Z g b f F - libr.msu.byкомплексе ўсе аспекты вуснай мовы: слоўнік, граматычны лад, гукавымаўленне. Слоўнікавы

Электронный архив

библиотеки

МГУ

имени А

.А. Кулешова

Электронны аналаг друкаванага выдання:

П. П. Забелаў, І. М. Батура

Маленькаму народу пра месячыкі года Магілѐў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2017. – 36 с. : іл.

ISBN 978-985-568-287-6 Выданне змяшчае дзіцячыя малюнкі, вершы і гульні для фарміравання звязнага

маўлення дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту.

Вучэбна-метадычныя матэрыялы забяспечваюць раэлізацыю задач адукацыйных

абласцей “Развіццѐ маўлення і культуры маўленчых зносін”, “Мастацтва” і “Дзіця і прырода” вучэбнай праграмы дашкольнай адукацыі і прапануюцца педагогам дашкольных

устаноў, бацькам, студэнтам педагагічных каледжаў і ВНУ па спецыяльнасці 1-01 01 01

“Дашкольная адукацыя”.

У

УДК 373.2.016:81(075.8)

ББК 74.102.413

Забелаў, П. П. Маленькаму народу пра месячыкі года [Электронны

рэсурс] / П. П. Забелаў, І. М. Батура. – Электрон. даныя. – Магілѐў :

МДУ імя А. А. Куляшова, 2017. – Загал. з экрана.

212022, г. Магілѐў

вул. Касманаўтаў, 1

тэл.: 8-0222-28-31-51

е-mail: [email protected]

http://www.msu.by

© Забелаў П. П., Батура І. М., 2017

© МДУ імя А. А. Куляшова, 2017

© МДУ імя А. А. Куляшова,

электронны аналаг, 2017



МГУ

имени А


3

ДА ЧЫТАЧОЎВітаем Вас, шаноўныя чытачы. Вялікае багацце, цудоўную спадчыну

пакінулі нам выдатныя суайчыннікі. Наша нацыянальная культура, беларуская літаратура, – гонар краіны, яе народу. Нельга быць патрыётам, грамадзянінам, любіць сваю Радзіму і не ведаць роднай мовы. “Толькі з мовай роднаю на штосьці будзем годныя.” Спадзяёмся, што вершыкі, якія надрукаваны ў гэтай кніжцы, будуць адным з першых невялічкіх крокаў у працэсе далучэння “ма-ленькага народу” да беларускай літаратурнай скарбніцы.

Родная мова адыгрывае ўнікальную ролю ў станаўленні асобы чалавека. Мова і маўленне традыцыйна разглядаліся ў псіхалогіі, філасофіі і педагогіцы як вузел, у якім сыходзяцца розныя лініі псіхічнага развіцця: мысленне, уяўленне, памяць, эмоцыі. Маўленне як адзін з самых важных сродкаў чалавечага пазнання служыць асноўным каналам спасціжэння чалавекам каштоўнасцей духоўнай культуры, а таксама неабходнай умовай выхавання і навучання [1].

Таму асаблівую ўвагу ў рабоце з дзецьмі старшага дашкольнага ўзросту неабходна надаваць развіццю іх беларускага маўлення, уменню выражаць свае думкі, пачуцці, эмоцыі на мове свайго народа.

На нашу думку, вельмі істотным аспектам як гульнявой, так і любой іншай дзейнасці дзіцяці з’яўляецца фарміраванне маўлення. Яно адбываецца ў кантакце з людзьмі, у працэсе зносін праяўляецца пазнавальная і прадметная дзейнасць. Авалоданне маўленнем перабудоўвае ўсю псіхіку дзіцяці, дазваляе яму ўспрымаць усе факты больш асэнсавана. Вядомы рускі педагог К. Д. Ушын скі сцвярджаў, што роднае слова – гэта аснова любога разумовага развіцця і скарбніца ўсіх ведаў. Таму вельмі важна клапаціцца пра максімальнае развіццё маўлення дзяцей, развіваць у комплексе ўсе аспекты вуснай мовы: слоўнік, граматычны лад, гукавымаўленне. Слоўнікавы запас – гэта ўсе словы, якімі валодае дашкольнік, як актыўна, так і пасіўна. Граматычны лад вызначае правілы спалучэння слоў у словазлучэнні і сказы. Любое слова, фраза знаходзяць сваё выражэнне толькі з дапамогай тых ці іншых гукаў. Слоўнік і граматычны лад удасканальваюцца пастаянна не толькі ў дашкольным узросце, але і ў працэсе навучання ў школе. Правільнае вымаўленне гукаў фарміруецца ў дзіцяці ў 3–5 гадоў. Па гэтай прычыне фарміраванне правільнага вымаўлення ўсіх гукаў роднай мовы павінна быць закончана ў дашкольным узросце. Пры гэтым важна помніць, што гук з’яўляецца сэнсавай адзінкай толькі ў слове, па гэтай прычыне ўся праца па выхаванні правільнага маўлення неразрыўна звязана з работай па развіцці маўлення [2].

На думку Н. С. Старжынскай, навучанне роднай мове ў Беларусі ажыц-цяў ляецца ў спецыфічнай сацыялінгвістычнай сітуацыі, якую можна ахарак та-рызаваць, як руска-беларускае роднаснае двухмоўе, дзе беларуская мова толькі пачынае займаць месца, якое ёй належыць па праву [3].

У вучэбнай праграме дашкольнай адукацыі падкрэсліваецца неаб ход насць выкарыстання нагляднасці і вершаў у працэсе азнаямлення дашкольнікаў са



МГУ

имени А


з’явамі прыроды, фарміравання гукавой культуры мовы, звязнага маўлення. Гэта адлюстравана ў адукацыйных галінах: «Дзіця і прырода», «Развіццё маўлення і культура маўленчых зносін», «Мастацтва».

Зборнік складаецца з дванаццаці чатырохрадковых вершаў з дзіцячымі ілюстрацыямі, прысвечанымі кожнаму месяцу года. Аўтар імкнуўся, каб творы былі пазнавальнымі, цікавымі, лаканічнымі, даступнымі для дзяцей 5–7 гадова-га ўзросту, лёгка чыталіся і хутка запаміналіся, бо менавіта дашкольны ўзрост – гэта перыяд актыўнага засваення гутарковага маўлення, станаўлення і развіцця ўсіх бакоў мовы: фанетычнага, лексічнага, граматычнага. Дыдактычныя гульні, якія прапаноўваюцца ў зборніку, павінны спрыяць узнікненню цікавасці да род-най мовы.

Прадстаўленае выданне дапаможа педагогам устаноў дашкольнай аду-кацыі і бацькам найбольш паспяхова знаёміць дашкольнікаў з сезоннымі з’явамі, порамі года, месяцамі і вырашаць задачы развіцця маўлення і навучан-ня грамаце.



МГУ

имени А


5

П. П. Забелаў



МГУ

имени А


6

Гапеева Віка, 9 год



МГУ

имени А


7



МГУ

имени А


8

Дэйнека Іван, 8 год



МГУ

имени А


9



МГУ

имени А


10

Кручкова Васіліса, 8 год



МГУ

имени А


11



МГУ

имени А


12

Марковіч Мілана, 9 год



МГУ

имени А


13



МГУ

имени А


14

Бялкоўская Паліна, 7 год



МГУ

имени А


15



МГУ

имени А


16

Шумянцава Марыя, 10 год



МГУ

имени А


17



МГУ

имени А


18

Дзядзінец Аля, 7 год



МГУ

имени А


19



МГУ

имени А


20

Дэйнека Георгій, 8 год



МГУ

имени А


21



МГУ

имени А


22

Драздова Кацярына, 9 год



МГУ

имени А


23



МГУ

имени А


24

Кашпар Маша, 8 год



МГУ

имени А


25



МГУ

имени А


26

Эрыка Ішыда, 11 год



МГУ

имени А


27



МГУ

имени А


28

Клепікава Варвара, 10 год



МГУ

имени А


29



МГУ

имени А


30

ДЫДАКТЫЧНАЯ ГУЛЬНЯ “БЫВАЕ – НЕ БЫВАЕ”

Дыдактычная задача – замацоўваць веды дзяцей аб сезонных прыметах, зімніх месяцах, выхоўваць увагу, кемлівасць, хуткасць мыс-лення.

Змест: Педагог прапануе расказаць пра надвор’е, пра тое, чым зай-маюцца дзеці і дарослыя, а дзеці ўважліва слухаюць і адказваюць, бы-вае так ці не бывае, а калі бывае, то ў якую пару года. Напрыклад: “Вы-пала многа снегу і зацвілі пралескі”, “Хлопчык паехаў на лыжах збіраць суніцы”, “Дзяўчынка была ў лесе і бачыла ў нары пеўня”, “У садзе цвітуць ружы, а дворнік змятае снег на дарожках”, “У лютым дзеці свя-точна апранутыя з кветкамі ідуць у школу на першы дзень заняткаў”. Дзеці адказваюць на пытанні выхавацеля “Бывае такое ці не?”, “Чаму бывае?”, “Дзе выхавацель зрабіў памылкі?”.

Каб ускладніць гульню, педагог прапануе дзецям прыдумаць сказы, падобныя да прыведзеных. Потым разглядае малюнкі і чытае вершы пра зімнія месяцы.

Прыходзіць разам з Новым годам,Яго вітаем усім народам.Як прыйдзе ён – сцюдзёна будзе,Вось і завецца месяц студзень.

Месяц вельмі-вельмі снежныХоць і з восенню сумежны.Снег ляжыць, ляціць і ўецца.Снежань – месяц так завецца.

Злыя, халодныя, белыя мухі –Лютае войска ліхой завірухі.Люты – апошні зімовы ганец.Хутка ўжо холаду будзе канец.



МГУ

имени А


31

ДЫДАК ТЫЧНАЯ ГУЛЬНЯ “КАЛІ ГЭТА БЫВАЕ?”

Дыдактычная задача: замацоўваць веды дзяцей пра поры года, месяцы, іх характэрныя прыметы, развіваць звязнае маўленне.

Матэрыял: дзіцячыя малюнкі аб сезонных з’явах.Змест: Кожнае дзіця атрымлівае по 3-4 малюнкі. Педагог чытае

вершы, а дзеці, якія маюць адпаведныя малюнкі, паднімаюць іх, назы-ваюць пару года і расказваюць пра тое, што намалявана.

Нясмелае сонейка радуе зрокСнег тае і капае, нібы той сок.Стамілася ўсё ад зімовага сну.Прыйшоў _____ і паклікаў вясну.(Сакавік)

Месяц сур’ёзны, але і вяселы.Час ужо нам рыхтавацца да школы.Тут і туман, тут і сонца і лівень,Тут і жніво… А таму месяц_____(Жнівень)

Нібы мастак на двары працаваў.І лісце апошняе пафарбаваў.Вакол прыгажосць! Тут паставім мы клічнік!І месяц завецца прыгожа_____(Кастрычнік )

Прыходзіць разам з Новым годам,Яго вітаем усім народам.Як прыйдзе ён – сцюдзёна будзе,Вось і завецца месяц ______(Студзень)

Цёпла, а часам дык проста спякота.Людзі да рэчкі прыходзяць ахвотна.Ліпа квітнее, а гэта прыкмета______– самай сярэдзіны лета.(Ліпень)



МГУ

имени А


32

ДЫДАКТЫЧНАЯ ГУЛЬНЯ “ЛАТО”Дыдактычная задача: замацаваць уяўленні дзяцей аб порах года,

працягваць замацоўваць веды пра месяцы года, развіваць увагу, мыс-ленне, звязнае маўленне, пашыраць слоўнік дзяцей.

Матэрыял: вялікія карткі с сюжэтнымі малюнкамі кожнай пары (месяца) года. Карткі з малюнкамі асобных прадметаў, якія ёсць на вялікіх картках.

Змест: Педагог раздае вялікія карткі, а сабе пакідае маленькія, ад-крывае адну з іх і пытаецца: “Што гэта?”, “Каму патрэбна гэта картка?”. Слухае адказы дзяцей, іх тлумачэнні выбару. Той, хто правільна адкажа, атрымлівае маленькую картку і кладзе яе побач са сваёй вялікай. Вый-грае той, хто першы падбярэ да вялікай карткі ўсе патрэбныя малюнкі. Па заканчэнні гульні выхавацель чытае дзецям вершыкі для замацаван-ня ведаў месяцаў года.

Зніклі птушкі і дзіўныя спевы.Лісце скідаюць самотныя дрэвы.Вока не цешыць квітнеючы сад.Шэра навокал – прыйшоў лістапад.

Прырода шчаслівая шчыра смяецца.Травінка, галінка да сонца імкнецца.Няспынна працуе жыцця рухавік.Вітае вясны прыгажун – красавік.

Месяц – нібыта цяпла вартаўны.Добра на сэрцы, настрой веснавы.Цёплыя дожджыкі, мілае сонца...Май, або травень, – і радасць бясконца.

Самыя доўгія светлыя дні.Школа, ад вучняў сваіх адпачні!Вось і канікулы – даўняя мэта.Чэрвень нясе нам чаканае лета.

Злыя, халодныя, белыя мухі –Лютае войска ліхой завірухі.Люты – апошні зімовы ганец.Хутка ўжо холаду будзе канец.



МГУ

имени А


33

ДЫДАКТЫЧНАЯ ГУЛЬНЯ “ЦУДОЎНЫ МЯШОЧАК”

Дыдактычная задача: замацаваць веды дзяцей аб сезонных з’явах, месяцах года, развіваць навыкі звязнага маўлення, пашыраць слоўнік дзяцей, развіваць сэнсарныя здольнасці, мысленне, памяць; мацаваць назвы матэрыялаў.

Матэрыял: дзіцячыя малюнкі, мяшочак з прадметамі, зробленымі з розных матэрыялаў.

Змест: Дзецям прапануецца, не падглядваючы, апусціць руку ў мя-шочак і вызначыць навобмацак адзін з прадметаў. Затым дашкольнік дастае прадмет, вызначае правільнасць сваёй здагадкі і называе, з якога матэрыялу зроблены прадмет і як яго можна выкарыстаць. Прадметы падабраны з улікам іх выкарыстання ў розныя поры года, таму вельмі важна, як дзіця абгрунтуе свой адказ. Калі дзецям цяжка растлумачыць свой выбар, выхавацель задае пытанні: “З якога матэрыялу зроблена?”, “Як выкарыстоўваецца ў працы людзей?”, “Людзям якой прафесіі дапа-можа гэты прадмет?”

Для замацавання ведаў дзяцей аб сезонных з’явах чытаюцца вершы пра месяцы года.

Верасень – месяц такі незвычайны:Год пачынае сабой навучальны.Верасень – веды, сустрэчы, падзеі, Новыя мары, імкненні, надзеі.

Прырода шчаслівая шчыра смяецца.Травінка, галінка да сонца імкнецца.Няспынна працуе жыцця рухавік.Вітае вясны прыгажун – красавік.

Месяц – нібыта цяпла вартаўны.Добра на сэрцы, настрой веснавы.Цёплыя дожджыкі, мілае сонца..Май, або травень, – і радасць бясконца.

Нібы мастак на двары працаваў.І лісце апошняе пафарбаваў.Вакол – прыгажосць! Тут паставім мы клічнік!І месяц завецца прыгожа – кастрычнік.



МГУ

имени А


ЛІТАРАТУРА1. Дубініна, Д. М. Развіццё вобразнага беларускага маўлення ў дзяцей стар-

шага дашкольнага ўзросту ва ўмовах блізкароднаснага білінгвізму / Д. М. Ду бі-ніна // Весці Беларус. дзярж. пед. ун-та. Сер. 1. Педагогіка. Псіхалогія. Фі ла со-фія. – 2007. – № 3. – С. 15–18.

2. Любина, Г. А. Детская речь : пособие для педагогов дошкольных учреж-дений / Г. А. Любина. – Минск, 1998. – 61 с.

3. Старжынская, Н. С. Методыка развіцця роднай мовы : вучэб. да па мож-нік / Н. С. Старжынская, Д. М. Дубініна. – Мінск : Выш. шк., 2008. – 301 с.

4. Старжынская, Н. С. Развіццё беларускага маўлення дашкольнікаў / Н. С. Старжынская, Д. М. Дубініна. – Мазыр : Белы вецер, 2008. – 115 с.



МГУ

имени А


ЗМЕСТ

ДА ЧЫТАЧОЎ ....................................................................................................3

ВЕРШЫ ...............................................................................................................6

ДЫДАКТЫЧНЫЯ ГУЛЬНІ.............................................................................30

ЛІТАРАТУРА ....................................................................................................34



МГУ

имени А


Documents

Z g b f F - libr.msu.byкомплексе ўсе аспекты вуснай мовы: слоўнік, граматычны лад, гукавымаўленне. Слоўнікавы