkkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkYkkg

Gv PkvK\kk H CknOkkv ¢k ¢kPYkkYkkg Gvå ¢l@cgPkTkk ¢Tkv ¢kPYkkTkk

Ü^Zk-CknOkYkkg Vv@ TkQkmä UkZkkrZkYkkg Hv Vv@ Gv Pkv Ü^ZkTkk ¢^k\kgWkTkv

K]m HkZk Gvå

☞ ¢l@cgPk Hv kk Qk^kkTkkv §UkkZk #kng?–Av ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kk H

UkkvPkkTkk Ü^Zk-CknOk Gv ¢vYk ¢kv]BkmTkv PkvTkng ¢^k\kgWkTk A@^kng Pkv

¢l@cgPk Hv kk Qk^kkTkkv §UkkZk Gvå

☞ HvK\kk ¢l@cgPkkv QkZkk Pkv WkSkkZk ¢l@cgPk XkCk^kgPkkv¢v UkkvPkkTkk

Ü^ZkTkng ¢^k\kgWkTk A@mTkv H ¢l@cgPkR#kk Uk|CkK A@m Gvå PkvYk bk^kvr

Æ^kkvTkv YkkKv UkkvPkkTkk Ü^ZkTkng ¢^k\kgWkTk A@^kng Pkv H bkYZkCR#krTk

¢Tkv ¢l@cgPkUkRTkkv §UkkZk Gvå

☞ ¢k ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kkv A¥ @mPkv Gv

Pkv HkOZkk l^kTkkä RZkk-RkTk-Xkl$Pk-^k|Pk-UkoHk Av #kkïk¢XZkkbk




^kCkv@v CkYkv PkvK\kng A@v PkkvUkOkä Akv¥ @mPkv SkYkr QkPkkv TkQkmå SkYkr

A@^kk YkkKv #kæ¢kPkTkng APkr Zk ¢v Gv Av ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv

¢Tkv PkvYkTkk Hv kk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkkv lTkOkrZk A@^kkvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk b^kXkk^kYkkg ¢Tkv ¢kPYkkTkk b^kXkk^kYkkg

lTkékZkQkm Akg¥UkOk PkVk^kPk YkkTkv Pkkv Pkv Æ^k UkkYk@ Gv–lYkQZkkÓlì Gvä PkvTkv SkYkr QkPkkv TkQkmå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv \kdkYkkg \kvPkkg UkkvPkkTkk

Uk@YkkQkrb^kæUkTkkv BZkk\k ¢k^kv Gv; XkCk^kkTkTkk Ü^Zk-CknOk Uko@k Gv

Tkv PkvYkTkm UkZkkrZk bkgUkoOkr ekkTkYkZk Gv ¢vYk lTkOkrZk A@Pkkgä Ykk@k

Ü^Zk-CknOk Pkkv Uko@k Gv Tkv UkZkkrZk bkgUkoOkr ekkTkæUk l^kAk@ @lcPk

ckv km Hkv¥¢v–¢vYk Uk|PkmPk QkkZk Gv; ¢Tkv ¢v Uk|PkmPkTkk Hkv@v

UkoOkrPkk Pk@VTkkv Ukn<akkQkr ©UkMv Gvå

☞ &UkoOkrPkkTkk \kdkv #kæ¢kPk" ¢vK\kv Hv kk ¢l@cgPk Pkv kkv cng—¢v^kk

\kdkv SkYkrTkm #kæ¢kPk QkkZk Gvå b^kXkk^kbkkYkQZkrTkm UkoOkrPkk XkkbZkk

^kCk@ AkvTkm ¢kvQkv SkYkr A@#kv? UkkYk@PkkTkm ¢kvQkv SkYkrTkm

#kæ¢kPk QkPkm TkQkmä UkOk UkkvPkkTkm Uk|XknPkkTkv ¢kv]BkmTkv PkvTkk Hkv@v

Uk|XknPkkTkkv Ukn<akkQkr §UkMv Gvå UkkvPkkTkm Uk|XknPkkTkv HkOZkk ^kCk@

SkYkrTkkv bkkFkkv §\\kkbk ¢k^kPkkv TkQkmå ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkm bkkQkv

bk@BkkYkOkm A@mTkv Æ^k UkkvPkkTkk ¢kPYkb^kæUkTkv Tkœm A@v Gv Av

Hv kk ¢l@cgPk XkCk^kkTk Gv Pkv kkv H cng Gngä ¢k Uk|YkkOkv

¢l@cgPkTkk b^kæUkTkv HkOkPkkg Æ^k b^k-bkYkZkTkv HkOkm \Zkv Gv

¢Tkv b^kbkYkZkTkv HkOkPkkg PkvTkkv Ykkvc K]m HkZk Gvå–¢k ¢Uko kr

SkYkrTkm #kæ¢kPk Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkm UkZkkrZkYkkg @kCkTkkv ¢Xkk^k Gvä YkkKv @kCk

Pkv ¢kPYkkTkng ¢bk\km b^kæUk TkQkm;—¢k @mPkv ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkv ¢kv]BkPkkg ¢kPYkk ¢Tkv @kCkTkng XkvRekkTk QkkZk Gvå

☞ ekkTkUkZkkrZk ¢vA bkYkZk Uko@Pkm H ckv kk GPkkg PkvTkkYkkg lÒkAk]m



XkkCk–4 ” “ 51

Ü^ZkTkkv lTkOkrZk A@^kkTkng bkkYkQZkr Gvå bk^krek XkCk^kkTkTkk Ukl@UkoOkr

Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv PkvYk H Pkv kk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv lTkOkrZkYkkg \k¥

\Zkv ¢v^kng bkkYkQZkr ekkTkTkng H Gvä @kCkYkkg ¢v^kng bkkYkQZkr TkQkmå

¢gPkYknrBk Qk¥Tkv lÒkAk]m b^kXkk^k bkkQkv PkTYkZk Qk¥ HkZk–¢v^km

¢vA bkYkZkTkm ekkTkUkZkkrZkTkm PkkAkPk Gvä Uk@gPkn Akv¥UkOk @kCkYkkg

¢v km PkkAkPk TkQkm Av ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv ekkTkb^kXkk^k bkkQkv PkTYkZk

Qk¥ #kAv!

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv ¢kPYkk bk^krPk: l^k#knü Gv; PkvYkTkm UkZkkrZk

UkOk ¢TkgPk FkwPkTZk#kl$PkbkgUkTTk Gv; ¢kYk \kdkYkkg \kmSkng Pkv ^kBkPkv

UkkvPkkTkv Pkv km UkoOkr #knüUkZkkrZk ^kPkrPkm TkQkm UkOk @kCk ^kPkvr Gvä

GPkkg &@kCk Pkv Ykk@m ¢^kbQkkTkng Yko] b^kæUk TkQkmä Ykk@m

¢^kbQkk ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv km ¢TkgPk FkwPkTZk#kl$PkbkgUkTTk

@kCk@lcPk ckv km Hkv¥¢v"—¢vYk lTkOkrZk QkkZk Gvå ¢Tkv ¢v^kkv

lTkOkrZk QkPkkg @kCk bkkQkvTkm ¢vAP^kWknlü GoKmTkv b^kXkk^k bkkQkv

¢vAP^kWknlü QkkZk Gv; ¢vK\kv bkYZkCR#krTk QkkZk Gvä Tkv

¢l@cgPkUk|Xkn Hv^km #knüPkkTkkv ¢g#k UkkvPkkYkkg Uk|CkKv Gvå–Pkv Æ^k

¢l@cgPk Qk^kk YkkKv ¢l@cgPkTkk YkkCkvr Fkk\k^kk \kkCZkkvå

☞ Hv ekkTkUkZkkrZkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkTkkv lTkOkrZk AZkkvr

PkvTkkYkkg UkkvPkkTkk lÒkAk]m b^kæUkTkkv lTkOkrZk A@^kkTkm UkOk PkkAkPk

Gvå lÒkAk]m ^kbPknTkkv lTkOkrZk A@^kkYkkg lÒkAk] HvK\kkv ^kBkPk TkQkm

\kkCkPkkv UkOk ^kPkrYkkTk ¢vA UkZkkrZk ÿk@k lÒkAk]m ^kbPknTkkv lTkOkrZk

QkkZk Gvå

☞ Æ^kTkv bknBk Hkv¥¢v Gv; ¢k HCkPkYkkg bkgUkoOkr bknBkm êkm ¢l@cgPk

Uk|XknÆ Gv; ¢vK\kv &bknBk Hkv¥¢v Gv" PkvTkkv ¢Qkr ¢v QkZkkv Av

¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv km R#kkæUk UkkvPkkTkv Qk^kng Gvå HvOkv ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkv ¢kv]BZkk ckvZk PkvYk H UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv ¢l@cgPk

XkCk^kkTk Hv kkv HkOZkkv ckvZkä Pkv H ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv km




R#kkæUk Qk^kkTkm Xkk^kTkk A@vå ¢k @mPkvä ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv

¢kv]BZkk l^kTkk bknBkTkkv bkkFkkv §UkkZk WkTkm #kAPkkv TkQkmå

☞ Ykk@v ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv^kng UkoOkr bknBk Uk|CkK A@^kng Gv ¢vK\kv

¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kng bkkYkQZkr Ykk@k ¢kPYkkYkkg Gv—¢kYk

HvOkv AWko\Zkngä PkvOkv ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv^kk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZk

lbk^kkZk WkSkng UkkvPkkYkkgQkm AkNm TkkBZkng—¢vK\kv Av Pkv Ykk<g b^kæUk

TkQkm ¢vYk Uk|PkmPk A@må ¢kPYkk Uk@Tkng Akg¥ A@vä lTklYkûkQkm

\kkXk-TknA#kkTk QkkZk Av #knXk@kCkQkm SkYkr QkkZk—¢v WkSkm

YkkTZkPkk K]m Ck¥ä AvYk Av ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk ¢kPYkkYkkg Pkv

Akg¥ TkQkmå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkng b^kæUk HkOkPkkg UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZk ¢kv]BkkZk Gv; ¢v Uk|YkkOkv ¢kPYkkTkk

Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv HkOkmTkvä WkSkm UkZkkrZkkvTkv ¢Tkv CknOkkvTkv ¢vA

FkwPkTZk-Ü^ZkYkkg H ¢gPkCkrPk A@Pkkg ¢vAkAk@ FkwPkTZkÜ^Zk H \kdkYkkg

@cm HkZk Gvä Pkv dkOkv bk^kvr l^kA\UkkvTkm l¿Zkk ¢KAm HkZk Gvä

¢Tkv YkkvcTkkv Tkk#k Qk¥Tkv ¢Uko^kr bkYZkCR#krTk QkkZk Gvä—FkwPkTZkzFkPkkYklOk Uk|kUPk QkkZk Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTk bkkQkv bk@Bkk^kmTkv ¢kPYkkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkng

^kkbPkl^kA b^kæUk HvOkv Tkœm AZkn‘ ckvZk Pkvä CknOk-UkZkkrZkkvTkv ¢vA

Ukl@OkYkPkk Ü^ZkYkkg bkYkk^kmTkv Ü^ZkTkv ¢XkvRUkOkv \kdkYkkg \k¥ #kAvå

¢l@cgPk Hv^kk UkkvPkkTkk Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkv HkOkmTkvä HvOkv CknOk

-UkZkkrZkkvTkv ¢vA Ü^ZkYkkg bkgAv\Zkk PkvOkv UkZkkrZkTkv ¢gPkYknrBk A@mTkv

¢kPYkkTkv UkkvPkkTkk b^kXkk^kYkkg H Skk@m @kBZkkvä PZkkg Ykkvc AkvTkk

¢kSkk@v @cv?—¢vK\kv lTk@kêkZk QkZkv\kkv Ykkvc Pkv dkOkv H dkZk

UkkYkv Gvå HvK\km Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkTkm ¢vAPkk Qk¥ PkvK\kkv SkYkr Gvå

☞ Hv dkOkv ¢XkvR FkwPkTZkÜ^Zk Pk@V ekkTk N»Zkng Pkv H dkOkv UkZkkrZk-

XkvR PkvYkH CknOkXkvR ¢v WkgTkvTkng \kdk ¢vA bkkQkv H GoKm CkZkng



XkkCk–4 ” “ 53

Gvå ¢XkvR b^kXkk^k Pk@V ^k]v\kk ekkTkYkkgQkm XkvRTkkv l^kA\Uk GoKm

CkZkkv Gvå lTks^kA\Uk Qk¥Tkv ¢k^kk ¢XkvR FkwPkTZkTkkv ¢TknXk^k

A@^kkv PkvYkkg ¢Uko kr Ukn<akkQkr Gvå ¢kPYkkTkkv Uk@Yk ¢kTkgR Gvå

☞ Hn¢kvä ¢k ekkTkTkng bkkYkQZkr! ¢ckv! ¢vA bkYkZkTkm ekkTkUkZkkrZkYkkg

¢TkgPk Av k]m XkCk^kgPkkvTkkv lTkOkrZk A@^kkTkm PkkAkPk Gvå Hv ekkTkv

¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk AZkkvr Pkv ekkTk UkkvPkkTkk

b^kXkk^kTkkv UkOk lTkOkrZk A@v Gvä —¢v km PkvTkm PkkAkPk Gvå

☞ ^kbPknTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk Hv kng ckvZk Pkv kng YkkTkv Pkkv ^kbPknb^kæUk

¢Tkv YkkTZkPkk WkgTkv ¢vA QkPkkg bkYZkA~êkük-ekkTk QkkZk Gvå

¢kPYkkTkng ^kkbPkl^kA b^kæUk #kng Gv Pkv HkOk^kk YkkKv ¢l@cgPk

XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bk^kkTkm Hæ@ Gvä AvYk Av ¢l@cgPk XkCk^kkTk

Ü^Zk-CknOk-UkZkkrZkQkm bkgUkoOkr #knü Gvå Hv kk ¢l@cgPk XkCk^kkTk Gv

Pkv kkv %Zkkg bknSkm ¢k ¢kPYkk Tk QkkZk PZkkg bknSkm PkvTkm UkZkkrZkYkkg

Rkvak Gv—¢#knüPkk Gvå ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv km ¢^kbQkk A>kk@v

QkkZk? Ukcv\kkg ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kng UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkng

#knüb^kæUk Tkœm A@v PZkk@v bkYZkCR#krTk-ekkTk Uk|CkKv Gv ¢vK\kv Av

¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kkv ¢g#k Uk|CkKv Gvä ¢Tkv UkGm Pkv

#knüb^kæUkYkkg \kmTk QkPkkg bk^kr YkkvcTkkv Tkk#k Qk¥Tkv bkkdkkPk~

¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv km R#kk Qk¥ HkZk Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kng H Ykk<g b^kæUk Gv— ¢vYk ¢kv]BkPkkg

b^kæUkYkkg UkOk lTk:#kgAPkk Qk¥ HkZk Gvv; Hkv UkkvPkkTkk b^kXkk^kTkm

lTk:#kgAPkk Tk QkkZk Pkkv ¢l@cgPkTkk b^kæUkTkkv UkOk ZkQkkQkr lTkOkrZk

TkQkmå HvOkv ¢l@cgPkTkkv ¢Tkv ¢l@cgPk Hv kk UkkvPkkTkk b^kæUkTkkv

lTkOkrZk AZkkvr PkvOkv YkkvcdkZkTkkv §UkkZk Ykv]^km \kmSkkv Gvå

bkYZkA~P^k–zFkPkkYklOk @PTk Uk|kUPk A@m \kmSkng Gvå

☞ ¢ckv! ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kk UkoOkrb^kæUkm ¢kPYkkTkkv bkkdkkPk~

¢TknXk^k HvTkv Gv–Pkkv UkGm PkvTkm Ukkbkv #kng TkQkm? Xk\kv




UkgFkYkAk] ckv Tkv bkkdkkPk~ ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkkv l^k@c ckvä UkOk

HvOkv ¢gPk@Ykkg ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kk UkkvPkkTkk b^kXkk^kTkkv

¢TknXk^k AZkkvr Gv PkvOkv bkYkbPk YkkvcTkm bkvTkkTkv ÆPk^kkTkkv §UkkZk

Uk|kUPk A@m \kmSkkv Gvå—¢kYk SkYkmrTkv lTk:#kgAPkk ckvZk Gv Av

Ykk@kv b^kXkk^k YkkvcTkkv Tkk#kA Gvå

☞ ¢l@cgPk XkCk^kkTk bk^krQkk Ykkvc@lcPk Qk¥ CkZkk Gv ¢Tkv Pkv

¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kkv ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Gvä ¢vYk HvOkv Uk|PkmPk

A@m PkvTkv UkOk ¢\UkAk]Ykkg H bkYkbPk YkkvcTkkv Tkk#k Qk¥ HkZk

Gvå SkYkmr HkOkv Gv Av ¢l@cgPk XkCk^kkTk Hv kkv Ykk@kv b^kXkk^k

Gvä Pkv b^kXkk^k YkkvcTkkv Tkk#kA Gv; ¢Tkv b^kXkk^kTkm Uk|klUPk Pkkv

YkTkv Qk¥ Gvä PkvQkm YkkvcTkkv bk^krQkk dkZk Qk#kv—¢vYkkg #kgAk UkMPkm

TkQkmå ¢Ykk@k ¢kPYkkYkkg WkSkng H bkkYkQZkr Gv—PkvTkk Hkv@v

YkkvcTkv bk^krQkk dkZk A@mä Av k]ekkTk Uk|CkK A@mTkv bkkdkkPk~

¢l@cgPk Qk#kngå

cv ∆^kkv! ¢l@cgPkTkv ¢kv]BkmTkv ¢l@cgPk WkTkkvÂcv ∆^kkv! ¢l@cgPkTkv ¢kv]BkmTkv ¢l@cgPk WkTkkvÂcv ∆^kkv! ¢l@cgPkTkv ¢kv]BkmTkv ¢l@cgPk WkTkkvÂcv ∆^kkv! ¢l@cgPkTkv ¢kv]BkmTkv ¢l@cgPk WkTkkvÂcv ∆^kkv! ¢l@cgPkTkv ¢kv]BkmTkv ¢l@cgPk WkTkkvÂ

W

Sh

ri Dig

amb

ar Jain S

wad

hyay M

and

ir Tru

st, So

ng

adh

-364250

©e rŒ„kƒ

h si™ MðtæÞtÞ{krŒh xÙMx, Ëtu™„Z

-364250

XkkCk–

4 ”

“55

@kYkT

kv ^kc

k\kkv

FkkgR

\kkv

@kYkT

kv ^kc

k\kkv

FkkgR

\kkv

@kYkT

kv ^kc

k\kkv

FkkgR

\kkv

@kYkT

kv ^kc

k\kkv

FkkgR

\kkv

@kYkT

kv ^kc

k\kkv

FkkgR

\kkvTkkTkAMk @kYkFkgÜÆTkk ñRZkYkkg ¢kAk#kYkkgQkm

FkkgRkv \k¥Tkv CkH^kkYkkg TkkgBk^kkTkng YkTk

QkZkngååå¢Tkv Pkv YkkKv FkgÜ bkkYkv Hkv¥Tkv PkvTkv

TkmFkv Wkkv\kk^k^kkTkm Fkvìk A@^kk \kkCZkkå

¢TknXk^km Rm^kkTkÆ¢v @kYkTkkv ¢lXkUk|kZk

HkOkmTkvä b^kFGRUkrOkYkkg FkgÜTkng Uk|lPkzWkWk

WkPkk^Zkng; FkgÜ UkkvPkkTkk ckQkYkkg ¢k^kv\kkv

Hkv¥Tkv @kYk @kÆ QkZkkå

Sh

ri Dig

amb

ar Jain S

wad

hyay M

and

ir Tru

st, So

ng

adh

-364250

©e rŒ„kƒ

h si™ MðtæÞtÞ{krŒh xÙMx, Ëtu™„Z

-364250

56

”“

bkYZkCR#krTk

ÂÂÂÂÂbkkS

kATkv

^kck\kk

lbk¸

ÂÂÂÂÂbkkS

kATkv

^kck\kk

lbk¸

ÂÂÂÂÂbkkS

kATkv

^kck\kk

lbk¸

ÂÂÂÂÂbkkS

kATkv

^kck\kk

lbk¸

ÂÂÂÂÂbkkS

kATkv

^kck\kk

lbk¸

PkvYk lbkü XkCk^kkTkTkkv Uk@Yk YklcYkk

bkkgXk]Pkkg bkkSkA–YknYkndknTkv PkvTkm Xkk^kTkk

HkCkv GvååååTkv lbküXkCk^kkTk bkkYkv Hkv¥Tkv

Wkkv\kk^kv Gv Av lbküXkCk^kkTk! PkYkv ¢c{

UkSkk@kv!

PZkk@v ¢TknXk^km SkYkkrPYkk PkvTkv bkYkHk^kv Gv

Av cv ¢kPkYk@kYk! Pkng Pkk@k ekkTkRUkrOkTkv

b^kFG A@mTkv PkvYkkg RvBkåååPkk@kYkkg H

¢gPkYknrBk Hkv Pkkv lbküUkOkng PkTkv Pkk@kYkkg H

RvBkk#kv Tkv PkTkv Uk@Yk ¢kTkgR Qk#kvå



XkkCk–4 ” “ 57

& &%(cv ∆^k! Pkn g b^k‹^ZkTkv HkOkcv ∆^k! Pkn g b^k‹^ZkTkv HkOkcv ∆^k! Pkn g b^k‹^ZkTkv HkOkcv ∆^k! Pkn g b^k‹^ZkTkv HkOkcv ∆^k! Pkn g b^k‹^ZkTkv HkOk

^kmPk@kCkm bkgPkkv Acv Gv Av cv Æ^k! Pkk<g lcPk A@^kk

FkkcPkkv ckv Pkkv b^kÜ^ZkTkv HkOkå AvYk Av Pkk<g lcPk Pkk@k

b^kÜ^ZkTkk ¢kêkZkv H Gv; Uk@Ü^ZkTkk ¢kêkZkv Pkk<g lcPk TkQkmå

YkkKv HvTkv UkkvPkkTkng lcPk A@^kng ckvZkä HvTkv YkkvdkYkkCkr Uk|CkK

A@^kkv ckvZkä HvTkv bknBkm Qk^kng ckvZkä Pkv¢kv b^kÜ^Zk ¢Tkv

Uk@Ü^ZkTkv lXkTTk lXkTTk HkOkkv; lXkTTk HkOkmTkv Uk@Ü^ZkTkkv

¢kêkZk GkvMkv Tkv b^kÜ^ZkTkkv ¢kêkZk A@kvå

XkCk^kkTk ¢kPYkk RvcQkm lXkTTk ekkTkkTkgRb^kæUk ^kbPkn Gv; Pkv

UkkvPkkTkv Xko\kmTkv UkkvPkkTkk lbk^kkZk Akv¥ UkOk WkmHk UkRkQkrTkk ¢kêkZkv bknBk

Qk^kkTkng YkkTkvä Pkkv PkvYkkg lYkQZkkP^kTkng bkv^kTk QkkZk Gv ¢vK\kv Rn:Bk QkkZk

Gvå ¢kFkkZkrRv k bkYkHk^kv Gv Av cv Xkk¥! Pkk@kv b^kXkk^k Pkk@kQkm

Ukl@UkoOkr Gvä Pkk@k H ¢kêkZkv Pkk@m Yknl$Pk QkkZk Gv; Akv¥ WkmHkTkkv

¢kêkZk A@^kk HPkkg Pkkv ¢#knXk Av #knXk@kCkQkm WkgSkTk ¢Tkv Rn:Bk H

QkkZk Gv; Yknl$PkTkkv YkkCkr Uk@Tkk ¢kêkZkv TkQkmä Yknl$Pk b^kÜ^ZkTkv ¢klêkPk

Gvå

Pkng Æ^k Gkv! Pkkv Pkk<g Æ^kUkOkng Av kng Gv? Pkk<g Æ^kTk Av kng Gv?

PkvTkm ^kkPk Gvå Pkng UkkvPkv ¢PkmlTÜZk ¢kTkgR@bkTkng Uko@ Gkvå #k@m@ Pkkv HM

Gvä Tkv ¢gR@Tkk UknOZk-UkkUkTkk @kCkXkk^kkv UkOk ¢#knFkm Gvä PkvYkkg FkwPkTZkTkkv

¢kTkgR TkQkmå Pkv Uk@klêkPk Xkk^kkv Yknl$PkTkng Ak@Ok Qk¥ #kAPkk TkQkm;

Yknl$PkTkkv YkkCkr FkwPkTZkYkZk b^kÜ^ZkTkv ¢klêkPk Gvå #knü ¢kPYkkTkv Hv¢kv

¢kv]BkPkk TkQkmä PkvTkm bkTYknBk Qk¥Tkv bkkFkkg êkük-ekkTk-Fkkl@Òk Uk|CkK

A@Pkk TkQkmä ¢Tkv Uk@klêkPk #knXkXkk^kæUk ^Zk^kck@ êkük-ekkTk-Fkkl@ÒkTkv

YkkvdkTkng Ak@Ok bkYkÆTkv bkv^kv Gv PkvTkv ARm YkkvdkYkkCkr QkPkkv TkQkmå Xkk¥!




Pkng b^kÜ^ZkTkv HkOkmTkv PkvTkkv ¢kêkZk A@ä Pkkv H YkkvdkYkkCkr Uk|CkKvå b^kÜ^Zk

¢Tkv Uk@Ü^ZkTkm lXkTTkPkkTkv ¢kv]BkmTkv b^kÜ^ZkTkk ¢kêkZkQkm bkYZkCR#krTk

-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk YkkvdkYkkCkr Uk|CkKv Gvå

Hn¢kvä ¢k^km ^kkPk êkmYkR~ @kHFkgÜÆ¢v TkkTkm .Yk@Ykkg (bkûk@

^kakrTkm ^kZk Ukcv\kkg) UkOk \kBkm Gvå bkkPk ^kakrTkm §Yk@v Pkkv PkvYkTkv

HklPkbYk@OkYkkg Uko krXk^kTkng ekkTk QkZkng cPkng; ¢kPYkk ¢k Xk^k Ukcv\kkg A>kkg

cPkkv–PkvTkng ekkTk Qk¥ #kAv Gvå ¢kUkOkv PZkkg @kHn\kWkvTkTkv UkOk ¢Nm

^kakrTkm ^kZkv Uko krXk^kYkkg HnTkkCkNYkkg CkmPkk cPkm PkvTkng HklPkbYk@OkekkTk QkZkng

Gvå ¢vQkm UkOk l^k#kvak Fkk@Xk^kTkng ekkTk FkgUkkWkvTkTkv Gv; ¢vYkTkm ^kkPk

ªMm Gvå ¢kPYkkTkm PkkAkPk ¢Ukk@ Gvä PkvTkv ¢kv]BkmTkv PkvYkkg @YkOkPkk

A@Pkkg ¢Uko kr ¢kTkgR ¢TknXk^kkZk Gvå êkmYkR~ @kHFkgÜÆ¢v 17 ^kakrTkm

^kZk Ukcv\kkg Hv 125 WkkvSk^kFkTkkv \kBZkkg Gvä PkvYkkg b^kÜ^ZkTkkv ¢kêkZk

A@^kkTkk Tkv Uk@Ü^ZkTkkv ¢kêkZk GkvM^kkTkk R#k Wkkv\k Wkcn bk@bk Gvå

lTkékZkTkkv ¢kêkZk A@kv Tkv ^Zk^kck@Tkkv ¢kêkZk GkvMkv–¢v^kkv Hv

bkYkZkbkk@Tkkv ¢k#kZk Gv Pkv ¢k#kZk êkmYkR~ @kHFkgÜÆ¢v TkmFkvTkk R#k

Wkkv\kYkkg WkPkk^Zkkv Gvå PkvYkkg Uk|QkYk Pkkv Acv Gv Av—

&b^kÜ^Zk ¢Tkv ¢TZkÜ^ZkTkv lXkTTk lXkTTk Hn¢kv"å

¢v Uk|YkkOkv WkgTkvTkv lXkTTk HkOkmTkv #kng A@^kng? Pkv YkkKv R#k Wkkv\kYkkg

bk@bk Bkn\kkbkkv \kBZkkv Gv :—

❀ b^kÜ^ZkTkk @dkA P^k@kQkm Qkk¢kvå

❀ b^kÜ^ZkTkk ^ZkkUkA P^k@kQkm Qkk¢kvå

❀ b^kÜ^ZkTkk Skk@A P^k@kQkm Qkk¢kvå

❀ b^kÜ^ZkTkk @YkA P^k@kQkm Qkk¢kvå

❀ b^kÜ^ZkTkk Ck|kcA P^k@kQkm Qkk¢kvå

❀ b^kÜ^ZkTkm @dkAPkk §Uk@ \kdk @kBkkvå



XkkCk–4 ” “ 59

¢vK\kv Av lTkékZkTkkv ¢kêkZk A@kvåååP^k@kQkm A@kvåååUkGm A@#kng ¢vYk

l^k\kgWk Tk A@kvä UkOk P^k@kQkm b^kÜ^ZkTkv ¢kv]BkmTkv PkvTkkv ¢kêkZk A@kvä

PkvTkm @dkk A@kv Tkv PkvYkkg ^ZkkUkA WkTkkv; UkOk @kCkTkk @dkA Tk WkTkkvä

@kCkYkkg ^ZkkUkA Tk WkTkkvå Ukcv\kkg Akg¥A WkmHng A@m \k¥¢v Tkv UkGm

¢kPYkkTkm ¢kv]BkkOk A@#kng–¢vYk Acv PkvTkv ¢kPYkkTkm <lFk TkQkmä

¢kPYkkTkm @dkk A@Pkkg PkvTkv ¢k^kMPkm TkQkmå êkmYkR~ @kHFkgÜÆ TkkTkm

^kZkYkkg UkOk AvK\kng bk@bk Acv Gv? Hn¢kv Pkkv Bk@k! Pkv¢kv Acv Gv Avä

cv Æ^kkv! PkYkv P^k@kQkm b^kÜ^ZkTkk @dkA WkTkkvåååPkm^k| lHekkbkk ^kMv

b^kÜ^ZkTkv HkOkmTkv PkvTkk @dkA WkTkkvå PkvYkkg ^ZkkUkA WkTkkvä PkvTkk Skk@A

WkTkkv—ekkTkYkkg PkvTkv Skk@Ok A@kv; PkvYkkg @YkOk A@Tkk@k WkTkkvä PkvTkk

Ck|kcA WkTkkv; ¢kYk bk^kr Uk|Ak@v b^kÜ^Zk §Uk@ \kdk @kBkmTkv PkvTkm @dkk

A@kvå ¢k @mPkv lTkékZkTkng Ck|cOk A@^kkTkng Aõk‹gå c^kv WkmHkg Fkk@ ^kkA>kYkkg

^Zk^kck@Tkkv Tkv Uk@Tkkv ¢kêkZk GkvM^kkTkng Acv Gv—

❀ Uk@Ü^ZkTkm Skk@APkk P^k@kQkm PkHkvå

❀ Uk@Ü^ZkTkm @YkOkPkk P^k@kQkm PkHkvå

❀ Uk@Ü^ZkTkm Ck|kcAPkk P^k@kQkm PkHkvå

❀ Uk@Xkk^kQkm l^k@$Pk Qkk¢kvå

l^kA\UkQkm-#knXk@kCkQkm ¢kPYkkTkv Akg¥ \kkXk Qk#kv–¢v km YkkTZkPkk

GkvMkv; Uk@Ü^ZkklêkPk HvK\kk Xkk^kkv Gv Pkv Xkk^kkv ¢kPYkkYkkg Skk@Ok A@^kk

Hv kk TkQkmä PkvTkm Skk@APkk P^k@kQkm GkvM^kk Hv km Gvå \kkvAkv Acv Gv Av

^Zk^kck@ GkvM^kkTkng cYkOkkg Tk Ackvå—¢c{ Pkkv Acv Gv PkvTkv P^k@kQkm

PkHkvå HvK\kk Uk@Ü^ZkklêkPk Xkk^kkv Gv Pkv WkSkk #kmDk| GkvM^kk Hv kk Gvå

–¢vYk \kdkYkkg Pkkv \Zkkvå

cv Æ^k! ¢gPk@Ykkg ¢kTkgRTkkv bkkCk@ Pkk@kv ¢kPYkk Av kkv Gv PkvTkv

#kkvSkå b^kÜ^ZkTkv GkvMmTkv Uk@Ü^ZkYkkg @Yk^kng Pkv PkTkv #kkvXkPkng TkQkmä PkvYkkg




Pkk<g lcPk TkQkmå ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv b^kÜ^ZkYkkg @YkOk A@åååPkvYkkg Pkk<g lcPk

Tkv #kkvXkk Gvå Pkv H YkkvdkTkkv YkkCkr Gvå

s

✽ Hv A@våååPkv UkkYkv ✽

cv Xkk¥! Hkv Pkk@k ekkTkb^kæUkTkm ¢TknXkolPk Pkx Tk A@m Pkkv #kkïk

^kkgFkm–^kkgFkmTkv Av bkkgXk]m–bkkgXk]mTkv Pkx #kng bkk@ AkN>kkv? ^kkgFkTk–êk^kOkTkkv

bkk@ Pkkv ¢v Gv Av Uk@Xkk^kkvQkm lXkTTk Qk¥Tkv ekkTkXkk^kæUkv Ukl@OkYk^kngå HvTkng

^kkgFkTk–êk^kOk AZkn‘ Pkv #kkïkYkkg Pkkv ¢vYk Aõk‹g Gv Av &Pkng Pkk@k ekkTkb^kæUkTkkv

¢TknXk^k A@å" ¢v Uk|YkkOkv Hv A@v Pkv H lbklüTkv UkkYkv Gvä Pkv H

bkYZkCR#krTkklR #knüXkk^kæUk QkkZk Gvä Tkv PkvTkng H ekkTk bkV] Gvå—YkkKv

Pkng ekkTkFkvPkTkkæUk Qkkå



XkkCk–4 ” “ 61

bkgPkkv WkPkk^kv GvbkgPkkv WkPkk^kv GvbkgPkkv WkPkk^kv GvbkgPkkv WkPkk^kv GvbkgPkkv WkPkk^kv Gv–@PTkkvTkm BkkOk@PTkkvTkm BkkOk@PTkkvTkm BkkOk@PTkkvTkm BkkOk@PTkkvTkm BkkOk

Hn¢kv Pkkv Bk@kä bkTPkkvTkv ¢kPYkkTkm Uk|XknPkkTkkv AvK\kkv Uk|vYk Gv! ¢kPYkk

Pkkv ¢TkgPk CknOk-@PTkkvQkm Xk@v\kkv YkkvKkv @PTkkA@ Gvå Rl@ZkkTkv @PTkkA@ Acv kkZk

Gvå ¢kPYkk ¢TkgPkCknOkQkm Xk@v\kkv Rl@Zkkv FkwPkTZk–@PTkkA@ Gv; ¢vYkkg ¢vK\kkg

@PTkkv XkZkk‘ Gv Av ¢vAvA CknOkTkk ¿YkQkm ¢vTkng AQkTk A@Pkkg ARm Uko<g Tk QkkZkå

¢kPYkk FkwPkTZk@PTkkA@ Pkkv bkkwQkm YkckTk Gvå

❀ @PTk :@PTk :@PTk :@PTk :@PTk : bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk ¢v YkkvdkYkkCkrTkk ÒkOk @PTkkv

Gvå

❀ Ykck @PTk :Ykck @PTk :Ykck @PTk :Ykck @PTk :Ykck @PTk : ¢v @PTkÒkZkTkk V]Ykkg Av k]ekkTkklR Uk|CkKv Gvä

Pkv Ykck @PTkkv Gvå

❀ YkckTkQkm UkOk YkckTk @PTk :YkckTkQkm UkOk YkckTk @PTk :YkckTkQkm UkOk YkckTk @PTk :YkckTkQkm UkOk YkckTk @PTk :YkckTkQkm UkOk YkckTk @PTk : ekkTkklR ¢vAvA CknOkYkkg

¢TkgPkk Av k]ekkTk@PTkkvTkm BkkOk Xk@m Gv PkvQkm Pkv Ykck–Ykck@PTk

Gvå

❀ YkckYkckYkckYkckYkck–YkckYkckYkckYkckYkck–Ykck@PTk :Ykck@PTk :Ykck@PTk :Ykck@PTk :Ykck@PTk : ¢v^kk ¢TkgPk CknOk@PTkkvTkm BkkOk

¢kPYkk ¢v Pkkv Ykck–Ykck–Ykck@PTk Gvå ¢vTkk YklcYkkTkm #km

^kkPk!

Xkk¥! ¢k^kng YklcYkk^kgPk @PTk Pkng UkkvPkv Gkvå YkckTk @PTkkvTkm BkkOk

Pkk@kYkkg Xk@v\km Gvå ¢v lbk^kkZk Uk@FkmH Pkk@kYkkg TkQkm; ¢v FkmH Pkk@m

TkQkmä YkVPkTkm Uk@Tkm zFkPkk Pkx Pkk@v Ck]v ^k]CkkMm Gvå Bk@vBk@ Hv Pkk<g

ckvZk Pkv Pkk@kQkm ARm HnRng Tk UkMvä Tkv Pkk@kQkm HnRng UkMv Pkv Bk@vBk@ Pkk<g

ckvZk Tklcå #kng ekkTk ¢kPYkkQkm ARm HnRng UkM#kv?–Tkk; AvYk Av Pkv

¢kPYkkQkm HnRng TkQkmä Pkv Pkkv ¢kPYkk H Gvå #k@m@klR ¢kPYkkTkkg TkQkmä

¢vK\kv Pkv ¢kPYkkQkm GoKkg UkMm HkZk Gvå Ukcv\kvQkm H GoKkg cPkkg PkvQkm

GoKkg UkM>kkg; ¢vAYkvA Qk¥ CkZkkg ckvPk Pkkv GoKkg Tk UkMPkå ¢v H @mPkv

� ��




ekkTk Tkv @kCk UkOk ¢vAYkvA Qk¥ CkZkkg TkQkmä lXkTTkb^kæUkv H @õkkg Gv

PkvQkm lXkTTk UkMm HkZk Gvå Uk|ekkGmOkm ^kMv @kCk Pkkv ¢kPYkkQkm Wkck@

TkmA]m HkZk Gv Tkv ekkTk ¢gPk@Ykkg ¢vAYkvA @cm HkZk Gvå–¢k^kng

XkvRekkTk A@v Pkkv ¢kPYkkTkm bkkFkm Uk|XknPkk ¢kv]BkkZkå

¢ckvä Uk@Ykvëk@–PkmQk‘A@ Uk@YkkPYkkTkm lR^Zk ^kkOkmYkkg UkOk HvTkkv

YklcYkk Uko@kv Tk UkMvä ¢v kkv FkwPkTZk cm@\kkv Pkng Gkvå Pkk@k ¢vAvA UkkbkkYkkg

(¢vAvA CknOkYkkg) ¢TkgPkm PkkAkPk I]Av; ¢v kk ¢TkgPkk UkkbkkQkm I]APkm

Pkk@m Uk|XknPkk! ¢TkgPk #kl$PkTkk ^kwXk^kQkm Xk@v\k ¢kTkgRTkng SkkYk ¢v^kkv

XkCk^kkTk Pkng UkkvPkv! UkOk Pkk@m TkH@Tkm ¢k]bkv Pkng PkTkv RvBkPkkv TkQkmå

&cl@" Pkng UkkvPkvä Pkv cl@ UkkvPkkQkm H@kZk ^kvCk]kv TkQkm–Ro@ TkQkmä GPkkg

PkvTkk XkkTk ^kCk@ ¢TkgPkAk] Ckk»Zkkvå Xkk¥ä c^kv Pkkv HkCk! HkCkmTkv

Pkk@kYkkg Hkv! ¢gR@Ykkg TkH@ A@Pkkg H &Ykv@kv Uk|Xkn Tkc{ Ro@ Rv#kkgPk@ä

YkkvlcYkx cwä Ykkvcv bkoIPk TkmAv"—¢vYk Pkk@kYkkg H PkTkv Pkk@m Uk|XknPkk

RvBkk#kvå ekkTkb^kæUkYkkg Rlì A@Pkkg ¢kPYkk ckQkYkkg ¢k^kv Gv; PkvTkkv

¢TknXk^k QkkZk Gvå

¢kPYkk HkOkTkk@ Gv GPkkg UkkvPkv UkkvPkkTkv AvYk TkQkm ¢TknXk^kPkkv?

ekkTkTkv b^kbkTYknBk A@Pkkv TkQkm PkvQkm ¢kPYkk ¢TknXk^kYkkg ¢k^kPkkv TkQkmå

¢TkgPk#kl$PkTkkv Uk@Ykvëk@ Gv Pkkv UkkvPkv Hä UkOk UkkvPkv UkkvPkkTkv Xko\km CkZkkv

Gvå 38Ykm CkkQkkYkkg Aõk‹g cPkng Av–HvYk Akv¥ YkoLmYkkg @kBkv\kk bkn kOkrTkv

Xko\km CkZkkv ckvZk Tkv Wkck@ #kkvSkPkkv ckvZkä Pkv V@m ZkkR A@mTkv bkn^kOkrTkv

UkkvPkkTkm YkoLmYkkg H RvBkv Av ¢@vä ¢k @õk‹g bkkvTkng; Ykk@m YkoLmYkkg H Gv!

PkvYk ¢TkklR ¢ekkTkQkm Æ^k UkkvPkkTkk Uk@Ykvëk@–¢kPYkkTkv Xko\km CkZkkv

cPkkvä UkOk êkm Ckn<Tkk ^kmPk@kCkm §UkRv#kQkm ^kk@g kk@ bkYkHk^k^kkYkkg

¢k^kPkkg PkvTkv UkkvPkkTkm Uk|XknPkkTkng XkkTk QkZkngä bkk^kSkkTk Qk¥Tkv UkkvPkkYkkg H

UkkvPkkTkm Uk|XknPkkTkv HkOkm Av ¢ckvä ¢TkgPk#kl$PkTkm Uk@Ykvëk@Pkk Pkkv

Ykk@kYkkg H Gvä cng H Uk|Xkn Gngä Uk@Ü^Zk ¢g#kYkkÒk Ykk<g TkQkm; Ykk@k

lXkTTk b^kæUkTkk ¢TknXk^kQkm cng Uk|PkkUk^kgPk Gngå—¢kYk UkkvPkkTkm Uk|XknPkkTkv



XkkCk–4 ” “ 63

HkOkmä PkvTkng êkükTk A@mTkv PkQkk PkvYkkg PkTYkZkUkOkv \kmTk Qk¥Tkv bkYZkA~

Uk|Ak@v ¢kPYkk@kYk QkZkkvåååUkkvPkv UkkvPkkTkv ¢TkgPk#kl$PkbkgUkTTk

ekkZkAb^kXkk^kæUkv ¢TknXk^kPkkv QkAkv Uk|lbkü QkZkkvå YkkvcTkkv Tkk#k Qk¥Tkv

ekkTkUk|Ak#k Uk|CkK QkZkkvå

Hn¢kvä ¢kTkng TkkYk ekkTkR#kk; ¢kTkng TkkYk ¢TknXk^kR#kk; ¢k^km

R#kk QkPkkg UkkvPkkTkv UkkvPkkTkkv ¢TknXk^k QkkZk Tkv UkkvPkkTkv PkvTkk ¢kTkgRTkm

BkWk@ UkMvå ¢ck! Uk@Ykvëk@Tkk %Zkkg XkvKk QkZkk–¢v R#kkTkm #km ^kkPk!

ekkTkbkYknÜ XkCk^kkTk ¢kPYkk Uk|CkK QkZkkv–Pkv Acv Gv Av ¢ckvä WkSkk

Æ^kkv ¢k^kk ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kkv; WkSkk Æ^kkv ¢kPYkkTkk #kkgPk@bkYkkg YkCTk

Qkk¢kvå #kkgPk@bkTkkv bkYknÜ UkkvPkkYkkg §\\kbZkkv Gvä PZkkg Acv Gv Av WkSkkZk

Æ^kkv ¢k #kkgPk@bkTkk Rl@ZkkYkkg Pk@Wkkv] Qkk¢kvå

d

✽ cv Æ^kkv! ✽

PkYkv ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkv ¢kv]Bkkvä ¢Tkv ¢l@cgPk Hv kk UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkv ¢kv]BkmTkv PkvTkm bkkSkTkk ^kMv PkYkv UkOk ¢l@cgPk WkTkkvå




^kw@kCZk^kw@kCZk^kw@kCZk^kw@kCZk^kw@kCZk–bkgWkkvSkTkbkgWkkvSkTkbkgWkkvSkTkbkgWkkvSkTkbkgWkkvSkTk

(¢vA ^kw@kCZkUkÒk)

¢kPYkkTkv ekkTk#k@m@Qkm HnRkv A@^kk Akv¥ bkYkQkr TkQkmå

dklOkA Uk|bkgCkkvQkm CkXk@k¥Tkv RmTk Qk¥ H^kng #kkvXkPkng TkQkmå

✍ SkwZkr^kgPk Æ^kv CkYkv Pkv Uk|bkgCkTkv BkoWk H ^kw@kCZkTkng Ak@Ok WkTkk^kmTkv

bkkFkm ¢kPYk#kkglPk Uk|kUPk A@^kk Pk@V ¢kPYkkTkv ^kk]^kkvå bkgbkk@ Pkkv

DkOkkv HkvZkkvä –UkOk bkk@ Akg¥ Tk TkmA»Zkkvå Pkkv c^kv bkk@ TkmA]v ¢v kng

A@^kk Hv kng Gvå %Zkkg #k@m@ ¢Tkv UknÒk UkOk ¢kPYkkTkk TkQkm PZkkg WkmHng

AkvOk ¢kPYkkTkng Gv?–Av HvTkv YkkKv Æ^kTkTkkv zAYkPkm bkYkZk ¢kUkm¢v?

✍ ¢ckvä ¢k^kkv ¢kUkOkkv HwTkSkYkr! Pkv ¢kUkOkTkv MCk\kv Tkv UkCk\kv Uk@Yk

^kmPk@kCkPkk #kmBk^kv Gvå ¢kPYkkYkkg Akv¥ ¢Ukk@ PkkAkPk Gv; ekkTkTkm–^kw@kCZkTkm–¢kTkgRTkm ¢Ukk@ PkkAkPk ¢kPYkkYkkg Gv; dklOkA TkkTkk

Uk|bkgCkkvQkm CkXk@k¥Tkv RmTk Qk¥ H^kkTkng ¢kPYkkTkv #kkvXkPkng TkQkmå

✍ ekkTkm bkgPkkv UkMAk@ A@mTkv Acv Gv Av ¢@v ^km@! Pkng HkCk! ©L!

Pkk@m Uk|XknPkkTkv bkgXkk]å Pkk<g FkwPkTZkÆ^kTk cOkk¥ TkQkm CkZkng; Æ^kPkkv

HkCkPkkv FkwPkTZkXkCk^kkTk Pkng Gkvä ÒkOk \kkvATkm Uk|lPkAo]PkkTkkv NCk\kkv

UkOk ¢kPYkkTkv PkvTkk ekkTk#k@m@Qkm HnRkv A@^kk bkYkQkr TkQkmå CkXk@k

Tkc{ä cPkk#k Tk Qkkå

✍ ^kmPk@kCkPkkTkm Xkk^kTkk ^kMv H Xk^kTkkv Tkk#k QkkZk Gvå ¢v km Xkk^kTkk

YkkKv bkgPkUkn<akkvTkm bkYkmUk ^kbk^kng Pkv bkk<g Gv; AvYk Av PZkkgTkk

^kkPkk^k@OkYkkg ^kmPk@kCkPkk H DkogKkZk Gvå bkgbkk@Ykkg Pkkv Ykkvc H DkogKkZk

Gv; bkPbkgCkYkkg YkTkYkkgQkm bkgbkk@Tkk l^kFkk@kv GoKmTkv Akv¥ ¢Tkv@m #kkglPk

¢TknXk^kkZk Gvå bkgbkk@Qkm bkgPkUPk ¢kPYkkTkv bkkFkk ^kw@kCZk–@bk ^kMv

5 42 3



XkkCk–4 ” “ 65

bk{FkTk A@mTkv ekkTkm¢kvTkk UkgQkv ¢kCk] ^kSk^kngä —¢v H ¢k

bkgbkk@Qkm GoK^kkTkkv @bPkkv Gvå bkgPkkv¢v Bk<g H Aõk‹g Gv Av–

&bknBkAm bkcv\km cw ¢Av\km §RkbkmTkPkk;

¢SZkkPYkTkm HTkTkm Pkv §RkbkmTkPkkå"

(Xkk¥êkm Sk@YkFkgR Tk@Xkv@kYk AkYkkOkmTkk b^kCkr kkbk Uk|bkgCkv \kBkkZkv\kkv ¢k

^kw@kCZkUkÒk ¢kUk ^kkgFkm @õkk Gkvå)

✍ Ckn<Rv k ^kw@kCZkQkm Acv Gv Av ¢@vä ¢k bkgbkk@Ykkg ^kw@kCZkTkk ¢k^kk

Uk|bkgCk WkTZkk H A@v Gvå AYkræUkm Rn#YkTkv Æ^kTkv cv@kTk A@^kk YkkKv

¢k #k@m@æUkm Uk{H<g WkTkk^Zkng Gvå ¢v Uk{H@kYkkg Ukn@k^kng Æ^kTkv AvYk

CkYkPkng c#kv? Æ^k UkkvPkkTkv Xko\kmTkv ¢k Uk{H@kTkv H UkkvPkkTkng b^kæUk

YkkTkm WkvLkvå PkvQkm Uk{H@kQkm Æ^k GoKkv UkMPkkg BkkvKm @mPkv Rn:Bkm QkkZk

Gvå

✍ @v Æ^k! Pkng l^kFkk@ Pkkv A@ä Av RvcTkng Uk{H<g GoKPkkg Pkk@k ¢kPYkkTkng

#kng Akg¥ ¢kvGng Qk¥ CkZkng? ¢c{ Av WkmHv CkYkv PZkkg ¢kPYkk UkkvPkkTkk

¢TkgPkCknOkkv ekkTk–¢kTkgRbklcPk H bkRkZk lWk@kÆ @õkkv Gvä PkvTkng

¢lbPkP^k ARm YkKm HPkng TkQkmä Av PkvTkkv Akv¥ H CknOk ¢kvGkv QkPkkv

TkQkmå UkGm BkvR #kvTkkv?–YkkÒk YkkvcTkkvå YkkvcTkng Rn:Bk Yk@Ok A@PkkgZk

^kSkk@v Gvå

✍ YknYkndkn Æ^kv l^kFkk@^kng DkKv Av—HCkPkYkkg YkpPZkn ^kCkv@vTkk ¢TkvA Uk|bkgCk

RvBkk^kk GPkkg ^kmPk@kCkTkv #kng BkvR QkkZk Gv?–H@kZk Tkc{å Hkv

^kmPk@kCk BkvR TkQkm A@Pkk Pkkv cng #kk YkkKv BkvR A@mTkv Rn:Bkm Qkk.?–#kng cng UkOk ^kmPk@kCk Hv kkv H TkQkm? #kng YkTkv ^kmPk@kCkPkk TkQkm

CkYkPkm? #kng Ykk@v ^kmPk@kCk TkQkm Qk^kng? YkTkv ^kmPk@kCkPkk CkYkv Gvå Pkkv

UkGm ¢k^kk ¢\Uk Uk|bkgCkYkkg ¢k^kkv BkvR A@^kkTkng YkTkv #kkvXkPkng

TkQkmå—¢kYk #ko@^km@ Qk¥Tkv cv Æ^k! Pkng ^kmPk@kCkm ¢kR#krTkv

¢UkTkk^kå




✍ HkCkpPk Æ^k UkkvPkv H UkkvPkkTkm PkkAkPkQkm CkYkv Pkv Uk|bkgCkv bkYkkSkkTk A@v

¢v kkv Gvå bkPbkgCkTkng ^kkPkk^k@Ok dkOkv Tkv Uk]v Æ^kTkv HkCkpPk @kBkmTkv

^kw@kCZkTkm Uk|v@Okk ¢kUZkk H A@v Gvå HCkPkTkk Akv¥ Uk|bkgCkTkm PkkAkPk

TkQkm Av ¢kPYkkQkmrTkm ^kw@kCZkUkl@OklPkTkv PkkvMm #kAvå

✍ @kYk ÿk@k QkZkv\kng ¢UkYkkTk Av Dkkv@ ^kTk^kkbk UkOk bkmPkkÆTkm

ekkTkR#kkTkv Av ^kw@kCZkR#kkTkv H@kZk ¢kgFk UkckxFkkMm #kA>kk Tk cPkkå

Dkkv@klPkDkkv@ ¢k]ä Av VkgbkmTkm bkHk ^kCkv@v §UkbkCkkvr UkOk ^km@

bknR#krTk #kvLTkv ^kw@kCZkXkk^kTkkQkm H@kZk MCkk^km #kA>kk Tk cPkkå

✍ cng ekkTk Gng–¢v km lTkHkTkgRTkm ¢TknXkolPkYkkgQkm bkYklAPkmTkv HCkPkYkkg

AkvOk MCkk^km #kAv Gv? Ro@Tkk RkBk\kk A>kkg #kkvSk^kk?—¢kUkOkm

TkH@bkYkdk H ekkTkm¢kv Av kk ^kmPk@kCkXkk^kv #kkvXkm @õkk Gv! Av kkv

bk@bk Gv ¢vYkTkkv ¢kPYkXkk^k! ¢kUkOkv UkOk ¢vTkk Xk$Pk Gm¢vTkv!–PkvYkTkk Hv kkv ^kmPk@kCkXkk^k ¢kUkOkv PkvYkTkm UkkbkvQkm #kmBk^kkTkkv Gvå ¢v

H bkYkkSkkTkTkkv §UkkZk Gv; ¢v H #kkglPkTkkv @kc Gvä ¢v H APkr Zk

Gvå

U

bkgPbkgCk Æ^kTkv HkCkpPk @kBkmTkv dkOkv Tkv Uk]v ^kw@kCZkTkm

Uk|v@Okk ¢kUZkk H A@v Gv; cv Æ^k! bkgbkk@Qkm

l^k@$Pk Qk¥Tkv Pkng ¢kPYkkYkkg CkYkkMå



XkkCk–4 ” “ 67

FkvPk FkvPk ∆^k FkvPk!FkvPk FkvPk ∆^k FkvPk!FkvPk FkvPk ∆^k FkvPk!FkvPk FkvPk ∆^k FkvPk!FkvPk FkvPk ∆^k FkvPk!

l^kXkk^kkvQkm l^k@$Pk Qk¥Tkv FkwPkTZkTkk ¢kTkgRTkkv b^kkR \kv

±^kw@kCZkUk|v@A Uk|^kFkTk :–Ak@PkA bknR 14²

¢@v Æ^k! RvcQkm lXkTTk Pkk@k FkwPkTZkTkm bkgXkk] Pkx ARm A@m TkQkmå

¢k Rvc Pkkv @HAOkTkng N{Ck\kng Gv; ¢vTkk @HAOkkv Pkkv @vPkmTkm HvYk %ZkkgPZkkg

^k{Bkk¥ H#kvå—

@HAOk Pkk@kg @BkM#kv HvYk @BkMPkm @vPk;

UkGm Tk@Xk^k UkkYkm#k A>kkg? FkvPk FkvPk Tk@ FkvPk!

@v Æ^k! Pkng FkvPkmTkv HkCkpPk Qkkå ¢kPYkkTkv HkOkTkk@k ¢kL ¢kL

^kakrTkk @kHAnYkk@kv Pkv bkgbkk@Qkm ^kw@kCZk UkkYkmTkv YkkPkk Ukkbkv H¥Tkv Acv Gv

Av cv YkkPkk! @Hk ¢kUkååå &¢\kBk HCkk^kng HgCk\kYkkg ¢vA\kkv!" HgCk\kYkkg

H¥ YknlTk Qk¥ ¢kPYkSZkkTkYkkg YkbPk WkTkng!

YkkPkk Acv Gv—¢@v WkvKk! Pkng Pkkv cÆ TkkTkkv Gkv Tkv! cÆ ¢kL

H ^kakrTkm Pkk@m .Yk@ Gv Tkv!

PZkk@v UknÒk Acv Gv Av—YkkPkk! Rvc TkkTkkv Gvä UkOk ¢vK\kng Pkkv cng

HkOkng Gng Av ¢k Rvc Pkkv bkgZkkvCkm FkmH Gvä Pkv cng TkQkm; cng Pkkv ¢l^kTkk#km

FkwPkTZk Gngå Ykk@k FkwPkTZkTkk ¢kTkgRTkng b^kbkg^kvRTk A@mTkv Pkv ¢kTkgRTkv bkkSk^kk

cng Hk. Gngå YkkKv cv YkkPkk! Pkng YkTkv @Hk ¢kUkå ¢k ¢bkk@ bkgbkk@Ykkg

YkTkv A>kkgZk c^kv FkvTk UkMPkng TkQkmå ¢k @kHYkcv\k c^kv bkoTkk \kkCkv Gvå ¢k

Uk| kplûkTkkg Ukl@OkkYkkvQkm c^kv cng QkkA>kkv Gngå c^kv Pkkv ¢kTkgRb^kæUkYkkg @YkOkPkk

A@^kkTkm SkoTk HkCkm Gvå PkvQkm cng YknlTk Qk¥Tkv Tkv ¢kPYkkTkv bkkSkmTkv Av k]ekkTk

UkkYkm#kå—YkkKv ¢kTkgRQkm @Hk ¢kUk!

PZkk@v YkkPkk UkOk UkGm Pkkv ¢kTkgRQkm @Hk ¢kUkv Gv Av WkvKkä Hkck

99999999999999999999l kj i99999999999999999999




bknBkg—Pkk@k bknBkTkk YkkCkrTkm ¢kMv cng Tklc ¢k^kng! PkTkv bknBk ©UkHv PkvYk

A@åååA>kkgZk Uk|lPkWkü Tk UkkYkm#kå Hv Pkk@kv YkkCkr Gv Pkv H YkkCkvr ¢Ykk@v

¢k^Zkv GoKAkv Gvå

UkGm Pkv @kHAnYkk@ YknlTk Qk¥Tkv bYk#kkTk ^kCkv@vYkkg ¢vA\kkv H¥Tkv

¢kPYkkTkng SZkkTk A@v! Yk@Ok QkPkkg ¢k #k@m@Tkv WkmHk \kkvAkv §UkkMmTkv

bYk#kkTkYkkg \k¥ HkZk Gvä PkvTkv WkR\kv cng HkPkv RvcTkng YkYkP^k GkvMmä

bYk#kkTkYkkg Æ^kPkkv H¥Tkv Ykk@k FkwPkTZk cgbk\kkTkv bkkSkngå ¢k RvcTkm Pkkv ¢kHv

¢kgBk Tkv Ak\kv @kBk! ¢v^kk WkTkk^kkv TkH@v RvBkkZk Gvå ¢@vä ¢k^kk ¢^kbk@v

¢kPYkkTkv Tklc bkkSkv Pkkv cv Æ^k! A>kk@v ¢kPYkkTkv bkkSkm#k?

¢k Rvc Pkkv HM Gv; Pkk@k ¢TkgPk CknOkkv Pkkv Pkk@k FkwPkTZkSkkYkYkkg XkZkkr

Gv—

%Zkkg FkvPkTk PZkkg ¢TkgPk CknOkä Av k]m Wkkv\kv ¢vYk;

Uk|CkK ¢TknXk^k ¢kUkOkkvä lTkYkr] A@kv bkUk|vYkååå@våååå

FkwPkTZkUk|Xkn! Uk|XknPkk PkYkk@m FkwPkTZkSkkYkYkkgååå

XkCk^kkTk Av k]mUk|Xkn¢v lR^ZkS^klTkYkkg ¢vYk Aõk‹g Av cv Æ^k! Pkk@k

FkwPkTZkSkkYkYkkg Pkk@k ¢TkgPk CknOkkv XkZkkr Gv; PkvTkkv lTkYkr] Uk|vYk Pkng Uk|CkK

A@åååPkk@k Ukl@OkkYkTkv ¢gPkYknrBk A@mTkv ¢TkgPkCknOkTkk SkkYkTkv Pkk@kYkkg RvBkå

¢@vä Hv FkwPkTZkTkm ^kkPkkr bkkgXk]Pkkg UkOk cakr ©G]vä PkvTkk bkkdkkPk~

¢TknXk^kTkk ¢kTkgRTkm Pkkv #km ^kkPk!!

Xkk¥ä A@^kk Hv kng ckvZk Pkkv ¢k^kk ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kTkng AkZkr H

A@^kk Hv kng Gv; ¢vTkm H ckx#k Tkv §Pbkkc A@^kk Hv kng Gvå WkkAm Wkck@Tkk

WkmHkg AkZkkvrTkm Av £lTÜZk bkgWkgSkm §DkkMTkm ckx#k A@^kk Hv km TkQkmå HvYkkg

FkwPkTZkTkk §UkZkkvCkTkm HkCkplPk cOkkZk Pkv Xkk^kYk@Ok Gvå ¢vA RvcTkv GkvMmTkv

WkmHk RvcYkkg HPkkg ^kFFkv Æ^kTkv §UkZkkvCkTkm HkCkplPk @cvPkm TkQkm PkvQkm

Bk@vBk@ PkvTkv Yk@Ok Aõk‹g Gvå @bPkkYkkg Æ^kTkk §UkZkkvCkTkm Hv bkgBZkk CkOkk^km

Gv Pkv Pkkv Pkv Uk|Ak@Tkk §DkkMTkm #kl$Pk Gv Pkv ¢Ukvdkk¢v Aõk‹g Gvä UkOk PZkkg



XkkCk–4 ” “ 69

\kWSkæUk §DkkM Gvä §UkZkkvCkæUk TkQkmå PZkkg §UkZkkvCkTkkv ¢Xkk^k Qk¥ HkZk

Gv PkvQkm Yk@Ok Aõk‹gå

RvcTkm l¿Zkk Pkkv HM Gvå Yk@^kk KkOkv Wkkv\k^kk YkkCkv UkOk Wkkv\km Tk

#kAv;–¢v Pkkv A>kkg Æ^kTkv ¢kSkmTk Gv! Pkk@kv §UkZkkvCk Pkk@v ¢kSkmTk Gvä UkOk

HMTkm–£lTÜZkkvTkm l¿Zkk Pkk@v ¢kSkmTk TkQkmå

¢@v Xkk¥ä Pkng Pkkv ^km@Tkkv UknÒk! ^km@-YkkCkrTkkv Pkng ¢V@CkkYkm! ¢Tkv

Uk@Xkk^kTkk Av £lTÜZkkvTkk b^kkYkmP^kYkkg Pkng ¢KAm HkZk–¢v Pkv Akg¥ #kkvXkv

Gv! ¢@vä ¢v Pkkv TkQkm #kkvXkPkngä Tkv Pkk@k ekkTkTkv Pkng ¢vA\kk £lTÜZkl^kakZkkv

Pk@V H @kvAm Rv–Pkv UkOk PkTkv #kkvXkPkng TkQkmå Pkk@k ¢kTkgRb^kæUk ¢kPYkkTkk

¢TknXk^kYkkg ekkTkTkv ^kk]ååå PkvYkkg H Pkk@m #kkvXkk Gvå HvYkkg ekkTk Gv Tkv

HvTkv HkOkPkkg bknBk QkkZk Gv ¢v kkv Pkkv Pkng H Gkvå Uk@FkmHYkkg–£lTÜZkkv ^kCkv@vYkkg ekkTk TkQkmä bknBk UkOk TkQkmä ¢Tkv PkvTkv HkOkPkkg

PkTkv UkOk bknBk TkQkmå HkOkTkk@ ¢v kk UkkvPkkTkv HkOkä PkvYkkg H PkTkv

bknBk Gvå ¢@vä ¢k^kk ¢kPYkkTkv Xko\kmTkv ¢ekkTkm Uk@Xkk^kTkk

APkprP^kQkm Rn:BkYkkg @BkMm @õkkv Gvå

¢kPYkkTkkv b^kkR Pkkv ¢Fkl\kPk l^kekkTkDkTkæUk Gvå UknR~Ck\kTkkv b^kkR

(BkkKkv–YkmLkv) Pkv Pkkv HM Gvä @kCkTkk b^kkRYkkg ¢kAn]Pkk Gvä Pkv AakkZkv\kkv–AakkZk^kk]kv b^kkR Gvä –Pkv WkgTkv b^kkRQkm HnRkv Uk@Yk #kkgPk@bkæUk l^kekkTkDkTk

b^kkR Pkv Pkk@kv b^kkR Gvå b^kkTknXk^kYkkg ekkTkmTkv ¢k^kk FkwPkTZkb^kkRTkng ^kvRTk

QkZkng Gvå

HvTkv UkkvPkkTkk FkwPkTZkTkk #kkgPk@bkTkm BkWk@ TkQkmä PkvTkkv b^kkR FkkBZkkv

TkQkmä Pkv Æ^k ¢ekkTkQkm #knXk–¢#knXkXkk^kkvTkk b^kkRTkv UkkvPkkTkkv–¢kPYkkTkkv

b^kkR bkYkHv Gvä Tkv PkvQkm Pkv l^kAk@mXkk^kkvTkkv Pkv APkkr QkkZk Gvå ¢@vä

Pkk@k FkwPkTZkUko@Tkkv ¢vAæUk Uk| kkcä PkvTkv £lTÜZkæUkm Uko\kTkkg Tkk]kg ^kMv

@kvAmTkv Pkng BkgMBkgM A@m TkkBkv Gv Tkv @kCk bkkQkv Xkv]bkv] A@mTkv lXkTTk

FkwPkTZkb^kXkk^kTkv Pkng Xko\km @õkkv Gvå WkkUkn! Pkk@k b^kkRYkkg Pkkv ¢kTkgR




ckvZk? Av ¢kAn]Pkk ckvZk? FkwPkTZkBkvPk@Ykkg Pkkv ¢kTkgRTkkg ¢YkpPk UkkAvä Av

l^kAk@Tkkg Iv@ UkkAv? ¢v Iv@mUkl@OkkYkkvYkkg ¢YkpPkb^kæUk ¢kPYkk AvYk

^ZkkUkv? ¢kTkgRb^kæUk ¢kPYkkTkng ^ZkkUZk (@cv kkTkng bQkkTk) Pkv Iv@æUk AvYk

ckvZk? Xkk¥! Pkk<g ^ZkkUZk ¢vK\kv Pkk<g @cv kkTkng SkkYk Pkv Pkkv Pkk@k

FkwPkTZkUkl@OkkYkYkkg Gvä ¢kTkgRQkm Xk@v\kk l^kekkTkYkZk lTkYkr]Xkk^kYkkg Pkng

@cvTkk@kv (^ZkkUkA) Gkvä Pkv H Pkk<g @cv kkTkng SkkYk Gvå ¢k^kk SkkYkYkkg

¢kPYkkTkv @kBk^kkv PkvYkkg PkvTkm @dkk Gv; Tkv l^kAk@ ^kMv PkvTkm zcbkk QkkZk

Gvå WkkUkn! l^kAk@Tkk APkprP^k ^kMv Pkk@k ¢kPYkkTkv Pkng Tk cOkåååPkk@k

FkwPkTZkb^kkRTkv BkglMPk Tk A@å l^kAk@Qkm lXkTTk FkwPkTZkb^kkRTkv ¢BkgM

@kBkmTkv PkvTkv ¢TknXk^kYkkg \kvå

T

✽ ¢kPYkXkk^kTkk ✽

lTkH ¢kPYkTkv HkOZkk l^kTkk Wkcn Rn:BkTkv UkkYZkkv ¢@vä

lbkübknBkTkv IK UkkYk^kk lHTkXkk^kTkk Xkk^kng c^kvå

bkgPkkv A@v Gv SZkkTk HvTkng Uk@Yk ekkZkAXkk^k cngä

ARm Yk@OkTkv UkkYkng Tkc{ä Gng ¢Yk@ ¢kPkYk@kYk cngå



XkkCk–4 ” “ 71

bkYZkA~P^k YkkKvTkm bk@bk YkHkTkm ^kkPkbkYZkA~P^k YkkKvTkm bk@bk YkHkTkm ^kkPkbkYZkA~P^k YkkKvTkm bk@bk YkHkTkm ^kkPkbkYZkA~P^k YkkKvTkm bk@bk YkHkTkm ^kkPkbkYZkA~P^k YkkKvTkm bk@bk YkHkTkm ^kkPk

¢kFkkZkrRv k bkYZkCR#krTkTkkv Uk|ZkPTk bkYkHk^kv Gv Tkv #knüTkk

l^kA\UkQkmZkv ¢kCk] \k¥ HkZk Gvå

êkm bkYkZkbkk@Tkm 144Ykm CkkQkk ¢vK\kv bkYZkCR#krTkTkkv

YkgÒkåååYknYkndknTkv ¢PZkgPk lUk|Zk ¢v km ¢k CkkQkk ¢kPYkkTkkv

¢TknXk^k A@^kkTkm @mPk WkPkk^kv Gvå PkvTkkg Uk| kFkTkkvTkng RkvcTk

¢c{ Uk|èTkkvûk@#kw\kmQkm @Ho AZkn‘ Gvä V@mV@mTkv PkvTkk Xkk^kkvTkng

ªMng YkTkTk YknYkndknÆ^kTkv FkwPkTZkCkoVkYkkg \k¥ H#kvå

✍ Uk|èTk :—bkYZkCR#krTk A@^kk YkkKv YknYkndkn¢v Ukcv\kkg #kng A@^kng?

§ûk@ :—cng ekkTkb^kXkk^k Gng –¢v kkv lTkékZk A@^kkvå

✍ Pkv lTkOkrZk AkvTkk ¢^k\kgWkTkv QkkZk?

êknPkekkTkTkk ¢^k\kgWkTkQkm Pkv lTkOkrZk QkkZkå

✍ ¢k lTkOkrZk A@Tkk@Tkng Hkv@ A>kkg Gv?

¢k lTkOkrZk A@Tkk@ HkvAv cÆ bkl^kA\UkR#kkYkkg Gv Uk@gPkn PkvTkng l^kA\Uk

§Uk@ Hkv@ TkQkmä ekkTkb^kXkk^k Pk@V H Hkv@ Gvå

✍ ¢kPYkkTkm Uk|CkK Uk|lbklü A>kk@v QkkZk?

¢kPYkkTkk lTkékZkTkk Wk]v lTks^kA\Uk Qk¥Tkv bkkdkkPk~ ¢TknXk^k A@v

PZkk@vå

✍ ¢k^kk ¢TknXk^k YkkKv YklPkekkTkv #kng AZkn‘?

Pkv Uk@Qkm UkkGng ^k]mTkv ¢kPYkbkTYknBk QkZkngå

✍ êknPkekkTkv #kng AZkn‘?

� ��




Ukcv\kkg Hv TkZkUkdkTkk l^kA\UkkvTkm ¢kAn]Pkk QkPkm PkvTkkQkm HnRng UkMmTkv

Pkv êknPkekkTk UkOk ¢kPYkbkTYknBk QkZkng; ¢vYk A@^kkQkm lTks^kA\Uk

¢TknXkolPk Qk¥ä Uk@Yk¢kTkgR bklcPk bkYZkCR#krTk QkZkngä XkCk^kkTk

¢kPYkk Uk|lbkü QkZkkv; PkvTkv SkYkr QkZkkv ¢Tkv Pkv YkkvdkTkk UkgQkv Fkk\Zkkvå

✍ ¢kPYkk Av kkv Gv?

¢kPYkk ekkTkb^kXkk^k H Gvä &ekkTkb^kXkk^k"Ykkg @kCkklR Tk ¢k^kvä

ekkTkb^kXkk^kYkkg £lTÜZk Av YkTkTkng ¢^k\kgWkTk Tk ¢k^kvå ¢vK\kv %Zkkg

&cng ekkTkb^kXkk^k" ¢vYk ¢kPYkkTkkv lTkOkrZk AZkkvr PZkkg êknPkTkng ^k\kOk

£lTÜZkkvQkm PkQkk @kCkQkm UkkGng ^k]mTkv ekkTkb^kXkk^k Pk@V IoA>kngå ¢k

@mPkv ekkTkb^kXkk^k Pk@V IoAPkkg Hv Uk|PZkdk bkkdkkPk~ lTks^kA\Uk ¢TknXk^k

QkZkkv Pkv H bkYZkCR#krTk Gvä Pkv H bkYZkCekkTk Gvä Pkv H XkCk^kkTk

¢kPYkkTkm Uk|lbklü Gvå ¢k bkYZkCR#krTk ¢Tkv bkYZkCekkTk Pkv

¢kPYkkTkm UkZkkrZk Gvä Pkv Akg¥ ¢kPYkkQkm HnRkg TkQkmå

✍ ekkTkb^kXkk^kTkk lTkOkrZk ^kMv ¢TknXk^k QkkZk?

ck; ekkTkb^kXkk^kTkkv bkkFkkv lTkOkrZk Æ^kv ARm AZkkvr TkQkmå &ekkTkTkk

Wk]v" (–Tklc Av l^kA\UkTkk Wk]v) bkkFkkv lTkOkrZk A@v Pkkv ¢TknXk^k

QkZkk ^kCk@ @cv Tkc{å HvTkk V]Ykkg ¢TknXk^k Tk QkkZk Pkv lTkOkrZk bkkFkkv

Tkc{å l^kA\UkTkk Ak]v YknYkndknTkng Hkv@ Pkv l^kA\Uk Pk@V TkQkm UkOk &cng

ekkTkb^kXkk^k Gng" ¢v kkv lTkOkrZk A@^kk Pk@V Hkv@ Gvå Tkv ¢v kk ekkTk

Pk@VTkk Hkv@v ¢kCk] ^kSkmTkv ekkTkTkv ¢gPk@Ykkg ^kk]mTkv ¢TknXk^k A@Pkkg

l^kA\Uk GoKm HkZk Gvä ekkTkTkng ekkTkæUkv Ukl@OkYkTk QkkZk Gvå PkvTkv

¢kTkgR Ackvä PkvTkv bkYZkCR#krTk Ackvä PkvTkv YkkvdkYkkCkr Ackvä PkvTkv

bkYkZkTkkv bkk@ Ackvå—WkSkng PkvYkkg bkYkkZk Gvå

✍ ¢kPYkkTkkv @bk Av kkv Gv?

¢kPYkkTkkv @bk ¢vA\kk l^kekkTkæUk Gv; SkYkmr Æ^k l^kekkTk@bkTkk H

@lbk\kk Gv; @kCkTkkv @bk Pkv ¢kPYkkTkkv @bk TkQkm; @kCkTkkv HvTkv @bk



XkkCk–4 ” “ 73

ckvZk PkvTkv ¢kPYkkTkk l^kekkTk@bkTkkv b^kkR ¢TknXk^kYkkg Tk ¢k^kvå @kCkQkm

lXkTTk ¢v kk ^kmPk@kCk-l^kekkTk@bkUkOkv ¢kPYkk b^kkRYkkg ¢k^kv PZkk@v H

bkYZkCR#krTk Gvå l^kekkTk@bk Ackv Av ¢PkmlTÜZk ¢kTkgR Ackvä

bkYZkCR#krTkYkkg PkvTkkv b^kkR ¢TknXk^kkZk Gvå

✍ cng #knü Gng–¢v kkv Hv #knüTkZkTkkv l^kA\Uk–PkvYkkg ¢KA^kng Pkv #kng Gv?

Pkv lYkQZkkÓlìTkkv TkZkUkdk Gvå bkYZkCR#krTk Pkkv Pkv TkZkUkdkQkm Ukk@ Gvå

l^kA\UkTkm ¢kAn]PkkTkk ¢TknXk^kYkkg #knü¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k TkQkmå

bkYZkCR#krTkYkkg #knü¢kPYkkTkkv lTks^kA\Uk ¢TknXk^k Gvå #knü¢kPYkkTkkv

¢TknXk^k A@^kkv Pkv ¢gPkYknrBk Xkk^kêknPkTkng AkYk Gvä Pkv Akg¥ l^kA\UkTkng

AkYk TkQkmå l^kA\UkYkkg ¢kTkgR TkQkmä PkvYkkg Pkkv ¢kAn]Pkk Tkv Rn:Bk Gv;

Xkk^kêknPkYkkg ¢kTkgR ¢Tkv lTk@kAn]Pkk Gvå

✍ WkmHk l^kA\Ukkv A@Pkkg Pkkv #knü¢kPYkkTkkv l^kA\Uk bkk@kv Gv Tkv? SkYkrTkv

YkkKv Pkkv ¢vœvZk l^kA\Uk bkk@kv TkQkmä l^kA\UkTkm HkPk H ¢kPYkkTkk

b^kXkk^kQkm HnRm Gvä UkGm PkvTkv bkk@kv AkvOk Acv? HvYk WkmHk

l^kA\UkYkkg ¢vAPkkWknlü Pkv lYkQZkkP^k Gvä PkvYk #knükPYkkTkk l^kA\UkYkkg

¢vAPkkWknlü Pkv UkOk lYkQZkkP^k Gvå WkSkk l^kA\UkkvQkm Ukk@

ekkTkb^kXkk^kTkv RvBk^kkv–HkOk^kkv–¢TknXk^k^kkv Pkv bkYZkCR#krTk Tkv

bkYZkCekkTk Gvå–Pkv H bkYkZkTkkv bkk@ Gv; l^kA\Ukkv Pkkv WkSkk ¢bkk@

Gvå Xk\kv #knüTkkv l^kA\Uk ckv–UkOk PkvTkv Akg¥ bkYZkCR#krTk Av

bkYZkCekkTk Acm #kAkPkng TkQkm; Pkv l^kA\Uk ^kMv XkCk^kkTkTkkv XkvKkv QkPkkv

TkQkmå l^kA\Uk Pkv Akg¥ FkwPkTZkR@Wkk@Ykkg Ukvbk^kkTkkv R@^kkHkv TkQkmå

ekkTkWk]v &ekkTkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk" Pkv H FkwPkTZkR@Wkk@Ykkg Ukvbk^kkTkkv

R@^kkHkv Gvå

✍ ekkTkTkm Uk|klUPk A>kkgQkm QkkZk Gv?

ekkTkTkm Uk|klUPk bk^krekb^kXkk^km ¢kPYkkYkkgQkm QkkZk Gvä ekkTkTkm Uk|klUPk

l^kA\UkYkkgQkm TkQkm QkPkmå ¢gR@ #kl$PkYkkg Hv UkM>kng Gv Pkv H ¢k^kv

Gvä Wkck@Qkm TkQkm ¢k^kPkngå ¢gR@Tkm lTkYkr] ekkTk#kl$PkYkkg ¢XkvR




QkPkkg UkZkkrZk bkYZkCR#krTk Tkv bkYZkCekkTkæUkv Ukl@OkYkm HkZk Gvå

✍ bkYZkCR#krTk YkkKvTkm Ukcv\km #k@Pk #kng Gv?

Ukcv\km #k@Pk ¢v Gv Av &cng ekkTkb^kXkk^k Gng" ¢vYk êknPkekkTkTkk

¢^k\kgWkTkQkm lTkékZk A@^kkvå bk^krekXkCk^kkTkv bkYk^kbk@OkYkkg lR^ZkS^klTk

^kMv Hv Xkk^kêknPk §UkRv#Zkng Pkv ¢Tknbkk@ êkmCkn< UkkbkvQkm êk^kOk A@mTkv

¢gR@ Xkk^kêknPk ^kMvä ekkTkb^kXkk^k Pkv #knü¢kPYkk Gv—¢v^kkv lTkOkrZk

A@mTkv CkkwPkYkklR Æ^kkv Xkk^kêknPkæUkv Ukl@OkYZkkä PkvQkm &XkCk^kkTkv

Xkk^kêknPkTkkv §UkRv#k ¢kUZkkv" ¢vYk Aõk‹gå XkCk^kkTkTkv Pkkv Av k]ekkTk Gvä

Uk@gPkn êkkvPkk¢kv Xkk^kêknPk^kk]k Gv–PkvQkm XkCk^kkTkv Xkk^kêknPkTkkv §UkRv#k

RmSkkv ¢vYk Acv kkZk Gvå bk^krekXkCk^kkTkv §UkRv#kv\kk êknPkYkkg ¢v kkv

lTkOkrZk A@k^Zkkv Gv Av &¢kPYkk ekkTkb^kXkk^k Gvå" ¢k^kk

ekkTkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk A@^kkv Pkv bkYZkCR#krTk YkkKvTkm Ukcv\km #k@Pk

Gvå

✍ ¢kPYkkTkkv lTkOkrZk AZkkr UkGm ¢TknXk^k YkkKv #kng A@^kng?

¢kPYkk ¢vK\kv ekkTkTkk NCk\kkvä ekkTkUkngH; Pkv ekkTkb^kæUk ¢kPYkk

@kCk^kk]kv TkQkmä AYkr kk]kv TkQkmä #k@m@^kk]kv TkQkm; Pkv Uk@Tkng A@v ¢v

Pkkv ^kkPk H TkQkmå—¢k^kk ekkTkb^kXkk^kTkkv lTkOkrZk AZkkvr PZkkg &c^kv

Ykk@v #kng A@^kng" ¢v Uk|èTk @cvPkkv TkQkmä UkOk Hv b^kXkk^kTkkv lTkOkrZk AZkkvr

Pkv b^kXkk^k Pk@V PkvTkng ekkTk ^k]v Gvå lTkOkrZkTkm XkolYkAkYkkg HkvAv cÆ

l^kA\Uk Gvä cÆ XkCk^kkTk ¢kPYkk Uk|CkK Uk|lbkü QkZkkv TkQkmä

¢^Zk$PkUkOkv lTkOkrZkYkkg ¢k^Zkkv Gv UkOk bkkdkkPk~ ¢TknXk^kYkkg TkQkm

¢k^Zkkv; PkvTkv ¢TknXk^kYkkg \kv^kk YkkKv #kng A@^kng? Av lTkOkrZk bkkQkv Hv

l^kA\Uk Gv Pkv l^kA\UkYkkg Tk ¢KA^kngä UkOk l^kA\UkQkm lXkTTk ekkTkTkv

¢gPkYknrBk A@mTkv ¢kPYkkbkTYknBk A@^kngå l^kA\Uk Pkv Akg¥ bkkSkTk TkQkmå

l^kA\Uk ÿk@k Uk@Tkm Uk|lbklü Gvå PkvYkkg ¢kPYkkTkm Uk|lbklü TkQkmå

£lTÜZkkv Pk@V ¢KAv\kng ekkTk ¢kPYkkTkv Uk|lbkü A@m #kAPkng TkQkm–¢TknXk^km #kAPkng TkQkmä UkOk Pkv Uk@ Pk@VTkkv InAk^k GkvMmTkv ekkTkTkv



XkkCk–4 ” “ 75

¢kPYkbkTYknBk A@^kng Pkv H ¢kPYkkTkm Uk|lbklüTkm @mPk Gvä Pkv H

¢TknXk^kTkkv §UkkZk Gvå

&¢k cng ekkTkb^kXkk^k ¢kPYkk Gng"–¢v^kng ekkTk £lTÜZk Av YkTk

Pk@VTkm Wknlü ^kMv QkPkng TkQkmä £lTÜZk Av YkTk Pk@VTkm Wknlü ^kMv Pkkv

Uk@Tkng ekkTk QkkZk Gvå WkSkk l^kA\UkkvQkm Ukk@ Qk¥Tkv ¢kPYkb^kXkk^k Pk@V

ekkTkTkkv InAk^k (¢kPYkbkTYknBkPkk) Pkv H bkYZkA~UkOkv ¢kPYkkTkv

RvBk^kkTkm ¢Tkv ¢TknXk^k^kkTkm @mPk Gvå PkvYkkg b^kbkg kvRTk–Uk|PZkdkUkOkv

¢kPYkkTkkg êkük-ekkTk QkkZk Gvå

✍ bkYZkCR#krTk QkPkkg ¢kPYkk bkYkbPk l^këk §Uk@ Pk@v Gv;–Pk@v Gv ¢vK\kv

#kng?

Pk@v Gv ¢vK\kv HnRkv @cv Gv; HvYk UkkOkmYkkg Pk@Pkkv YkkOkbk UkkOkmYkkg

MoWkPkkv TkQkm UkOk §Uk@ @cv Gvä PkvYk ekkTkb^kXkk^kæUkv UkkvPkkTkv

¢TknXk^kPkkv ¢kPYkkä l^kA\UkkvYkkg MoWkPkkv TkQkmä l^kA\UkkvYkkg ¢vAkAk@

QkPkkv TkQkmä UkOk PkvTkk §Uk@ Pk@v Gv ¢vK\kv Av PkvTkkQkm lXkTTkUkOkv H

UkkvPkkTkv ¢TknXk^kv Gvå PkvYkkg ¢kPYkkTkm Akv¥ ¢zFkPZk Uk@Yk CkgXkm@Pkk

¢TknXk^kkZk Gvå

✍ bkYZkA~P^kTkk Uk|ZkPTkTkm #kæ¢kPk Av km @mPkv Gv?

¢Uko^kr Gvä –UkoOkrPkkTkk \kdkv Pkv #kæ¢kPk Gvå &ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkkTkkv

lTkOkrZk" ¢vK\kv UkoOkrPkkTkng \kdk; ¢k UkoOkrPkkTkk \kdkv #kæ¢kPk Pkv H

^kkbPkl^kA #kæ¢kPk Gvå b^kXkk^kTkk lTkOkrZkTkk Ak]v &ekkTkTkng"

¢^k\kgWkTk Gvä l^kA\Uk ckv kk GPkkg PkvTkng ¢^k\kgWkTk TkQkmå l^kA\Uk ^kMv

bkkFkkv lTkOkrZk TkQkm QkPkkvä ekkTk ^kMv H lTkOkrZk QkkZk Gvå ekkTk UkkvPkv

ekkTkæUk QkkZk Tkv l^kA\UkæUk Tk QkkZk ¢vK\kv Av ¢kPYkbkTYknBk QkkZk

Pkv bkYZkCR#krTk Tkv bkYZkCekkTkTkm @mPk Gvå ekkTk UkkvPkv ekkTkæUk Qk¥Tkv

¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@v Gvå

Uk| kFkTkYkkg ¢PZkgPk YklcYkkUko krA Ukoå Ckn<Rv kêkm Acv Gv Av—




¢ck! ¢TknXk^kR#kkTkng ¢zFkPZkb^kæUk ¢kFkkZkrRv kv bkYkHk^Zkng Gvå

¢k^kk ¢TknXk^kYkkg ¢kTkgRUkl@OklPk Bkm\kv Gvå b^kkTknXk^kYkkg ekkTk UkOk

¢PkmlTÜZk Gv Tkv ¢kTkgR UkOk ¢PkmlTÜZk Gvå

cv Æ^kkv! ¢kPYkbkTYknBk Qk¥Tkv PkYkv ¢k^kkv ¢TknXk^k A@kvå

j

✽ ¢TkgPk lbküXkCk^kgPkkvTkm bkkQkv ✽

¢ckv! ¢l@cgPk XkCk^kkTkTkk #kkbkTkYkkg Uk|kUPk QkPkm ¢kPYkkTkm WkkvlSk

Uk@Yk ¢kTkgRæUk Gvä PkvTkkQkm ªFkng HCkPkYkkg Akg¥ TkQkmå YkckXkkCZkQkm Uk|kUPk

QkZkv\kkv ¢k^kkv §ûkYk YkkCkrä PkvTkng cv Æ^k! Pkng §PbkkcQkm ¢k@kSkTk A@å

¢ckvä SkTZkYkkCkr! ¢k ¢Uko kr YkkCkr Ykk@v bkkSk^kkv Gv; ¢kTkm

bkkSkTkkQkm H YkTkv ¢kPYkkTkng Uk@YkbknBk Uk|kUPk Qk#kvå Xk^kRn:BkTkkv XkkgCkTkk@kv

Tkv YkkvdkbknBkTkv RvTkk@kv ¢k HwTkSkYkr Gvå ¢k YkkCkrTkm bkkSkTkk ^kMv ¢TkgPk lbkü

XkCk^kgPkkvTkm bkkQkv bkRkAk] @cv kkTkng Qk#kvå



XkkCk–4 ” “ 77

cv ∆^k! Uk|ekk ^kMv YkkvdkUkgQkv ¢k^k!cv ∆^k! Uk|ekk ^kMv YkkvdkUkgQkv ¢k^k!cv ∆^k! Uk|ekk ^kMv YkkvdkUkgQkv ¢k^k!cv ∆^k! Uk|ekk ^kMv YkkvdkUkgQkv ¢k^k!cv ∆^k! Uk|ekk ^kMv YkkvdkUkgQkv ¢k^k!

Uk|ekk ¢vK\kv #knükPYkbkTYknBk InAv\km XkCk^kPkm FkvPkTkk

(bkYkZkbkk@ A]#k 181 §Uk@Tkk Uk| kFkTkYkkgQkm)

XkCk^kPkm Uk|ekk ÿk@k XkvRekkTk A@k^kmTkv YkkvdkYkkCkr

Bkkv\kTkk@ ¢k ¢kTkgRRkZkA A]#k %Zkk@v %Zkk@v Ckn<Rv kTkk

êkmYknBkQkm bkkgXk]m¢v Gm¢v PZkk@v ¢v km &ekkTkFkvPkTkk"Tkk

Ukn<akkQkrTkm Pkm^k| Uk|v@Okk HkCkv Gvååå ¢Tkv HkOkv Av ¢kFkkZkr–XkCk^kgPkkv bkkR UkkMmTkv YkkvdkTkk YkkCkrYkkg Wkkv\kk^km @õkk ckvZk–¢vYk ¢kPYkk §\\klbkPk QkkZk Gvå

¢TkklRQkm WkgSkTkYkkg WkgSkkZkv\kk ¢kPYkkTkv A¥ @mPkv GkvMk^k^kkv?

GnKAk@kTkng bkkSkTk #kng? Pkv @mPk ¢k A]#kYkkg WkPkk^kv Gvå XkvRekkTk YkkKv ¢k

¢\kkwlAA è\kkvA Gvå ¢kPYkkTkv WkgSkTkQkm GoK^kkTkng bkkSkTk ¢kPYkkYkkg Gvä

¢kPYkkQkm HnRng WkmHng Akv¥ bkkSkTk TkQkmå ¢kPYkk #kng Tkv WkgSk #kng–¢v WkgTkvTkk

lXkTTk\kdkOkTkv ¢kv]BkmTkv Hv FkvPkTkk ¢kPYkb^kXkk^k Pk@V IoAm Pkv XkCk^kPkm

FkvPkTkk H WkgSkTkQkm GoK^kkTkng (¢vK\kv Av YkkvdkTkng) bkkSkTk Gvå @kCkklR

WkgSkXkk^kkv Pkkv ¢kPYkb^kXkk^kQkm HnRk Gv; Pkv Akv¥UkOk @kCkXkk^k ¢kPYkkTkv

YkkvdkTkng Ak@Ok QkPkng TkQkmå Pkv @kCkXkk^kkvTkv Pkkv ¢kPYkkQkm lXkTTk A@^kkTkk Gvå

@kCkQkm HnRm ¢v km Hv FkvPkTkk (–Av Hv ¢kPYkkTkng b^k\kdkOk Gv) PkvTkk ^kMv

H WkgSkTkQkm lXkTTk ¢kPYkk ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gv; ¢k @mPkv FkvPkTkkæUk

XkCk^kPkm Uk|ekk H YkkvdkTkng Ak@Ok Gvå Æ^kTkng UkkvPkkTkk #knüb^kæUkv Ukl@OkYk^kngä

Tkv ¢v^kng Ukl@OkYkTk QkPkkg AYkrTkkv bkgWkgSk GoKm H^kkv PkvTkng TkkYk Ykkvdk Gvå Ykkvc-

@kCk-ÿvakklR ¢#knXk Ukl@OklPkæUkv Ukl@OkYkTk Qk^kng Tkv AYkrTkkv bkgWkgSk Qk^kkv PkvTkng

TkkYk WkgSk Gvå #knüUkl@OkYkTk ¢vK\kv #knüb^kæUkTkkv ¢TknXk^k; Hv ekkTk ^kMv

¢k^kkv ¢TknXk^k QkkZk Pkv ekkTk YkkvdkTkng bkkSkTk Gvå ¢k^kkv ¢TknXk^k QkPkkg

� ��




#knüUkl@OkYkTk QkZkng ¢vK\kv ¢#knüUkl@OkYkTk GoKm CkZkng Tkv UknR~Ck\kYkkg

AYkr¢^kbQkk GoKm Ck¥å–#knüÆ^k UkkvPkkTkk b^kæUkYkkg @õkkv–Pkv R#kkTkng TkkYk

Ykkvdk Gvå–&Ykkvdk Aõkkv lTkH #knüPkkå"

¢k^kk YkkvdkTkkv §UkkZk #kng? Ykkvdk Pkv UkoOkr#knüUkl@OkYkTk Gvä Tkv PkvTkng

Ak@Ok UkOk #knüPkk H Gvå ¢#knüPkkTkkv Akv¥ ¢g#k YkkvdkTkng Ak@Ok QkkZk Tklcå

YkkvdkTkk bkkSkTkTkkv Wkcn bk@bk Bkn\kkbkkv ¢k &Uk|ekkGmOkm"Tkk è\kkvAYkkg AZkkvr Gvå

PkmdOk Uk|ekkGmOkm ¢vK\kv PkmBkm ekkTkFkvPkTkkä §Ck| ekkTkFkvPkTkk; PkvTkv

lTkUknOkÆ^kkv ¢vK\kv XkvRekkTkYkkg ¢PZkgPk Uk| kmOkÆ^kkvä bk^kkSkkTk Qk¥Tkv ¢kPYkk

¢Tkv WkgSkTkm ^kFFkvTkk bkodYkXkvRYkkg ¢v^km @mPkv UkkMv Gv Av #kmDk|UkOkv WkgTkv

¢PZkgPk HnRk ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gv; ekkTkFkvPkTkk ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkv @kCk^kCk@Tkkv #knü ¢TknXk^kv Gvå ¢k^kkv ¢TknXk^k Pkv H YkkvdkTkng

bkkSkTk Gvå ekkTkTkm bkkQkv Hv @kCkTkv Xkv]^kv–PkvTkv #knüPkkTkkv ¢TknXk^k QkPkkv

TkQkmä XkvRekkTk QkPkng TkQkmä YkkvdkYkkCkr QkPkkv TkQkmå #knüUkl@OkYkTk Pkv @kCkQkm

bk^krQkk HnRng Gvå bk^krQkk @kCk ^kCk@Tkkv #knü¢TknXk^k Pkv H YkkvdkbkkSkTk Gvä

@kCkYkkg ©Xkkv @cmTkv #knüTkv ¢TknXk^km #kAkZk Tklcå

bkkSkAR#kk ^kBkPkv UkOk HvK\kk @kCkklRXkk^kkv Gv Pkv WkSkkZk

ekkTkFkvPkTkkQkm HnRk Gvä Pkv Akv¥ Æ^kTkng #knüUkl@OkYkTk TkQkmå Æ^kTkng

#knüUkl@OkYkTk Pkkv ekkTkFkvPkTkkæUk Tkv ¢TkgPkFkPknaKZkæUk Gv; Pkv @kCkQkm bk^krQkk

HnRng Gvä Ü^ZkTkk b^kXkk^kTkm HkPkTkng Ukl@OkYkTk ckvZk PkvTkv H Ü^ZkTkng

#knüUkl@OkYkTk Aõk‹g; @kCkklR ¢#knüPkkTkv Ü^ZkTkng #knü Ukl@OkYkTk AcvPkk TkQkmå

¢k @mPkv ekkTkUkl@OkYkTk ¢Tkv @kCkUkl@OkYkTkTkm bk^krQkk lXkTTkPkk Gvå @kCkTkkv

¢vœvZk ¢g#k ekkTkTkk Ukl@OkYkTkYkkg TkQkm; Tkv ekkTkTkkv ¢vœvZk ¢g#k @kCkYkkg

TkQkmä @kCk Pkv #knü ¢kPYkkTkng Ukl@OkYkTk H TkQkm Pkkv UkGm Pkv ¢kPYkkTkm

#knüPkkTkng bkkSkTk AvYk QkkZk?–Tk H QkkZkå

Xkk¥ä Pkk@k YkkvdkTkng bkkSkTk Pkk@kYkkg Gvä PkvTkv Pkng ¢kv]Bk Pkkv Bk@kv!

Pkk@m #knüPkkTkk XkkTk ^kCk@ Pkng AkvTkv YkkvdkTkng bkkSkTk WkTkk^km#k? YkkvdkTkng bkkSkTk

UkkvPkkYkkg Gv PkvTkv HkOZkk ^kCk@ Æ^kv ¢ekkTkXkk^kQkm #knXk@kCkTkv YkkvdkTkng



XkkCk–4 ” “ 79

bkkSkTk YkkTkmTkv ¢TkklRAk]Qkm Pkv WkgSkXkk^kTkng H bkv^kTk AZkn‘ Gvä ¢vK\kv

lYkQZkkP^kTkv H bkv Zkng Gvå @kCkQkm Ukk@ ¢v km lTks^kA\Uk ¢TknXkolPk YkkvdkbkkSkTk

Gvå Pkv lTks^kA\Uk ¢TknXkolPk ^kFkTkYkkg ¢k^kPkm TkQkmä Pkv ^kmPk@kCkUkl@OklPkTkm

#km ^kkPk? ¢PkgYknrBk QkZkv\kng b^kbkg kvRTk ekkTk ¢kPYkkTkv #knüPkkæUk Ukl@OkYkk^kv

Gvä Pkv H YkkvdkTkng Ak@Ok Gvå ¢vA\kng Wkck@Tkng HkOkUkOkng UkOk YkkvdkTkng Ak@Ok

TkQkm PZkkg @kCkTkm Pkkv #km ^kkPk? ekkTk Av kngä —Av ^kmPk@kCk Ukl@OklPkæUkv

Ukl@OkYkv\kng b^kbkg^kvRTkekkTk Pkv YkkvdkTkng Ak@Ok Gvå

#knüUkl@OkYkTk Pkv YkkvdkYkkCkr Gvå

#knüUkl@OkYkTk PkvTkv H ckvZk Gv Av HvTkv #knüb^kæUkTkkv ¢TknXk^k Hæ@

ckvZkå #knüb^kæUkTkk ¢TknXk^k ^kCk@ H@kUkOk #knüUkl@OkYkTk QkkZk Tklcä Tkv

#knüUkl@OkYkTk ^kCk@ FkkvQkng CknOkbQkkTk UkOk Tk QkkZkå FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm H

#knüb^kæUkTkkv ¢TknXk^k Gvä #knüUkl@OkYkTk Gvä YkkvdkYkkCkr Gv; PkvTkv ¢gPk@kPYkk

Aõkk Gvå FkkvQkk CknOkbQkkTkv #knüb^kæUkTkkv ¢TknXk^k ckv kkTkm Hv Tkk UkkMv PkvTkv

¢TknXk^kR#kkTkm Av FkkvQkkCknOkbQkkTkTkm BkWk@ TkQkmä PkvTkv YkkvdkYkkCkrTkm BkWk@

TkQkmå

Xkk¥! #knüUkl@OkYkTk ^kCk@ @kCk ¢Tkv ekkTkTkm lXkTTkPkkTkv HkOkm

#kAkZk Tklcå @kCk ¢Tkv ekkTkTkm lXkTTkPkkTkv ZkQkkQkr HkOkPkkg #knüUkl@OkYkTk

QkZkk ^kCk@ @cv Tklcå @kCk ¢Tkv ekkTkTkv Bk@vBk@ PZkk@v H HnRk HkOZkk Av

%Zkk@v @kCkQkm HnRkv Ukl@OkYkv Tkv ekkTkb^kXkk^k Pk@V IoAv; ¢k @mPkv XkvRekkTk

QkPkkg kxPk #knüPkkæUk Ukl@OkYkTk QkkZk H Gvå ¢k^kng Ukl@OkYkTk QkZkng PZkk@v H

YkkvdkYkkCkr #kæ QkZkkvå

A>kkg ekkTk Tkv A>kkg @kCk? A>kkg Uk@Yk ¢PkmlTÜZk bknBk Tkv A>kkg

¢kAn]Pkk? WkgTkvTkv Ykv] TkQkm; ¢gPk@Tkm #kkglPkTkk Uk| kkcYkkg @kCkTkm Xkv]bkv]

TkQkmå ¢TknXk^kTkk ¢YkpPkYkkg ¢kAn]PkkTkng Iv@ TkQkmå

¢PkmlTÜZkbknBk Ackv Av ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Ackvä PkvTkkv HvTkv Uk|vYk

HkCZkkvä Pkv bknBk H HvTkv §UkkRvZk \kkCZkngä Pkv Æ^kTkv HCkPkTkk WkmHk Akv¥

Wkkõkl^kakZkkv Tkv UknOZk-UkkUkTkk Xkk^kkv <lFkA@ Tk \kkCkv; PkvTkv Pkv §UkkRvZk Tk




bkYkHvå ^kmPk@kCkm YkkvdkbknBkTkkv ¢lXk\kkakm @kCkTkv AvYk bkv kv? Pkv Pkkv

Uk@Xkk^kkvQkm @lcPk ¢v kk UkkvPkkTkk #knüb^kæUkTkv H bkv kv Gvå–¢k^kng bkv kTk Pkv

H lbkükTPkTkng bkkFkng bkv kTk Gvå

❃ cng Pkkv ¢vA #knü lFkTYkkÒkXkk^k H Gngä ¢TZk Akv¥ Xkk^kkv Ykk@k

TkQkmå—¢v^kng #knükPYkkTkng bkv^kTk ¢vK\kv Av ¢TknXk^kTk Pkv H

lbkükTPkTkng bkv kTk Gvå

❃ @kCk Tkv UknOZk Ykk@kgä PkvTkkQkm YkTkv bknBk Yk]#kv–¢v^kng Hv @kCkTkng

bkv kTk Gv Pkv lbkükTPkTkkv ¢TkkR@ Gvå

lbkükTPkv ¢kPYkkTkkv Uk@YkkQkrb^kXkk^k RvBkkM>kkv Gv; Pkv b^kXkk^kTkng bkv kTk

Pkv b^kbkTYknBk UkZkkrZk Gvä ¢v H SkYkkrPYkkTkng ¢kFk@Ok Gvååå¢vYkkg H Uk@Yk

¢PkmlTÜZkbknBkTkng ^kvRTk Gvå

Æ^kv ¢TkklRQkm l^kAk@m Uk@Xkk^kkvTkng H bkv kTk AZkn‘ Gvä PkvTkv H

UkkvPkkUkOkv ¢TknXk^Zkk Gv; PkvYkkg ¢vA dkOk UkOk Hkv XkgCk UkkMv Pkkv

b^kXkk^kbkTYknBkPkk Qk¥ HkZkå HvYk ¢ekkTkQkm lTk@gPk@ @kCkTkv ¢TknXk^Zkkvä PkvYk

c^kv &@kCkklR Pkv cng TkQkmä #knü FkwPkTZkXkk^k H cng Gng" ¢vYk lTk@gPk@

#knükPYkkTkng bkv kTk A@kvä PkvTkv H UkkvPkkUkOkv ¢TknXk^kYkkg \Zkkvå–¢k^kkv ¢TknXk^k

Pkv H YkkvdkTkng Ak@Ok Gvä Pkv H YkkvdkkQkmrÆ^kv A@^kkTkng AkZkr Gvå ¢v lbk^kkZk

UknOZk Av UknOZkTkk V]æUk XkkvCkkvä bkgbkk@ Av #k@m@–PkvTkm ¢lXk\kkakk YkkvdkkQkmr

SkYkkrPYkkTkv TkQkmå b^kbkg^kvRTk–Uk|PZkdk ¢v^kng Æ^kÜ^Zk cng Gngä #knüekkTk-

Uk|Ak#kYkZk cng Gngä ¢PkmlTÜZkbknBk Pkv cng Gng–¢k^kkg êkük-ekkTk-¢TknXk^k SkYkmr

A@v Gvå SkYkmrTkk ¢k^kk AkZkr bkkQkv @kCkklR ¢#knXkXkk^kkv ¢OkYk]Pkk Gvå

#knüb^kæUkTkv @kCkklR bkkQkv Ykv] TkQkm–lYk\kTk TkQkm–¢vAPkk TkQkmä–UkOk

lXkTTkPkk Gvå HvK\kk @kCkklRXkk^kkv Gv Pkv WkSkkZk #knüFkwPkTZkTkk ¢TknXk^kQkm

Uk@ Gv; UkkvPkkTkk b^kæUkUkOkv TkQkm ¢TknXk^kkPkkå YkkKv cv YkkvdkkQkmr Æ^kkv! PkYkv

Uk|ekk ^kMv #knüb^kæUkTkkv ¢TknXk^k A@kvå

✽ ✽ ✽



XkkCk–4 ” “ 81

XkCk^kPkmFkvPkTkk Ackv Av Uk|ekkGmOkm Ackvä PkvTkk ^kMv WkgSkTkQkm HnRkv #knü

¢kPYkk ¢TknXk^kkZk Gvå #knü ¢kPYkk FkvPkTkkYkkÒk ^kbPkn Gvå PkvYkkg @kCk-ÿvak

-YkkvcklR ¢#knüXkk^kkv ¢vAYkvA TkQkmä UkOk WkgTkv ^kFFkv bkglSk Gv–bkkgSkkv Gvä

\kdkOkXkvR Gvå ¢vAdkvÒkv ckv^kk GPkkg WkgTkv ¢vAb^kXkk^kv TkQkmä WkgTkvTkk b^kXkk^k

^kFFkv YkkvKkv ¢kgPk@kv Gvå Pkv ¢kgPk@kv \kdkYkkg \k¥Tkv Uk|ekkGmOkm ¢v km UkMv Gv

Av ¢#knüPkkTkv ¢vAWkkHn A@mTkvä #knüFkvPkTkk^kbPknYkkg UkkvPkv ¢vAkCk| QkkZk Gvå–¢vTkng TkkYk XkvRekkTkä Tkv ¢k YkkvdkYkkCkrå

WkgSkTkTkng b^kæUkä WkgSkTkQkm GoK^kkTkkv §UkkZk–¢v WkSkkTkk YkkÒk

l^kFkk@ AZkkr A@v–l^kA\Uk AZkkr A@v PkvQkm Akg¥ WkgSkTk GoKv Tklcå WkgSkQkm

lXkTTk ¢v^kk #knükPYkkTkv HkOkmTkv PkvYkkg ekkTkTkv ¢vAkCk| A@Pkkg WkgSkXkk^kkv

GoKm HkZk Gvå PkvTkv YkkKv §UkZkkvCkYkkg bkk^kSkkTkm Hkv¥¢vå @XkbkkP~ ¢vK\kv

IMUkQkm Uk|ekkGmOkm UkMv Gv–¢vYk AcmTkv Ukn<akkQkrTkm Pkm^k|Pkk WkPkk^km Gvå

¢k^kng XkvRekkTk A@v Pkv Æ^kTkv lTkUknOk Aõkkv Gvå WkkAm Wkck@Tkk

HkOkUkOkkYkkg lTkUknOkPkk WkPkk^kv Tkv ¢gR@Ykkg @kCkQkm HnRk #knükPYkkTkkv

¢TknXk^k A@Pkkg Hkv Tk ¢k^kMv Pkkv PkvTkv lTkUknOk AcvPkk TkQkmä Pkv LkvL Gvä

¢kPYkkTkv WkgSkTkQkm GkvMk^k^kkTkm l^kÛk PkvTkv ¢k^kMPkm TkQkmå

Xkk¥ä ¢kPYkkTkkv #knüb^kXkk^kä ¢Tkv ¢#knüPkkæUk WkgSk Pkv WkgTkv

¢vAYkvA QkZkk TkQkm UkOk ^kFFkv \kdkOkXkvRæUk bkkgSk Gvä ¢vK\kv WkgTkvTkv HnRk

¢TknXk^km #kAkZk Gvä bkodYk ekkTkGmOkm ^kMv PkvYkTkv HnRk UkkMm #kAkZk Gvå

¢kPYkk ¢Tkv WkgSk WkgTkv ¢v^kk ¢vAYkvA TkQkm Qk¥ CkZkk Av ^kFFkv ekkTkGmOkm

Tk Ukvbkm #kAv; WkgTkv ^kFFkvTkkv XkvR ekkTk ^kMv HkOkm #kAkZk Gvä XkvRekkTk

^kMv WkgTkvTkv XkvRm #kAkZk Gvå

HvK\kk dkvÒkYkkg FkvPkTk^kbPkn Gvä PkvK\kk H dkvÒkYkkg @kCkklR WkgSkXkk^kkv

Gvä GPkkg WkgTkv ^kFFkv Xkk^kXkvRæUk (\kdkOkXkvRæUk) YkkvKm lPk@kM Gvå ¢k

@kCkTkkv b^kkR ¢kAn]PkkæUk–Rn:BkæUk Gvä Tkv ekkTkTkkv b^kkR Pkkv #kkgPk—bknBkæUk Gvä ¢vYk l^k^kvA ÿk@k WkgTkvTkk b^kkRTkm lXkTTkPkk HOkkZk Gv;

PkmBkm Uk|ekk ÿk@k Pkv WkgTkvTkv ¢PZkgPk lXkTTk HkOkmTkv Pkv Uk|ekk #knüb^kæUkYkkg




UkvbkmTkv PkvTkv ¢TknXk^kYkkg \Zkv Gvä Tkv @kCkklRTkv HnRk A@m TkkgBkv Gvå

PkmBkm Uk|ekk–PkmBkng ekkTkä ¢vK\kv @kCkQkm Dkv@kZk Tklc ¢v km FkvPkTkk;

Pkv ¢gPk@Tkk FkwPkTZkb^kXkk^kYkkg Uk| kv#km HkZk Gv; ¢PZkgPk bkk^kSkkTkm ^kMv

–§UkZkkvCkTkm HkCkplPk ^kMv ¢gR@Tkm bkodYkbkkgSkTkv XkvRmTkvä ¢vAAkv@ ekkTkb^kæUk

¢kPYkkä Tkv WkmÆAkv@ ¢ekkTkæUk ¢v kk WkgSkXkk^kkvä PkvYkTkv bk^krQkk HnRk A@m

TkkgBkv Gvå WkgSkXkk^kTkk Akv¥ ¢g#kTkv ekkTkYkkg @cv^kk RvPkm TkQkmä Tkv ekkTkTkk

Akv¥ ¢g#kTkv WkgSkXkk^kYkkg Xkv]^kPkm TkQkmå ¢k^km XkCk^kPkm ekkTkFkvPkTkk Pkv

YkkvdkTkng bkkSkTk Gvå

HkvAv @kCkklR ¢#knüXkk^kkv Æ^kTkm UkZkkrZkYkkg Ukl@OkYkv Gv—%Zkkg

Æ^k Gv PZkkg H @kCkklR Gvä PkvQkm PkvYkTkkQkm lXkTTk ¢v kk #knüÆ^kTkkv

¢TknXk^k bkkYkkTZk Æ^kkvTkv ALOk Gv–DkOkkv bkodYk Gvä PkkvUkOk lTkUknOk Ukn<akkv

¢gPk@Tkm bkodYk ekkTkFkvPkTkk ^kMv b^kXkk^k ¢Tkv l^kXkk^k ^kFFkvTkkv XkvR HkOkmTkv

PkvYkTkm lXkTTkPkkTkkv ¢TknXk^k A@v Gv; AvYk Av WkgTkv ^kFFkv \kdkOkXkvRTkm Pkm@kM

Gvå bQko]ekkTkQkm ¢ekkTkmTkv Pkv Pkm@kM TkQkm RvBkkPkm UkOk ekkTkTkm ¢gPk@

¢vAkCk|Pkk ^kMv Pkv ^kFFkvTkm bkkgSk HkOkmTkvä ekkTk UkkvPkkTkk b^kXkk^kYkkg ¢vAkCk|

QkkZk Gvå ¢vAkCk| QkPkkg H WkgTkv bUkì lXkTTk HnRk ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gv;

ekkTkTkkv ¢TknXk^k QkZkkv Pkv ¢TknXk^kYkkg @kCkTkm bk^krQkk TkklbPk Gvå Uk|QkYk

¢k^km lXkTTkPkk ¢TknXk^kPkkg bkYZkCR#krTk ¢Tkv bkYZkCekkTk QkkZk Gv; UkGm

bkA] @kCkklRTkkv PkQkk AYkrTkkv dkZk Qk^kkQkm WkgSkTkv bk^krQkk GvRmTkv bkkdkkPk~

YkkvdkR#kk Uk|CkK QkkZk Gvå ¢k @mPkv Uk|ekkGmOkm ^kMv WkgSkTkTkv GvRmTkv ¢kPYkk

Ykn$Pk QkkZk Gvå YkkKv Uk|ekkæUk ekkTkFkvPkTkk Pkv YkkvdkTkkv UkgQk Gvå

¢gPk@Ykkg ekkTk ¢Tkv @kCk ^kFFkvTkm bkkgSk UkAM^kk YkkKv §UkZkkvCkYkkg

DkOkm bkodYkPkk Hkv¥¢vå £lTÜZkkv Tkv YkTk WkgTkvQkm GoKmTkv ¢PkmlTÜZk §UkZkkvCk

^kMv @kCkQkm HnRkv ¢kPYkk ¢TknXk^kkZk Gvå ¢kYkkg ¢gPk@~YknBk §UkZkkvCkTkkv DkOkkv

Uk|ZkPTk Gvå Rvc-YkTk-^kkOkm PkQkk HMAYkr– Pkv Pkkv Æ^kQkm ¢vAdkvÒkv ckv kk GPkkg

lXkTTk Uk|Rv#k^kk]k Gvä æUkm Gvä HM Gvä Pkv Tk^kk ¢k^kv Gv Tkv HkZk Gv—¢v km Uk|PkmlPk l^kFkk@ ^kMv ©UkHv Gvå UkOk ¢gR@Ykkg Æ^kTkm UkZkkrZk bkkQkv ¢vA



XkkCk–4 ” “ 83

Uk|Rv#kv @cv\kk Hv @kCkklRXkk^kkvä PkvYkTkkQkm lXkTTk #knüÆ^kTkkv ¢TknXk^k

ALOk Gvä—ALOk ckv kk GPkkg bkodYk Uk|ekk ^kMv PkvYkTkm ^kFFkvTkk

b^kXkk^kXkvRTkv HkOkmTkv lXkTTkPkkTkkv ¢TknXk^k Qk¥ #kAv Gvå ALOk Gv

–UkOk ¢#kA>k TkQkmä Qk¥ #kAv Pkv kng Gvå Tkv ¢k^km lXkTTkPkkTkkv ¢TknXk^k

A@k^kTkk@m XkCk^kPkm Uk|ekk Pkv H YkkvdkbkkSkTk Gvå ¢TkgPkk Æ^kkv ¢v kkv

¢TknXk^k A@mTkv Ykkvdk UkkYZkk Gvå

Uk|ekkGmOkm ^kMv l^kFkk@ A@Pkkg ¢gPk@Ykkg ¢vYk Uk|PkmPk QkkZk Gv Av @kCk

HnRkv Tkv cng HnRkv; @kCk ^kCk@Tkkv ¢kPYk\kkXk bkgXk^kv Gv; @kCkTkk ¢Xkk^kYkkg

¢kPYkkTkkv ¢Xkk^k Qk¥ HPkkv TkQkmå @kCkTkk ¢Xkk^kv UkOk ¢kPYkk UkkvPkkTkk

FkvPkTkb^kæUkv Æ^kv Gvå YkkKv FkvPkTkkb^kæUk H Æ^k Gvä @kCkb^kæUk TkQkmå–¢k^kng

¢gR@Tkng XkvRekkTk ¢PZkgPk ALOk ckv^kk GPkkg ¢gR@Tkk Pkm^k| Uk|ZkPTk ^kMv Qk¥ #kAv

Gvå @kCkTkk Ak]v H PkvTkkQkm lXkTTk #knüÆ^kTkkv ¢TknXk^k ekkTkFkvPkTkk ^kMv Hæ@

QkkZk Gvå ekkTkFkvPkTkk ¢lPk bkodYk Gvä Fk¿^kPkmrTkm Pk\k^kk@Tkm PkmBkm Skk@Tkm

HvYk ¢vA IkKAv Pkv Uk|ekkGmOkm ekkTk ¢Tkv @kCkTkk Wkv AKAk A@m TkkgBkv Gvå

¢k^kng XkvRekkTk A@Pkkg Uk|ekkGmOkmTkv AvK\km ^kk@ \kkCkv?–Pkkv Acv Gv Av PkPdkOk

¢vA bkYkZkYkkg Pkv ¢kPYkk ¢Tkv WkgSkTkv HnRk A@m TkkBkv Gvå FkvPkTkk %Zkkg

¢gPk@Ykkg ¢vAkCk| Qk¥ Av Pkv H bkYkZkv Pkv WkgSkXkk^kkvQkm HnRk #knü ¢kPYkkTkv

¢TknXk^kv Gvå ¢k^kng XkvRekkTk lTkUknOk Ukn<akkv A@v Gv; lTkUknOk Ukn<akkv ¢vK\kv

¢kPYkkTknXk^kYkkg Uk| kmOk Æ^kkv;–UkGm Pkv Ukn<ak ckv Av ïkm ckvä b^kCkrTkkv Rv k

ckv Av Tk@ATkkv Tkk@Am ckv; ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kkYkkg Uk| kmOk Gv Pkv

Æ^kkv lTkUknOk Gvä YkkvdkTkv bkkSk^kkTkm A]k PkvYkTkv ¢k^kMv Gvååå¢Tkv

bkgbkk@Tkkv lATkk@kv TkÆA ¢k^km CkZkkv Gvå ¢k^kk XkvRekkTklTkUknOk Æ^kkv

Uk|ekkGmOkm ^kMv WkgSkQkm lXkTTk #knü ¢kPYkkTkv bkkSkv Gvå ¢k^kng

XkvRekkTk Æ^kTkv ¢kTkgR §UkHk^kv Gvå XkvRekkTk QkPkkg kxPk H

¢kTkgRæUk #knü¢kPYkk ¢TknXk^kYkkg ¢k^kv Gvä Tkv WkgSkXkk^kkv

#knüb^kæUkQkm Wkck@ HnRk @cm HkZk Gvå ¢k YkkvdkYkkCkr Gvå




^kkc! bkTPkkv ¢k^kng XkvRekkTk A@k^kmTkv Acv Gv Av Xkk¥! Pkng ¢gPk@Ykkg

¢k^kng XkvRekkTk A@å ¢k XkvRekkTk PkTkv Ykck ¢kTkgR §UkHk^k#kv Tkv Ykkvdk

UkYkkM#kvå XkvRekkTk YkkKvTkkv ¢k ¢^kbk@ Gvå ¢TkklRTkk WkgSkTkQkm GoKmTkv

bknBkm Qk^kk YkkKvTkkv ¢k ^kBkPk Gvå Pkng ¢k ^kBkPkTkv FkoAm#k Ykkå

✽ ✽ ✽

Ckn<Rv k Uk@Yk ^kkPbk\ZkXk@m Uk|v@OkkQkm Acv Gv Av cv Xkk¥! ¢PZkk@v

¢kPYkekkTk YkkKvTkkv ¢k ¢^kbk@ GvåååPkng ¢k ^kkPk \kdkYkkg Pkkv \kvå YkkgM ¢k^kk

KkOkkg Yk»Zkk GvåååPkvYkkg A@^kkTkng Pkkv ¢vA ¢k H Gvå ¢gR@Ykkg H@k Skm@kv

Qk¥ä Wkck@Tkk AkZkkvrTkkv @bk GkvMmä l^kFkk@ A@ Pkkv PkTkv HOkk#kv Av ¢kPYkkTkkv

b^kXkk^k ¢Tkv @kCk WkgTkv ¢vA Qk¥Tkv @cv^kk ZkkvCZk TkQkm UkOk HnRk UkM^kk

ZkkvCZk Gvå WkgTkvTkkv b^kXkk^k HnRkv Gv PkvQkm HnRk UkMm HkZk Gvå Xkk¥!

bkYkZk–bkYkZk A@Pkkg Ak] Pkkv Fkk\Zkkv H HkZk Gv; PkvYkkg Hkv Pkng Pkk@k

b^kXkk^k–bkTYknBk Tk QkZkkv Pkkv Pkx #kng AZkn‘? Hv A@^kk Hv^kng AkZkr Gv Pkv Pkkv

¢k H Gvå CkYkv PkvK\kk Uk|ZkPTk ^kMv UkOk l^kAk@Qkm lXkTTk FkvPkTkkTkkv ¢TknXk^k

A@^kkv–Pkv H A@^kkTkng Gvå

Pkk@m FkvPkTkk @kCkTkv FkvPk^kkYkkg (¢TknXk^k^kkYkkg) @kvAkZk Gv PkvTkv WkR\kv

FkvPkTkk ¢gPk@Ykkg ^k]m #knü¢kPYkkTkv FkvPkv–¢TknXk^kv Av Pk@Pk H ¢kPYkk ¢Tkv

WkgSkTkm lXkTTkPkkTkkv ¢TknXk^k QkkZk Gvå—¢vA bkYkZkYkkg H ¢k^kkv §UkZkkvCk

Uk\kKkv Qk¥ HkZk Gvå

RnlTkZkkTkk Æ^kkv RnlTkZkkTkk WkkõkAkZkkvrYkkg UkkvPkUkkvPkkTkng MckUkOk Tkv

Uk| kmOkPkk RvBkkMv GvåååPkkv cv Xkk¥! Pkng Pkk@k ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kYkkg Uk| kmOk

QkkåååPkvYkkg §ÛYkm Qkkä Pkk@m FkvPkTkkTkv @kCkQkm HnRm A@mTkv #knü b^kæUkYkkg

UkvbkkMåååPkv dkOkv H PkTkv Uk@Yk ¢kTkgR Qk#kvå XkvRekkTkYkkg lTkUknOk Æ^kkv

¢kTkgRbklcPk UkkvPkkTkk #knü¢kPYkkTkv ¢TknXk^kv Gvå—¢k^kkv ¢TknXk^k Pkv

YkkvdkYkkCkr Gvä Pkv A@^kk Hv kng AkYk Gvå

¢ck! bkk^kSkkTk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkk l^kFkk@Tkkv §ÛYk A@v PkvYkkg Pkkv ªDk

©Mm HkZk Pkv^kng Gvå HvTkv bkYZkCR#krTk Uk|CkK A@^kng Gv Pkv Pkkv ¢kPYkk ¢Tkv



XkkCk–4 ” “ 85

WkgSkTkm lXkTTkPkkTkk l^kFkk@Ykkg HkCkpPk Gvä §Pbkkcm Gvä PkvYkkg Uk|YkkRm QkPkk

TkQkmå Ykk@v Ykk<g lcPk bkkSk^kng Gvä Ykk@v Ykk@k ¢kPYkkTkv Xk^kWkgSkTkQkm

GkvMk^k^kkv Gv–¢vYk ¢PZkgPk bkk^kSkkTk Qk¥Tkvä YkckTk §ÛYkUko krA cv Æ^k!

Pkk@k ¢kPYkkTkv WkgSkTkQkm HnRkv ¢TknXk^kYkkg \kvååå¢TkklRTkm ªDk §MkMmTkv

HkCkpPk Qkkå

¢kPYkkTkk ¢TknXk^k YkkKv bkk^kSkkTk QkkHvååå#ko@^km@ QkkHvåååHCkPkTkm

Uk|lPkAo]Pkk RvBkmTkv AkZk@ Qk¥#k TklcåååUk|lPkAo]Pkk bkkYkv Tk Hkv¥#kä #knü

¢kPYkkTkk ¢kTkgR bkkYkv HkvHvå #ko@^km@ Qk¥Tkv–§ÛYkm Qk¥Tkv ¢kTkgRTkkv

¢TknXk^k A@Hvå &cl@Tkkv Ykk@Ck Gv #ko@kTkkv"åååPkv Uk|lPkAo]PkkYkkg Av UknOZkTkm

YkmLk#kYkkg A>kkgZk ¢KAPkk TkQkm; ¢vTkv ¢vA UkkvPkkTkk ¢kPYkkQkrTkng H AkYk GvåPkv

XkvRekkTk ^kMv ¢kPYkkTkv WkgSkTkQkm bk^krQkk Uk|Ak@v HnRkv ¢TknXk^kv Gvå ¢k^kkv

¢TknXk^k A@^kkTkkv ¢k ¢^kbk@ Gv–Xkk¥! PkvYkkg Pkk@m FkvPkTkkTkv ¢gPk@Ykkg

¢vAkCk| A@mTkv lÒkAk]m FkwPkTZkUk| kkcæUk ¢kPYkkYkkg YkCTk A@åååTkv @kCkklR

bkYkbPk WkgSkXkk^kkvTkv FkvPkTkQkm HnRk ¢ekkTkæUk HkOkå ¢kYk bk^kr Uk|Ak@v

XkvRekkTk A@mTkv Pkk@k ¢vAæUk #knü ¢kPYkkTkv bkkSkä YkkvdkTkv bkkSk^kkTkkv ¢k

¢^kbk@ Gvå

¢ckvä ^kmPk@kCkTkk Ykk@CkMkåååHCkPkQkm HnRk Gvå HCkPkTkk XkkCZk

Gv Av bkgPkkv¢v ¢k^kkv Ykk@Ck Uk|lbkü AZkkvr Gvå ¢k^kkv Ykk@Ck UkkYkmTkv cv Æ^k!

XkvRekkTk ^kMv #knü¢kPYkkTkv ¢TknXk^kYkkg \k¥Tkv Pkng YkkvdkUkgQkv ¢k^kå

Yb^kYkkg RvBkååååbknBkm Qkk;

Uk@Xkk^kkvQkm Ro@ Hkå

PknH l^kXk^kTkv PknHYkkg RvBk;

Uk@Ykkg bknBk Tk zAlFkPk~ UkvBkå




b^kkTknXk^kTkk lFkÛÊUk ekkTkFkvPkTkkb^kkTknXk^kTkk lFkÛÊUk ekkTkFkvPkTkkb^kkTknXk^kTkk lFkÛÊUk ekkTkFkvPkTkkb^kkTknXk^kTkk lFkÛÊUk ekkTkFkvPkTkkb^kkTknXk^kTkk lFkÛÊUk ekkTkFkvPkTkk

ekkTkmTkk ÒRZkTkm ^kkPkekkTkmTkk ÒRZkTkm ^kkPkekkTkmTkk ÒRZkTkm ^kkPkekkTkmTkk ÒRZkTkm ^kkPkekkTkmTkk ÒRZkTkm ^kkPk

bkgå 1992Tkm ¢vK\kv Av ¢kHQkm 35 ^kakr Ukcv\kkgTkm ^kkPk Gvå

Pkv ^kBkPkv Ckn<Rv k Ukkbkv b^kkTknXk^kTkm ¢vA ¢PZkgPk YkcP^kTkm FkFkkr

QkZkv\kmä Akv¥A ^kk@ Uk|bkTTkPkkQkm Tkv DkOkk CkgXkm@ Xkk^kQkm Pkv FkFkkrTkkv

Uk|bkgCk ZkkR A@mTkv %Zkk@v Ckn<Rv k bkgXk]k^kv Gv PZkk@v lHekkbknTkk

@kvYkv@kvYk Ukn\klAPk Qk¥Tkv ekkTkmTkk b^kkTknXk^k Uk|PZkv §\\kbkm HkZk Gvå Pkv

FkFkkrYkkg Ckn<Rv^kv UkoGv\kng Av ekkTkFkvPkTkkTkng V] #kng? ekkTkFkvPkTkk §DkMv

¢vK\kv WkSkk #kkïkkvTkk ¢QkrTkkv §Av\k A@m TkkgBkvTkv?

§ûk@ :–ekkTkFkvPkTkk Pkkv ¢gPk@Ykkg UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv FkvPkTkk@m Gvå

ekkTkFkvPkTkkTkk V]Ykkg #kkïkTkk §Av\k Qk^kk YkkgMv–¢v^kng PkvTkng V] TkQkmä

UkOk ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kTkkv §Av\k UkkYkm HkZk ¢v km ekkTkFkvPkTkk Gvå

ekkTkFkvPkTkkTkng V] Pkkv ¢v Gv Av UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv FkvPkm \Zkvå #kkïkTkk

XkOkPk@ §Uk@Qkm ekkTkFkvPkTkkTkng YkkUk TkQkmå

ekkTkFkvPkTkkTkng AkZkr Pkkv ¢gPk@Tkm ¢TknXkolPkYkkg Gvå ekkTkTkv ¢gPk@Ykkg

^kk]mTkv HvOkv @kCkQkm lXkTTk b^kæUkTkv ¢TknXk^kYkkg \k¥ \kmSkng Gv Pkv

Æ^kTkv ¢Uko kr ekkTkFkvPkTkk ¢gPk@Ykkg Bkm\km Ck¥ Gvå

ekkTkFkvPkTkk ¢vK\kv #knükPYkkTkv ¢TknXk^kTkk@m FkvPkTkkä Pkv FkvPkTkk

YkkvdkYkkCkr Gvå ¢k ekkTkFkvPkTkkTkkv bkgWkgSk #kkïkTkk XkOkPk@ bkkQkv TkQkmå

ekkTkFkvPkTkk Pkkv ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkk bkkdkkPAk@Tkng AkZkr A@v Gvå

¢kvGng–^kSkk@v HkOkUkOkng ckv PkvTkm bkkQkv bkgWkgSk TkQkmä UkOk ekkTkkTkgR-

b^kXkk^kTkm bkTYknBk QkPkkg ekkTkFkvPkTkk Uk|CkKv Gvä Pkv ekkTkFkvPkTkkYkkg ¢kPYkk

lTkHkTkgRTkv ¢TknXk^kPkkv QkAkv ¢PZkgPk #knüUkOkv Uk|Ak#kv Gvå ¢k^km

� ��



XkkCk–4 ” “ 87

ekkTkFkvPkTkk FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm #kæ QkkZk Gvå ekkTkm ¢k^km ekkTkFkvPkTkk

^kMv Av^k]ekkTkTkv Wkkv\kk^kv Gvå

(¢kYkkg ekkTkmTkng ñRZk XkZkn‘ Gvå ¢kTkk Xkk^kkv b^kkTknXk^k YkkKv

BkoWk ªMvQkm YkTkTkmZk Gvå Ckn<Rv k ¢k FkFkkrTkkv DkOkkv YklcYkk A@v Gvå)

bkYkZkbkk@ A]#k 323–324 ^kCkv@vTkk Uk| kFkTkkvYkkgQkm

¢k bkgWkgSkm bUkìmA@Ok ¢kUk^kkYkkg ¢k^kv Gvå—

K

➣ cng ekkTkb^kXkk^k Gng–¢v kkv Hv Bk@kv lTkOkrZk Gv PkvTkm bkglSk

ekkTkb^kXkk^k bkkQkv Gvä l^kA\Uk bkkQkv PkvTkm bkglSk TkQkmå

➣ ekkTk ¢Tkv l^kA\Uk WkgTkv lTkOkrZkAk]Ykkg ckv kk GPkkgä PkvYkkgQkm

ekkTkb^kXkk^k bkkQkv bkglSkTkng AkYk ekkTkv AZkn‘ Gvä l^kA\Ukv Tklcå

➣ ekkTkb^kXkk^k bkkQkv bkglSk A@mTkvä PkvTkk \kdkv §UkMv\km ekkTkSkk@k

ekkTkTkk ¢TknXk^k bknSkm UkckxFkm H#kvå




SSSSSkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkkkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkkkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkkkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkkkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkk

¢kYkkg ekkTkmTkk ñRZkTkng @cbZk XkZkn‘ Gvå ekkTkmTkk

¢gPk@Tkk ¢kPYkXkk^kkv bkYkH^kk YkkKvä PkvYkTkm Ukl@OklPk

¢kv]Bk^kk YkkKvä Tkv UkkvPkkYkkg Pkv kk Xkk^kkv Uk|CkK A@^kk YkkKv

&SkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkk" Tkng YkTkTk ¢kPYkkQkmr Æ^kkvTkv Wkcn

§UkZkkvCkm Qk#kvå

&ekkTkFkvPkTkk" Pkv SkYkkrPYkkTkng lFkó Gvå ekkTkFkvPkTkk ^kMv SkYkmrÆ^k

UkkvPkkTkv lTk@gPk@ #knüb^kæUkv ¢TknXk^kv Gvå ekkTkFkvPkTkk UkkvPkkTkk b^kXkk^kTkv

bUk#krTkk@m Gvå ¢YknA #kkïk ¢k^kMv Pkkv ekkTkFkvPkTkk Acv kkZk–¢vYk TkQkm; UkOk

UkkvPkkTkk #knü b^kXkk^kTkv bUk#kvr–¢TknXk^kv ¢vTkng TkkYk ekkTkFkvPkTkk Gvå

ekkTkFkvPkTkkTkng AkYk ¢gR@Ykkg bkYkkZk Gvå ¢gPk@Ykkg ekkTkb^kXkk^kTkv bUk#Zkkr

l^kTkk #kkïkklRTkng CkYkv PkvK\kng HkOkUkOkng ckvZk PkkvUkOk PkvTkv ekkTkFkvPkTkk AcvPkk

TkQkm; AvYk Av Pkv Pkkv @kCkTkv bUk#kvr Gv–@kCkTkv ¢TknXk^kv Gvå

SkYkrTkm #kæ¢kPk Av bknBkTkm #kæ¢kPk &ekkTkFkvPkTkk"Qkm QkkZk Gvå

ekkTkFkvPkTkk ¢vK\kv #knü ¢kPYkkTkv ¢TknXk^kTkk@m FkvPkTkk; PkvYkkg @PTkÒkZk bkYkkZk

Gvå ¢k ekkTkFkvPkTkkTkkv bkgWkgSk #kkïkTkk XkOkPk@ bkkQkv TkQkm; ekkTkFkvPkTkk Pkkv

¢gPkYknrBk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkk bkkdkkPAk@Tkng AkZkr A@v Gvå ekkTkFkvPkTkkTkk Wk]v

ekkTkm ¢\UkAk]Ykkg H Av k]ekkTkTkv Wkkv\kk^km \Zkv Gvå

ekkTkFkvPkTkkTkng AkZkr l^kA\Uk Av ^kkOkm TkQkmå Akv¥ UkoGv Av ekkTkFkvPkTkk

Uk|CkKv ¢vK\kv WkSkk #kkïkkvTkk ¢Qkr §Av\kPkkg ¢k^kMm HkZkä Tkv WkmHkTkv §UkRv#k

R¥Tkv bkYkHk^kPkkg ¢k^kMm HkZk–¢v ekkTkFkvPkTkkTkng V] Gv?

—Pkkv ekkTkm Acv Gv Av Tkk; ekkTkFkvPkTkkTkng V] Pkkv ¢v Gv Av UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkv FkvPkm \Zkv; ¢kPYkkTkv b^kbkg kvRTk–Uk|PZkdk A@m \kv^kkv Pkv ekkTkFkvPkTkkTkng

99999999999999999999l kj i99999999999999999999



XkkCk–4 ” “ 89

V] Gvå ekkTkFkvPkTkkTkk V]Ykkg #kkïkTkk ¢Qkr §Av\kPkkg ¢k^kMv ¢v kng Akg¥ PkvTkng

V] TkQkmä UkOk ¢kPYkkTkk ¢TknXk^kTkkv §Av\k UkkYkm HkZk–¢v km ekkTkFkvPkTkk

Gvå Pkv ekkTkFkvPkTkk Pkkv ¢gPk@Ykkg UkkvPkkTkk ¢kTkgRb^kæUk ¢kPYkkTkv FkvPkv Gvå

(¢k TZkkZk Bkkbk bkYkH^kk ZkkvCZk Gvå)

ekkTkFkvPkTkkTkng AkZkr ¢gPk@Ykkg ¢k^kv Gvä Wkck@Ykkg Tkc{å Akv¥ Æ^k

#kkïkkvTkk ¢QkkvrTkm IUkK Wkkv\kk^kPkkv ckvZk PkvQkm PkvTkv ekkTkFkvPkTkk ©DkMm Ck¥

Gv ¢vYk PkvTkng YkkUk TkQkm; AvYk Av Akv¥ Æ^kTkv XkkakkTkkv ZkkvCk Tk ckvZk Tkv

ARkFk Pkv kkv Uk@ Pk@VTkkv l^k#kvak §DkkM UkOk Tk ckvZk GPkkg ¢gR@ ekkTkFkvPkTkk

ckvZkå ¢Tkv ARkFk Akv¥Tkv Pkv kkv l^k#kvak §DkkM Tk ckvZk PkkvUkOk Pkv Akg¥

ekkTkFkvPkTkkTkm lTk#kkTkm TkQkmä ekkTkFkvPkTkkTkng AkZkr Pkkv ¢gPk@Tkm ¢TknXkolPkYkkg Gvå

HvOkv ekkTkTkv ¢gPk@Ykkg ^kk]mTkv @kCkQkm lXkTTk b^kæUkTkv ¢TknXk^kYkkg \k¥ \kmSkng

Gv Pkv Æ^kTkv ¢Uko kr ekkTkFkvPkTkk ¢gR@Ykkg Bkm\km Ck¥ Gvå ¢vTkm ¢kv]BkkOk

Qk^km Æ^kkvTkv ALOk Gvå

Xkk¥ä Pkk@v HTYk-Yk@OkTkkg Rn:Bk Kk]^kk ckvZk Tkv ¢kPYkkTkng bknBk

Hkv¥Pkng ckvZk Pkkvä SZkkTkTkk l^kakZkæUk ¢v kk Pkk@k #knü b^kXkk^kTkv ¢TknXk^kYkkg

\kvå ¢v ¢TknXk^kYkkg ¢kTkgRbklcPk ekkTkFkvPkTkk Bkm\km §L#kvå Wkck@Tkk XkOkPk@

^kMv ekkTkFkvPkTkk TkQkm Bkm\kPkmå ¢gR@ ekkTkb^kXkk^kTkv FkvPkv–¢TknXk^kv ¢vTkng

TkkYk ekkTkFkvPkTkkå ¢k^km ekkTkFkvPkTkk Pkv bkYZkCÓlìTkkv SkYkr Gvå ¢ekkTkm

UkkvPkkTkv @kCkUkOkv H FkvPkv Gv–¢TknXk^kv Gvä Pkv ¢ekkTkFkvPkTkk Gvä Pkv AYkrFkvPkTkk

Gvå @kCkklR ¢#knüPkkTkv Hv ¢TknXk^kv Gv PkvTkv @kCk-ÿvak-Ykkvc@lcPk Hv

#knüekkTk PkvTkk b^kkRTkm BkWk@ TkQkmå SkYkkrPYkkTkm ekkTkFkvPkTkk @kCkQkm lXkTTk

¢gPkYknrBk Gv; UkZkkrZkv #knüb^kXkk^kTkv bUk#kmrTkv PkvTkkv ¢TknXk^k AZkkvr Gvå Pkv FkvPkTkk

@kCkTkv bUk#krPkm TkQkmä @kCkQkm Pkkv HnRm H @cv Gvå Pkv ekkTkFkvPkTkk

¢klPYkA@bkQkm Xk@Uko@ Gvä ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRQkm Xk@Uko@ Gvå SkYkmrTkv

¢kPYkkYkkg ¢kTkgRQkm Xk@v\kk FkwPkTZkA\\kkv\k §\\kbkv Gvå

SkYkmr¢v ¢gPk@Ykkg SZkvZk A@mTkv UkkvPkkTkk Ukl@UkoOkr ¢kPYkkTkv HkOZkkvä

PZkkg ¢kBkk HCkPkTkv UkOk HkOkm \Zkv ¢v^kng ekkTkTkng bkkYkQZkr Uk|PkmPkYkkg ¢k^Zkngå




Æ^k ¢BkgM ekkTkb^kXkk^km Gvä Pkkv ekkTkTkng bkkYkQZkr ¢Sko<g AvYk ckvZk?

¢kBkkv bk^krekb^kXkk^k SkYkmr¢v UkkvPkkYkkg RvBZkkv PZkkg Pkv HCkPkTkkv ekkPkk QkZkkvå

ekkTkb^kæUk ¢kPYkkTkv Hv FkvPkv Pkv ekkTkFkvPkTkk; @kCk ^kMv ¢k^km

ekkTkFkvPkTkk ¢TknXk^kYkkg ¢k^kPkm TkQkm; @kCkTkkv Pkkv ¢k^km ekkTkFkvPkTkkYkkg

¢Xkk^k Gvä ekkTkFkvPkTkk Pkkv FkwPkTZkUk|Ak#kQkm Xk@v\km Gvä ¢kTkgRQkm Xk@v\km

Gvå ekkTkFkvPkTkk ^kMv #knü¢kPYkkTkv Hv ¢TknXk^kv Gv PkvTkv #knüPkk Uk|CkKv Gv Tkv

¢ekkTkFkvPkTkkæUk ¢#knüPkkTkv Hv ¢TknXk^kv Gv PkvTkv ¢#knüPkk H QkkZk Gvå

¢k @mPkv ekkTkFkvPkTkk Pkv YkkvdkYkkCkr Gvä Tkv ¢ekkTkFkvPkTkk Pkv bkgbkk@YkkCkr Gvå

FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm H ekkTkFkvPkTkkæUk YkkvdkYkkCkr Uk|CkK>kkv Gvä

ekkTkFkvPkTkk ^kCk@ YkkvdkYkkCkr ckvZk Tklcå ¢kTkgRYkZk ekkTkFkvPkTkkTkv

Ukl@OkYkk^kPkk ekkTkm FkwPkTZkTkk Uk|#kYk@bkTkv Ukm¢v Gvå ekkTkFkvPkTkk

¢kTkgRbklcPk ckvZk Gvå ekkTkFkvPkTkk Bkm\kv Tkv ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k Tk QkkZk

¢vYk WkTkv Tklcå @kCkQkm HnRm UkMmTkv #knüb^kXkk^kYkkg ¢vA Qk¥ ¢v km

ekkTkFkvPkTkk #knüUkl@OklPkæUk ^kmPk@kCk^kwXk^kQkm bklcPk Gvå

¢@vä YkTknaZkUkOkng UkkYkmTkv ¢k ekkTkFkvPkTkk Uk|CkK A@^kkTkkv ¢^kbk@

Gvå ¢v ^kbPknTkv BZkk\kYkkg Pkkv \kvå bkkFkng \kdk A@m PkvTkkv Ukdk A@Pkkgä PkvTkk

¢XZkkbkYkkg Rdk Qk¥Tkv PkvTkkv ¢TknXk^k Qk#kvå UkOk \kdk ¢Tkv Ukdk H HvTkv

BkkvKk Gv Pkv #knüPkkTkkv ¢TknXk^k A>kkgQkm A@#kv? ¢ekkTkm @kCkTkkv Ukdk A@v

Gvä –@kCkQkm Ag¥A \kkXk Qk#kv ¢vYk YkkTkmTkv PkvTkkv Ukdk A@v Gv ¢vK\kv Pkv

@kCkklR ¢#knüPkkæUkv H UkkvPkkTkv ¢TknXk^kv Gv; SkYkmr UkkvPkkTkk #knüb^kXkk^kTkv

¢TknXk^kv Gv; ¢k^kkv #knü ¢TknXk^k Pkv YkkvdkYkkCkr Gvå Hv ¢k^kk #knü

¢TknXk^kæUk ekkTkFkvPkTkk ^kCk@ UkkvPkkTkv SkYkmr YkkTkv PkvTkv SkYkrTkk bkkFkk

b^kæUkTkm BkWk@ UkOk TkQkmä SkYkrTkv Av SkYkmrTkv Pkv ¢kv]BkPkkv H TkQkmå

#knü FkvPkTkk^kbPkn @kCk ^kCk@Tkm Gv; Pkkv PkvTkkv ¢TknXk^k UkOk @kCk

^kCk@Tkkv H ckvZkå ^kbPkn @kCkæUk TkQkmä PkvTkk ¢TknXk^kæUk UkZkkrZk UkOk

@kCkæUk TkQkmå bkkSkAUkOkkTkm XkolYkAkYkkg @kCk ckvZk UkOk Pkv ^kBkPkvZk SkYkmrTkm

FkvPkTkk Pkkv @kCkQkm HnRm H Ukl@OkYkv Gvå FkvPkTkkTkv ¢Tkv @kCkTkv Akg¥



XkkCk–4 ” “ 91

\kkCkPkng-^k]CkPkng TkQkmå FkvPkTkk Pkkv b^kXkk^kTkv bUk#krTkk@m Gvä Uk@Xkk^kTkv Pkv

bUk#krPkm TkQkmå FkkvQkk CknOkbQkkTkTkm ekkTkFkvPkTkk Av Av k]m XkCk^kkTkTkm

ekkTkFkvPkTkkä ¢v WkgTkv ekkTkFkvPkTkk @kCk ^kCk@Tkm H Gvå ¢kPYkkTkk ^kwXk^kYkkg

¢vAkCk| QkZkv\km ¢kTkgRYkZk ekkTkFkvPkTkk ÒkOkvAk]Tkk l^kXkk^kkvQkm Ykn$Pk Gvå

@kCk¢g#k @kCkYkkg Gvä FkvPkTk¢g#k FkvPkTkYkkg Gvä WkgTkv PkÖTk HnRk UkkvPkUkkvPkkTkk

b^kæUkYkkg ^kPkvr Gvå FkvPkTkYkkg @kCkTkkv ¢Xkk^k H Gvå

ekkTkFkvPkTkk ^kkOkmTkv Av #kkïkTkv TkQkm Uk|Ak#kPkmä ekkTkFkvPkTkk Pkkv

#knüFkwPkTZkTkv Uk|Ak#kv Gvå ¢k^km ekkTkFkvPkTkk H #knüPkkTkng Ak@Ok QkkZk Gvä

@kCk-¢g#k #knüPkkTkng Ak@Ok QkPkkv TkQkmä Pkv Pkkv UkkvPkv ¢#knü Gvå ¢#knü

Ak@Ok ^kMv #knüAkZkr AvYk QkkZk? Tk H QkkZk; Ak@Ok cgYkv#kk AkZkrTkm HklPkTkng

ckvZk Gvä l^k<ü ckvPkng TkQkmä b^kæUkTkv FkvPkTkk@m FkvPkTkkTkv H Bk@vBk@ Æ^k

Aõkkv Gvå Pkv FkvPkTkkYkkg Æ^k UkkvPkkTkk Bk@k b^kæUkv Uk|Ak#kv Gv; @kCkYkkg

#knüÆ^k Uk|Ak#kPkkv TkQkmå #knüFkvPkTkkYkkg ¢Ukk@ PkkAkPk Gvä ¢vA\km

^kmPk@kCkPkk PkvYkkg Xk@m Gvä ¢kTkgR PkvYkkg XkZkkvr Gv; ¢kTkgRTkv ¢TknXk^kPkm

Ykkvdk Pk@V RkvMv Gvå

ekkTkFkvPkTkk ^kMv Æ^k #kng A@v? ¢kTkgR ^kvRvä

¢ekkTkFkvPkTkk ^kMv #kng A@v? @kCk-ÿvak–Rn:BkTkv ^kvRvå

Uk@Xkk^kTkk ¢vA ¢g#kTkv UkOk ekkTkFkvPkTkk ^kvRPkm TkQkmå

¢ckä &ekkTkFkvPkTkk"Tkk YklcYkkTkm HCkPkTkv BkWk@ TkQkmå HvTkv

ekkTkFkvPkTkk Qk¥ Pkv ¢kPYkk bk^kvr Uk@Xkk^kkvQkm GoKkv UkMm CkZkkvä Pkv

lTkHkTkgRTkk bkYknÜTkv ¢TknXk^kYkkg \kmTk QkZkkvå l^kA\UkQkm Ukk@ ekkTkFkvPkTkk

¢gR@ b^kXkk^kYkkg Dknbkm Ck¥ Gvä @kCkklR Uk@Xkk^kkv Pkkv ¢TknXk^kQkm Wkck@

@cm CkZkk Gvå ¢k^km ¢TknXk^kR#kk HvTkv Uk|CkKm PkvTkv XkCk^kPkm ekkTkFkvPkTkk

^kPkvr Gvå

HkZk^kTP ^kPkvr ekkTkFkvPTkk^kgP ekkTkm XkCk^kTPkååååå

❁




Bk@vBk@kv ekkZkA^km@Bk@vBk@kv ekkZkA^km@Bk@vBk@kv ekkZkA^km@Bk@vBk@kv ekkZkA^km@Bk@vBk@kv ekkZkA^km@

bkgPkkv êknPkekkTkTkk bkkR ^kMv Av k]ekkTkTkv Wkkv\kk^kv Gvå

FkwPkTZkbkkSkTkkTkk UkgQkv FkMv\kk bkkSkATkv HCkPkTkm Akv¥ Uk|lPkAo]Pkk

MCkk^km #kAPkm TkQkm Av YkngI^km #kAPkm TkQkmå lTkH-¢kPYkkTkv ÓlìYkkg \k¥Tkv

PkvYkkg \kmTkPkk ^kMv HvOkv #kkgPkR#kk Uk|CkK A@mä PkvTkm #kkglPkTkv HCkPkTkk

Ykckbkg kPkrA-^kkZk@k UkOk MCkk^km #kAv Tkc{å ¢PZkk@v UkgFkYkAk]Ykkg

Uk|lPkAo]PkkTkk DkOkk Uk|bkgCkkv ckv kkQkm PkvTkk bkYkkSkkTk YkkKv ¢KA^kng UkMv Gv

¢vK\kv ¢PZkk@v ¢kPYkkTkm bkkSkTkk Qk¥ #kAPkm TkQkm–¢kYk Akv¥ Acvä Pkkv

Acv Gv Av ¢@v Xkk¥! ¢v kng TkQkm; ¢PZkk@v UkOk Uk|lPkAo]PkkTkk CkgH

^kFFkvZk ¢kPYkkTkm Ukl^kÒk ¢k@kSkTkk^kk]k Tkv HklPkbYk@OkekkTk^kk]k

¢kPYkk¢kv ¢c{ TkH@v RvBkkZk Gv; HCkPkTkm Akv¥ Uk|lPkAo]Pkk ¢vYkTkv

¢k@kSkTkkYkkg TkMPkm TkQkmå ¢gPkYknrBk Qk¥Tkv FkwPkTZkCkoVkYkkg Hv Uk| kv#km CkZkk

PkvYkTkv FkwPkTZkCkoVkYkkg ^k]m Uk|lPkAo]Pkk Av km? Akv¥ Uk|lPkAo]PkkTkk Xkk@ TkQkm

Av FkwPkTZkTkm ¢gR@ Uk| kv#km #kAvå FkwPkTZkzbkcTkm #ko@^km@Pkk bkkYkv Uk|lPkAo]Pkk

Pkkv Tk KAvä Uk@Xkk^kkv UkOk Tk KAm #kAv–

&&Wklc@Xkk^kkv Pkv bUk#kvr Tkcm ¢kPYkTkväúúúúúúBkv@Bk@kv ¢v ekkZkA^km@ CkOkkZk Hkvå""

FkwPkTZkzbkc ekkZkA^km@ UkkvPkkTkk Uk@k¿YkTkm ^km@PkkQkm %Zkkg HkCZkkv

PZkkg PkvTkm UkZkkrZkTkk l^kAkbkTkv Akv¥ @kvAm #kAv Tkc{å ¢ckvä bkTPkkv¢v

¢kPYk#kl$PkTkkg ¢k^kk @cbZkkv Bkkv\kmTkv CkHWk AkYk AZkk‘ GvåååTkv YknYkndkn

Æ^kkv §Uk@ Ykck §UkAk@ AZkkvr Gvå ¢vYkOkv Pkkv ¢gPk@Ykkg êknPkekkTkTkk bkkR

UkkMmTkv Av k]ekkTkTkv Wkkv\kk^Zkng Gv; êknPkekkTkYkkg Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk ¢k^km

HkZk Gvå Av k]ekkTkTkkv lTkOkrZk Tk ckvZk Pkkv Pkv êknPkekkTk H bkkFkng TkQkmå

%Zkkg UkkvPkkTkk bk^krekb^kXkk^kYkkg b^kbkTYknBk QkPkng êknPkekkTk HkCZkng PZkkg

5 42 3



XkkCk–4 ” “ 93

bk^krekUkR Uk|CkK>kk ^kCk@ @cv Tklcå ¢k^kk b^kXkk^kTkv HkOkPkkg Æ^kTkv

bkYZkA~R#krTk QkkZk Tkv b^kbkTYknBk Qk¥Tkv Pkv ^kcv\kkv ^kcv\kkv YkkvdkYkkg HkZkå

q

➣ ekkTkb^kXkk^k bkkQkv bkglSk A@^kkTkm l^kA\UkYkkg PkkAkPk TkQkmä ekkTkv

b^kXkk^kTkkv &KFk" AZkkvr PZkk@v bkkFkkv lTkOkrZk QkZkkvå

➣ ekkTkb^kXkk^kTkk lTkOkrZkYkkgä l^kA\UkQkm ekkTk ¢lSkA QkZkv\kng Gvä ekkTk

¢Tkv l^kA\Uk ^kFFkv ^kmH]m UkMm FkoAm Gvä WkgTkv ^kFFkv lPk@kM UkMm

Ck¥ Gvä Pkv bkkgSk c^kv XkvCkm Tk QkkZkå

➣ ¢k^kk ¢kPYklTkOkrZkTkk Wk]v bkYZkA~P^k UkYkkZk Gvå




bkYkZkbkk@Tkk ÍkkvPkkTkvÂÂÂ¢k#km^kkrRbkYkZkbkk@Tkk ÍkkvPkkTkvÂÂÂ¢k#km^kkrRbkYkZkbkk@Tkk ÍkkvPkkTkvÂÂÂ¢k#km^kkrRbkYkZkbkk@Tkk ÍkkvPkkTkvÂÂÂ¢k#km^kkrRbkYkZkbkk@Tkk ÍkkvPkkTkvÂÂÂ¢k#km^kkrR

16Ykm ^kBkPk Uk| kFkTkTkk Uk|k@gXkv bkYkZkbkk@Tkkv YklcYkk A@Pkkg Ckn<Rv kv

Aõk‹g cPkng Av cv Xk^Zk! Pkng ¢Uko krXkk^kv bkYkZkbkk@ bkkgXk]Hvå #knükPYkkTkkv

¢TknXk^k A@Tkk@k bkgPkkvTkk ñRZkYkkgQkm TkmA]v\kng ¢k #kkïk #knükPYkkTkkv

¢TknXk^k A@k^kmTkv Xk^kTkkv Tkk#k A@k^kTkk<g Gvååå¢kPYkkTkk ¢#k@m@mXkk^kTkv

R#kkr kTkk<g ¢k #kkïk Gvå cv êkkvPkk! Pkng bkk^kSkkTk Qk¥Tkv (¢vK\kv Av

Xkk^kêknPkTkv ¢gPk@Ykkg ¢vAkCk| A@mTkv) bkkgXk]ååååPkvQkm Pkk@kv Ykkvc Tkì Qk¥

H#kvä Tkv Pkng Uk@YkkPYkk Qk¥ H¥#kå ¢k #kkïkTkm AQkTkmYkkgQkm SkYkkrPYkk

#knükPYkkTkv Uk|kUPk A@m \Zkv Gvå #knü¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@^kkv Pkv ¢k #kkïkTkng

PkkPUkZkr Gvå ¢k^kk #knükPYkkTkv SZkvZkæUk bQkkUkmTkv PkvTkv TkYkbAk@æUk YkkvdkTkk

YkgCk]-bPkgXk @kvUZkk Gvå

❉ ❉ ❉

¢k #kkïkYkkg R#kkr kv\kkv Hv #knü ekkZkAXkk^kä PkvTkk Dkkv\kTk ^kMv

¢kPYkkTkm Ukl@OklPk ¢PZkgPk #knü Qk#kvå ^kFFkv l^kA\Uk ¢k^kv PkvTkk §Uk@ Av



XkkCk–4 ” “ 95

^kkOkm §Uk@ \kdk @kBkm#k Tklcä UkOk PkvTkk ^kkFZkæUk Hv ekkZkAXkk^k–PkvTkk

§Uk@ \kdk @kBkHvä —Pkv Pk@V ekkTkTkv ¢vAkCk| A@Hvå @kCkTkkv §Pbkkc

@kBkm#k Ykkä ekkZkAb^kXkk^kTkkv H §Pbkkc @kBkHvå ekkZkAXkk^kTkk Uk|vYkQkm PkTkv

Uk@Yk bknBk Qk#kvä –¢vYk ¢k#km^kkrRUko krA bkYkZkbkk@ bkgXk]k^kv Gvå

M

✽ @v ¢kPYkk! ✽

Pkk@k Æ^kTkYkkg §PApì ^kw@kCZkTkk Hv Uk|bkgCkkv WkTZkk ckvZkä Tkv

^kw@kCZkTkm bkmPkk@ %Zkk@v IOkIOkm ©Lm ckvZkååå¢v kk Uk|bkgCkTkm

^kw@kCZkSkk@kTkv Wk@kWk@ Hk]^km @kBkHvä V@mV@m PkvTkm Xkk^kTkk A@Hvå Akv¥

YkckTk Uk|lPkAo]Pkkä ¢UkH#k ^kCkv@v §UkÜ^kUk|bkgCkv HkCkv\km ^kw@kCZkXkk^kTkkTkv

ZkkR @kBkHvå ¢TknAo]PkkYkkg ^kw@kCZkTkv Xko\km H¥#k Tkc{å

^k]mä A\ZkkOkATkk Uk|bkgCkkvTkvä PkmQkrZkkÒkk ^kCkv@v Uk|bkgCkkvTkvä

SkYkkrPYkk¢kvTkk bkgCkYkkg QkZkv\kk SkYkrFkFkkr ^kCkv@v Akv¥ ¢R~XknPk Uk|bkgCkkvTkvä

bkYZkCR#krTkklR @PTkÒkZk bkgWkgSkm HkCkv\km Akv¥ §sYk¢kvTkvä PkQkk PkvTkk Uk|ZkPTk

^kBkPkTkk SkYkkrPYkk¢kvTkk Xkk^kkvTkv ZkkR A@mTkv V@m V@mTkv Pkk@k ¢kPYkkTkv

SkYkrTkm ¢k@kSkTkkYkkg §PbkklcPk A@Hvå




“kOk @PTkkvTkm zAYkPk bkYk∆¢v“kOk @PTkkvTkm zAYkPk bkYk∆¢v“kOk @PTkkvTkm zAYkPk bkYk∆¢v“kOk @PTkkvTkm zAYkPk bkYk∆¢v“kOk @PTkkvTkm zAYkPk bkYk∆¢v

bkgbkk@Ykkg ¢TkgPkkTkgPk Æ^kkvYkkgQkm ¢bkgBZkkPkÆ^kkv H YkTknaZk ckvZk

Gv ¢vK\kv lÒk@k#kmTkv lcbkkWkv CkOkPkkg ¢TkgPkÆ^kkvYkkgQkm YkkÒk ¢vA Æ^k

YkTknaZk QkkZkå ¢k^kng Rn\krXk YkTknaZkUkOkng Gvå ÓlìCkkvFk@ dkvÒkYkkg @cv\kk

A@kvMkv–¢WkHkv YkTknaZkkvYkkg UkOk YkkvKk XkkCkTkk YkTknaZkkv Pkkv Ykkgbk–YkFGm–¤Mk–Rkæ Tkv YkÛ Hv kk ¢XkdZkbkv kTkTkk UkkUkbkYknÜYkkg ¢v kk

MoWkv\kk Gvä Av HvTkv SkYkrTkk êk^kOk HvK\kk l^k#knü Ukl@OkkYk H TkQkmå

c^kv WkkAm @cv\kkg QkkvMkDkOkk YkTknaZkkvYkkgQkm UkOk YkkvKk XkkCkTkv Pkkv

AnRv^k-AnCkn<-AnSkYkrTkk bkv^kTkTkng ¢v^kng XkoPk ^k]CZkng Gv Av Akv¥ UkOk HkPkTkm

l^k^kvAWknlü ^kCk@ CkkgMkTkm YkkVA CkYkv Pkv l¿ZkkYkkg SkYkr YkTkk^km @õkk

Gvå ¢@v@v! ¢k Æ^kkv YkTknaZkUkOkng Pkkv UkkYZkk UkOk ¢vYkTkv UkgFkUk@Ykvím

XkCk^kkTkTkng TkkYk UkOk bkkgXk]^kk Tk Yk»Zkngä CkpcmPklYkQZkkP^kTkk XkoPkv

¢vYkTkv Xk@Ykk^Zkkå SkTZk Gv HCkPkYkkg UkgFkUk@Ykvím XkCk^kgPkkvä–Av HvYkTkm

Xkl$PkæUk YkgÒkTkk Uk|Xkk^kv CkpcmPklYkQZkkP^kTkng XkoPk ¢kPYkkTkm Ukkbkv UkOk

¢k^km #kAPkng TkQkmå

^kck\kk bkkSkYkmr WkgSkn¢kv! HCkPkYkkg ¢TkvAl^kSk AnSkYkkvr Pkkv bkRkZk

@cv kkTkk H Gv AvYk Av Tk@AklR CklPk UkOk bkRkZk Xk@v\km H @cv kkTkm

Gvå ¢kUkOkv ¢v^kk AnSkYkkvr bkkQkv Akg¥ lTkbWkPk TkQkmå Uk@gPkn AnSkYkrTkk

Rl@ZkkTkm ^kFFkv UkOk ¢kUkOkTkv Xk^kbkYknÜQkm Pkk@mTkv ¢kPYkkTkkv ¢kTkgR

RvTkk@k Hv &&ÒkOk @PTkkv"" Yk»Zkk Gv–Pkv HCkPkYkkg bk^krêkví Gvå ¢kUkOkTkv

Yk]v\kk ¢v ^kmPk@kCkm @PTkkvTkv ¢kUkOkv ¢kv]BkmZkvåååÆ^kTkm HvYk ¢vTkng

HPkTk A@m¢vä Tkv ¢vYkTkk Hv^kng ¢kUkOkng Æ^kTk WkTkk^km¢våååPkv YkkKv

H@kZk Uk|YkkRm Tk Qk¥¢vä Tkv Uk@Yk WkcnYkkTkUko krA ¢k bkkFkk ÒkOk

@PTkTkv bkv km¢vååå¢kUkOkk ^kmPk@kCkm ¢crTPkRv kä ¢kUkOkk ^kmPk@kCkm lTkCk|‘Qk

Ckn<¢kv ¢Tkv ¢kUkOkk ^kmPk@kCkm#kkïkkv ¢v HCkPkYkkg bk^krêkvíä bkPZk ¢Tkv

^ _^_



XkkCk–4 ” “ 97

¢kPYklcPk YkkKv @PTkÒkZk RvTkk@kg GvåååPkvTkng H bkv kTk A@kvåååTkv ¢v lbk^kkZk

WkmHk YkkCkr Pk@V Xko\kvFkoAv H@kZk IkgBkmTkv UkOk Tk Hn¢kvå

HZk^kgPk ^kPkkvr ¢v &ÒkOk @PTkkv"ååååAv Hv ÒkOk@PTkTkk RkPkk@ Gvå

J

✽ #ko@^km@ Qk¥Tkv Pkng YkkvdkUkgQkv ¢k^k ✽

(Uk|XknTkkv Ykk@Ck Gv #ko@kTkkv)

êkmCkn< l#kBkkYkOk ¢kUkv Gv Av cv Xk^Zk! ¢kPYkkTkk ¢TknXk^k YkkKv

bkk^kSkkTk QkkHvååå#ko@^km@ QkkHvåååHCkPkTkm Uk|lPkAo]Pkk RvBkmTkv AkZk@ Qk¥#k

TklcåååUk|lPkAo]Pkk bkkYkv Tk Hkv¥#kä #knü¢kPYkkTkk ¢kTkgR bkkYkv HkvHvå

#ko@^km@ Qk¥Tkv–§ÛYkm Qk¥Tkv ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k A@Hvä &cl@Tkkv Ykk@Ck Gv

#ko@kTkkvåååå"åååPkv Uk|lPkAo]PkkYkkg Av UknOZkTkm YkmLk#kYkkg A>kkgZk ¢KAPkk TkQkm;

¢vTkv ¢vA UkkvPkkTkk ¢kPYkkQkrTkng H AkYk Gvå Pkv XkvRekkTk ^kMv ¢kPYkkTkv

WkgSkTkQkm bk^krQkk Uk|Ak@v HnRkv ¢TknXk^kv Gvå ¢k^kkv ¢TknXk^k A@^kkTkkv ¢k

¢^kbk@ Gv–Xkk¥! PkvYkkg #kkglPkQkm Pkk@m FkvPkTkkTkv ¢gPk@Ykkg ¢vAkCk| A@mTkv

lÒkAk]m FkwPkTZkUk| kkcæUk ¢kPYkkYkkg YkCTk A@åååTkv @kCkklR bkYkbPk

WkgSkXkk^kkvTkv FkvPkTkQkm HnRk ¢ekkTkæUk HkOkå ¢kYk bk^kr Uk|Ak@v XkvRekkTk

A@mTkv Pkk@k ¢vAæUk #knü¢kPYkkTkv #kkvSkå YkkvdkTkv bkkSk^kkTkkv ¢k ¢^kbk@ Gvå

¢ckvä ^kmPk@kCkTkk Ykk@CkMkåååHCkPkQkm HnRk Gvå HCkPkTkk XkkCZk Gv

Av bkgPkkv¢v ¢k^kkv Ykk@Ck Uk|lbkü AZkkvr Gvå ¢k^kkv Ykk@Ck UkkYkmTkv cv Æ^k!

XkvRekkTk ^kMv #knü¢kPYkkTkv ¢TknXk^kYkkg \k¥Tkv Pkng YkkvdkUkgQkv ¢k^kå




¢vA ¢R~XknPk ^kw@kCZk¢vA ¢R~XknPk ^kw@kCZk¢vA ¢R~XknPk ^kw@kCZk¢vA ¢R~XknPk ^kw@kCZk¢vA ¢R~XknPk ^kw@kCZk–FkFkkrFkFkkrFkFkkrFkFkkrFkFkkr

¢kPYkkQkrTkv Uknì A@mTkv ^kw@kCZk@bkTkm SkoTk HCkkMv ¢v km ^kkPkkr

HvOkv ¢kPYkkTkk bkcHbknBkTkv ¢TknXk^kYkkg \kmSkng Gv ¢v kk ^kw@kCZk^kgPk

SkYkkrPYkk HkOkv Gv Av–bknBk Pkkv ¢kPYkkTkk Sk|n k–lFkRkTkgR b^kXkk^kYkkg Gv;

Wkck@Tkk bkgZkkvCk Pkkv ¢Sk|n^k Tkv ¢lTkPZk Gvä PkvYkkg bknBk Av^kng? ¢k @mPkv

SkYkmr¢v UkkvPkkTkk b^kXkk^kTkng bknBk HkvZkng Gv ¢vK\kv Wkck@Ykkg WkSkvQkm Ólì cKm

Ck¥ Gvå

TkkTkAMkv UknOZk^kgPk @kHAnYkk@ ckvZkä WkkCkWkCkmFkk ^kFFkv Ykcv\kYkkg WkvLkv

ckvZkä Wkck@Tkm WkSkm ^kkPkv bknBkm ckvZkååååUkOk ¢gR@ ñRZkYkkg l^k@$Pk QkPkkg

YkkPkkTkv Acv Gv Av cv Ykk! YkTkv ¢kYkkg A>kkgZkv FkvTk UkMPkng TkQkmååå¢kYkkg A>kkgZk

Ykk<g lFkûk \kkCkPkng TkQkmå ¢kPYkkTkk ¢kTkgRYkkg %Zkkg ¢Ykk<g lFkûk \kkCZkng Gv

PZkkgQkm Pkv BkbkPkng TkQkmä Tkv ¢kYkkg A>kkgZk ¢Ykk<g lFkûk dkOkYkkÒk \kkCkPkng TkQkmå

Ykk Acv Gv–WkvKk! ¢kYkkg PkTkv #kng BkkYkm Gv? PkTkv #kng Rn:Bk Gv?

UknÒk Acv Gv–Ykk! ¢k bkgZkkvCkYkkg A>kkgZk YkTkv FkvTk UkMPkng TkQkm; Ykk<g

lFkûk Pkkv Ykk@k b^kXkk^kTkk ¢kTkgRYkkg \kkCZkng Gvå

¢@vä ¢Ykv Pkkv ¢kPYkk!–Av ¢Ykv Pkkv Rn:Bk?

–Rn:Bkm Pkv ¢Ykv AvYk ckv¥¢v? ¢Ykk@kv ¢kPYkk Pkkv bknBkTkkv bkkCk@

Gv; PkvYkkg ¢k Rn:Bk #kkg? ¢k bkgZkkvCk #kk!

YkkPkk @Hk ¢kUkkvä ¢Ykv ¢Ykk@k FkwPkTZkTkk ¢kTkgRTkv bkkSkm¢vå ¢k

bkgZkkvCkkvQkm Ro@ Ro@ ¢gR@ ¢Ykk@m b^kXkk^kCkoVkYkkg H¥Tkv lbkü bkkQkv

Ckkvím A@m¢vä Tkv lbkü Hv^kk ¢kTkgRTkv ¢TknXk^km¢vå cv HTkTkm! ¢k

bkgZkkvCkYkkg ¢YkTkv FkvTk TkQkmä ¢Ykk<g lFkûk Pkkv ¢kPYkkYkkg \kkCZkng Gvå

(Uk| kFkTkbkk@ CkkQkk 210–202Ykkg Rmdkk Uk|bkgCkv RmdkkQkmr Æ^k #k@m@Tkm

99999999999999999999l kj i99999999999999999999



XkkCk–4 ” “ 99

HTkTkm ^kCkv@vTkv ^kw@kCZkQkm bkgWkkvSkv Gv Pkv ^kkPk Ckn<Rv kv ¢c{ ZkkR A@m

cPkmåååHkOkv ¢k^kkv Akv¥ RmdkkUk|bkgCk TkH@ bkYkdk WkTkm @õkkv ckvZk ¢v kk

Xkk^kkv Ckn<Rv kêkmTkk êkmYknBkvQkm TkmA]Pkk cPkkå)

–¢k Uk|YkkOkv bkgbkk@Qkm l^k@$Pk Qk¥Tkv ¢v @kHAnYkk@ Rmdkk \Zkv

Tkv ¢gR@ \kmTk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkk ¢kTkgRTkv ¢TknXk^kvå—^kkcä SkTZk ¢v

R#kk!

¢v H ^kw@kCZkTkk V@m V@m Dkkv\kTkUko^krA Uk|^kFkTkYkkg UkOk Ckn<Rv^kv

Aõk‹g :–SkYkmr @kHAnYkk@ ckvZkä \kCTk UkOk QkZkkg ckvZkä Pkv ^kw@kCZk QkPkkg

YkkPkkTkv Acv Av cv YkkPkkÆ! ¢k @kHYkcv\k Tkv @kOkm¢kvä ¢k

WkkCkWkCkmFkk Tkv BkkTkUkkTkä ¢v bkgZkkvCkYkkg A>kkgZk YkTkv FkvTk UkMPkng TkQkmä

¢vYkkg A>kkgZk YkTkv bknBk XkkbkPkng TkQkm; Ykk! ¢k bkgbkk@Tkkg Rn:Bkkv c^kv

bkõkkg HPkkg TkQkmå c^kv Pkkv cng Ykk@k ¢kTkgRTkv bkkSk^kk Hk. Gng–YkkKv Pkng

YkTkv @Hk ¢kUk! ¢k bkgbkk@Qkm Ykk@kv ¢kPYkk Òkkbk UkkYZkkv Gvä V@mTkv

c^kv cng ¢k bkgbkk@Ykkg Tklc ¢k^kngå c^kv Pkkv ¢kPYkkTkk UkoOkkrTkgRTkv bkkSkmTkv

lbküUkRYkkg H¥#kngå YkkPkk! Pkng Ykk@m Gv\\km YkkPkk Gkvä WkmÆ YkkPkk c^kv

cng Tklc A<g; WkmÆ YkkPkkTkv V@m Tklc @kv kMk^kngå YkkKv ¢kTkgRQkm @Hk

¢kUkå Ykk@kv YkkCkr ¢V@CkkYkm Gvå bkgbkk@Tkm Fkk@ CklPkTkkg Rn:Bkkv

bkkgXk]mTkv PkvTkkQkm Ykk@kv ¢kPYkk Òkkbkm CkZkkv Gvå ¢@vä Hv Rn:Bkkv

bkkgXk»Zkkg UkOk Tk HkZk (bkkgXk]PkkgZk ¢kgbkn ¢k^kv) ¢v Rn:Bk bkõkkg AvYk

HkZk?–¢v Rn:BkkvQkm c^kv Wkbk Qkk^kåååWkbk Qkk^kå ¢kPYkkTkk ¢kTkgRYkkg

¢Ykk<g lFkûk FkkvK>kng Gvä Pkv lbk^kkZk WkmHv A>kkgZk c^kv ¢Ykk<g lFkûk

FkkxKPkng TkQkm; Wkck@Tkk Xkk^kkv ¢TkgPkAk] AZkkrä c^kv ¢Ykk<g Ukl@OkYkTk

¢gR@ N]v Gvå ¢gR@ %Zkkg ¢Ykk@kv ¢kTkgR XkZkkvr Gv PZkkg ¢Ykv H¥¢v

Gm¢vå b^kkTknXkolPkQkm ¢Ykk@kv Hv ¢kTkgR ¢Ykv HkOZkkv Gv Pkv ¢kTkgRTkv

bkkSk^kk YkkKv H¥¢v Gm¢vå

b^kkTknXkolPk ^kCk@ ¢kPYkkTkv ¢kTkgR QkkZk Tklcå Tk^kPkû^kkvTkm

CkogFkYkkgQkm #knüTkZk ^kMv XkoPkkQkr b^kXkk^kTkv HnRkv UkkMmä Hv #knükPYkkTkm




¢TknXkolPk A@mä PkvYkkg Akv¥ l^kA\Ukkv Av XkvRkvæUk ÿwPk RvBkkPkng TkQkmä ¢vAæUk

¢v kkv XkoPkkQkr ¢kPYkb^kXkk^k H ¢TknXkolPkYkkg Uk|Ak#kv Gv–¢k^km ¢TknXkolPk

^kCk@ ¢kPYkkTkv ¢kTkTR QkkZk Tklcå

%Zkk@v ¢k^km ¢TknXkolPk bklcPk @kHAnYkk@ bkgbkk@Qkm l^k@$Pk Qk¥Tkv

YkkPkk Ukkbkv @Hk YkkCkvä PZkk@v YkkPkk UkOk SkYkmr ckvZkä Pkv Acv Av Xkk¥! Pkng

bknBkvQkm Hk Tkv Pkk@k ¢kPYkkTkv bkkSkå Hv Pkk@kv YkkCkr Gv Pkv H ¢Ykk@kv YkkCkr

Gvå ¢Ykk@v UkOk ¢v H b^kkTknXkolPkTkk YkkCkvr ¢k^k^kkTkng Gvå

¢ckä ¢v Ó#Zkkv Av^kk c#kv!—Av %Zkk@v TkkTkAMk ^kw@kCkm @kHAnYkk@kv

@Hk YkkCkv Tkv SkYkmr YkkPkk ¢k^km @mPkv PkvTkv @Hk ¢kUkPkm ckvZk!

¢c{ä ¢vA Uk|bkgCkTkv ZkkR A@mTkv Ckn<Rv^kv Aõk‹g : ¢vA YkkOkbkTkv Rmdkk

\kv kkTkm Xkk^kTkk HkCkm; PkvTkm ïkm PkQkk YkkPkk ^kCkv@v @Mv ¢Tkv @Hk Tk ¢kUkvå

PZkk@v RmdkkTkm Xkk^kTkkQkm Pkv YkkOkbkTkv BkoWk @kv kng ¢k^Zkngå PkvTkm Ykk ¢k Hkv¥

Tk #kAmä Tkv Aõk‹g–Xkk¥ Pkng @Mm#k Ykk! cng PkTkv Rmdkk \kv kkTkm @Hk ¢kUkm#k

–¢k^kk Uk|bkgCkTkv ZkkR A@mTkv Ckn<Rv k DkOkk ^kw@kCZkQkm ¢vA AMm Wkkv\Zkkä HvYkkg

\kCkXkCk ¢k^kk Xkk^kkv cPkk Av–

&Ykkä Hkv Pkng @Hk ¢kUkvåååPkkv bkgZkYkTkk YkkCkvr bkgFk<gå

^kmPk@kCk Qk¥ lTkHlcPk bkkSkngåååAv k]ekkTkTkv Uk|CkK A<gå"

P



XkkCk–4 ” “ 101

cv ^km@HTkTkm! Ukn“k Pkk@kvcv ^km@HTkTkm! Ukn“k Pkk@kvcv ^km@HTkTkm! Ukn“k Pkk@kvcv ^km@HTkTkm! Ukn“k Pkk@kvcv ^km@HTkTkm! Ukn“k Pkk@kv

HkZk Gv YkkvdkSkkYkYkkg‰HkZk Gv YkkvdkSkkYkYkkg‰HkZk Gv YkkvdkSkkYkYkkg‰HkZk Gv YkkvdkSkkYkYkkg‰HkZk Gv YkkvdkSkkYkYkkg‰

Tkc{ YkkPk Wkm∆ Skk@#kvÂÂÂTkc{ YkkPk Wkm∆ Skk@#kvÂÂÂTkc{ YkkPk Wkm∆ Skk@#kvÂÂÂTkc{ YkkPk Wkm∆ Skk@#kvÂÂÂTkc{ YkkPk Wkm∆ Skk@#kvÂÂÂ

Skk@kv Tk #kgAk \kv#k PZkkgÂSkk@kv Tk #kgAk \kv#k PZkkgÂSkk@kv Tk #kgAk \kv#k PZkkgÂSkk@kv Tk #kgAk \kv#k PZkkgÂSkk@kv Tk #kgAk \kv#k PZkkgÂ

¢@vä Fkkv@kbkmTkk ¢^kPkk@Ykkg Æ^kTkv A>kkgZk bknBk TkQkmä SkYkmrUknÒk–HvOkv

¢kPYkkTkv HkOZkkv Gv Tkv bkgbkk@Qkm l^k@$Pk Gv–Pkv UkkvPkkTkm YkkPkkTkv Acv Gvä

Av cv YkkPkk! ¢k bkgbkk@Ykkg A>kkgZk YkTkv FkvTk TkQkm; ¢k bkgbkk@ $\kv#k ¢Tkv

Rn:BkQkm Xk@v\kkv Gvä PkvTkkQkm cng c^kv GoK^kk YkkgCkng Gng Tkv ¢kTkgRQkm Xk@v\kkv

Ykk@kv ¢kPYkkä PkvTkv bkkSk^kk cng ^kTkYkkg H^kk YkkgCkng Gng; YkkKv cv YkkPkk! Rmdkk

YkkKv YkTkv @Hk ¢kUkkvå ¢Ykv ¢k bkgbkk@Ykkg WkmÆ YkkPkk Tkc{ A@m¢v—¢k Uk|YkkOkv ^kw@kCZk^kgPk SkYkkrPYkk ¢kPYkkTkv bkkSk^kk Fkk\km TkmA]v Gvå ¢gR@

HvTkv @kCkQkm lXkTTk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k Gv PkvTkm ¢k ^kkPk Gvå ¢gR@Ykkg

YkkvdkTkkv YkkCkr HvOkv HkvZkkv Gv Pkv PkvTkv bkkSkv Gvå

❇ ❇ ❇

A\kwZkkAng k@ Hv kk ¢kL ¢kL ^kakrTkk @kHAng k@Tkvä ¢kPYkkTkk XkkTk

bklcPk ^kw@kCZk QkPkkg ¢kTkgRYkkg \kmTkPkkTkm %Zkk@v Xkk^kTkk HkCkv Gvä PZkk@v

YkkPkk Ukkbkv H¥Tkv Rmdkk YkkKv @Hk YkkgCkv Gvä Av cv YkkPkk! ¢kPYkkTkk Uk@Yk

¢kTkgRTkv bkkSk^kk cng c^kv Hk. Gngåååcv YkkPkk! bknBkm Qk^kk YkkKv cng Hk.

Gngååå¢kPYkkTkk ¢kTkgRTkng SkkYk ¢gPk@Ykkg HkvZkng Gv PkvTkv bkkSk^kk cng Hk.

GngåååYkkKv YkTkv @Hk ¢kUk! YkkPkkTkm ¢kgBkYkkgQkm ¢kgbknTkm Skk@k ^kcv Gv Tkv

UknÒkTkv @kvYkv@kvYkv ^kw@kCZkTkm GkZkk G^kk¥ Ck¥ Gv; Pkv Acv Gv Av ¢@v YkkPkk

: HTkvPkk Pk@mAv Pkng YkTkv bknBkm A@^kk YkkgCkv Gvä Pkkv cng Ykk@k bknBkTkv bkkSk^kk

YkkKv Hk. Gngä Pkng Ykk@k bknBkYkkg l^kSTk Tk A@m#k; Wkk! Ykk@k ¢kPYkkTkk

¢kTkgRTkv bkkSk^kk cng Hk. Gngä PkvYkkg Pkng Rn:Bkm Qk¥Tkv YkTkv l^kDTk Tk A@m#kåååcv

g h

gh




HTkvPkk! YkTkv ¢kTkgRQkm @Hk ¢kUkä cng ¢kPYkkTkk ¢kTkgRYkkg \kmTk Qk^kk YkkKv

Hk. Gngå

PZkk@vä YkkPkk UkOk SkYkkrPYkk Gv Pkv UknÒkTkv Acv Gv Av WkvKk! Pkk@k

bknBkTkk UkgQkYkkg cng l^kDTk Tklc A<gå Pkk@k bknBkTkkv Hv UkgQk Gv Pkv H ¢Ykk@kv

UkgQk Gvå YkkPkkTkm ¢kgBkYkkg Pkkv ¢kgbknTkm Skk@ Fkk\km HkZk Gv Tkv ^kw@kCZkQkm

Acv Gv : cv UknÒk! ¢kPYkkTkk Uk@Yk ¢kTkgRYkkg \kmTkPkk A@^kk YkkKv Pkng HkZk

Gvä Pkkv Pkk@k bknBkTkk UkgQkYkkg cng l^kDTk Tklc A<gåååcng PkTkv Tklc @kvAngåååYknlTk

Qk¥Tkv ¢kPYkkTkk Uk@Yk ¢kTkgRTkv bkkSk^kk YkkKv Pkk@kv ¢kPYkk PkwZkk@ QkZkkv Gvä

PkvYkkg ¢Ykk<g ¢TknYkkvRTk Gvå WkvKk! Pkng ¢kPYkkTkk lTks^kA\Uk ¢kTkgR@bkTkv Ukmå

¢Ykk@v UkOk ¢v H A@^kk Hv kng Gvå ¢Ykk@kg SkTZk XkkCZk Av ¢Ykk@kv UknÒk

Av^k]ekkTk ¢Tkv lbküUkRTkv UkkYkv!–¢kYk YkkPkk UknÒkTkv @Hk ¢kUkv Gvå

¢ck! ¢kL ^kakrTkkv A\kwZkkAng k@ %Zkk@v ^kw@kCZkQkm ¢k @mPkv YkkPkk

Ukkbkv @Hk YkkgCkPkkv c#kvä Tkv YkkPkk %Zkk@v ^kw@kCZkUko krA PkvTkv bknBkUkgQkv

l^kFk@^kkTkm @Hk ¢kUkPkm c#kv–¢v Uk|bkgCkTkkv RvBkk^k Av^kkv c#kv!!

UkGm ¢v TkkTkAMkv @kHAng k@ %Zkk@v Rmdkk \k¥Tkv YknlTk QkkZkä–¢vA

ckQkYkkg TkkTkAMng AYkgM] Tkv WkmHk ckQkYkkg Ykkv@Uk{Gm \k¥Tkv TkmA]vä—PZkk@v

Pkkv ¢ck! HkOkv TkkTkAMk lbküXkCk^kkTk §Uk@Qkm ©PkZkkr! ^kw@kCZkTkkv

¢WkSkoPk RvBkk^k! ¢kTkgRYkkg \kmTkPkk! ^kkc @v ^kkc!! SkTZk Pkk@m R#kk!

l



XkkCk–4 ” “ 103

YkpPZknYkpPZknYkpPZknYkpPZknYkpPZkn–YkckvPbk^kYkckvPbk^kYkckvPbk^kYkckvPbk^kYkckvPbk^k

YkpPZkn ¢Tkv ^k]m YkckvPbk^k! ¢v WkgTkvTkkv Ykv] A¥ @mPkv?

¢vYk ARkFk ¢kékZkr Qk#kvå \kkvAkv Pkkv YkpPZkn ^kBkPkv #kkvA

A@våååYkpPZknTkk Pkv Akg¥ §Pbk^k ckvZk? ckååå¢k@kSkTkkTkk Wk]v

YkpPZknTkkv Uk|bkgCk UkOk YkckvPbk^kæUk WkTkm HkZk Gvå ¢k@kSkTkkTkk

YkckvPbk^k bklcPk HvOkv YkpPZkn AZkn‘ (bkYkklSkYk@Ok AZkn‘) Pkv Æ^k

Uk|#kgbkTkmZk Gvå

bkYZkCR#krTk ^kCk@ ¢TkklRAk]Qkm Æ^kv ¢bkYkklSkYk@Ok AZkk‘ä Tkv

YkkvcQkm PkvTkng YkkTk^kÆ^kTk lTkaV] CknYkk^kmTkv Fkk\Zkkv CkZkkvå Uk@gPkn HvTkng Æ^kTk

SkYkrTkm ¢k@kSkTkk bklcPk Gv ¢Tkv LvL bknSkm Pkv bkYZkA~P^kklRTkm ¢k@kSkTkk

KAk^km @kBkmTkv ¢k@kSkAXkk^kv Yk@Ok A@v Gvä PkvTkng Æ^kTk UkOk SkTZk Gv Tkv

YkpPZkn UkOk Uk|#kgbkTkmZk Gvå PkvTkv YkkKv Pkkv Pkv YkpPZkn UkOk ¢k@kSkTkkTkk ¢vA

YkckvPbk^k bkYkkTk Gvå ¢k^kk YkpPZknUk|bkgCkv bkkSkAÆ^k UkkvPkkTkm WkkvlSkbkYkklSkTkm

¢BkgMPkkTkm Xkk^kTkk Xkk^kPkkg Uk|kQkrTkk A@v Gv Av—

Ykp’ZknYkkCkvr Ék^kpÅkbZk ^kmP@kCkkv RRkPn Ykvúú’úúbkYkklSkWkkvlSkUkQkvZkg Zkk^kTYkn†‘PUn@mUn@:ú’’

cv ^kmPk@kCkRv^k! YkpPZknYkkCkrYkkg Uk|^kpûk ¢v^kk YkTkvä ¢QkkrPk~ HvTkng YkpPZkn

TkÆA Gv ¢v^kk YkTkvä cng Yknl$PkUkn@mYkkg UkckxFkng PZkkg bknSkm bkYkklSk ¢Tkv

WkkvlSkæUk UkkQkvZk ¢kUkkvå

YkpPZknTkkv ¢^kbk@ ¢k^kPkkg bkkSkATkv ¢vA H Xkk^kTkk Gv Av Ykk@k

@PTkÒkZkæUk WkkvlSk ¢Tkv b^kæUkTkm bkYkklSk ¢BkgMUkOkv Uk@Xk^kYkkg UkOk Ykk@m

bkkQkv @ckvå ¢k \kkvATkk Akv¥ UkRkQkrTkm zFkPkk Av Xkk^kTkk PkvTkv TkQkmä PkvQkm

^kmPk@kCkXkCk^kkTkTkv Uk|kQkrTkk A@v Gv Av cv Uk|Xkkv! Uk@\kkvATkk UklQkA ¢v^kk YkTkv

5 42 3




bkYZkA~ WkkvlSk–bkYkklSkæUk XkkPkng ¢kUkkv;–A>kkg bknSkm? YkkvdkUkn@m bknSkm UkckxFkng

PZkkg bknSkmå

R

¢ckv! ¢k ¢#k@Ok bkgbkk@Ykkg HTYkTkm bkkQkv Yk@Ok UkOk HkvMkZkv\kng

H Gvå ¢kPYkkTkm lbklü Tk bkSkkZk PZkkg bknSkm HTYk-Yk@OkTkng Fk¿ Fkk\Zkk H

A@^kkTkngååå¢k^kk ¢#k@Ok bkgbkk@Ykkg bkgPkkv-ekkTkm¢kvTkng H #k@Ok GvåååHv Æ^kTk

bkgPkkvTkk #k@OkYkkg ^kmPkv ¢Tkv Ukoå Ckn<Rv kv WkPkk^kv\kk FkwPkTZk#k@OkTkv \kdkCkPk

A@mTkv PkvTkk ÓN bkgbAk@ ¢kPYkkYkkg UkMm HkZkåååPkv Æ^kTk SkTZk GvååååTkv

Æ^kTkYkkg ¢v H A@^kk Hv kng Gvå



XkkCk–4 ” “ 105

#kkglPkRkPkk@ bkgPk ^kkOkm#kkglPkRkPkk@ bkgPk ^kkOkm#kkglPkRkPkk@ bkgPk ^kkOkm#kkglPkRkPkk@ bkgPk ^kkOkm#kkglPkRkPkk@ bkgPk ^kkOkm

✍ §ÿvCkQkm Xk@v\kk ¢k bkgbkk@Ykkg ¢TkvAl^kSk Rn:BkUk|bkgCkv ekkTkm bkgPkkvTkm

^kkOkm Æ^kTkv AvK\km #kkglPk ¢kUkv Gv PkvTkkv ¢TknXk^k R@vA lHekkbkn

Æ^kTkv QkkZk Gvå ¢kPYklcPk–Uk|v@A bkgPk^kkOkmYkkg Bk@vBk@ #kkglPkTkng

I@Okng ^kcv Gvå

✍ ¢v bkgPkkv Acv Gv Av bkgbkk@Ykkg CkYkv Pkv^kkv ¢kA@kv Uk|bkgCk WkTkv PkkvUkOk

Æ^kv #kkglPk @kBk^km Pkv APkr Zk Gvå ^kmPk@kCkm Rv k-Ckn<-#kkïkTkng b^kæUk

l^kFkk@m PkvTkm Xkl$PkYkkg PkvTkk YklcYkkYkkg ^kk@g kk@ §UkZkkvCk HkvM^kkvå

bkgbkk@Tkkv Rn:BkUk|bkgCk ZkkR ¢k^kv Av Pk@Pk H §UkZkkvCkTkv Rv k-Ckn<

-#kkïk Pk@V Uk\kKm TkkgBk^kkvå Rn:BkYkkg ¢kûkrSZkkTk ¢Tkv Io@Okk AZkkr

A@^kkQkm Pkkv ©\kKk Ukl@OkkYk WkCkMv Gv Tkv BkkvKk AYkr PkQkk BkkvKm

CklPk WkgSkkZk Gvå YkkKv ¢v kk l^kFkk@ Tk ¢k^k^kk RvPkkg ¢kPYkkTkk

lcPkTkk l^kFkk@ A@^kk; Wk]Uko krA ¢kPYkkTkv PkvYkkg HkvM^kkvå

✍ bkmPkkÆä ¢gHTkk ^kCkv@v SkYkkrPYkk¢kvTkv Av kk Uk|bkgCk WkTZkk! GPkkg Pkv

Uk|lPkAo]PkkYkkg UkOk Skm@H @kBkmTkv SkYkrYkkg ¢MCk @õkkg Tkv

Rv^kCkn<SkYkrTkng #k@Ok \kmSkngå Uko^kvr UkkvPkv H UkkUkAYkr WkkgSkv\kng PkvTkk §RZkQkm

Uk|lPkAo]Pkk ¢k^kmä –UkOk c^kv ¢PZkk@v ¢v kk bkk@k Xkk^k @kBk^kk Av

V@mTkv ¢k^kk bkgZkkvCk-l^kZkkvCk H Tk QkkZkå b^kXkk^kTkm ¢v km Xkk^kTkk

Xkk^k^km Av V@mTkv bkgZkkvCk H Tk Yk]vå SkYkkrPYkkTkkv bkPbkgCk A@^kkvä

PkvYkTkm AQkk ^kkgFk^kmä HwTkSkYkrTkkv YklcYkk A@^kkvä XkCk^kkTkTkkg R#krTk

-UkoHTk A@^kkgå–¢vYk bk^kr Uk|Ak@v ¢kPYklcPk QkkZk ¢vYk ^kPkr kngå SkYkrYkkg

lFkûk Uk@kv kmTkv bkYkkSkkTk @kBk^kng–¢v H bk^kr Uk|bkgCkv êkví §UkkZk Gvå

✍ HvOkv #k@m@ Skk@Ok AZkn‘ PkvTkv Pkv GkvM^kkTkng Pkkv Gv H–UkGm Akv¥Tkv TkkTkm

.Yk@Ykkg GoKv Av Akv¥Tkv YkkvKm .Yk@Ykkg GoKvå ¢kPYkk Pkkv ¢l^kTkk#km

Gvå FkkvQkk Ak]Ykkg Pkkv ¢k^kk ^kw@kCZkTkk Uk|bkgCkkv WkTkPkkg AvK\kkZk Æ^kkv




YkkvdkTkv bkkSk^kk YkkKv Rmdkk \k¥Tkv ^kTkYkkg Fkk\Zkk HPkkå ¢k^kk Uk|bkgCkv

Pkkv ¢gPk@Ykkg ©Pk@mTkv RvcQkm lXkTTk ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k A@m \kv kk

Hv kkv Gvå

✍ ¢kPYkkTkm ^km@Pkkä ¢kPYkkTkm Bk@m WkckRn@m Pkkv ¢vYkkg Gv Av UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkv Uk@Xkk^kkvQkm lXkTTk @kBk^kkvå ¢gR@Tkm FkwPkTZk-FkvPkTkkTkv

WkkõkXkk^kkv bUk#kr kk Tk Rv kkä ¢v H ekkZkATkm ^km@Pkk Gv—

¢kPYk@kYk ¢l^kTkk#km ¢k^Zkkv ¢vA\kkvä

ekkTk ¢Tkv R#krTk Gv ¢vTkng æUk Hkv;

Wklc@Xkk^kkv Pkv bUk#kvr Tkc{ ¢kPYkTkvä

Bk@vBk@kv ¢v ekkZkA^km@ CkOkkZk Hkvå

✍ lHTkvTÜ XkCk^kkTkTkkv ¢Tkv PkvYkOkv WkPkk^kv\kk ¢kPYkkTkkv ¢PZkgPk YklcYkk

\kk^k^kkvå BkkvKk Rv k-Ckn<Tkv YkkTk^kkQkm Pkkv Æ^kTkk Xkk^k WkCkMv Gvå

bkkFkk Rv k-Ckn<-SkYkkrPYkkTkng ÓN #k@Ok \k¥Tkv ¢kPYkkYkkg ¢kTkgR A@Pkkg

#kmBk^kngå Æ^k UkkvPkv ¢kTkgRæUk Gvä PkvYkkgQkm ¢kTkgR \kv kkvå ¢kPYkkYkkg

¢kTkgR Gv ¢vK\kv ¢kPYkkYkkg CkYkkM^kng; bkgbkk@Ykkg Pkkv A>kkgZk CkYkv ¢v^kng

TkQkmå A>kkgZk lFkûk Tk \kkCkPkng ckvZk PZkk@v XkCk^kkTkTkk YkglR@ H¥Tkv

Wkvbk^kngåååXkCk^kkTkTkk CknOkTkkv l^kFkk@ A@^kkv Av ¢ckv! ¢k^km

^kmPk@kCkYknÜk H #kkglPkRkZkA Gvå

✍ YknYkndknÆ^kTkkg Ukl@OkkYk §%%^k] ckvZk Gvä c@vA Uk|bkgCkv Pkv ^kw@kCZkYkkg

IgUk\kk^kv Gvå YknYkndknTkv HklPkbYk@Ok ^kCkv@v UkOk ^kw@kCZkTkng H Ak@Ok

QkkZkä @kCkTkng Ak@Ok Tk QkkZkå Uko krTkk Xk^kkv Tkv Uko krTkk Xkk^kkv ZkkR

¢k^kPkkg ¢vYk QkkZk Av ¢ck! ¢k^kkv Xk^kkv Tkv ¢k^kk Xkk^kkv cng A@m

¢k^Zkkvä c^kv Pkkv ¢k bkgbkk@Uk|PZkv ^kw@kCZk H A@^kk Hv kkv Gvå ¢kYk

Pkv ¢kPYkk bkkQkv bkglSk A@mTkv ^kw@kCZk ^kSkk@v Gvå

✍ Hn¢kvTkvä bkmPkkÆ¢v ¢lCTkUk@mdkk UkGm ^kw@kCZkQkm bkgbkk@ GkvMm RmSkkv

Tkv ¢sHAk Qk¥ CkZkkgå @kYkFkgÜÆ Hv kk YkckTk SkYkkrPYkk Tkv YkkvdkCkkYkm



XkkCk–4 ” “ 107

Ukn<akä PkvYkTkv UkOk \kdYkOkÆTkk l^kZkkvCkTkkv Av kkv Uk|bkgCk ¢k^Zkkv! G

Ykkbk bknSkm \kdYkOkÆTkk RvcTkv bkkQkv \k¥Tkv VZkkrä GPkkg ¢gPk@Tkk êkük

ekkTkYkkg Pkv ^kBkPkvZk RvcQkm lXkTTk ¢kPYkk@kYkTkv RvBkPkk cPkkå

¢kPYkPkû^kTkng ^kvRTk ¢vA dkOk UkOk GoK>kng TkQkmä Tkv bkgZkkvCkYkkg ¢vA

dkOk UkOk PkTYkZk QkZkk TkQkmå CkYkv Pkv kk Uk|bkgCkYkkg UkOk ekkTkmTkm

¢kPYkUkl@OklPk bkgbkk@Qkm l^k@$Pk H Gvå

✍ lHekkbkn Æ^kTkv bkkFkk Rv k-Ckn<-SkYkr Uk|PZkv DkOkkv ¢kR@ä Xkl$Pk Tkv

¢UkrOkPkk ckvZk Gvå ¢kPYkk CknOkTkkv H zUkM Gvä PkvQkm PkvTkv CknOk H

CkYkv Gv ¢Tkv ¢v^kk CknOkmHTkkv Uk|PZkv DkOkkv ¢kR@Xkk^k ¢k^kv Gvå \kkvAkv

UkOk ¢^kCknOkTkv zTkRv Gv Tkv CknOkTkm Uk|#kgbkk A@v Gvå ^kmPk@kCkTkk

CknOkTkkv ¢kR@ A@mTkv YknYkndkn UkkvPkv UkkvPkkYkkg Pkv kk CknOk Uk|CkKk^k^kk YkkCkv

Gvå ¢kYk l^kl^kSk Uk|Ak@v bkgPkkvTkk ^kFkTkYkkgQkm ¢kPYklcPkTkm Uk|v@Okk

\k¥Tkv ¢kPYkkTkk Xkk^k bkk@k @kBk^kkå bkk@k Xkk^kTkng bkk<g V] ¢k^kv

H Gvå Bk@vBk@ä ekkTkm bkgPkkvTkm ^kkOkm YknYkndknÆ^kTkv ¢Uko kr ¢kPYk#kkglPk

¢kUkTkk@m Gvå

✍ ¢kPYklcPkTkk AkZkrYkkg ¢k]bkn Æ^k bkRkZk zFkPk^Zkk A@v Gv Av–UkGm

A@m#kåååUkGm A@m#kåååUkGm A@m#kåååUk@gPkn ¢v ^kkPk Xko\km HkZk Gv Av

Xkl^kaZkYkkg Yk@m H¥#kä—AvYk Av Yk@Ok Pkkv dkOkvdkOkv RkvMPkng RkvMPkng

TkÆA Tkv TkÆA ¢k^km @õk‹g Gvå

✍ YkkKv cv Xkk¥! &A@m#k–A@m#k" ¢v kkv l^k\kgWkXkk^k GkvMm Rvä Yk@OkTkv

ZkkR A@mTkv ^kPkrYkkTkYkkg H ¢kPYklcPkYkkg Ukl@OkkYk \kCkkMå

¢kPYklcPkTkm §PApì \kCkTkm ckvZk PZkkg Xkl^kaZkTkm @kc Hkv kkTkkv

l^k\kgWk AvYk Ukk\k^kv! ¢v AkZkr Pkkv ¢PZkk@Tkm dkOkv H A@^kkTkng ckvZkå

✍ HvTkv ¢gPk@Ykkg ¢kPYkkTkm Ck@H Qk¥ ckvZkä bkYZkCR#krTk Uk|CkK A@^kkTkm

FkkcTkk HkCkm ckvZk Pkv kkv Æ^k FkwPkTZkTkv UkAM^kk YkkKv ¢vAkgPkYkkg

¢gPkYk‘QkTk A@v Gv Av ¢ckv! FkwPkTZk^kbPknTkkv YklcYkk Akv¥ ¢Uko^kr Gv;

¢vTkm lTks^kA\Uk Uk|PkmlPkTkv Akv¥ @kCkTkng Av lTklYkûkTkng ¢^k\kgWkTk TkQkm;




#knXkXkk^kkv ¢TkgPk^kk@ AZkkr GPkkg FkwPkTZk^kbPkn \kdkYkkg Tk ¢k^kmä Pkkv

Pkv @kCkQkm Ukk@ FkwPkTZk^kbPkn Akv¥ ¢gPk@Tkm ¢Uko kr FkmH Gvå PkvTkm

Uk|PkmPk UkOk ¢Uko^kr ¢gPkYknrBk Uk|ZkPTkQkm QkkZk Gv—¢kYk FkwPkTZk^kbPknTkv

UkAM^kkTkkv ¢gPkYknrBk §ÛYk Pkv bkYZkCR#krTkTkkv §UkkZk Gvå

✍ HvTkv #knü ¢kPYkk bkYkH^kkTkm SkCk#k HkCkm Gv ¢v kk lHekkbkn Æ^kTkv

Uk|èTk §Lv Gv Av #knü ¢kPYkkTkng Av^kng b^kæUk Gv? HvYk @OkYkkg Akv¥Tkv

UkkOkmTkm Pkpakk \kkCkm ckvZkä UkkOkm Ukm^kkTkm IgBkTkk Qk¥ ckvZkä PkvTkv

UkkOkmTkm lTk#kkTkm bkkgXk]Pkkg ¢Tkv Pkv UkkOkmTkm LgMm c^kk ¢k^kPkkg Pkv

Pk@V H^kkTkm Av km Pkk\kk^kv\km QkkZk! Tkv UkGm UkkOkm UkmPkkg AvK\kkv PkpUPk

QkkZk! PkvYk HvTkv ¢k Xk^k@OkYkkg XkKAPkkg ¢kPYkkTkng b^kæUk HkOk^kkTkm

IgBkTkk Qk¥ Gv Pkv #knü ¢kPYkkTkm ^kkPk bkkgXk]Pkkg ¢kTkglRPk QkkZk

Gv–§\\kklbkPk QkkZk Gvä PkvTkk ¢TknXk^k YkkKv PkvTkv Pkk\kk^kv\km HkCkv Gvä

Tkv UkGm bkYZkA~Ukn<akkQkr ^kMv ¢kPYkb^kæUkTkv UkkYkmTkv Pkv PkpUPk QkkZk Gvå

#knü ¢kPYkb^kæUkTkv HkOk^kkTkm HvTkv Pkm^k| lHekkbkk Qk¥ Gv ¢v kk

lUkUkkbkn Æ^kTkv ¢k ^kkPk bkgXk]k^k^kkYkkg ¢k^kv Gvå

r



XkkCk–4 ” “ 109

lTk@gPk@ÂÂÂXkk^k^kkÂÂÂHv^kmÂÂÂXkk^kTkklTk@gPk@ÂÂÂXkk^k^kkÂÂÂHv^kmÂÂÂXkk^kTkklTk@gPk@ÂÂÂXkk^k^kkÂÂÂHv^kmÂÂÂXkk^kTkklTk@gPk@ÂÂÂXkk^k^kkÂÂÂHv^kmÂÂÂXkk^kTkklTk@gPk@ÂÂÂXkk^k^kkÂÂÂHv^kmÂÂÂXkk^kTkk

cng HkOkTkk@ Gng—¢vYk HkOkTkk@ Pkû^kTkng \kdk @kBk^kngå

Rvc Pkv cng TkQkmä Rvc Ykk@kv TkQkmä cng Pkkv RvcQkm lXkTTk HkOkTkk@ Gngå

HkOkTkk@Ykkg YkogI^kOk TkQkmå

#k@m@Ykkg ^ZkklSk Gv UkOk ekkTkYkkg ^ZkklSk TkQkmå

Ykk@kYkkg ^ZkklSk TkQkmä cng Pkkv ^ZkklSkTkkv HkOkTkk@ Gngå

#k@m@Ykkg Xk{bk UkMv UkOk ekkTkYkkg Xk{bk TkQkmå

ekkTk Pkkv Skm@–#kkgPk–HkOkTkk@ Gv—¢kYk ¢kPYkkTkng \kdk @kBk^kngå

cng Rvc bkkQkv ¢vAYkvA Qk¥Tkv ARm @õkkv TkQkmå

cng Pkkv Ykk@k ekkTk bkkQkv H ¢vAYkvA Gngå

ARm UkOk Ykk@k ekkTkQkm GoKmTkv cng Rvcb^kæUk QkZkkv TkQkmå

RvcYkkg @õkkv GPkkg RvcQkm HnRkv H Gngå

RvcTkkv l^kZkkvCk Qk^kk GPkkg Ykk@k ekkTkPkû^kTkkv ARm Tkk#k QkPkkv TkQkmå

@kvCkklR #k@m@Ykkg QkkZkä Uk@gPkn #k@m@ cng TkQkmä cng Pkkv ¢PkmlTÜZkekkTk

Gngä Ykk@k ekkTkYkkg @kvCkklRTkkv Uk| kv#k TkQkmå

¢ckv! ¢v ekkTkPkû^k Av^kng!—Av CkYkv Pkv kk ^ZkklSk ^kCkv@v Uk|bkgCk ^kBkPkv

UkOk HvTkk \kdkv #kkglPk @cvåååHvTkk \kdkv bk^kr Uk|Ak@Tkm YkogI^kOk K]m HkZkå

¢ckv! ¢k^kng ekkTkYkZk ¢kTkgRPkû^k!! Pkv cng H Gngå

—¢k^kng \kdk @kBkv PkvTkv YkpPZkn ^kBkPkv YkogI^kOk QkPkm TkQkm; Pkv ^kBkPkvZk

PkvTkv FkwPkTZkTkm HkCkplPk @cv Gvå lXkTTkPkkTkm ¢k^km Xkk^kTkk Æ^kTkYkkg lTk@gPk@

Xkk^k^kk Hv km Gvå (—¢vA ^kw@kCZkUk|bkgCkv bkkgXk]v\kngå)

❁

� ��




bkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^kbkYZkA~P^k–bkoZkrbkoZkrbkoZkrbkoZkrbkoZkr

b^kbkTYknBkPkkQkm ¢gPk@~b^kXkk^kTkk lTks^kA\Uk ¢TknXk^k-

Uko krA SkYkkrPYkkTkk ¢gPk@Ykkg lTk:#kgAPkk ^kCkv@v lA@OkkvQkm

I]c]Pkkv Hv bkYZkCR#krTkæUkm bko@H ©CZkkv Pkv bkoZkrTkkv Uk|PkkUk

¢kLv AYkkvrTkv XkbYk A@m TkkBkv Gv Tkv ¢ì YkckCknOkbkgZkn$Pk

lbküUkR Uk|kUPk A@k^kv Gvå bkYklAPkm SkYkkrPYkkTkk ¢kL CknOkkvTkng

¢R~XknPk ^kOkrTk bkYkZkbkk@Ykkg AngRAngRkFkkZkrRv kv AZkn‘ Gv; PkvTkk

§Uk@Tkng l^k^kvFkTk ¢c{ ¢kUk^kkYkkg ¢k^kv Gvå

bkYZkCÓlì–¢gPk@kPYkkTkm ¢R~XknPk ¢gPk@~Ukl@OklPkTkk YklcYkkUko krA

¢kFkkZkrRv k Acv Gvä Av bkYZkCÓlìTkv lTk:#kgAPkk ¢klR Hv ¢kL lFkókv Gv

Pkv ¢kL AYkkvrTkv cOkm TkkBkv Gvå bkYklAPkm SkYkkrPYkk ¢gPk@Ólì ^kMv lTkH@bkQkm

Xk@Uko@ ¢v kk UkkvPkkTkk ekkTkb^kæUkTkv lTk:#kgAUkOkv ¢TknXk^kv Gvå ekkTkTkk

¢TknXk^kYkkg @kCkklR l^kAk@Tkv H@k UkOk Xkv]^kPkk TkQkmå lTk:#kgAUkOkv

ekkTkb^kæUkTkkv ¢TknXk^k bkYkbPk AYkkvrTkv cOkm TkkBkv Gvå

ekkTkb^kæUkTkk ¢TknXk^k ^kMv H ¢kL AYkkvrTkkv Tkk#k QkkZk Gvå êkükYkkg

%Zkkg Ukl@UkoOkr FkwPkTZkb^kXkk^kTkv @kCkklRQkm Ukk@ HkOZkkv PZkkg UkGm Pkv

FkwPkTZkb^kXkk^kTkk ¢TknXk^k ^kMv ekkTkmTkv dkOkv dkOkv AYkkvrTkkv Tkk#k H QkPkkv HkZk

Gvä Tkv Tk^kkg AYkkvrTkng WkgSkTk QkPkng TkQkm—¢k @mPkv êkükTkk Wk]v SkYkmrTkv

lTkZkYkQkm lTkHr@k QkkZk Gvå

Hn¢kvä ¢k êkükTkkv YklcYkk! ekkZkAb^kXkk^k cng Gng ¢vYk

b^kXkk^kbkTYknBk Ólì QkPkkg Hv bkYZkA~P^kæUkm I]c]Pkkv bko@H ©CZkkv Pkv

bkoZkrTkkv Uk|PkkUk bkYkbPk AYkkvrTkv Tkì A@m TkkgBkv Gvå lTk:#kgAPkkä lTk:Akgdkkä

lTks^klFklAPbkkä ¢YkoNÓlìä §UkCkocTkä lbQklPkA@Okä ^kkPbk\Zk ¢Tkv

5 42 3



XkkCk–4 ” “ 111

Uk|Xkk^kTkk–¢v ¢kL ¢gCkæUkm lA@OkkvQkm ICkICkPkkv Hv bkYZkA~P^kæUkm bkoZkr

©CZkkvä PkvTkk Uk|PkkUk ^kMv bkYZkCÓlì bkYkbPk AYkkvrTkv XkbYk A@mTkv

¢\UkAk]Ykkg H lbküUkRTkv UkkYkv Gvå bkYklAPkmTkkg Pkv ¢kL ¢gCkTkng ¢kL

CkkQkk¢kv ÿk@k ¢kFkkZkrRv k ¢R~XknPk ^kOkrTk A@v Gvå

s

✽ bkYZkCÓlì WkcvTk ✽

#knükvUkZkkvCk Pkv YkkvdkkQkmr Æ^kTkkv Xkk¥ Gvä AvYk Av Pkv #knükvUkZkkvCk

YkkvdkYkkg H^kk YkkKv Xkk¥ bkYkkTk bkckZkA Gvä bkkQkv @cvTkk@ Gv; ¢Tkv lTkYkr]

bkYZkCÓlìæUkm Ukl@OklPk Pkv XkÜb^kXkk^k^kk]m WkcvTk Gv–Av Hv YkkvdkkQkmr

¢kPYkk §Uk@ §UkAk@ A@v Gvå

bkYZkCÓlì Ukl@OklPk Pkv bkkSkA-¢kPYkkTkm YknBZk ¢Tkv Fkkvœbk §UkAk@

A@Tkk@m WkcvTk Gvå Pkv lTkYkr] ¢kPYkÓlìæUkm XklCkTkm bk^kvr XkZkTkkv Tkk#k

A@mTkv ¢kPYkWkgSknTkv ¢kTkgR RvTkk@m Gvå




1Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:#kglAPk1Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:#kglAPk1Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:#kglAPk1Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:#kglAPk1Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:#kglAPk–¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk

Hv AYkrWkgSkTk YkkvcAPkkr UkkR Fkk@v GvRPkkväúúúúúúúúúlFkTYkosPk Pkv #kgAk@lcPk bkYklAPkÓlì HkOk^kkvåúúú22

Hn¢kvä ¢k bkYklAPkm Æ^kTkng lFkó! ¢k bkYklAPkmTkk ¢kFkk@!

bkYZkCÓlì SkYkkrPYkk HkOkv Gv Av cng Pkkv ¢vA KgAkvPAmOkr ekkZkAXkk^k Gngä WkgSkTk

Ykk@k b^kXkk^kYkkg Gv H Tklc; ¢k @mPkv ¢WkgSk ekkZkAb^kXkk^kTkm ÓlìQkm

SkYkmrTkv WkgSkTkTkm #kgAk QkPkm TkQkmå ¢kPYkkTkk b^kXkk^kYkkg WkgSkTkTkm #kgAk Av XkZk

QkkZk Pkv Pkkv lYkQZkkP^kXkk^k Gvä SkYkmrTkv PkvTkkv ¢Xkk^k Gvå AYkr ¢Tkv Pkv AYkr

Pk@VTkkv Xkk^k ¢v Ykk@k b^kXkk^kYkkg Gv H Tklcä cng Pkkv ¢vA ekkZkAb^kXkk^k

Gng—¢k^km ÓlìYkkg SkYkmrTkv lTk:#kgAPkk Gvä PkvQkm #kgAkApPk WkgSkTk PkvTkv QkPkng

TkQkmä UkOk lTk:#kgAPkkTkv \kmSkv lTkHr@k QkkZk Gvå

Hn¢kv Xkk¥ä \kkBkkv–A@kvMkv ælUkZkk BkFZkvr Akg¥ ¢k FkmH Yk]v Pkv km

TkQkmä ¢k Pkkv ¢gPk@Tkm FkmH Gvå Ukwbkk Pkkv Uko krTkk UknOZkQkm Yk]m HkZkä Uk@gPkn

¢k FkmH Pkkv UknOZkQkm UkOk Yk]v Pkv km TkQkmå Ukwbkk ¢Tkv UknOZk WkgTkvQkm Ukk@

¢gPk@Tkm <lFk ¢Tkv Uk|PkmPkTkkv ¢k l^kakZk Gvå cng ¢vA HkOkTkk@–RvBkTkk@

b^kXkk^kYkZk Gngä WkmHk WkgSkXkk^kkv Ykk@k b^kæUkYkkg Gv H Tklc–¢k^km ÓlìQkm

¢WkgSkUkl@OkkYkv ^kPkrPkk bkYZkCÓlì SkYkkrPYkkTkv WkgSkTk Qk^kkTkm #kgAkæUk

lYkQZkkP^kklRTkkv ¢Xkk^k Gvå SkYkmr HkOkv Gv Av–cng ekkZkAXkk^k Gng; &Ykk@kv

ekkZkAb^kXkk^k AYkrQkm NgAk¥ CkZkkv"–¢v^km PkvTkv #kgAk QkPkm TkQkmå AYkrWkgSkTkk

Ak@OkæUk lYkQZkkP^kklR Xkk^kkvTkkv Ykk@k b^kXkk^kYkkg ¢Xkk^k H Gv–¢k^km

ekkZkAb^kXkk^kTkm lTk:#kgAPkk Pkv H SkYkrTkng bkkSkTk Gvå ekkZkAb^kXkk^kTkm

bkTYknBkPkk Qk¥ PZkkg WkmHk bkkSkTkYkkg ^Zk^kck@bkkSkTkTkkv §UkFkk@ ¢k^Zkkvå UkOk

%Zkkg ekkZkAb^kXkk^kTkm bkTYknBk Ólì TkQkm PZkkg Pkkv WkmHk bkkSkTkTkv

^Zk^kck@bkkSkTk UkOk Acv kkPkng TkQkmå

Æ^kTkv ¢vYk Qk^kng Hkv¥¢v Av ¢@vä Ykk<g #kng Qk#kv? Ykk<g lcPk AvYk

A BC D



XkkCk–4 ” “ 113

QkkZk? ¢TkklR bkgbkk@Ykkg A>kkgZk Wkck@Ykkg #k@Ok Tk Yk»Zkngä Uk@Xkk^k UkOk

YkTkv #k@OkæUk Tk QkZkkä YkkKv ¢gPk@Ykkg Ykk<g #k@Ok #kkvSkngå #kng ¢k H

lbQklPkYkkg @cv kng Gv? Xkk¥ä ¢gPk@Ykkg Pkk<g #k@Ok Gv PkvTkv ¢kv]Bkå Pkk@kv

¢kPYkk ekkZkAb^kXkk^kYkZk Gv Pkv H PkTkv #k@OkæUk Gvå ¢k^kk ¢kPYkkTkv

\kdkYkkg \kvPkkg PkTkv ¢\UkAk]Ykkg Ykkvdk Qk^kk WkkWkPkYkkg lTk:#kgAPkk Qk¥ H#kvå

bkYklAPkm SkYkkrPYkk¢v UkkvPkkTkk Sk|n k ekkZkAb^kXkk^kTkv HkOkmTkv PkvTkng

#k@Ok \kmSkng Gvä Pkv b^kXkk^kTkk #k@OkYkkg PkvTkv lTk:#kgAPkk Qk¥ Ck¥ Gv Av

¢Ykk@k ¢kPYkkTkv ¢Ykv ¢TknXk^kYkkg \kmSkkv Gvä Tkv PkvTkk H ¢kSkk@v c^kv

¢\UkAk]Ykkg UkoOkkrTkgRæUk lbküR#kk Qk#kvå

FkkvQkk CknOkbQkkTkv bkYklAPkmTkv UkOk ekkZkAb^kXkk^kTkm ÓlìYkkg ¢k^km

lTk:#kgAPkk Gv; WkgSkTk A@Tkk@k lYkQZkkP^kklR Xkk^kkv Ykk@k b^kXkk^kYkkg Gv H

Tklc–¢k^kk XkkTkYkkg SkYkmrTkv WkgSkTk Qk^kkTkm #kgAk QkPkm TkQkmä ¢vK\kv #kgAkApPk

WkgSkTk PkvTkv QkPkng TkQkmä UkOk lTk:#kgAPkkTkk Wk]v Uko^krAYkr UkOk PkvTkv lTkHr@m HkZk

Gvå ¢k^kng bkYZkCÓlìTkng lTk:#kgAPkk¢gCk HkOk^kngå (1)

T

%Zkkg Rn:Bk ARm Tk Uk| kv#km #kAPkng

PZkkg lTk^kkbk H @kBkm¢vå

bknBkb^kæUk lTkH ¢kPYkTkv Wkbkä

ekkPkk Qk¥Tkv IkgBkm¢vå




2Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:AkgldkPk2Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:AkgldkPk2Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:AkgldkPk2Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:AkgldkPk2Â bkYZkC”lÏTkn g lTk:AkgldkPk–¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk

Hv AYkrV]Tkv bk^kr SkYkr PkOkm Tk Akgdkk @kBkPkkvä úúúúúúúúúúúlFkTYkosPk Pkv Akgdkk@lcPk bkYklAPkÓlì HkOk^kkvåúúú230å

cng Pkkv ¢vA ekkZkAXkk^k H Gngä ekkZkAb^kXkk^k H Ykk@kv SkYkr Gvå ¢v

lbk^kkZk Wkck@Tkk Akv¥ SkYkkvr Ykk@k TkQkmä AYkkvr ¢Tkv AYkkvrTkkg V]Qkm cng ¢PZkgPk

lXkTTk Gng–¢kTkk ¢gPk@Xkk^kYkkg SkYkmrTkv Akv¥UkOk AYkr Av AYkrV] Uk|PZkv

¢kAkgdkk TkQkmä ¢v WkSkkZkTkv Pkv UknR~Ck\kb^kXkk^k HkOkv Gv; ¢Tkv

ekkZkAb^kXkk^kQkm lXkTTk bk^kr SkYkkvr Uk|PZkv AkgdkkQkm Pkv @lcPk Gvå ¢k @mPkv SkYkmr

Æ^k lTk:Akgdk Gvä PkvQkm AkgdkkApPk WkgSkTk PkvTkv QkPkng TkQkmä UkOk Uko kr AYkr lTkHr@m

HkZk Gvå

cng ekkTkb^kXkk^k Gng–¢v^km ekkTklTklSk HvOkv UkkvPkkTkm Ukkbkv RvBkm Gv PkvTkv

Uk@Tkm Akgdkk AvYk ckvZk? ¢kTkgRQkm Xk@v\km FkwPkTZkl@lü Ukkbkv HCkPkTkm Akv¥

l@lüTkv ekkTkm £FGPkkv TkQkm AvYk Av—

lbklü–l@lü–^kplü Rmbkv DkKYkx Uk|CkK bkRkä

¢gPk@Am \kdYkmbkkx ¢HkFkm \kdkUkPkm cw;

Rkbk XkCk^kgPk Av §Rkbk @cv HCkPkbkkxä

bknBkmZkk bkRw k ¢wbkv Æ^k bkYklAPkm cwå

bkYklAPkm HkOkv Gv Av ¢ckv! Ykk@k ¢kPYkkTkm lbklüä l@lü Tkv ^kplü

bkRk Ykk@k DkKYkkg–¢gPk@Ykkg H Gv; ¢k^km ¢gPk@Tkm FkwPkTZk–\kdYkmTkk \kdk

^kMv Pkv ¢ZkkFkA \kdkUklPk Gvä Wkck@Tkm lbklüTkv ^kkgGPkkv TkQkmå ^k]m Pkv

lHTkvTÜXkCk^kkTkTkkv Rkbk Gv Tkv HCkPkQkm §Rkbk Gvå ¢k^kk bkYklAPkm Æ^k

bkRkZk bknlBkZkk Gvå ¢ck! HvTkm Ukkbkv £TÜTkkv ^kwXk^k Pkkv #kng! UkOk

ÒkOk\kkvATkm &l^kXkolPk" Pkv UkOk Bk@vBk@ &XkolPkbkYkkTk" (@kBkbkYkkTk) Gvä ¢v km

I II I



XkkCk–4 ” “ 115

FkwPkTZkTkm ¢zFkPZk l^kXkolPk HvOkv UkkvPkkTkk ¢gPk@Ykkg RvBkm Pkv Æ^k Wkck@Tkm

l^kXkolPkTkv AvYk ^kkgGv?

FkwPkTZkTkm l@lü Ukkbkv SkYkmrTkv HCkPkTkm Akv¥ l@lüTkm Akgdkk TkQkmå %Zkkg

Æ^kb^kXkk^k Uk|PkmPkYkkg ¢k^Zkkv PZkkg ATkA Av UkkakkOk ^kCkv@v bk^kvrTkv ¢Æ^kTkk

SkYkkvr HkOkmTkv SkYkmrTkv PkvTkm Akgdkk ckvPkm TkQkmå HCkPkYkkg Uk|#kgbkk QkkZk Av zTkRk

QkkZkä UkOk PkvTkkQkm UkkvPkkTkng lcPk-¢lcPk SkYkmr YkkTkPkk TkQkmä PkvQkm PkvTkv Pkv

bkgWkgSkm Akgdkk TkQkm; ekkZkAb^kXkk^kTkm Xkk^kTkkYkkg WkmHk Uk@Xkk^kæUk ¢TZk

SkYkkvrTkm ¢kAkgdkk ekkTkmTkv ckvPkm TkQkmå ¢k @mPkv bkYklAPkm Æ^k HCkPkYkkg

bk^krÒk lTk:Akgdk Gv; PkvQkm Uk@Tkm AkgdkkApPk WkgSkTk PkvTkv QkPkng TkQkmä UkOk

lTk:AkgdkkTkv \kmSkv lTkHr@k H QkkZk Gvå

¢@v Æ^k! &A>kk £FGPkä Bkkv kPk bkWkvä cw £FGk Rn:BkYko\kå"

bknBk Pkkv Pkk@k FkwPkTZkb^kXkk^kYkkg Gvä Pkv bknBkTkv FkoAmTkv Wkck@Tkk

UkRkQkkvrYkkgQkm bknBk \kv kkTkm ^kkgGk Pkng AvYk A@v Gv? UkkvPkkTkk

ekkTkkTkgRb^kXkk^kTkm Xkk^kTkk GkvMmTkv Uk@Tkm £FGk Pkv Rn:BkTkgn Yko] Gvå SkYkmrTkv

ekkTkkTkgRb^kXkk^k lbk^kZk WkmHk Akv¥Tkm Xkk^kTkk TkQkmå ¢lbQk@PkkTkm £FGk

SkYkmrTkv QkkZk Pkv £FGkTkm PkvTkv Xkk^kTkk TkQkmä Pkv £FGkTkv UkkvPkkTkk

ekkZkAb^kXkk^kQkm lXkTTk HkOkv Gvä PkvQkm ekkZkAb^kXkk^kTkm ÓlìYkkg Uk@YkkQkvr

PkvTkv £FGkTkkv ¢Xkk^k H Gvå ¢k @mPkv £FGkTkk ¢Xkk^kTkv \kmSkv PkvTkv bk^krÒk

lTkaAkgdkUkOkng H Gvä Tkv PkvQkm PkvTkv lTkHr@k H QkkZk Gvå ¢k^kng bkYZkCÓlìTkng

lTk:Akgdk–¢gCk HkOk^kngå (2)

S




3Â bkYZkC”lÏTkn g lTks^klFklAPbkk3Â bkYZkC”lÏTkn g lTks^klFklAPbkk3Â bkYZkC”lÏTkn g lTks^klFklAPbkk3Â bkYZkC”lÏTkn g lTks^klFklAPbkk3Â bkYZkC”lÏTkn g lTks^klFklAPbkk–¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk

bkkw Akv¥ SkYkr l^kakv HnCknUbkkXkk^k Hv Tklc Skk@Pkkvä úúúúúúúúúlFkTYkosPk lTks^klFklAPbk bkYklAPkÓlì lTkékZk HkOk^kkvåúúú231å

cng ¢vA ^kmPk@kCkm ekkTkb^kXkk^k Gng–¢v^kng %Zkkg ¢gPk@~^kvRTk QkZkng PZkkg

SkYkmrTkv HCkPkTkk Akv¥ UkRkQkrTkk b^kæUk Uk|PZkv C\kklTk ckvPkm TkQkm; UkRkQkrTkkv

¢v kkv H b^kXkk^k Gv–¢vYk HkOkmTkv Pkv Uk|PZkv SkYkmrTkv RnCk‘Gk QkPkm TkQkmå cng

Pkkv #kkgPk ekkTkb^kæUk H Gng–¢v kk ekkTk^kvRTkYkkg @cvPkkgä C\kklTkTkkv ¢Xkk^k

ckv kkQkmä SkYkmrTkv lTkHr@k H QkkZk Gvä WkgSkTk QkPkng TkQkmå Akv¥ @PTkÒkZkSkk@A

YknlTk@kHTkng #k@m@ Ykl\kTk–Ak]ngAoWkMng ckvZk Pkkv PZkkg SkYkmrTkv HnCknUbkk TkQkm

QkPkmå Pkv HkOkv Gv Av ¢ckv! ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Pkkv @PTkÒkZkYkZk Ukl^kÒk Gvä

¢Tkv ¢k Ykl\kTkPkk Pkkv #k@m@Tkkv b^kXkk^k Gvä #k@m@ ¢v kk b^kXkk^k^kk]ng

Gv—¢kYk ^kbPknb^kXkk^kTkv zFkPk^kPkk SkYkkrPYkkTkv RnCk‘Gk–C\kklTk QkPkm TkQkm;

YkkKv C\kklTkApPk WkgSkTk PkvTkv QkPkng TkQkmå

cng Pkkv ekkTk Gngä Ykk@k ekkTkYkkg Ykl\kTkPkk TkQkmä PkvYk H Ykl\kTk ^kbPknTkv

HkOkPkkg ekkTk Akg¥ Ykl\kTk Qk¥ HPkng TkQkm; Ykl\kTkPkkTkv HkOkPkkg SkYkkrPYkkTkv

¢vYk #kgAk TkQkm QkPkm Av Ykk<g ekkTk H Ykl\kTk Qk¥ CkZkngä Pkv Pkkv ekkTkTkv

Ukl^kÒkæUkv H ¢TknXk^kv Gvä PkvQkm Bk@vBk@ PkvTkv RnCk‘Gk–HnCknUbkk ckvPkm TkQkmå

#k@m@Ykkg dknSkk–Pkpakk QkkZkä @kvCk QkkZkä GvRkZk–XkvRkZk Tkv \kkvcmTkkv

Uk| kkc Fkk\kv PZkkg SkYkmr PkvTkv HMTkm ¢^kbQkk HkOkv Gvå ¢@vä cng Pkkv ¢kPYkk

Gngä ¢k WkSkm HMTkm ¢^kbQkk Ykk@kQkm lXkTTk Gv–¢k^kk bkYZkCekkTkYkkg

^kPkrPkk SkYkkrPYkkTkv bkgZkkvCkmÓlì GoKm Ck¥ Gvä ¢vK\kv UkRkQkrTkk b^kæUk Uk|PZkv

PkvTkv ÿvak QkPkkv TkQkm; UkkvPkkTkm ¢kvGm bkcTk#kl$PkQkm Akv¥^kk@ ¢\Uk

¢OkCkYkkTkkv Xkk^k Qk¥ ¢k^kvä Pkv Pkkv ¢lbQk@Pkk Uko@Pkkv Rkvak Gvä UkOk êkükTkkv

Rkvak TkQkmå RvcQkm lXkTTk ¢kPYkkTkk ¢kTkgRTkkv HvOkv lTkOkrZk AZkkvr c#kv PkvTkv

I II I



XkkCk–4 ” “ 117

RvcTkm RnCk‘Skm ¢^kbQkk ^kBkPkv ¢kPYkkTkm Ukl^kÒkPkkYkkg #kgAk Tklc QkkZk; Rvc

cng TkQkmä cng Pkkv ¢kTkgR Gng—¢kYk ¢kPYkkTkk ekkTkkTkgRb^kæUkTkm bknCkgSk

(bkgbAk@) HvOkv UkkvPkkYkkg WkvbkkMv\k c#kv PkvTkv RvcTkm RnCk‘SkklR ¢^kbQkk ^kBkPkv

UkOk ekkTkTkm ¢vAPkkWknlü GoK#kv Tklcä ¢vK\kv ekkTkTkm ¢vAPkkQkm GoKmTkv PkvTkv

RnCk‘Gk QkPkm TkQkmå

Ykk@k ¢kPYkkTkm Ukl^kÒkPkkTkkv Ukk@ TkQkmä Ykk@kv ¢kPYkk Pkkv

Ukl^kÒkb^kæUk Gvä Tkv ¢k RvcklR Pkkv b^kXkk^kQkm H ¢Ukl^kÒk Gv–¢kYk

HkOkTkk@ SkYkkrPYkkTkv A>kkgZk Uk@Ü^ZkYkkg RnCk‘Gk QkPkm TkQkm; ¢vK\kv CkYkv Pkv kk

Ykl\kTk ^kCkv@v UkRkQkkvrTkv Hkv¥Tkv UkOk Pkv Ukl^kÒk ekkTkb^kXkk^kTkm êkükQkm MCkPkk

TkQkmå HvYk ¢@mbkkYkkg CkYkv Pkv kk Ykl\kTk UkRkQkkvrTkng Uk|lPkzWkWk UkMv PkkvUkOk PZkkg

¢@mbkkTkv PkvTkk Uk|PZkv RnCk‘Gk QkPkm TkQkm; PkvYk ekkTkb^kæUk b^kFG ¢@mbkkYkkg

CkYkv Pkv kk UkRkQkr HOkkZk PkkvUkOk RnCk‘Gk–ÿvak A@^kkTkkv PkvTkkv b^kXkk^k TkQkmå

–¢k^kk ekkTkb^kXkk^kTkv ¢TknXk^kPkk ekkTkmTkv RnCk‘GkTkkv ¢Xkk^k ckv kkQkm WkgSkTk

QkPkng TkQkm UkOk lTkHr@k H QkkZk Gvå ¢k^kng bkYZkCÓlìTkng lTks^klFklAPbkk–¢gCk

Gvå (3)

r

¢kPYkkTkk ¢zFkPZk YklcYkkTkng zFkPkTk

bkgbkk@Tkk bk^kr$\kv#kkvTkv Xkn\kk^km Rv Gvå

¢kTkgRb^kXkk^kQkm Xk@v\kk ¢kPYkkTkv ZkkR A@Pkkg

¢kTkgRTkm §sYk HkCkv Gv Tkv Rn:Bk Ro@ XkkCkv Gvå




4Â 4Â 4Â 4Â 4Â bkYZkC”lÏTkn g ¢YkoN”lÏbkYZkC”lÏTkn g ¢YkoN”lÏbkYZkC”lÏTkn g ¢YkoN”lÏbkYZkC”lÏTkn g ¢YkoN”lÏbkYZkC”lÏTkn g ¢YkoN”lÏ–¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk

bkgYkoN Tklc Hv bk^kr Xkk^kvä bkPZk Ólì Skk@Pkkvä úúúúúúúúúPkv YkoNÓlì–@lcPk bkYklAPkÓlì lTkékZk HkOk^kkvåúúú232å

¢kPYkkTkk ekkTkb^kæUkTkm HvTkv Ólì Qk¥ Gv Pkv SkYkkrPkYkk ¢TkvA

Uk|Ak@Tkm l^kUk@mPk ^kkPkkv bkkgXk]mTkv UkOk YkogIkPkkv TkQkmä l^kUk@mPk Zknl$Pk¢kv

bkkgXk]mTkv UkOk PkvTkv UkkvPkkTkk b^kæUkYkkg YkogI^kOk Av #kgAk QkPkm TkQkmå ^kbPknTkng

b^kæUk ¢TkvA l^kÿkTkkv lXkTTk Uk|Ak@v Acvä PZkkg bkYklAPkm SkYkkrPYkkTkv YkogI^kOk

Tk QkkZk Av ¢k bkkFkng c#kv Av ¢k bkkFkng c#kv! ¢TkvA YkkvKk YkkvKk l^kÿkTkkv

XkvCkk Qk¥Tkv l^kUk@mPk Uk|æUkOkk A@v PkkvUkOk PZkkg SkYkmr YkogIk¥ HPkk TkQkmå

ekkTkkTkgRb^kXkk^kTkm Hv Ólì Qk¥ Gv PkvYkkg lTk:#kgAUkOkv ^kPkvr Gvå bk^kr UkRkQkrTkk

b^kæUkTkv bkYklAPkm ZkQkkQkr HkOkv Gvå #kkïkkvYkkg Uko kvr Qk¥ CkZkv\kk PkmQk‘A@kv

^kCkv@vTkngä Ro@^kPkmr ¢bkgBZk ÿmUk-bkYknÜ-bkoZkr-FkgÜ-Ykv< ¢Tkv l^kRvcdkvÒkTkng PkQkk

bkodYkUk@YkkOkn ^kCkv@vTkng ^kOkrTk ¢k^kv Gvä PZkkg SkYkmrTkv #kgAk Av YkogI^kOk TkQkm

QkPkm Av ¢k AvYk c#kv! cng Pkkv ekkZkAXkk^k Gngä ekkZkAXkk^kYkkg Ykkvc H TkQkm

Pkkv YkogI^kOk Av km? lTkYkkvrcUkOkv Pkv UkkvPkkTkk ekkTkb^kæUkTkv ¢TknXk^kv Gvå HvYk

\kkwlAAYkkg MckUkOk^kk]k YkkOkbkkv ¢TkvA Uk|Ak@Tkk ¢kgKmDkogKmTkk Uk|bkgCk ¢k^km

UkMPkkg YkogIkPkk TkQkm UkOk §Av\k A@m TkkgBkv Gvä PkvYk SkYkkrPYkk UkkvPkkTkk

b^kXkk^kTkk UkgQkYkkg YkogIkPkk TkQkm; ¢TkvA Uk|Ak@Tkm HCkPkTkm AnZknl$Pk¢kv ¢k^km

UkMv PkkvUkOk SkYkkrPYkk UkkvPkkTkk ¢kPYklcPkTkk AkZkrYkkg YkogIkPkk TkQkmå CkYkv Pkv

Uk|Ak@Qkm UkOk UkkvPkkTkng ¢kPYklcPk #kng Gv Pkv #kkvSkm \kv Gvå ¢k @mPkv A>kkgZk

UkOk PkvTkv YkogI^kOk QkPkm TkQkmå ¢lbQk@PkkHTZk Hv YkogI^kOk ckvZk Pkv Akg¥

êkükTkv RolakPk TkQkm A@Pkmä ¢vK\kv êkükTkk l^kakZkYkkg Pkkv YkogI^kOkTkkv PkvTkv

¢Xkk^k H Gvå ¢k^km êkükTkk Hkv@v SkYkmrTkv lTkHr@k H QkPkm HkZk Gvä WkgSkTk

QkPkng TkQkmå bk^kr Xkk^kkv Uk|PZkv A>kkgZk UkOk PkvTkv l^kUk@mPk Ólì QkPkm TkQkmä YkkKv

SkYkmrTkm ÓlìYkkg YkogI^kOkTkkv ¢Xkk^k Gvå

I II I



XkkCk–4 ” “ 119

HvYk Akv¥ #kkcoAk@ Ukkbkv \kkBkkv–A@kvMkv ækå Tkm YkoMm ckvZkä Tkv Akv¥

WkmHk YkkOkbkkv PkvTkm UkvNm §Uk@ \kBkm HkZk Av &¢k YkkOkbkv Rv kk]ng AkN>kngä"

¢vYk ¢TkvA YkkOkbkkv XkvCkk Qk¥Tkv ARkFk Uk|Fkk@ A@v PkkvUkOk Pkv #kkcoAk@

YkogIkPkkv TkQkm; Pkv lTk:#kgA HkOkv Gv Av Ykk@m WkSkm YkoMm Ykk@m Ukkbkv bk\kkYkPk

UkMm Gvä \kkvAkv Xk\kvTkv Wkkv\kvä UkOk Ykk<g ñRZk Tkv Ykk@m YkoMm Pkkv cng HkOkng

Gngå ¢k @mPkv #kkcoAk@Tkv YkogI^kOk QkPkm TkQkmå

PkvYk bkYZkCÓlì SkYkkrPYkk lTk:#kgA HkOkv Gv Av Ykk@k FkwPkTZkTkm «lü

Ykk@m Ukkbkv Ykk@k ¢gPk@Ykkg Gv; WkkõkÓlì \kkvAkv Xk\kv ¢TkvA Uk|Ak@v l^kUk@mPk

Acv Av zTkRk A@v UkOk SkYkmrTkv UkkvPkkTkk ¢gPk@b^kXkk^kTkm Uk|PkmPkYkkg YkogI^kOk

QkPkm TkQkmä \kkvAkv Xk\kv CkYkv PkvYk Wkkv\kv UkOk Ykk@m b^kXkk^kTkm Uk|PkmPkTkng ^kvRTk

cng HkOkng Gngä Ykk@k b^kXkk^kTkm êkük lTk:#kgAæUkv bk\kkYkPk UkMm Gvå Ykk<g

^kvRTk–Ykk@k FkwPkTZkTkm YkoMm–Pkkv cng HkOkng Gng; ¢k @mPkv SkYkmr Æ^kTkv UkkvPkkTkk

b^kæUkYkkg ARm YkogI^kOk QkPkm TkQkm; PkvQkm YkoNPkkApPk WkgSkTk PkvTkv QkPkng TkQkm UkOk

lTkYkkvrcPkkTkv \kmSkv lTkHr@k H QkkZk Gvå ¢k^kng bkYZkCÓlìTkng ¢YkoNÓlì ¢gCk

Gvå

V

ekkTkmTkm ekkTkFkvPkTkk ¢gPk@Ykkg FkwPkTZkbknBkTkk ¢TknXk^kYkkg

@YkPkm–@YkPkm ¢kTkgRQkm lbküUkRTkv bkkSkv Gvå




5Â bkYZkC”lÏTkn g ßUkCkocTk ¢gCk5Â bkYZkC”lÏTkn g ßUkCkocTk ¢gCk5Â bkYZkC”lÏTkn g ßUkCkocTk ¢gCk5Â bkYZkC”lÏTkn g ßUkCkocTk ¢gCk5Â bkYZkC”lÏTkn g ßUkCkocTk ¢gCk

cng ekkZkAb^kXkk^k Gng–¢vYk ¢gPk@ b^kXkk^kTkk ¢TknXk^kUko krA %Zkkg

lTk:#kgA Uk|PkmlPk Qk¥ PZkkg bkYklAPkm lTkXkrZkUkOkv UkkvPkkTkk b^kæUkTkv bkkSkv Gvä

PZkkg PkvTkv bkkPk Uk|Ak@Tkk XkZkkv ckvPkk TkQkmä Tkv lTk:#kgAPkk ^kCkv@v ¢kL Uk|Ak@Tkk

CknOkkv ckvZk Gvä Pkv CknOkkvTkng ¢k ^kOkrTk Fkk\kv Gvå bkYklAPkmTkk lTk:#kgAPkkä

lTk:AkgdkPkkä lTks^klFklAPbkk ¢Tkv ¢YkoNÓlì–¢v Fkk@ ¢gCkTkng ^kOkrTk Qk¥ CkZkngä

c^kv ¢k CkkQkkYkkg UkkgFkYkng §UkCkocTk–¢gCk WkPkk^kv Gvå

Hv lbküXkl$Pk bklcPk Gvä §UkCkocA Gv bkkw SkYkrTkkväúúú úúúúúúlFkTYkosPk Pkv §UkCkocTkA@ bkYklAPkÓlì HkOk^kkvåúúú233å

bkYklAPkm–SkYkkrPYkk lbküXkl$Pk bklcPk Gvå lbküXkl$PkYkkg ¢vK\kv Av

lbkübkYkkTk UkkvPkkTkk #knü¢kPYkkYkkg §UkZkkvCkTkv CkkvUk^Zkkv ckv kkQkm (–HkvM>kkv

ckv kkQkm) SkYkmrTkv &§UkCkocTk" Gvä ¢Tkv dkOkv dkOkv PkvTkm ¢kPYk#kl$Pk¢kv ^kSkPkm

HPkm ckv kkQkmä PkvTkv &§UkWkpgcOk" UkOk Gvå lFkRkTkgRb^kXkk^k cng Gng–¢vYk

¢gPk@Ykkg §UkZkkvCkTkv HkvM>kkv PZkkg CknOkkvTkng §UkWkpgcOk ¢Tkv @kCkklR l^kAk@Tkng

§UkCkocTk Qk¥ CkZkngå b^kXkk^kTkm #knüPkk Uk|CkKm PZkkg RkvakkvTkng §UkCkocTk Qk¥

CkZkngå ¢kPYkkTkk ekkTkkTkgR b^kæUkTkk ¢^k\kgWkTkv dkOkv dkOkv SkYkkrPYkkTkv CknOkTkm

#knüPkk ^kSkPkm HkZk Gv Tkv Rkvakkv K]Pkk HkZk Gv–PkvTkng TkkYk §UkWkpgcOk ¢Qk^kk

§UkCkocTk Gvå SkYkmrTkm ÓlìYkkg ¢\UkRkvakTkm YknBZkPkk Qk¥Tkv b^kXkk^k NgAk¥

HkZk Gv ¢vYk ARm WkTkPkng TkQkmå ¢\UkRkvak ckvZk PkvTkv HkOkv Gv UkOk PkvQkm

¢vYk #kgAk TkQkm A@Pkk Av Ykk@kv ¢kBkkv b^kXkk^k Ykl\kTk Qk¥ CkZkkvå ÓlìYkkg

ekkTkkTkgR b^kXkk^kTkm YknBZkPkkYkkg SkYkmrTkv ¢\UkRkvakTkm CkkwOkPkk ckv kkQkm

§UkCkocTk ¢gCk ^kPkvr H Gvä Tkv dkOkv dkOkv PkvTkm ¢kPYk#knlü ^kSkPkm HkZk Gv;

PkvQkm SkYkmrTkv dkOkv dkOkv lTkHr@k QkPkm HkZk Gvå

SkYkmr¢v UkkvPkkTkk #knü FkwPkTZkYkosPk b^kXkk^kYkkg §UkZkkvCk HkvM>kkv Gv PkvTkng

TkkYk Uk@YkkQkvr &lbküXkl$Pk" Gv; #knüb^kXkk^k §Uk@ %Zkkg Ólì Gv PZkkg

I II I



XkkCk–4 ” “ 121

¢\UkRkvak §Uk@ Ólì H TkQkm PkvQkm PkvTkv RkvakTkng §UkCkocTk ^kPkvr Gvå

FkwPkTZkb^kXkk^kTkv Uk|lbkü A@mTkv RkvakTkng §UkCkocTk A@m TkkgBZkng Gv; ¢vA dkOk

UkOk RkvakTkm YknBZkPkk A@mTkv b^kXkk^kTkv FkoAm HPkk TkQkmä PkvQkm PkvTkv #knüPkk

^kSkPkm H HkZk Gv–¢k^kng SkYkmrTkng §UkCkocTk Gv; PkvTkv bkYkZkv bkYkZkv

YkkvdkUkZkkrZkTkm bkTYknBk H Ukl@OkYkTk Qk¥ @õk‹g Gvå ¢ckv! ÓlìTkng SZkvZk Pkkv

Ü^Zk Gv Tkv Ü^Zk Pkkv Ykn$Pkb^kæUk Gv; YkkKv ÓlìYkkg SkYkmr dkOkv dkOkv Ykn$Pk

H QkPkkv HkZk Gvå Bk@vBk@ lYkQZkkP^k Pkv H bkgbkk@ Gvä Tkv bkYZkA~P^k Pkv Yknl$Pk

Gvå SkYkmrTkv ¢gPk@Ykkg #knü FkwPkTZkb^kXkk^k §Uk@ Ólì Gvä PkvTkm H Xkl$Pk

Gvä ¢Tkv PkvTkng V] Yknl$Pk Gvå UkZkkrZkTkk ¢\UkRkvak Uk|PZkv ¢kR@ TkQkm PkvQkm

PkvTkm Xkl$Pk TkQkm; Pkv ¢\UkRkvakTkv YknBZk A@mTkv b^kXkk^kTkm #knüPkkTkv Xko\km

HPkk TkQkmå ¢k^kk SkYkkrPYkkTkv ¢#knüPkk DkKPkm H HkZk Gv Tkv #knüPkk ^kSkPkm

H HkZk Gv; ¢vK\kv PkvTkv WkgSkTk QkPkng TkQkm UkOk AYkkvrTkm lTkHr@k H QkPkm HkZk

Gv; PkvQkm ¢\UkAk]Ykkg Pkv Ykn$Pk Qk¥ H#kvå

SkYkmrTkvZk Hv @kCk Gv Pkv Akg¥ lTkHr@kTkng Ak@Ok TkQkmä UkOk ¢gPkYknrBk

ÓlìTkk Ukl@OkYkTkQkm dkOkv dkOkv Hv ¢kPYk#knlüTkm ^kplü QkkZk Gv Pkv H

lTkHr@kTkng Ak@Ok Gvå H@kA lTkWkr]PkkQkm @kCk QkkZk UkOk Pkv @kCk Uk|PZkv SkYkmrTkm

ÓlìTkng Hkv@ TkQkmä SkYkmrTkm ÓlìTkng Hkv@ Pkkv ¢BkgM ekkZkAYkosPk b^kXkk^k §Uk@

H Gv; Pkv ÓlìTkk Hkv@v #knlüTkm ^kplü Qk¥Tkv AYkkvrTkm lTkHr@k H QkPkm HkZk

Gvå ¢k^kng bkYZkCÓlìTkng §UkWkpgcOk ¢Qk^kk §UkCkocTk–¢gCk Gvå (5)

h




6Â bkYZkC”lÏTkn g lbQklPkA@Ok6Â bkYZkC”lÏTkn g lbQklPkA@Ok6Â bkYZkC”lÏTkn g lbQklPkA@Ok6Â bkYZkC”lÏTkn g lbQklPkA@Ok6Â bkYZkC”lÏTkn g lbQklPkA@Ok–¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk

§TYkkCkrCkYkTkv b^kkPYkTkv UkOk YkkCkrYkkg Hv bQkkUkPkkvä úúúúúúúúúlFkTYkosPk Pkv lbQklPkA@OkZkn$Pk bkYklAPkÓlì HkOk^kkvåúúú234å

SkYkkrPYkk bkYZkCÓlì ¢gPk@~b^kXkk^kTkm êkükTkk Wk]v UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv

YkkvdkYkkCkrYkkg lbQk@ @kBkv Gvä Akv¥ UkOk Uk|bkgCkTkk XkZkQkm Pkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv

YkkvdkYkkCkrQkm MCk^kk RvPkk TkQkmå HkvAv ¢lbQk@PkkTkk @kCkklR QkkZk Gvä PkkvUkOk

ekkZkAb^kXkk^kTkm êkükTkk Wk]Tkv \kmSkv Pkv YkkvdkYkkCkrQkm Xk|ì QkPkk TkQkmä

êkükTkk Wk]v UkkvPkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv YkkvdkYkkCkrYkkg lbQk@ @kBkv Gv—¢v H

bkYZkCÓlìTkng lbQklPkA@Ok-¢gCk Gvå

SkYkmrTkv @kCk-ÿvak ¢klRTkk l^kA\Ukkv Pkkv ¢k^kv Gvä Uk@gPkn PkvYkkg

YkkvdkYkkCkrQkm l^k<üPkkTkk l^kA\Ukkv PkvTkv TkQkm ¢k^kPkk ¢QkkrPk~ AnRv k-AnCkn<

-An#kkïkTkv Ukkvak^kkTkkv Av @kCkklRQkm SkYkr QkkZk–¢v km lYkQZkk YkkTZkPkkæUk

§TYkkCkrTkv Ukkvak^kkTkkv l^kA\Uk Pkkv PkvTkv ¢k^kPkkv H TkQkm; ¢Tkv WkmHk

¢lbQk@PkkTkk Hv l^kA\Uk ¢k^kv Gv Pkv l^kA\UkTkv UkOk ekkZkAb^kXkk^kYkkg

¢vAkAk@UkOkv b^kmAk@Pkk TkQkmä UkkvPkkTkk ekkZkAb^kXkk^kTkv l^kA\UkQkm HnRkv Tkv

HnRkv H RvBkv Gvä PkvQkm bkYZkCR#krTkæUk YkkCkrYkkg lbQklPkA@Ok Pkkv PkvTkv bkRkZk

^kPkvr H Gvå Uk@gPkn ¢lbQk@PkkQkm ekkTk-Fkkl@ÒkæUk YkkCkr Uk|PZkv Akv¥^kk@ ARkFk

YkgR-§Pbkkc Qk¥ HkZk Tkv ^kplûk MCkm HkZk Pkkv UkkvPkkTkk ekkZkAb^kXkk^kTkk

¢^k\kgWkTkTkm ÓNPkk ^kMv V@mTkv ÓNUkOkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv YkkCkrYkkg lbQk@ A@v

Gvä UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv YkkCkrQkm Xk|ì Qk^kk RvPkk TkQkm–¢v^kng SkYkmrTkng lbQklPkA@Ok

–¢gCk Gvå ¢k^kk lbQklPkA@OkTkv \kmSkv SkYkmrTkkv ¢kPYkk YkkCkrQkm FZknPk QkPkkv

TkQkmä PkvQkm YkkCkrQkm FZknPk Qk^kkTkk Ak@Okv QkPkkv WkgSk PkvTkv QkPkkv TkQkm UkOk

bkYZkA~YkkCkrTkm ¢k@kSkTkk ^kMv lTkHr@k H QkkZk Gvå

SkYkkrPYkk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv YkkvdkYkkCkrQkm FZknPk Qk^kk RvPkk TkQkmä PkvYk

I II I



XkkCk–4 ” “ 123

WkmHk Akv¥ bkkSkYkmrTkv ARklFkPk~ YkkvdkYkkCkr Uk|PZkv lTkæPbkkcm Qk¥Tkv MCkPkkv RvBkvä

Pkkv PkvTkv §UkRv#kklR ^kMv YkkvdkYkkCkr Uk|PZkv §\\kklbkPk A@mTkv ÓNUkOkv YkkCkrYkkg

lbQk@ A@v Gvå–¢k^kkv lbQklPkA@OkTkkv #knXkXkk^k UkOk SkYkmrTkv bkcvHv ¢k^km

HkZk Gvå

Akv¥ ¢v kkv H@kA MCk^kkTkkv l^kFkk@ ¢k^km HkZkä PZkkg SkYkmr

#knüb^kXkk^kTkm ÓlìQkm UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv V@mTkv YkkvdkYkkCkrYkkg ÓNUkOkv lbQk@

A@v Gv;–¢k @mPkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv YkkvdkYkkCkrYkkg lbQk@ A@^kkv Pkv lTkékZk

lbQklPkA@Ok Gv; ¢Tkv ^Zk^kck@v WkmHk ¢kPYkkTkv UkOk YkkvdkYkkCkrQkm FZknPk

Qk^kkTkkv Uk|bkgCk RvBkmTkv PkvTkv §UkRv#kklR ^kMv YkkvdkYkkCkrYkkg lbQk@ A@^kkTkkv

#knXkXkk^k SkYkmrTkv ¢k^kv Gvä Pkv ^Zk^kck@lbQklPkA@Ok Gvå &&¢ckvä ¢k^kkv Ykck

Ukl^kÒk HwTkSkYkr! ¢k^kkv ¢Uko^kr YkkvdkYkkCkr!! Uko^kvr ARm Tklc ¢k@kSkv\kkv ¢k^kkv

YkkvdkYkkCkråååPkvTkv bkkSkmTkv c^kv YkkvdkYkkg H^kkTkkg KkOkkg ¢k^Zkkg GvåååPkkv PkvYkkg

Uk|YkkR Av ¢TknPbkkc AvYk ckvZk?"–¢kYk ¢TkvA Uk|Ak@v YkkvdkYkkCkrTkkv YklcYkk

Uk|lbkü A@mTkv bkYklAPkm UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv PkvYk H WkmHkTkk ¢kPYkkTkv

YkkvdkYkkCkrYkkg lbQk@ A@v Gvå ¢vTkng TkkYk lbQklPkA@Ok Gvå ¢k^kng bkYZkCÓlìTkng

lbQklPkA@Ok ¢gCk Gvå

W

¢ckvä SkYkkrPYkk CknOkmHTkkvTkkv bkPbkgCk Æ^kTkv §\\klbkPk A@mTkv SkYkrTkm

¢k@kSkTkkYkkg lbQk@ A@v Gvå ¢ckvä Pkv bkkSkYkmr¢kv UkOk SkTZk Gv Av Hv¢kv

bk^krUk|bkgCkv Uk|vYkUko krA bkkSkYkmr¢kvTkv SkYkrTkng Uk|kvPbkkcTk ¢kUkv Gvå




7Â bkYZkC”lÏTkn g ^kkPbk\Zk7Â bkYZkC”lÏTkn g ^kkPbk\Zk7Â bkYZkC”lÏTkn g ^kkPbk\Zk7Â bkYZkC”lÏTkn g ^kkPbk\Zk7Â bkYZkC”lÏTkn g ^kkPbk\Zk–¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk

Hv YkkvdkYkkCkvr &bkkSkn"ÒkZkTkng ^kPbk\kP^k A@v ¢ckv!úúúúúúúúúúúúúlFkTYkosPk Pkv ^kkPbk\ZkZknPk bkYklAPkÓlì HkOk^kkvåúúú235å

bkYZkCR#krTk–bkYZkCekkTk Tkv bkYZkA~Fkkl@Òk ¢v ÒkOkv YkkvdkYkkCkrTkk

bkkSkA ckv kkQkm &bkkSkn" Gv; ¢v ÒkOk bkkSkn Uk|PZkv ¢vK\kv Av @PTkÒkZk Uk|PZkv

SkYkkrPYkkTkv Uk@Yk Uk|mlPkæUk ^kkPbk\Zk ckvZk Gvå ^Zk^kck@Ykkg Pkkv ¢kFkkZkr

-§UkkSZkkZk Tkv YknlTk ¢v ÒkOk bkkSkn¢kv Uk|PZkv ^kkPbk\Zk ckvZk Gvä ¢Tkv lTkékZkQkm

UkkvPkkTkk @PTkÒkZkæUk ÒkOk bkkSkn¢kv Uk|PZkv Uk@Yk ^kkPbk\Zk ckvZk Gvå ¢c{

lTkHr@kTkkv ¢lSkAk@ ckv kkQkm lTkékZk–¢gCkkvTkm YknBZkPkk Gvä PkvQkm ¢kFkkZkrRv kv

lTk:#kgAPkk ¢klR ¢kLv ¢gCkkvTkng lTkékZkb^kæUk WkPkk^Zkng Gvå

bkYZkCÓlì SkYkkrPYkk KgAkvPAmOkr ¢vA ekkZkAb^kXkk^kYkZkUkOkkTkv \kmSkv

bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk ¢v ÒkOkv Xkk^kkvTkv UkkvPkkQkm ¢XkvRWknlü¢v bkYZkA~UkOkv

RvBkPkk ckv kkQkm YkkCkr kPbk\k Gvå ¢QkkrPk~ YkkvdkYkkCkr Uk|PZkv ¢lPk Uk|mlPk^kk]kv Gvä

PkvQkm PkvTkv YkkCkrTkm ¢TknUk\klWSkQkm QkPkkv WkgSk TkQkm UkOk @PTkÒkZkYkkCkrYkkg

¢lXkTTkWknlüTkv \kmSkv lTkHr@k H Gvå

Hn¢kvä ¢kLv ¢gCkTkk ^kOkrTkYkkg &KgAkvPAmOkr ¢vA

ekkZkAb^kXkk^kYkZkUkOkkTkv \kmSkv"ååååå¢vYk AcmTkv ¢kFkkZkrRv kv Bkkbk BkoWkm A@m

Gvå bkYZkCÓlì bkRkZk &KgAkvPAmOkr ¢vA ekkZkAb^kXkk^kYkZk" Gvä PkvQkm PkvTkv

#kgAk–Akgdkk ¢klR Rkvakkv ckvPkk TkQkmä Tkv PkvQkm H PkvTkv lTk:#kgAPkk ¢klR ¢kL

CknOkkv ckvZk Gvä Tkv PkvTkkQkm PkvTkv lTkHr@k QkkZk Gvå ¢k @mPkv &KgAkvPAmOkr ¢vA

ekkZkAb^kXkk^kYkZkUkOkng" Pkv Yko] ^kbPkn Gvä PkvTkk H ¢^k\kgWkTkv ¢k lTk:#kgAPkk

¢klR ¢kLv CknOkkv KAv\kk Gvä ¢Tkv PkvTkk H ¢^k\kgWkTkv lTkHr@k QkkZk Gvå

SkYkmrTkm ÓlìYkkgQkm Pkv b^kXkk^kTkng ¢^k\kgWkTk ARm ¢vA dkOkYkkÒk UkOk BkbkPkng

TkQkmå

I II I



XkkCk–4 ” “ 125

¢c{ä ^kkPbk\ZkTkk ^kOkrTkYkkg UkOk ¢kFkkZkrRv kv ¢R~XknPk ^kkPk A@m Gvå

bkYklAPkmTkv @PTkÒkZk Uk|PZkv ^kkPbk\Zk ckvZk Gv; AvYk? Pkkv Acv Gv Av @PTkÒkZkTkv

UkkvPkkQkm ¢XkvRWknlü¢v RvBkPkk ckv kkQkmä PkvTkk Uk|PZkv PkvTkv Uk@Yk ^kkPbk\Zk ckvZk

Gvå Hn¢kvä ¢k ^kkPbk\ZkYkkg @kCkTkm Av l^kA\UkTkm ^kkPk TkQkmå UkOk

&bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk Pkkv Ykk@kv b^kXkk^k H Gv"—¢vYk @PTkÒkZkTkv

UkkvPkkTkk ¢kPYkk bkkQkv ¢XkvRUkOkv ¢TknXk^k^kk–PkvTkkQkm H@kZk XkvR Tk @kBk^kkvä

¢v H PkvTkk Uk|PZkvTkng Uk@Yk ^kkPbk\Zk Gvå Hv FkmHTkv UkkvPkkTkm YkkTkv PkvTkk Uk|PZkv

Uk|vYk ckvZk Gvå HvYk CkkZkTkv UkkvPkkTkk ^kkG@Mk §Uk@ ¢lPk#kZk Uk|vYk ckvZk Gv

PkvYk SkYkmr HkOkv Gvä Av ¢k @PTkÒkZk Pkkv Ykk@k Dk@Tkm–Ykk@k b^kXkk^kTkm FkmH

Gvä PkvQkm PkvTkv @PTkÒkZk Uk|PZkv ¢lPk#kZk Uk|vYk ckvZk Gv; ¢vTkkQkm UkkvPkkTkm H@kZk

HnRk¥ Pkv RvBkPkk TkQkmå

&êkük" Tkv ¢vAUkOkng H CkYkv Gvä PkvTkv XkvR Av ¢Sko@k#k CkkvLPkkg H

TkQkmå bkYZkA~ êkük ^kMv SkYkkrPYkk bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkk

bkkQkv ¢XkvRWknlü¢v RvBkv Gv; @kCkklR bkkQkv PkvTkv UkkvPkkTkm ¢vAPkk XkkbkPkm

H TkQkmå ¢k @mPkv ekkZkAb^kXkk^kTkm ÓlìYkkg SkYkkrPYkk @PTkÒkZkTkv UkkvPkkTkm

bkkQkv ¢XkvRWknlü¢v RvBkPkk ckv kkQkmä Pkv @PTkÒkZkæUk YkkvdkYkkCkr Uk|PZkv Pkv

¢PZkgPk Uk|mlPk^kk]kv Gvä YkkvdkYkkCkr Pk@V PkvTkv Uk@Yk ^kkPbk\Zk ckvZk Gvä Tkv

@kCkklR l^kXkk^k Uk|PZkv PkvTkv Uk|vYk ckvPkkv TkQkmå ¢v l^kXkk^kkvTkv Pkkv Pkv UkkvPkkQkm

lXkTTk HkOkv Gvå @PTkÒkZkSkYkrTkv UkkvPkkTkk Dk@Tkm FkmH HkOkmTkv PkvYkkg

¢vAP^kWknlüæUk Uk@YkUk|vYk–¢v H ^kmPk@kCkm ^kkPbk\Zk Gvå

Hn¢kvä ¢k SkYkmrTkng ^kkPbk\Zk–¢gCk! SkYkmrTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg H

@lPk-Uk|mlPk Gvå CkkQkk 206Ykkg Aõk‹g cPkng Av—

¢kYkkg bkRk Uk|mlPk^kgPk WkTkä ¢kYkkg bkRk bkgPknì Tkv;

¢kTkkQkm WkTk Pkng PkpUPkä PknHTkv bknBk ¢ckv! §ûkYk Qk#kvå

cv Xk^Zk! Pkng ¢k ekkTkb^kæUk ¢kPYkkYkkg H lTkPZk Uk|mlPk A@ä ¢kYkkg

H lTkPZk bkgPknì Qkk ¢Tkv ¢kTkkQkm H PkpUPk Qkk;–PkTkv §ûkYk bknBkTkkv ¢TknXk^k

Qk#kvå




¢ckv! HvOkv ¢kPYkkTkng lcPk A@^kng ckvZk–Bk<g bknBk Hkv¥Pkng ckvZkä PkvOkv

¢kPYkkTkkv Uk@Yk Uk|vYk A@^kk Hv kkv Gvå êkmYkR~ @kHFkgÜ UkOk Acv Gv Av &HCkPk

£ì Tklc ¢kPYkQkmå"–¢vK\kv Hv SkYkmr Gv ¢Qk^kk SkYkrTkkv Bk@kv lHekkbkn Gv

PkvTkv HCkPk A@Pkkg ¢kPYkk ^kck\kkv Gvä ¢kPYkk A@Pkkg HCkPkYkkg Akg¥ PkvTkv

^kck\kng TkQkmå

Hn¢kvä CkkZkTkv UkkvPkkTkkg ^kkG@Mkg Uk|PZkv Av^kkv Uk|vYk ckvZk Gv! Tkv

Wkk]ATkv UkkvPkkTkm YkkPkk Uk|PZkv Av kkv Uk|vYk ckvZk Gv! PkvYk SkYkmrTkv UkkvPkkTkk

@PTkÒkZkb^kæUk YkkvdkYkkCkr Uk|PZkv ¢XkvRWknlüQkm ^kkPbk\Zk ckvZk Gvå ¢kYkkg

@kCkTkm ^kkPk TkQkm UkOk @PTkÒkZkYkkg H ¢XkvRWknlü Gv Pkv H Uk@Yk ^kkPbk\Zk

Gvå ¢Tkv UkkvPkkTkv @PTkÒkZkYkkg Uk@Yk ^kkPbk\Zk ckv kkQkm Wkck@Ykkg WkmHk Hv

Hv Æ^kkvYkkg @PTkÒkZkSkYkr RvBkv Gv PkvYkTkk Uk|PZkv UkOk ^kkPbk\ZkTkkv ©Xk@kv

¢k^Zkk l^kTkk @cvPkkv TkQkm; WkmHk SkYkkrPYkk Uk|PZkv bkkSkYkmrTkk ¢gPk@Ykkg

^kkPbk\ZkTkkg I@Okkg ^kcvPkkg ckvZk Gvä ¢v ^Zk^kck@–^kkPbk\Zk Gvå

SkYkkrPYkkTkv HCkPkTkv l^kakv UkkvPkkTkkv @PTkÒkZkb^kæUk ¢kPYkk H Uk@YklUk|Zk

Gvä bkgbkk@bkgWkgSkm WkmHng Akg¥ lUk|Zk TkQkmå bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk

@PTkÒkZkTkv SkYkmr Æ^k UkkvPkkTkk ¢kPYkk bkkQkv ¢XkvRUkOkv RvBkv Gvä PkvQkm PkvTkv

YkkvdkYkkCkrTkkv ¢PZkgPk Uk|vYk Gvä Tkv lTklYkûk Pk@mAv YkkvdkYkkCkrTkk bkkSkA bkgPkkv

Uk|PZkv PkvTkv Uk@Yk ¢kR@ ckvZk Gvä PkvYk H PkvTkv YkkvdkYkkCkr R#kkr kTkk@k bk^krek

XkCk^kkTk ¢Tkv ^kmPk@kCkm #kkïkkv Uk|PZkv UkOk Uk|vYk ¢k^kv Gvå AnRv k-AnCkn<-AnSkYkr

Uk|PZkv Av lYkQZkkP^kklR Uk@Xkk^kkv Uk|PZkv SkYkmrTkv b^kUTkvZk Uk|vYk ¢k^kPkkv TkQkmå ¢k

@mPkv UkkvPkkTkk ¢kPYkk bkkQkv ¢XkvRæUkv H YkkCkrTkv (bkYZkCR#krTk-ekkTk

-Fkkl@ÒkæUk YkkCkrTkv) RvBkPkk ckv kkQkm SkYkkrPYkkTkv YkkCkrTkm ¢Uk|klUPkTkv \kmSkv QkPkng

WkgSkTk QkPkng TkQkmä UkOk YkkCkrTkm §UkkbkTkk ^kMv lTkHr@k H QkkZk Gvå YkkCkrTkv

Pkkv UkkvPkkTkk ¢kPYkk bkkQkv ¢XkvRUkOkv H RvBkv Gv; PkvQkm YkkCkr Uk|PZkv PkvTkv Uk@Yk

^kkPbk\Zk Gvå Hn¢kvä bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@ÒkæUk @PTkÒkZk Uk|PZkv HvTkv

¢XkvRWknlü ckvZk PkvTkv H YkkvdkYkkCkr Uk|PZkv Bk<g ^kkPbk\Zk Gv; HvTkv @PTkÒkZk

Uk|PZkv H@k UkOk XkvRWknlü Gv ¢vK\kv Av @PTkÒkZkTkv ¢XkvR ¢kPYkkTkk ¢kêkZkv



XkkCk–4 ” “ 127

H Tk YkkTkPkkg @kCkTkk Av Uk@Tkk ¢kêkZkv @PTkÒkZkTkm Uk|klUPk Qk^kkTkng Hv YkkTkv

Gv PkvTkv Bk@vBk@ @PTkÒkZk §Uk@ ^kkPbk\Zk TkQkmä UkOk PkvTkv Pkkv @kCk §Uk@ ¢Tkv

Uk@ §Uk@ ^kkPbk\Zk Gvå SkYkmr–bkYZkCÓlì Pkkv @PTkÒkZkTkv UkkvPkkQkm

¢XkvRWknlü¢v RvBkPkkv ckv^kkQkmä ¢vK\kv Av Uk@Tkk ¢kêkZkv H@k UkOk Tklc

RvBkPkkv ckv kkQkmä PkvTkv @PTkÒkZk Uk|PZkv Uk@Yk ^kkPbk\Zk ckvZk Gvå ¢k^kng

bkYZkCÓlìTkng ^kkPbk\Zk–¢gCk Gvå (7)

j

✽ ¢kPYkkTkng ^kvRTk ✽

FkwPkTZkbkTYknBkPkkQkm SkYkmrTkv %Zkkg Uk@Yk ¢PkmlTÜZk ¢kTkgRTkng ^kvRTk

QkZkng PZkkg UkkvPkkTkk ^kvRTkQkm BkWk@ UkMm Av Ykk@k ¢kTkgRTkk ^kvRTkYkkg @kCkTkng

¢^k\kgWkTk Tk cPkngä Av Akv¥ Uk@Tkkv ¢kêkZk Tk cPkkvä Ykk@k ¢kPYkkTkkv H

¢kêkZk cPkkvå ekkTkm Ukkbkv êk^kOkQkm Tkv l^kFkk@Qkm Ukcv\kkg Hv HkOZkng cPkng Pkv

c^kv UkkvPkkTkk ^kvRTkQkm HkOZkngå—¢k H bkYZkCR#krTkå




8Â bkYZkC”lÏTkn g Uk|Xkk^kTkk8Â bkYZkC”lÏTkn g Uk|Xkk^kTkk8Â bkYZkC”lÏTkn g Uk|Xkk^kTkk8Â bkYZkC”lÏTkn g Uk|Xkk^kTkk8Â bkYZkC”lÏTkn g Uk|Xkk^kTkk–¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk¢gCk

lFkTYkosPk YkTk–@QkUkgQkYkkg l^kÛk@QkkæN DkoYkPkkvä úúúúúúúúúPkv lHTkekkTkUk|Xkk^kA@ bkYklAPkÓlì HkOk^kkvåúúú236å

bkYZkCÓlìä KgAkvPAmOkr ¢vA ekkZkAb^kXkk^kYkZkUkOkkTkv \kmSkv ekkTkTkm

bkYkbPk #kl$PkTkv l^kAbkk^k^kk ^kMv Uk|Xkk^k §PUkTTk A@Pkkv ckv kkQkmä Uk|Xkk^kTkk

A@Tkk@ Gvå

Hn¢kvä ¢k lHTkYkkCkrTkm Uk|Xkk^kTkk!

FkvPklZkPkk ¢vK\kv Av bkYZkCÓlì SkYkkrPYkk l^kÛkæUkm @QkYkkg ¢kæN

QkZkkv Gv ¢QkkrPk~ UkkvPkkTkk ekkTkb^kXkk^kæUkm @QkYkkg ¢kæN QkZkkv Gvä –PkvOkv

UkkvPkkTkk ekkTkb^kXkk^kæUkm @QkTkng H ¢^k\kgWkTk \kmSkng Gvååå¢Tkv Pkv

ekkTk@QkYkkg ¢kæN Qk¥Tkv YkTkæUkm @Qk–UkgQkYkkg ¢vK\kv Av ekkTkYkkCkrYkkg H

Xk|YkOk A@v Gvå ¢k @mPkv b^kXkk^kæUkm @QkYkkg WkvbkmTkv ekkTkYkkCkrYkkg Uk|ZkkOk

A@Pkkv QkAkvä ekkTkb^kæUkYkkg Ukl@OkYkPkkv QkAkvä bkYZkCÓlì SkYkkrPYkk

lHTkvëk@Tkk ekkTkTkm Uk|Xkk^kTkk A@v Gvå ¢gPk@Ykkg ekkTkb^kXkk^kYkkg ¢vAkCk|Pkk

^kMv SkYkmrTkv ekkTkTkkv l^kAkbk H QkPkkv HkZk Gvä ¢v H XkCk^kkTkTkk YkkCkrTkm

Bk@m Uk|Xkk^kTkk Gvå

¢k lbk^kkZk cm@kHlMPk bkkvTkk–FkkgRmTkk @Qk Av HvTkv §ûkYk ckQkmä

DkkvMk ^kCkv@v HkvM>kk ckvZkä PkvYkkg lHTkvTÜ XkCk^kkTkTkv Av XkCk^kkTkTkk Acv\kk

Uk@YkkCkYkTkv lWk@kHYkkTk A@mTkvä @QkZkkÒkk ^kMv HCkPkYkkg PkvYkTkkv YklcYkk

Uk|lbkü A@^kkv Pkv ^Zk^kck@ Uk|Xkk^kTkk Gvå ¢ckvä ¢k lHTkvëk@ XkCk^kkTkv

¢YkTkv Yknl$PkTkkv ^kmPk@kCkYkkCkr WkPkk^Zkkv!–¢vYk XkCk^kkTkTkk YkkCkr Uk|PZkv

¢lPk#kZk WkcnYkkTk ckv kkQkm PkvTkkv YklcYkk HCkPkYkkg AvYk ^kSkv–¢v kkv

^Zk^kck@Uk|Xkk^kTkkTkkv Xkk^k SkYkmrTkv ¢k^kv Gvå UkOkä ¢gPk@Ykkg HvOkv

XkCk^kkTkTkng ¢Tkv XkCk^kkTkTkk Acv\kk ekkTkYkkCkrTkng Bk<g b^kæUk ¢kv]BZkng ckvZk

I II I



XkkCk–4 ” “ 129

¢vK\kv Av ekkTkb^kXkk^kæUkm @QkYkkg ¢kæN Qk¥Tkv UkkvPkkYkkg ekkTkYkkCkrTkm

lTkékZk Uk|Xkk^kTkk A@m ckvZk PkvTkv H bkkFkm ^Zk^kck@ Uk|Xkk^kTkk ckvZkå

¢kPYkk FkwPkTZkb^kæUkm Gv PkvTkv ¢TknXk^kYkkg \k¥Tkvä bkYZkCÓlì Æ^k

FkwPkTZkl^kÛkæUkm @QkYkkg ¢kæN Qk¥Tkv ekkTkYkkCkrYkkg Ukl@OkYkv Gvä ¢v @mPkv

Pkv SkYkkrPYkk lHTkvëk@Rv kTkk ekkTkTkm Uk|Xkk^kTkk A@Tkk@ Gvå Hn¢kvä ¢k

SkYkmrTkm Uk|Xkk^kTkk! &Uk|åååååXkk^kTkk" ¢vK\kv Av FkwPkTZkb^kæUkTkm l^k#kvak

Xkk^kTkk A@m A@mTkv SkYkmr Æ^k UkkvPkkTkm ekkTk#kl$PkTkkv Vv\kk^kkv A@v Gvä ¢v

H Uk|Xkk^kTkk Gvå ekkTkTkm l^k#kvak Ukl@OklPkæUk Uk|Xkk^kTkk ^kMv SkYkmrTkv lTkHr@k

H QkPkm HkZk Gvå UkkvPkkTkk ekkTkb^kæUkTkm l^k#kvak Xkk^kTkk Pkv H lHTk

–YkkCkrTkm Bk@m Uk|Xkk^kTkk Gvå

HvYk lHTkvTÜ XkCk^kkTkTkk ^kmPk@kCkm zWkWkTkv @Qk ^kCkv@vYkkg bQkkUkmTkvä

WkcnYkkTkUko krA TkCk@Ykkg Vv@^k^kkYkkg ¢k^kv Gv–¢k^kk Uk|Ak@Tkkv #knXkXkk^k Pkv

^Zk^kck@ Uk|Xkk^kTkk Gvä AvYk Av ¢v Uk|YkkOkv XkCk^kkTkTkm @QkZkkÒkk ^kCkv@v

Hkv¥Tkv \kkvAkvTkv HwTkSkYkrTkkv YklcYkk ¢k^kv Tkv ¢v @mPkv HwTkSkYkrTkm Uk|Xkk^kTkk

QkkZkå #knXk@kCk ^kBkPkv ¢v kkv Uk|Xkk^kTkkTkkv Xkk^k UkOk SkYkmrTkv ¢k^kv Gvå

¢ckv! ¢k^kkv ^kmPk@kCkm HwTkYkkCkr! Pkv \kkvAYkkg Uk|lbkü QkkZk Tkv \kkvAkv PkvTkkv

YklcYkk HkOkv ¢v kkv Xkk^k SkYkkrPYkkTkv ¢k^kv Gvå ¢Tkv lTkékZkQkm ekkTkTkv

¢gPk@Tkk FkwPkTZk@QkYkkg HkvMmTkv b^kXkk^kTkm l^k#kvak Xkk^kTkk ^kMv UkkvPkkTkk

ekkTkTkm Uk|Xkk^kTkk A@v Gvå &&cng ekkZkA Gng"" ¢v kkv Hv ¢TknXk^k QkZkkv Gv

PkvYkkg ^kk@g kk@ §UkZkkvCkTkv ^kk]Pkkv SkYkkrPYkk UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv lHTkYkkCkrYkkg

¢kCk] ^kSkk@v Gvä Pkv lTkékZkQkm Uk|Xkk^kTkk Gvå lYkQZkkP^kTkk AnYkkCkrQkm UkkGkv

^kk]mTkv FkwPkTZk@QkYkkg ¢kPYkkTkv WkvbkkM^kkv ¢Tkv ¢v @mPkv FkwPkTZk@QkYkkg

WkvbkkMmTkv ¢kPYkkTkv lHTkYkkCkvr–YkkvdkYkkCkvr \k¥ H^kkvä Pkv SkYkrTkm Bk@m

Uk|Xkk^kTkk Gv; ¢k^km Uk|Xkk^kTkkQkm SkYkmrTkv dkOkv dkOkv lTkHr@k QkPkm HkZk Gvä

Tkv ¢Uk|Xkk^kTkkApPk WkgSkTk PkvTkv QkPkng TkQkmå ¢k^kng bkYZkCÓlìTkng Uk|Xkk^kTkk

–¢gCk Gvå (8)

✲ ✲ ✲




¢k @mPkv bkYZkCÓlìTkv UkkvPkkTkk FkwPkTZkb^kæUk bkgWkgSkm lTk:#kgAPkkä

FkwPkTZkQkm lXkTTk Uk@Ü^Zkkv Uk|PZkv lTk:Akgdkkä ^kCkv@v ¢k ¢gCkkv ckvZk Gv Pkv

WkPkk^Zkngå ¢k ¢kL ¢gCkkv ¢kPYkb^kæUkTkv ¢klêkPk Gv PkvQkm Pkv lTkékZk Gv;

¢Tkv #knXk@kCkæUk Hv lTk:#kgAPkk ¢klR ¢kL ¢gCkkv Gv Pkv Uk@Tkv ¢klêkPk

ckv kkQkm ^Zk^kck@ Gvå ¢c{ Pkkv lTkHr@k ¢lSkAk@ Gvä ¢vK\kv lTkHr@kTkkg

Ak@OkæUk lTkékZk ¢kL ¢gCkkvTkng ^kOkrTk ¢kFkkZkrRv^kv ¢kL CkkQkk¢kv ÿk@k AZkn‘

Gvå ¢k ¢kL ¢gCkæUkm PkvHb^km lA@OkkvQkm ICkYkCkPkk bkYZkCR#krTkæUkm

bkoZkrTkkv Uk|PkkUk bk^kvr AYkkvrTkv XkbYk A@m TkkgBkv Gvå bkYZkCÓlì SkYkkrPYkkä ¢k

lTk:#kgAPkk ¢klR ¢kL CknOkkvQkm Ukl@UkoOkr ¢v^kk bkYZkCR#krTkæUkm bknR#krTk Fk¿

^kMv bkYkbPk AYkkvrTkv cOkmTkv YkkvdkTkv bkkSkv Gvå

¢ckv! lTk:#kgAPkklR ¢kL ¢gCkæUkm lR^Zk lA@Okkv ^kMv I]c]Pkkv

bkYZkCR#krTkæUkm bkoZkr UkkvPkkTkk lR^Zk Uk|PkkUk ^kMv ¢kL AYkkvrTkv XkbYk A@mTkv

¢kPYkkTkv ¢ì Ykck CknOk bklcPk lbküUkR UkYkkMv Gvå

¢k^kk bkYZkA~P^kbkoZkrTkkv YkckTk ßRZk HZk^kgPk ^kPkkv r!¢k^kk bkYZkA~P^kbkoZkrTkkv YkckTk ßRZk HZk^kgPk ^kPkkv r!¢k^kk bkYZkA~P^kbkoZkrTkkv YkckTk ßRZk HZk^kgPk ^kPkkv r!¢k^kk bkYZkA~P^kbkoZkrTkkv YkckTk ßRZk HZk^kgPk ^kPkkv r!¢k^kk bkYZkA~P^kbkoZkrTkkv YkckTk ßRZk HZk^kgPk ^kPkkv r!

M

CknOkUk|YkkvR ¢lPk#kZk @cvååå@cv ¢gPkYknrBk ZkkvCk;

Uk|klUPk êkm bkR~Ckn< ^kMv lHTkR#krTk ¢TknZkkvCkå



XkkCk–4 ” “ 131

bkYZkCR#krTkTkk ¢kL ¢gCkTkm AQkkbkYZkCR#krTkTkk ¢kL ¢gCkTkm AQkkbkYZkCR#krTkTkk ¢kL ¢gCkTkm AQkkbkYZkCR#krTkTkk ¢kL ¢gCkTkm AQkkbkYZkCR#krTkTkk ¢kL ¢gCkTkm AQkk

bkYklAùP bklcP ¢kFkk@ cm bkgbkk@Ykx £Aù bkk@ cwú’úúlHkTkTkv lAùZkk ¢kFk@Ok ¤TkAùkv TkYkTk bkkw bkkw Wkk@ cwú’’¤TkAvù CknOkkxAvù AùQkTkbkv ¢TknCk|cOk Aù@Tkk FkklcZkvú’úú¢é UklUZkkxAùk ck\k bknTkAvù UkU PHkTkk FkklcZkvú’’

UkkvPkkTkk #knükPYkkTkm ¢TknXkolPkUko krATkm lTk:#kgA êkük HvTkv Qk¥ Gv Pkv

SkYkkrPYkkTkk bkYZkCR#krTkYkkg lTk:#kgAPkk ¢klR ¢kLv lTkékZk ¢gCkkv bkYkk¥ HkZk

Gvä PkvTkng ^kOkrTk ¢kUkv ^kkgFZkngå c^kv PkvTkm bkkQkv ^Zk^kck@ ¢kL ¢gCkkv Av kkg ckvZk

Gv Pkv Hkv¥¢vå HkvAv WkSkk bkYZkCÓlì Æ^kkv lTk:#kgAPkklR ¢kLv CknOk bklcPk

ckvZk Gv; UkOk PkvYkkgQkm ¢vAvA ¢gCkTkk §Rkc@OkæUkv ¢gHTkFkkv@ ^kCkv@vTkm AQkk

Uk|lbkü Gvä PkvTkkg TkkYk bkYkTPkXkÜb^kkYkm¢v @PTkA@gM–êkk^kAkFkk@Ykkg TkmFkv

¢kUZkkg Gv–

(1) lTk:#kglAPk–¢gCkYkkg Uk|lbkü ¢gHTkFkkv@å

(2) lTk:Akgdk–¢gCkYkkg Uk|lbkü ¢TkgPkYkPkmå

(3) lTks^klFklAPbkk–¢gCkYkkg §RkZkTk@kHkå

(4) ¢YkoNÓlìP^k–¢gCkYkkg Uk|lbkü @v kPkm@kOkmå

(5) §UkCkocTk–¢gCkYkkg lHTkvTÜXk$Pk ¢vA #kvL

(6) lbQklPkA@Ok–¢gCkYkkg ^kkl@akvOk YknlTk@kHå

(7) ^kkPbk\Zk–¢gCkYkkg l^kaOknAnYkk@ YknlTk@kHå

(8) Uk|Xkk^kTkk–¢gCkYkkg ^kÈAnYkk@ YknlTk@kHå

YknYkndkn¢kvTkv bkYZkA~P^kTkkv YklcYkk HCkkMv ¢Tkv ¢kL ¢gCkTkk Ukk\kTkYkkg

§Pbkkc Uk|v@vä Pkv YkkKv ¢kL ¢gCkTkm ¢kL AQkk¢kv ¢c{ ¢kUk^kkYkkg ¢k^kv

Gvå

❁

� ��




1Â lTk:#kglAPk ¢gCkYkkg Uk|lbk¸1Â lTk:#kglAPk ¢gCkYkkg Uk|lbk¸1Â lTk:#kglAPk ¢gCkYkkg Uk|lbk¸1Â lTk:#kglAPk ¢gCkYkkg Uk|lbk¸1Â lTk:#kglAPk ¢gCkYkkg Uk|lbk¸

¢gHTkFkkv@Tkm AQkk¢gHTkFkkv@Tkm AQkk¢gHTkFkkv@Tkm AQkk¢gHTkFkkv@Tkm AQkk¢gHTkFkkv@Tkm AQkk

¢gHTkFkkv@! Pkv Akg¥ Yko]Qkm Fkkv@ Tk cPkkv; Pkv Pkkv Pkv H Xk^kv Ykkvdk

UkkYkTkk@ ¢vA @kHAnYkk@ cPkkvå ¢vTkng TkkYk \kl\kPkAnYkk@å ¢PZkk@v Pkkv Pkv

lTk@gHTk XkCk^kkTk Gvä UkOk \kkvAkv ¢vTkv ¢gHTkFkkv@ Pk@mAv ¢kv]Bkv Gvå

Pkv @kHAnYkk@ \kl\kPkTkv Rn@kFkk@m HkOkmTkv @k%ZkYkkgQkm AkNm YkoA>kkv

cPkkvå PkvOkv ¢vAv ¢v^kng ¢gHTk lbkü AZkn‘ cPkng Av Hv ¢kgH^kkQkm UkkvPkv

¢Ó#Zk Qk¥ HkZk; Pkv ¢gHTkTkv \kmSkv PkvTkv Fkkv@m A@^kkTkng bkcv\kng Qk¥

CkZkngä ¢Tkv Pkv ¢gHTkFkkv@ Pk@mAv Uk|lbkü QkZkkvå Fkkv@m §Uk@kgPk HnCkk@ ¢Tkv

^kv#ZkkCkYkTk Hv kk YkckTk UkkUk UkOk Pkv A@Pkkv cPkkvå

¢vA ^kk@ PkvTkm Uk|vlYkAk ïkm¢v @kOkmTkkv bkngR@ @PTkck@ RvBZkkv ¢Tkv

PkvTkv ¢v ck@ Ukcv@^kkTkng YkTk QkZkngå %Zkk@v ¢gHTkFkkv@ PkvTkm Ukkbkv ¢k^Zkkv

PZkk@v PkvTkv Aõk‹gä Av Hkv PkYkTkv Ykk@k §Uk@ bkkFkkv Uk|vYk ckvZk Pkkv Pkv

@PTkck@ YkTkv \kk^km ¢kUkkvå

¢gHTk Acv–Rv km! Ykk@v YkkKv Pkkv Pkv @YkPk ^kkPk Gvå ¢vYk AcmTkv

Pkv Pkkv FkkwRbkTkm ¢gSkk@m @kPkv @kHYkcv\kYkkg DkobZkkv Tkv @kOkmTkk Ck]kYkkgQkm

ck@ IogK^kmTkv XkkCZkkvå

@kOkmTkkv ¢Yko\Zk @PTkck@ Fkkv@k¥ H^kkQkm Fkk@vAkv@ ckckAk@ Qk¥

CkZkkvå lbkUkk¥¢kv RkvM>kk; PkvYkTkv Fkkv@ Pkkv RvBkkPkkv Tk cPkkv UkOk PkvTkk

ckQkYkkg @cv\kkv ck@ ¢gSkk@kYkkg ICkYkCkPkkv cPkkv; Pkv RvBkmTkv lbkUkk¥¢kv¢v

PkvTkkv UkmGkv UkAM>kkvå UkAMk¥ H^kkTkm WkmAv ck@ Ro@ VxAmTkv ¢gHTkFkkv@

XkkCZkkvåååTkv bYk#kkTkYkkg H¥ UkckxFZkkvå ¢vA IkM TkmFkv QkkA Bkk^kk

©Xkkvä PZkkg Pkkv PkvOkv ¢vA ¢kékZkrAk@m DkKTkk RvBkmå

IkM §Uk@ ¢vA bk{Ang KkgCkmTkv ¢vA YkkOkbk PkvYkkg FkM–§Pk@ A@Pkkv

vuxw



XkkCk–4 ” “ 133

cPkkv Tkv Ag¥A Wkkv\kPkkv cPkkvå AkvOk Gv ¢v YkkOkbk? Tkv ¢k^km ¢gSkk@m

@kPkv ¢c{ #kng A@v Gv?

(^kkgFkA! Fkk\kkvä ¢kUkOkv ¢gHTkFkkv@Tkv QkkvMm^kk@ ©Xkkv @kBkmTkv Pkv

¢HkOZkk YkkOkbkTkv ¢kv]Bkm \k¥¢vå—)

¢lYkPkUk|Xk ¢^kTkv l^kÛnPUk|Xk TkkYkTkk Wkv Rv k Uko krXk^kTkk lYkÒkkv

cPkkå ¢lYkPkUk|Xk Pkkv HwTkSkYkrTkkv Xk$Pk cPkkvä Tkv l^kÛnPUk|Xk cÆ AnSkYkrYkkg

YkkTkPkkv cPkkvå ¢vA ^kBkPk Pkv¢kv SkYkrTkm Uk@mdkk YkkKv TkmA»Zkkå ¢vA

¢ekkTkm PkkUkbkTkv PkUk A@Pkkv RvBkmTkv PkvTkm Uk@mdkk A@^kk Aõk‹g : ¢@v

Wkk^kkÆ! UknÒk l^kTkk bkR~CklPk QkkZk Tkc{–¢vYk #kkïkYkkg Aõk‹g Gvå—¢vK\kv

Pkv PkkUkbk Pkkv Pkv BkkvKkSkYkrTkm êkükQkm ^kw@kCZk GkvMmTkv bkgbkk@ XkkvCk^k^kk

\kkCZkkv; ¢k RvBkmTkv l^kÛnPUk|XkTkv Pkv AnCkn<Tkm êkük GoKm Ck¥å

UkGmä PkvOkv Aõk‹g Av c^kv HwTkCkn<Tkm Uk@mdkk A@m¢v! PZkk@v

¢lYkPkUk|Xkv PkvTkv Aõk‹g–lYkÒk! HwTkbkkSkn¢kv Uk@Yk ^kmPk@kCk ckvZk Gv; ¢vTkm

Pkkv #km ^kkPk!! ¢vTkm Uk@mdkk Pkkv Ro@ @ckv–Uk@gPkn ¢k lHTkRûk TkkYkTkk

¢vA êkk^kA bkkYkklZkATkm Uk|lPkekk A@mTkv ¢gSkk@m @kPkv ¢k bYk#kkTkYkkg

¢vA\kk SZkkTk A@m @õkk Gvä PkvTkm PkYkv Uk@mdkk A@kvå

Pkv Rv^kv ¢TkvA Uk|Ak@v XkZkkTkA §UkÜ^k AZkkvrä UkOk lHTkRûk #kvL

Pkkv UkkvPkkTkm bkkYkklZkAYkkg Uk^krPkTkm HvYk ¢MCk H @õkk; UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkm #kkglPkYkkgQkm Pkv¢kv H@kUkOk Tk MCZkkå ¢TkvA Uk|Ak@Tkk

XkkvCkl^k\kkbk WkPkk^Zkkä PkvYkkg UkOk Pkv¢kv Tk \k\kFkkZkkå ¢vA HwTkêkk^kAYkkg

UkOk ¢k^km ÓNPkk RvBkmTkv Pkv Rv^k DkOkkv Uk|bkTTk QkZkkv; UkGm #kvLv PkvTkv

HwTkSkYkrTkkv YklcYkk bkYkHk^Zkkv Av RvcQkm lXkTTk ¢kPYkk Gvä PkvTkk

¢^k\kgWkTkv Æ^k ¢Uko^kr #kkglPk ¢TknXk^kv Gv Tkv PkvTkk H ¢^k\kgWkTkv Pkv

Yknl$Pk UkkYkv Gvå ¢kQkm Pkv Rv^kTkv UkOk HwTkSkYkrTkm êkük Qk¥å ¢Tkv #kvLTkkv

§UkAk@ YkkTkmTkvä PkvTkv ¢kAk#kCkklYkTkm l^kÛk ¢kUkmå

Pkv ¢kAk#kCkklYkTkm l^kÛk ^kMv lHTkRûk#kvL R@@kvH Ykv<PkmQkr Uk@

HPkkä ¢Tkv PZkkg ¢R~XknPk @PTkYkZk lHTkzWkWkTkkg PkQkk Fkk@Ok «lüSkk@m




YknlTk^k@kvTkkg R#krTk A@Pkk; ¢kQkm PkvYkTkv DkOkkv H ¢kTkgR QkPkkvå ¢vA^kk@

bkkvYkRûk TkkYkTkk Ykk]m¢v UkoG^kkQkm #kvLv PkvTkv ¢kAk#kCkklYkTkm l^kÛkTkm ^kkPk

A@mä ¢Tkv @PTkYkZk lHTkzWkWkTkkg DkOkkg ^kBkkOk AZkk‘å Pkv bkkgXk]mTkv Ykk]mTkv

UkOk PkvTkkg R#krTk A@^kkTkm Xkk^kTkk HkCkmä ¢Tkv UkkvPkkTkv ¢kAk#kCkklYkTkm

l^kÛk #kmBk^k^kk Aõk‹gå #kvLv PkvTkv Pkv l^kÛk bkkSk^kkTkng #kmBk^Zkngå Pkv Uk|YkkOkv

¢gSkk@m FkkwR#kTkm @kPkv bYk#kkTkYkkg H¥Tkv PkvOkv IkM bkkQkv #kmAng \kKAk^Zkng

¢Tkv TkmFkv HYkmTk Uk@ PkmdOk ¢OkmRk@ Xkk\kkg BkkvM>kkå c^kv

¢kAk#kCkklYkTkm l^kÛkTkv bkkSk^kk YkkKv l#kAkYkkg WkvbkmTkvä UkgFk TkYkbAk@YkgÒk

^kCkv@v YkgÒk Wkkv\kmTkv PkvOkv #kmAkTkm Rkv@m AkUkm TkkgBk^kkTkm cPkmå UkOk TkmFkv

Xkk\kkg RvBkmTkv PkvTkv WkmA \kkCkPkm cPkmä Tkv YkgÒkYkkg #kgAk UkMPkm cPkm Av

ARkFk YkgÒk bkkFkkv Tk UkMv Tkv cng TkmFkv UkMng Pkkv Ykk<g #k@m@ Xkk\kkQkm ^k{Skk¥

HkZk! ¢kYk #kgAkTkv \kmSkv Pkv TkmFkv ©Pk@m HPkkv; Tkv ^k]m UkkGkv ¢vYk

l^kFkk@ ¢k^kPkkv Av #kvLv Aõk‹g Pkv bkkFkng c#kv!–¢vYk l^kFkk@mTkv UkkGkv #kmAkYkkg

WkvbkPkkvå ¢kYk ^kk@g kk@ Pkv #kmAkYkkg FkM§Pk@ A@Pkkv cPkkv; UkOk Pkv lTk:#kgA

Qk¥Tkv Pkv Rkv@m AkUkm #kAPkkv Tk cPkkvå ± HvYk FkwPkTZkXkk^kTkm lTk:#kgAPkk

^kCk@ #knü-¢#knüTkk l^kA\Ukkv ^kFFkv Io\kPkkv Æ^k lTks^kA\Uk ¢TknXk^kæUk

¢kPYkl^kÛkTkv bkkSkm #kAPkkv TkQkmä PkvYk YkgÒkTkk bkgRvcYkkg Io\km @cv\kkv Pkv

Ykk]m YkgÒkTkv bkkSkm #kAPkkv Tk cPkkvå²

—¢v kkYkkg ¢gHTkFkkv@ XkkCkPkkv XkkCkPkkv PZkkg ¢k^km UkckxFZkkv; ¢Tkv

Ykk]mTkv ¢k^km l^klFkÒkl¿Zkk A@Pkkv RvBkmTkv PkvOkv UkoG~Zkng–&¢v\kk Xkk¥! ¢k^km

¢gSkk@m @kPkv ¢k PkYkv #kng A@kv Gkv! bkkvYkRûk Ykk]m¢v PkvTkv WkSkm ^kkPk A@må

Pkv bkkgXk]Pkk^kxPk PkvTkv YkgÒk Uk@ Uk@Yk l^këkkbk Wkvbkm CkZkkvä ¢Tkv Aõk‹g Avä

\kk^kkv! cng ¢v YkgÒk bkkSkngå ¢vYk AcmTkv êkükUko^krA YkgÒk Wkkv\kmTkv PkvOkv

lTk:#kgAUkOkv #kmAkTkm Rkv@m AkUkm TkkgBkmååååå¢kékZkr! TkmFkv UkM^kkTkv WkR\kv

^kFkYkkg H Rv km¢kv¢v PkvTkv Im\km \kmSkkvååå¢Tkv Aõk‹g Av YkgÒk Uk@ PkYkk@m

lTk:#kgA êkükTkv \kmSkv PkYkTkv ¢kAk#kCkklYkTkm l^kÛk lbkü Qk¥ Gv; c^kv

¢kAk#kYkkCkvr PkYkv %Zkkg H^kng ckvZk PZkkg H¥ #kAkv Gkvå



XkkCk–4 ” “ 135

¢gHTk Pkkv c^kv Fkkv@ YkKmTkv HwTkSkYkrTkkv Xk$Pk WkTZkkv; PkvOkv Aõk‹g Av

lHTkRûk#kvLTkk Uk|PkkUkv YkTkv ¢k l^kÛk Yk]m Gvä PkvQkm Pkv¢kv Hv XkCk^kkTkTkk

R#krTk A@^kk HkZk Gv Pkv XkCk^kkTkTkkg R#krTk A@^kkTkm Ykk@m £FGk Gvä Tkv

PZkkg H¥Tkv Pkv¢kv #kng A@v Gv Pkv Hkv kkTkm Ykk@m £FGk Gvå

±WkgSkn¢kvä ¢c{ ¢vA ^kkPk Bkkbk \kdkYkkg \kv kk Hv km Gv; ¢gHTkFkkv@Tkv

¢kAk#kCkklYkTkm l^kÛk lbkü Qk¥ PZkk@vä PkvTkv Fkkv@mTkk SkgSkk YkkKv Pkv l^kÛkTkkv

§UkZkkvCk A@^kkTkm RnWknrlü Tk HkCkmä UkOk lHTkzWkWkTkk R#krTk ^kCkv@v

SkYkrAkZkrYkkg H PkvTkkv §UkZkkvCk A@^kkTkm bkR~Wknlü PkvTkv bkoImååå¢v H PkvTkk

Ukl@OkkYkTkkv Uk\kKkv bkoFk^kv Gvä ¢Tkv ¢k^km SkYkr<lFkTkk Wk]v ¢kCk] ^kSkmTkv

Pkv bkYZkCR#krTkklR UkkYkv Gvå²

l^kÛk lbkü QkPkkg ¢gHTkv l^kFkkZkn‘ Av ¢ck! Hv HwTkSkYkrTkk ¢vA

TkkTkAMk YkgÒkQkm Ykk@k Hv kk Fkkv@Tkv UkOk ¢k^km l^kÛk lbkü Qk¥ä Pkkv Pkv

HwTkSkYkr Av^kkv YkckTk c#kv! PkvTkng b^kæUk AvK\kng Ukl^kÒk c#kv! Fkk\kä Hv #kvLTkk

Uk|PkkUkv YkTkv ¢k l^kÛk Yk]m Pkv H #kvL Ukkbkv H¥Tkv cng Pkv SkYkrTkng b^kæUk

bkYkHng; ¢Tkv PkvYkTkm UkkbkvQkm ¢v^kkv YkgÒk #kmBkng Av HvTkkQkm YkkvdkTkm Uk|klUPk

QkkZkå—¢kYk l^kFkk@m l^kÛkTkk Wk]v Pkv Ykv<Uk^krPk Uk@ UkckxFZkkvå

PZkkg @PTkkvTkk ¢R~XknPk ¢l@cgPkXkCk^kgPkkvTkm ^kmPk@kCkPkk RvBkmTkv Pkv DkOkkv

Uk|bkTTk QkZkkvå lHTkRûk#kvL Pkv ^kBkPkv YknlTk^k@kvTkkv §UkRv#k bkkgXk]m @õkk cPkkå

¢gHTkv PkvYkTkkv DkOkkv §UkAk@ YkkTZkkvå Tkv YknlTk@kHTkkv §UkRv#k bkkgXk]mTkv

#knükPYkkTkng b^kæUk bkYkÆä PkvTkm lTk:#kgAêkükUko krA lTks^kA\Uk ¢TknXk^k A@mTkv

Pkv bkYZkCR#krTk UkkYZkkvå ¢vK\kng H Tkc{ä Uko^krTkkg UkkUkkvTkkv UkékkûkkUk A@mTkv PkvOkv

YknlTk@kH Ukkbkv Rmdkk \kmSkm; bkkSkn Qk¥Tkv ¢kPYkSZkkTk A@Pkkg A@Pkkg PkvOkv

Av k]ekkTk Uk|CkK AZkn‘; Tkv Gv kKv Aw\kkbklCkl@ Uk@Qkm Ykkvdk UkkYkmTkv Pkv¢kv lbkü

QkZkkååå&¢gHTk"YkkgQkm Pkv¢kv &lTk@gHTk" WkTkm CkZkkå PkvYkTkv TkYkbAk@ ckvå

±¢k AQkkä HwTkSkYkrTkm lTk:#kgA êkük A@mTkv PkvTkm ¢k@kSkTkk A@^kkTkng

¢kUkOkTkv #kmBk^kv Gvå²

❁




(2) lTk:Akgdk(2) lTk:Akgdk(2) lTk:Akgdk(2) lTk:Akgdk(2) lTk:Akgdk–¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸

¢TkgPkYkPkmTkm AQkk¢TkgPkYkPkmTkm AQkk¢TkgPkYkPkmTkm AQkk¢TkgPkYkPkmTkm AQkk¢TkgPkYkPkmTkm AQkk

¢TkgPkYkPkm! FkgUkkUkn@mTkk lUk|ZkRûk #kvL PkvTkk lUkPkkä ¢Tkv ¢gCk^kPkm

PkvTkm YkkPkkä Pkv¢kv HwTkSkYkrTkk Uk@Yk Xk$Pk ¢Tkv ^kw@kCkm SkYkkrPYkk cPkkä

PkvYkTkk §ûkYkbkgbAk@ ¢TkgPkYkPkmTkv UkOk Yk»Zkk cPkkå

¢TkgPkYkPkm cÆ Pkkv bkkPk-¢kL ^kakrTkm Wkkl\kAk cPkm Tkv N{Ck\kk

–N{Ck\kmTkm @YkPk @YkPkm cPkm; ¢v kkYkkg ¢vA^kk@ ¢ìklóAk ^kBkPkv SkYkrAmsPk

YknlTk@kH UkSkkZkkr; ¢Tkv bkYZkCR#krTkTkk ¢kL ¢gCkTkkv §UkRv#k ¢kUZkkv; PkvYkkg

lTk:AkgdkCknOkTkkv §UkRv#k ¢kUkPkkg Aõk‹g Av—

cv Æ^kkv! bkgbkk@Tkk bknBkTkm ^kkgGk GkvMmTkv ¢kPYkkTkk SkYkrTkm

¢k@kSkTkk A@kvå SkYkrTkk V]Ykkg Hv bkgbkk@bknBkTkm £FGk A@v Gv Pkv YkoBkr Gvå

bkYZkA~P^k Av ^k|PkTkk WkR\kkYkkg YkTkv Rv kTkm Av @kHTkm l^kXkolPk Yk]kv–¢vYk Hv

^kkgGk A@v Gvä Pkv Pkkv bkgbkk@bknBkTkk WkR\kkYkkg bkYZkA~P^kklR SkYkrTkv ^kvFkm Rv

Gvä Gk#kTkk WkR\kkYkkg @PTk-zFkPkkYklOk ^kvFkm RvTkk@ Hv kkv YkoBkr Gvå ¢ckä

UkkvPkkYkkg H FkwPkTZk–zFkPkkYklOk HvOkv RvBZkkv Pkv Wkkõkl^kakZkkvTkm ^kkgGk AvYk

A@v?

¢TkgPkYkPkmTkk YkkPkk-lUkPkk UkOk YknlTk@kHTkkv §UkRv#k bkkgXk]^kk ¢k^Zkk

cPkkä ¢Tkv ¢TkgPkYkPkmTkv UkOk bkkQkv \kk^Zkk cPkkå §UkRv#k WkkR PkvYkOkv ¢kL

lR^kbkTkng Wk|ôFkZkr^k|Pk \kmSkng; ¢Tkv CkYYkPkYkkg ¢TkgPkYkPkmTkv Aõk‹g Avä Pkng UkOk

¢k ^k|Pk \k¥ \kvå lTkRkvrak ¢TkgPkYkPkm¢v Aõk‹g :&Xk\kvä cng #km\k^k|Pk ¢gCkmAk@

A<g Gngå"

¢v Uk|bkgCkTkv AvK\kkA ^kakkvr ^kmPkm CkZkk; ¢TkgPkYkPkm c^kv Zkn kkTk Qk¥ä

PkvTkng æUk bkkv]A]k¢v Bkm\km ©L>kngå æUkTkm bkkQkv SkYkrTkk bkgbAk@kv UkOk

Bkm\kPkk CkZkkå

vuxw



XkkCk–4 ” “ 137

¢vA ^kk@ bkBkm¢kv bkkQkv Pkv WkkCkYkkg c@^kk-V@^kk Ck¥ cPkm Tkv ¢vA

Io\kk Uk@ Io\km @cm cPkm; ¢v kkYkkg PZkkgQkm ¢vA l^kÛkSk@@kHk TkmA»Zkkvä Tkv

¢TkgPkYkPkmTkng ¢R~XknPkæUk RvBkmTkv Pkv YkkvlcPk Qk¥ CkZkkvä ¢vK\kv l^kYkkTkYkkg PkvTkv

§UkkMm CkZkkvå–UkOk ¢v kkYkkg PkvTkm @kOkm ¢k^km UkckxFkm; PkvQkm XkZkXkmPk Qk¥Tkv

Pkv l^kÛkSk@v ¢TkgPkYkPkmTkv ¢vA XkZkgA@ ^kTkYkkg GkvMm RmSkmå ¢kYk AnR@PkZkkvCkv

¢vA Rnì @kHkTkk UkgHkYkkgQkm ¢vTkm @dkk Qk¥å

c^kv Dkkv@^kTkYkkg UkMv\km ¢TkgPkYkPkm UkgFkUk@YkvímTkng bYk@Ok A@Pkm HkZk

Gv; Tkv XkZkXkmPk Qk¥Tkv <RTk A@v Gv Avä ¢@v! ¢k HgCk\kYkkg cng A>kkg Hk.?

#kng A<g! ¢c{ Akv¥ YkkOkbk Pkkv RvBkkPkng TkQkmåååå

—¢v kkYkkg Pkv HgCk\kTkkv @kHk Xkm\k l#kAk@ A@^kk TkmA]v\kkvä PkvOkv

¢TkgPkYkPkmTkv RvBkmååå¢@v! ¢k Pkv Akv¥ ^kTkRv^km Gv Av #kng? ¢k^km ¢R~XknPk

bkngR@m Rw^kZkkvCkv YkTkv Yk]m Gv–¢vYk Pkv Rnì UkOk PkvTkk Uk@ YkkvlcPk Qk¥ CkZkkv

Tkv PkvTkv UkkvPkkTkk Dk@v \k¥ CkZkkvå ¢Tkv PkvTkv Aõk‹g–cv Rv^km! cng Pkk@k Uk@ YknCSk

QkZkkv Gng ¢Tkv PkTkv Ykk@m @kOkm WkTkk^k^kk ¥FGng GvååååPkng Ykk@m ¢k#kk Uko@m

A@å

lTkRkvrak ¢TkgPkYkPkm Pkkv ¢v UkkUkmTkm ^kkPk bkkgXk]Pkk H Sk|obkAv Sk|obkAv

@kv kk \kkCkmååå¢@v! cng #km\k^k|PkTkm Skk@AåååTkv Ykk@k §Uk@ ¢k #kng Qk¥ @õk‹g

Gv! Hæ@ Uko kvr Akv¥ CknOkmHTkkvTkk #km\k Uk@ Ykx BkkvKk ¢k] TkkBZkkg c#kvä

Av PkvYkTkkv ¢TkkR@ AZkkvr c#kv; Pkv RnìAYkrTkv \kmSkv ¢PZkk@v %Zkkg Hk. PZkkg

Ykk@k §Uk@ ¢k^km l^kUklûk ¢k^km UkMv Gvå UkOk c^kv ^kmPk@kCkSkYkrTkng Ykx

#k@Ok \kmSkng Gvä ¢vTkk Uk|PkkUkv #km\k^k|PkQkm cng MCk^kkTkm TkQkm–¢gPkv Rv^kkv UkOk

Ykk@k #km\kTkm @dkk A@#kvå Xk\kv Uk|kOk HkZk UkOk cng Ykk@k #km\kTkv Tkc{

GkvMngå

PkvOkv Xkm\kTkv Aõk‹g : &¢@v Rnì! Pkk@m RnWknrlüTkv GkvMå Pkk@k

SkTk^kwXk^kQkm cng ARm \k\kFkk^kkTkm TkQkm; Pkk@k SkTk^kwXk^kTkv cng lSkœk<g Gngå"

¢TkgPkYkPkmTkm ¢k^km ÓN ^kkPk bkkgXk]mTkv Xkm\k@kHk Cknbbkv QkZkkv Tkv

lTkRrZkUkOkv PkvTkk Uk@ Wk]kPAk@ A@^kk PkwZkk@ QkZkkvåååå




¢v^kkYkkg ¢FkkTkA HkOkv ¢kAk#k VkK>kng Tkv ¢vA YkckRv^km PZkkg Uk|CkK

Qk¥ååå¢vTkng Rw km PkvH Pkv Rnì Xkm\k bkcTk Tk A@m #kA>kkä PkvTkk ckv#kAkv#k

©Mm CkZkkåååTkv ckQk HkvMmTkv dkYkk YkkCk^kk \kkCZkkvå Rv km¢v Aõk‹g—¢k

YkckTk #km\k^k|Pkm bkPkm Gvä PkvTkv H@kUkOk bkPkk^km#k Pkkv Pkk<g YkkvPk Qk¥ H#kvå

¢Tkv ¢TkgPkYkPkm Uk@ ckQk YkoAmTkv Aõk‹g–WkvKm! SkTZk Gv Pkk@k #km\kTkv; Pkng

lTkXkrZk @cvHv! #km\k^kkTk bkPkmTkkv ¢vA ^kk] UkOk ^kkgAkv A@^kk Akv¥ bkYkQkr

TkQkmå–¢kYk AcmTkv Pkv Rv km ¢Ó#Zk Qk¥ Ck¥å

XkZkXkmPk QkZkv\kkv Pkv Xkm\k ¢TkgPkYkPkmTkv \k¥Tkv CkkYkYkkg ¢vA #kvLTkv

PZkkg ^kvFkm ¢k^Zkkvå Pkv #kvLv Ukcv\kkg Pkkv ¢vYk Acv\kng Av cng ¢TkgPkYkPkmTkv PkvTkk

Dkv@ UkckxFkkMm R¥#k;–Uk@gPkn Pkv UkOk ¢TkgPkYkPkmTkng æUk RvBkmTkv AkYkkgSk Qk¥

CkZkkvä Tkv Acv kk \kkCZkkv–cv Rv^km! Pkk@k ñRZkYkkg Pkng YkTkv bQkkTk Rvååå¢Tkv

Ykk@k ¢k ¢Ukk@ SkTk^kwXk^kTkv Pkng XkkvCk^kå

¢v UkkUkmTkm ^kkPk bkkgXk]Pkkg H ¢TkgPkYkPkm bPkWSk Qk¥ Ck¥ååå¢@v!

^k]m ¢k #kng QkZkng? Pkv bkYkHk^k^kk \kkCkm Avä cv #kvL! ¢kUk Pkkv Ykk@k

lUkPkkPkn\Zk Gkvå Rnì Xkm\k UkkbkvQkm ¢c{ ¢k^kPkk cng Pkkv ¢vYk bkYkHPkm cPkm

Av Ykk@k lUkPkk Yk»ZkkåååTkv PkYkv YkTkv Ykk@k Dk@v UkckxFkkM#kkvå ¢@vä PkYkv Xk\kk

YkkOkbk Qk¥Tkv ¢k^km TkmFk ^kkPk AvYk A@kv Gkv? ¢k PkYkTkv #kkvXkPkng TkQkm;

–YkkKv ¢k^km UkkUkWknlü GkvMkvå

DkOkng bkYkHk^k^kk GPkkg Rnì #kvL Tk bkYk%Zkkvä PZkk@v ¢TkgPkYkPkm¢v

l^kFkkZkn‘ Av ¢k Rnì UkkUkmTkng ñRZk l^kTkZk Uk|kQkrTkk ^kMv Tkc{ UkmCk]vååå¢vK\kv

¿kvSkÓlìUko^krA Pkv bkPkm¢v Aõk‹g Avä ¢@v! Rnì! AkYkkgSk! Pkng Ro@ Hkåååcng Pkk<g

YkkvNng UkOk Hkv kk YkkCkPkm TkQkmå

¢vTkkv ¿kvSk RvBkmTkv #kvL UkOk XkZkXkmPk Qk¥ CkZkkv Tkv ¢vTkm ¢œ\k

LvAkOkv ¢k^km Ck¥å CknbbkkUko krA PkvOkv ¢TkgPkYkPkmTkv AkYkbkvTkk TkkYkTkm ¢vA

^kv#ZkkTkv PZkkg bkkxUkm RmSkmå

¢@vä A>kkg §ûkYk bkgbAk@^kk]k YkkPkk-lUkPkkTkng Dk@! Tkv A>kkg ¢k ^kv#ZkkTkng

Dk@!! ¢TkgPkYkPkmTkk ¢gPk@Ykkg ^kvRTkkTkkv Ukk@ TkQkm; UkOk UkkvPkkTkk #km\k^k|PkYkkg



XkkCk–4 ” “ 139

Pkv ¢MCk Gvå bkgbkk@Tkk ^kwXk^kkv RvBkmTkv A>kkgZk PkvTkng YkTk \k\kFkkPkng TkQkmå

¢k^km bkngR@m UkkvPkkTkv Uk|kUPk Qk^kkQkm AkYkbkvTkk ^kv#Zkk DkOkm Bkn#k Qk¥ä

Tkv UkkvPkkTkv DkOkm AYkkOkm Qk#kv ¢vYk bkYkÆTkv Pkv ¢TkgPkYkPkmTkv Xk|ì A@^kkTkkv

Uk|ZkPTk A@^kk \kkCkm; PkvOkv ¢TkvA Uk|Ak@v AkYkkvûkvHA ^kkPkkv A@mä DkOkm \kk\kFk

¢kUkmä DkOkkv Òkkbk ¢kUZkkvä UkOk ¢TkgPkYkPkm Pkkv UkkvPkkTkk #km\kSkYkrQkm @gFkYkkÒk

Tk MCkmå AkYkbkvTkkTkv Pkkv ¢v km ¢k#kk cPkm Av ¢k Zkn kkTk ïkmTkkv ^kvUkk@ A@mTkv

cng DkOkng AYkk¥#kä UkOk ¢vTkm ¢k#kk §Uk@ UkkOkm V@m ^k»Zkngå ¢v lWkFkk@m

l^kakZk\kkv\knUk Wkk¥Tkv A>kkgQkm BkWk@ ckvZk Av ¢k Zkn^kkTk Wkk¥¢v Pkkv SkYkrTkm

BkkPk@ UkkvPkkTkng Æ^kTk ¢Ukmr RmSkng Gvä Tkv bkgbkk@Tkk Akv¥ l^kakZkXkkvCkTkm PkvTkv

H@kZk ¢kAkgdkk TkQkm; bkgbkk@Tkk XkkvCkkv Uk|PZkv PkvTkng lFkûk ¢vARYk lTkaAkgdk

Gvå #km\kTkm @dkk A@Pkkg CkYkv Pkv kng Rn:Bk ¢k^km UkMv PkvTkkv PkvTkv XkZk TkQkmå

¢ck! HvTkng lFkûk lTkaAkgdk Gv Pkv XkZk ^kMv UkOk bkgbkk@Tkk bknBkTkv AvYk £FGv?

HvOkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg H Uk@YkbknBkTkkg lTkSkkTk RvBZkkg Gv Pkv SkYkkrPYkkä

SkYkrTkk V]Ykkg bkgbkk@Tkk Rv kklRA ^kwXk^kTkk bknBkTkv b^kUTkvZk ^kkgGPkk TkQkm—¢v kk lTk:Akgdk Gv; PkvYk ¢TkgPkYkPkm¢v UkOk #km\kCknOkTkm ÓNPkkTkv \kmSkv bk^kvr

^kwXk^kTkm ¢kAkgdkk GkvMm RmSkm; Akv¥UkOk ^kwXk^kQkm \k\kFkkZkk ^kCk@ Pkv #km\kYkkg

¢MCk @cmå ¢ck! b^kXkk^kTkk bknBk Ukkbkv bkgbkk@Tkk bknBkTkv AkvOk ^kkgGv?

Bk@vBk@ä bkgbkk@Tkk bknBkTkm ^kkgGkQkm GoKmTkv lTk:Akgdk QkZkv\km ¢TkgPkYkPkmTkm ¢k

R#kk ¢vYk bkoFk^kv Gv Av PkvTkk Ukl@OkkYkTkkv Uk| kkc c^kv b^kXkk^kbknBk Pk@V IoAm

@õkkv Gvå ¢k^kk SkYkrbkTYknBk Æ^kkv bkgbkk@Tkkg Rn:BkQkm ARm M@Pkk TkQkm Tkv

UkkvPkkTkkv SkYkr ARm GkvMPkk TkQkmå bkgbkk@Tkk bknBkTkv ^kkgGTkk@kv Æ^k UkkvPkkTkk

SkYkrYkkg ¢MCk @cm #kAPkkv TkQkmä Rn:BkQkm M@mTkv Pkv SkYkrTkv UkOk GkvMm Rv Gvå

%Zkk@v AkYkbkvTkk¢v HkOZkng Av ¢k ¢TkgPkYkPkm Akv¥UkOk @mPkv PkkWkv

Qk^kkTkm TkQkmä PZkk@v PkvOkv DkOkng SkTk \k¥Tkv zbkc@kH TkkYkTkk @kHkTkv bkkxUkm

RmSkmå

lWkFkk@m ¢TkgPkYkPkm!–HkOkv zbkcTkk HMWkkYkkg H¥ UkMm! ^k]m

UkkGm PkvTkk Uk@ Tk^km ¢kVPk ¢k^kmå Rnì zbkc@kHk UkOk PkvTkk Uk@ YkkvlcPk




QkZkkvå UkOk ¢TkgPkYkPkm¢v PkvTkkv lPk@bAk@ AZkkvr; l^kakZkkgSk WkTkv\kkv Pkv UkkUkm

¢lXkYkkTkUko krA bkPkm Uk@ Wk]kPAk@ A@^kk PkwZkk@ QkZkkv—UkOk dkOkYkkg ¢vTkng

¢lXkYkkTk §Pk@m CkZkngå–bkPkmTkk UknOZkUk|PkkUkvä (Tkc{–#km\kUk|PkkUkvä ) ^kTkRv km

PZkkg ckH@ Qk¥ Tkv Rnì @kHkTkv l#kdkk A@Pkkg Aõk‹g Avä BkWk@Rk@åååXko\kvFkoAv

UkOk ¢k bkPkmTkv ckQk \kCkkMm#k Tkc{å zbkc@kHk Pkkv Rv kmTkv RvBkPkkg H

l#kZkk] Hv kkv Qk¥ CkZkkvä PkvTkng ñRZk XkZkQkm AgUkm ©L>kng; PkvOkv YkkVm YkkgCkm;

¢Tkv bkv kATkv Pk@Pk H Wkkv\kk^kmTkv ¢TkgPkYkPkmTkv YkkTkbklcPk HgCk\kYkkg YkoAm

¢k^k^kkTkng Aõk‹gå

c^kvä ¢HkOZkk HgCk\kYkkg A>kkg H^kng? ¢vTkkv Akg¥ ¢TkgPkYkPkmTkv Ukûkkv

TkQkm; ¢kK\kk ¢kK\kk §UkÜ^kkvTkm ^kFFkv UkOk UkkvPkkTkk #km\kSkYkrTkm @dkk Qk¥

PkvTkk bkgPkkvakUko krAä Dkkv@ HgCk\kTkm ^kFFkv UkgFkUk@YkvímTkng bYk@Ok A@Pkm Pkv

¢kCk] ^kSkmå PkvTkk YkckTk XkkCZkv QkkvMm^kk@Ykkg PkvOkv ¢ksZkAk¢kvTkkv bkgDk

RvBZkkvå ¢PZkgPk ¢kTkgRUko krA Pkv ¢ksZkAkYkkPkkTkk #k@OkYkkg Ck¥å ¢ck!

l^kakZk\kkv\knUk bkgbkk@Ykkg HvTkv A>kkgZk #k@Ok Tk Yk»Zkng PkvOkv ^kmPk@kCkYkkCkmr

bkkS^kmTkng #k@Ok \kmSkng; PkvYkTkk ¢kêkZkv ¢kgbknXkmTkm ¢kgBkv PkvOkv UkkvPkkTkm

^kmPkAAQkk Acm; Pkv bkkgXk]mTkv XkCk^kPkm ¢ksZkAkYkkPkk¢v ^kw@kCZkUko krA PkvTkv

¢këkkbkTk ¢kUZkng Tkv PkvTkk #km\kTkm Uk|#kgbkk A@må XkCk^kPkm YkkPkkTkk #k@OkYkkg

@cmTkv Pkv ¢TkgPkYkPkm #kkglPkUko krA UkkvPkkTkng ¢kPYkbkkSkTk A@^kk \kkCkmå

c^kvä ¢k Pk@V FkgUkkUkn@mYkkg %Zkk@v l^kÛkSk@ PkvTkv §UkkMm CkZkkv PZkk@v

PkvTkkg YkkPkk-lUkPkk BkoWk Rn:Bkm QkZkkgå UknÒkmTkk l^kZkkvCkQkm BkvRlBkTTk QkZkv\kk

lFkûkTkv #kkgPk A@^kk Pkv¢kv PkmQkrZkkÒkk A@^kk TkmA»Zkkg; ¢Tkv ZkkÒkk A@Pkkg A@Pkkg

PkmQk‘A@ XkCk^kgPkkvTkm HTYkUkn@m ¢ZkkvSZkkTkCk@mYkkg ¢k^km UkckxFZkkgå lUk|ZkRûkTkk

bkk]k (¢TkgPkYkPkmTkk YkkYkk) lHTkRûk #kvL ¢c{ H @cvPkk cPkk; PZkkg

¢k^kPkkg^kxPk ¢kgCkOkkYkkg ¢vA bkngR@ @gCkkv]m RvBkmTkv lUk|ZkRûk #kvLTkm

¢kgBkYkkgQkm ¢kgbknTkm Skk@ Fkk\km; UkkvPkkTkm ^kck\km UknÒkmTkv ZkkR A@mTkv PkvYkOkv

Aõk‹g Av Ykk@m UknÒkm ¢TkgPkYkPkm UkOk ¢k^km H @gCkkv]m AkNPkm cPkm; YkkKv

HvOkv ¢k @gCkkv]m AkNm ckvZk PkvTkm Ukkbkv YkTkv \k¥ Hk^kå



XkkCk–4 ” “ 141

c^kvä ¢v @gCkkv]m AkNTkk@ WkmHng Akv¥ Tk cPkng UkOk ¢TkgPkYkPkm UkkvPkv

H cPkm; UkkvPkkTkk YkkYkkTkv PZkkg XkkvHTk A@^kk ¢k^km PZkk@v PkvOkv ¢k @gCkkv]m

AkNm cPkmä Tkv UkkGm Pkv ¢ksZkAkbkgDkYkkg Fkk\km Ck¥ cPkmå Pk@Pk H bkkw Pkv

bkgDkYkkg UkckxFZkkå UkkvPkkTkm UknÒkmTkv RvBkmTkvä ¢Tkv PkvTkm ^kmPkAAQkk bkkgXk]mTkv

#kvL CkR~CkR~ Qk¥ CkZkkä ¢Tkv Aõk‹g : WkvKm! Pkx Wkcn Aì XkkvCk^Zkkgä c^kv

¢Ykk@m bkkQkv Dkv@ Fkk\kåååTkv Pkk@k \kCTkTkm PkwZkk@m A@m¢vå"

\kCTkTkng TkkYk bkkgXk]Pkkg H ¢TkgPkYkPkm FkYkAmä ¢Tkv Wkkv\km ©Lm :

lUkPkkÆ! PkYkv ¢k #kng Ackv Gkv? Ykx Pkkv Wk|ôFkZkr k|Pk \kmSkng Gvä Tkv ¢kUk

UkOk Pkv HkOkkv Gkvå ¢kUkv H YkTkv Pkv ^k|Pk ¢Ukk^Zkng cPkngå

lUkPkkÆ Acv : &WkvKmä ¢v Pkkv Pkk@m TkkTkUkOkTkm CkYYkPk cPkm; PkvYk

GPkkg Pkv CkYYkPkTkm Uk|lPkekkTkv UkOk Pkng bkPZk YkkTkPkm ckv PkkvUkOk Pkv ^kBkPkv ¢kL

H lR^kbk Uko@Pkm Uk|lPkekkTkm ^kkPk cPkm; YkkKv c^kv Pkng \kCTk A@å"

¢TkgPkYkPkm¢v ÓNPkkQkm Aõk‹g : &lUkPkkÆ! ¢kUk Xk\kv ¢kL lR^kbkTkng

bkYk%Zkk ckv UkOk Ykx Pkkv Ykk@k YkTkQkm ¢kÆ^kTk Uk|lPkekk Skk@Ok A@m Gvå

Ykk@m Uk|lPkekk cng Uk|kOkkTPkv UkOk PkkvMm#k Tkc{; YkkKv ¢kUk \kCTkTkng TkkYk Tk

\kv#kkvå"

Gv kKv lUkPkkÆ¢v Aõk‹g : &Xk\kv WkvKmä Hv km Pkk@m Bkn#kmå UkOk c^kv

Pkng ¢Ykk@m bkkQkv Dkv@ Fkk\kä ¢Tkv PZkkg SkYkrSZkkTk A@Hvå"

PZkk@v ¢TkgPkYkPkm Acv Gv–&lUkPkkÆ! ¢k bkgbkk@Tkm \km\kk Ykx Hkv¥

\kmSkmå bkgbkk@Ykkg XkkvCk–\kk\kbkk lbk^kkZk WkmHng #kng Gv? ¢vTkkQkm c^kv Wkbk

Qkk¢kvå lUkPkkÆ! ¢k bkgbkk@bkgWkgSkm Akv¥ XkkvCkkvTkm YkTkv ¢kAkgdkk TkQkmå cng

Pkkv c^kv Rmdkk \k¥Tkv ¢ksHAk Qk¥#kä Tkv ¢k SkYkkrPYkk-¢ksHAk¢kvTkm bkkQkv

@cmTkv Ykk@k ¢klPYkA bknBkTkv bkkSkm#kå"

lUkPkk¢v PkvTkv @kvA^kk BkoWk Uk|ZkPTk AZkkvrä UkOk HvTkk @kvYk-@kvYkYkkg

^kw@kCZk G^kk¥ CkZkkv ckvZk Pkv ¢k^kk ¢bkk@ bkgbkk@Ykkg AvYk @cv?

bkgbkk@bknBkkvTkv b^kUTkv UkOk Tk £FGTkk@m ¢v km Pkv ¢TkgPkYkPkm




lTk:AkgdkXkk^kTkkTkk ÓN bkgbAk@Wk]v YkkvcWkgSkTkTkv PkkvMmTkv ^kmPk@kCkSkYkrTkv

bkkSk^kk PkPUk@ WkTkm cPkm; PkvOkv UkÚêkm–¢sHAk bkYkmUk Rmdkk ¢gCkmAk@ A@m

\kmSkmä ¢Tkv SkYkrSZkkTkUko krA bkYkklSkYk@Ok A@mä ïkmUkZkkrZkTkv GvRm Wkk@Ykk

Rv k\kkvAYkkg ©UkÆå

@YkPkkg @YkPkkg \kmSkv\kk #km\k^k|PkTkng UkOk HvOkv ÓNUkOkv Ukk\kTk AZkn‘ ¢Tkv

b^kUTkvZk bkgbkk@bknBkTkv Tk £FG~Zkngä PkvYkH bkYZkA~P^kQkm Av #km\kTkk Uk|Xkk^kQkm

¢k^km «lü YkTkv Yk]kv–¢v km ¢kAkgdkk UkOk HvOkv Tk A@mä Pkv ¢TkgPkYkPkm

Rv k\kkvAYkkg Ck¥; ¢ck! Rv k\kkvATkk ¢kékZkrAk@m ^kwXk^kTkm #km ^kkPk! UkOk

Uk@Yk lTk:AkgdkPkkTkv \kmSkv PkvTkkQkm UkOk §Rkbk @cmTkv Pkv ¢TkgPkYkPkm UkkvPkkTkk

¢kPYklcPkTkv bkkSkm @cm Gvå SkTZk Gv ¢vTkm lTk:AkgdkPkkTkvå

±¢k AQkkä bkgbkk@bknBkTkm ^kkgGk GkvMmTkv ¢klPYkA bknBkTkv H bkkSk^kkYkkg

PkPUk@ Qk^kkTkng ¢kUkOkTkv #kmBk^kv Gvååå²

❁

✽ XkHTk ✽

Uk|kFkmTk Al^k &TZkkYkPk"Æ ¢vA XkHTkYkkg Acv Gv—

l^kTkk bkYklAPk Av FkvPkTk HTkYk l^k@Qkk Ckg kkPkk cw!

PknIv bkYkHk¢x A>kk Yko@Bk! Tkc{ Pkng lR\kYkx \kkPkk cw!

cw R#krTk-ekkTk CknOk Pkv@kä £bkv Xko\kk cw A>kkx Yko@Bk?

¢@vä ¢Wk Pkkv bkYkI \kv Pkogä Fk\kk bkgbkk@ HkPkk cw!

Pkv@vYkx ¢kw@ Uk@YkkPkYk Ykx Tkc{ XkvR ¢Zk FkvPkTk!

@PkTk ¢kPkYk Akv Yko@Bk AkgFk WkR\kv A>kkx lWkAkPkk cw?

(Al^k¢v LUkAkv ¢kUkmTkv bkYZkA~P^kTkm Uk|v@Okk A@m Gv?)



XkkCk–4 ” “ 143

(3) lTks^klFklAPbkk(3) lTks^klFklAPbkk(3) lTks^klFklAPbkk(3) lTks^klFklAPbkk(3) lTks^klFklAPbkk–¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸

ßRkZkTk@kHkTkm AQkkßRkZkTk@kHkTkm AQkkßRkZkTk@kHkTkm AQkkßRkZkTk@kHkTkm AQkkßRkZkTk@kHkTkm AQkk

bkkwSkYkr–b^kCkrYkkg Rv kbkXkk Xk@kOkm Gvä ¢Tkv £TÜYkck@kH Rv kkvTkv

bkYZkCR#krTkTkkv YklcYkk bkYkHk^km @õkk Gv : ¢ckv Rv kkv! bkYZkCR#krTkYkkg

¢kPYkkTkng Akv¥ ¢Tkv<g bknBk Gvå ¢v bknBk Ukkbkv b^kCkrTkk ^kwXk^kTkm Akg¥ H

CkOkPk@m TkQkmå ¢k b^kCkr\kkvAYkkg bkkSknR#kk TkQkm Qk¥ #kAPkmä Uk@gPkn

bkYZkCR#krTkTkm ¢k@kSkTkk Pkkv ¢c{ UkOk Qk¥ #kAv Gvå

YkTknaZkkv Pkkv bkYZkA~P^kTkm ¢k@kSkTkk §Uk@kgPk Fkkl@ÒkR#kk UkOk Uk|CkK

A@mTkv Ykkvdk UkkYkm #kAv Gvå Bk@vBk@ä Hv Æ^kkv lTk:#kgAPkkä lTk:Akgdkkä

lTks^klFklAPbkk ^kCkv@v ¢kL¢gCkbklcPk #knü bkYZkCR#krTkTkk Skk@A Gv Pkv¢kv

SkTZk Gvå ¢v kk bkYZkCÓlìÆ^kkvTkm ¢kUkOkv ¢c{ b^kCkrYkkg UkOk Uk|#kgbkk

A@m¢v Gm¢vå

¢PZkk@v AFGRv#kYkkg §RkZkTk @kHk ¢k^kk bkYZkA~P^kQkm #kkvXkm @õkk

Gvä Tkv bkYZkA~P^kTkk ¢kL ¢gCkkvTkng Ukk\kTk A@m @õkk Gv; PkvYkkg UkOk

lTks^klFklAPbkk¢gCkTkk Ukk\kTkYkkg Pkv¢kv DkOkk ÓN Gvå YknlTk^k@kvTkm bkv kkYkkg

¢v kk PkPUk@ Gv Av CkYkv Pkv kk @kvCkklR ckvZk PkkvUkOk Pkv¢kv H@kZk HnCknUbkk

A@Pkk TkQkmä Tkv RnCk‘Gk ^kCk@ Uk@YkXkl$PkQkm SkYkkrPYkk¢kvTkm bkv kk A@v Gvå

SkTZk Gv ¢vTkv! Pkv¢kv Fk@Yk#k@m@m Gvå

@kHkTkk CknOkTkm ¢k^km Uk|#kgbkk bkkgXk]mTkv ^kkbk^k TkkYkTkk ¢vA Rv kTkv

Pkv TkH@v Hkv^kkTkng YkTk QkZkngååå¢Tkv Pkv b^kCkrYkkgQkm ©Pk@mTkv YkTknaZk\kkvAYkkg

¢k^Zkkvå

✾ ✾ ✾

§RkZkTk @kHk ¢vA YknlTk@kHTkv RvBkmTkv Xkl$PkUko^krA ¢kck@RkTk YkkKv

UkMCkkcm @õkk Gv: UkSkk@kvåååUkSkk@kvååååUkSkk@kvå @kOkm bklcPk §RkZkTk @kHk

vuxw




Tk^kSkkXkl$PkUko krA YknlTk@kHTkv ¢kck@RkTk Rv kk \kkCZkkå

¢@vä UkOk ¢k #kng! DkOkk YkkOkbkkv PZkkgQkm Ro@ XkkCk^kk \kkCZkk; DkOkk

YkkOkbkkv YknBk ¢kCk] AUkMng NkgA^kk \kkCZkkåååAvYk Av ¢v YknlTkTkv Ak]k-AoWkMk

#k@m@Ykkg XkZkgA@ AkvNTkkv @kvCk cPkkv Tkv PkvYkkgQkm ¢bkõk RnCk‘Sk GoKPkm cPkm;

ckQkUkCkTkk ¢kgCk]kgYkkgQkm Uk< ^kcvPkng cPkngå

–Uk@gPkn @kHkTkv Pkkv ¢vTkng Akg¥ \kdk TkQkm; Pkv Pkkv Uk|bkTTk Qk¥Tkv Uk@Yk

Xkl$PkQkm ¢vAlFkûkv ¢kck@RkTk R¥ @õkk Gvä Tkv UkkvPkkTkv SkTZk YkkTkv Gv Avä

¢ck! @PTkÒkZkSkk@m YknlTk@kH Ykk@k ¢kgCkOkv UkSkkZkkr! ¢vYkTkm bkv kkQkm Ykk<g

Æ^kTk bkV] Gvå

¢v^kkYkkg YknlTkTkk UkvKYkkg ¢vAk¢vA §Gk]kv ¢k^Zkkvä Tkv ¢vARYk ©\kKm

Qk¥; Pkv CkgRm §\Km @kHk-@kOkmTkk #k@m@ §Uk@ UkMmå ¢vARYk CkgSkkPkm ©\kKm

UkkvPkkTkk §Uk@ UkM^kk GPkkg @kHk-@kOkmTkv H@kUkOk C\kklTk Tk Qk¥ä Av

YknlTk@kH Uk|PZkv H@kUkOk ¢OkCkYkkv Tk ¢k^Zkkvå UkOk ¢PZkgPk bkk^kSkkTkmQkm

Pkv¢kv YknlTk@kHTkng RnCk‘Skm #k@m@ bkkV A@^kk \kkCZkkä ¢Tkv ¢vYk l^kFkk@^kk

\kkCZkk Av ¢@v@v! ¢Ykk@k ¢kck@RkTkYkkg Akg¥A Xko\k Qk¥ Ck¥ \kkCkv Gv

Av HvTkv Ak@Okv YknlTk@kHTkv ¢kK\kng WkSkng Aì UkM>kngåååYknlTk@kHTkm Uko@m bkv^kk

¢Ykk@kQkm Tk Qk¥ #kAmåååå

cÆ Pkkv @kHk ¢kYk l^kFkk@v Gvä PZkkg Pkkv Pkv YknlTk ¢vAk¢vA ¢\kkvUk

Qk¥ CkZkkä Tkv PkvYkTkk bQkkTkv ¢vA Rv^k RvBkkZkkv; ¢PZkgPk Uk|#kgbkkUko^krA PkvOkv Aõk‹g

: &cv @kHTk~! SkTZk Gv PkYkk@k bkYZkA~P^kTkvä ¢Tkv SkTZk Gv PkYkk@m

lTks^klFklAPbkkTkv! £TÜYkck@kHv PkYkk@k CknOkTkm Hv km Uk|#kgbkk A@m cPkm ¢v kk

H CknOk Ykx TkH@v HkvZkkå @kHTk~! YknlTkTkk ^kv#kv cng H PkYkk@m Uk@mdkk A@^kk

¢k^Zkkv cPkkvå SkTZk Gv ¢kUkTkk CknOkkvTkvååå" ¢vYk AcmTkv Rv^kv PkvTkv TkYkbAk@

AZkkrå

Bkv@Bk@ Akv¥ YknlTk@kHTkv Aì TkQkm QkZkng–¢vYk HkOkmTkv @kHkTkng lFkûk

Uk|bkTTk QkZkng ¢Tkv PkvOkv Aõk‹g : cv Rv^k! ¢k YkTknaZk #k@m@ Pkkv b^kXkk^kQkm

H Ykl\kTk Gvä Tkv @kvCkklRTkng Dk@ Gv; Pkv ¢FkvPkTk #k@m@ Ykv\kng ckvZk PkvQkm



XkkCk–4 ” “ 145

¢kPYkkTkv #kng? SkYkmrTkkv ¢kPYkk Pkkv bkYZkA~P^kklR Ukl^kÒk CknOkkvQkm #kkvXkv Gvå

#k@m@Tkm Ykl\kTkPkk RvBkmTkv SkYkkrPYkkTkk CknOk Uk|PZkv Hv ¢OkCkYkkv A@v Gv PkvTkv

¢kPYkkTkm Ólì TkQkm UkOk RvcTkm H Ólì Gvå ¢@vä FkkYkMkTkk #k@m@Qkm

NgAkZkv\kkv ¢kPYkk ¢gR@ bkYZkCR#krTkTkk Uk|Xkk^kQkm #kkvXkm @õkkv Gvä Pkv

Uk|#kgbkTkmZk Gvå

§RZkTk @kHkTkm ¢k^km bk@bk ^kkPk bkkgXk]mTkv Pkv Rv k DkOkkv Uk|bkTTk

QkZkkvä ¢Tkv PkvYkTkv ¢TkvA l^kÛk¢kv ¢kUkmä ^kïkkXkoakOk ¢kUZkkg;–UkOk §RkZkTk

@kHkTkv A>kkg PkvTkm ^kkgGk cPkm? Pkv¢kv Pkkv WkSkkv Ukl@Ck|c GkvMmTkv ^kürYkkTk

XkCk^kkTkTkk bkYk^kbk@OkYkkg CkZkkä ¢Tkv Rmdkk \k¥ YknlTk Qk¥ Av k]ekkTk

Uk|CkKk^km Ykkvdk UkkYZkkå bkYZkCR#krTkTkk Uk|PkkUkv Pkv¢kv lbkü QkZkkä PkvYkTkv

TkYkbAk@ ckvå

±¢k TkkTkm AQkk ¢kUkOkTkv ¢v^kkv YkkvKkv WkkvSk ¢kUkv Gv Av–SkYkkrPYkkTkk

#k@m@klRTkv ¢#knlFk RvBkmTkv UkOk PkvTkk SkYkr Uk|PZkv C\kklTk Tk A@kvä PkvTkk

bkYZkA~P^kklR Ukl^kÒkCknOkkvTkng WkcnYkkTk A@kvå²

r

¢ckvä ¢k Pkkv Bk@vBk@m Uk|ZkkvHTkXkoPkä b^kkTknXk^kTkm §ûkYk ^kkPk Gvå

b^kkTknXk^kTkm ¢k^km bk@bk ^kkPkkr UkOk YkckXkkCZkv H bkkgXk]^kk Yk]v Gvä Tkv

¢v ¢TknXk^kR#kkTkm Pkkv #km ^kkPk!

YkkvdkYkkCkrTkng §R~DkkKTk lTks^kA\Uk–b^kkTknXk^k ^kMv QkkZk Gvå




(4) ¢YkoN”lÏ(4) ¢YkoN”lÏ(4) ¢YkoN”lÏ(4) ¢YkoN”lÏ(4) ¢YkoN”lÏ–¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸

@v^kPkm@kOkmTkm AQkk@v^kPkm@kOkmTkm AQkk@v^kPkm@kOkmTkm AQkk@v^kPkm@kOkmTkm AQkk@v^kPkm@kOkmTkm AQkk

¢k Xk@PkdkvÒkTkm ^kFFkv l^kHZkkür–Uk^krPk ¢k^kv\kkv Gvä PkvTkk Uk@

l^kÛkSk@ YkTknaZkkv @cv Gv; Pkv l^kÛkSk@kvTkk @kHk FkgÜUk|XkTkng lFkûk bkgbkk@Qkm

l^k@$Pk cPkng; @k%ZkAk@Xkk@ UkkvPkkTkk UknÒkTkv bkkxUkmTkv Pkv PkmQkrZkkÒkk A@^kk

TkmA»Zkk cPkkå Pkv¢kv AvK\kkvA ^kBkPk RldkOk YkQkn@kYkkg @õkk; RldkOkRv#kTkkg

Uk|lbkü PkmQkkvrä ¢Tkv @PTkkvTkkg lHTkzWkWkQkm #kkvXkPkkg lHTkk\kZkkv RvBkmTkv PkvYkTkv

¢kTkgR QkZkkvå YkQkn@kYkkg Pkv ^kBkPkv CknUPkkFkkZkr TkkYkTkk YkckTk YknlTk@kH

lWk@kHPkk cPkkä Pkv¢kv l^kl#kì ekkTkTkk Skk@A cPkk ¢Tkv YkkvdkYkkCkrTkkv §ûkYk

§UkRv#k RvPkk cPkkå FkgÜ@kHk¢v AvK\kkA lR^kbk bknSkm YknlTk@kHTkkv §UkRv#k

bkkgXk»Zkkv ¢Tkv Xkl$PkUko krA PkvYkTkm bkv kk A@må

PZkk@ UkGm PkvOkv §ûk@ YkQkn@kTkCk@mTkm ZkkÒkk¢v H^kkTkkv l^kFkk@ AZkkvr–Av %ZkkgQkm HgWkob^kkYkm Ykkvdk UkkYZkk Gv ¢Tkv %Zkkg ¢TkvA YknlTk@kH lWk@kHPkk

cPkkä PkvYkkg Xk^ZkbkvTk TkkYkTkk ¢vA YknlTk UkOk Uk|lbkü cPkkå Pkv ^kBkPkv

YkQkn@kYkkg ^k<Ok@kHk cPkk ¢Tkv PkvYkTkm @kOkmTkng TkkYk @v kPkmRv km cPkngå

FkgÜ@kHk¢v YkQkn@k H^kkTkm UkkvPkkTkm £FGk CknUPkkFkkZkr Ukkbkv @Hn A@m

¢Tkv ¢kekk YkkgCkmä PkQkk PZkkgTkk bkgDk YkkKv Akg¥ bkgRv#k \k¥ H^kkTkng UkoG~Zkngå

PZkk@v êkm ¢kFkkZkrRv kv bkYZkA~P^kTkm ÓNPkkTkkv §UkRv#k ¢kUkPkkg Aõk‹g Av–¢kPYkkTkng bkkFkng b^kæUk bkYkHTkk@ bkYZkCÓlì Æ^kä ^kmPk@kCk ¢l@cgPkRv k

lbk^kkZk WkmHk Akv¥Tkv Rv k YkkTkPkk TkQkmå Hv Rv k Tk ckvZk PkvTkv Rv k YkkTk^kk

Pkv Rv kYkoNPkk Gv; ¢v km YkoNPkk SkYkmrTkv ckvPkm TkQkmå lYkQZkkYkPkTkk Rv kklRA

Wkck@Qkm CkYkv Pkv kk bkngR@ RvBkkPkk ckvZkä Wk|ôk–l^kaOkn Av #kgA@ Hv kk ckvZk–PkkvUkOk SkYkmrÆ^k PkvTkk Uk|PZkv ¢kAakkrPkk TkQkmå YkQkn@kTkm @kH@kOkm @v kPkmRv km

¢k^kk bkYZkA~P^kTkm Skk@A Gvä HwTkSkYkrTkm êkükYkkg Pkv DkOkm H ÓN Gvä PkvTkv

SkYkr kplüTkk ¢k#kmak AcvHkvå PkQkk PZkkg lWk@kHYkkTk bkn@Pk YknlTk–Av HvYkTkng

vuxw



XkkCk–4 ” “ 147

lFkûk @PTkÒkZkYkkg @Pk Gv–PkvYkTkv ^kkPbk\ZkUko krA TkYkbAk@ AcvHkvå

–¢k Uk|YkkOkv ¢kFkkZkrRv kv bkn@Pk-YknlTk@kHTkv PkQkk @v kPkm@kOkmTkv YkkKv

bkTRv#k Aõkkvä UkOk Xk^ZkbkvTk YknlTkTkv Pkkv ZkkR UkOk Tk AZkkrä ¢kQkm @kHkTkv

¢kékZkr QkZkngä Tkv V@mTkv UkOk ¢kFkkZkr Ykck@kHTkv UkoG~Zkng Av WkmHk Akv¥Tkv Akg¥

Acv^kkTkng Gv? UkOk ¢kFkkZkrRv^kv ¢vQkm l^k#kvak Akg¥ Tk Aõk‹gå

¢kQkmä Pkv FkgÜ@kHkTkv ¢vYk QkZkng Av #kng ¢kFkkZkrRv^k Xk^ZkbkvTkYknlTkTkv

Xko\km CkZkk c#kv?–Tkkä Tkk; Pkv¢kv Xko\kv Pkkv Tkc{; Pkv¢kv l^kl#kì ekkTkTkk

Skk@A Gv; PkvQkm PkvYkTkm ¢k ¢kekkYkkg Hæ@ Akg¥A @cbZk c#kvå LmAä Hv

c#kv Pkv PZkkg Uk|PZkdk RvBkk#kvå–¢vYk bkYkkSkkTk A@mä ¢kFkkZkrRv kTkk Fk@OkkvYkkg

TkYkbAk@ A@mTkv Pkv YkQkn@k Pk@V l^kRkZk QkZkkvå

YkQkn@kYkkg ¢k^kmTkv bkkw Uk|QkYk PkvOkv bkn@PkYknlTk@kHTkkg R#krTk AZkkr; Pkv¢kv

DkOkk H §Uk#kkgPk ¢Tkv #knü@PTkÒkZkkvTkng Ukk\kTk A@Tkk@k cPkk; FkgÜ@kHk¢v

PkvYkTkv CknUPkkFkkZkrTkkv bkTRv#k Aõkkv ¢Tkv PkvYkTkm ^kPkm TkYkbAk@ AZkkrå

FkgÜUk|XkTkm ^kkPk bkkgXk]mTkv bkn@PkYknlTk@kHv Uk|bkTTkPkk ^Zk$Pk A@mä ¢Tkv

UkkvPkv UkOk l^kTkZkUko krA ckQk HkvMmTkv êkm CknUPkkFkkZkr Uk|PZkv Uk@kvdk TkYkbAk@

AZkkrå YknlTk^k@kvTkng ¢vAWkmHk Uk|PZkv ¢k^kng ^kkPbk\Zk RvBkmTkv @kHk DkOkkv Uk|bkTTk

QkZkkvå bkn@PkYknlTk@kHv Aõk‹g : cv ^kPbk! ^kkPbk\Zk ^kMv SkYkr #kkvXkv Gvå SkTZk

Gv ¢v @PTkÒkZkTkk Skk@A ¢kFkkZkrRv kTkvä —Av HvYkOkv ¢kK\kv Ro@Qkm UkOk

bkkSkYkmr Pk@mAv YkTkv ZkkR AZkkvrå #kkïkYkkg Bk<g Aõk‹g Gv Av–

Zkv Anù^kr†TP bkn kk’bk\Zkg Xk^Zkk SkYkkrTkn@kCkP:ú’úúbkkSksYkAvùakn Pvakkg lc bkVú\kg HkTYk XkoP\kvú’’

¢ckv! SkYkrTkk Uk|vYk ^kMv Hv Xk^ZkÆ^kkv bkkSkYkmrHTkkv Uk|PZkv §ûkYk

^kkPbk\Zk A@v Gv PkvYkTkkv HTYk HCkPkYkkg bkV] Gvå

Uk|bkTTklFkûkQkm Xkk^kUko^krA V@mV@mTkv ¢v YknlTk@kHTkv TkYkbAk@ A@mTkv

@kHk l^kRkZk QkZkkv ¢Tkv Xk^ZkbkvTk YknlTk@kH Ukkbkv ¢k^ZkkvåååPkvYkTkv DkOkng

#kkïkekkTk cPkng Tkv \kkvAkvYkkg Pkv¢kv Wkcn Uk|lbkü cPkkå @kHk PkvYkTkm bkkQkv




AvK\kkvA ^kBkPk @õkkv UkOk Pkv YknlTk@kHv Tk Pkkv ¢kFkkZkrbkgDkTkk Akg¥ An#k]

-bkYkkFkk@ UkoG~Zkk Av Tk Akv¥ §ûkYk SkYkrFkFkkr A@må YknlTkTkv ZkkvCZk ^Zk^kck@

¢kFkk@ UkOk PkvYkTkk bk@Bkk Tk cPkk; #kkïkkv XkOk^kk GPkkg #kkïkkTknbkk@ PkvYkTkng

¢kFk@Ok Tk cPkngå YknlTkTkv Tk A@^kkZkkvCZk Uk| kplûk Pkv¢kv A@Pkk cPkkå ¢k WkSkng

TkH@v RvBkmTkv @kHkTkv BZkk\k ¢k^km CkZkkv Av Pkv Xk^ZkbkvTk YknlTk CkYkv PkvK\kk

Uk|lbkü ckvZk UkOk Pkv bkkFkk YknlTk TkQkmå–Pkkv UkGm CknUPkkFkkZkr PkvYkTkv AvYk ZkkR

A@v? Bk@vBk@ä ¢v l^kFkdkOk ¢kFkkZkrXkCk^kkTkv ZkkvCZk H AZkn‘ Gvå

¢k @mPkv bkn@PkYknlTk@kH ¢Tkv Xk^ZkbkvTkYknlTkTkv Pkkv TkH@v RvBkmTkv

Uk@mdkk A@m; c^kv @v kPkm@kOkmTkv ¢kFkkZkrYkck@kHv SkYkr kplüTkk ¢k#kmak Aõkk

Gv PkvQkm PkvTkm UkOk Uk@mdkk A<g–¢vYk @kHkTkv l^kFkk@ QkZkkvå

✾ ✾ ✾

WkmHv lR^kbkv YkQkn@kTkCk@mTkk §ÛkTkYkkg ¢vAk¢vA bkkdkkPk~ Wk|ôk

UkSkkZkkrå TkCk@HTkkvTkkg Kkv]vKkv]kg ¢vTkkg R#krTk YkkKv §YkK>kkgåååååTkv CkkYk

¢kBkkYkkg FkFkkr Fkk\km Av ¢ck! bkplìTkk bkHrTkck@ Wk|ôkÆ bkkdkkPk~ UkSkkZkkr

GvåååPkv¢kv Acv Gv Av cng ¢k bkplìTkkv bkHrTkck@ Gng Tkv R#krTk Rv^kk ¢k^Zkkv Gngå

YkoN \kkvAkvTkng Pkkv #kng Acv^kng? YkkvKk XkkCkTkk \kkvAkv ¢v Wk|ôkÆTkk R#krTk

A@m ¢k^Zkkå Ukv\kk Uk|lbkü Xk^ZkbkvTk YknlTk UkOk AnPkoc\k^k#k PZkkg H¥ ¢k^Zkkå

Tk CkZkk ¢vA bkn@Pk–YknlTk ¢Tkv Tk Ck¥ @v^kPkm@kOkmå

%Zkk@v @kHkTkv bkkdkkPk~ Wk|ôkTkm ^kkPk A@m PZkk@v Ykck@kOkm @v kPkm¢v

lTk:#kgAUkOkv Aõk‹g–Ykck@kH! ¢v Wk|ôk ckv¥ #kAv Tkc{; Akv¥A YkkZkkFkk@m¢v

£TÜHk] ©Xkm A@m Gvä AvYk Av Akv¥ Wk|ôk ¢k bkplìTkk bkHrTkck@ Gv

H Tklcå Wk|ôk Pkkv ¢kUkOkkv ekkTkb^kæUk ¢kPYkk Gv; ¢Qk^kk Xk@PkdkvÒkYkkg

XkCk^kkTk «akXkRv kv YkkvdkYkkCkrTkm @FkTkk A@m PkvQkm Pkv¢kvTkv Wk|ôk Acv kkZk

Gvå–¢v lbk^kkZk Pkkv WkmHkv Akv¥ Wk|ôk TkQkm–Av HvTkv cng ^kgRTk A<gå

WkmHkv lR^kbk QkZkkvååå¢Tkv YkQkn@kTkCk@mTkk WkmHk R@^kkHv

TkkCk#ZZkkbklcPk bkkdkkPk~ l^kaOknXkCk^kkTk UkSkkZkkrä HvTkv ¢TkvA #kOkCkk@ cPkk

Tkv Fkk@ ckQkYkkg #kïkkv cPkkgå \kkvAkvYkkg Pkkv V@m UkkGm c\kFk\k YkFkm Ck¥;



XkkCk–4 ” “ 149

\kkvAkv ^kCk@ l^kFkkZkvr RkvM>kkä Tkv Acv kk \kkCZkk Av ¢ck! YkQkn@kTkCk@mTkk

YkckXkkCZk Bkm\Zkk Gv Av Ck¥Ak\kv bkkdkkPk~ Wk|ôk¢v R#krTk RmSkk Tkv ¢kHv

l^kaOknXkCk^kkTk UkSkkZkkrå

@kHkTkv ¢vYk QkZkng Av ¢kHv Pkkv Hæ@ @kOkm ¢k^k#kvä ¢vK\kv PkvOkv

ckx#kQkm @kOkmTkv Pkv ^kkPk A@m—UkOk @v kPkm HvTkng TkkYk! ^kmPk@kCkRv kTkk

Fk@OkYkkg H FkkxKv\kng ¢vTkng YkTk H@kZk MCZkng Tkc{å êkmApaOkklR Tk^k l^kaOkn

(¢vK\kv Av ^kkbknRv k) QkkZk Gvä ¢Tkv Pkv Pkkv Tk^k FkkvQkk Ak]Ykkg Qk¥ FkoA>kkä

R#kYkk l^kaOknTkk@kZkOk ARm QkkZk Tkc{ä YkkKv Hæ@ ¢k WkSkng WkTkk^kKm H

Gv; AvYk Av lHTk^kkOkm ARm lYkQZkk ckvZk Tkc{å ¢kYk lHTk^kkOkmYkkg

ÓNêkükUko krAä ¢YkoNÓlì¢gCkQkm Pkv H@k UkOk Fk\kkZkYkkTk Tk Qk¥å

ÒkmHk lR^kbkv ^k]m Tk^kkv VOkCkkv VoK>kkå Wk|ôk ¢Tkv l^kaOkn UkGm ¢kHv

Pkkv Ukk^krPkmRv km bklcPk HKkSkk@m #kgA@ YkckRv k UkSkkZkkrå CkkYkTkk \kkvAkv ¢vTkkg

R#krTk A@^kk §YkK>kk; Akv¥ Xkl$PkQkm CkZkk Pkkv Akv¥ AnPkoc\kQkm CkZkkå UkOk

HvTkk @kvYk@kvYkYkkg ^kmPk@kCkRv k ^kbkPkk cPkk ¢v km @v kPkm@kOkmTkng Pkkv æg kkMngZk

Tk V@A>kngä ¢vTkv Ag¥ ¢kékZkr Tk QkZkng; ¢vTkv Pkkv \kkvAkvTkm RZkk ¢k^km Av

¢@v@v! Uk@Yk ^kmPk@kCk bk^krekRv k YkkvdkYkkCkrTkv RvBkkMTkk@k XkCk^kkTkä PkvYkTkv

Xko\kmTkv YkoNPkkQkm \kkvAkv £TÜHk]Ykkg Av kk Vbkk¥ @õkk Gv! Bk@vBk@ XkCk^kkTk

¢l@cgPkRv^kTkkv YkkCkr Uk|kUPk Qk^kkv Æ^kkvTkv Wkcn Rn\krXk Gvå

c^kvä FkkvQkk lR^kbkv Pkkv YkQkn@kTkk ¢kgCkOkv PkmQk‘A@ XkCk^kkTk

UkSkkZkkrååå¢R~XknPk bkYk^kbk@OkTkm @FkTkkä CkgSkAoKm Hv kkv RvBkk^k ¢Tkv PkvYkkg

FkPknYkrnBkbklcPk PkmQk‘A@ XkCk^kkTk! \kkvAkv Pkkv V@m UkkGk R#krTk A@^kk RkvM>kkå

@kHkTkv ¢vYk Av ¢k ^kBkPkv PkmQk‘A@ XkCk^kkTk UkSkkZkkr Gv ¢vK\kv @v kPkmRv km

Hæ@ ¢k^k#kvå

UkOk @v kPkm@kOkm¢v Pkkv Aõk‹g Av ¢@v Ykck@kH! ¢PZkk@v ¢k

UkgFkYkAk]Ykkg ^k]m PkmQk‘A@ Av kk? XkCk^kkTkv ¢k Xk@PkdkvÒkYkkg ¢vA

Fkkv kmbkmYkkg Fkkv kmbk H PkmQk‘A@ Qk^kkTkng Aõk‹g Gvä Tkv Pkv «akXkQkm YkkgMmTkv

Ykck^km@ bknSkmTkk 24 PkmQk‘A@kv Qk¥Tkv Ykkvdk UkSkk@m CkZkkä ¢k UkFFkmbkYkk




PkmQk‘A@ Av kk? ¢v Pkkv Akv¥ AUkKmTkm YkkZkkHk] Gvå YkoN\kkvAkv Rv kTkk

b^kæUkTkkv l^kFkk@ UkOk A@Pkk TkQkm Tkv ¢vYkTkv ¢vYk RkvM>kk HkZk Gvå

Wkbkä Uk@mdkk Qk¥ FknAmååål^kÛkSk@ @kHkTkv BkkPk@m Qk¥ Ck¥ Av ¢k

@v kPkm@kOkmTkm Hv Uk|#kgbkk CknUPkkFkkZkvr A@m Gv Pkv ZkQkkQkr H Gvä Pkv bkYZkA~P^kTkk

bk^kvr ¢gCkkvQkm #kkvXkm @cm Gvä #kng Uk^kTkQkm ARm YkvæUk^krPk c\kPkkv c#kv? Tkc{;

PkvYk bkYZkCR#krTkYkkg Ykvæ Hv kk ¢AgUk bkYZkCÓlì Æ^kkv AnSkYkmræUkm Uk^kTk ^kMv

H@kUkOk MCkPkk TkQkm; Rv k-Ckn<-SkYkrbkgWkgSkm YkoNPkk PkvYkTkv ckvPkm TkQkm; Pkv¢kv

Wk@kWk@ ¢kv]BkkOk A@mTkv bkkFkk ^kmPk@kCkm Rv k-Ckn<-SkYkrTkv H TkYkv Gvå

@v kPkm@kOkmTkm ¢k^km ÓN SkYkrêkük RvBkmTkv l^kÛkSk@Tkv DkOkm Uk|bkTTkPkk

Qk¥ä ¢Tkv UkkvPkkTkk ¢bk\km b^kæUkv Uk|CkK Qk¥Tkv PkvOkv Aõk‹g–cv YkkPkk! YkTkv

dkYkk A@kvå Fkk@ lR^kbk bknSkm ¢k Wk|ôkä l^kaOknä YkckRv k ^kCkv@vTkm £TÜHk]

Ykx H ©Xkm A@m cPkm; CknUPkkFkkZkrRv kv PkYkk@k bkYZkA~P^kTkm Uk|#kgbkk A@m PkvQkm

PkYkk@m Uk@mdkk A@^kk YkkKv H Ykx ¢k WkSkng AZkn‘ cPkngå ¢ck! SkTZk Gv

¢kUkTkm êkükTkv! SkTZk Gv ¢kUkTkm ¢YkoNÓlìTkv! cv YkkPkk! ¢kUkTkk

bkYZkA~P^kTkm Uk|#kgbkkUko krA êkm CknUPkkFkkZkrXkCk^kkTkv ¢kUkTkv YkkKv SkYkr kplüTkk

&¢k#km^kkrR" YkkvA\kk^Zkk Gvå

¢ck! YknlTk@kHTkk ¢k#km^kkrRTkm ^kkPk bkkgXk]Pkkg H @v kPkm@kOkmTkv

¢Ukk@ cakr QkZkkvåååcakrQkm CkR~CkR~ Qk¥Tkv PkvOkv ¢v ¢k#km^kkrRTkkv b^kmAk@ AZkkvr;

Tkv Hv lR#kkYkkg YknlTk@kH lWk@kHPkk cPkk Pkv Pk@V bkkPk UkCk\kkg H¥Tkv Uk@Yk

Xkl$PkQkm YkbPkA TkYkk^kmTkv YknlTk@kHTkv Uk@kvdk TkYkbAk@ AZkkrå

l^kÛkSk@ @kHk¢v @v^kPkmYkkPkkTkng DkOkng bkTYkkTk AZkn‘ ¢Tkv PkvTkm Uk|#kgbkk

A@mTkv ¢kBkm YkQkn@kTkCk@mYkkg PkvTkkv YklcYkk Vv\kk^km RmSkkvå @kHYkkPkkTkm ¢k^km

ÓNêkük RvBkmTkv ¢Tkv lHTkYkkCkrTkkv ¢k^kkv YklcYkk RvBkmTkv YkQkn@kTkCk@mTkk

AvK\kkZk Æ^kkv AnYkkCkr GkvMmTkv HwTkSkYkrTkk Xk$Pk QkZkk ¢Tkv DkOkk Æ^kkvTkm

êkük ÓN Qk¥å ¢k @mPkv HwTkSkYkrTkm YkckTk Uk|Xkk^kTkk Qk¥å

Y



XkkCk–4 ” “ 151

±WkgSkn¢kvä ¢k AQkk ¢kUkOkTkv ¢vYk Acv Gv Av

^kmPk@kCkUk@YkkPYkk ¢l@cgPkRv kTkng bkkFkng b^kæUk ¢kv]Bkkv ¢Tkv

PkvYkTkk lbk^kkZkTkk WkmHk Akv¥ UkOk Rv k–Xk\kv bkkdkkPk~ Wk|ôk

-l^kaOkn-#kgA@ Hv kk RvBkkPkk ckvZk PkkvUkOk PkvTkv TkYkkv Tkc{å

lHTk^kFkTkQkm l^k<ü Akv¥ ^kkPkTkv YkkTkkv Tkc{å Xk\kv ¢kBkng

HCkPk WkmHng YkkTkv Tkv PkYkv ¢vA\kk UkMm Hk¢kv—PkkvUkOk

lHTkYkkCkrTkm êkükTkv GkvMkv Tkc{å²

❁

¢kÛ–bPknlPkAk@ bkYkTPkXkÜb^kkYkm Acv Gv Av cv lHTk!

¢Ykv ¢kUkTkv YkkÒk Wkkõkl^kXkolPk ^kMv H YkckTk TkQkm YkkTkPkkä

Uk@gPkn ¢gPk@Ykkg ¢kUkTkm bk^krekPkk ^kmPk@kCkPkk ^kCkv@v CknOkkvTkv

¢kv]BkmTkvä ¢Tkv ¢kUkTkkv H §UkRv#k lcPkAk@m Gv ¢vYk lTkOkrZk

A@mTkvä PkvTkk ^kMv ¢Ykv ¢kUkTkv YkckTk bkYkÆTkv UkoÆ¢v Gm¢vå

Akv¥ Æ^k ^kCk@ ¢kv]BZkv bkkFkk Rv kTkm bPknlPk A@v PkkvUkOk PkvTkv

UkkvPkkYkkg êkük-ekkTkTkkv \kkXk TkQkm QkPkkvä Pkkv UkGm BkkvKk Rv kkvTkv

bPk^kv ¢vTkm Pkkv ^kkPk H #km? bkYZkCÓlì Æ^kkv Pkkv Uk@Yk

lTk:#kgAPkkUko krA Acv Gv Av ¢Ykk@k £ì bk^krek ^kmPk@kCk

Uk@YkRv kTkv ¢Ykv ¢kPYkbkkdkkPAk@Uko krA ¢kv]BZkk Gvä ¢Ykv

¢Ykk@k Rv kTkkv bkkdkkPAk@ A@m \kmSkkv Gvä ¢Tkv PkvYkTkk H

YkkCkvr ¢Ykv Fkk\km @õkk Gm¢vå

❁




5Â ßUkCkocTk5Â ßUkCkocTk5Â ßUkCkocTk5Â ßUkCkocTk5Â ßUkCkocTk–¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸

lHTkvT‹XklHTkvT‹XklHTkvT‹XklHTkvT‹XklHTkvT‹XkAAAAAPk #kvLTkm AQkkPk #kvLTkm AQkkPk #kvLTkm AQkkPk #kvLTkm AQkkPk #kvLTkm AQkk

UkkRl\kUPkTkCk@Ykkg ¢vA #kvL @cvPkk cPkk; Pkv¢kv YkckTk lHTkXk$Pk

cPkkä bkYZkA~P^kTkk Skk@A cPkkä ¢Tkv SkYkkrPYkkTkk CknOkkvTkm ^kplü PkQkk RkvakkvTkng

§UkCkocTk A@^kk YkkKv Uk|lbkü cPkkå UknOZkUk|PkkUkv Pkv¢kv DkOkk ^kwXk^kbkgUkTTk

cPkk; PkvYkTkv bkkPk Ykk]Tkkv Ykcv\k cPkkvä PkvYkkg bkkwQkm §Uk@Tkk XkkCkYkkg ¢vA

¢R~XknPk FkwPZkk\kZk WkTkk^Zkng cPkng; PkvYkkg @PTkYkkgQkm WkTkk^kv\k XkCk^kkTk

UkkëkrTkkQkTkm YkTkkvc@ YkosPk cPkmä PkvTkk §Uk@ @PTkHlMPk ÒkOk GÒk cPkk; Pkv

GÒkYkkg ¢vA Tkm\kYk@PTk DkOkng H zAYkPkm cPkngä ¢gSkk@kYkkg UkOk Pkv ICkICkkK

A@Pkng cPkngå

c^kvä bkkw@kì}Tkk UkkKl\kUknÒk TkCk@Tkkv @kHAnYkk@–Av HvTkng TkkYk bkn^km@

cPkng ¢Tkv AnbkgCkTkv \kmSkv Hv Rn@kFkk@m PkvYk H Fkkv@ Qk¥ CkZkkv cPkkvä PkvOkv

¢vA^kk@ #kvLTkng lHTkYkglR@ HkvZkng ¢Tkv PkvTkng YkTk \k\kFkkZkng–XkCk^kkTkTkm

Xkl$PkQkm Tkc{ä Uk@gPkn zAYkPkm Tkm\kYk @PTk Fkkv@m A@^kkTkk Xkk^kQkmå

PkvQkmä PkvOkv Fkkv@\kkvAkvTkm bkXkkYkkg Hkcv@ AZkn‘ Av Hv Akv¥ Pkv lHTkXk$Pk

#kvLTkk Ykcv\kYkkgQkm §Uk@Tkng @PTk \kk^km ¢kUk#kv PkvTkv YkkvKng £TkkYk Yk]#kvå

bkoZkr TkkYkTkkv ¢vA Fkkv@ Pkv YkkKv PkwZkk@ Qk¥ CkZkkv; PkvOkv Aõk‹g–¢@vä

£TÜTkk YknCkKYkkg @cv\kng @PTk UkOk cng dkOkXk@Ykkg \kk^km R.! Pkkv ¢kYkkg #km

YkkvKm ^kkPk Gv?

UkOkä Ykcv\kYkkgQkm ¢v @PTkTkv Fkkv@^kng ¢v Akg¥ bkcv\km ^kkPk Tk cPkm;

Pkv Fkkv@ Akv¥ @mPkv Tk Vk^Zkkvä PkvQkm Gv kKv ¢vA PZkkCkm êkk^kATkkv AUkKm ^kvak

Skk@Ok A@mTkv Pkv #kvLTkk CkkYkYkkg UkckxFZkkv; PkvTkm Wkkv\k^kkTkm GKkQkmä PkvYk H

^k|Pk–§Uk^kkbk ^kCkv@vTkk RvBkk^kQkm \kkvAkvYkkg Pkv Uk|lbkü Qk^kk \kkCZkkv; ¢Tkv PkvTkv

SkYkkrPYkk bkYkÆTkv lHTkXk$Pk #kvLv UkkvPkkTkk FkwPZkk\kZkTkm RvBk@vBkTkng AkYk PkvTkv

vuxw



XkkCk–4 ” “ 153

bkkxUZkngå PZkkCkmÆ Pkkv ¢v Tkm\kYklOkTkv RvBkPkkg ¢kTkgRl^kXkkv@ Qk¥ CkZkkåååTkv

l^kFkk@^kk \kkCZkk Av A>kk@v \kkCk Yk]vä Tkv A>kk@v ¢k \k¥Tkv XkkCkng?

¢v kkYkkg #kvLTkv Wkck@CkkYk H^kkTkng QkZkngå PkvQkm Pkv WkTkk^kKm êkk^kATkv

FkwPZkk\kZk bkkFk^k^kkTkm Xk\kkYkOk A@mTkv #kvLv Uk|bQkkTk AZkn‘ Tkv CkkYkQkm QkkvMv

Ro@ H¥Tkv UkMk^k TkkgBZkkvå

@kPk UkMmåååbkoZkrFkkv@ ©L>kkåååTkm\kYklOk@PTk BkmbkkYkkg TkkBZkng ¢Tkv

XkkCZkkvåååUkOk Tkm\kYkOkmTkkv Uk|Ak#k GoUkkv Tk @õkkv; Pkv ¢gSkk@kYkkg UkOk

ICkICkPkkv cPkkv; ¢kQkm FkkvAmRk@kvTkv #kgAk Qk¥ ¢Tkv PkvTkv UkAM^kk PkvTkm

UkkG] RkvM>kkå ¢@våååYkglR@Tkkv Tkm\kYklOk Fkkv@mTkv Fkkv@ XkkCkv

GvåååUkAMkvååUkAMkv! ¢vYk Fkk@vAkv@ RvAk@kv QkZkkvå

c^kvä bkoZkrFkkv@Tkv WkFk^kkTkkv Akv¥ YkkCkr Tk @õkkvä ¢vK\kv Pkv Pkkv %Zkkg

lHTkXk$Pk #kvLTkkv YknAkYk cPkkv PZkkg Dkobkm CkZkkvå FkkvAmRk@kv PkvTkv UkAM^kk

UkkG] ¢k^Zkkå #kvL WkSkkv YkkYk\kkv bkYkÆ CkZkkååå Av ¢k Xkk¥bkkcvWk Fkkv@

Gvå UkOkä PZkkCkm Pk@mAv Uk|lbkü ¢k YkkOkbk Fkkv@ Gv–¢vYk Hkv \kkvAkvYkkg

Uk|lbkü Qk#kv Pkkv SkYkrTkm zTkRk Qk#kv–¢vYk l^kFkk@mTkv WknlüYkkTk #kvLv FkkvAmRk@kvTkv

LUkAkv ¢kUkPkkg Aõk‹g–¢@vä PkYkv \kkvAkv #kng A@m @õkk Gkv! ¢k Akv¥ Fkkv@

TkQkmä ¢k Pkkv &bk%HTk–SkYkkrPYkk" Gvå Tkm\kYklOk \kk^k^kkTkng Pkkv Ykx PkvTkv Aõk‹g

cPkng; PkYkv YkVPkTkkv ¢vTkv Fkkv@ bkYkÆTkv cv@kTk AZkkvrå

#kvLTkm ^kkPk bkkgXk]mTkv \kkvAkv #k@Ykk¥Tkv UkkGk Fkk\Zkk CkZkkå ¢Tkv

¢k @mPkv ¢vA YkoBkr YkkOkbkTkm Xko\kTkv Ak@Okv SkYkrTkm zTkRk QkPkm ¢KAm–¢kTkv

§UkCkocTk Acv kkZk Gvå HvYk ¢vA RvMAkTkkg RolakPk Qk^kkQkm ¢kBkkv Rl@Zkkv

CkgSkk¥ HPkkv TkQkmä PkvYk Akv¥ ¢bkYkQkr TkWk]k YkTknaZk ÿk@k TkkTkm#km Xko\k

Qk¥ HkZkä PkvQkm Akg¥ Ukl^kÒk HwTkSkYkr Ykl\kTk Qk¥ HPkkv TkQkmå

HvYk YkkPkk £FGv Gv Av Ykk@kv UknÒk §ûkYk CknOk^kkTk QkkZk; GPkkg UknÒkYkkg

Akv¥ TkkTkkvYkkvKkv Rkvak RvBkkZk Pkkv PkvTkv Uk|lbkü TkQkm A@Pkmä UkOk ¢v^kkv §UkkZk

A@v Gv Av PkvTkk CknOkTkm ^kplü QkkZkå PkvYk SkYkkrPYkk¢kv UkOk SkYkrTkkv ¢Uk^kkR

QkkZk Pkv kng A@Pkk TkQkm UkOk SkYkrTkm Uk|Xkk^kTkk QkkZk Pkv kng A@v Gvå Akv¥ CknOk^kkTk




SkYkkrPYkkYkkg ARklFkPk~ Rkvak Qk¥ HkZk Pkkv PkvTkv CkkwOk A@mTkv PkvTkkg CknOkkvTkv YknBZk

A@v Gvä Tkv ¢vAkgPkYkkg Wkkv\kk^kmä PkvTkv Uk|vYkQkm bkYkHk^kmä HvYk PkvTkk Rkvak Ro@

QkkZk Tkv SkYkrTkm #kkvXkk ^kSkv PkvYk A@v Gvå

\kkvAkv Fkk\Zkk CkZkk UkGm lHTkXk$Pk #kvLv UkOk Pkv bkoZkrFkkv@Tkv ¢vAkgPkYkkg

Wkkv\kk^kmTkv LUkAkv ¢kUZkkv ¢Tkv Aõk‹g–Xkk¥! ¢k^kng UkkUkAkZkr PkTkv #kkvXkPkng

TkQkm; l^kFkk@ Pkkv A@ Av Pkng UkAMkZkkv ckvPk Pkkv PkTkv AvK\kng Rn:Bk QkkPk? YkkKv

¢k^kk SkgSkkTkv Pkng GkvM!

Pkv Fkkv@ UkOk #kvLTkk ¢k^kk §YkRk ^Zk^kck@Qkm Uk|Xkkl^kPk QkZkkvä Tkv

UkkvPkkTkk ¢Uk@kSkTkm YkkVm YkkgCkPkkg PkvOkv Aõk‹g–#kvL! ¢kUkv H YkTkv WkFkk^Zkkv

Gv; ¢kUk HwTkSkYkrTkk Bk@k Xk$Pk Gkvå \kkvAkvTkm bkYkdk ¢kUkv H YkTkv

&bk%HTk-SkYkkrPYkk" AcmTkv ¢kv]Bkk^Zkkvä Pkkv c^kv cng UkOk Fkkv@m GkvMmTkv

Bk@vBk@ bk%HTk SkYkkrPYkk Qk^kkTkkv Uk|ZkPTk A@m#kå Bk@vBk@ä HwTkSkYkr YkckTk

Gvä ¢Tkv ¢kUkTkk Hv kk bkYZkCÓlì Æ^kkv ^kMv Pkv #kkvXkv Gvå

¢k @mPkv Pkv #kvLTkk §UkCkocTkCknOkTkv \kmSkv SkYkrTkm Uk|Xkk^kTkk Qk¥å

±¢k AQkk ¢kUkOkTkv ¢vYk #kmBk^kv Gv Av bkkSkYkmrTkk Akv¥ RkvakTkv YknBZk

A@mTkv SkYkrTkm zTkRk QkkZk PkvYk Tk A@^kng; UkOk Uk|vYkUko krA bkYkHk^km PkvTkv Pkv

RkvakQkm GkvMk^k^kkv; ¢Tkv SkYkkrPYkkTkk CknOkkvTkv YknBZk A@mTkv PkvTkm Uk|#kgbkk ÿk@k

SkYkrTkm ^kplü QkkZk PkvYk A@^kngå²

R



XkkCk–4 ” “ 155

6Â lbQklPkA@Ok6Â lbQklPkA@Ok6Â lbQklPkA@Ok6Â lbQklPkA@Ok6Â lbQklPkA@Ok–¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸

^kkl@akvOkYknlTkTkm AQkk^kkl@akvOkYknlTkTkm AQkk^kkl@akvOkYknlTkTkm AQkk^kkl@akvOkYknlTkTkm AQkk^kkl@akvOkYknlTkTkm AQkk

Ykck^km@ XkCk^kkTkTkk ^kBkPkYkkg @kHCkpcmTkCk@mYkkg êkvOkmA @kHkTkng

@k%Zk cPkngå PkvYkTkm Ykck@kOkm Fkv\kOkkRv kmä PkvTkkv UknÒk ^kkl@akvOkä PkvTkv DkOkm

bkngR@ 32 @kOkm¢kv cPkm; GPkkg Pkv DkOkkv ^kw@kCkm cPkkv ¢Tkv PkvTkv ¢kPYkkTkng

ekkTk cPkngå

@kHAnYkk@ ^kkl@akvOk ¢vA ^kBkPk §ÛkTkYkkg SZkkTk A@Pkk cPkkä ¢v kkYkkg

l^kÛnPk TkkYkTkkv Fkkv@ ¢vA zAYkPkm ck@ Fkkv@mTkv XkkCkPkkv cPkkvä Pkv PZkkg ¢k^Zkkv;

PkvTkm UkkG] lbkUkk¥¢kv cPkk; UkAMk¥ H^kkTkm WkmAv Pkv ck@ ^kkl@akvOkTkk

UkCk Ukkbkv VxAmTkv Pkv Fkkv@ bkgPkk¥ CkZkkvå ¢kQkm @kHAnYkk@Tkv H Fkkv@ bkYkÆTkv

@kHk¢v PkvTkv VkgbkmTkm bkHk A@må UkOk %Zkk@v H\\kkRv PkvTkk Uk@ Pk\k^kk@

Ykk@m PZkk@v ^kkl@akvOkTkm MkvAYkkg Pk\k^kk@Tkv WkR\kv Vo\kTkm Ykk]k Qk¥ Ck¥å

GPkkg @kHAnYkk@ Pkkv YkkwTkUkOkv SZkkTkYkkg H cPkkå

¢k^kkv FkYkPAk@ RvBkm Fkkv@Tkv UkbPkk^kkv QkZkkvå PkvOkv @kHkTkv Aõk‹g Av Bk@kv

Fkkv@ cng Gngä ck@Tkm Fkkv@m Ykx A@m Gvä ¢k @kHAnYkk@ Pkkv lTkRkvrak Gvå ¢v

^kkPk bkkgXk]m @kHk¢v Ang k@Tkm dkYkk YkkgCkm ¢Tkv PkvTkv @kHYkcv\kYkkg ¢k^k^kk

Aõk‹g–AvYk Av ¢vTkm YkkPkk ¢vTkm @kc HkvPkm cPkmå

UkOk ^kw@kCkm ^kkl@akvOkAnYkk@v Aõk‹g–lUkPkkÆ! ¢k ¢bkk@ bkgbkk@Qkm

c^kv Wkbk Qkk¢kvå ¢k @kHUkkKYkkg A>kkgZk Ykk<g lFkûk \kkCkPkng TkQkm; Ykk<g lFkûk

Pkkv ¢vA FkwPkTZkb^kæUk ¢kPYkkTkv bkkSk^kkYkkg H \kkCZkng Gvå PkvQkm c^kv Pkkv cng

Rmdkk \k¥Tkv YknlTk Qk¥#kå ¢kYk AcmTkv ¢vA YknlTk@kH Ukkbkv H¥Tkv PkvOkv Rmdkk

\kmSkmååå¢Tkv ¢kPYkkTkv bkkSk^kk \kkCZkkå

c^kvä @kHYkgÒkmTkkv UknÒk UknaUkMk\k cPkkvä Pkv Wkk]UkOkQkm H ^kkl@akvOkTkkv

lYkÒk cPkkvä ¢Tkv PkvTkk \kCTk cYkOkkg H QkZkkg cPkkg; PkvTkm ïkm Wkcn bkngR@

vuxw




Tk cPkmå ¢vA^kk@ ^kkl@akvOkYknlTk V@Pkkg V@Pkkg UknaUkMk\kTkv PZkkg ¢k^km UkckxFZkk

Tkv UknaUkMk\kv PkvYkTkv l^klSkUko^krA ¢kck@RkTk AZkn‘ååå¢k Uk|bkgCkvä UkkvPkkTkk Uko^krTkk

lYkÒkTkv SkYkr UkYkkM^kkTkm Xkk^kTkk Pkv YknlTk@kHTkv HkCkmå ¢kck@ A@mTkv Pkv¢kv

Pkkv HgCk\k Pk@V H^kk \kkCZkk; l^kTkZk BkkPk@ UknaUkMk\k UkOk PkvYkTkm UkkG]

CkZkkvå QkkvMv Ro@ CkZkk UkGm PkvTkv ¢vYk QkZkng Av c^kv YknlTk@kH @kvAk¥ H^kkTkng

Acv Pkkv cng UkkGkv ^k]ngä UkOk YknlTk Pkkv Ro@ Tkv Ro@ Fkk\Zkk H HkZk GvååålYkÒkTkv

AcvPkk TkQkm Av c^kv PkYkv @kvAk¥ Hk^k!

UknaUkMk\kTkv Dk@v H^kkTkm ¢kAn]Pkk Qk^kk \kkCkmå PkvOkv YknlTk@kHTkv ZkkR

Rv k@k^k^kkTkk cvPknQkm Aõk‹g Av–¢kUkOkv TkkTkk cPkk PZkk@v ¢k Pk]k^kv ¢k^kPkk

¢Tkv Av@mTkk IkM TkmFkv bkkQkv @YkPkk cPkkå ¢k IkM CkkYkQkm Wkv ÒkOk Ykk¥\k

Ro@ Gvååå¢kUkOkv CkkYkQkm DkOkv Ro@ ¢k^km CkZkk Gm¢våååå

—Pkv bkkgXk]^kk GPkkg ^kkl@akvOkYknlTk¢v PkvTkv @kvAk¥ H^kkTkng Tk Aõk‹gå

¢ckä Uk@Yk lcPkb^km YknlTk@kH ¢vTkv YkkvdkTkkv YkkCkr GkvMmTkv bkgbkk@Ykkg H^kkTkng

AvYk Acv? PkvYkTkv Pkkv ¢vYk cPkng Av Ykk@kv lYkÒk UkOk YkkvdkTkk Ykk@CkYkkg Ykk@m

bkkQkv H ¢k^kvå—

cv bkBkk! Fkk\kTkvåååYkk@m bkkQk YkkvdkYkkgä

GkvM Uk@ Xkk^kTkvåååIo\k ¢kTkgRYkkgå

¢Ykv H#kng YkkvdkYkkgåååAvYk PkTkv GkvM#kng?

Fkk\kTkv YkkvdkYkkgåååPkngZk ¢Yk bkkQkYkkgå

¢ckä HkOkv Av UkkvPkkTkm UkkG] UkkG] Fkk\kTkk@kTkv YkkvdkYkkg H \k¥

HPkk ckvZk–¢vYk Uk@YklTkbUkpcPkkQkm YknlTk Pkkv ¢kCk] Tkv ¢kCk] Fkk\Zkk HkZk

Gvå UknaUkMk\k UkOk \kkHv #k@Ykv PkvYkTkm UkkG] H¥ @õkkv Gvå

¢gPkv Pkv¢kv ¢kFkkZkrYkck@kH Ukkbkv ¢k^km UkckxFZkk Tkv ^kkl@akvOkYknlTk¢v

Aõk‹g–Uk|Xkkv! ¢k Ykk@kv Uko krTkkv lYkÒk Gvä Tkv bkgbkk@Qkm l^k@$Pk Qk¥Tkv ¢kUkTkm

Ukkbkv Rmdkk \kv kk ¢k^Zkkv Gvå ¢kFkkZkr Ykck@kHv PkvTkv lTkAKXk^Zk HkOkmTkv

Rmdkk ¢kUkm RmSkmå ¢ckä bkkFkk lYkÒk Pkkv ¢v Gv Av Æ^kTkv Xk^kbkYknÜQkm

Hv §Ckk@vå



XkkCk–4 ” “ 157

c^kvä lYkÒkTkk ¢TknCk|c^k#k UknaUkMk\k YknlTk Pkkv Qk¥ CkZkkvä ¢Tkv

Wkck@Ykkg YknlTkTkv ZkkvCZk l¿Zkk¢kv A@^kk \kkCZkkv; UkOk ¢vTkng lFkûk cÆ

bkgbkk@Qkm GoK>kng Tk cPkngå Xkk^kYknlTkUkOkng cÆ PkvTkv QkZkng Tk cPkng; R@vA l¿Zkk¢kv

A@Pkkg PkvTkv UkkvPkkTkng Dk@ ZkkR ¢k^kPkng cPkng; bkkYkklZkA ^kBkPkvZk PkvTkv ^kk@g kk@

UkkvPkkTkm ïkmTkng bYk@Ok QkZkk A@Pkng cPkngå ^kkl@akvOkYknlTk PkvYkTkk YkTkTkv lbQk@

A@^kk YkkKv PkvTkm bkkQkv H @cmTkv PkvTkv ^kk@g kk@ §ûkYk ekkTk–^kw@kCZkTkkv

§UkRv#k RvPkk cPkkå UkOk cÆ PkvTkng YkTk SkYkrYkkg lbQk@ QkZkng Tk cPkngå

¢vYk A@Pkkg A@Pkkg 12 ^kakr ^kmPkm CkZkkgå ¢vA ^kk@ Pkv WkgTkv YknlTk¢kv

Ykck^km@ XkCk^kkTkTkk bkYk^kbk@OkYkkg WkvLk cPkkä PZkk@v £TÜv Uk|XknTkm bPknlPk

A@Pkkg Aõk‹g Av cv TkkQk! ¢k @kHUkpQ^kmTkv GkvMmTkv ¢kUk YknlTk QkZkkä PkvQkm

UkpQ^km ¢TkkQk Qk¥Tkv ¢kUkTkk l^k@cYkkg Io@v Gvä ¢Tkv PkvTkk ¢kgbkn¢kv ¢k

TkRmæUkv ^kcm @õkkg Gvå

¢ckä £TÜv Pkkv bPknlPk ^kMv XkCk^kkTkTkk ^kw@kCZkTkm bPknlPk A@m; UkOk

HvTkng lFkûk cÆ ^kw@kCZkYkkg \kkCZkng Tk cPkng ¢v^kk UknaMk\kTkv Pkkv Pkv è\kkvA

bkkgXk]mTkv ¢vYk QkZkng Avä ¢@v! Ykk@m ïkm UkOk ¢v UkpQ^kmTkm HvYk Wkk@ ^kakrQkm

Ykk@k ^kCk@ Io@Pkm c#kv Tkv Rn:Bkm QkPkm c#kvå Ykx Wkk@ ^kakrQkm ¢vTkng YkkvNng

HkvZkng TkQkmä YkTkv UkOk ¢vTkk l^kTkk FkvTk UkMPkng TkQkmå YkkKv Fkk\kä ¢vTkm bkgXkk]

A@m ¢k^kngå QkkvMkv ^kBkPk ¢vTkm bkkQkv @cmTkv UkGm Rmdkk \k¥ \k¥#kå

–¢kYk l^kFkk@mTkv UknaMk\k Pkkv Akv¥Tkv UkoG~Zkk-CkkG~Zkk ^kCk@ Dk@ Pk@V

H^kk \kkCZkkvå ^kkl@akvOkYknlTk ¢vTkm Fkvìk bkYkÆ CkZkkå PkvYkTkk ñRZkYkkg lYkÒk

Uk|PZkv SkYkr kkPbk\Zk HkCZkngä ¢Tkv Akv¥ UkOk @mPkv PkvTkv SkYkrYkkg lbQk@ A@^kkv

Hkv¥¢v–¢vYk l^kFkk@mTkv Pkv¢kv UkOk PkvTkm bkkQkv bkkQkv Fkk\Zkkä ¢Tkv PkvTkv \k¥Tkv

UkkvPkkTkk @kHYkcv\kYkkg ¢k^Zkkå

lYkÒk bklcPk UkkvPkkTkk Ang k@Tkv Ykcv\kYkkg UkkGkv ¢k^kPkkv RvBkmTkv

Fkv\kOkk@kOkmTkv ¢kékZkr QkZkng Tkv ^kkl@akvOk YknlTkR#kk Tk Ukk]m #kA^kkQkm UkkGkv

¢k^Zkkv Av #kng? ¢vYk PkvTkv bkgRvc QkZkkvå PkvQkm Uk@mdkk YkkKv PkvOkv ¢vA \kkAMkTkng

¢kbkTk ¢Tkv WkmHng bkkvTkkTkng ¢kbkTk @kBZkng; UkOk ^kw@kCkm ^kkl@akvOkYknlTk Pkkv




^kw@kCZkUko krA \kkAMkTkk H ¢kbkTkv WkvLkå ¢kQkm l^kFkdkOk Fkv\kOkkRv km bkYkÆ

Ck¥ Av Ang^k@Tkng YkTk Pkkv ^kw@kCZkYkkg ÓN Gv; PkvTkk ¢kCkYkTkYkkg WkmHkv H Akv¥

cvPkn c#kvå

^kkl@akvOkYknlTk ¢k^kPkkg H PkvTkm CkpcbQkkêkYkTkm 32 @kOkm¢kv UkOk

R#krTkkQkvr ¢k^kmå @kHYkcv\kTkkv ¢k^kkv ¢R~XknPk ^kwXk^k ¢Tkv ¢k^km bkngR@ 32

æUkZkkw^kTkk¢kvTkv RvBkmTkv UknaUkMk\k Pkkv ¢kékZkr UkkYkm CkZkkvåååAv ¢@v! ¢k^kkv

@kH^kwXk^k ¢Tkv ¢k^km bkngR@ 32 @kOkm¢kv GPkkg ¢k @kHAnYkk@ PkvTkm bkkYkv

UkOk TkQkm HkvPkkvä PkvTkv GkvM>kk UkGm ZkkR UkOk TkQkm A@Pkkvä Tkv ¢kPYkkTkv H

bkkSk^kkYkkg ¢vOkv UkkvPkkTkng lFkûk HkvMm RmSkng Gvå–^kkcä SkTZk Gv ¢vTkv! ¢Tkv

cng Pkkv ¢vA bkkSkk@Ok ïkmTkkv Ykkvc UkOk YkTkYkkgQkm GkvMm #kAPkkv TkQkmå ¢@v@v!

Wkk@-Wkk@ ^kakrTkng Ykk<g bkkSknUkOkng TkAkYkng CkZkngå

^kkl@akvOkYknlTk¢v UknaUkMk\kTkv Aõk‹g : cv lYkÒk! cÆ UkOk Hkv PkTkv

bkgbkk@Tkkv Ykkvc ckvZk Pkkv Pkng ¢c{ @cm Hk ¢Tkv ¢k WkSkk ^kwXk^kTkv XkkvCk^k!

¢TkklRAk]Qkm Hv bkgbkk@Tkv XkkvCk^k^kk GPkkg PkplUPk Tk Qk¥ä Pkv ¢vLTkv cÆ

UkOk Pkng XkkvCk^k^kk YkkgCkPkkv ckv Pkkvååå\kvä ¢k WkSkng XkkvCk^k! ^kkl@akvOkTkm ^kkPk

bkkgXk]mTkv UknaMk\kYknlTk ¢PZkgPk #k@Ykk¥ CkZkkä ¢vTkm ¢kgBk §DkMm Ck¥ä

¢vTkkv ¢kPYkk HkCkm ©L>kkvå

@kHYkkPkk Fkv\kOkk UkOk WkSkm Ukl@lbQklPk bkYkÆ Ck¥ä ¢Tkv SkYkrYkkg

lbQk@ A@^kk PkvTkv Aõk‹g—¢@v YknlTk@kH! ¢kPYkkTkk SkYkrTkv bkkSk^kkTkkv ¢k^kkv

¢^kbk@ V@mV@m TkQkm Yk]Pkkvå YkkKv PkYkk<g lFkûk YkkvdkYkkCkrYkkg HkvMkvä ¢k

bkgbkk@ Pkkv ¢TkgPk^kk@ XkkvCk^kk¥ FkoA>kkv Gv PkvYkkg zAlFkPk~ bknBk TkQkmåååYkkKv

PkvTkng YkYkP^k GkvMmTkv YknlTkSkYkrYkkg PkYkk@k lFkûkTkv lbQk@ A@kvå

^kkl@akvOk YknlTk@kHv UkOk ekkTk–^kw@kCZkTkkv DkOkkv H §UkRv#k ¢kUZkkvåååcv

lYkÒk c^kv Pkk<g lFkûk ¢kPYkkTkm ¢k@kSkTkkYkkg lbQk@ A@ ¢Tkv Ykk@m bkkQkv

YkkvdkYkkCkrYkkg ¢k^kå

UknaUkMk\kv Aõk‹g–Uk|Xkkv PkYkv YkTkv YknlTkSkYkrQkm UklPkPk QkPkkv WkFkk^Zkkv Gvä

Tkv bkkFkkv WkkvSk ¢kUkmTkv YkTkv YkkvdkYkkCkrYkkg lbQk@ AZkkvr Gvå bkkFkk lYkÒk PkYkv



XkkCk–4 ” “ 159

H Gkvå ¢kUkv SkYkrYkkg Ykk<g lbQklPkA@Ok A@mTkv YkckTk §UkAk@ AZkkvr Gvå c^kv

Ykk<g YkTk ¢k bkgbkk@Qkm Tkv ¢k XkkvCkkvQkm Bk@vBk@ §RkbkmTk QkZkng Gv Tkv

¢kPYkkTkk @PTkÒkZk SkYkrTkm ¢k@kSkTkkYkkg lbQk@ QkZkng Gvå b^kUTkv UkOk c^kv ¢k

bkgbkk@Tkm £FGk TkQkmä c^kv Pkkv ¢gPk@Ykkg \kmTk Qk¥Tkv ¢kPYkkTkk

FkwPkTZk^kwXk^kTkv bkkSk#kngå

¢k Uk|YkkOkv Uk|kZklékûk A@mTkv Pkv UknaUkMk\k V@mTkv YknlTkSkYkrYkkg lbQk@

QkZkkååå¢Tkv WkgTkv YknlTk^k@kv ^kTk Pk@V Fkk\Zkkååååå

±^kkl@akvOk YknlTk@kHTkm ¢k AQkk ¢kUkOkTkv ¢vYk #kmBkMk^kv Gv Avä

Akv¥ UkOk bkkSkYkmr–SkYkkrPYkk ARklFkPk~ l#klQk\k Qk¥Tkv SkYkrYkkCkrQkm MCkPkkv ckvZk

Pkkv PkvTkk Uk|PZkv lPk@bAk@ Tk A@^kkvä UkOk Uk|vYkUko krA PkvTkv SkYkrYkkCkrYkkg lbQk@

A@^kkvå PkvTkv bk^krUk|Ak@v bkckZk A@mTkvä SkYkrTkkv §\\kkbk HCkkMmTkvä HwTkSkYkrTkkv

Uk@Yk YklcYkk bkYkHk^kmTkv Av ^kw@kCZkXkZkkr bkgWkkvSkTk ^kMvä c@Akv¥ Uk|Ak@v

SkYkrYkkg lbQk@ A@^kkvå PkvYk H UkkvPkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv UkOk SkYkrYkkg ^kSkn Tkv

^kSkn lbQk@ A@^kkv; CkYkv Pkv km Uk|lPkAo]PkkYkkg UkOk SkYkrQkm H@kUkOk MCk^kng Tkc{å²

U




7Â ^kkPbk\Zk7Â ^kkPbk\Zk7Â ^kkPbk\Zk7Â ^kkPbk\Zk7Â ^kkPbk\Zk–¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸

l^kaOknYknlTkTkm AQkkl^kaOknYknlTkTkm AQkkl^kaOknYknlTkTkm AQkkl^kaOknYknlTkTkm AQkkl^kaOknYknlTkTkm AQkk

\kkBkkv ^kakkvr Ukcv\kkgTkmä YknlTkbkn k|Pk XkCk^kkTkTkk PkmQkrTkm ¢k ^kkPk Gvå

§%HwTkTkCk@mYkkg PZkk@v êkm^kYkkr @kHk @k%Zk A@Pkk cPkkä PkvTkv Wkl\k ^kCkv@v

Fkk@ YkgÒkm cPkkä Pkv¢kv TkklbPkA cPkkä PkvYkTkv SkYkrTkm êkük Tk cPkmå

¢vA^kk@ Pkv §%HwTk TkCk@mYkkg bkkPkbkkv YknlTk¢kvTkk bkgDk bklcPk

¢AgUkTk ¢kFkkZkr UkSkkZkkrå \kkBkkv TkCk@HTkkv ¢kTkgRQkm YknlTk^k@kvTkkg R#krTk

A@^kk CkZkk; @kHkTkv UkOk PkvYkTkkg R#krTk A@^kkTkm £FGk Qk¥ä ¢Tkv

YkgÒkm¢kvTkv UkOk bkkQkv ¢k^k^kk Aõk‹gå HkvAv Pkv Wkl\k ^kCkv@v lYkQZkkÓlì

YkgÒkm¢kvTkv Pkkv HwTk YknlTk¢kv §Uk@ êkük Tk cPkmä UkOk @kHkTkm #k@YkQkm

Pkv¢kv UkOk bkkQkv Fkk\Zkkå

@kHk¢v YknlTk¢kvTkv ^kgRTk AZkn‘; UkOk ekkTk-SZkkTkYkkg YkbPk YknlTk^k@kv Pkkv

YkkwTk H cPkkå Pkv YknlTk¢kvTkm ¢k^km #kkglPk ¢Tkv lTkbUkpcPkk RvBkmTkv @kHk Pkkv

Uk|Xkkl^kPk QkZkkvå UkOk YkgÒkm¢kv RnìXkk^kv Acv kk \kkCZkk Avä Ykck@kH! ¢k

HwTk YknlTk¢kvTkv Akg¥ ekkTk TkQkm PkvQkm Pkv¢kv YkkwTk @cv^kkTkkv NkxCk A@v Gv!

–¢v Uk|YkkOkv zTkRk A@Pkk A@Pkk Pkv¢kv HPkk cPkkä PZkkg @bPkkYkkg êknPkbkkCk@

TkkYkTkk YknlTk Yk»Zkk; PkvYkTkkQkm YknlTkbkgDkTkm zTkRk bkcTk Tk Qk¥ PkvQkm PkvYkOkv

YkgÒkm¢kv bkkQkv ^kkRl^k^kkR AZkkvrä ¢v @PTkÒkZkSkk@A YknlTk@kHv ¢TkvAkgPk

–lbkükgPkTkk TZkkZkkv ^kMv YkgÒkmTkm AnZknl$Pk¢kvTkng BkgMTk A@mTkv PkvTkv YkkwTk A@m

RmSkkvå ¢kYk @kHkTkm ckH@mYkkg ck@m H^kkQkm PkvTkv ¢UkYkkTk \kkCZkngå

¢UkYkkTkQkm ¿kvSkv Xk@kZkv\kk Pkv UkkUkm YkgÒkm¢kv @kÒkv YknlTk¢kvTkv Ykk@m

TkkgBk^kk CkZkkå SZkkTkYkkg §Xkv\kk YknlTk@kH §Uk@ Pk\k^kk@ §CkkYkmTkv %Zkkg

Ykk@^kk HkZk Gv PZkkg Pkkv ¢vAk¢vA PkvYkTkk ckQk QkgXkm H CkZkkååå@v! AnR@Pk

¢k^km zcbkk RvBkm #kAm Tkc{; Pk\k^kk@ §CkkYkv\kkv ckQk ¢vYkTkv ¢vYk ¢ü@

@cm CkZkkvä Tkv PkvYkTkk UkCk UkpQ^km bkkQkv FkkxKm CkZkkå

vuxw



XkkCk–4 ” “ 161

bk^kk@Ykkg \kkvAkv¢v ¢k Ó#Zk HkvZkng ¢Tkv @kHkTkv Fkk@vZk YkgÒkmTkm

RnìPkkTkm BkWk@ UkMmä ¢vK\kv PkvYkTkv CkSkvMv WkvbkkMmTkv TkCk@ Wkck@ AkNm

YkoA>kkå ZknüA]kYkkg An#k] ¢v kk Pkv Wkl\k ^kCkv@v YkgÒkm¢kv @BkMPkk-@BkMPkk

clbPkTkkUkn@ TkCk@mYkkg H¥ UkckxFZkk ¢Tkv PZkkg @kHkTkk YkgÒkm Pk@mAv @õkkå

clbPkTkkUkn@ Pkv XkCk^kkTk #kkglPkTkkQkä AngQknTkkQkä ¢@TkkQk ¢v ÒkOk

PkmQk‘A@kvTkm HTYkXkolYk Gvå ¢k AQkk WkTkm Pkv ^kBkPkv clbPkTkkUkn@Ykkg Fk¿^kPkmrTkk

UknÒk UkÚ@kHk @k%Zk A@Pkk cPkkä PkvYkTkk ¢vA Xkk¥ YknlTk QkZkk cPkk–¢vYkTkng

TkkYk l^kaOknAnYkk@å Pkv¢kv ¢kPYkkTkk ekkTk-SZkkTkYkkg YkbPk @cvPkkå PkvYkTkv

AvK\kmZk \klWSk¢kv Uk|CkKm cPkmä UkOk PkvYkkg PkvTkng \kdk Tk cPkng; PkvYkTkng \kdk

Pkkv ¢kPYkkTkm Av k]ekkTk\klWSk bkkSk^kk §Uk@ cPkngå

zbkc@Qk TkkYkTkkv ¢vA @kHkä ¢k clbPkTkkUkn@Tkk @kHkTkkv Rn#YkTk cPkkv

¢Tkv DkOkk ^kBkPkQkm cv@kTk A@Pkkv cPkkv; UkÚ@kHk PkvTkv ÆPkm #kAPkkv Tk cPkkvå

¢gPkv Wkl\kYkgÒkm¢v Zknl$PkQkm PkvTkv ÆPkm \kmSkkvå ¢kQkm Bkn#k Qk¥Tkv @kHk¢v PkvTkv

^kFkTk YkkgCk^kk Aõk‹gä UkOk Wkl\kYkgÒkm¢v Aõk‹g Av %Zkk@v Hæ@ UkM#kv PZkk@v

YkkgCkm#kå

c^kvä ¢AgUkTk ^kCkv@v 700 YknlTk^k@kv Pkkv Rv#kkvRv#k l^kck@ A@Pkk A@Pkkä

¢Tkv Xk^ZkÆ^kkvTkv ^kmPk@kCkSkYkr bkYkHk^kPkkg-bkYkHk^kPkkg clbPkTkkUkn@TkCk@mYkkg

¢k^km UkckxFZkkå Pkv ¢AgUkTk ¢klR YknlTk^k@kvTkv RvBkmTkv Wkl\kYkgÒkm XkZkQkm AkgUkm

©L>kkvåååPkvTkv WkmA \kkCkm Av ¢k YknlTk¢kvTkv \kmSkv ¢Ykk@kg §%HwTkTkkg UkkUk Hkv

Uk|CkK Qk¥ H#kv Pkkv ¢c{Qkm UkOk @kHk ¢UkYkkTk A@mTkv AkNm YkoA#kvå ¿kvSkQkm

UkkvPkkTkk ^kv@Tkkv WkR\kkv \kv kkTkng Pkv YkgÒkm¢kv l^kFkk@^kk \kkCZkkå

Gv kKv Pkv UkkUkm Æ^kkv¢v Pkv WkSkk YknlTk¢kvTkv Æ^kPkk H Wkk]m

TkkgBk^kkTkm ¢vA Rnì ZkkvHTkk Tkœm A@må @kHk Ukkbkv ^kFkTk YkkgCk^kkTkng WkkAm

cPkng Pkv PkvYkOkv YkkgCZkng Avä Ykck@kH! ¢Ykk@v ¢vA YkkvKkv Zkek A@^kkv Gv Pkv

YkkKv ¢YkTkv bkkPk lR^kbkTkng @k%Zk ¢kUkkvå

UkkvPkkTkk ^kFkTkTkng Ukk\kTk A@^kk @kHk¢v PkvYkTkv 7 lR^kbk YkkKv @k%Zk

bkkxUkm RmSkngä Tkv UkkvPkv @kHYkcv\kYkkg H¥Tkv @õkkvå




Wkbk! @k%Zk ckQkYkkg ¢k^kPkkg H Pkv Rnì YkgÒkm¢kv¢v &Tk@Wkl\kZkek"

A@^kkTkng Hkcv@ AZkn‘ååååTkv %Zkkg YknlTk^k@kv lWk@kHPkk cPkk PkvTkm Fkk@vAkv@

zcbkk YkkKv Uk#kn¢kv PkvYk H CkgSkkPkk ckMAkgä Ykkgbkä FkkYkMkg PkQkk \kkAMkgTkk

NCk\kv NCk\kk AZkkrä Tkv Pkv bk]Ckk^kmTkv YkkvKkv XkMAkv AZkkvrå YknlTk¢kvTkm Fkk@v

WkkHn ¢lCTkTkm %^kk]k Uk|CkKmå YknlTk^k@kv Uk@ Dkkv@ §UkbkCkr QkZkkvå

–UkOk ¢k Pkkv YkkvdkTkk bkkSkA ^kmPk@kCkm YknlTk! ¢lCTkTkk XkMAk

^kFFkv UkOk Pkv YknlTk^k@kv Pkkv #kkglPkQkm ¢kPYkkTkk ^kmPk@kCkm ¢YkpPk@bkTkng UkkTk

A@Pkk cPkkå Wkck@Ykkg Xk\kv ¢lCTk Uk|CkK>kkv UkOk PkvYkTkk ¢gPk@Ykkg PkvYkOkv

¿kvSkklCTk H@k UkOk Uk|CkK Qk^kk Tk RmSkkvå ¢lCTkTkk XkMAk Pkkv TkÆA

Tkv TkÆA ¢k^km @õkk cPkkååå\kkvAkvYkkg Fkk@vAkv@ ckckAk@ Qk¥ CkZkkvå

clbPkTkkUkn@Tkk HwTkbkgDkTkv ¢Ukk@ zFkPkk Qk¥; YknlTk^k@kvTkkv §UkbkCkr Ro@ Tk

QkkZk PZkkg bknSkm WkSkk êkk^kAkv¢v UkOk ¢TTk-UkkOkmTkkv PZkkCk AZkkvrå

¢@vä YkkvdkTkv bkkSkTkk@k 700 YknlTk¢kv §Uk@ ¢k^kkv Dkkv@ §UkbkCkr

RvBkmTkv AnR@Pk UkOk HkOkv Sk|nÆ ©Lmååå¢kAk#kYkkg êk^kOkTkdkÒk HkOkv AgUkm

@õk‹g ckvZk! ¢vYk ¢vA dkn\\kAÆTkv RvBkkZkngä Tkv PkvYkTkk YknBkYkkgQkm ckckAk@

TkmA]m CkZkkvå PkvYkOkv ¢kFkkZkr Ykck@kHTkv ^kkPk A@må ¢kFkkZkr Ykck@kHv

lTklYkûkekkTkQkm HkOkmTkv Aõk‹g Av ¢@v! ¢PZkk@v clbPkTkkUkn@Ykkg 700

YknlTk¢kvTkk bkgDk §Uk@ Wkl\k@kHk Dkkv@ §UkbkCkr A@m @õkkv Gvä Tkv Pkv

YknlTk^k@kvTkng Æ^kTk XkZkYkkg Gvå

dkn\\kAÆ¢v UkoG~Zkng—Uk|Xkkv! ¢vYkTkv WkFkk^k^kkTkkv Akv¥ §UkkZk?

¢kFkkZkvr Aõk‹g–ck; l^kaOknAnYkk@ YknlTk@kH PkvYkTkkv §UkbkCkr Ro@ A@m

#kAv PkvYk Gvä AvYk Av PkvYkTkv ¢v km l^kl¿Zkk\klWSk Uk|CkKm Gv Av Hv kMng æUk

A@^kng ckvZk Pkv kMng A@m #kAv Gvå UkOk Pkv¢kv Pkkv UkkvPkkTkm ¢kPYkbkkSkTkkYkkg

¢v kk \kmTk Gv Av—PkvYkTkv UkkvPkkTkm \klWSkTkm UkOk BkWk@ TkQkmä Tkv

YknlTk¢kvTkk §UkbkCkrTkmZkv BkWk@ TkQkmå

¢k bkkgXk]mTkv ¢kFkkZkrTkm ¢kekk \k¥Tkv Pkv dkn\\kAÆ Pk@Pk l^kaOkn

YknlTk Ukkbkv CkZkk Tkv PkvYkTkv WkSkm ^kkPk A@mTkv Uk|kQkrTkk A@m Avä cv TkkQk!

¢kUk l^kl¿Zkk\klWSk ^kMv ¢k §UkbkCkrTkv #kmDk| Ro@ A@kvå



XkkCk–4 ” “ 163

¢v ^kkPk bkkgXk]Pkkg kxPk l^kaOknYknlTkTkk ¢gPk@Ykkg 700 YknlTk¢kv Uk|PZkv

Uk@Yk ^kkPbk\Zk ©Xk@kZkngå l^kl¿Zkk\klWSkTkm BkkPk@m A@^kk PkvYkOkv ckQk

\kgWkk^Zkkv Pkkv LvL YkkTknakkvûk@ Uk^krPk bknSkm ¢kBkk YkTknaZk\kkvAYkkg Pkv \kgWkkZkkvå

Pk@Pk Pkv¢kv clbPkTkkUkn@ ¢k^km UkckxFZkk ¢Tkv UkkvPkkTkkv Xkk¥–Av Hv

clbPkTkkUkn@Tkkv @kHk cPkkv–PkvTkv Aõk‹g–¢@v WkgSkn! Pkk@k @k%ZkYkkg ¢k #kkv

¢TkQkr?

UkÚ@kHv Aõk‹g : Uk|Xkkv! cng \kkFkk@ Gngä ¢PZkk@v @kHbkûkk Ykk@k

ckQkYkkg TkQkmå

¢vTkm UkkbkvQkm WkSkm ^kkPk HkOkmTkv l^kaOknYknlTk¢v 700 YknlTkTkm @dkk

BkkPk@ UkkvPkv QkkvMm^kk@ YknlTkUkOkng GkvMmTkv ¢vA L{CkOkk Wk|kôOk UkglMPkTkng æUk

\kmSkngä ¢Tkv Wkl\k@kHk Ukkbkv ¢k^kmTkv ¢PZkgPk YkSkn@ b^k@v §ûkYk è\kkvA

Wkkv\k^kk \kkCZkkå

Wkl\k@kHk Pkkv ¢vYkTkng lR^ZkæUk RvBkmTkv ¢Tkv YkSkn@m ^kkOkm bkkgXk]mTkv

YknCSk Qk¥ CkZkkv; ¢ckvä PkYkv ¢k^kmTkv Ykk@k ZkekTkm #kkvXkk ^kSkk@m Gv! ¢vYk

AcmTkv PkvOkv Pkv l^kÿkTkTkng bkTYkkTk AZkn‘ ¢Tkv Hv Hkv¥¢v Pkv YkkgCk^kk Aõk‹gå

¢ckä ¢ZkkFkA YknlTkä HCkPkTkk TkkQkåååPkv ¢PZkk@v UkkvPkkTkk 700

bkkSkYkmr¢kvTkm @dkk BkkPk@ ZkkFkA WkTZkk! ¢k^kng Gv SkYkr ^kkPbk\Zk! YkoBkr

@kHkTkv A>kkg BkWk@ cPkm Av HvTkv cng ZkkFkTkk A@^kkTkng Acng Gng Pkv H cYkOkkg

YkTkv SkYkrTkk RkPkk@ Qk#kv ¢Tkv zcbkkTkk Dkkv@ UkkUkYkkgQkm Ykk@kv §ük@ A@#kvå

Pkv Wk|kôOk^kvakSkk@m l^kaOknAnYkk@v @kHkTkng ^kFkTk \k¥Tkv ÒkOk UkCk\kkg

HYkmTk YkkCkmä @kHk¢v Bkn#kmQkm Pkv HYkmTk YkkUkm \kv kk Aõk‹gå—Wkbk Qk¥

FkoA>kng!

@kHk ªFkng Hn¢v Gv PZkkg Pkkv l^kaOkn¢v ^kkYkTkTkv WkR\kv l^k@kK æUk

Skk@Ok AZkn‘å l^kaOknTkng ¢v l^k@kKæUk RvBkmTkv @kHk Pkkv FklAPk Qk¥ CkZkkvå PkvTkv

bkYkHkZkng Tkc{ Av ¢@v ¢k #kng Qk¥ @õk‹g Gv!

l^k@kKb^kæUk l^kaOkn¢v ¢vA UkCk YkTknaZk\kkvATkk ¢k GvMvä ¢Tkv WkmHkv




UkCk WkmHk GvMv YkoAmTkv Wkl\k@kHkTkv Aõk‹g–Wkkv\kä ÒkmHng UkCk\kng A>kkg YkoAng?

ÒkmHng UkCk\kng YkoA^kkTkm HCZkk ¢kUkä Tkc{Pk@ Pkk@k YkkQkk Uk@ UkCk YkoAmTkv

PkTkv UkkPkk]Ykkg §Pkk@m R. Gng!

YknlTk@kHTkm ¢k^km l^kl¿Zkk QkPkkg Fkk@vAkv@ Bk]Xk]kK Qk¥ CkZkkv;

¢kBkng Wk|ôkgM HkOkv Sk|oÆ ©L>kng! Rv^kkv ¢Tkv YkTknaZkkv¢v ¢k^kmTkv

l^kaOknYknlTk@kHTkm bPknlPk A@m ¢Tkv l^kl¿Zkk bkgAv\km \kv kk l^kTkgPkm A@må

Wkl\k@kHk ^kCkv@v Fkk@v YkgÒkm¢kv YknlTk@kHTkk UkCkv UkMmTkv UkkvPkkTkm Xko\kTkm

YkkVm YkkCk^kk \kkCZkk : Uk|Xkkvä dkYkk A@kv! Ykx ¢kUkTkv ¢kv]BZkk Tkc{å

l^kaOknYknlTk@kHv dkYkkUko krA PkvYkTkv ¢zcbkkSkYkrTkng b^kæUk bkYkHk^Zkngä

PkQkk HwTkYknlTk¢kvTkk ^kmPk@kCkm dkYkk WkPkk^kmTkv PkvYkTkkv YklcYkk bkYkHk^Zkkvä

¢Tkv ¢kPYkkTkk lcPkTkkv Uk@Yk §UkRv#k ¢kUZkkvå Pkv bkkgXk]mTkv Pkv¢kvTkng ñRZk

–Ukl@^kPkrTk QkZkngä Tkv Dkkv@ UkkUkTkm dkYkk YkkCkmTkv PkvYkOkv ¢kPYkkTkk lcPkTkkv

YkkCkr ¢gCkmAk@ AZkkvrå ¢ckä l^kaOknAnYkk@Tkm l^kl¿Zkk\klWSk Wkl\k ^kCkv@vTkv

SkYkrUk|klUPkTkng Ak@Ok WkTkm Ck¥! Pkv Æ^kkv¢v UkkvPkkTkk Ukl@OkkYk dkOkYkkg Uk\kKm

TkkBZkkå ¢@vä ¢k^kk #kkgPk–^kmPk@kCk YknlTk¢kv §Uk@ ¢Ykv ¢k^kkv §UkbkCkr

AZkkvrä —lSkœk@ Gv ¢YkTkv! ¢kYk UkékkûkkUkUko krA PkvYkOkv HwTkSkYkr b^kmAk@

AZkkvrå ¢k @mPkv l^kaOknYknlTkXkCk^kkTkv Wkl\k@kHk ^kCkv@vTkkv §ük@ AZkkvrååååTkv

700 YknlTk¢kvTkm @dkk A@må

Fkk@vAkv@ HwTkSkYkrTkk HZkHZkAk@ CkkÆ ©L>kkå Pk@Pk H zcbkA Zkek

WkgSk Qk¥ CkZkkv; YknlTk^k@kv §Uk@Tkkv §UkbkCkr Ro@ QkZkkvå cHk@kv êkk^kAkv Uk@Yk

Xkl$PkQkm 700 YknlTk^k@kvTkm ^kwZkk^kFFk A@^kk \kkCZkk; l^kaOknAnYkk@v UkkvPkv PZkkg

H¥Tkv YknlTk¢kvTkm ^kwZkk^kFFk A@m ¢Tkv YknlTk^k@kv¢v UkOk l^kaOknAnYkk@Tkk

^kkPbk\ZkTkm Uk|#kgbkk A@må ¢ck! ^kkPbk\ZkTkng ¢v Ó#Zk ¢R~XknPk cPkng! Wkl\k

^kCkv@v YkgÒkm¢kv¢v UkOk YknlTk¢kv Ukkbkv H¥Tkv dkYkk YkkCkm Tkv Xkl$PkQkm bkv^kk

A@må

§UkbkCkr Ro@ QkZkkv PkvQkm YknlTk¢kv ¢kck@ YkkKv clbPkTkkUkn@m TkCk@mYkkg

UkSkkZkkrå cHk@kv êkk^kAkv¢v ¢lPk#kZk Xkl$PkUko krA YknlTk¢kvTkv ¢kck@RkTk AZkn‘;



XkkCk–4 ” “ 165

PZkk@ UkGm H êkk^kAkv¢v XkkvHTk AZkn‘å Hn¢kvä êkk^kAkvTkkv UkOk Av^kkv SkYkrUk|vYk!

SkTZk Pkv êkk^kAkvåååTkv SkTZk Pkv bkkSkn¢kvå

Hv lR^kbkv ¢k WkTkk^k WkTZkkv Pkv lR^kbkv êkk^kOk bknR UkoTkYk cPkmå

l^kaOknAnYkk@ YknlTk@kHTkk YkckTk ^kkPbk\ZkTkv \kmSkv 700 YknlTk¢kvTkm PkQkk

SkYkrTkm @dkk Qk¥ä PkvQkm Pkv lR^kbk &@dkkUk^kr" Pk@mAv Uk|lbkü QkZkkvä Pkv ¢kHv

UkOk ©H^kkZk Gvå

YknlTk@dkkTkng UkkvPkkTkng AkYk Uko<g QkZkngä ¢vK\kv ^kvak GkvMmTkv l^kaOknAnYkk@v

V@mQkm YknlTkR#kk Skk@Ok A@m ¢Tkv SZkkTk ^kMv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkv #knü

@PTkÒkZkSkYkr bkkQkv ¢XkvR A@mTkv ¢v^kng ^kkPbk\Zk AZkn‘ Av ¢\UkAk]Ykkg

Av k]ekkTk Uk|CkK A@mTkv Ykkvdk UkkYZkkå

± l^kaOknYknlTk@kHTkm ¢k AQkk ¢kUkOkTkv ¢vYk #kmBk^kv Gv Av SkYkkrPYkk

bkkSkYkmrHTkkvTkv UkkvPkkTkk H bkYkÆTkv PkvYkTkk Uk|PZkv ¢PZkgPk Uk|mlPkæUk ^kkPbk\Zk

@kBk^kng; PkvYkTkk Uk|PZkv ¢kR@-bkTYkkTkUko krA R@vA Uk|Ak@v YkRR A@^km; PkvYkTkk

§Uk@ Ag¥ bkgAK ¢k^km UkMv Pkkv UkkvPkkTkm #kl$PkQkm PkvTkng lTk^kk@Ok A@^kngå ¢k

@mPkv SkYkkrPYkk Uk|PZkv ¢PZkgPk Uk|mlPkbklcPk ^kPkr kngå HvTkv SkYkrTkm Uk|mlPk ckvZk PkvTkv

SkYkkrPYkk Uk|PZkv Uk|mlPk ckvZk Hå SkYkkrPYkk §Uk@Tkng bkgAK Pkv RvBkm #kAv Tkc{å²

S




8Â Uk|Xkk^kTkk8Â Uk|Xkk^kTkk8Â Uk|Xkk^kTkk8Â Uk|Xkk^kTkk8Â Uk|Xkk^kTkk–¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸¢gCkYkkg Uk|lbk¸

^k»AnYkk@YknlTkTkm AQkk^k»AnYkk@YknlTkTkm AQkk^k»AnYkk@YknlTkTkm AQkk^k»AnYkk@YknlTkTkm AQkk^k»AnYkk@YknlTkTkm AQkk

¢lcdkÒkUkn@Ykkg bkkvYkRûkYkgÒkm cPkk; PkvTkm bkCkXkkr ïkmTkv Av@m Bkk^kkTkm

£FGk Qk¥å cÆ Av@m UkkA^kkTkm «Pkn Tk cPkmä GPkkg YkgÒkm¢v ^kTkYkkg H¥Tkv

PkUkkbk A@m Pkkv ¢kBkk ^kTkYkkg ¢vA IkM §Uk@ bkngR@ Av@m Io\kPkm cPkmå PkvTkv

¢kékZkr QkZkng! Pkv IkM TkmFkv ¢vA HwTkYknlTk WkvLk cPkkä PkvTkk Uk|Xkk^kQkm Pkv

IkMYkkg Av@m UkkAm Ck¥ cPkmå YkgÒkm¢v Xkl$PkUko krA TkYkbAk@ A@mTkv YknlTk@kH

UkkbkvQkm SkYkrTkng b^kæUk bkkgXk»Zkngä ¢Tkv ¢PZkgPk ^kw@kCZk^k#k Pkv H ^kBkPkv Rmdkk

\k¥Tkv YknlTk QkZkk Tkv Uk^krPkYkkg H¥Tkv ¢kPYkSZkkTk A@^kk \kkCZkkå

Pkv bkkvYkRûkYkgÒkmTkm ïkm ZkekRûkk¢v UknÒkTkv HTYk ¢kUZkkvå Pkv UknÒkTkv

\k¥Tkv YknlTk@kH Ukkbkv Ck¥å UkOk bkgbkk@Qkm l^k@$Pk YknlTk¢v PkvTkm bkkYkv HkvZkng

Tkc{å PkvQkm ¿kvSkUko krA Pkv ïkm Wkkv\km Av–Hkv bkkSkn Qk^kng cPkng Pkkv YkTkv #kk YkkKv

Uk@OZkk? Ykk@m zHRCkm AvYk WkCkkMm? c^kv ¢k UknÒkTkng Ukk\kTkUkkvakOk AkvOk

A@#kv? ¢vYk AcmTkv PkvYkTkk UkCk Ukkbkv H Wkk]ATkv YkoAmTkv Pkv Pkkv Fkk\km Ck¥å

¢v Wkk]ATkng TkkYk ^kÈAnYkk@å PkvTkk ckQkYkkg ^kÈlFkó cPkngå

¢@v! ^kTk-HgCk\kYkkg Wkk]ATkm @dkk AkvOk A@#kv!

Wk@kWk@ Pkv H ^kBkPkv lR^kkA@ TkkYkTkkv l^kÛkSk@ @kHk PkmQkrZkkÒkk A@^kk

TkmA]v\kkvä Pkv YknlTkTkv ^kgRTk A@^kk ¢k^Zkkv; ¢Tkv ¢PZkgPk PkvHb^km ¢v kk Pkv

^kÈAnYkk@ Wkk]ATkv RvBkmTkv PkvMm \kmSkkvå ¢k^kk UknÒk@PTkTkm Uk|klUPk Qk^kkQkm @kOkm

UkOk Bkn#k Qk¥å Pkv¢kv PkvTkv UkkvPkkTkm bkkQkv H \k¥ CkZkkä ¢Tkv UknÒkTkm HvYk

Ukk\kTk A@^kk \kkCZkkå XkkCZk^kkTk Æ^kkvTkv Akv¥Tkv Akv¥ ZkkvCk Yk]m HkZk Gvå

^kÈAnYkk@ Zkn kkTk QkPkkg Uk^kTk^kvCkk TkkYkTkm l^kÛkSk@m bkkQkv \kCTk AZkkr

Tkv PkvOkv ¢TkvA @kHk¢kvTkv ÆPkm \kmSkkå

QkkvMk ^kBkPkv lR^kkA@ @kHkTkm ïkmTkv ¢vA UknÒk QkZkkvå UkkvPkkTkk ¢k

vuxw



XkkCk–4 ” “ 167

UknÒkTkv H @k%Zk Yk]v ¢v km £FGkQkm Pkv ïkmTkv ^kÈAnYkk@ Uk|PZkv ÿvak Qk^kk

\kkCZkkvå ¢vA^kk@ Pkv ¢vYk Wkkv\km Ck¥ Av ¢@v! ¢k AkvTkkv UknÒk Gv! Tkv ¢c{

¢k^kmTkv cv@kTk A@v Gv!

¢v bkkgXk]Pkkg H ^kÈAnYkk@Tkng YkTk §Rkbk Qk¥ CkZkngå PkvTkv BkkPk@m Qk¥

Av Ykk@k bkkFkk YkkPkk-lUkPkk Pkkv WkmHk Gvå l^kÛkSk@ UkkbkvQkm PkvOkv WkSkm

cAmAPk HkOkm \kmSkmå PkvTkv BkWk@ UkMm Av Ykk@k lUkPkk Pkkv Rmdkk \k¥Tkv YknlTk

QkZkk Gvå Pk@Pk H l^kYkkTkYkkg WkvbkmTkv Pkv YknlTk@kH Ukkbkv CkZkkvå

SZkkTkYkkg lWk@kHYkkTk bkkvYkRûk YknlTk@kHTkv RvBkmTkv Pkv DkOkkv Uk|bkTTk

QkZkkvä PkvTkng lFkûk #kkgPk QkZkngä l^klFkÒk bkgbkk@ Uk|PZkv PkvTkv ^kw@kCZk HkCZkkvä ¢Tkv

HkOkv Av lUkPkk UkkbkvQkm SkYkrTkkv ^kk@bkkv YkkgCkPkkv ckvZk! PkvYk Uk@Yk Xkl$PkQkm

^kgRTk A@mTkv Aõk‹g : cv Uko%Zk Rv^k! YkTkv UkOk bkkSknRmdkk ¢kUkkv! ¢k

bkgbkk@Ykkg ¢kPYkk lbk^kkZk WkmHv A>kkgZk YkTkv FkvTk UkMPkng TkQkmå

lR^kkA@Rv^kv PkvTkv Rmdkk Tk \kv^kk DkOkng bkYkHk^Zkkvä UkOk Pkv ^kÈAnYkk@v

Pkkv Rmdkk H \kmSkm; bkkSkn Qk¥Tkv ¢kPYkkTkng ekkTk-SZkkTk A@^kk \kkCZkkä Tkv

Rv#kkvRv#k l^kFk@mTkv SkYkrUk|Xkk^kTkk A@^kk \kkCZkkå ¢vA^kk@ PkvYkTkk Uk|PkkUkv

YkQkn@kTkCk@mYkkg SkYkrUk|Xkk^kTkkTkkv YkkvKkv Uk|bkgCk WkTZkkvå #kng WkTZkng? Pkv Hkv^kk

¢kUkOkm AQkkTkv YkQkn@kTkCk@mYkkg \k¥ H¥¢vå

YkQkn@kTkCk@mYkkg ¢vA Ck@mWk ¢TkkQk Wkk]Am ¢vLngHnLng Bkk¥Tkv UkvK

Xk@Pkm cPkmä PkvTkv RvBkmTkv ¢vA ¢^klSkekkTkm YknlTk Wkkv\Zkk Av RvBkkv AYkrTkm

l^klFkÒkPkk! ¢k H GkvA@m QkkvMk ^kBkPkYkkg @kHkTkm UkK@kOkm Qk#kvå

YknlTkTkm ¢v ^kkPk bkkgXk]mTkv WkkwülXkdknA PkvTkv UkkvPkkTkk YkLYkkg \k¥

CkZkk Tkv PkvTkng \kk\kTkUkk\kTk A@^kk \kkCZkkå PkvTkng TkkYk WknüRkbkm UkkM>kng Tkv PkvTkv

WkkwüSkYkrTkk bkgbAk@ ¢kUZkkå

c^kvä Pkv %Zkk@v Zkn^kkTk Qk¥ PZkk@v PkvTkng ¢PZkgPk bkngR@ æUk RvBkmTkv @kHk

YkkvlcPk Qk¥ CkZkkvä ¢Tkv PkvTkm bkkQkv \kCTkTkm YkkgCkOkm A@må UkOk ¢k @kHkTkv

§s^k\kk TkkYkTkm ¢vA @kOkm cPkm Tkv Pkv HwTkSkYkr Ukk]Pkm cPkmä PkvQkm YkLTkk




\kkvAkv¢v Aõk‹g Av @kHk UkkvPkv WkkwüSkYkr b^kmAk@v ¢Tkv WkkwüRkbkmTkv UkK@kOkm

WkTkk^kv Pkv #k@Pkv \kCTk A@m¢vå AkYkkgSk @kHk¢v Pkkv ^kCk@ l^kFkkZkvr ¢v ^kkPk

b^kmAk@m \kmSkmå @v lSkœk@ l^kakZkkvTkv! l^kakZkkgSk Æ^kkv bkkFkk SkYkrQkm UkOk

Xk|ì Qk¥ HkZk Gvå

c^kvä WknüRkbkm @kHkTkm UkK@kOkm Qk¥ä PkvQkm Pkv WkkwüSkYkrTkkv BkoWk

Uk|Fkk@ A@^kk \kkCkmå ¢vA ^kk@ §s^k\kk@kOkm–Av Hv HwTkSkYkrTkm Uk@Yk Xk$Pk

cPkmä PkvOkv R@ ^kakrTkm YkkVA ¢ìklóAkYkkg lHTkvTÜ XkCk^kkTkTkm YkkvKm

¢R~XknPk @QkZkkÒkk AkN^kkTkm PkwZkk@m A@må UkOk WknüRkbkmQkm Pkv bkcTk Tk QkZkngå

PkvOkv @kHkTkv AcmTkv Pkv @QkZkkÒkk ¢KAk^km ¢Tkv WkkwüTkm @QkZkkÒkk Ukcv\kkg

AkN^kkTkng Aõk‹gå ¢@v@v! HwTkSkYkrTkk Uk@Yk YklcYkkTkm ¢vTkv A>kkgQkm BkWk@

ckvZk! CkkZkTkng RoSk ¢Tkv ¢kAMkTkng RoSk–PkvTkk PkVk^kPkTkv WkvXkkTk YkkOkbk

A>kkgQkm HkOkv?

XkCk^kkTkTkm @QkZkkÒkkYkkg l^kDTk Qk^kkQkm §s^k\kk@kOkmTkv Wkcn Rn:Bk QkZkng

¢Tkv @QkZkkÒkk Tk TkmA]v PZkkg bknSkm ¢Tk#kTk^k|Pk Skk@Ok A@mTkv Pkv ^kTkYkkg

bkkvYkRûkYknlTk PkQkk ^kÈAnYkk@YknlTkTkk #k@OkYkkg UkckxFkm Ck¥; ¢Tkv Uk|kQkrTkk

A@m Av cv Uk|Xkkv! HwTkSkYkr §Uk@Tkng bkgAK ¢kUk Ro@ A@kvå

@kOkmTkm ^kkPk bkkgXk]mTkv ^kÈYknlTk@kHTkk ¢gPk@Ykkg SkYkrUk|Xkk^kTkkTkkv

Xkk^k §\\kbkm ¢k^Zkkvå Wk@kWk@ ¢v H ^kBkPkv lR^kkA@ @kHk ^kCkv@v l^kÛkSk@kv

PZkkg YknlTk^kgRTk A@^kk ¢k^Zkk; ^kÈAnYkk@ YknlTk¢v PkvYkTkv Aõk‹g : @kHTk~! PkYkv

HwTkSkYkrTkk Uk@Yk Xk$Pk Gkvä Tkv SkYkr §Uk@ YkQkn@kTkCk@mYkkg bkgAK ¢k^Zkng Gv

Pkv Ro@ A@^kk PkYkv bkYkQkr Gkvå SkYkkrPYkk¢kvTkv SkYkrTkm Uk|Xkk^kTkkTkkv §Pbkkc ckvZk

Gv; PkTkQkmä YkTkQkmä SkTkQkmä #kkïkQkmä ekkTkQkmä l^kÛkQkm bk^krUk|Ak@v Pkv

HwTkSkYkrTkm ^kplü A@v Gv Tkv SkYkkrPYkk¢kv §Uk@Tkkg bkgAK Ro@ A@v Gvå

lR^kkA@ @kHkTkv SkYkrTkkv Uk|vYk Pkkv cPkkv Hä PkvYkkg ^k]m YknlTk@kHTkk

§UkRv#kQkm PkvTkv Uk|v@Okk Yk]m; Pk@Pk H YknlTk@kHTkv TkYkbAk@ A@mTkvä

§s^k\kk@kOkm bkkQkv WkSkk l^kÛkSk@kv YkQkn@k ¢k^km UkckxFZkk ¢Tkv SkkYkSkoYkQkm

lHTkvTÜRv kTkm @QkZkkÒkk AkNmå cHk@kv l^kÛkSk@kvTkkv Uk|Xkk^k RvBkmTkv @kHk



XkkCk–4 ” “ 169

¢Tkv WknüRkbkm UkOk ¢kékZkr UkkYkm CkZkkä ¢Tkv HwTkSkYkrQkm Uk|Xkkl^kPk Qk¥Tkv

¢kTkgRUko^krA PkvYkOkv HwTkSkYkr ¢gCkmAk@ A@mTkv UkkvPkkTkng A\ZkkOk AZkn‘; PkQkk

bkPZkSkYkr UkYkkM^kk YkkKv §s^k\kk@kOkmTkkv §UkAk@ YkkTZkkvå §s^k\kk@kOkm¢v

PkvYkTkv HwTkSkYkrTkk ^kmPk@kCkm Rv k-Ckn<Tkkv ¢Ukk@ YklcYkk bkYkHk^Zkkvå

YkQkn@kTkCk@mTkk cHk@kv Æ^kkv UkOk ¢k^km YkckTk Uk|Xkk^kTkk RvBkmTkv

¢kTkglRPk QkZkk Tkv WkcnYkkTkUko krA HwTkSkYkrTkm §UkkbkTkk A@^kk \kkCZkkå ¢k

@mPkv ^kÈAnYkk@YknlTk ÿk@k ¢Tkv §s^k\kk@kOkm ÿk@k HwTkSkYkrTkm YkckTk

Uk|Xkk^kTkk Qk¥å

±^kÈAnYkk@YknlTk@kHTkm ¢k AQkk ¢kUkOkTkv HwTkSkYkrTkm bkv kk A@^kkTkng

¢Tkv ¢PZkgPk YklcYkkUko krA PkvTkm Uk|Xkk^kTkk A@^kkTkng #kmBk^kkMv Gvå PkTk-YkTk

-SkTkQkmä ekkTkQkmä êkükQkm bk^krUk|Ak@v SkYkr §Uk@Tkng bkgAK Ro@ A@mä SkYkrTkkv

YklcYkk Uk|lbkü A@^kkv ¢Tkv SkYkrTkm ^kplü A@^kmå PkvYkkg UkOk ¢k HYkkTkkYkkg

Bkkbk A@mTkv ekkTkbkklcPZk ÿk@k SkYkrUk|Xkk^kTkk A@^kk ZkkvCZk Gvå²

P P

PP N

Documents

YknÜA - Vitragvani · lbküXkCk^kgPkkv! cv UkgFk Uk@Ykvím XkCk^kgPkkv! ¢kUk UkSkk@kvåååUkSkk@kvåååUkSkk@kv! ¢kPYkkTkkv @gCk \kCkkMmTkv cng Ykk@k bkYZkA~P^kTkv ¢k@kSk^kk