Young Voices - European Agency for Special Needs and ... · Young Voices: Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni 7 Introduzzjoni Fis-sena 2006, ir-rappre entanti ta’ l-A enzija

Young Voices

Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni

L-A enzija Ewropea g all-I vilupp ta’Edukazzjoni g al ti ijiet Spe jali

Young Voices: Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni 2

Dan ir-rapport huwa taqsira tal-pre entazzjonijiet u r-ri ultati ta’ l-Assemblea Ewropea tal-Young People with Special Educational Needs, li ib l-isem ta’ ‘Young Voices: Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni g al ti ijiet Spe jali’. Din l-assemblea kienet organizzata b’koperazzjoni mal-Ministeru Portugi ta’ l-Edukazzjoni, f’Li bona, f’Settembru 2007 u kienet tag mel parti mill-inizjattivi li saru tal-Presidenza Portugi a ta’ l-Unjoni Ewropea. Dan ir-rapport kien im ejji mill-A enzija ibba at fuq il-kontribuzzjonijiet mid-delegati g a ag li adu sehem fl-avveniment. A na nixtiequ nuru l-apprezzament sin ier

tag na lilhom kollha. Wie ed jista’ jsib aktar tag rif dwar dan l-avveniment fuq il-websajt ta’ l-A enzija: www.european-agency.org/european-hearing2007 Edituri: Victoria Soriano, Mary Kyriazopoulou, Harald Weber u Axelle Grünberger (Membri ta’ l-Istaff) ta’ l-A enzija Ewropea g all-I vilupp ta’ Edukazzjoni g al

ti ijiet Spe jali. Wie ed jista’ jag mel u u minn siltiet minn dan id-dokument sakemm dan jag mel referenza ara g as-sors minn fejn ikunu ttie du. Wie ed jista’ jaqra dan ir-rapport b’21 lingwa u b’formati elettroni i sempli i. Il-ver jonijiet elettroni i ta’ dan ir-rapport insibuhom fil-websajt ta’ l-A enzija: www.european-agency.org/site/info/publications/agency/index.html Maqluba g all-Malti minn: Tarcisio Zarb, [email protected] L-istampa tal-qoxra: Viktorija Proskurovska ISBN: 978-87-92387-35-6 (Elettronika) ISBN: 978-87-92387-14-1 (Ipprintjata) 2008

L-A enzija Ewropea g all-I vilupp ta’ Edukazzjoni g al ti ijiet Spe jali

Secretariat Østre Stationsvej 33

DK-5000 Odense C Denmark Tel: +45 64 41 00 20

[email protected]

Brussels Office 3 Avenue Palmerston

BE-1000 Brussels Belgium Tel: +32 2 280 33 59

[email protected]

www.european-agency.org

Il-produzzjoni ta’ dan id-dokument kienet meg juna mid-DG Education, Training, Culture and Multilingualism of the European Commission: http://europa.eu.int/comm/dgs/education_culture/index_en.htm


IL-KONTENUT

Da la 5

Introduzzjoni 7

Silta mill-pre entazzjoni mog tija minn Ms. Maria de Lurdes Rodrigues, Ministru Portugi ta’ l-Edukazzjoni 9

Riflessjonijiet mid-Delegati g a ag 11

Riflessjonijiet mid-Delegati fl-Edukazzjoni Sekondarja.................11

Riflessjonijiet mid-Delegati fl-Edukazzjoni Vokazzjonali...............14

Riflessjonijiet mid-Delegati fl-Edukazzjoni Og la .........................16

Silta mill-pre entazzjoni li ta Mr Valter Lemos, is-Segretarju Portugi ta’ l-Istat g all-Edukazzjoni 19

Id-Dikjarazzjoni ta’ Li bona 20

L-Opinjonijiet ta - g a ag fuq l-Edukazzjoni Inklu iva ..............20



Da la Fis-sena 2007, il-pajji i membri ta’ l-A enzija Ewropea g all-I vilupp fl-Edukazzjoni g al tigijiet Spe jali qablu li jorganizzaw Assemblea Ewropea. G aliha stiednu nies g a ag bi ti ijiet ta’ edukazzjoni spe jali biex jirriflettu u jiddiskutu dwar l-edukazzjoni u l-futur tag hom. Saret enfasi spe jali fuq l-esperjenzi ta - g a ag , kif ukoll fuq l-ideat u s-su erimenti tag hom dwar l-edukazzjoni inklu iva. Din kienet it-tieni darba li l-A enzija organizzat avveniment daqshekk importanti. L-ewwel Assemblea Ewropea g all-Young People bi

ti ijiet ta’ edukazzjoni spe jali kienet iet organizzata fi Brussels fis-sena 2003 sewwa sew fil-Parlament Ewropew. Il-pajji i membri kollha ta’ l-A enzija kienu konxji mill-fatt li l-organizzazzjoni ta’ avveniment ta’ dan it-tip kienet sfida kbira. Dan, b’mod spe jali meta wie ed iqis li g al dan l-avveniment kienu mistennija parte ipanti minn 29 pajji . Fis-sena 2003 adu sehem 22 pajji . L-Assemblea tas-sena 2007 saret f’Li bona f’Settembru. Din kienet organizzata b’koperazzjoni mal-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni Portugi fi

dan il-Presidenza Portugi a ta’ l-Unjoni Ewropea. L-A enzija, filwaqt li adet gost torganizza din it-tieni Assemblea Ewropea, assitha onorata wkoll. Irridu nie du din l-okka joni biex nirringrazzjaw it-78 delegat, kif ukoll il-familji tag hom, l-g alliema u l-istaff li g enhom, il-Ministeri ta’ l-edukazzjoni, r-rappre entanti mill-organizzazzjonijiet Ewropej u internazzjonali kif ukoll l-awtoritajiet Portugi i g as-sehem u l-impenn tag hom. Ming ajrhom ma kienx ikun possibbli li wie ed jorganizza avveniment ta’ dan it-tip. Jørgen Greve Cor J. W. Meijer Chairman Director



Introduzzjoni Fis-sena 2006, ir-rappre entanti ta’ l-A enzija intalbu biex jinnominaw tnejn jew tliet siti edukattivi – skejjel jew klassijiet – mill-pajji i rispettivi tag hom – biex jie du sehem fl-Assemblea ‘Young Voices: Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni’. L-g a la waqg et fuq skola sekondarja, skola vokazzjonali u istituzzjoni ta’ edukazzjoni og la. L-istudenti mill-iskejjel u l-klassijiet nominati ew mistiedna biex jirriflettu flimkien ma’ l-istudenti s abhom fuq ir-ri ultati ppre entati mill-parte ipanti fl-ewwel Assemblea Ewropea li kienet organizzata fi Brussels fis-sena 2003. Fl-istess in huma ntalbu jirriflettu u jiddiskutu flimkien ma’ s abhom tal-klassi dwar dawn it-tliet mistoqsijiet ewlenin:

1. Tista’ tiddeskrivi t-titjib u l-isfidi ewlenin li g andhom x’jaqsmu ma’ l-edukazjoni tieg ek u li inti tixtieq tiddiskuti u taqsam mal-kollegi Ewropej tieg ek? G andek xi su erimenti jew rakkomandazzjonijiet g al titjib?

2. X’inhuma l-opinjonijiet tieg ek dwar l-edukazzjoni inklu iva? Hemm xi benefi ji, sfidi u/jew ostakli li inti tixtieq ti bed l-attenzjoni g alihom? Tixtieq tissu erixxi xi rakkomandazzjonijiet?

3. Hemm i - ans li inti jista’ jkollok aspettattivi ari dwar l-edukazzjoni, ix-xog ol u l- ajja futura tieg ek. Tista’ tiddeskrivi t-tfixkil ewlieni li fl-opinjoni tieg ek hemm b onn li jitne a biex inti tkun tista’ til aq l-aspettattivi tieg ek?

Kull skola jew klassi li pparte ipat kienet mitluba li tappunta delegat/a ag ug /a biex jipparte ipa fl-avveniment. Fil-jum ta’ qabel l-

Assemblea, d-delegati kollha ltaqg u, qasmu l-opinjonijiet tag hom u ddiskutew it-tliet mistoqsijiet fi gruppi ta’ idma li kienu ffurmati skond il-livell rispettiv ta’ l-edukazzjoni: sekondarja, vokazzjonali u og la. Id-delegati g a ag kollha kienu m ejjija minn qabel g all-Assemblea. Id-diskussjonijiet urew bdil sejru u miftu ta’ ideat flimkien ma’ rispett

enwin g all-opinjonijiet ta’ kul add. Huwa importanti li wie ed jg id li d-delegati nominati ppre entaw medda wiesg a ta’ ti ijiet spe jali kif ukoll di abilitajiet. Il-


ma oranza kellhom l-edukazzjoni tag hom f’organizzazzjonijiet ta’ edukazzjoni ‘mainstream’. Ir-ri ultati tad-diskussjonijiet ta - g a ag li kienu ppre entati fil-Parlament Portugi jikkostitwixxu l-ba i tad-Dikjarazzjoni ta’ Li bona ‘L-Opinjonijiet ta - g a ag fuq l-Edukazzjoni Inklu iva,’ huma ppre entati b’mod s i fl-a ar ta’ dan ir-rapport u nsibuhom wkoll b ala dokument apparti. F’dan ir-rapport qasir insibu siltiet mill-pre entazzjonijiet li saru mill-Ministru Portugi ta’ l-Edukazzjoni u mis-Segretarju ta’ l-Istat ta’ l-Edukazzjoni waqt is-sessjonijiet tal-ftu u l-g eluq rispettivi. Fihom insibu l-impenn li wie ed jappo ja u jsostni l-edukazzjoni inklu iva f’isem l-awtoritajiet Portugi i ta’ l-edukazzjoni. Filwaqt li d-Dikjarazzjoni ta’ Li bona ti bor fil-qosor l-argumenti ewlenin u l-fehmiet li qasmu bejniethom id-delegati g a ag , dan ir-rapport jippre enta l-argumenti ewlenin li tqajmu mid-delegati g a ag li huma spe ifikament marbuta mat-tliet livelli edukattivi

rrappre entati mill-Assemblea, ji ifieri dawk ta’ edukazzjoni sekondarja, vokazzjonali u og la.


Silta mill-pre entazzjoni mog tija minn Ms. Maria de Lurdes Rodrigues, Ministru Portugi ta’ l-Edukazzjoni Fis-Sessjoni tal-ftu ta’ l-Assemblea Ewropea fil-Parlament Portugi ‘Young Voices: Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni’, il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni Maria de Lurdes Rodrigues qalet: ‘Huwa ta’ unur kbir u fl-istess in okka joni ta’ fer li wie ed jilqa’ -g a ag minn 29 pajji – 26 mill-Unjoni Ewropea flimkien ma’ 3

pajji i o ra li adu sehem ukoll f’din l-inizjattiva – li l-g an tag ha hu li ttejjeb it-twettiq ta’ l-edukazzjoni inklu iva f’kull skola ta’ kull pajji fl-Unjoni Ewropea. Nifir ilkom g as-sehem tag kom f’din l-inizjattiva; g as-su ess kbir li din tfisser g alikom kif ukoll g all-pajji i li tirrappre entaw; u ertament g al Ewropa aktar inklu iva. Il-prin ipji g al edukazzjoni inklu iva g at-tfal u g a ag kollha bi b onnijiet spe jali kienu stabbiliti f’Salamanca fl-1994, b ala ri ultat ta’ afna snin ta’ xog ol u dibattiti minn esperti mid-dinja kollha. L-i vilupp u t-twettiq ta’ edukazzjoni inklu iva huwa ri ultat ta’ xog ol ta’ kuljum ta’ l-g alliema kollha, l-istaff u l-esperti. Ix-xog ol jiffoka fuq l-identifikazzjoni ta’ l-ostakli, it-tfixkil, il-pre udizzji, id-diffikultajiet tekni i, so jali u ekonomi i, kif ukoll fuq it-tiftix g al soluzzjonijiet li jistg u jtejbu l-inklu joni. L-edukazzjoni inklu iva hija pro ess f’evoluzzjoni kostanti li qatt ma jispi a, min abba li l-g anijiet u l-objettivi ta’ l-edukazzjoni inklu iva jinbidlu l- in kollu. Din il-pressjoni hija ri ultat mhux biss ta’ l-ur enza, l-aspettattivi u tal- ti ijiet so jali, imma anke ta’ l-i viluppi fl-g erf u t-teknolo ija li kulma jmur dejjem qeg din ji diedu. Jiena na seb li kull pajji fl-Unjoni Ewropea, minkejja li mhux kull pajji jibda mill-istess punt tat-tluq, jaffa ja sfidi komuni fi tliet oqsma ewlenin: l-ewwel, l-isforz kostanti fit-ta ri ta’ l-g alliema u l-istaff li joffri sostenn fix-xog ol ma’ studenti g a ag bi b onnijiet spe jali; it-tieni, it-titjib fil-kundizzjonijiet fi i i u materjali ta’ l-iskejjel li fihom insibu studenti bi ti ijiet spe jali; it-tielet, l-i vilupp ta’ g odod ta’ tag lim kif ukoll ta’ materjal u kontenut pedago iku, flimkien ma’ l-applikazzjoni tal-potenzjal tat-teknolo ija.


Illum, it-teknolo iji ta’ l-informazzjoni u l-komunikazzjoni joffru l-possibilitajiet ta’ a ess g all-informazzjoni u g erf li qatt ma kien hawn b alhom u dan il-potenzjal je tie li wie ed jesplorah u ji viluppah bl-g ajuna ta’ kull gvern. Din l-inizjattiva li tg aqqadna flimkien hija unika g aliex tinvolvi l-istudenti bi b onnijiet spe jali fl-i vilupp ta’ l-edukazzjoni inklu iva g alihom; fl-istess in tag ti vu i u twessa’ d-dibattitu filwaqt li id l-g arfien bil-g an li jin olqu soluzzjonijiet. Dan isir filwaqt li ting ata importanza lill-aspettattivi u l-vi jonijiet tal-Young People infushom.

Bis-sehem tag kom, [id-delegati g a ag ], a na erti li se ntejbu l-kundizzjonijiet ta - g a ag Ewropej li g andhom ti ijiet spe jali. Huwa dan li jag mel din l-inizjattiva daqshekk innovattiva. G al darb’o ra nixtieq nifir ilkom g all-parte ipazzjoni u l-impenn tag kom – g all-e empju li intom tajtu u g as-su ess li kull wie ed minnkom se jkollu. Is-su ess tag kom huwa s-su ess tag na wkoll. Huwa s-su ess ta’ kull student, b’mod partikolari ta’ dawk bi ti ijiet spe jali, li ji ustifikaw x-xog ol tag hkom hawn. Nispera li l- olm tag kom se jsir realtà. Nispera wkoll li l-attivitajiet illum se jmmorru tajjeb u li l-kontribuzzjonijiet tag kom se jg inuna biex intejbu x-xog ol tag na. Grazzi afna.’


Riflessjonijiet mid-Delegati g a ag Fis-sessjoni plenarja tal-Parlament Portugi , id-delegati g a ag ippre entaw ir-rapporti tag hom dwar is-su etti ewlenin li huma ddiskutew fil-gruppi rispettivi tag hom l-jum ta’ qabel mal-parte ipenti ta’ l-Assemblea. Fil-kitba ta’ hawn ta t wie ed isib dak li ie diskuss f’aktar dettall. Il-mistoqsijiet mist arr a hawnhekk huma ppre entati bl-istess ordni li d-delegati g a ag ddibattewhom flimkien ma’ s abhom qabel il-ftu ta’ l-Assemblea: - It-titjib u l-isfidi ewlenin li g andhom x’jaqsmu ma’ l-edukazzjoni tag hom; - Il-fehmiet u l-opinjonijiet dwar l-edukazzjoni inklu iva; - It-tfixkil ewlieni li wie ed irid ine i biex wie ed jil aq l-aspettativi fil- ejjieni. Huwa importanti li wie ed jg id li d-delegati kollha qablu fuq il-fatt li r-ri ultati u l-isfidi ppre entati fl-Assemblea Ewropeja tas-sena 2003 kienu g adhom jg oddu, g alkemm hemm b onn ta’ xi titjib. Kwotazzjonijiet diretti minn xi delegati g a ag insibuhom fil-kitba t’hawn ta t biex b’hekk nuru a jar l-ideat li kienu espressi waqt id-diskussjonijiet tal-gruppi ta’ idma. Riflessjonijiet mid-Delegati fl-Edukazzjoni Sekondarja

afna mid-delegati mill-edukazzjoni sekondarja kienu minn oqsma ta’ inklu joni li jag mlu parti mill-edukazzjoni ‘mainstream’. Waqt il-gruppi ta’ diskussjoni, id-delegati g a ag mit-taqsima ta’ l-edukazzjoni sekondarja, esprimew s-sodisfazzjon tag hom fl-edukazzjoni u b’mod enerali lkoll qablu li kien hemm xi titjib matul il-karrieri fl-edukazzjoni tag hom.


Wa da mill-isfidi kontinwi li kienet imsemmija ta’ sikwit kienet dik ta’ l-a essibiltà g all-edukazzjoni b’mod enerali. Din il-problema tirrigwardja l-a essibiltà fi ika g all-bini, kif ukoll il-fatt li l-g odod u l-materjal ta’ tag lim mhumiex dejjem addattati jew a esibbli g al-

ti ijiet spe jali kollha. Karin osservat li: ‘l-iskejjel moderni g adhom mhux a essibbli kompletament g at-tipi differenti ta’ di abiltà, b al minn min ikollu problema biex jara.’ M’hemmx dubju li materjal ta’ g ajnuna b alma huma l-kompjuters, il-kameras di itali, il-mikrofoni, e , huma ta’ importanza kbira. Madanakollu, huwa fatt li afna drabi jew it-tag mir ne essarju ma jkun je isti xejn, jew inkella ma jkunx hemm kwantità bi ejjed. Kultant - ag ag u l-familji tag hom ma jkunux jafu kif jista’ jkollhom a ess g al-materjal. Edukazzjoni a essibli tiddependi wkoll minn assistenza ta’ staff. Problema li g ada tin ass f’ erti ka ijiet hija li meta jkun hemm b onn ta’ g ajnuna, afna drabi ikunu s abhom tal-klassi stess l-uni i persuni li jistg u jag tu s-sapport me tie . Delegati g a ag , insistew li l-attitudini ta’ l-g alliema g andha rwol essenzjali. ‘L-g alliema jridu j ommu f’mo hom li hemm nies differenti fil-klassi, li g andhom ti ijiet differenti u modi differenti ta’ kif jitg allmu’, issu eriet Simone. Madankollu, l-g ajnuna mog tija mill-g alliema m’g andhiex tfisser li l-istudenti bi ti ijiet spe jali


jkunu ippatronizzati. Hemm b onn li l-g alliema ji u m arr a biex jifhmu u jsiru jafu aktar dwar il- ti ijiet spe jali.

L-edukazzjoni inklu iva kienet diskussa b ala opportunità po ittiva u li kienet relevanti afna g alihom. Aspett importanti u inkora anti li ng ata importanza mi - g a ag mit-taqsima ta’ l-iskola sekondarja kienet li l-inklu joni tg aqqad nies differenti flimkien u ttejjeb il- iliet so jali ta’ l-istudenti kollha. Din tg in lill-istudenti kollha. B’mod enerali wie ed jista’ jg id li l-edukazzjoni inklu iva hija aktar ta’ sfida posittiva minn edukazzjoni spe jali, g ax kif qalet Márton ‘l-edukazzjoni inklusiva hija effettiva

afna g ax inti jkollok taffa ja l-problemi u titg allem issolvihom.’ Madankollu, deher bi - ar li kien hemm ukoll xi problemi fejn tid ol l-edukazzjoni inklu iva. Aude abret dan kollu billi qalet li ‘l-edukazzjoni inklu iva kienet l-aktar sfida orribbli u fl-istess in sabi a li jiena kelli naffa ja.’ G alkemm l-inklu joni tg in fil-kuntatti so jali barra mill-iskola, jista’ jkun hemm xi diffikultajiet fl-iskola fl-interazzjoni bejn l-istudenti ta’ dawk ming ajr ti ijiet spe jali kif ukoll dawk li jkollhom ti ijiet ta’ dan it-tip. ‘L-edukazzjoni inklu iva hija l-a jar g a la, imma g ad hemm afna skejjel li m’g andhomx ir-ri orsi u l-istaff g al dan’, qal Alfred.


Barra minn hekk, l-g alliema tal-‘mainstream’ li ma jkunux im ejjija tajjeb, jew li ma jkollhomx tag rif ar dwar il- ti ijiet ta’ l-istudenti, flimkien man-nuqqas ta’ ri orsi adekwati fl-iskejjel sekondarji tal-‘mainstream’ jo oloqu ostakli g all-istudenti bi ti ijiet spe jali. Id-delegati g a ag ikkonkludew li l-edukazzjoni inklu iva hija tajba sakemm ikun hemm is-sostenn ne essarju u li t-tag lim isir fl-a jar kundizzjonijiet possibli. Huma wkoll qablu li l-edukazzjoni g andu jkollha r-rwol li t ejjihom biex jg ixu fid-dinja reali. Anna Maria u Christopher sostnew li ‘l-edukazzjoni hija dwar li wie ed jitg allem li jista’ jag mel affarijiet li ma kienx ja seb li jista’ jag mel.’ afna delegati wrew ix-xewqa li jkollhom il-libertà u d-dritt ta’ l-g a la fejn tid ol l-edukazzjoni fl-iskejjel ‘mainstream’ u dawk li m’humiex. Dwar il-futur tag hom, afna mid-delegati g a ag mill-iskejjel sekondarji esprimew ix-xewqa li jibqg u jistudjaw u li jmorru l-università. Madankollu, huma kienu inkwetati dwar kemm seta’ jkollhom g a la ielsa fl-istudji tag hom: huma ma ridux li ji u offruti possibilitajiet limitati min abba l- ti ijiet tag hom, in-nuqqas ta’ sostenn, jew l-a essibiltà g al edukazzjoni og la. Xi w ud urew it-t assib tag hom dwar il-pre udizzji ta’ xi nies fl-edukazzjoni og la kif ukoll fis-settur ta’ l-impjiegi. Fl-a ar, id-delegati mit-taqsima ta’ l-edukazzjoni sekondarja tkellmu ming ajr tlaqliq dwar il- tie a li huma jie du d-de i jonijiet dwar il-

ajja futura tag hom. Dan ifisser mhux li ji u separati mill-bqija tas-so jetà, imma minflok li jkollhom l-istess opportunitajiet b all-o rajn. Riflessjonijiet mid-Delegati fl-Edukazzjoni Vokazzjonali Il-ma oranza tad-delegati mill-edukazzjoni vokazzjonali kienu integrati fl-oqsma ta’ l-edukazzjoni mainstream. Xi w ud minnhom kienu jattendu kemm istituzzjonijiet mainstream kif ukoll istituzzjonijiet spe jali, imma b ala regola ftit kienu dawk li kienu jattendu f’oqsma ta’ edukazzjoni spe jali. Ta’ min jg id ukoll li f’dan il-grupp ta’ delegati, kien hemm medda usa’ ta’ ti ijiet li kienet akbar minn dik fi - ew gruppi l-o ra.


B ala regola, id-delegati g a ag f’dan il-grupp kienu tal-fehma li d-drittijiet tag hom mhumiex dejjem ikkunsidrati u rrispettati, kif g andu jkun. Huma sa qu wkoll fuq il- tie a li huma m’g andhomx ji u ttrattati a jar, ‘b’mod protettiv’, min abba d-di abiltà tag hom. Fabien, Séverine and Fabio kienu ari f’dak li qalu: ‘a na n ossuna b al kul add, imma kultant inkunu nin tie u s-sostenn, sfortunatament … A na rridu li ni u fdati u rrispettati. Ma rridux li ni u ttrattati b ala di abbli.’ Mitja qalet ‘irridu na ettaw lil xulxin indipendentement minn kif nidhru, minn dak li kapa i nag mlu u dak li m’a niex kapa i nag mlu. B’dan il-mod is-so jetà ssir aktar ugwali.’ Minkejja li huma esprimew sentimenti li b’mod enerali kienu po ittivi dwar l-iskejjel u l-g alliema, huma wrew it-t assib tag hom dwar xi titjib li g ad irid isir. Xi w ud mid-delegati kellhom esperjenzi iebsa biex ikunu jistg u jkollhom l-g ajnuna li kienu jin tie u. ‘L-g alliema g andhom jispjegaw il-lezzjonijiet b’modi differenti biex b’hekk l-istudenti kollha jifhmu’, qalu Iro u Vassilis. Waqt id-diskussjonijiet kien evidenti li wie ed ma setax jag ti sostenn ta’ kwalità g olja jekk ma jag tix importanza lid-differenza. Amy qalet, ‘in-nies ta’ età ag ug a g andu jkollhom l-g a la li jitg allmu bil-pass tag hom, biex b’hekk jie du gost u jkollhom esperjenza edukattiva li tkun wa da li tag tihom sodisfazzjon.


Id-delegati qalu li l-a essibiltà g at-trasport pubbliku u l-bini kienet sfida importanti afna. Id-delegati kollha li kienu jag mlu u u mill-‘mainstream’ kienu afna favur l-edukazzjoni inklu iva. ‘Fl-iskejjel ‘mainstream’ a na nitg allmu su etti f’livell g oli. Din tippreparana g all-futur u x-xog ol f’dinja li tisma’, qal Steven. Xi ftit delegati li kienu ejjin minn ambjenti ta’ edukazzjoni spe jali kienu wkoll favur afna ta’ l-inklu joni, imma numru g ir ta’ delegati ppreferew li jkunu f’ambjent aktar protett. Kien hemm qbil unanimu dwar l-g a la ielsa f’ambjent edukattiv ming ajr impo izzjoni, ir-rispett s i ta’ sitwazzjonijiet personali u bl-akbar ammont ta’ opportunitajiet possibbli. Id-delegati esprimew ix-xewqa tag hom li fil-futur jg ixu kemm jista’ jkun b’mod indipendenti. Huma wkoll xtaqu li jkomplu bl-istudji tag hom u lkoll urew it-t assib tag hom dwar il-possibiltajiet ta’ xog ol. Xi delegati sostnew li huma ma kinux f’sitwazzjoni li tista’ titqabbel tajjeb ma’ s abhom li ma kellhomx xi tip ta’ di abiltà. Fl-a ar urew li kienu kunfidenti dwar il-kapa itajiet tag hom u ari dwar ix-xewqat tag hom, imma mhux erti dwar kemm l-iskejjel u s-so jetà b’mod enerali kienet tag raf dan. Riflessjonijiet mid-Delegati fl-Edukazzjoni Og la Ta’ min jg id hawnhekk li fil-grupp ta - g a ag li kienu ejjin mit-taqsima ta’ l-Edukazzjoni Og la kellhom problema fil-vi ta, meta mqabbla ma - ew livelli l-o ra ta’ l-edukazzjoni. Din hija r-ra uni li min abba fiha dan il-grupp jirreferi ta’ sikwit g al din it-tip ta’ di abiltà. Id-delegati rrappurtaw titjib dwar l-a ess g at-tag rif – permezz tal-kompjuter u t-teknolo ija ta’ l-internet – g all-g omja u g al dawk li jbatu fil-vi ta. Delegati o ra qiesu l-g arfien dwar xi tip jew ie or ta’ di abiltà b ala titjib. Hekk ng idu a na, il-mobiltà u l-a essibiltà qeg din kulma jmur isiru su ett ta’ diskussjoni u dibattitu pubbliku. Li wie ed jkollu g ajnuna u sostenn minn voluntieri u bieb ukoll ie rrappurtat b ala vilupp po ittiv.


Tkellmu wkoll dwar xi sfidi, li kellhom x’jaqsmu mat-titjib li tkellimna dwaru hawn fuq. Kultant, l-a ess g all-informazzjoni jista’ jkun limitat jew dipendenti fuq afna kundizzjonijiet differenti. Fost dawn wie ed jista’ jsemmi kompjuters li jdumu ma jaslu, limitazzjoni f’dik li hija kotba awdjo u di itali u – f’dak li g andu x’jaqsam ma’ l-internet – browsers odda afna drabi ma jkunux a essibbli g al min ikun ag mi. G alkemm afna dokumenti li jintu aw fl-universitajiet ji u produ uti f’dawn l-istess universitajiet u l-universitajiet infushom kultant jiffa ilitaw il-produzzjoni ta’ materjal me tie minn studenti li jbatu bil-vi ta, ftit li xejn issib dokumenti ta’ dan it-tip. Kif qalet Maarja ‘su etti

enerali li jkollhom tie a ta’ kotba ta’ qari jistg u jkunu problema. Din hi problema li jiena kelli fl-iskola, g aliex qatt ma kien hemm bi ejjed kotba tal-Braille jew kotba awdjo.’ Aspett ie or li tkellmu dwaru kellu x’jaqsam mal-limitazzjoni li kellhom f’dik li hija g a la ielsa fl-istudji tag hom, li mhux dejjem kienet skond dak li jkunu jixtiequ huma b’mod spe jali min abba l-a essibiltà tal-bini ta’ l-iskola … A na rridu li nkunu kapa i nag lu dak li rridu u mhux dak li hu possibbli.’ Id-delegati rrappurtaw li afna drabi huma jkollhom jie du l-inizjattiva biex jipprovdu l-g ajnuna lill-istituzzjoni li jattendu, min abba li


s abhom, l-g alliem u l-istaff ta’ amministrazzjoni ta’ l-iskola jew l-università mhux dejjem ikunu jafu kif jistg u jg inuhom. Huma tkellmu wkoll dwar l-isfidi li kellhom x’jaqsmu ma’ l-opportunitajiet ta’ xog ol g ad-delegati fil-futur. L-attitudnijiet ta’ min i addem kif ukoll l-ina essibiltà g all-bini setg u jkunu ta’ xkiel meta wie ed ji i biex jid ol fid-dinja tax-xog ol. Id-delegati rrakkomandaw li kellu jkollhom g alliema informati a jar kif ukoll staff espert li joffri sostenn. Oqsma o ra li fihom wie ed seta’ joffri sostenn kellhom ikunu dawk ta’ ri orsi addizzjonali, fa ilitajiet g al studenti b’di abiltà kif ukoll l-u u ta’ lingwa a essibbli matul il-lezzjonijiet. Dawn kienu meqjusa b ala oqsma li fihom seta’ jsir titjib. ‘Id-di abiltajiet huma differenti afna. Wie ed g andu jag ti ka tal-

ti ijiet individwali u mhux jieqaf biss f’dawk li huma ti ijiet enerali,’ sostniet Diana. Id-delegati qablu li l-edukazzjoni inklu iva t ejjihom bl-a jar mod g all- ajja tag hom. Xi w ud mid-delegati, li kienu jsegwu xi kors g all-ewwel darba f’livell ta’ edukazzjoni og la, kienet tfisser li kienu qeg din jattendu xi istituzzjoni ta’ tag lim ‘mainstream’ g all-ewwel darba f’ ajjithom. L-edukazzjoni inklu iva tqieset b ala l-ewwel pass f’li wie ed ji i integrat fis-so jetà.

iet diskussa wkoll il-bidla minn skejjel spe jali g al entri ta’ kompetenza. L-edukazzjoni u l-g ajnuna spe jalizzata fuq livell individwali, me uda t-tnejn flimkien, kienu meqjusa b ala l-a jar t ejjija g al edukazzjoni og la. Id-delegati kollha qablu li, il-fatt li wie ed ikollu l-opportunità li jipparte ipa fl-edukazzjoni inklu iva sa mill-bidu nett ta’ l-edukazzjoni tieg u tag milhom aktar b’sa ithom, aktar kunfidenti fihom infushom, u fl-istess in indipendenti. Dwar il-futur tag hom, saret emfasi fuq l-ostakli li wie ed kellu jaffa ja b ala ri ultat ta’ injoranza u attitudnijiet negattivi. Biex wie ed ibiddel l-attitudnijiet f’dan ir-rigward wie ed kellu jiffoka aktar fuq l-abilitajiet, il-potenzjal u s-sa a b’ afna ener ija u pa enzja. Id-delegati pproponew li jag mlu l-ewwel pass huma, g alkemm dan kien jin tie aktar kura u stamina minn dik me tie a minn studenti o ra. Kaisu kkonkluda billi qal li ‘huwa tajjeb li wie ed ikun jaf id-dinja fil- ejjieni, g alkemm din tista’ tkun xi a a iebsa.’


Silta mill-pre entazzjoni li ta Mr Valter Lemos, is-Segretarju Portugi ta’ l-Istat g all-Edukazzjoni Fis-sessjoni ta’ l-g eluq ta’ l-Assemblea Ewropea, Mr Valter Lemos, is-Segretarju ta’ l-Istat ta’ l-Edukazzjoni, qal dan il-kliem: ‘Nixtieq nindirizza lin-nies g a ag pre enti hawnhekk biex nifir ilhom g all-entu ja mu li admu bih. Tabil aqq nemmen li -g a ag li tkellmu llum fil-Parlament Portugi taw kontribuzzjoni ta’

l-g a eb fis-sehem tag hom biex wie ed jasal g al skola tassew inklu iva fl-Ewropa kollha. Naturalment, ilkoll nafu li ma jkunx hemm demokrazija vera jekk ma jkollniex skola g al kul add u jiena nemmen li s-sehem li kull wie ed minnkom ta fix-xog ol tal-lum se jkun a a li tibqa’ tissemma u se juri l-mod mhux biss kif wie ed jil aq l-objettivi ta’ l-inklu joni, imma wkoll g all-modi kif nag mluha. A na lkoll midjiena lejkom g ax-xog ol li g amiltu. Nixtieq li nindirizza lill-politikanti u dawk li jie du d-de i jonijiet biex jikkkunsidraw li jkomplu jsegwu dak li bdejtu intom illum. A na, politikanti u nies li f’idejna g andna d-de i jonijiet, staqsejniekom biex tesprimu l-veduti tag kom u a na kellna - ans li nisimg uhom. Issa a na g andna r-responsabiltà li naraw li dak li pproponejtu jse . B ala konsegwenza, nixtieq li nwieg ed li dan ix-xog ol jibqa’ sejjer. Il-Presidenza ta’ l-Unjoni Ewropea, f’kollaborazzjoni ma’ l-A enzija Ewropea g all-I vilupp ta’ l-Edukazzjoni bi ti ijiet Spe jali, hija marbuta li tippre enta dokument li fih ji bor fil-qosor l-esperjenzi u r-rakkomandazzjonijiet tal-lum, b’mod li jintu a b ala referenza fil-futur qarib. Nisperaw li r-rakkomandazzjonijiet approvati illum is-17 ta’ Settembru 2007 fil-Parlament Portugiz ta’ Li bona, ikun qafas biex tassew ikollna edukazzjoni inklu iva. G alina, dan kien privile li jkollna lilkom ta dmu hawn il-Portugal g al dawn il-jumejn u a na se niftakru dan ix-xog ol b ala pass lejn skola g al kul add – skola tassew demokratika. Ix-xorti t-tajba lil kul add.’


Id-Dikjarazzjoni ta’ Li bona L-argumenti entrali li tqajmu mid-delegati g a ag intu aw b ala l-ba i g ar-ri ultat ewlieni ta’ dan l-avveniment: id-Dikjarazzjoni ta’ Li bona ‘L-Opinjonijiet ta - g a ag fuq l-Edukazzjoni Inklu iva’. Id-dikjarazzjoni tippre enta su etti komuni li ew diskussi mid-delegati g a ag . Turi bi - ar id-dritt tag hom li jkunu rrispettati, li jkollhom l-istess opportunitajiet b al ta’ s abhom u li jkunu involuti f’kull de izjoni li tikkon erna lilhom. Id-dikjarazzjoni tippre enta wkoll l-opinjonijiet tag hom dwar il-benefi ji ta’ edukazzjoni inklu iva: din hija ta’ benefi ju g all-istudenti kollha, kemm dawk bi b onnijiet spe jali kif ukoll dawk li m’humiex; tg in biex wie ed jikseb aktar iliet so jali; hija l-a jar g a la sakemm il-kundizzjonijiet ne essarji biex wie ed jassigura s-su ess tag ha jkunu hemm. Id-dikjarazzjoni ta entwa viluppi li jonqos li jsiru rigward mobilta u a ess s i g all-edukazzjoni. Dan huwa possibli biss jekk il-b onnijiet differenti ta’ nies differenti ji u ikkonsidrati. Id-dikjarazzjoni ta entwa wkoll il-kontribuzzjoni unika g al dibattiti fuq l-edukazzjoni inklu iva hekk kif tippre enta l-veduti kollettivi ta -g a ag b’di abiltajiet stess. Wie ed jixtieq li l-messa i ari afna

mi - ag ag ippre entati fid-Dikjarazzjoni – flimkien ma’ dan id-dokument – jipprovdu lill-‘policy makers’ dwar l-edukazzjoni u l-practitioners ispirazzjoni g ax-xog ol futur tag hom. Id-dokument s i dwar id-Dikjarazzjoni huwa ppre entat hawnhekk u nsibuh ukoll f’dan id-dokument b ala ‘flyer’ separat. L-Opinjonijiet ta - g a ag fuq l-Edukazzjoni Inklu iva Fis-17 ta’ Settembru 2007, il-Ministru Portugi ta’ l-Edukazzjoni, fil-qafas tal-Presidenza Portugi a ta’ l-Unjoni Ewropea, flimkien mal-‘European Agency for Development in Special Needs Education’, organizza assemblea Ewropea bl-isem ta’: ‘Young Voices: Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni’.


Il-proposti li kien hemm qbil fuqhom minn g a ag , li g andhom ti ijiet ta’ edukazzjoni spe jali minn 29 pajji 1, u li jattendu

istituzzjonijiet sekondarji, vokazzjonali u og la rri ultaw f’ Id-Dikjarazzjoni ta’ Li bona ‘L-Opinjonijiet ta - g a ag fuq l-Edukazzjoni Inklu iva’. Din id-Dikjarazzjoni fiha dak li - g a ag ippre entaw f’Li bona fis-sessjoni plenarja ta’ l-Assembleia da Republica li tikkon erna d-drittijiet tag hom, il- ti ijiet, l-isfidi u r-rakkomandazzjonijiet biex wie ed jirnexxilu jikseb edukazzjoni inklu iva b’su ess. Id-Dikjarazzjoni hija skond l-g an ta’ dokumenti uffi jali pre edenti Ewropej f’dak li jirrigwardja l- ti ijiet spe jali b alma huma: ir-‘Ri oluzzjoni tal-Kunsill dwar l-integrazzjoni ta’ tfal u g a ag

b’di abiltà f’sistemi ordinarji ta’ edukazzjoni’ (EC, 1990); l-‘Istqarrija ta’ Salamanca u l-Qafas g al Azzjoni fuq Edukazzjoni ta’ ti ijiet Spe jali’ (UNESCO, 1994); i -‘Charter Ta’ Lussemburgu’ (Programm Helios, 1996); ir-‘Ri oluzzjoni tal-Kunsill fuq opportunitajiet indaqs

g al studenti ta’ etajiet varji b’di abiltà fl-edukazzjoni u t-ta ri ’ (EC,

2003); il-‘Konvenzjoni fuq id-Drittijiet ta’ Persuni b’Di abilità’ (Nazzjonijiet Uniti, 2006). Il-Young People qablu fuq id-DRITTIJIET tag hom: - A na g andna d-dritt li nkunu rrispettati u ma jkunx hemm diskriminazzjoni kontrina. A na ma rridux simpatija; a na rridu li nkunu rrispettati b ala adulti futuri li jkollna ng ixu u na dmu f’ambjent normali. - A na g andna d-dritt g all-istess opportunitajiet b al kul add, imma bis-sostenn ne essarju li jil aq l- ti ijiet tag na. L-ebda tie a ta’ xi add ma g andha ti i injorata. - A na g andna d-dritt li ng ixu indipendenti. A na rridu wkoll li jkollna familja u li jkollna dar adattata g all- ti ijiet tag na. afna

minna jridu li jkollhom il-possibbiltà li jistudjaw l-università. A na rridu wkoll na dmu u ma rridux li nkunu sseparati minn nies o ra li

m’g andhomx di abilità.

1 L-Awstrija, il-Bel ju (Komunitajiet li jitkellmu bil-lingwa Fjamminga u l-Fran iz), il-

Bulgarija, ipru, id-Danimarka, l-Estonja, il-Fillandja, Franza, il- ermanja, il-Gre ja, l-Islanda, l-Irlanda, l-Isvezja, l-Isvizzera, l-Italja, il-Latvja, il-Lussemburgu, Malta, in-Norve ja, l-Olanda, il-Polonja, il-Portugal, ir-Rumanija, is-Slovenja, Spanja, r-Renju Unit, ir-Repubblika eka u l-Ungerija.


- Fis-so jetà kul add g andu l- tiega li jkun konxju, jag raf u jirrispetta d-drittijiet tag na. Il-Young People esprimew opinjonijiet ari fuq it-TITJIB ewlieni li huma esperjenzjaw fl-edukazzjoni tag hom: - B ala regola a na r evejna sostenn sodisfa enti fl-edukazzjoni tag na, imma je tie li jkun hemm aktar progress.

- L-a essibiltà g all-bini qieg da titjieb. Aspetti ta’ mobilità u l-

a essibiltà fl-ambjenti mibnija qeg din aktar ma jg addi - mien ikunu su ett ta’ diskussjoni u dibattitu.

- Id-di abiltà qieg da tkun aktar vi ibbli fis-so jetà. - It-teknolo ija tal-kompjuter qieg da titjieb u wie ed jista’ jikseb kotba di itali mibnija b’mod strutturat tajjeb. Il-Young People enfasizzaw b’mod spe jali fuq l-ISFIDI u l-

TI IJIET:

- Il- ti ijiet ta’ a essibiltà huma differenti g al nies differenti. Hemm

ostakoli ta’ a essibilta’ differenti fl-edukazzjoni u fis-so jetà g al nies bi ti ijiet spe jali differenti, ng idu a na:

- Matul il-lezzjonijiet u l-e amijiet xi w ud minna g andhom b onn aktar in; - Xi drabi jkollna b onn ta’ assistenti personali fil-klassijiet tag na; - Irid ikollna a ess g al materjal adattat fl-istess mien b al dawk li jkunu mag na fil-klassi.

- L-g a la ielsa ta’ su etti ta’ studju hija kultant limitata min abba

a essibiltà g all-bini, tekonolo ija insuffi jenti u a essibiltà g al materjal (tag mir, kotba). - Irridu su etti u iliet li g andhom tifsira g alina u g all- ajja futura tag na. - Irridu counselling tajjeb matul l-edukazzjoni tag na fl-iskola dwar dak li huwa possibbli g alina fil-futur mibni fuq il- ti ijiet indvidwali.

- Sal- urnata tal-lum g ad hemm nuqqas ta’ g arfien fuq id-di abiltà. L-g alliema, studenti o rajn u xi enituri xi drabi g andhom attitudni

negattiva lejna. Nies li m’g andhomx di ablità g andhom ikunu jafu li

huma jistg u jistaqsu persuna b’di abiltà jekk g andhiex b onn ta’ g anjuna jew le.


Il-Young People esprimew l-opinjonijiet tag hom fuq EDUKAZZJONI INKLU IVA:

- Huwa importanti afna li nag tu lil kul add il-libertà li jag el fejn ikun irid ji i edukat. - L-edukazzjoni inklu iva tkun fl-a jar tag ha jekk il-kundizzjonijiet ikunu tajbin g alina. Dan ifisser is-sostenn ne essarju, ir-ri orsi u li ji u pprovduti g alliema m arr a. L-g alliema g andhom b onn ikunu motivati, kif ukoll li jkunu informati dwarna u l- ti ijiet tag na. G andhom ikunu m arr a tajjeb, jitolbuna dak li nin tie u u li jkunu kkoordinati sew bejniethom matul is-snin kollha ta’ l-iskola. - Naraw afna benefi ji fl-edukazzjoni inklu iva: a na niksbu aktar

iliet so jali; ng ixu esperjenzi aktar wiesg a; nitg allmu kif ‘nimmani jaw’ id-dinja reali; g andna l- tie a li nit alltu b‘mod attiv ma’ bieb kemm dawk bi ti ijiet spe jali kif ukoll dawk li m’g andhomx ti ijiet ta’ dan it-tip. - Edukazzjoni inklu iva b’sostenn individwalizzat u spe jalizzat hija l-a jar t ejjija g al edukazzjoni og la. entri spe jalizzati jkunu ta’ g ajnuna biex isostnuna u jinfurmaw l-universitajiet b’mod tajjeb dwar il- ti ijiet li jkollna. - L-edukazzjoni inklu iva hija ta’ benefi ju minn ew na at, kemm g alina kif ukoll g al kul add. Il-Young People KONKLUDEW: A na g andna nkunu dawk li nibnu l-futur tag na stess. Irridu neliminaw l-ostakoli (spe jalment dawk ta’ attitudni) li qeg din o fina

u li je istu f’ addie or. A na rridu nikbru lil hinn mid-di abiltà – imbag ad id-dinja t ares lejna b’mod aktar po ittiv. Li bona, Settembru 2007

Documents

Young Voices - European Agency for Special Needs and ... · Young Voices: Inwie bu g ad-Diversità fl-Edukazzjoni 7 Introduzzjoni Fis-sena 2006, ir-rappre entanti ta’ l-A enzija