ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME · yoğunlaştırır. Malzemeler: Havlu kağıt rulosu, kutu, mukavvadan yapılmış halkalar, strafor Ön Koşullar: Verilen nesneyi

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME

ÜNİTE: 8

Öğretim materyalleri çoklu öğrenme ortamı sağlar. Öğrenmelerimizin % 83’ü görme, % 11’i işitme, % 3,5‘i koklama, % 1,5’i dokunma ve % 1’i tatma duyularıyla gerçekleşir. Ayrıca insanla, okuduklarının % 10’unu, işittiklerinin % 20’sini, gördüklerinin % 30’unu, hem görüp hem işittiklerinin %50’sini, söylediklerinin % 70’ini ve kendi yapıp söylediklerinin % 90’ını hatırlamaktadırlar.

Farklı gelişimsel özelliklere sahip öğrencilerin bulunduğu sınıf ortamında öğrencilerin öğrenmelerinin gerçekleşebilmesi için bireysel farklılıkları doğrultusunda hazırlanmış olan ders araç gereçleri ve materyaller sağlanmalıdır.

Rotter (2006)’a göre, özel eğitim alanında çalışan öğretmenler, farklı öğrenme ihtiyacı olan öğrenciler ile karşılaşabilmektedirler. Öğretmenler bireysel farklılıkları göz önüne alarak, bütün öğrencilerin öğrenmelerini sağlamak için öğrencilerin özelliklerine uygun basit yöntemler ve materyaller arayışında olurlar.

Materyallerin seçiminde ve kullanımında bazı kurallara dikkat edilmesi gerekmektedir. 1. Materyal seçiminde, materyallerin ele alınan konuya ve çocukların gelişim düzeyine uygun olmasına dikkat edilmelidir. Materyaller yalnızca öğretim düzeyine göre değil, aynı zamanda öğrencilerin gereksinimlerine göre de düzenlenmelidir. 2. Özel gereksinimli öğrenciler, bir konuyu öğrenmek için kullandıkları materyalleri başka bir konuyu öğrenirken kullanmada ya da aynı konuya ilişkin problemi, farklı materyalleri kullanarak çözmekte zorlanabilirler. 3. Öğrencinin öğrenmesinin tüm duyularıyla desteklenmesi önemli bir konudur.

Öğretimde kullanılan çeşitli araçlar ve modeller öğrenciye görsel malzeme sağlaması bakımından önemlidir.

Ancak görsel bilginin sözel bilgi ile de desteklenmesi gerekmektedir. Öğretmen hazırlamış olduğu araçları yalnızca kendisi kullanmamalı aynı zamanda öğrencilerin de kullanmalarına olanak vermelidir.

ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUK İÇİN YAPILMIŞ ARAÇ-GEREÇ ÖRNEKLERİNİ İNCELEME

Eşleme Becerilerini Kazandırmaya ve Geliştirmeye Yönelik Araç-Gereç Örnekleri.

Eşleme becerisi, zihinsel engelli çocukların bilişsel ve psikomotor gelişimleri ile el göz koordinasyonu gelişimini olumlu yönde destekler.

Rakam Tanıma ve Sayma Becerilerini Kazandırmaya ve Geliştirmeye Yönelik Araç-Gereç Örnekleri


Şekil 8.3. Eşleme Kartları

Amaç: Meyveleri eşleştirmelerini sağlamaktır.

Malzemeler: Siyah karton, meyve resimlerinin çıktıları, cırtcırt, mukavva. Ön koşullar: Meyve isimlerini söyler.

Rakam tanıma ve sayma, zihinsel engelli çocukların bilişsel ve psikomotor gelişimlerini olumlu yönde destekler.

Şekil 8.4. Rakam Tanıma ve Sayma Becerisi

Ön koşullar: 0-9’a kadar ritmik sayar.

Sarı-kırmızı-mavi ana renkler

Turuncu-yeşil-mor ara renkler

Şekil 8.6. Ana ve Ara Renkleri Tanıma Becerisi

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME Amaç: Ana ve ara renkleri söyler.

Malzemeler: Ana ve ara renklerin olduğu kartlar

Ön koşullar: Alıcı ve ifade edici dil gelişimine sahip olması gerekir.

Amaç: Ana ve ara renkleri söyler.

Malzemeler: Renkli kartonlar, dondurma çubukları ve yapıştırıcı kullanılır.

Geometrik Şekilleri Kazandırmaya ve Geliştirmeye Yönelik Araç-Gereç Örnekleri

Bu başlık altında yer alan geometrik şekilleri kazandırmaya ve geliştirmeye araç gereç örnekleri basitten karmaşığa doğru sıralanarak hazırlanmıştır.

Şekil 8.9. Geometrik Şekilleri Tanıma Becerisi Amaç: Geometrik şekilleri söyler.

Malzemeler: Renkli keçeler, mukavva, yapıştırıcı.

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME Amaç: Geometrik şekilleri söyler. Malzemeler: Renkli kartonlar, yapıştırıcı


Amaç: Geometrik şekilleri söyler.

Malzemeler: Renkli keçeler, mukavva, cırt cırt.


ARAÇ YAPIMINA UYGUN FİZİKİ ORTAMIN DÜZENLENMESİ

Araç yapımına başlamadan önce yapılacak aracın taslağının mutlaka seçilmiş olması gerekmektedir. Tasarlanacak araç için gerekeli malzemelerin bir listesi çıkartılmalı ve bu liste yardımıyla ihtiyaç duyulan malzemeler önceden temin edilmelidir. Temin edilen malzemeler araç yapımı için kullanılacak fiziki ortama taşınmalıdır.

Araç yapımı için kullanılacak fiziki ortamın geniş olması önemlidir.

Materyallerin yapım sürecinde ihtiyaç duyulabilecek makas, maket bıçağı, cetvel, yapıştırıcı, iğne, iplik, bant vb. temel uygulama araçlarının ortamda bulundurulması gerekmektedir. Böylece ihtiyaç duyulan temel uygulama aracı hemen kullanılabilir.

MALZEME ÖZELLİKLERİ

Kullanılacak malzemelerin dayanıklı olması önemlidir. Kullanım anında zarar görme, dağılma, parçalanma gibi istenmedik durumların oluşmaması için malzemelerin dayanıklı olması tercih edilmelidir.

Ayrıca öğretim materyali birden fazla kez kullanılacağı için kolay parçalanmayan ve şekil değiştirmeyen bir malzemelerin kullanılması önerilmektedir.

Yazılı malzeme kullanımı görsel malzemeler kadar önemlidir. Herkes tarafından okunabilecek bir boyutta yazı kullanımı materyalin anlaşılırlığını arttıracaktır. İkiden fazla yazı tipinde kullanılacak yazılı malzeme kullanılmalıdır. İkiden fazla yazı tipinin yan yana kullanılması karmaşık bir görüntüye neden olacaktır.

Öğretim materyallerinin tasarlanması sürecinde renk seçiminde dikkatli davranılmalıdır. Özellikle kullanılacak malzemelerin renklerinin birbirleriyle uyumlu olan renklerin seçimine öncelik verilmelidir. Yapılan araştırmalar sonucunda öğrencilerin birbirleriyle zıt renklerden çok uyumlu olan renkler içeren malzemelerden hazırlanmış materyallere ilgi gösterdikleri belirlenmiştir.

Ayrıca tasarlanan materyaldeki öğelerin rahat görünebilmesi ve algılanabilmesi için zemin rengine zıt renklerin tercih edilmesi gereklidir.

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME DEĞERLENDİRME

Öğrenme materyalleri sahip oldukları özellikler açısından çeşitlilik göstermekle birlikte ne tür bir öğretim materyali olursa olsun değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu tür materyaller değerlendirilirken öncelikle materyalin etkili bir öğrenmeyi gerçekleştirebilme ve genel tasarım özelliklerine sahip olma derecesi göz önünde bulundurulmalıdır. Materyalin öğrenme üzerindeki etkililiği. Öğretim etkinliklerinde çeşitli materyallerin kullanılmasının amacı, öğrenilen bilgilerin kalıcılığını sağlayarak etkili bir öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olmaktır. • Öğretim materyali amaçlara uygun mu? • Öğretim materyali içerikte yer alan bilgilere uygun mu?

• Öğretim materyali gerçek yaşamla tutarlılık gösteriyor mu?

• Öğretim materyali öğrencinin düzeyine uygun mu?

• Öğretim materyalinin kullanımı kolay mı?

• Öğretim materyali basit ve anlaşılır mı?

Öğretimsel unsurların değerlendirilmesi için bir değerlendirme formu hazırlanabilir. Bu değerlendirme formu yardımıyla hazırlanan materyal değerlendirilir. Örnek bir değerlendirme formu aşağıda verilmiştir (Tablo 1).


9. ÜNİTE

Öğretim materyalleri, öğrenme süreci içerisinde öğretmen tarafından değişik ortamlarda öğrencilere sunulan araçlardır. Bu araçlar; basılı materyaller, fotoğraflar, maketler, gibi ilk bakışta anlaşılır nesneler olabileceği gibi içeriğine erişmek için daha yüksek teknolojiye gereksinim duyan ses kasetleri, videolar, CD’ler, internet sayfaları, çeşitli yazılımlar gibi ortamlarda da sunulabilir.

Öğretmenlerin teknoloji ve materyal kullanımıyla ilgili tutum ve yetenekleri öğrencilerin öğrenmesinde etkili olmaktadır. Bazı öğretmenler, derslerinde teknoloji ve materyallerden yararlanma konusunda yeterli bilgiye sahip olmayabilir. Bazı öğretmenler de daha yeni teknoloji ve materyal kullanma konusunda isteksiz olabilir.

ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUK İÇİN YAPILMIŞ ARAÇ-GEREÇ ÖRNEKLERİNİ İNCELEME

Yazlık ve Kışlık Giysilerin Öğretimine Yönelik Araç-Gereç Örnekleri

Bu başlık altında yer alan eşleme becerilerini kazandırmaya ve geliştirmeye araç gereç örnekleri basitten karmaşığa doğru sıralanarak hazırlanmıştır.


Amaç: Yazlık ve kışlık kıyafetlerin neler olduğunu söyler. Malzemeler: Kolay bükülebilen tel, beyaz karton, bilgisayarlı çıktılı yazlık veya kışlık kıyafet resimleri (isteğe göre kendinizde hazırlayabilirsiniz), karton kutu, yapıştırıcı

Ön Koşullar: Yaz ve kış mevsim kavramına sahip olması gerekir. İşlem Basamakları

1. Karton kutunun üzeri istenilen renkle kaplanır.

2. Karton kutunun ön kısmına iki tane cep yapıştırılır.

Nesneleri Belirlenmiş Hedeflere Doğru Atma (Psikomotor Alan) Becerisine Yönelik Araç-Gereç Örnekleri


Amaç: Bir hedefe odaklanma, dikkatini nesne / durum / olay üzerine yoğunlaştırır. Malzemeler: Havlu kağıt rulosu, kutu, mukavvadan yapılmış halkalar, strafor

Ön Koşullar: Verilen nesneyi kavrayabilme becerisine sahip olmak.

İşlem Basamakları 1.Her bir kenarı 60 cm’lik kare şeklinde strafor kesilir.

2. Staforun üzeri istenilen renge boyanır.

3. Havlu kağıtların üzeri renkli kartonlarla sarılıp yapıştırılır.

El Göz Koordinasyonu ve Sayı Kavramını Geliştirmeye Yönelik Araç-Gereç Örnekleri


Amaç: El göz koordinasyonunu ve sayı kavramını geliştirilir. Malzeme: Ceviz kabukları, renkli kartonlar, yapıştırıcı.

Ön Koşullar: Verilen nesneleri elleriyle kavrayabilmesi gerekir.

Zıt Kavramları Kazandırmaya ve Geliştirmeye Yönelik Araç- Gereç Örnekleri

Şekil 9.6. Zıt Kavramların Öğretimi

Amaç: Zıt kavramlardan büyük ve küçük kavramına sahip olur. Malzeme: Boya kalemler, yapıştırıcı, büyük boy defter.

Ön Koşullar: Alıcı ve ifade edici dil gelişimine sahip olması gerekir.

Zıt kavramların öğretimi zihinsel engelli bireyin bilişsel gelişimini olumlu yönde destekler.

Duygusal tepkilerin öğretimi zihinsel engelli bireyin sosyal gelişimini olumlu yönde destekler.


Amaç: Duygusal tepkileri söylemek. Malzeme: siyah karton, renkli karton veya sticker, bant, ip.


Amaç: Duygusal tepkileri söylemek. Malzeme: Beyaz fon kartonu, 4-6 farklı renkte karton, yapıştırıcı, makas


Rakam Tanıma ve Sayma Becerilerini Kazandırmaya ve Geliştirmeye Yönelik Araç-Gereç Örnekleri

Amaç: Panoda bulunan sayıları söylemeleri sağlanır. Malzemeler: Renkli kartonlar, siyah keçeli kalem, yapıştırıcı. Ön Koşullar: 0-9’a kadar ritmik sayar.

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME Amaç: Panoda bulunan sayıları ve tane kavramını söyler. Malzemeler: Mukavva, renkli kartonlar, renkli çiviler, yapıştırıcı. Ön Koşullar: 1-9’a kadar ritmik sayar.

ARAÇ YAPIMINA UYGUN FİZİKİ ORTAMIN DÜZENLENMESİ Araç yapımı için kullanılacak fiziki ortamın geniş olması önemlidir.

Materyallerin yapım sürecinde ihtiyaç duyulabilecek makas, maket bıçağı, cetvel, yapıştırıcı, iğne, iplik, bant vb. temel uygulama araçlarının ortamda bulundurulması gerekmektedir.

MALZEME ÖZELLİKLERİ

Kullanılacak malzemelerin dayanıklı olması önemlidir. Kullanım anında zarar görme, dağılma, parçalanma gibi istenmedik durumların oluşmaması için malzemelerin dayanıklı olması tercih edilmelidir. Ayrıca öğretim materyali birden fazla kez kullanılacağı için kolay parçalanmayan ve şekil değiştirmeyen bir malzemelerin kullanılması önerilmektedir.

Görsel malzemeler kullanılırken benzeşik öğeler kullanımı tercih edilmelidir. Gerçek malzemelerin kullanımını tercih edilmemelidir. Son yıllarda yapılan araştırma sonuçları gerçek malzemelerin kullanıldığı materyallerin başlangıçta öğrencilerin dikkatini çekmesine karşılık daha sonra onları gereksiz ayrıntılarla ilgilenmeye yönelttiğini ortaya koymaktadır.

Hazırlanacak araçlar dayanıklı malzemelerden yapılmalıdır.

Yapılan araştırmalar sonucunda öğrencilerin birbirleriyle zıt renklerden çok uyumlu olan renkler içeren malzemelerden hazırlanmış materyallere ilgi gösterdikleri belirlenmiştir. DEĞERLENDİRME

Öğrenme materyalleri sahip oldukları özellikler açısından çeşitlilik göstermekle birlikte ne tür bir öğretim materyali olursa olsun değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu tür materyaller değerlendirilirken öncelikle materyalin etkili bir öğrenmeyi gerçekleştirebilme ve genel tasarım özelliklerine sahip olma derecesi göz önünde bulundurulmalıdır. Bu iki özellik bütün öğretim materyallerinin sahip olması gereken özelliklerdir. Zihinsel engelli çocukların öğretmenleri, onlara anlatacakları konularla ilgili etkili ders sunumlarını öğrencilerinin bireysel özelliklerine uygun materyallerle desteklediklerinde zihinsel engelli çocuklar kendilerine aktarılan bu bilgileri daha kolay ve kalıcı bir şekilde öğrenebilirler. 10. ÜNİTE

GİRİŞ Bazen doğuştan bazen de çocuğun gelişim sürecinde geçirdiği kaza, hastalıklar veya bilinmeyen nedenlerden dolayı ortopedik engele sahip olunabilir. Çocuğun sahip olduğu engelin derecesi çocuğun hareket becerilerini, yaşına uygun aktivitelere akranları ile

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME katılımını, dolayısıyla deneyimlerini, bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimini doğrudan etkileyebilmektedir. Aslında bedensel özürlü bir çocuğun motor, yani hareket becerilerindeki yetersizliklerinin dışında diğer çocuklardan pek de farkı yoktur. Eğitim bir yandan çocuğu bedensel ve zihinsel yönden geliştirirken, diğer yandan da ona içinde yaşadığı toplumun değerlerini kazandırır. Bedensel engellilerin kişisel ve akademik gelişimleri için eğitilmeleri, öz bakım becerilerini kazanmaları daha sonra ekonomik olarak üretken olabilmeleri için kapasitelerinin izin verdiği en üst noktalara kadar gelişmelerine fırsat vermek, bunun için uygun koşullar hazırlamak temel insan haklarından biridir. BEDENSEL ENGEL Bedensel engelli, normal insan hareketliliğine sahip olmayan, hareket organlarında eksiklik ve özür bulunduğundan, yardımcı cihaz ya da araçlarla hareket edilebilen fiziki özürlü kişidir. Bedensel engellilik, genelde ayakların işlevi ile ilgili bir engellilik biçiminde anlaşılmaktadır. Bedensel engelli dendiğinde yapılan tanımlamalar ve sınıflandırmalar yalnızca yürüyebilme kabiliyeti üzerinden anlaşılmamalıdır. Bedensel engellilik; geçici yaralanma, yaşlanmanın normal etkileri, ciddi biçimde hareketin kısıtlandığı durumlar ve tekerlekli sandalyeye bağımlı olma gibi geniş bir dizi durumu içermektedir. Bu tür engellilik kuvvetsizlik, dengesizlik, kalple ilgili bir rahatsızlık ve benzerleri gibi pek çok değişik nedene de bağlı olabilmektedir. Bedensel engellilik terminolojide, ortopedik engellilik ve fiziksel engellilik gibi çeşitli şekillerde adlandırılmıştır. Halk arasında ise bedensel engelliler için; sakat, felçli, kötürüm, yatalak, topal, çolak, düztaban, kambur, vb. adlandırmalar yapılmaktadır. Fiziksel bir özür olarak kabul edilen ortopedik özürlülük; kişinin belli bir amaca ulaşabilmesini, çalışabilmesini, aktivitelerini gerçekleştirebilmesini, fiziksel engellemelerden dolayı çevresine uyum sağlayabilmesini zorlaştıran özürlülük grubunu oluşturmaktadır Özellikle kas ve iskelet sistemi özürlerinden bel kemiği arızaları, kas zayıflamaları, beyin ve omurilik özürleri, kemik hastalığı olanlar, felçliler, serabral palsi, sipina bifida çocuk felci, spastik özürlüler, yani hareket olanağını kısıtlayıcı özellikler taşıyan rahatsızlıkları olanlar bu gruba girmektedir.

Bedensel Engele Sebep Olan Rahatsızlık Türleri Bedensel engelliliğe sebep olan rahatsızlıklar genel olarak şöyle sıralanmaktadır. • Doğuştan Olan Özürler: • Doğuştan uzuv eksiklikleri • Doğuştan kalça çıkığı • Çarpık ayak • Doğuştan kol felci • Doğuştan omuriliğin kese şeklinde dışa doğru çıkması • Yapışık parmak • Doğuştan omurga eğrilikleri • Doğuştan kas hastalıkları B- Beyin felci • Süreğen kemik ve eklem iltihapları • Romatizmal hastalıklar • Çocuk felci

Omurga eğrilikleri

• Travmatik özürler • Uzuv kaybı • Kırık kaynama yokluğu • Yanlış kaynamış kırıklar • Eklem sertliği


• Travmaya bağlı felçler ve kuvvet kayıpları • Eklem kireçlenmesi • Kalıtsal ilerleyici sinir hastalıkları • Cücelik

Nedenlere Bağlı Sınıflandırma Doğum öncesi nedenler; anne adayının hamile kalmadan önceki ve hamilelik sırasında yaşadıklarını kapsamaktadır. Bunlar; bazı genetik problemler, annenin geçirdiği enfeksiyonlar ile ilgili problemler, oksijen yetersizliği, malnütrisyon, annenin madde kullanımı, anne karnında geçirilen travma, hamilelik sırasında röntgen ışınlarına maruz kalma, anne ve baba arsında kan uyuşmazlığı olması, anne yaşının yirminin altında ya da otuz beşin üstünde olması, baba yaşının yüksek olması, annenin yaptığı doğum sayısının fazla olması, hamilelikte geçirilen hastalıklar (kızamık, kızamıkçık, suçiçeği, verem, grip, kabakulak vb.), annenin hamileliği sonlandırma çalışmaları, hamilelikte kötü veya yetersiz beslenme, aşırı yorgunluk, hormonal bozukluklar, travmalar ( trafik kazası, düşme, dayak vb.) hamilikte yaşanan duygusal travmalar, annede şeker hastalığı olması ve akraba evlilikleri gibi nedenlerdir. Doğum anı nedenler; zor doğuma bağlı olarak gelişen doğum travmaları, annenin pelvis kemiğinin dar olması, forseps ve vakum gibi araçlarla yapılan doğum, doğum sırasında geliş pozisyonu anomalileri, erken ya da geç doğum, çoğul gebelik, sezaryen, kordon komplikasyonları ( kordon dolanması vb.) ,düşük doğum ağırlığı ve kötü doğum şartları gibi nedenlerdir. Doğum sonrası nedenler; bebeğin ateşli bir hastalık veya havale geçirmesi, yetersiz beslenmesi, doğumdan hemen sonra bebekte meydana gelen normal fizyolojik sarılık sırasında bilüribin miktarının fazla yükselerek beyine hasar vermesi, baş bölgesine gelen darbeler, bulaşıcı hastalıklar, olumsuz çevre koşulları, sonradan oluşan hastalıklar ya da geçirilen travmalara bağlı yetersizlikler, vücudun parçalarında ya da fonksiyonlarındaki kayıplar, çocuk felci, kanser vb. diğer sağlık sorunları gibi nedenler yer almaktadır. BEDENSEL ENGELLİ ÇOCUĞUN GEREKSİNİMLERİNİ BELİRLEME BEDENSEL ENGELLİLERİN GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ Bedensel engelli çocuğun bireysel özellikleri ve bedensel yetersizlik türü sahip olduğu rahatsızlığa ve vücudunu kullanım oranına ve şekline göre farklılık gösterecektir Cerebral Palsy Kelime anlamı olarak (cerebral = beyin, palsy =felç) beyin felci anlamına gelir. Cerebral Palsy; doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrası beyindeki bir lezyon (hasar) sonucu ortaya çıkan nöromüsküler ( kas – sinir) bir bozukluktur. Halk arasında bilinen en yaygın ismi ‘Spastik’ tir. CP’ li çocuklar zihinsel gelişimlerini fiziksel hareketlilikleriyle tamamladıkları için bu çocuklarda, zihinsel gelişimlerini diğer çocuklara göre daha geç tamamlama ya da zihinsel gelişim geriliği oluşma riski vardır. CP, kendisine eşlik eden diğer rahatsızlıklarla birlikte, çocukların aynı anda birkaç engele sahip olma durumunu ortaya koyan bir rahatsızlıktır. CP ile birlikte görülen bu sorunlar genelde; kalça deformesi, dizde olan rahatsızlıklar, omurga deformeleri, ayağın yere tam basamaması, yürüme sorunları, kollarda, dirseklerde içe veya dışa doğru bükülmeler, elde, bilekte, parmaklarda bükülmeler ve dönmeler, mental bozukluklar, görme problemleri (Cerebral palsy’li çocuklarda, yapılan çalışmalara göre normal çocuklara oranla görme bozukluklarına daha sık rastlanmıştır, işitme ve/veya konuşma problemleri, iletişim problemleri, nöbetler(epilepsi), davranış problemleri ve psikolojik

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME sorunlar (CP’ deki davranış problemleri ve psikolojik sorunlar, gerekirse psikolog, psikiyatri ve özel eğitim uzmanı ile birlikte, gerekli durumlarda uygun ilaçların kullanılması veya görüşmeler yapılması şeklinde ele alınmalıdır), beslenme sorunları, üriner problemler, salya sorunları ve enfeksiyon şeklinde kendini göstermektedir.

Juvenil Rheumatoid Arthritis (Eklem iltihabı) Çocuklarda görülen, en yaygın romatizmal hastalıktır. Eklem yerlerinin tutulumu, kemik gelişimini etkiler ve eklemlerde hareket kısıtlılığına yol açar. Aynı zamanda kalıcı şekil bozuklukları meydana getirir. Eklemler deforme olur. Rahatsızlığı olan eklemlerle bağlantılı tüm hareketlerde zorlanmalar görülür.

Romatoid Artrid (Eklem Romatizması) Çeşitli nedenlerle ve yollarla bazı mikropların eklemlerde iltihaplanmaya yol açmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Eklem bölgelerinde şişme, ağrıma, kızarma ve ileri vakalarda eklem kıkırdağının tamamen harap olması şeklinde görülmektedir. Eklemlerdeki sertleşme nedeniyle hareket edememe söz konusu olabilmektedir. Mutlaka tıbbi bakım ve tedaviye ihtiyaç vardır. Kız çocuklarında erkek çocuklarına oranla iki kat daha fazla görülmektedir.

Marfan Sendromu 1896 yılında hastalığı, ilk kez 5 yaşında bir kız hastada tarif eden Fransız pediatrist Antoine Marfan’a atıf edilmiş, bir bağ doku hastalığıdır. Hastalarda kas-iskelet sistemi, solunum sistemi, göz, kalp ve dolaşım sistemleri başta olmak üzere yaygın olarak birçok organ ve doku sistemi tutulumu görülür. Ancak tipik olarak Marfan Sendromu hastaları beden boyuna nazaran uzun kol ve bacaklara sahiptirler ve kas gelişimi zayıftır. Marfan Sendromu hastaların boy ortalaması, yaşlarına ve ailelerinin diğer bireylerine oranla daha fazladır. Bu hastalık ölüme kadar yol açan kalp problemlerine ve aort yırtılmasına neden olabilmektedir. Hastalık, aort çeperlerindeki bağ dokuyu zayıflatarak, ölüm tehdidi içeren atardamarın genişlemesi, yırtılması veya parçalanması olasılığını artırır. Tedavisinde genellikle sınırlı fiziksel egzersizler tavsiye edilmektedir.

Multiple Sklerosis (MS) Sinir ve kas sisteminde bozulmaya neden olan bir hastalıktır. Mesajların beyinden sinirlere aktarılmasında başarısızlık veya iletememe sorunu bu duruma yol açmakta ve hastalık ilerledikçe vücuda yayılma yapmaktadır. Bu hastalık, sinir sistemini çevreleyen ve koruyan miyelin tabakasına zarar vermektedir. MS hastalığının nedenleri ve tedavisi şuan için tam olarak bilinmemekte, fakat hastalara uygulanan fizyoterapi vücudun güçlü ve sağlıklı bölümlerinin daha iyi kullanılmasına ve korunmasına yardımcı olabilmektedir. Muscular Distrofi (Kasların Gelişmemesi) Annelerden erkek çocuklara geçen, ilerleyici ve bozulmaya yol açan, istemli kaslarda ileri derecede hasara ve zayıflamaya yol açan genetik bir hastalıktır. Üç yaş civarında fiziksel fonksiyon bozukluğu ve çocuğun yaşına uygun motor becerilerde zayıflama gözlenmektedir. Solunum yolu ya da kalp problemleri nedeniyle yirmi yaş civarında ölüm görülmektedir.

Brittle Bones (Gevrek Kemikliler) Henüz bilinmeyen nedenlerden dolayı kemiklerde sertleşme olmamakta, küçük darbelerde bile kemiklerde kırılma görülmekte ve uzun süre tedavi gerektirmektedir. Çocuğun orta kulak kemiklerinde de hasar olma ihtimali bulunduğundan dolayı işitme problemleri görülebilmektedir. Çocuğun kemiklerinin destek araç gereçlerle korunması ve tekerlekli sandalye kullanılması gerekmektedir.

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME Çocukların performansları değerlendirilirken tablolarda kullanılan; 0 (sıfır) kazanımın hiç yapılmadığını, 1 (bir) kısmen yapıldığını, 2 (iki) yapıldığını ifade etmektedir.

Kas Hastalıkları Polimyelit

Çocuk felci olarak da bilinen çocukluk döneminde görülen yüksek ateşle seyreden omuriliğin ön kısmında, kafa sinirlerinde ve motor sinirlerde harabiyet yapan bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle 1 ila 4 yaşları arasında görülen polimyelit, besinler, pis sular ve tükürük yoluyla bulaşır. Kas fonksiyonlarını kontrol eden, omurilikteki sinir hücrelerine yerleşen viral bir enfeksiyondur. Spina Bifida Omurilikten kaynaklanan bir rahatsızlıktır. Doğumsal bozuklukların en sık görülen tiplerinden biridir. Genel olarak omurga ve sinir kanalında kapanma bozukluğudur. Spina bifida; hidrosefali, mental yetersizlik, bacaklarda doğumsal deformeler, boyun gövde ve üriner sisteme ait bozukluklarla birlikte görülebilir. Genetik değildir ÜNİTE 11 Bu durumda çocuğun daha çok uyarılmaya ihtiyacı vardır. Görerek, dokunarak, işiterek ve tadarak oynayabileceği oyunlar–oyuncaklar tasarlanabilir. Kaslarının gelişimini destekleyici oyunlar da ortopedik engeli olan çocuklar için çok faydalı olabilir. Küvette suyla oynanan oyunlar, oyun hamuru ile oynanan oyunlar, bul taklar, iç içe geçen kovalar ortopedik engelli çocuğun kaslarının gelişimini destekleyici rol oynayacaktır.

Protezler Protez; doğuştan ya da sonradan olan herhangi bir nedenle bir uzvun tam veya kısmi kaybında, uzuv eksikliğinin neden olduğu görsel vücut bütünlüğünü sağlamak, durma, yürüme, yakalama gibi fonksiyonların yeniden kazanılması veya yerine konması amacıyla özel olarak hazırlanan parmak, el, kol, bacak şeklindeki dışarıdan uygulanan takma uzuvlara protez denmektedir. Bedensel Engelli Çocukların Gereksinimlerine Uygun Tasarlanan Araç-Gereci Hazırlamak – I Ortezler Doğuştan veya sonradan olan bir nedenle bir uzuvdaki fonksiyon kaybı, yetersizlik, istenmeyen bir pozisyonu veya bir hareketi önlemek, vücut parçalarından birini desteklemek ya da korumak gerektiğinde kullanılan metal, plastik, deri ya da kumaş parçalarından üretilen yardımcı desteklere ortez denir.


Bir kaza ya da ameliyat sonrası bazı vücut parçalarının hareketsiz tutulması. Örneğin; trafik kazası sonrası boyuna bir boyunluk takılarak omuriliğin korunması, Ortezlerin kullanım amaçları şunlardır: Bir kaza ya da ameliyat sonrası bazı vücut parçalarının hareketsiz tutulması. Örneğin; trafik kazası sonrası boyuna bir boyunluk takılarak omuriliğin korunması, • Fonksiyonu yapamayan ya da yetersiz olan uzuvların fonksiyonuna yardım edilmesi. Örneğin; kolun kırılmasına bağlı bir sinir yaralanmasında el bileğini kaldıramayan kişinin el bileğinin bu hareketine yardım edilmesi,

• Oluşmakta olan ya da oluşmuş bir şekil bozukluğun düzeltilmesi. Örneğin; bir kas hastalığı nedeniyle omurgasını dik tutamadığı için zamanla omurgada oluşan eğriliklerin henüz başlangıç aşamasındayken düzeltilmesi, Bireysel Yardımcı Araçlar Koltuk değneği ile hareket sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar arasında, koltuk değneğinin boyunun ayarlanması ve koltuk değneğinin koltuk altına temas etmemesi vardır. Çünkü; değneğin koltuk altına teması, koltuk altındaki sinirlerin harabiyetine neden olabilir. Koltuk değneğinin doğru boyu içinel tutma yerinin kalça eklemi hizasında olması gerekmektedir. Bedensel Engelli Bireyler ile Çalışılırken Aşağıdaki Araç Gereçlerden Yararlanılabilir:

Duvarlara monte edilmiş hareketli aynalar • Denge tahtası • Yürüteç (Walker), üç noktalı baston (tripod) gibi yürümeye yardımcı olan araçlar • Paralel bar • Tırmanma merdiveni

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME Çevresel düzenlemeler yapılırken bina girişlerinden başlanması gerekmektedir.

Kapılar ve Girişler Binalara eşiksiz girilebilmelidir. Giriş kapıları kolayca açılabilmelidir. Giriş kapıları duvarla aynı hizada olup bir düzlem oluşturmamalı ve aralarında en az 0,20 m aralık (kapı, duvarın ön yüzünden en az 20 cm geride) olmalıdır. Döner kapılar engelliler için uygun değildir Eğer bu kapılardan vazgeçilemiyorsa, özürlülere ayrıca ek bir kapı öngörülmelidir. Zemin kaplamalarında fırça tüylü ve kalın halılar kullanılmamalıdır. Dolaşım alanına yerleştirilen kapı ve pencere kanatları engelliler için tehlikelidir. Dışarıya açılan kapılar girintilere yerleştirilmelidir. Merdiven genişliği en az 30 cm olmalıdır. Merdiven kolları düz, basamaklar kaymayan cinsten olmalıdır. Merdivenin her iki tarafına basamaktan yüksekliği en az 85 cm olan küpeşte konulması yerinde olur. Küpeşte, zayıf veya kavrama güçlüğü çeken kişiler düşünülerek tasarlanmalıdır. Merdivenler, rampalar ve %6’nın üzerindeki tüm eğimler bir tırabzan ile donatılmalıdır. Tırabzanlar bu yapıların başlangıç ve bitiminden en az 30 cm uzun olmalı ve yön değiştirme noktalarında kesintiye uğramamalıdır. Sınıflar Sınıfın sıkışık olmamasına dikkat edilmeli ve sıraların arasında geçişin mümkün olabileceği boşluklar olmalıdır. Tekerlekli sandalyenin rahatça girebileceği ve hareket edebileceği alanların ve tutunma yerlerinin düzenlenmesi, darbelere karşı eşyaların köşelerinin sivri olmaması gerekmektedir. Tuvaletin kapısı dışa açılmalıdır, sürme kapılar da uygundur. Tekerlekli sandalye ile klozete cepheden ya da yandan ulaşılabilmelidir. Klozetin her iki tarafında yeterli boşluk bırakılmalıdır. Boşluk tek taraflı ise en az 30 cm olmalıdır. Ayaklı bir klozet yerine duvara monte edilen klozet yeğlenmelidir. Klozetin yerden yüksekliği yaklaşık 50 cm olmalıdır.

TASARLANACAK ARAÇ-GERECİN AMAÇ VE KAZANIMINI BELİRLEMEK Tasarlanacak araç-gerecin amaç ve kazanımını belirlemek için iki boyut ele alınmaktadır. Bunlardan ilki tasarlanacak araç-gerecin temel amaçları, diğeri ise tasarlanacak araç-gerecin temel kazanımlarıdır. Tasarlanacak Araç-Gerecin Temel Amaçları Öğrenmelerimizin %83'ü görme, %11'i İşİtme, %3,5'i koklama, %1,5'i dokunma ve %1'i tatma duyularıyla gerçekleşir. Ayrıca insanlar, okuduklarının %10'unu, işittiklerinin %20'sini, gördüklerinin %30'unu, hem görüp hem işittiklerinin %50'sini, söylediklerinin % 70'ini ve kendi yapıp söylediklerinin %90'ını hatırlamaktadırlar. Bu sebeple öğrencilerin kullanacakları öğretim materyallerinin bireyselleştirilmesinde yarar vardır. Tasarım aşamasında, geliştirilecek materyalin bireysel öğretime nasıl katkı sağlayabileceği düşünülmelidir.

Tasarlanacak Araç-Gerecin Temel Kazanımları Kazanım hedefleri “Niçin Öğretiyoruz?” sorusuna cevap verir. Öğretimde kullanılacak araç-gereçler, öğrenenlerin kazanım hedeflerine kolayca ulaşmalarına yardımcı olmalıdır. Bir öğretim hedefine ulaşmada çok yararlı olan araç-gereç, başka bir öğretim hedefine ulaşmada uygun olmayabilir. Çok iyi ya da en uygun denilebilecek tek bir araç yoktur. Her öğretim hedefi için uygun araç-gereç vardır.

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME Öğretim hedefleri Bloom Taksonomisi' ndeki Bilişsel, Duyuşsal ve Psikomotor (Devinişsel ) alanlarda olabilir.

Bilişsel Alan Zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu ve zihinsel yetilerin geliştirildiği alandır. Alt basamakları; bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirmedir. Örneğin; çarpım tablosunu bilmek, problem çözebilmek, coğrafi bölgeleri bilme vb.

Duyuşsal Alan Sevgi, korku, nefret, ilgi, tutum ve güdülenmişlik gibi duygusal yönlerin baskın olduğu alandır. Duyuşsal alan; alma, tepkide bulunma, değer verme, örgütleme ve kişilik haline getirme basamaklarından oluşmaktadır. Bu alanda bireyin özellikleri ön plandadır. Örneğin; kendini adamak, matematik dersini sevmek, ülke sorunlarına karşı duyarlı olmak vb.

Psikomotor (Devinişsel) Alan Zihin ve kas koordinasyonu gerektiren becerilerin baskın olduğu alandır. Bu alanda beceriler ön plandadır. Alt basamakları, algılama, kurulma, kılavuzla yapma, mekanikleşme, beceri haline getirme, uyum ve yaratmadır. Örneğin; resim yapma, şiir okuma, yüzme, futbol oynama vb. psikomotor becerileri ifade eder.

MATERYALİ SEÇME Gündelik yaşantınızda karşılaştığınız ve/veya kullandığınız her şey, sizin için eğitim materyali olabilir. Oyuncakçılardan alabileceğiniz çeşitli oyuncaklar, kendi hazırlayacağınız malzemeler ya da gündelik yaşamda kullandığınız eşyaların birçoğu öğretim materyali olma niteliği taşımaktadır. Önemli olan, öncelikle ne yapmak istediğinize karar vermenizdir. Kazanımları seçerken öğrencinin gereksinimleri ve yapabildikleri üzerinde durulmalıdır. Seçeceğimiz materyal ve öğretim faaliyeti öğrencinin yapabilecekleri ile başlamalı ve gereksinim duyduğu alanlardan en az bir tanesini geliştirmeyi amaçlamalıdır.

TASLAK ÇALIŞMALAR OLUŞTURMA Taslak geliştirme süreci; materyal taslağının hazırlanması, materyal taslağının kullanılması, materyal taslağının değerlendirilmesi süreçlerinden meydana gelmektedir.

Protezler hem görüntü olarak hem de fonksiyon olarak eksik organın yerini doldurabilir. Ortezler ise destek ve fonksiyon arttırma amaçlı kullanılan araçlardır. Ortezlerin kullanım alanları çok geniştir.

•Öğrenmelerimizin %83'ü görme, %11'i İşİtme, %3,5'i koklama, %1,5'i dokunma ve %1'i tatma duyularıyla gerçekleşir. Ayrıca insanlar, okuduklarının %10'unu, işittiklerinin %20'sini, gördüklerinin %30'unu, hem görüp


hem İşİttiklerinin %50'sini, söylediklerinin % 70'ini ve kendi yapıp söylediklerinin %90'ını hatırlamaktadırlar. Öğretimde öğrencinin ne kadar fazla duyu organına hitap edilirse, öğretim etkinliği o derece artmakta ve öğretim daha anlamlı, kalıcı ve hızlı olmaktadır.

Uygulama tasarımında yaratıcılık çok önemlidir ve uygulama tasarlama sürecinde farklı oyun faaliyetleri ve öğretimsel faaliyetler örnek olarak kullanılabilir. Uygulamaya karar verildikten sonra uygulama için gerekli materyaller listelenir. İhtiyaç duyulan materyalin taslağı bu şekilde belirlenir ve söz konusu taslak materyal hazırlanabilir.

Documents

ÖZEL EĞİTİMDE ARAÇ-GEREÇ GELİŞTİRME · yoğunlaştırır. Malzemeler: Havlu kağıt rulosu, kutu, mukavvadan yapılmış halkalar, strafor Ön Koşullar: Verilen nesneyi