Zagovaranje uspostavljanja adekvatnog modela uea studenata/ica u procesu donoenja odluka i osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju

Brouru sastavili/e:

Gorana Mlinarevi, Neven Aneli, Danijela Dugandi, Slavia Rakovii Mia Sidran, Haris Abaspahi, Nejra Nuna engi

Novembar, 2005.

Sadraj

Uvod............................................................................................................................................7Zagovaranje...............................................................................................................................8

Kako se zagovara? ...............................................................................................................................8Tri su tipa zagovaranja.......................................................................................................................9

Zastupanje ...........................................................................................................................................9Mobilizacija..........................................................................................................................................9Osnaivanje ...................................................................................................................................... 10

Planiranje.zagovaranja......................................................................................................... 11Zato planirati? .................................................................................................................................. 11ta elite postii? .............................................................................................................................. 11

Koji su Vam ciljevi?............................................................................................................................ 11Koji su Vam operativni ciljevi? .......................................................................................................... 11

Koja je Vaa ciljna grupa/publika? .............................................................................................. 12Koja je Vaa kljuna poruka? ........................................................................................................ 12Zagovaranje ukljuuje lobiranje! ................................................................................................ 12

Lobiranje................................................................................................................................. 12Lobiranje preko pisma .................................................................................................................... 13Neposredno (face to face) lobiranje .......................................................................................... 13

Odluivanje.o.zagovarakim.aktivnostima...................................................................... 14Kada djelovati? .................................................................................................................................. 15Ko treba djelovati? ........................................................................................................................... 15Saradnja: ko nam moe pomoi? ............................................................................................... 15Ostala publika: ko su interesni partneri? ................................................................................. 16Bitno je i da se privue panja medija.. .................................................................................... 16Paziti na vanjsko okruenje .......................................................................................................... 16Strategija zagovaranja .................................................................................................................... 16Ostale stvari koje treba razmotriti .............................................................................................. 17Dodatne aktivnosti koje moete preuzeti ............................................................................... 17

Najzad...................................................................................................................................... 17Bibliografija............................................................................................................................ 18

5ADEKVATAN MODEL UEA STUDENATA U PROCESU DONO-ENJA ODLUKA I OSIGURANJU KVALITETA NA SARAJEVSKOM UNIVERZITETU

Uvod......................................................................................................................................... 20Metodologija.......................................................................................................................... 22Glavni.nalazi........................................................................................................................... 22Uee.studenata.u.visokom.obrazovanju,.najbolje.prakse......................................... 23Preporuke.i.prednosti.ponuenih.modela....................................................................... 24

Dravni nivo ....................................................................................................................................... 2Uee studenata u upravljakim tijelima visokog obrazovanja .................................................... 2Sistem unija studenata ..................................................................................................................... 25Sistem osiguranja kvaliteta i Agencija za akreditiranje ................................................................... 25Neformalno uee studenata u upravljanju visokim obrazovanjem na dravnom nivou ............ 26

Nivo univerziteta .............................................................................................................................. 26Uee studenata u upravljakim tijelima univerziteta ................................................................... 27Savezi/Unije studenata. ................................................................................................................... 27 Sistem osiguranja kvaliteta i vlastita procjena ................................................................................ 28

Nivo fakulteta .................................................................................................................................... 29Uee studenata u upravljanju fakultetima ................................................................................... 29Unije studenata na fakultetima ........................................................................................................ 29Sistem osiguranja kvaliteta i studentsko uee na nivou fakulteta ............................................... 30

Prednosti ponuenog modela .................................................................................................... 30

ACIPS INFO

Ko smo mi? ......................................................................................................................................... 33Zato ACIPS? ...................................................................................................................................... 33Osnovne aktivnosti .......................................................................................................................... 3Partneri ................................................................................................................................................ 3lanovi/ce ........................................................................................................................................... 3

7Uvod

Ova broura je rezultat istinske elje ACIPS-a (Asocijacije Alumni Centra za interdisciplina-rne postdiplomske studije) da kroz projekat Kampanja zagovaranja uspostavljanja adekvatnog modela uea studenata u procesu donoenja odluka i osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju pomogne onima koji uestvuju u ivotu obrazovnih institucija u BiH i koji ele raditi na unaprijeenju istih, kao i na promociji i zagovaranju veeg i kvalitetnijeg uea studenata/ica u procesima odluivanja. Ovaj projekat ACIPS implementira uz podrku Ureda za javne poslove Ambasade Sjedinjenih Amerikih Drava (US Embassy Office of Public Affairs)Uvoenje sistema osiguranja i kontrole kvaliteta predstavlja jedan od ciljeva propisanih u Bolonjskoj deklaraciji ratificiranoj od strane Bosne i Hercegovine 2003. godine. Od stvaranja Bolonjske deklaracije, uloga studenata u osiguranju kvaliteta postaje tema razgovora na institucionalnom, dravnom i meunarodnom nivou, te se u tom smislu sve vie istie partnerstvo studenata u provoenju zadatih refomi. Svrha projekta je poveati svjesnost i educirati aktiviste/istice iz studentskih organizacija o vanosti uvoenja ade-kvatnog modela studentskog uea u kontroli i osiguranju kvaliteta u visokom obra-zovanju. Projekat takoer ima za cilj ojaati lobiste i lobistice unutar studentskih orga-nizacija i njihovu sposobnost da usvoje nove metode zagovaranja i surauju sa drugim relevantnim institucijama.ACIPS e u sklopu projekta organizirati i est (6) jednodnevnih radionica na est (6) razliitih univerziteta u BiH na kojima e se ova broura promovirati i raditi na osnovnim metodama lobiranja i zagovaranja. Nadalje, ACIPS je kreirao i web grupu unutar ACIPS web stranice (www.acips.ba/advocacy) na kojoj postoji forum za sve zainteresirane strane projekta, kao i prostor na kojem e biti dostupni svi relevantni dokumenti i ma-terijali za uspjenu kampanju zagovaranja. U tom smislu ACIPS Vas poziva da doprine-sete aktivnostima i koristite sve ovdje ponuene naine kako bi zajedno pokuali una-prijediti visoko obrazovanje u BiH.Osim to sadri objanjenje pojmova zagovaranja i lobiranja, ova broura takoer pro-movira studiju pod nazivom: Adekvatan model uea studenata u procesu donoenja odluka i osiguranju kvaliteta na Univerzitetu u Sarajevu (januar, 2005. g.), koju je izra-dio ekspertski tim ACIPS-a, s ciljem da doprinese gore spomenutim reformama. Izradu studije financijski i tehniki podrao Fond otvoreno drutvo BiH.

8Zagovaranje

Zagovaranje (engl. advocacy) se moe definirati kao praktina upotreba znanja u svrhe socijalnih promjena. Ove promjene mogu biti usmjerene ka dravnim politikama, zakonima, procedurama ili ponekad prema samima sebi. Zagovaranje je, dakle, in da-vanja podrke nekom pitanju i uvjeravanje nositelja/ica moi da trebaju djelovati kako bi podrali pitanje koje se zagovara. Ova definicija govori u stvari o tome da je zagova-ranje proces, a ne jednosmjerna aktivnost. Po ovoj definiciji je jasno i da je zagovaranje svrsishodan proces usmjeren ka postizanju specifinih rezultata.

Zagovaranje predstavlja animiranje i mobiliziranje zajednice. Ono poinje od male grupe ljudi koji dijele zabrinutosti oko odreenog problema i spremni su posvetiti vrijeme, svoju strunost i raspoloive resurse da bi doli do eljene promjene

Kako se zagovara?

Zagovara se kroz zagovaraku kampanju koju ine aktivnosti usmjerene ka stvaranju podrke za neko pitanje ili prijedlog. to su pojedinci ili zajednice (asocijacije graana) angairanije, vea je vjerovatnoa da e kampanja biti uspjena. Ukoliko zagovaranje o konkretnom pitanju i ne bude uspjeno, postoji ansa da e sam proces zagovaranja otvoriti nove mogunosti uea u razvijanju demokratskog procesa. Osobe u iju korist se zagovara zovu se korisnici/e (engl. beneficiaries). Oni koji rade zagovarake kampanje zovu se zagovarai/ice (engl. advocate). Oni na koje se kampa-njama utie nazivaju se mete (engl. targets).

Postoje tri vrste aktivnosti koje zajedno podrazumijevaju zagovaranje:

a) Zastupanje: govoriti u svoje ili tue ime u javnostib) Mobilizacija: ohrabrivanje drugih da govore u javnosti zajedno sa vamac) Osnaivanje: omoguiti drugima da znaju da imaju pravo govoriti u javnosti

i da imaju pravo da ih se uje

9Tri su tipa zagovaranja

1. Zastupanje

Korisnici/ce dijele informaciju (brigu) sa zagovaraimaZagovarai predstavljaju brigu korisnikaZagovarai kontaktiraju mete

Dobro planirano zastupanje je posebno bitno kada korisnici/ce nisu u mogunosti da se sami/e predstavljaju ili kada je jedna osoba glasnogovornik/ca cijele grupe ljudi. Osoba koja je izabrana mora ispravno izraziti interese onih u ije ime zagovara. U ovim sluajevima je najvanije osigurati da su osnovni principi zagovaranja (etika i legiti-mnost) zadovoljeni.

2. Mobilizacija

Korisnici/ce dijele informaciju (brigu) sa zagovaraimaZagovarai /ce mobiliziraju druge za podrkuPodravatelji/ce kontaktiraju mete

Mobilizacija u stvari znai, nita drugo nego ukljuivanje drugih u vae aktivnosti i to na nain da se oni ohrabre da podravaju ono za to se vi borite i da zatim poduzmu aktivnosti u smjeru ispunjenja vaih ciljeva. Mobilizacija je u biti: irenje baze podrke, irei je od onih koju su direktno pogoeni problematikom do uvjeravanja drugih da se ta problematika tie i njih.

Mobilizirati druge je bitno iz nekoliko razloga:

Brojnost osoba koje zagovaraju je bitna, posebno ako sve osobe zagovaraju zajedniku stvar

Rad sa drugima ili drugim grupama umanjuje rizik da je ono to zagovarate kontroverzno

Moete postii drutvene promjene tako to ete popularno miljenje izmi-

10

jeniti podizanjem javne svjesti, ak i ukoliko se ista promjena ne dogodi unu-tar vlade i dravnog sistema.

3. Osnaivanje

Korisnici/ce dijele informaciju (brigu) sa zagovaraimaZagovarai/ce osposobljavaju i osnauju korisnike/ceKorisnici/ce kontaktiraju mete

Predstavljanje i mobilizacija omoguavaju ljudima da otkriju kako mogu biti aktivni politiki akteri. Zagovaranje pomae ljudima da jednostavnije nau naine pomou kojih mogu utjecati i na politike i na praksu u isto vrijeme. Takoer, u tom procesu zagovarai/ice mogu uvidjeti kakva su stajalita vlada, lokalnih vlasti, ali i blie okoline.Ovaj proces je i vrlo oslobaajui jer na neki nain oslobaa osobnu energiju i snagu svake osobe koje je ukljuena u proces. Ovo se posebno odnosi na lanove/ice grupa koje su tradicionalno marginalizirane. Jo jedan bitan rezultat ovog procesa je da, ohrabrujui individue da uzmu uee i igra-ju bitniju ulogu u razvoju politika i prakse, omoguava stjecanje neke vrste vlasnitva nad postignutim promjenama. Ljudi ohrabreni kroz ove procese radikalno mijenjaju miljenje o svom mjestu u zajednici i prepoznaju da imaju prava koja mogu aktivno koristiti. Na kraju, ovi procesi ohrabruju ljude da se sukobe sa tradicionalnim ulogama drave i drutva, ali ih i uvjeravaju da imaju, kako odgovornosti tako i prava. Sve tri navede aktivnosti se mogu raditi u isto vrijeme, budui da se u normalnim uvje-tima ove aktivnosti esto prepliu.

Zagovaranje trai portvovanost, strpljenje, ukljuenost, a esto zahtjeva i sto-postotno davanje, timski rad, komunikaciju i otvorenost! Zagovaranje je proces koji je kreiran da utjee na socijalne promjene.Sastoji se od serija aktivnosti koje su poduzete sa ciljem da mijenjaju politike, praksu i stavove.Zagovarai/ice koji nastoje da poboljaju stanje u drutvu prihvataju i rizik da nita ne promijene.

11

Planiranje zagovaranja

Zato planirati?

Zato to bez unaprijed isplaniranih aktivnosti i strategija za djelovanje i razmiljanja o unutranjim i vanjskim utjecajima nema efikasnog zagovaranja. Osnovna pitanja na koja trebate odgovoriti kada razvijate plan za zagovaranje su:

ta elite postii svojim radom? S kim morate komunicirati da to postignete ? Koji su najbolji naini komunikacije sa svakom od izabranih meta? Ko treba poduzeti koju akciju? Kada trebate djelovati ili promijeniti strategiju?

ta elite postii?

Koji su Vam ciljevi?

Prvi korak je odluiti koji je ukupni cilj zagovaranja. Bitno je uvijek razloiti ciljeve na manje komponente/ciljeve kako bi ih uinili ostvarljivim i kako bi njima lake upravljali. Najvea greka kada su Vam ciljevi preambiciozni.

Koji su Vam operativni ciljevi?

Operativni ciljevi su koraci koje trebate poduzeti kako bi postigli Va ukupni cilj.Ovi ciljevi bi trebali, u stvari, pokazivati koje politike, prakse i stavove elite mijenjati pomou zagovaranja. Treba napraviti razliku izmeu dugoronih i kratkoronih ciljeva; izmeu sadrajnih (npr. promjene unutranje politike) i procesnih (npr. izgrad-nja osjeanja zajednitva meu ljudima)Ovi ciljevi mogu biti izraeni na dva naina: negativno, tako to elite zaustaviti odreene prakse ili probleme koje ste prepoznali, ili pozitivno, tako to zahtjevate odreenu akciju ili npr. donoenje nekog zakona. Bitno je da su Vai ciljevi to jasniji, da su mjerljivi, ostvarljivi, da su realistini i da mogu biti implementirani u jasnom vremenskom periodu.

12

Koja je Vaa ciljna grupa/publika?

Efektivno zagovaranje zahtjeva da se obratite pravim ljudima. Prema tome, uloite neko vrijeme u definiranju ko su te osobe. U tom smislu, moe se rei da imate dvije ciljne grupe:

Primarna ciljna grupa - ljudi koji imaju mo da naprave promjene koje elite

Sekundarna ciljna grupa - to su oni koji utjeu na Vau primarnu ciljnu gru-pu da poduzme akcije koje Vi elite

Efektivno javno zagovaranje zahtijeva jasnu predstavu o tome ko je ciljna publika i ka-kav je pristup podrujima gdje se na njih moe utjecati.

Koja je Vaa kljuna poruka?

Da bismo doli do razliite publike moramo kreirati i dizajnirati set ubjedljivih poruka. U pristupu razliitim primateljima osnovno je prilagoditi poruku kako bi bila prepoznata i u potpunosti shvaena. Vaa poruka mora sadravati dvije osnovne komponente:

Pozivanje na ono to je ispravno Pozivanje na interese same grupe kojoj se obraate

Zagovaranje ukljuuje lobiranje!

Zagovarake kampanje veoma esto obuhvataju konkretno lobiranje kod donositelja i donositeljica politikih odluka. Lobiranje je veoma sloen i osjetljiv zadatak i mora mu se pristupiti spremno, kao, uostalom, i svim zadacima u procesu zagovaranja.

LobiranjeLobiranje je engleska rije (engl. lobbying). Izvedena je od rijei lobby to znai pred-vorje. U anglo-saksonskoj tradiciji ova rije takoer znai predvorje Donjeg doma Par-lamenta. U tom predvorju su oni koji su htjeli da se neko pitanje rijei u njihovu korist ekali narodne zastupnike (parlamentarce/ke) i uticali na njih (tj. lobirali) povodom pi-tanja za koje su zainteresirani.

13

Dakle, lobiranje je pojam koji ukljuuje aktivnosti utjecaja na donosioce odluka, kako politikih, tako i svih za koje su zajednica ili pojedinci/ki zainteresirani. Lobi-ranje je ciljna aktivnost i uglavnom se sastoji od direktnog uticaja na donosioce i dono-siteljice odluka.Postoje dva naina lobiranja, takozvano lobiranje preko pisma te neposredno (face to face) lobiranje.

Lobiranje preko pisma

Lobiranje u pisanoj formi sastoji se od pisanja pisama donosiocima i donositeljicama od-luka. Ovim putem se njima predoava koje su povoljnosti ukoliko donesu odluku tako da ona zadovolji lobiste i lobistice, ali i iru javnost. Kako donosioci i donositeljice odluka nisu voljni itati duga pisma i izvjetaje, uputno je u to manje rijei rei to vie. U za-visnosti od pitanja koje se lobira pie se i pismo donosiocima i donositeljicama odluka. Pismo kojim se lobira treba sadravati:

Jasno definiranu poruku donosiocima i donositeljicama odluka Dokaz kredibiliteta lobista i lobistica te njihovu vezu sa onima koje zastu-

paju Objanjenje kompetentnosti i moi donosica i donositeljica odluka, tj.

zato se ba njima lobisti i lobistice obraaju

U pismu lobiranja treba biti to jasniji i treba navesti: Najvie tri argumenta o tome zato je bitno pitanje o kojem se lobira Nakon to se navedu ovi argumenti treba ponoviti kljunu poruku pisma

lobiranja Na kraju treba navesti ta se od donosioca/donositeljica odluka konkretno

trai, tj. koje mjere oni/e trebaju poduzetiPoeljno je da pismo lobiranja bude pisano u tonu ljubaznosti i potivanja onoga kome se obraa. Treba biti to je mogue politiki korektniji. Konano, pismo lobiranja ne treba bi trebalo biti due od dvije stranice.

Neposredno (face to face) lobiranje

Neposredno lobiranje je mnogo sloenije od lobiranja u pisanoj formi, no ono je svaka-ko znatno efektnije. Iako neposredno lobiranje zahtjeva od lobista i lobistica da djeluju u

1

prostoru onih koji donose odluke, to je ponekad veoma stresno, ipak je vea mogunost da se postigne ono to se eli kada se direktno razgovara sa nosiocima moi, nego preko pisma.Prije nego to se pone sa neposrednim lobiranjem neophodno je pripremiti plan ak-cije. Taj plan treba da sadri odgovore na pitanja:

Ko e prisustvovati sastanku. Podijeliti zadatke timu prema njihovim spo-sobnostima i znanjima. Lobi-tim treba da se sastoji od dvije najsposobnije osobe u timu

Koja je kljuna poruka donosiocima odluka. Poeljno je razviti plan poten-cijalnih pitanja lobistima i lobisticama koja bi proistekla iz njihova dijaloga sa onima koji donose odluke te mogu dati odgovore na njih.

Ko ima koju ulogu u lobi timu. Uvijek jedna osoba treba zapoeti i zavriti sastanak. Takoer, u timu uvijek jednoj osobi treba dati zadatak da pazi da diskusija ne ode daleko od pitanja za koje se lobira (engl. sweeper), kao i osobu koja e sve relevantne podatke saoptiti donosiocu i/ili donositeljici odluka (engl. feeder)

Prilikom neposrednog lobiranja lobisti/ice mogu oekivati da e njihovi argumenti biti odbaeni te da oni koji odluuju nee biti voljni da prate isti pravac i rezultat diskusije koji su oekivali. Zato prije samog sastanka treba dogovoriti minimum na koji se pris-taje ako bude dolo do toga da se moraju raditi kompromisi. U samom nastupu pred donosiocima odluka treba biti oputen, ali i pristojan. Izlaganje bi moralo biti jasno, vrsto argumentirano i nipoto predugo da ne bi zamorilo one koji sluaju. Nakon to se ovakvi sastanci obave poeljno je uputiti osobama koje su Vam pomogle ili podrale pismo zahvalnosti u kojem navodite da su doprinijeli rjeenju nekog prob-lema, implementaciji projekta ili nekoj reformi. Ovakve geste imaju skoro uvijek pozi-tivne rezultate i nekada osobe mogu uraditi i vie nego ste oekivali od njih samo zato to ste im pokazali zahvalnost.

Odluivanje o zagovarakim aktivnostima

Prije nego krenete u lobiranje Vi trebate imati jasnu sliku o tome to elite rei i kome to elite rei. Dakle, bitno je donijeti odluku o tome kakve ete komunikacijske kanale

15

koristiti sa odabranim ciljnim grupama. Vi, na primjer, moete odluiti da predstavljate Vae korisnike/ce tako to ete za njih napisati pisma ili u njihovo ime lobirati dravne slubenike/ce. Takoer moete mobilizirati javnost tako to ete organizirati kampanju ili demonstracije. Na kraju, moete i odluiti da osnaite korisnike/ce i na taj nain im pomognete da komuniciraju sa odabranim ciljnim grupama sami.

Kada djelovati?

Kada znamo sa kojim ljudima komuniciramo i na koje naine komuniciramo, jako je bitno da se to dogodi pravovremeno. Neka vrsta vremenskog okvira i odravanje vre-menskog plana Vam moe pomoi da uvijek djelujete u pravo vrijeme. Koristite javne dogaaje kako bi upoznali prave ljude i iskoristili priliku da im spomenete neke od Vaih aktivnosti. Takoer je bitno sve ove aktivnosti provoditi stalno i paralelno jedno sa dru-gim.

Ko treba djelovati?

Kada znate koje akcije elite provesti i koje su to akcije dio Vaeg plana zagovaranja trebali bi odrediti koje su to osobe zaduene za svaku od aktivnosti. U ovom trenutku morate izbalansirati Vae elje tako da odluite da li elite da Vaa organizacija bude zagovara (da predstavlja), da li elite da dobijete podrku od drugih koji e komunici-rati u ime Vaih korisnika/ca (mobilizacija) ili elite omoguiti Vaim korisnicima/cama da zagovaraju sami/e (osnaivanje). Ove odluke ete najlake donijeti ukoliko dobro odredite svoju ulogu u ovom procesu.

Saradnja: ko nam moe pomoi?

Koje su jo organizacije i grupe zabrinute istim pitanjem? Koje su prednosti i nepogodnosti stvaranja koalicije sa svakom od njih? Moete li raditi s njima? Kako ih moete ukljuiti kao saveznike po ovom pitanju?

16

Ostala publika: ko su interesni partneri?

Kako bi definirali interesne partnere pokuajte odgovoriti na ova pitanja: Ko su mogui korisnici onoga to pokuavate postii? (Da li bi oni mogli biti

aktivirani pri prenoenju poruke?) Ko su eventualni gubitnici? (Kakvi e biti njihovi argumenti? Koji su vai pro-

tu-argumenti?)

Bitno je i da se privue panja medija..

Tako postoji mogunost da se neke osobe iz javnog ivota, koje nisu nuno politiari i bi-znismeni, zainteresiraju za promicanje ideja drutvenih promjena o nekom pitanju. No, prilikom medijskog nastupa oni koji provode zagovaraku kampanju moraju paziti da paljivo prezentiraju informacije vezane za pitanje koje se zagovara kako ne bi izgubili povjerenje javnosti. Pored medijske promocije zagovaranja poeljno je da zagovaraki tim ima pripremljen promotivni materijal (postere, letke, vodi kroz zagovaraku kampanju itd)

Paziti na vanjsko okruenje. Razmislite o tome:

Kakve su realnosti zagovaranja u postojeem politikom kontekstu? Koje su politike mogunosti, rizici i ogranienja mogui? Koji se dogaaji deavaju u drutvu, a koji mogu utjecati na taktike i efek-

tivnost strategije?

Strategija zagovaranja

Na kraju svih ovih koraka biete u mogunosti da sastavite odlinu strategiju zagova-ranja koja e sadravati:

svojevrsnu mapu koja e Vas voditi i usmjeravati Vas i podsjeati Vas gdje idete

listu prioriteta koja Vam pomae da napravite izbore izmeu razliitih ak-tivnosti i pokazivati Vam kada odreene akcije trebate poduzeti

17

knjigu aktivnosti koju vodite i koja Vam pokazuje kako ste postigli Vae

ciljeve u proteklim mjesecima i godinama i pomagati Vam da evaluirate Va napredak

Ostale stvari koje treba razmotriti:

Sredstva: ta ve posjedujete, tj. koja sredstva su Vam dostupna? Jazovi: ta jo trebate razvijati? Koje su Vam slabe take? Lini utisci: ta Vi lino osjeate o svom zadatku?

Dodatne aktivnosti koje moete poduzeti su:

Demonstracije, masovne akcije podravatelja, peticije itd. Formiranje alijansi i koalicija, umreavanje saveznika/ca itd. Pravne akcije: koritenje domaih zakonskih akata, koritenje meunarodnih

mehanizama, albe, pokretanje sudskih postupaka itd.

Najzad...

Bez obzira na sve gore spomenuto Vi moete Vau strategiju zagovarake kampanje i lobiranja mijenjati s obzirom na promjene koje se dogode mimo Vaega plana. Bitno je imati na umu kolika je vanost planiranja zagovarake kampanje i lobiranja i zato je potrebno planiranju posvetiti odreeno vrijeme. Razliite faze planiranja zagovarake kampanje i lobiranja, od postavljanja ciljeva do biranja naina na koji ete ih postii, moraju biti vidljive i odijeljene jedna od druge. Koritenje Vaeg plana e Vam pomoi da donosite odluke i pratite svoj progres i uspjehe. Tokom zagovarake kampanje bitno je raditi stalnu evaluaciju uspjenosti zagovarakog procesa. Evaluacija zagovarake kampanje obuhvata procjenu ostvarljivosti ciljeva zagovaranja, pouzdanost podataka koji se u toku kampanje primaju ili odailju, stepen angairanosti i ukljuenosti zagovarakoga tima te procjenu prepreka sa kojima se organizacija koja zagovara suoava. Cilj ove broure bio je da sve zainteresirane za direktno uee u promjenama u bosans-ko-hercegovakom drutvu upozna sa osnovama zagovaranja i lobiranja. Uee stude-

18

nata/ica u procesu odluivanja i osiguranja kvaliteta na bh. univerzitetima je od velike vanosti i mora postati predmetom zagovarakih aktivnosti. U nastavku broure nalazi se rezime rada ACIPS ekspertskog tima na temu studentske participacije na Univerzitetu u Sarajevu u procesu odluivanja i utjecaja na promjene u kvalitetu studiranja.

Bibliografija

Human Rights Advocacy Workbook by Lindsay Judge and Miranda Kazantzis. International Council of Voluntary Agencies et al. 2000

Vodi za zakonodavno zagovaranje: promocija ljudskih prava u Bosni i Herce-govini. Global Rights. 2005

Prirunik za uesnike/ce: trening za optinske/opinske slubenike za pitanja mladih. GTZ. 2005

ADEKVATAN MODEL UEA STUDENATA U PROCESU DONOENJA ODLUKA

I OSIGURANJU KVALITETA NA SARAJEVSKOM UNIVERZITETU

(rezime)

Pripremili:

Mia Sidran, Haris Abaspahi i Nejra Nuna engi

20

Uvod

Berlinski kominike putem kojeg se ministri evropskih zemalja obavezuju davanju po-drke razvoju osiguranja kvaliteta visokog obrazovanja na institucionalnom, dravnom i evropskom nivou1 slubeno priznaje pitanje kvaliteta visokog obrazovanja i ulogu insti-tucija visokog obrazovanja u promoviranju i osiguranju kvaliteta unutar bolonjskog pro-cesa.2 Razliiti modeli osiguranja kvaliteta visokog obrazovanja postoje irom Evrope i razlikuju se po svojim formalnim postavkama, kriterijima i metodologijama.

Od potpisivanja Bolonjske deklaracije, uloga studenata u osiguranju kvaliteta postaje tema razgovora na institucionalnom, dravnom i meunarodnom nivou. Na ministar-skom samitu u Pragu, uee studenata je prepoznato kao jedna od vanih tema za budue razgovore unutar bolonjskog procesa, a Ministarstvo obrazovanja Norveke je preuzelo zadatak organiziranja narednog seminara. To je razlog zato se vie od 100 predstavnika, kojima je domain bilo Ministarstvo obrazovanja i istraivanja Kraljevine Norveke, okupilo juna 2003. godine u Oslu.3 Svi zakljuci ovog seminara su potcrtali potrebu jaanja mjesta studenata unutar tijela koja su zaduena za donoenja odluka, kao i studentskih asocijacija.

Na mnogim univerzitetima sa razvijenim sistemom osiguranja kvaliteta u kulturi i obra-zovanju, studenti su sada vieni kao kljuni partneri u osiguranju kvaliteta obrazovanja. Studenti su ti kojima je obrazovanje prvenstveno namijenjeno, oni su ti koji se moraju s njim nositi svakodnevno tokom nekoliko godina. Ovo ih ini pravim strunjacima u oblasti osiguranja kvaliteta; studenti najbolje poznaju svoje (idealno) obrazovanje i kako bi trebalo izgledati okruenje obrazovanja. Kao takvi, oni imaju iskreni interes u procje-ni visokog obrazovanja.

1 Realizing the European Higher Education Area, (trans.) Communiqu of the Conference of Ministers responsible for Higher Education in Berlin on 19 September 2003, available at: http://aec.cramgo.nl/uploadmedia%5CBerlin%20Communique%202003.pdf, 2/72 European University Association, EUAs Policy Position in the Context of the Berlin Communiqu, April 1, 200. www.eua.be3 Bologna Follow Up Seminar, Student Participation in Governance in Hugher Education, Oslo, Norwaz, 12-1 June. Avaiable at: www.see-educoop.net/education_in/pdf/bologna-seminar-oslo2-june03-oth-enl-t02.pdf European Student Handbook in Quality Assurance in Higher Education(trans.). The National Unions of Students in Europe. ESIB available at: http://www.esib.org/projects/qap/QAhandbook/

21

Bosna i Hercegovina, kao i mnoge druge postkomunistike zemlje, nema praksu efek-tivnog uea studenata, niti razvijen sistem kontrole kvaliteta. Iako studentske unije djeluju unutar fakulteta/univerziteta, stepen rada studenata u tim unijama i uticaj studenata na proces obrazovanja su veoma ogranieni, ili ak i ne postoje. Iako Okvirni zakon o visokom obrazovanju (jo uvijek nije usvojen) obezbjeuje okvir za izmijenjeno mjesto studenata uee studenata u tijelima odgovornim za donoenje odluka, kao i uee studenata u procesu evaluacije unutar fakulteta5, jo uvijek nije jasno kako to uiniti.S tim u vezi provedeno istraivanje imalo je za cilj razvoj modela optimalnog uea studenata u upravljanju univerzitetom i osiguranju kvaliteta na sarajevskom univerzitetu. Svrha jaanja mjesta studenata unutar univerziteta je pretpostavka da e ono poboljati kvalitet obrazovanja na Univerzitetu u Sarajevu, kao i da e zadovoljiti bolonjske stan-darde, iji je potpisnik drava BiH. Da bi se preporuio efektivan model uea stude-nata, istraeni su razliiti modeli uea studenata. Cilj analize bio je da se prepoznaju dobre prakse/procedure i da se istrai njihovo funkcioniranje ukoliko bi se primijenilo na sadanjoj strukturi i u postojeim okolnostima na sarajevskom univerzitetu. Optimalan model za Univerzitet u Sarajevu je pripremljen kako bi se osiguralo svrsishodno uee studenata u trenutnoj situaciji.

Osiguranje adekvatnog uea studenata u svim aspektima procesa visokog obrazova-nja je kljuni preduslov za primjenu bolonjskih standarda za visoko obrazovanje. Nada-lje, jedan od ciljeva visokog obrazovanja je jaanje razvoja aktivnog, kritikog i konstruk-tivnog graanina. Demokratska akademska zajednica i studentske organizacije imaju vana mjesta u razvoju ovih kvaliteta. To je razlog zato demokratski, zasnovan na part-nerstvu, odnos izmeu uprave institucija visokog obrazovanja, zaposlenih, studenata i studentskih organizacija ima ogromnu vanost u stvaranju demokratskog okruenja a ne samo sistema, koji upravlja ovim organizacijama.6 Visoko obrazovanje je vie nego samo proizvod ili usluga, jer ono igra vanu ulogu u opem razvoju drutva.7

5 Council of Europe (18 December 2003). Framework Law on Higher Education, Bosnia and Herzegovina. Final version of the Council of Europe6 Students Rights Human Rights, The National Union of Students in Europe. ESIB. available at: www.esib.org/poliies/human_rights-student_rights.htm, 3/3

7 General Report, Bologna Follow-up Seminar. Students participation in Governance in Higher Education, Oslo, Nor-way, 12/1 of June 2003, http://www.esib.org/documents/studentpart-generalreport.pdf; 10/15

22

Metodologija

Dokument sa naelima je sainjen u etiri glavna odjeljka, sa izvjesnim brojem pododje-ljaka. Prvi odjeljak razrauje osnovni koncept kontrole i osiguranja kvaliteta, njegovu ulogu unutar bolonjskog procesa, i ulogu datu studentima unutar samog procesa. Por-tret sarajevkog univerziteta sa posebnim osvrtom na formalne odredbe i stvarno uee studenata u procesu donoenja odluka i osiguranja kvaliteta je razraen u drugom odjeljku. Najbolje prakse u postupku obezbjeenja efektivnog uea studenata na razliitim univerzitetima su obraene u treem odjeljku ovog dokumenta, dok se po-sljednji dio bavi procedurama za svrsishodno uee studenata na Univerzitetu u Sara-jevu u postojeim okolnostima.

Metodologija istraivanja kombinira metod analize sadraja primjenjen na razliite zakonske dokumente, kominikee, internu regulative univerziteta, samoevaluaciju univerziteta, izvjetaje o procjeni univerziteta koje su pripremile priznate dravne i meunarodne organizacije, zainteresirane grupe i pojedinani strunjaci, letke stu-dentskih unija, asopise, itd.; metod ciljne grupe koji je specifino uraen za ovo istraivanje, koristei uzorak od 18 studenata upisanih na Univerzitet u Sarajevu (sa razliitih fakulteta i razliitih godina studija), sa ciljem da se istrai njihova percepcija razliitih aspekata funkcioniranja sarajevskog univerziteta; razgovore obavljene sa ru-kovodnim osobljem unija studenata koje funkcioniraju na sarajevskom univerzitetu. Uz to, komparativni metod je primijenjen za analizu dobrih praksi ime se osigurava efi-kasno uee studenata na razliitim univerzitetima.

Glavni nalazi

Glavni nalazi izvrenih istraivanja su: Nepostojanje (ili neadekvatnost) tekueg pravnog okvira za uee studenata

u osiguranju kvaliteta i tijelima zaduenim za donoenje odluka Nepostojanje formalnih odredbi za sistem kontrole kvaliteta na univerzitetu Nepostojanje standardiziranih normi, uloga i procedura u gotovo svim seg-

mentima funkcioniranja univerziteta i fakulteta (na primjer: ne postoji prin-cip ispitivanje naela, ne postoje standardizirani naini ispitivanja, a tako ne

23

postoje standardizirani naini predavanja, niti postoji podrka unijama/aso-cijacijama studenata, itd.)

Povremeno pokretanje studentskih anketa bez ikakvog standardiziranog sistema primjene razultata

Ne postoji kultura standardiziranja i stvaranja transparentnih i efikasnih naela na Univerzitetu u Sarajevu

Ogroman jaz izmeu formalnog i stvarnog uea studenata Ogromna udaljenost izmeu akademskog osoblja i studenata Slabe studentske organizacije Ogroman broj nejasnoa meu lanovima po pitanju lanarine, nedostatak

znanja o nainu izbora upravljakih tijela, vrstama upravljakih tijela na uni-verzitetu, itd.

Neke od postojeih unija su oznaene linim interesima studenata koji ih predvode, to esto stvara otpor prema takvom nainu samoorganiziranja

Apatija studenata, nedostatak interesa za ueem u procesu upravljanja i procedurama, u radu studentskih organizacija

Nedostatak znanja meu studentima o njihovim pravima

Uee studenata u visokom obrazovanju, najbolje prakse

Da bi se preporuio efektivan model uea studenata, ova studija se bavi razliitim modelima najboljih praksi uea studenata u visokom obrazovanju u tri evropske zemlje: vedska, Njemaka i Maarska. Iako postoji mnogo primjera dobrih praksi u Evropi, ova tri uzorka su izabrana da bi se prikazale najbolje prakse uea studenata u tri oblasti:

1. Visok stepen uea studenata u sistemu osiguranja kvaliteta visokog obra-zovanja na dravnom i meunarodnom nivou, kao to je to sluaj u vedskoj

2. Visok stepen uea studenata i uticaj na organe institucija visokog obra-zovanja koji donose odluke, kao to je to sluaj u Njemakoj, i

3. Visok stepen organizacije studenata to je preduslov za uticanje na proces donoenja odluka, kao i na kvalitet visokog obrazovanja, kao to je sluaj u Maarskoj

2

Ovim ne pokuavamo rei da ovi primjeri nemaju ili iskljuuju druge dvije oblasti. Napro-tiv, u najefiksanijim sistemima uea studenata u visokom obrazovanju, sve tri oblas-ti su meusobno povezane i zavise jedna od druge. Stoga, sluaj Maarske pokazuje potrebu dobro organizirane i proaktivne studentske organizacije u postkomunistikim zemljama, u kojima je visoko obrazovanje u tranziciji od veoma jakog tradicionalno komunistikog sistema visokog obrazovanja ka onom kompatibilnom sa evropskim prostorom visokog obrazovanja. Dobro organizirana i proaktivna studentska organizaci-ja u Maarskoj je viena kao preduslov za osiguranje veeg uticaja studenata na pros-tor zakonodavstva i sistema osiguranja kvaliteta visokog obrazovanja. Sluaj Njemake predstavlja visoko razvijen model zastupljenosti studenata u organima institucija viso-kog obrazovanja koje donosi odluke, u kojem je akcenat stavljen na zastupljenost stude-nata u upravljakim tijelima univerziteta, u obliku potrebe postojanja kontratee drugim veoma bitnim akterima visokog obrazovanja (npr. profesori i administrativno osoblje). Sluaj vedske pokazuje da ovaj visoko razvijen sistem uea studenata na svim nivo-ima, a naroito svrsihodan uticaj studenata na osiguranje kvaliteta visokog obrazovanja, predstavlja preduslov za pravni okvir koji obezbjeuje studentima da uestvuju u tije-lima koji donose odluke i visok stepen studentske organizacije.

Cilj je istraiti funkcioniranje ponuenih modela ukoliko bi se primijenili na postojee strukture u uslovima sarajevskog univerziteta. Rezultat toga jeste razvijeni model stu-dentske participacije koji slijedi.

Preporuke i prednosti ponuenih modela

1. Dravni nivo

1. Uee studenata u upravljakim tijelima visokog obrazovanja. Zakon bi trebao propisati da tri predstavnika studenata aktivno uestvuju (i imaju pra-vo glasa) u radu grupe za visoko obrazovanje, formirane u okviru Ministarstva civilnih poslova. Zakonom bi takoer trebalo propisati razumno uee pred-stavnika studenata u radu Senata univerziteta, upravnih odbora/trezora, nad-zornih odbora i rektorata. Zakonom bi trebalo propisati da svoje predstavnike

25

u upravljakim tijelima univerziteta imenuje Unija studenata na univerzitetu, i da oni imaju pravo glasa. tavie, trebalo bi napraviti takav sistem glasanja u ovim tijelima da predstavnici studenata ne zastupaju slabu manjinu. Iste principe bi trebalo primijeniti na predstavnike studenata u upravljakim tije-lima fakulteta, naroito Nauno nastavnom vijeu. Predstavnike studenata u tim tijelima treba da imenuju unije studenata na fakultetima.

2. Sistem unija studenata. Zakon bi trebao definirati osnovne principe stu-dentske organizacije na dravnom nivou, nivou univerziteta i nivou fakulteta. Trebalo bi formirati Dravnu uniju studenata (ili savez entitetskih unija stude-nata). lanovi te unije trebali bi biti lanice Unije univerziteta. Dravna unija studenata bi trebala predstavljati interese studenata u BiH. Dravna unija studenata bi trebala predloiti svoja tri predstavnika koja e raditi u sastavu grupe za visoko obrazovanje, formirane u Ministarstvu civilnih poslova. Mini-starstvo civilnih poslova bi trebalo da snosi osnovne operativne trokove unije. Zakonom bi se trebali propisati osnovni principi funkcioniranja unija studenata na univerzitetu, to ukljuuju: (a) Unija studenata na univerzitetu predstavlja interese studenata na univerzitetima. (b) Predsjednika unije di-rektno biraju svi studenti, sa mandatom od jedne godine. (c) Polovina gene-ralne skuptine unije se bira direktno a drugu polovinu lanova biraju savezi/unije fakulteta.. (d) Savezi/Unije studenata na univerzitetu se finansiraju iz lanarina i prorauna univerziteta. Zakon bi takoer trebao propisati osnovnu ulogu studenata organiziranih na nivou fakulteta, kako slijedi: (a) Zakonska je obaveza studenata da budu lanovi unije studenata svog fakulteta, (b) Pred-sjednika i Generalnu skuptinu biraju svi studenti tog fakulteta direktno sa mandatom od jedne godine (c) Unije studenata na univerzitetu se finansiraju iz lanarine i prorauna fakulteta.

3. Sistem osiguranja kvaliteta i Agencija za akreditiranje. Uspostava Dra-vnog sistema osiguranja kvaliteta visokog obrazovanja predstavlja vaan pre-duslov za uvoenje bolonjskih standarda, a samim tim i integraciju visokog obrazovanja BiH u evropski obrazovni prostor. Stvaranje Dravne agencije za akreditiranje kao najvieg organa osiguranja kvaliteta i sistema kontrole e se uskoro desiti u BiH. Postoje razliiti modeli takvih agencija u evropskim zem-

26

ljama (u nekim sluajevima se agencija formira kao potpuno neovisno tijelo, u drugim je agencija u sastavu ministartva obrazovanja, itd.). Ipak, glavna uloga agencije je da izvana procijeni kvalitet institucija visokog obrazovanja i da osigura akreditiranje za one koji ispunjavaju zahtjeve kvaliteta. Dravni za-kon o osiguranju kvaliteta i sistemu kontrole visokog obrazovanja u BiH, koji bi se trebao usvojiti kao dio vee reforme visokog obrazovanja u BiH, trebao bi propisati uspostavu Dravne agencije za akreditiranje. Isti zakon bi trebao obezbijediti adekvatno uee studenata u radu Agencije i u cijelom sistemu osiguranja kvaliteta i kontrole. Taj zakon bi trebao definirati uspostavu Vijea studenata, koje bi funkcioniralo u sastavu Dravne agencije za akreditiranje. Vijee studenata bi se trebalo sastojati od predstavnika Dravne unije stude-nata i predstavnika svih unija studenata na univerzitetu. Vijee studenata bira svoje predstavnike u tijelima koja su odgovorna za procjenu, planiranje i primjenu vlastite procjene. Sve strateke odluke Agencije za akreditiranje tre-baju biti usvojene u dogovoru sa Vijeem studenata. Vijee studenata je od-govorno za uspostavu mehanizama koji bi trebali osigurati adekvatno uee studenata (a ne samo predstavnika unija, ve daleko ire uee studenata) u radu vanjskih komisija i nastavku rada na procjenama.

Neformalno uee studenata u upravljanju visokim obrazova-njem na dravnom nivou

Trebalo bi primjenjivati formalne odredbe za uee studenata u upravljanju visokim obrazovanjem zasnovanom na dravnom zakonodavstvu, opisanom gore, kao i meha-nizme za neformalno uee u poslovima i zadacima visokog obrazovanja unutar Mi-nistarstva civilnih poslova i Dravne agencije za akreditiranje. Mehanizmi za ire uee studenata u radu Grupe za obrazovanje i akreditiranje trebali bi ukljuiti studentske de-bate, odgovorne studentske grupe, periodine preglede vezane za znaajnije odluke ministasrtva i Agencije.

2. Nivo univerziteta

Uzimajui u obzir da univerziteti danas predstavljaju veoma slabu instituciju i da e se vee reforme sistema visokog obrazovanja pokrenuti sa dravnog nivoa, predloene pre-

27

poruke su usmjerene na pripremu struktura univerziteta za budue daleko jae mjesto u procesima visokog obrazovanja, a naroito osiguranju kvaliteta i sistemu kontrole; kao i daleko aktivniju ulogu studenata u ovim procesima. Interni dokumenti univerziteta bi precizno trebali definirati:

1. Uee studenata u upravljakim tijelima univerziteta. Dravni zakoni e zahtijevati razumnu zastupljenost studenata u radu Senata univerziteta, up-ravnih odobra/trezora, nadzornih odbora i rekotarata. tavie, taj isti zakon nee dozvoliti da predstavnici studenata imaju samo ulogu posmatraa u procesu donoenja odluka na univerzitetima. Na osnovu dravnih zakona, in-terni dokumenti univerziteta bi precizno trebali definirati mehanizme kojima se zaobilazi marginalizacija predstavnika studenata u procesu donoenja od-luka tih tijela. Ovi mehnaizmi bi trebali odrediti procenat glasova dodijelje-nih predstavnicima studenata za svako tijelo univerziteta i svaku oblast rada univerziteta. Senat u pratnerstvu sa unijom studenata univerziteta bi trebao razviti ove mehanizme, a potom ih ugraditi u formalne dokumente univer-ziteta. Model uea predstavnika unije na odjsecima u upravljakim tijelima fakulteta bi se trebao propisati internim pravilnicima univerziteta: (a) broj predstavnika studenata u svakom tijelu fakulteta, (b) sistem glasanja unutar upravljakih tijela fakulteta ime se obezbjeuje optimalan uticaj predstavni-ka studenata.

2. Savezi/Unije studenata. Dravni zakoni e propisati osnovne prinicpe funk-cioniranja unija studenata na univerzitetima i unija na fakultetima, kao to je:

Predsjednik unije na univerzitetu i polovina generalne skuptine unije se bi-raju direktno, a drugu polovinu imenuju unije na fakultetima

Predsjednik i generalna skuptina svakog fakulteta se biraju direktno Unije studenata na univerzitetu se finansiraju iz lanarina i prorauna univer-

ziteta Unije na fakultetima se finansiraju iz lanarina i prorauna fakulteta

Interni propisi fakulteta bi trebali razviti detaljnije procedure vezane za izbor predstavnika studenata unutar sistema unija studenata. Izbori bi se trebali

28

odravati jednom godinje, a za to bi trebale biti zaduene unije na odsje-cima. Sistem glasanja i imenovanja bi se trebao razviti sa posebnim osvrtom na jaanje demokratskih principa unutar unije. Sistem bi se trebao kreirati i usvojiti od unija studenata na univerzitetu i rektorata/senata, a da se on dalje ugradi u interne propise univerziteta i fakulteta. tavie, unija bi trebala predloiti godinji finansijski plan unija koji bi usvojio rektorat. Vei izvori finansiranja unija (to treba propisati dravnimn zakonom) su: dio lanarine koju prikupe unije na fakultetima i dio iz prorauna univerziteta (taan iz-nos prorauna namijenjen za osnovne operativne trokove treba definirati u Statutu univerziteta). Unija studenata ima pravo predloiti druge aktivnosti kojima se prikupljaju sredstva, a koji su direktno vezani za rad univerziteta kao to je rukovoenje univerzitetskom bibliotekom, univerzitetskim inter-net centrima, univerzitetskim kafeterijama, itd. Interni propisi univerziteta bi takoer trebali propisati da se unije na fakultetima finansiraju iz lanarine i prorauna fakulteta. Upravljaka tijela fakulteta bi trebala omoguiti i druge naine prikupljanja sredstava za rad unije. Unija na univerzitetu je u obavezi, prema unutranjoj organizaciji da periodino sprovodi ankete meu studen-tima, organizira debate studenata, i da redovno informira cjelokupnu stu-dentsku populaciju o svom radu.

3. Sistem osiguranja kvaliteta i vlastita procjena. Vaan dio sistema osigu-ranja kvaliteta je vlastita procjena univerziteta i nastavak tog procesa. Prim-jena sistema osiguranja kvaliteta zahtijeva uee studenata u samo-procjeni visoko-kolske institucije, ukljuujui i periodinu ocjenu rada nastvanog osoblja, plana i programa, itd. Univerzitet u Sarajevu je ve uspostavio tim za vlastitu procjenu rada, a studenti nisu pravilno zastupljeni u tom timu. Interni propisi univerziteta koji pokrivaju oblast uspostave i kontrole osigu-ranja kvaliteta unutar Univerziteta u Sarajevu bi trebali ugraditi mehanizme za adekvatno uee studenata u tim procesima, to obuhvata: (a) adekva-tan broj studenata koji uestvuju u radu tima za osiguranje kvaliteta, a koje predlau unije studenata na univerzitetu, (b) razvoj mehanizama i procedura koji e osigurati uticaj studenata na procese donoenja odluka unutar tima, (c) uvoenje ireg uea studenata i njihove prakse (studentske debate, fo-rumi, ankete sprovedene meu studnetima, itd) vezano za znaajnije odluke Tima za osiguranje kvaliteta pri Univezitetu u Sarajevu.

29

3. Nivo fakulteta

U trenutnoj situaciji, fakulteti predstavljaju najjai nivo na kojem se donose odluke u sistemu visokog obrazovanja u BiH, kao i Univerzitetu u Sarajevu. tavie, postoji oiti nedostatak standardizirane prakse uea studenata u poslovima i zadacima fakulteta. Stoga je injenica da stepen uea studenata u upravljanju drastino varira izmeu fakulteta, a oito je da sveukupno uee studenata i njihov uticaj na djelovanje fakulte-ta je daleko od optimalnog nivoa.

Dravno zakonodavstvo i interni propisi univerziteta jasno definiraju principe i meha-nizme za: uee studenata u upravljanju, funkcioniranje sistema unija studenata i ulogu studenata u sistemu osiguranja kvaliteta i kontrole. Stoga je uloga fakulteta i pravilnika fakulteta da te principe i mehanizme sprovedu u djelo.

Uee studenata u upravljanju fakultetima

Dravni propisi i interni propisi univerziteta detaljno propisuju mehanizme koji pokrivaju broj predstavnika studenata (delegirane od strane unija studenata na fakultetu) koji uestvuju u radu upravljakih tijela fakulteta (naroito Nauno nastavnom vijeu) i me-hanizme za glasanje koji obezbjeuju dovoljan uticaj predstavnicima studenata u tim tijelima. Ti principi i mehanizmi bi trebali biti ugraeni i dodatno unaprijeeni (ukoliko je potrebno) unutar internih propisa univerziteta. tavie, fakulteti su odgovorni da se ti mehanizmi primjenjuju i koriste na optimalan nain.

Unije studenata na fakultetima

Unije studenata na fakultetima predstavljaju kljuni nivo cjelokupnog dravnog sistema studentske organizacije. Oni su odgovorni da artikuliraju interese studenata i da ih di-rektno predstavljaju na nivou fakulteta, a indirektno (putem delegiranja predstavnika studenata) na viim nivoima visokog obrazovanja (univerzitet i nivo drave). Ipak, okvir studentskog organiziranja na nivou fakulteta je stvoren dravnim zakonodavstvom i in-ternim pravilima univerziteta (gore opisano). Upravljaka tijela fakulteta su u obavezi da ugrade i u potpunosti primijene te principe i mehanizme organiziranja studenata u

30

interne propise fakulteta. Sljedee oblasti unija studenata bi trebalo ugraditi u interne propise fakulteta: (a) izborni proces (izbor predsjednika unije na fakultetu i generalne skuptine; izbor predsjednika unije studenata na univerzitetu i direktan izbor lanova skuptine unije na univerzitetu), (b) finansiranje unije na fakultetima (lanarine, proraun fakulteta koji planira uniju, drugi izvori mogueg finansiranja kao to je rukovoenje bibliotekama na fakultetima, internet centrima i kafeterijama, itd.), (c) upravljaka struk-tura fakulteta bi trebala u svoje interne akte ugraditi mehanizme za podrku unijama studenata na fakultetu u procesu organiziranja izbora studenata. Unije studenata bi u svoje interne akte trebale ugraditi mehanizme kojim e osigurati stalno i iroko uee studenata u poslovima i zadacima unije kao to su: studentske debate, studentske kampanje informiranja, prezentacije rada unija, periodino orga-niziranje anketa meu studentima, itd.

Sistem osiguranja kvaliteta i studentsko uee na nivou fakulteta

Vanjska procjena osiguranja i kontrole kvaliteta je smjetena na dravni nivo, a interna samo-procjena i osiguranje kvaliteta je smjeteno i regulirano na nivou univerziteta. Stoga se uee studenata regulira dravnim zakonodavstvom i internim aktima univer-ziteta, a ono je takoer odgovornost dravne unije studenata kao i unije studenata na univerzitetu.

Ipak, uspostava sistema osiguranja i kontrole kvaliteta na Univerzitetu u Sarajevu zahtje-va formiranje timova za vlastito procjenjivanje na svakom od fakulteta. Uee pred-stavnika studenata u tim timovima bi trebalo regulirati i ugraditi u interne akte na isti nain kako je to uinjeno na nivou univerziteta (gore opisano).

4. Prednosti ponuenog modela

Jaka zakonska regulativa uea studenata na svim nivoima sistema visokog obrazovanja (dravni nivo, nivo univerziteta i fakulteta) e obezbijediti jaka formalna prava studentima da postanu partneri u procesu visokog obra-zovanja.

Formalna prava studenata da znaajnije uestvuju putem unija studenata

31

u svim upravljakim tijelima visokog obrazovanja (ukljuujui i tijela za us-postavu sistema kontrole kvaliteta) e ojaati uticaj unija studenata.

Pravo unija studenata da uestvuju u procesu donoenja odluka zajedno sa predloenim modelom finansiranja unija (to e obezbijediti finansijsku odrivost i nezavisnost unija) e stvoriti okruenje koje e okupiti studente da uestvuju direktno i indirektno u radu unija studenata.

Direktno uee studenata u radu unija (na razliitim funkcijama unutar unija i direktno uee u procesu donoenja odluka u visokom obrazovanju) e postati veoma atraktivno i relevantno kako za institucije visokog obrazovanja tako i studente.

Sve vie studenata e biti zainteresirano da se prihvati funkcija unutar unija, a s tim u vezi stvorie se i konkurencija meu predstavnicima unija to za re-zultat ima poveanje kvaliteta rada unija.

Poboljati e se kvalitet usluga unija i sveobuhvatan kvalitet rada univerziteta. Interes za indirektno uee (uee na izborima, javne debate, itd.) u po-

slovima i zadacima unije e poveati uee cjelokupnog studentskog tijela u poslovima i zadacima visokog obrazovanja.

Aktivno uee studenata e ubrzati tranziciju visokog obrazovanja prema sistemu koji je vie usmjeren ka studentima, gdje e se oslikavati stvarne potrebe, to sve zajedno rezultira u ukupnom poveanju kvaliteta visokog obrazovanja.

Takav sistem osigurava poveanje vlasnitva studenata nad sistemom visokog obrazovanja, a s tim u vezi e se uticati na aktivnije uee u procesu uenja koji e nazaobilazno poboljati rad studenata (manji procenat neuspjeha na ispitima, krae prosjeno vrijeme potrebno za sticanje diplome, itd.).

Ovo e stvoriti efikasniji, izvodljiviji i jeftiniji sistem visokog obrazovanja. Studenti e imati aktivniju ulogu u procesu uenja, smanjie se broj ne-

upjeha prilikom polaganja ispita, a nastavno osoblje e imati vie vremena za istraivanje i druge razvojne aktivnosti.

Razvoj i primjena predloenog modela sa adekvatnim ueem studenata vi-sokog obrazovanja e oplemeniti budueg graanina koji e postati stubom stvaranja modernog, pluralistikog, demokratskog i razvijenog drutva.

ACIPS info

33

Ko smo mi?

Asocijacija ALUMNI Centra za interdisciplinarne postdiplomske studije (ACIPS) je nevladino udruenje mladih eksperata/ica na polju demokracije, ljudskih prava, upravljanja dravom i humanitarnim poslovima i procesima evropskih integracija. ACIPS je osnovan u februaru 2003. godine, kao rezultat aktivnosti Centra za inter-disciplinarne postdiplomske studije Univerziteta u Sarajevu i okuplja vie od stotinu aktivnih lanova/ica, koji/e su aktivni/e kako u civilnom drutvu, tako i u razliitim vladinim, nevladinim i meunarodnim organizacijama u Bosni i Hercegovini i u re-gionu. Jedan od osnovnih ciljeva organizacije je promocija mladih i obrazovanih ljudi i stvaranje mogunosti za njihovo uestvovanje u drutvenim procesima, ak-tivnija upotreba njihove ekspertize i utjecaj na procese odluivanja u drutvu. Nada-lje, iniciranje javne diskusije i podizanje svijesti o krucijalnim pitanjima u drutvu, provoenje razliitih istraivanja i studija su od primarnog interesa organizacije. Sa snanom regionalnom perspektivom i injenicom da ACIPS okuplja lanove/ice iz Hrvatske, Srbije i Crne Gore, Makedonije, Albanije, Bugarske ali i ire, ACIPS je u mogunosti sprovoditi i koordinirati primjetan broj lokalnih ali i meunarodnih pro-jekata zajedno sa svojim lokalnim i regionalnim partnerima.

Zato ACIPS?

ACIPS eli poveati javnu svjesnost o vitalnim pitanjima na polju demokracije i ljud-skih prava, te znaaju procesa europskih integacija u BiH, regionu Jugoistone Ev-rope i ire, kroz edukaciju, razmjene informacija i izdavake aktivnosti. Na osnovni cilj je doprinijeti poboljanju potovanja ljudskih prava, demokracije, upravljanja dravom i ispunjavanju uvjeta potrebnih za prijem u Europsku Uniju. ACIPS ima bo-gato iskustvo u implementaciji razliitih projekata, kao to su debate, seminari, kon-ferencije, istraivanja, kreiranje javnih politika i slino, koji imaju cilj da otvore dijalog i ukljue sve faktore civilnog drutva u demokratske procese.

3

Osnovne aktivnosti:

Organizacija konfrerencija, javnih debata, seminara, radionica i panel dis-kusija sa aktivnom participacijom ACIPS lanova/ica i renomiranih lokalnih i stranih eksperata/ica iz odreenih tematskih oblasti

Izdavanje ACIPS-ovog periodinjaka, razliitih publikacija, studija, istraivanja i izvjetaja

Implementacija razliitih projekta koji se bave civilnim drutvom, ljudskim pravima i europskim integracijama

Davanje podrke i usluga analize stratekih odluka vladinih tijela, nevladinih organizacija i meunarodnih organizacija.

Partneri:

Od svog osnivanja ACIPS je suraivao sa razliitim lokalnim i meunarodnim organizaci-jama, kao to su: Fond otvoreno drutvo Bosna i Hercegovina, UNDP, OSCE, USAID, US Embassy, Heinrich Boll Stiftung, Delegacija Europske komisije u BiH, vicarska Amba-sada, Ured Visokog Predstavnika itd. Osim ovih partnera, ACIPS ima jako blisku suradnju sa univerzitetima irom svijeta i renomiranim ekspertima/icama sa tih univerziteta koji su predavai/ce na CIPS magistarskim programima. (vie o ovome na web site-u: www.cps.edu.ba)

lanovi/ice:

lanom/icom ACIPS-a mogu postati svi/e sadanji/e i bivi/e studenti/ce jednog od tri postdiplomska studija, koordinirana i implementirana od strane Centra za interdiscipli-narne postdiplomske studije Univerziteta u Sarajevu (CIPS), kao i osobe sa slinim obra-zovanjem, koje mogu postati poasni lanovi ACIPS-a.

Asocijacija.Alumni.Centra.za.interdisciplinarne.postdiplomske.studije..

Zmaja od Bosne 8, 71 000 Sarajevo, Bosnia and HerzegovinaTel/Fax: + 387 33 550 615 , +387 33 550 616 , +387 33 205 383

E-mail: acips@cps.edu.ba, Web: www.cps.edu.ba, www.acips.ba, www.acips.ba/advocacy