Özgür Yazılım ve - seminer.linux.org.tr€¦ · Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016 GNU projesi dahilinde bir işletim sistemi çekirdeği

Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş

Adil Güneş AKBAŞadil.akbas [at] linux.org.tr

7 Nisan 2016

Turgut Özal Üniversitesi

Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016

Özgür Yazılım Nedir?

● İngilizce: Free Software● “Free as in free speech, not

as in free beer.”Richard Stallman

● Bir yazılımın özgür yazılım olabilmesi için 4 temel özgürlüğe sahip olması gerekir.


Özgür Yazılım Nedir?

● Özgürlük 0: Yazılım, her türlü ihtiyaç için herhangi bir engel olmadan çalıştırılabilmeli

● Özgürlük 1: Yazılım, her türlü ihtiyaç için herhangi bir engel olmadan değiştirilebilmeli

● Özgürlük 2: Yazılım, istediğiniz herkesle herhangi bir engel olmadan paylaşılabilmeli

● Özgürlük 3: Yazılım, üzerinde değişiklik yapıldıktan sonra da özgürce dağıtılabilmeli


Richard Stallman?

● 1953 doğumlu● MIT / Yapay zeka

laboratuvarında araştırma görevlisi

● 1980 -> Xerox marka yazıcı ile ilgili sürücü sorunu

● 1983 -> GNU Projesi'nin duyurulması

● 1985 -> Özgür Yazılım Vakfı (FSF – Free Software Foundation)


GNU: GNU's Not Unix

● Unix mimarisini temel alan fakat Unix olmayan, tamamıyla özgür bir işletim sistemi oluşturulmak için başlatılan bir proje.

● 1990 yılına gelindiğinde, bir işletim sisteminin gerektirdiği hemen hemen tüm yazılımlara sahip olan GNU'nun bir tek eksiği vardır: Çekirdek (Kernel)


● GNU projesi dahilinde bir işletim sistemi çekirdeği geliştirilmektedir: GNU Hurd.

● GNU Hurd projesi ihtiyaçları karşılayacak düzeye gelemeden, 1991 yılında Finlandiya'da bir üniversite öğrencisi başka bir projeye başlamıştır.

● Minix kullanıcısı olan ve kullandığı sistemden memnun olmayan bu öğrenci, geliştirmeye başladığı projeyi Minix e-posta listesinde duyurur.

GNU: GNU's Not Unix


Linux Nedir?

● Linus Torvalds, 1991 yılında 0.01 sürümünü duyurduğu projesiyle, GNU'nun en önemli eksiği olan çekirdeğin tamamlanması için adım atmış olur.

● “Linux”, Linus'tan türetilmiş bir isim.● Proje, birçok geliştirici tarafından

büyük bir ilgi ve heyecanla karşılanır.


Linux Nedir?

● 1991'de diğer geliştiricilerin de katkılarıyla 0.02 sürümü çıkartılır.

● 1992'de yayınlanan 0.12 sürümünden itibaren Genel Kamu Lisansı ile lisanslanır.

● 1993 yılında GNU ve Linux kullanılarak oluşturulan ilk “dağıtım”lar ortaya çıkmaya başlar: Slackware, Debian...


● Linux, günümüzde yüzlerce geliştiricinin yaptığı katkılarla ilerliyor.

● Güncel kararlı sürüm: 4.5● Birçok gönüllü geliştiricinin

yanında, çeşitli yazılım/donanım firmaları da Linux'un geliştirilmesine katkı sağlıyor.

Linux Nedir?


Dağıtım (Distribution)

● GNU ve Linux kullanılarak oluşturulan sistemlere “dağıtım” adı veriliyor.

● Günümüzde yüzlerce farklı GNU/Linux dağıtımı bulunuyor. Bu dağıtımların her biri farklı işlemci mimarilerini, farklı dilleri destekleyebiliyor.

● Kimi dağıtımlar uzman kullanıcıları, kimileri ise son kullanıcıları hedefleyerek geliştiriliyor.


● Bazı popüler dağıtımlar: Ubuntu, Fedora, Debian, Slackware, Arch, Gentoo, Pardus...

Dağıtım (Distribution)


Yazılım Nasıl “Özgür” Olur?

● Bir yazılımı “özgür” yapan, yazılımın lisansıdır.● Genel Kamu Lisansı (General Public License –

GPL), Özgür Yazılım Vakfı(FSF) tarafından duyurulan ilk özgür yazılım lisansı● GPLv1 : 1989● GPLv2 : 1991● GPLv3 : 2007


● Yazılımın sahip olması gereken 4 temel özgürlüğü sağlayan lisanslar, özgür yazılım lisansları olarak kabul edilirler. Genel Kamu Lisansı(GPL) dışında da çeşitli özgür yazılım lisansları bulunmaktadır:● Lesser General Public License (LGPL)● Affero General Public License (LGPL)● Apache License, Version 2.0● Modified BSD License● FreeBSD License● ...

Yazılım Nasıl “Özgür” Olur?


Neden Özgür Yazılım?

● Özel mülk yazılımlar yerine özgür yazılımları tercih etmek için birçok pratik sebep vardır. Bunların birkaç tanesini kabaca şöyle sıralayabiliriz: ● Güvenlik: Virüssüz bir dünya● Kararlılık: Bilgisayarınızı sürekli yeniden başlatmaya

gerek yok● Kişiselleştirilebilirlik: Görmek isteyeceğinizden daha çok

seçenek● Kolay güncelleştirme: Tek bir merkezden tüm

sisteminizi ve uygulamalarınızı güncel tutmak mümkün


● Özel mülk yazılımlar yerine özgür yazılımları tercih etmek için birçok pratik sebep vardır. Bunların birkaç tanesini kabaca şöyle sıralayabiliriz: ● Yeni bir yazılım için onlarca site gezmeye gerek yok● Yardımseverlik: Özgür yazılım kullanıcıları

yardımseverdir; en ufak sorununuzda yardımcı olmak isteyecek onlarca kişi internette bekliyor

● İşletim sistemi ve uygulamalar için servet harcamaya gerek yok

● Daha onlarcası sayılabilecek pratik sebeplerin ötesinde, çok önemli bir sebebimiz var.



Özgürlük İçin!



Özgür Yazılımın Önemi

● Öğrenme, geliştirme, kullanma özgürlüğü● Tekerleğin tekrar tekrar icat edilmemesi / daha hızlı

gelişim● Toplumsal barış ve dayanışmayı artırması,

“beraber” üretme kültürünün hatırlanması● İnsanlığın bilgisinin korunması: Yazılımlar özgür

olmazsa, ürettikleri/sakladıkları veriler de özgür olmaz

● Diğer alanlara örnek olması: Wikipedia, Creative Commons...


Açık Kaynak = Özgür Yazılım ??

● Açık Kaynak, İngilizcedeki “Open Source” teriminin karşılığıdır. Bu terimle ifade edilen, yazılımın kaynak kodlarının açık ve erişilebilir olmasıdır. Öte yandan, yazılımın “özgürlüğünü” garanti eden bir terim değildir.

● Tüm özgür yazılımlar aynı zamanda açık kaynak kodlu yazılımlardır. Ancak tüm açık kaynak kodlu yazılımların aynı zamanda “özgür” olduklarını söylemek mümkün değildir.


● Açık kaynak kodlu bir yazılım, 4 temel özgürlükten bir tanesini bile ihlal ediyorsa, özgür yazılım değildir.

Açık Kaynak = Özgür Yazılım ??


Türkiye'de Özgür Yazılım

● 1993: [email protected] listesinde toplanma● 1995: Türkiye'de İnternet Konferansı, “Linux

Kullanıcıları Grubu” ● 1996: www.linux.org.tr web sitesi● 1997: Turkuaz GNU/Linux dağıtımı● 1999: Gelecek Linux● 2000: Linux Kullanıcıları Derneği● 2004: Pardus Projesi

mailto:[email protected]

http://www.linux.org.tr/


● Linux Kullanıcıları Derneği, 2000 yılından bu yana Türkiye'nin dört bir yanında özgür yazılımı tanıtmak ve yaygınlaştırmak için çalışmalar yapıyor.

● 2002'de Ankara'da ilk Özgür Yazılım ve Linux Şenliği

● Her yıl nisan ayında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde Özgür Yazılım ve Linux Günleri

● Her yıl ekim ayında Yeditepe Üniversitesi'nde Özgür Web Teknolojileri Günleri




● LKD'nin bir genel merkezi, şubesi bulunmuyor● Dernek çalışmalarını yürüten üyelerin birçoğu

farklı şehirlerde yaşıyor● Derneğin yürüttüğü çalışmaların tamamına

yakını internet ortamında planlanıp takip ediliyor

● İnternet ortamında dernek çalışmalarının yürütülmesinde tamamen özgür ve açık kaynak kodlu uygulamalardan yararlanılıyor


● Pardus'un yanı sıra, birçok farklı GNU/Linux dağıtımının ve özgür yazılımların kullanıcı toplulukları internette çeşitli e-posta listeleri, web siteleri ve forumlarda bir araya geliyor.

● Kurumsal ve bireysel kullanıma yönelik özgür uygulamalar, gönüllü bireyler ve özgür yazılım destekçisi firmalar tarafından geliştiriliyor.

● Ayrıca son yıllarda sayısı oldukça artan birçok firma, özgür yazılımlar ve GNU/Linux dağıtımları için kurumsal destek sağlıyor.



Nereden Başlamalı?

● Herhangi bir GNU/Linux dağıtımını kullanmak için, bilgisayarınızda kurulu olan işletim sistemini kaldırmanıza gerek yok

● GNU/Linux dağıtımlarını sisteminize kurmadan da denemeniz mümkün

● Özgür olmayan işletim sisteminizde özgür yazılımları kullanmaya başlayarak da özgür yazılım dünyasına adım atabilirsiniz: Firefox, LibreOffice, Pidgin, Thunderbird, VLC...


● Özgür yazılımlara katkı vermek için ilk akla gelen yol; bir özgür yazılımın geliştirilmesine katkı sağlamak, yani “kod katkısı”

● Ancak kod yazmanın dışında da özgür yazılımlara katkı vermenin birçok yolu var ve bunların hepsi özgür yazılımlar için çok değerli: ● Yerelleştirme● Belgelendirme● Tanıtım/Yaygınlaştırma● Kullanmak!● ...

Nasıl Katkı Verilir?


Nereden Yardım Alınabilir?

● Özgür yazılım kullanıcıları, bu yazılımları kullanmak ve bunlara katkı sağlamak isteyenlere destek vermekten keyif alırlar.

● Birçok farklı GNU/Linux dağıtımının ve özgür yazılımın kullanıcı toplulukları oluşmuştur. Bu topluluklar çeşitli ortamlarda bir araya gelir ve birbirlerine yardımcı olurlar: ● E-posta listeleri● Web siteleri● Forumlar● Wiki sayfaları● Bloglar

...


İlk Olarak Nereye Bakmalı?

http://www.linux.org.tr

http://www.belgeler.org

http://www.fsf.org/

http://www.gnu.org/

http://www.lkd.org.tr

http://www.linux.org.tr/

http://www.belgeler.org/

http://www.fsf.org/

http://www.gnu.org/

http://www.lkd.org.tr/


Sorular?

Documents

Özgür Yazılım ve - seminer.linux.org.tr€¦ · Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016 GNU projesi dahilinde bir işletim sistemi çekirdeği