Studium przypadku

Zielone zamówienie EIT+

Tylko nieliczni zamawiający decydują się na przeprowadzenie postępowania

z wykorzystaniem kryteriów środowiskowych. Przykład Wrocławskiego Centrum Badań

EIT+ pokazuje, że zielone zamówienie jest możliwe.

Dominika Frączek

Kierownik Działu Zakupów w WCB EIT+

Marta Borkiewicz-Jaroszewską

specjalista ds. zamówień publicznych

Komisja Europejska zakłada, że za dwa lata połowa przeprowadzanych postępowań publicznych

w Europie ma uwzględniać aspekty środowiskowe. Jednak w Polsce kwestia wprowadzenia zasad

środowiskowych do procedury przetargowej wciąż budzi dużo wątpliwości i pozostaje jedynie

w sferze teorii. Tylko nieliczni zamawiający decydują się na podjęcie ryzyka przeprowadzenia

postępowania z wykorzystaniem kryteriów środowiskowych w zamówieniach publicznych.

Przykład zakupu mebli przez Wrocławskie Centrum Badań EIT+ Sp. z o.o. (dalej: WCB EIT+) jest

jednak dowodem na to, że przeprowadzenie w Polsce zielonego zamówienia jest możliwe

i w dodatku skuteczne.

Innowacyjny zamawiający

Jednym z licznych zamawiających w Polsce w świetle prawa zamówień publicznych (dalej: pzp)

zobligowanym do stosowania tej ustawy jest również WCB EIT+. Jest to podmiot gospodarczy

powołany do życia w 2007 r. jako unikalne przedsięwzięcie w skali Europy, ukierunkowane na

tworzenie i rozwijanie współpracy sektora nauki i edukacji z samorządem oraz innowacyjnym

biznesem.

Jednymi z wielu obszarów działalności WCB EIT+ jest popularyzacja wiedzy o klimacie

ziemi i jego zmianach oraz rozwijanie i propagowanie innowacyjnej działalności gospodarczej

opartej na zasadach biznesowych. Dlatego też WCB EIT+ to zamawiający, któremu nie jest obce

pojęcie zrównoważonej gospodarki ani nowe podejście do zamówień publicznych. Celem tego

ostatniego jest przeprowadzanie postępowań o zamówienie publiczne z wykorzystaniem

możliwości zrównoważonego rozwoju gospodarczego, a w tym także przeprowadzanie zielonych

zamówień publicznych.

Przedmiot zamówienia

Spółka przeprowadziła i zrealizowała zielone zamówienie publiczne w miesiącach kwiecień –

czerwiec 2012 r. Przedmiotem zamówienia była dostawa mebli dla wybranych placówek Spółki.

Zamawiającemu ze względu na charakter wybranych placówek zależało, aby przedmiot

zamówienia spełniał wybrane środowiskowe i ekologiczno-społeczne wymagania. Placówki, do

których trafiły zakupione meble to siedziba „Ogrody Doświadczeń. Humanitarium” oraz siedziba

naukowego projektu „BioBank”.

Ogrody Doświadczeń. Humanitarium

Jest to powstały w 2011 r. na terenie kampusu WCB EIT+ park rozrywki edukacyjnej dla dzieci,

czyli miejsce łączące edukację z zabawą. Humanitarium to wieloetapowa inwestycja, składająca się

z pawilonów tematycznych połączonych ścieżkami edukacyjnymi. Całość inwestycji obejmuje

ponad 5 hektarów parku przyległego do kampusu i jest miejscem, w którym dzieci spotykają sie

z atrakcyjnym programem edukacyjnym, wykorzystującym interaktywne eksponaty i nowoczesne

multimedia.

Projekt BioBank

Jest to przełomowy projekt naukowy realizowany we współpracy z Akademią Medyczną

we Wrocławiu, który w przyszłości pozwoli na scharakteryzowanie przyczyn wielu chorób

występujących wśród ludzkości. Dzięki nowoczesnej, znajdującej się od 2012 r. w siedzibie

aparaturze naukowo-badawczej gromadzony jest materiał biologiczny, który w przyszłości będzie

wykorzystywany przez naukowców prowadzących badania nad nowymi biomarkerami rzadkich

schorzeń oraz chorób cywilizacyjnych.

Więcej informacji:

www.humanitarium.pl

www.biobank.eitplus.pl]]]]

Spółce zależało więc, aby dostarczane meble – zarówno do placówki, w której przebywa bardzo

dużo dzieci, jak i do placówki medyczno-naukowej, gdzie przetrzymywany jest materiał

biologiczny (pobierany również na miejscu w siedzibie BioBanku) – spełniały wybrane normy

środowiskowo – społeczne.

Kapitał ludzki – bezcenny

Idea przeprowadzenia zielonych zamówień publicznych narodziła się wśród pracowników

Działu Zakupów WCB EIT+ w odpowiedzi na chęć wyjścia z dotychczasowych schematów

przetargowych i „unowocześnienia” procedur zakupowych w kontekście innowacyjnego profilu

Spółki. Chcieli oni udowodnić, że pzp daje zamawiającym skuteczne narzędzia, dzięki którym

mogą zakupić produkt wytworzony z poszanowaniem środowiska naturalnego.

Etap przygotowań dokumentacji przetargowej upłynął pod znakiem licznych obaw

pracowników zamawiającego odnoszących się do prawidłowego skonstruowania zapisów

specyfikacji istotnych warunków zamówienia uwzględniających normy środowiskowe.

Brak możliwości posiłkowania się doświadczeniem innych zamawiających zdecydowanie nie

ułatwiał tego zadania.

Trzeba było również przekonać ekspertów merytorycznych, co do celowości zastosowania

norm środowiskowych, sposobu weryfikowania zastosowanych kryteriów czy warunków na etapie

sprawdzania ofert oraz ich faktycznego przełożenia na rzeczywistość, czyli zakupiony produkt.

Do czego można stosować normy środowiskowe

Bardzo przydatne na etapie przygotowania postępowania okazały się szczegółowo opisane kryteria

środowiskowe Komisji Europejskiej, które zamawiający może wykorzystać w swojej specyfikacji

adekwatnie do danego przedmiotu zamówienia1. Grupy produktów, co do których można

zastosować kwestie środowiskowe są na prawdę szerokie. Począwszy od papieru do kopiowania,

przez budownictwo, transport, meble, żywność, oświetlenie oraz wiele innych. Co najważniejsze,

normy środowiskowe mogą być wykorzystywane na różnych etapach procedury udzielania

zamówień publicznych: i w opisie przedmiotu zamówienia, i przy kwalifikacji wykonawców, i przy

formułowaniu kryteriów udzielania zamówienia albo warunków realizacji zamówienia. Możliwości

jest zatem sporo.

Grunt to dobry wywiad

Zastrzeżenia ekspertów merytorycznych dotyczyły reakcji samych wykonawców. Najbardziej

obawiano się braku tej reakcji w postaci zignorowania przetargu i niezłożenia ofert, co w

kontekście bardzo pilnej potrzeby zakupienia mebli rodziło spore zagrożenie dla zamawiającego.

Rozwiązaniem okazało się przeprowadzenie przez osoby merytoryczne wcześniejszego rozeznania i

analizy rynku mającego na celu zbadanie stopnia zainteresowania wykonawców przystąpieniem do

tego rodzaju zielonego przetargu. Pozwoliło to również uzyskać informacje, jakimi dokumentami

dysponują firmy z branży meblarskiej, które mógłby żądać zamawiający w specyfikacji jako

warunek spełnienia przez wykonawców wymaganych specyfikacji technicznych. Wyniki

przeprowadzonej analizy ujawniły, że stopień przygotowania potencjalnych wykonawców do

udziału w tego rodzaju przetargach jest mniej niż średniozaawansowany. Niemniej jednak udało się

ustalić, że jednym z najbardziej spopularyzowanych dokumentów, którymi dysponują producenci

oraz dostawcy mebli jest certyfikat FSC.

Następnie po analizie materiału z zakresu uwzględniania kwestii środowiskowych w

procedurach przetargowych w kontekście wytycznych dyrektywy 2004/18/WE, biorąc pod uwagę

wyniki przeprowadzonego rozeznania rynku oraz w myśl zasady małych kroków, zdecydowano się

na wprowadzenie do specyfikacji jednego „zielonego” warunku, obligatoryjnie wymaganego do

spełnienia przez wykonawców.

Tworzenie specyfikacji

Na potwierdzenie, że oferowane dostawy odpowiadają wymaganiom określonym przez

zamawiającego, całe drewno oraz materiały drewnopochodne wykorzystywane do produkcji

zamawianych mebli miały pochodzić z legalnie pozyskiwanych źródeł. Wykonawca zobowiązany

był zatem złożyć wraz z ofertą certyfikat kontroli pochodzenia produktu dla drewna posiadającego

certyfikat FSC lub PEFC lub inny równoważny certyfikat. Równoważność ta została szczegółowo

opisana w specyfikacji, zgodnie z wytycznymi znajdującymi się na stronach Urzędu Zamówień

Publicznych w karcie produktu dotyczącego mebli.

Certyfikat FSC

Certyfikat ten wprowadziła międzynarodowa organizacja Forest Stewardship Council A.C. (FSC),

założona w 1993 r., promująca odpowiedzialne gospodarowanie zasobami leśnymi świata.

Organizacja ta skupia właścicieli i zarządców lasów, organizacje społeczne i przyrodnicze,

firmy przetwórstwa drzewnego i papierniczego, sieci handlowe oraz osoby prywatne, czyli

wszystkie te podmioty, które są zainteresowane prowadzeniem odpowiedzialnej gospodarki leśnej.

1 Kryteria te publikowane są na stronach internetowych Urzędu Zamówień Publicznych w zakładce „Zielone

zamówienia publiczne”.

Tworzy ona pierwszy i obecnie najbardziej rozpoznawalny globalnie system certyfikacji lasów

i produktów, do produkcji których wykorzystuje się drewno.

Jako główną zasadę organizacja wprowadziła oznakowanie logiem FSC produktów

pochodzących z certyfikowanych obszarów leśnych, które spełniają standardy uzgodnione przez jej

członków. Powyższe standardy regulują zasady kontroli przepływu surowca z lasu do ostatecznego

konsumenta, w sposób który gwarantuje, że kupując produkty oznakowane logo FSC, można mieć

pewność, że zostały one wyprodukowane z drewna:

– pochodzącego z legalnych źródeł,

– niepozyskanego kosztem praw, tradycji i wartości społecznych miejscowej ludności,

– niepozyskanego z terenów o podwyższonych wartościach społecznych i przyrodniczych, gdzie

istnieje podejrzenie, że wartości te mogły zostać naruszone w wyniku prowadzonej gospodarki

leśnej,

– niepozyskanego z terenów przekształconych lasów naturalnych oraz z obszarów,

gdzie wykorzystuje się drzewa modyfikowane genetycznie2.

W toku postępowania

W odpowiedzi na ogłoszony przetarg złożone zostały oferty. Część ofert na etapie weryfikacji

merytorycznej zostało odrzuconych jako niezgodne z zapisami specyfikacji istotnych warunków

zamówienia z uwagi na zaoferowanie przez wykonawców innych niż wymagane przez

zamawiającego parametrów technicznych mebli. Wykonawca, który złożył ofertę najkorzystniejszą

cenową, a jednocześnie uznaną przez ekspertów merytorycznych za zgodną z opisem przedmiotu

zamówienia, przedstawił również wszystkie wymagane w specyfikacji dokumenty. Wykonawca ten

w ofercie wykazał, że do samodzielnej produkcji przedmiotowych mebli będzie wykorzystywał

produkty i półprodukty drewniane objęte certyfikatem FSC.

Szczęśliwy finał

Postępowanie przetargowe zakończyło się podpisaniem umowy o zamówienie i w krótkim czasie

od tego momentu – dostawą zakupionych mebli. Jego przeprowadzenie potwierdziło, że prawo

zamówień publicznych daje zamawiającym możliwość zweryfikowania produktu nie tylko pod

kątem określonych parametrów technicznych czy funkcjonalnych, ale również pod kątem wpływu

tego produktu na środowisko. Warto również pamiętać, że wykorzystywanie norm środowiskowych

w przeprowadzanych przetargach jest również sposobem na kształtowanie postaw

proekologicznych wśród wykonawców.

Wyróżniony przetarg

Wrocławskie Centrum Badań EIT+, przeprowadzając z sukcesem opisane zielone zamówienie

publiczne, zostało wyróżnione przez Urząd Zamówień Publicznych w Warszawie przez zaproszenie

przedstawicieli EIT+ jako prelegentów do udziału w VI Konferencji Zrównoważone Zamówienia

Publiczne, która odbyła się w grudniu 2012 r. w Warszawie. Przedstawiciele EIT+ wzięli udział w

panelu Zielone zamówienia publiczne na przykładzie mebli. Podczas dyskusji zostały omówione

zapisy specyfikacji, odnoszącej się m.in. do zakupu mebli z drewna pochodzącego z legalnych

zasobów. Pracownicy EIT+ zrelacjonowali i opisali dokładnie przebieg przeprowadzonego

zamówienia publicznego. Głównym celem wydarzenia było upowszechnienie informacji na temat

2 Więcej informacji na www.fsc.pl

środowiskowych oraz społecznych aspektów zamówień publicznych przez wskazanie podstaw

prawnych, odniesienie do zagadnień powiązanych z ochroną środowiska i ekonomią społeczną,

a także prezentacja konkretnych studiów przypadku. Dla spółki udział w konferencji był nie tylko

wyróżnieniem, ale także potwierdzeniem, że warto stosować proekologiczne procedury

przetargowe.

Zielony przetarg – społeczna odpowiedzialność

Po przeprowadzeniu zielonego zamówienia publicznego WCB EIT+ jest przekonane, że instytucje

publiczne w Polsce będą coraz częściej korzystać z możliwości, jakie otwierają przed nimi właśnie

zielone zamówienia.

Zadaniem odpowiedzialnych ekologicznie zamawiających staje się nie tylko

przeprowadzanie takich procedur, lecz również jak najczęstsze podkreślanie zalet zapisów i norm

prawnych przekładających się na efekt zakupionego produktu. Zielone zamówienia publiczne stają

się w takim przypadku potężnym narzędziem stymulowania innowacji i zachęcania przedsiębiorstw

do opracowywania nowych, bardziej ekologicznych produktów. Takie podejście do zamówień

publicznych, promowane przez Komisję Europejską, otwiera nowe możliwości wprowadzania

innowacji technologicznych. Dzięki „zielonym procedurom” wykonawcy realizujący zamówienia

publiczne w Unii Europejskiej, mogą wyrazić swoje poparcie dla stosowania ekologicznych

rozwiązań i budowania gospodarki opartej na rozsądnym gospodarowaniu surowcami i wspieraniu

inicjatyw, które pomagają chronić środowisko naturalne.

Dominika Frączek, Marta Borkiewicz-Jaroszewska